tarim ve kÖy ĠġlerĠ tarimsal araġtirmalar …mitos.tagem.gov.tr/browse/422/890.pdf · 4.4.1...
TRANSCRIPT
T.C.
TARIM ve KÖY ĠġLERĠ BAKANLIĞI
TARIMSAL ARAġTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
YAYIN NO:TAGEM-BB-TOPRAKSU-2010/83
KIRKLARELĠ – VĠZE DERESĠ HAVZASI
YAĞIġ VE AKIM KARAKTERĠSTĠKLERĠ
Proje No: khgm-85110L02
Dr. Fatih BAKANOĞULLARI
Ziraat Yüksek Mühendisi
Soner GÜNAY
Ziraat Mühendisi
ATATÜRK TOPRAK VE SU KAYNAKLARI ARAġTIRMA ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ
KIRKLARELĠ-2010
ii
ÖNSÖZ
Bitki-Toprak-iklim arasındaki karmaşık ilişkide kontrol edilemeyen hidrometeorolojik
faktörlerin tarımsal üretimdeki etkilerini belirlemek her zaman önemli bir problemdir.
Yeryüzündeki kullanılabilir suyun en önemli kaynağı olan yağışların ve bu yağışların
oluşturacağı akımların yersel ve zamansal dağılımlarının incelenerek belli başlı
karakteristiklerinin belirlenmesi ve sürekliliğinin sağlanması için bu kaynakları kirletmeden ve
yerinde muhafaza ederek gelecek nesillere ulaştırmak görevimiz olmalıdır.
Havzaların meteorolojik ve hidrolojik rejim karakterleri belirlendikten sonra su
kaynakları üzerine inşa edilecek hidrolojik yapılar daha ekonomik bir şekilde oluşturulabilir.
Bu amaçla proje mühendislerinin ve ilgili karar vericilerin ihtiyaç duyacakları verilerin
belirlenmesi amacıyla Kırklareli-Vize Deresi havzasında 23 yıl süreyle yağış ve akım verileri
ile ilgili rasat ve gözlemler yapılmıştır. Bu veriler uzun emeklerin sonucunda değerlendirimiş
ve elde edilen bulguların sonuçları bu eserde değerlendirilmiştir.
Ülkemizde küçük kırsal havzalarda tarımsal hidrolojik araştırmaların başlatılmasında
büyük emeği geçen Hidroloji ve Toprak Muhafaza araştırmalarının önemli isimlerinden
rahmetli hocamız Dr. Ġrfan SOYKAN`ı bu vesile ile bir kez daha şükranla anıyoruz.
Bu eserin Trakya bölgesindeki su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımına ve tüm
ilgililere katkı sağlaması dileğiyle bu çalışmada emeği geçen rasatçı, araştırmacı-mühendis,
idareci tüm çalışanlarına teşekkür ederim. Mayıs-2010
Dr. Fatih BAKANOĞULLARI
Enstitü Müdürü
iii
PROJEDE ÇALIġAN TEKNĠK PERSONEL
Selami KAYA Ziraat Yüksek Mühendisi ġenel AKBAY Ziraat Yüksek Mühendisi Dr.Fatih BAKANOĞULLARI Ziraat Yüksek Mühendisi M.Fırat BARAN Ziraat Yüksek Mühendisi Soner GÜNAY Ziraat Mühendisi
iv
ĠÇĠNDEKĠLER SayfaNo
1. GĠRĠġ ................................................................................................................................................................... 1
2. KAYNAK ARAġTIRMASI ..................................................................................................................................... 2
3. MATERYAL ......................................................................................................................................................... 9
3.1 MATERYAL ....................................................................................................................................................... 9
3.1.1 AraĢtırma havzası hakkında genel bilgi .................................................................................................... 9
3.1.2 Ġklim özellikleri .......................................................................................................................................... 9
3.1.3 Havzanın jeomorfolojik ve drenaj karakteristikleri .................................................................................... 9
3.1.4 Havzanın toprak, jeolojik ve hidrojeolojik özellikleri ............................................................................... 13
3.1.5 Havzanın Arazi Kullanma ve Bitki Örtüsü Durumu ................................................................................. 14
3.1.6 YağıĢ ve akım gözlem istasyonları ......................................................................................................... 14
4. METOT .............................................................................................................................................................. 16
4.1 ARAġTIRMA KONULARI .................................................................................................................................... 16
4.1.1 Havza yağıĢ karakteristikleri araĢtırma konuları ..................................................................................... 16
4.1.2 Havza akım karakteristikleri araĢtırma konuları ..................................................................................... 16
4.2 GÖZLEM AĞI PLANLAMA METOTLARI ................................................................................................................ 16
4.3. ANALĠZ VE DEĞERLENDĠRME METOTLARI .......................................................................................................... 17
4.3.1 Havza ortalama yağıĢının bulunması ..................................................................................................... 17
4.3.2 YağıĢ miktar ve Ģiddetlerinin yersel ve zamansal dağılımını inceleme metotları ................................... 18
4.3.3 YağıĢların kuraklık analiz metotları ........................................................................................................ 19
4.3.4 Akım gözlemlerinin değerlendirilmesi ..................................................................................................... 20
4.3.5 YağıĢ-tutulma ve yüzey akıĢ iliĢkileri ...................................................................................................... 22
4.3.6 YağıĢ ve akımların frekans analizleri ...................................................................................................... 23
4.4 SONUÇLARIN GÖZLEM YAPILMAYAN HAVZALARA AKTARILMASI ........................................................................... 23
4.4.1 Snyder metodu ile havza sentetik birim hidrograf elemanlarının tespiti ................................................. 24
4.4.2 Mockus metodu ile sentetik birim hidrografın elde edilmesi ................................................................... 25
4.4.3 DSĠ sentetik metodu ile birim hidrografının elde edilmesi ...................................................................... 26
5. BULGULAR VE TARTIġMA ............................................................................................................................... 27
5.1 BULGULAR ...................................................................................................................................................... 27
5.1.1 Aylık yağıĢ, akım dağılımı ve yıllık ortalamaları ..................................................................................... 27
5.1.2 YağıĢ miktarları ve Ģiddetlerinin yersel ve zamansal dağılımı ................................................................ 42
5.1.2.1 YağıĢların mevsimlere göre dağılımı ................................................................................................ 42
5.1.2.2. YağıĢların derinlik - alan- süre iliĢkileri ............................................................................................ 42
5.1.2.3 YağıĢların Ģiddet-süre-tekerrür iliĢkileri ............................................................................................ 43
5.1.2.4. Havzanın plüviograf katsayıları ....................................................................................................... 52
5.1.3. Havza Ortalama Birim Hidrografı için SeçilmiĢ YağıĢ ve Akımların Ġncelenmesi .................................. 53
5.1.4. Havza ortalama birim hidrografı ve S eğrisi .......................................................................................... 59
5.1.5. Havzanın ortak çekilme eğrisi ............................................................................................................... 62
5.1.6. YağıĢ-Tutulma ve yüzey akıĢ iliĢkileri.................................................................................................... 63
5.1.6.1. Etkili yağıĢ süresi ............................................................................................................................ 63
5.1.6.2. Ön yağıĢlar indisi (API) ................................................................................................................... 63
5.1.6.3. Havza yağıĢlarının yüzey akıĢ sınırı ............................................................................................... 63
5.1.6.4. Havza topraklarının infiltrasyon hızı ................................................................................................ 63
5.1.7. Havza yağıĢ ve akımlarının frekans analizi ........................................................................................... 64
5.1.8. Havza yıllık su verimi ............................................................................................................................. 69
5.1.9. Sentetik Birim Hidrograf Elemanları ...................................................................................................... 70
5.1.9.1. Mockus Metodu ............................................................................................................................... 70
5.1.9.2. DSĠ Sentetik Metodu ....................................................................................................................... 71
5.1.9.3. Snyder Metodu ................................................................................................................................ 72
v
5.1.10. Kuraklık Analizi .................................................................................................................................... 73
5.2. TARTIġMA ...................................................................................................................................................... 75
6. SONUÇ VE ÖNERĠLER ..................................................................................................................................... 77
6.1. SONUÇLAR .................................................................................................................................................... 77
6.2. ÖNERĠLER ..................................................................................................................................................... 78
7. ÖZET ................................................................................................................................................................. 79
8. SUMMARY ........................................................................................................................................................ 80
9. YARARLANILAN KAYNAKLAR ......................................................................................................................... 82
LĠFLET ................................................................................................................................................................... 87
YÜRÜTÜCÜLERĠN ÖZGEÇMĠġĠ: .......................................................................................................................... 90
EKLER ................................................................................................................................................................... 92
vi
ÇĠZELGE LĠSTESĠ Sayfa No
Çizelge 3.1. Vize Deresi Havzasındaki Ġstasyonların Thiessen Poligon Alanları ................... 10 Çizelge 3.2 Lüleburgaz Meteoroloji Ġstasyonu Ġklim Verileri (1931-1980) ............................. 11 Çizelge 3.3 Mertebelerdeki Su Yolu Sayıları ........................................................................ 13 Çizelge 4.1 YağıĢların Standart Zaman Aralıklarına Göre ġiddetlilik Durumları .................. 18 Çizelge-4.1 SYĠ ve SAĠ Değerleri için Kuraklık Sınıflandırması ............................................ 19 Çizelge 5.1 Havzada Aylık Toplam, Ortalama ve Maksimum YağıĢlar (1985-2007) ............. 31 Çizelge 5.2 Vize Deresi Havzası Aylık YağıĢ ve Akımları ..................................................... 37 Çizelge 5.3 Vize Deresi Havzasındaki Akım Miktarlarına Göre Gün Sayısı (1985-2007) ...... 39 Çizelge 5.4 1985-2007 Periyodunda YağıĢların mevsimlere dağılımı ................................... 42 Çizelge 5.5. R-1 Ġstasyonu Standart Süreli YağıĢların Miktar ve ġiddetleri ........................... 44 Çizelge 5.6 R-1 Ġstasyonu YağıĢları Tekerrür Analizi .......................................................... 46 Çizelge 5.7 R-1 Ġstasyonu YağıĢları ġiddet-Süre-Tekerrür Analizi ....................................... 46 Çizelge 5.8 R-3 Ġstasyonu Standart Süreli YağıĢların Miktar ve ġiddetleri ........................... 48 Çizelge 5.9 R-3 Ġstasyonu YağıĢları Tekerrür Analizi ........................................................... 50 Çizelge 5.10 R-3 Ġstasyonu YağıĢları ġiddet-Süre-Tekerrür Analizi ..................................... 50 Çizelge 5.11.Vize Deresi Havzası R-1 Ġstasyonu Plüvigraf Katsayıları ................................. 52 Çizelge 5.12. Vize Deresi Havzası R-3 Ġstasyonu Plüvigraf Katsayıları ................................ 52 Çizelge 5.13. 16.01.1986 Tarihli YağıĢın Pluviograf Analizi ................................................. 53 Çizelge 5.14. 16.01.1986 Tarihli Akımdan Birim Hidrografın (BH 60) Bulunması ................. 53 Çizelge 5.15. 16.12.1990 Tarihli YağıĢın Pluviograf Analizi ................................................. 55 Çizelge 5.16. 16.12.1990 Tarihli Akımdan Birim Bidrografın ( BH 60 ) Bulunması ............... 55 Çizelge 5.17. 07.06.1998 Tarihli YağıĢın Pluviograf Analizi ................................................. 57 Çizelge 5.18. 07.06.1998 Tarihli Akımdan Birim Hidrografın (BH 60) Bulunması................... 57 Çizelge 5.19 Vize Deresi Havzası Ortalama Birim Hidrograf ( BH 60 ) Değerleri ................. 59 Çizelge 5.20. Vize Deresi Havzası Ortalama BH60 ve S60 Hidrografı Ordinat Değerleri ........ 60 Çizelge 5.21. Vize Deresi Havzası Ortak Çekilme Eğrisi (m) ve (q) Değerleri ...................... 62 Çizelge 5.22. Bazı Akımların Çekilme Eğrisi Değerleri ......................................................... 65 Çizelge-5.23. Önemli YüzeyakıĢ Veren Olayların Hesaplanan Değerleri ............................. 66 Çizelge 5.24. Vize Deresi Havzası yıllık toplam yağıĢ ve akım frekans analizleri ................. 68 Çizelge 5.25 .Vize Deresi Havzası YağıĢ ve Akımların Dağılım Fonksiyonları ..................... 69 Çizelge-5.26. Snyder metoduna göre Vize deresi sentetik birim hidrograf elemanları .......... 73 Çizelge 5.27. Vize Deresi Havzası YağıĢ ve Akımların Kuraklık Dereceleri .......................... 75
vii
ġEKĠL LĠSTESĠ Sayfa No
ġekil 3.1. Vize Deresi Havzası Topoğrafik Haritası .............................................................. 10 ġekil 3.2 Havza Hipsometrik Eğrisi ...................................................................................... 12 ġekil 3.3 Havza Dikdörtgen EĢdeğerine Göre Eğim Dilimleri ............................................... 12 ġekil 3.4 Ana Suyolu Profili .................................................................................................. 13 ġekil 3.5 Vize Deresi Havzası Arazi Kullanım veToprak Haritası.......................................... 15 ġekil 4.1 Vize Deresi Havzası Akım istasyonu Anahtar Eğrisi .............................................. 17 ġekil 4.2 Doğal Hidrografın BileĢenleri ................................................................................. 21 ġekil 4.3 Ø Ġndeksinin bulunması ......................................................................................... 22 ġekil 5.1 Havza Aylık Ortalama YağıĢları (1985-2007) ........................................................ 34 ġekil 5.2 Havzanın Yıllık YağıĢları (1985-2007) ................................................................... 34 ġekil 5.3 1985-2007 Yılları Havza Ortalama Aylık YağıĢ ve Akım Değerleri ......................... 35 ġekil 5.4 1985-2007 yılları havza ortalama eklenik yağıĢ ve akımları ................................... 35 ġekil 5.5 Havzanın Yıllık YağıĢ ve Akımları .......................................................................... 36 ġekil 5.6 Vize Deresi Havzası DAS Eğrileri (1985-2007) ...................................................... 43 ġekil 5.7 R-1 Ġstasyonu Maksimum YağıĢ Yüksekliği-Tekerrür-Süre ĠliĢkisi ........................ 47 ġekil 5.8 R-1 Ġstasyonu YağıĢları ġiddet-Süre-Tekerrür ĠliĢkisi ........................................... 47 ġekil 5.9 R-3 Ġstasyonu Maksimum YağıĢ Yüksekliği-Tekerrür-Süre ĠliĢkisi ......................... 51 ġekil 5.10 R-3 Ġstasyonu YağıĢları ġiddet-Süre-Tekerrür ĠliĢkisi .......................................... 51 ġekil 5.11 16.01.1986 Tarihli YağıĢ Histogramı, Akım Hidrografı ve BH 60 ......................... 54 ġekil 5.12 16.12.1990 Tarihli YağıĢ Histogramı, Akım Hidrografı ve BH60 ............................ 56 ġekil 5.13. 07.06.1998 Tarihli YağıĢ Histogramı, Akım Hidrografı ve BH 60 .......................... 58 ġekil 5.14. Vize Deresi Havzası 60 dakika Süreli Birim Hidrograflar .................................... 60 ġekil 5.15. Vize Deresi Havzası Ortalama Birim Hidrografı (BH60) ....................................... 61 ġekil 5.16. BH60`dan Hesaplanan S60 Hidrografı .................................................................. 61 ġekil 5.17. Havzanın Ortak Çekilme Eğrisi ........................................................................... 62 ġekil 5.18. Havza Yüzey AkıĢ Sınır Eğrisi ........................................................................... 67 ġekil.5.19. Havza YağıĢ ve Akımların Standart Ġndeks ile Kuraklık Dağılımı ........................ 74 ġekil.5.20. Havza YağıĢ ve Akımların Normalin Yüzdesi ile Kuraklık Dağılımı ..................... 75 Ek ġekil 1. Vize deresi Havzası 1985 su yılı akım hidroğrafı ................................................ 92 Ek ġekil 2. Vize deresi Havzası 1986 su yılı akım hidroğrafı ................................................ 92 Ek ġekil 3. Vize deresi Havzası 1987 su yılı akım hidroğrafı ................................................ 92 Ek ġekil 4. Vize deresi Havzası 1988 su yılı akım hidroğrafı ................................................ 93 Ek ġekil 5. Vize deresi Havzası 1989 su yılı akım hidroğrafı ................................................ 93 Ek ġekil 6. Vize deresi Havzası 1991 su yılı akım hidroğrafı ................................................ 93 Ek ġekil 7. Vize deresi Havzası 1993 su yılı akım hidroğrafı ................................................ 94 Ek ġekil 8. Vize deresi Havzası 1995 su yılı akım hidroğrafı ................................................ 94 Ek ġekil 9. Vize deresi Havzası 1996 su yılı akım hidroğrafı ................................................ 94 Ek ġekil 10. Vize deresi Havzası 1997 su yılı akım hidroğrafı .............................................. 95 Ek ġekil 11. Vize deresi Havzası 1998 su yılı akım hidroğrafı .............................................. 95 Ek ġekil 12. Vize deresi Havzası 1999 su yılı akım hidroğrafı .............................................. 95 Ek ġekil 13. Vize deresi Havzası 2000 su yılı akım hidroğrafı .............................................. 96 Ek ġekil 14. Vize deresi Havzası 2002 su yılı akım hidroğrafı .............................................. 96 Ek ġekil 15. Vize deresi Havzası 2003 su yılı akım hidroğrafı .............................................. 96 Ek ġekil 16. Vize deresi Havzası 2004 su yılı akım hidroğrafı .............................................. 97 Ek ġekil 17. Vize deresi Havzası 2005 su yılı akım hidroğrafı .............................................. 97 Ek ġekil 18. Vize deresi Havzası 2006 su yılı akım hidroğrafı .............................................. 97
viii
KISA ÖZET
Bu raporda, havza alanı 4.64 km2 olan Kırklareli Vize Deresi Havzasında 1985-2007
su yıllarını içeren süre için hidrolojik araĢtırma sonuçları sunulmaktadır.
YağıĢla ilgili çalıĢmalarda yağıĢın zamansal ve alansal dağılımı, havza ortalama
değerleri ve frekans analizleri verilmektedir. Akım çalıĢmalarında ise ortalama değerler,
bireysel sağanak hidrografları ve bunlardan havza ortalama birim hidrografı verilmekte,
ayrıca bu birim hidrograf, değiĢik sentetik metotlarla bulunan birim hidrograflarla
karĢılaĢtırılmaktadır. Havzada 23 yıllık süredeki yağıĢ ve akım değerleri ile havzanın kuraklık
analizi yapılmıĢtır.
Havzada 1985-2007 dönemi ortalama 544.2 mm yağıĢa karĢın 6.04 mm akım
gerçekleĢmiĢtir. Havza su verimi 28025.6 m3‟tür Havzanın ortalama birim hidrograf
elemanları Qp = 354.63 L/s, tp= 1,63 saat, tb= 14.43 saattir.
Anahtar kelimeler: Kırklareli, Vize Deresi, Havza, Akım, YağıĢ, Hidrograf,
Kuraklık.
ABSTRACT
In this report, The results of hydrologic research obtained from Kırklareli Vize Deresi
watershed of 4.64 km2 area are presented for the period of 1985-2007.
In rainfall studies the areal and time distributions, the average amounts and the
results of frequency analysis are given. In flow studies, The average values, the hydrograph
of singe storms and the average unit hydrograph for the basin are given, and then this unit
hydrograph is compared with syntetic unit hydrograph obtanied from different methods.
Drought analyses have been done using two methods for the watershed precipitations and
runoff values for the period of 1985-2007.
In the watershed between 1985-2004, average rainfall and average runoff are 546.6
mm and 6.77 mm respectively. Catchament water yield is 31.412 m3.Elements of unit
hydrograph for the watershed were estimated as Qp : 354.63 L/s, tp: 1,63 hours, tb: 14,43
hours
Key Words : Kırklareli, Vize Creek, Catchament Precipitation, Runoff, Hydrograph,
Drought .
1. GĠRĠġ
Nüfus artıĢı ve sanayi geliĢimine bağlı olarak toplumun suya gereksiniminde büyük
artıĢlar olmaktadır. Ayrıca insanların beslenmesiyle ilgili bir takım problemleri de beraberinde
getirmektedir. Tarımsal alanların daha fazla geniĢletilmesi mümkün olmayacağına göre,
çeĢitli önlemlerle birim alandan alınacak ürün miktarının arttırılması gerekmektedir. Bu
önlemlerin baĢında, sulama gelmektedir. Sulama denilince, su kaynağının bulunması,
kullanılacak alana kadar getirilmesi, bu alanda dağıtılması ve ekonomik olarak kullanılarak,
zararsız bir Ģekilde tahliye edilmesi gibi konular gündeme gelmektedir. Hidrolojik çevrimden
bir kesit olan bu aĢamaların tümü araĢtırmayı gerektirmektedir
Hidrolojik çevrim içinde dolaĢan suyun yağıĢ, akım gibi parametre değerleri
meteorolojik ve hidrolojik ölçü teknikleri ile tespit edilir. Ölçme iĢlemleri sürekli ve uzun yıllar
devam eder. Henüz ispatlanmamıĢ olmasına rağmen en az 30 yıllık ölçümler analiz edilerek
doğal su kaynaklarının meteorolojik ve hidrolojik rejim karakterleri belirlendikten sonra bu
kaynaklar üzerine inĢa edilecek hidrolojik yapılardan daha ekonomik bir Ģekilde
yararlanılabilir.
Hidrolojik çalıĢmaların en önemli ve zor bölümü yağıĢ, akım gibi çevrim
parametrelerinin ölçümüdür. Ölçümlerle elde edilen veriler analiz edilerek bir su kaynağının
su potansiyeli, kuraklık ve taĢkın zamanlarındaki su miktarları ile bunların frekansları
hesaplanabilir.
Yurdumuzda su kaynakları çok olmasına rağmen, yağıĢ ve akım rejimleri çok
düzensizdir. YağıĢ rejimi doğal bir olay olduğu için müdahale edilememektedir. Ancak akım
olaylarına teknik olarak müdahale edilerek, toprağa düĢen yağmur damlarının toprakta
tutulması veya akıĢa geçen yağıĢ sularının depolanması, çeĢitli toprak iĢleme teknikleri ve
çeĢitli depolama tesisleriyle mümkün olmaktadır. Bu durumda amaç suyun çok olduğu
dönemde depolanarak ihtiyaç duyulan ve az olduğu devrede kullanma yollarının araĢtırılması
söz konusudur. Doğa ile ilgili araĢtırmaları baĢka bir yere aktarmak oldukça zordur, çünkü
olayı etkileyen birçok faktör vardır. Bunların benzeĢimlerini bulmak oldukça zordur,
dolayısıyla en uygunu yerinde araĢtırma yaparak elde edilen verileri ölçüm yapılan bölge için
kullanmaktır.
Hidrolojik yapıların sağlamlığı ve güvenilirliği, geniĢ çapta hidrolojik araĢtırmalara
bağlıdır. Mülga TOPRAKSU ve yerine kurulan Mülga Köy Hizmetleri teĢkilatı bu yapıları
ülkemizin değiĢik yörelerinde küçük su kaynakları üzerinde yapmıĢtır. Bu yapıların
planlanması ve inĢası için mutlaka yağıĢ ve akım rasatları gerekmektedir. Bu rasatlar
sonucunda havzaya düĢen yağıĢ ve akıĢa geçen miktarı tespit edilerek havzadan gelecek su
miktarı ile depolama tesisindeki birikim Ģekli tespit edilmiĢ olacak, bu tespit sonucunda tesis
deki her türlü boyutlandırma sağlıklı olarak yapılmıĢ olacaktır.
2
Bu amaçla proje mühendislerinin ve ilgili araĢtırmacıların ihtiyaç duyacakları verilerin
belirlenmesi ve benzer havzalara uygulanabilmesi için Vize Deresi havzasında 23 süreli
yağıĢ ve akım verileri ile ilgili bulguların 23 yıllık sonuçları bu çalıĢmada değerlendirilmiĢtir.
2. KAYNAK ARAġTIRMASI
Soykan (1972), Ankara Beytepe temsilli havzasının birim hidrografını çıkarmıĢ ve
buna dayanarak komĢu havzaların sentetik birim hidrografını elde etmiĢtir.
ġorman (1975), Kızılırmak, YeĢilırmak ve Sakarya havzalarının 4. ve 5. mertebedeki
kollarına ait 47 adet havzanın parametreleri ile ilgili araĢtırması sonucunda yıllık ortalama
debi ile havza çevresi, eğimi ve dairesellik oranı arasında oldukça yakın iliĢki bulmuĢtur.
Özdemir (1978), 1971‟de H. Kubilay‟ın Gediz Havzası için elde etmiĢ olduğu birim
hidrografı bazı sentetik metotlarla karĢılaĢtırmıĢ, Snyder metodunun Türkiye Ģartları için
uygun olduğunu belirtmiĢtir.
Aykanlı ve Abalı (1985), Menemen Ulucak homojen havzasında yaptıkları 8 yıllık
çalıĢma sonucunda, yıllık ortalama yağıĢı 587.9 mm, akımı ise 99.5 mm olarak bulmuĢlardır.
Sevinç (1987), EskiĢehir Karapazar Çayır Deresi havzasında yaptığı ve 10 yıl süren
araĢtırması sonucunda 9.410 km2 olan havzanın, yıllık ortalama yağıĢını 426.8 mm, akımını
ise 2.79 mm olarak bulmuĢtur. ÖlçülmüĢ en yüksek taĢkın debisi 12 219 L/s dir. Havzanın 15
dakika süreli ortalama birim hidrografının elemanları qp= 2 502 m3/s, tp= 0.45 saat ve
tb= 3.99 saat olarak bulmuĢtur.
Yılmaz (1987), Konya-Çiftliközü Karabalçık Deresi Havzası`nın 10 yıllık ortalama
yağıĢını 491.0 mm, akımını ise 65.90 mm olarak bulmuĢtur. Havzanın 1 saat süreli birim
hidrograf elemanlarını Qp=1434.3 L/s, tp=1.75 saat, tb=8.8 saat; Snyder Metodu Katsayılarını
Ct=0.465 ve Cp=0.601 olarak tespit etmiĢtir.
Higgins ve Ark.(1989), Oregon‟un doğusunda alanı 1.19 – 18.12 km2 arasında
değiĢen 13 küçük havzada akıĢ karakteristiklerini tanımlamak için 1978-1984 yıllarına ait
akım verilerini değerlendirmiĢtir.
Çelebi (1988), Ankara – Beytepe yöresindeki bazı havzaların yağıĢ karakteristiklerini
20 yıl süresince araĢtırmıĢ ve havza ortalama yağıĢını 388 mm olarak bulmuĢtur. Havzada
yükseklikle yağıĢ miktarı arasındaki iliĢki % 1 seviyesinde önemli bulunmuĢ, yağıĢlara ait
frekans analizleri yapılmıĢ ve Ģiddet – süre – tekerrür eğrileri çıkarılmıĢtır.
Sevinç (1990), EskiĢehir Karapazar Çayır Deresi Havzasında yaptığı 10 yıllık çalıĢma
sonucunda, yıllık ortalama yağıĢı 426.8 mm, akımı ise 2.79 mm olarak bulmuĢtur.
Abalı (1991), Çanakkale-Ezine-Bahçeli Göleti-Bük Deresi Havzasında yürütülen
araĢtırmanın 10 yıllık raporunda havza ortalama yağıĢını 574.4 mm olarak bulmuĢtur. Alanı
37.22 km2 olan havzada en yüksek ortalama yağıĢa (798.3 mm) eĢ ve daha büyüğünün
3
düĢme olasılığını % 9, günlük maksimum yağıĢa (73.4) eĢ ve daha büyüğünün düĢme
olasılığını % 19, yinelenme süresini 5.3 yıl olarak bulmuĢtur.
Törün (1993), Samsun Öteköy Deresi Havzasında yürüttüğü araĢtırmanın 1977-1991
su yıllarını içeren 15 yıllık sonuçlarına göre; 1.20 km2 olan havzanın yıllık ortalama yağıĢını
615.5 mm, yıllık ortalama akımını ise 60.17 mm olarak hesaplamıĢtır. Havzanın 20 dakika
süreli ortalama birim hidrograf elemanlarını qp= 306.75 L/s, tp= 1.068 saat ve tb=5.40 saat
olarak belirlemiĢtir.
Akar (1993), Tokat-Zile-Akdoğan Deresi Havzasında yürüttüğü araĢtırmanın ilk 5
yıllık sonuçlarına göre 7.376 km2 olan havzanın yıllık ortalama yağıĢını 607.6 mm, yıllık
ortalama akımını ise 28.11 mm olarak bulmuĢtur. Havzanın 1 saat süreli ortalama birim
hidrograf elemanlarını Qp=1630 L/s, tp=1.00 saat, tb=4.75 saat olduğunu belirtmiĢtir. Snyder
Metodu Katsayılarını Ct=0.36, Cp=0.704 ve Mockus Metodu katsayılarını K=0.243, H=1.477
olarak tespit etmiĢtir.
Aykanlı(1994), Erzincan-Refahiye-Berbeyn Deresi Havzasında yağıĢ
karakteristiklerinin araĢtırılması amacıyla 1987-1993 su yıllarında yürüttüğü araĢtırmada elde
ettiği sonuçlara göre, alanı 0.288 km2 olan havzanın yıllık ortalama yağıĢını 341.7 mm, en
Ģiddetli yağıĢı 5 dakikada 111.6 mm/h olarak bulmuĢtur.
Helaloğlu ve Kaya (1994), Kızlar Deresi Havzası`nın 10 yıllık ortalama yağıĢını 430.6
mm, akımını 24.85 mm olarak bulmuĢlardır. Havzanın 1 saat süreli ortalama birim hidrograf
elemanlarını Qp=4203 L/s, tp=1.67 saat, tb=9.71 saat; Snyder Metodu Katsayılarını Ct=0.475,
Cp=0.673 ve Mockus Metodu katsayılarını K=0.265, H=1.153 olarak tespit etmiĢtir.
Kostadinov ve Mitrovic (1994), Sırbistanın batısında orman örtüsünün mak. debi ve
yıllık akım üzerindeki etkilerini araĢtırmıĢlardır. Orman olan havzalarda orman örtüsü
yoğunluğunun en fazla olduğu havzalar daha dengeli bir akıĢ rejimine sahip iken, örtü
yoğunluğundaki azalmanın daha dengesiz bir akıĢ rejimine yol açtığı ortaya koymuĢlardır.
Törün (1994), Samsun-Ayvalı Deresi Havzası`nın 10 yıllık ortalama yağıĢını 609.7
mm, akımını ise 38.48 mm olarak bulmuĢtur. Havzanın 30 dakika süreli birim hidrograf
elemanlarını Qp=1339.5 L/s, tp=0.69 saat, tb=2.37 saat olarak tespit etmiĢtir.
Onyando ve Sharma (1995), Kenya‟da küçük kırsal havzalarda doğrudan yüzey akıĢ
ve pik debiyi bulmak için 7.07 km2 „lik Sambret ve 5.44 km
2‟lik Logan havzaları için 1958-
1980 yıllarını kapsayan 22 yıllık verileri kullanmıĢtır.
Denli (1995), Çankırı-ġabanözü-Mahmuthacılı Deresi Havzası`nın 5 yıllık ortalama
yağıĢını 365.5 mm, akımını 66.44 mm olarak bulmuĢtur. Havzanın ortalama birim hidrograf
elemanlarını Qp=4415.4 L/s, tp=1.50 saat, tb=5.75 saat; Snyder Metodu Katsayılarını
Ct=0.385, Cp=1.076 ve Mockus Metodu katsayılarını K=0.210, H=1.654 olarak tespit etmiĢtir.
Canbolat (1996), Ġçel-Tarsus Topçu Deresi Havzasındaki 1985-1994 su yıllarını
içeren araĢtırmasında 1.69 km2 büyüklüğündeki havzada yıllık ortalama 654.3 mm` lik
4
yağıĢa karĢılık, 57.03 mm`lik akım derinliği oluĢtuğunu belirlemiĢtir. Havza 1 saatlik ortalama
birim hidrografın elemanları Qp = 437.5 l/s, tp = 1.0 saat, tb = 5.0 saat olarak tespit edilmiĢtir.
Mockus Metodundaki katsayıları K= 0.208, H= 1.67, Snyder katsayılarını Ct = 0.471 ve Cp =
0.852 olarak hesaplanmıĢtır(KHGM, 1996).
Helaloğlu ve Kaya (1996), Alanı 11.662 km2 olan Adıyaman-Kahta-Harabe Deresi
Havzasında 1984-1994 dönemi için yıllık yağıĢ ortalaması 588.5 mm, akım ortalaması ise
139.9 mm olarak tespit etmiĢlerdir. Havza ortalama birim hidrografının elemanlarını
Qp = 1599 l/s, tp = 1.88 saat, tb = 7.65 saat olarak hesaplamıĢlar ve Havza birim hidrografının
hesaplanmasında DSĠ sentetik metodunun isabetli sonuçlar verdiğini tespit
etmiĢlerdir(KHGM, 1996).
Akbay ve Bakanoğulları (1996), Alanı 4.64 km2 olan Kırklareli-Vize Deresi
Havzasında 1985-1994 yılları arasında yıllık ortalama yağıĢı 503.9 mm, buna karĢılık akım
ortalamasını 2.46 mm olarak tespit etmiĢlerdir. Havza ortalama birim hidrografının
elemanlarını Qp = 277 l/s, tp = 3.44 saat, tb = 16.3 saat olarak hesaplamıĢlar (KHGM, 1996).
KaraĢ (1996), Alanı 4.25 km2 olan Bilecik-Pazaryeri-Kurukavak Deresi Havzasında
1984-1993 yılları arasındaki araĢtırmada ortalama yıllık yağıĢı 660.6 mm, ortalama akımı
130.19 mm, akım katsayısını % 19.71, 15 dakikalık ortalama hidrografın pik debisini
1656.2 L/s, pike eriĢme süresini 0.82 saat, taban süresini ise 5.42 saat olarak tespit etmiĢtir.
Havza için Snyder Metodu katsayılarını Ct = 0.199, Cp = 0.972 ve Mockus metodu
katsayılarını K=0.275, H=1.018 olarak bulmuĢtur. Su verim hesaplamalarında kullanılan Turc
metodunun havza için uygun olmadığını belirtmiĢtir (KHGM, 1996).
Bakanoğulları ve Akbay (1997), Çatalca-Damlıca-Deresi Havzası`nın 17 yıllık
ortalama yağıĢını 699.5 mm, 15 yıllık ortalama akımını 43.2 mm olarak bulmuĢlardır.
Havzanın 1 saat süreli ortalama birim hidrograf elemanlarını Qp=517,3.0 L/s, tp=4.0 saat,
tb=15.06 saat; Snyder Metodu Katsayılarını Ct=2.659, Cp=0.834 ve Mockus Metodu
katsayılarını K=0.250, H=1.302 olarak tespit etmiĢlerdir.
Törün (1997), Samsun-Ayvalı Deresi Havzasında yürüttüğü araĢtırmanın 15 yıllık
sonuçlarına göre havzanın yıllık ortalama yağıĢını 593.1 mm, akımını 31.76 mm, havzanın
BH30 hidrografının Qp=1270.3 L/s, tp=0.71 saat, tb=2.67 saat; Snyder Metodu Katsayılarını
Ct=0.239, Cp=0.456 ve Mockus Metodu katsayılarını K=0.238, H=1.276 olarak tespit
etmiĢtir.
Balçın (1998), Tokat – Uğrak Havzasında yürütülen 20 yıllık araĢtırma sonucunda
7.0 km2 olan havzanın ortalama yağıĢını 490.1 mm, akımını 61.77 mm, havzanın BH15
hidrografının Qp=4211 K/s, tp=0.44 saat, tb=2.42 saat; Synder Metodu Katsayılarını Ct=0.285
Cp= 1.235 ve Mockus Metodu katsayılarını K=0.405, H=0.612 olarak tespit etmiĢtir.
Balçın ve Oğuz (1998), Alanı 7.376 km2, Arazinin %12‟ si orman,%20‟si mera,%68‟i
kuru tarım olan Tokat-Zile-Akdoğan havzasında yürüttükleri araĢtırmanın ilk 10 yıllık
5
sonucunda havza ortalama yağıĢı 581.5 mm, akımı 35.92 mm olarak bulmuĢlardır. Havzanın
60 dakika süreli birim hidrograf elamanlarını Qp =1551 L/s,tp=1.35 saat,tb=4.83 saat ; Synder
Metodu Katsayılarını Ct=0.320 Cp= 0.99 ve Mockus Metodu katsayılarını K=0.319, H=0.6854
olarak tespit etmiĢlerdir.
Bonta (1998), ABD‟nin Ohio eyaletindeki Coshocton tarımsal araĢtırma istasyonunda
aynı toprak serisi içerisinde haritalanan iki küçük havzada akım ve toprak özelliklerindeki
konumsal değiĢikliğin etkilerini iki havzada da araĢtırmıĢtır. Her iki havzada yağıĢa karĢı
verilen bir tepki olarak ortaya çıkan akıĢtaki farklılıklar havzanın yukarı kesimlerinde
depolanan nem farklılıklarından meydana geldiğini tespit etmiĢtir.
Ġstanbulluoğlu ve Ark. (1998), Kurukavak Deresi Havzasında 1996 su yılında
gözlenen akımlar, SCS eğri numarası yönteminin sırasıyla Hawkins, Knisel ve pathak isimli
araĢtırıcılar tarafından değiĢtirilmiĢ biçimlerini kullanarak mevsimlik yüzey akıĢları tahmin
etmiĢlerdir. ÇalıĢmada her üç yöntemle tahmin edilen yıllık yüzey akıĢtan olan sapma ve r2
değerleri hesaplanmıĢlardır.
Mammilapalli (1998), ABD‟ndeki 7 eyalette alanı 1030-5161 km2 arasında değiĢen
yedi havzada iklim verilerini değerlendirmek için dağınık parametreli bir havza modeli olan
SWAT‟ı yöntemini kullanarak havzalardaki yağmur ölçekleri dikkate alarak konumsal
değiĢkenliğin etkilerini belirlemek için dört farklı yöntem kullanmıĢtır. Havza akımlarının
modellenmesinde yağmur ölçeğinin seçiminde tüm havza için Thiessen poligon yönteminin
yağmur verilerinin temininde daha uygun olacağını tespit etmiĢtir.
Demirkıran (1999), Alanı 23.5 km2 olan Çankırı-ġabanözü-Mahmuthacılı Deresi
Havzasında 1987-1998 su yıllarında yürüttüğü araĢtırmanın 12 yıllık değerlendirmesinde;
ortalama yağıĢ 400.5 mm, ortalama akım 90,0 mm olarak bulmuĢtur, Havzanın 60 dakika
süreli birim hidrograf elamanlarını Qp =3928.5 L/s, tp=1.33 saat, tb=7.0saat ; Synder Metodu
Katsayılarını Ct=0,166, Cp= 0.242 ve Mockus Metodu katsayılarını K=0.414, H=3.792 olarak
tespit etmiĢtir.
Demiryürek ve ark.(1999), Alanı 10.2 km2 olan Konya-Çiftlilözü-Karabalçık Deresi
Havzasında 1979-1998 su yıllarında yürüttüğü araĢtırmanın 20 yıllık değerlendirmesinde;
ortalama yağıĢ 466.4 mm, ortalama akım 62.86 mm olarak bulmuĢlar, Havzanın 60 dakika
süreli birim hidrograf elamanlarını Qp =1291.8 L/s, tp=2.03 saat, tb=8.89 saat ; Synder
Metodu Katsayılarını Ct=0,670, Cp= 0.590 ve Mockus Metodu katsayılarını K=0.246,
H=1.524 olarak tespit etmiĢlerdir.
Aykanlı (2000), Balıkesir – Bigadiç Kocadere havzasında 1987-1997 yıllarını
kapsayan dönemde yıllık ortalama yağıĢı 536.0 mm, akımı 47.98 mm, havza ortalama birim
hidrograf elemanlarını ise qp= 1829.7 L/s, tp= 2.44 saat, tb= 9.75 saat olarak tespit etmiĢ,
Snyder metodu katsayılarını Ct= 0.889, Cp= 0.802, Mockus metodu katsayılarını ise K=0.293,
H= 1.072 olarak tespit etmiĢtir.
6
Demirkıran ve Denli (2000), Çankırı – ġabanözü – Mahmuthacılı Deresi Havzasının
1987-1998 yıllarını kapsayan sonuç raporunda yıllık ortalama yağıĢı 400.5 mm, akımı 90.0
mm, havza ortalama birim hidrograf elemanlarını ise; qp= 3785.5 L/s, tp= 1.38 saat, tb= 6.38
saat olarak tespit etmiĢ, Snyder metodu katsayılarını Ct= 0.188, Cp= 0.290, Mockus metodu
katsayılarını ise K=0.141, H= 3.792 olarak bulmuĢlardır.
Demiryürek ve ark. (2000), SeydiĢehir – Tarasçı Glabbera Deresi Havzasında
1985-1999 döneminde ortalama yıllık yağıĢı 959.4 mm, akımı 350.89 mm, havza ortalama
birim hidrograf elemanlarını ise; qp= 293.0 L/s, tp= 1.29 saat, tb= 4.64 saat olarak tespit
etmiĢler, Mockus metodu katsayılarını K=0.259, H= 1.505 olarak bulmuĢlardır.
KaraĢ (2000b), Alanı 4.25 km2 olan Bilecik – Pazaryeri Kurukavak Havzasında 1984-
1998 yıllarını kapsayan 15 yıllık dönemde ortalama yıllık yağıĢı 705.7 mm, akımı 137.35 mm,
havza ortalama birim hidrograf elemanlarını (BH15) ise; qp= 1656.2 L/s, tp= 0.82 saat, tb= 5.42
saat olarak tespit etmiĢ, Snyder metodu katsayılarını Ct= 0.199, Cp= 0.972, Mockus metodu
katsayılarını ise K=0.275, H= 1.018 olarak bulmuĢtur.
Kaya (2000), Adıyaman – Kahta Harabe Deresi Havzasında 1985-1999 yıllarında
yürüttüğü araĢtırmada havza yıllık ortalama yağıĢı 612.9 mm, akımı 184.09 mm olarak tespit
etmiĢ, havza ortalama birim hidrograf elemanlarını ise qp= 1669.0 L/s, tp= 1.90 saat, tb= 7.69
saat , Snyder metodu katsayılarını Ct= 0.640, Cp= 0.720, Mockus metodu katsayılarını ise
K=0.259, H= 1.283 olarak hesaplamıĢtır.
KuĢvuran ve Canbolat (2000), Ġçel – Tarsus – Topçu Deresi Havzasında 1985-1999
döneminde ortalama yıllık yağıĢı 688.1 mm, akımı 59.16 mm, havza ortalama birim hidrograf
elemanlarını ise qp= 434.8 L/s, tp= 1.00 saat, tb= 5.09 saat olarak tespit etmiĢler, Snyder
metodu katsayılarını Ct= 0.458, Cp= 0.558, Mockus metodu katsayılarını ise K=0.216,
H= 1.210 olarak hesaplamıĢlardır.
Oğuz ve Balçın (2000), Yozgat – Sorgun Ġkikara Havzasında 1990-1999 yıllarını
kapsayan 10 yıllık dönemde yıllık ortalama yağıĢı 434.4 mm, akımı 34.58 mm, havza
ortalama birim hidrograf elemanlarını ise qp= 1524.8 L/s, tp= 1.75 saat, tb= 6.66 saat olarak
tespit etmiĢler, Snyder metodu katsayılarını Ct= 0.949, Cp= 0.770, Mockus metodu
katsayılarını ise K=0.170, H= 3.750 olarak bulmuĢlardır.
Tekeli ve Babayiğit (2000), Ankara – Haymana – Çatalkaya Deresi Havzasında
1994-1999 yılları arasında yürüttükleri araĢtırmada yıllık ortalama yağıĢı 430.3 mm, akımı
43.81 mm, havza ortalama birim hidrograf elemanlarını ise qp= 2579.0 L/s, tp= 2.00 saat, tb=
7.67 saat olarak tespit etmiĢler, Snyder metodu katsayılarını Ct= 1.011, Cp= 0.880, Mockus
metodu katsayılarını ise K=0.216, H= 1.516 olarak bulmuĢlardır.
Aykanlı ve ark. (2001), Çanakkale-Bayramiç-Eğridere Havzası YağıĢ ve Akım
Karakteristikleri isimli 10 yıllık araĢtırmalarının 1991-2000 su yıllarını içeren 10 yıllık
çalıĢmaları sonucunda; 10.363 km2 büyüklüğündeki havzanın yıllık ortalama yağıĢını
7
676.8 mm olarak bulmuĢlardır. 1993-2000 döneminde ortalama 719.5 mm yağıĢa karĢın
104.68 mm akım elde edilmiĢtir. Havzaya ait 1.0 saatlik ortalama birim hidrograf elemanları;
qp= 1745.0 L/s, tp= 1.61 saat ve tb= 10.33 saat olarak bulunmuĢtur.
Bakanoğulları ve Baran (2002), Çatalca – Damlıca Deresi Havzasında 1980 – 2001
yıllarında yürüttükleri araĢtırmadan elde ettikleri sonuçlara göre; 8.26 km2 olan havzada, yıllık
ortalama yağıĢı 687.6 mm, ortalama akımı ise 54.3 mm olarak bulmuĢlardır. Havzanın 60
dakikalık ortalama birim hidrograf elemanlarını qp= 531.6 L/s, tp= 3.92 saat, tb= 15.38 saat
olarak tespit etmiĢlerdir.
Kaya ve Helaloğlu (2002), ġanlıurfa – Kızlar Deresi Havzası YağıĢ ve Akım
Karakteristikleri isimli 20 yıllık (1982-2001) araĢtırmalarının sonucunda; 26.250km2
büyüklüğündeki havzanın yıllık yağıĢ ortalamasını 428.1 mm, akımı 18.85 mm, havza
ortalama birim hidrograf elemanlarını ise; qp= 4338.0 L/s, tp= 1.63 saat ve tb=9.47 saat olarak
tesbit etmiĢler, Snyder metodu katsayılarını Ct= 0.33 Cp= 0.75, Mockus metodu katsayılarını
ise K= 0.242, H= 1.338, olarak hesaplamıĢlardır.
Madenoğlu (2002), Samsun – Minöz Deresi Havzasında yürüttüğü araĢtırmanın 5
yıllık (1994-1998) sonuçlarına göre; 8.687 km2 olan havzanın yıllık ortalama yağıĢını 428.1
mm, ortalama akımını ise 18.85 mm olarak bulmuĢtur. Havza ortalama birim hidrograf
elemanlarını qp= 1038.32 L/s, tp= 3.85 saat ve tb=11.38 saat olarak belirlemiĢtir.
Oğuz ve Balçın (2002), Tokat – Zile – Akdoğan Deresi Havzasında yürüttükleri
araĢtırmanın 15 yıllık (1987-2002) sonuçlarına göre; 7.376 km2 olan havzanın yıllık ortalama
yağıĢını 552.9 mm, yıllık ortalama akımını ise 35.92 mm olarak bulmuĢlardır. Havzanın 60
dakika süreli ortalama birim hidrograf elemanlarını qp=1565 L/s, tb= 15.38 saat, tp= 3.92 saat
olduğunu belirtmiĢlerdir.
Tekeli ve Babayiğit (2002) Ankara – Yenimahalle – Güvenç Havzasında 1984-2001
dönemi için yıllık yağıĢ ortalamasını 497.9 mm olarak belirlemiĢler, 1987-2001döneminde ise
ortalama 496.4 mm‟lik yağıĢa karĢın 119.32 mm akımın oluĢtuğunu tespit etmiĢlerdir. Havza
ortalama birim hidrograf elemanları qp= 4362.1 L/s, tp= 0.855 saat ve tb=2.758 saat, Mockus
metodu katsayıları K= 0.225, H= 2.150, Snyder metodu katsayıları ise Ct= 0.432 Cp= 0.525
olarak tespit edilmiĢtir.
Bakır ve ark. (2003), Erzurum – Ilıca – SinirbaĢı Deresi Havzasında 1997-2002
dönemi için yıllık yağıĢ ortalamasını 322.4 mm, 1998-2002 dönemimde ise, ortalama 325.0
mm yağıĢa karĢılık 101.3 mm ortalama akım tespit etmiĢlerdir. DSĠ, Snyder ve Mockus
sentetik birim hidrograf yöntemlerine göre pik debiler ve pike erme sürelerini sırasıyla
0.384 m3/s-0.77 saat, 0.302 m
3/s-1.18 saat, 0.396 m
3/s-0.77 saat olarak saptamıĢlardır.
Oğuz ve Balçın (2003), Tokat – Uğrak Havzası YağıĢ ve Akım Karakteristikleri isimli
26 yıllık (1977-2002) araĢtırmalarının sonucunda; 7.0 km2 büyüklüğündeki havzanın yıllık
yağıĢ ortalaması 485.5 mm, akım değerlerinin alınmaya baĢlandığı 1978-2002 su yıllarını
8
kapsayan 25 yıllık dönemde yıllık ortalama yağıĢı 483.6 mm, ortalama akımı 55.64 mm
olarak belirlemiĢler, BH15 hidrografının pik debisinin qp=4022.0 L/s, taban süresinin
tb= 2.50 saat, pike erme süresinin tp= 0.43 saat olduğunu belirtmiĢlerdir.
Acar ve Aykanlı (2004), Balıkesir – Bigadiç Kocadere Havzasında 1987-2003
dönemi için 17 yıllık yağıĢ ortalamasını 586.0 mm olarak belirlemiĢler, 15 yıllık yağıĢ- akım
değerlendirilmesinde 567.1 mm yağıĢa karĢın 57.12 mm ortalama akım tespit etmiĢlerdir.
DSĠ, Snyder ve Mockus sentetik birim hidrograf yöntemlerine göre pik debiler ve pike erme
sürelerini sırasıyla 1478 m3/s- 1.58 saat, 1665.4 m
3/s-2.44 saat, 2313.5 m
3/s-1.60 saat
olarak saptamıĢlardır.
Acar ve Aykanlı (2004), Çanakkale-Çan Yalama Deresi Havzasında 1998-2003
dönemi için 5 yıllık yağıĢ ortalaması 787.2 mm, akım ise 244.5 mm olarak tespit
etmiĢlerdir. , DSĠ sentetik metot ile 2 saatlik BH elemanları qp= 0.920 m3/s/mm, tb= 6.79
saat, pike erme süresinin tp= 1.36 saat olduğunu belirtmiĢlerdir.
KaraĢ (2004), Bilecik –Pazaryeri –Kurukavak Deresi Havzasında 20 yıllık yağıĢ
ortalamasını 721,5 mm akımı ise 122,17 mm olarak tespit etmiĢtir. DSĠ, Syner ve Mockus
sentetik birim hidrograf yöntemlerine göre pik debiler ve pike erme sürelerini sırasıyla qp=
1656,21 L/s, tb= 5,42 saat, pike erme süresinin tp= 0,82 saat , Ct= 0,199 ve Cp=0,972,
K=0,275, H=1,018 olduğunu saptamıĢtır.
Bakanoğulları ve Baran (2006), Kıklareli – Vize Deresi Havzasında 1985-2004
yıllarında yıllık ortalama yağıĢı 546.6 mm, akımı 6.77 mm, havza ortalama birim hidrograf
elemanlarını ise qp= 354.6 L/s, tp= 1.63 saat, tb= 14.43 saat olarak tesbit etmiĢler, Snyder
metodu katsayılarını Ct= 0.311, Cp= 0.293, Mockus metodu katsayılarını ise K=0.119, H=
3.95 olarak hesaplamıĢlardır.
Bakanoğulları ve Baran (2006), Edirne –Merkez Kumdere Havzasında 1985-2004
yıllarında yıllık ortalama yağıĢı 568.8 mm, akımı 16.9 mm, havza ortalama birim hidrograf
elemanlarını ise qp= 590.6 L/s, tp= 1.6 saat, tb= 9.1 saat olarak tesbit etmiĢler, Snyder
metodu katsayılarını Ct= 0.357, Cp= 0.471, Mockus metodu katsayılarını ise K=0.174, H=
2.64 olarak hesaplamıĢlardır.
Ġstanbulluoğlu ve ark. (2006) Damlıca deresi havzasındaki 10 yıllık ölçülmüĢ yağıĢ
ve akım verilerini önceki yağıĢ Ģartına göre SCS_CN yöntemi ile hesaplanan akım değerleri
ile karĢılaĢtırmıĢlardır. Önceki yağıĢ indeksinin yağıĢ-akım iliĢkisine etkisini incelemiĢlerdir.
Bu Ģekilde yapılan hesaplama ile ile bulunan akım değerlerinin ile ölçülmüĢ akım
değerlerinden daha büyük değrler verdiğini belirtmiĢlerdir.
Bakanoğulları (2008), Proje süresince, YağıĢla ilgili çalıĢmalarda yağıĢın zamansal
ve alansal dağılımı, havza ortalama değerleri, frekans analizleri, dağlım, tekerrür süreleri ve
kuraklık analizlerini hesaplamıĢtır. Akım çalıĢmalarında ise ortalama akım değerleri, bireysel
sağanak hidrografları ve bunlardan havza ortalama birim hidrografını hesaplamıĢ, ayrıca bu
9
birim hidrograf, değiĢik sentetik metotlarla bulunan birim hidrograflarla karĢılaĢtırmıĢtır. 25
yıllık dönemde ortalama yıllık yağıĢ miktarı 714.7 mm, ortalama yıllık akım miktarı 52.6mm,
Ortalama Birim Hidrografın Qp:520.1 L/s, tp:15.56 saat, tb:4.26 saat olarak hesaplanmıĢtır.
3. MATERYAL
3.1 Materyal
AraĢtırmanın uygulandığı Vize deresi Havzası temsili bir su toplama havzasıdır.
3.1.1 AraĢtırma havzası hakkında genel bilgi
AraĢtırma havzası, Kırklareli ili Vize ilçesinin 11 km güneyinde Topçu köyü sınırları
içerisindedir. Havza alanı 4.64 km2 dir.
Havzanın 1/25000`lik topoğrafik haritası incelendiğinde, su yolları
mertebelendirilmesinde Vize deresi 5.dereceden bir kol olarak Meriç nehrine dökülmektedir.
Havza çıkıĢı, 410 30
' 53
'' Kuzey enlem, 27
0 41
' 20
'' Doğu boylamlarında olup, denizden
yüksekliği 185 m`dir.
3.1.2 Ġklim özellikleri
Havzaya en yakın meteoroloji istasyonu olan Lüleburgaz ili meteorolojik
değerleri,Çizelge-1`de verilmiĢtir. Havzanın genel iklim özelliği, kıĢlar soğuk ve yağıĢlı, yazlar
sıcak ve kurak geçmektedir.
3.1.3 Havzanın jeomorfolojik ve drenaj karakteristikleri
-Havza Alanı (A) 4.64 km2
-Havza çevre uzunluğu (P) 10.55 km
-Havza uzunluğu ( LH ) 4.45 km -Havza geniĢliği ( WH ) 1.03 km -Havza max. ve min. yükseklikleri ( hmax.) 244 m. ( hmin ) 185 m -Havza röliyefi ve nisbi röliyef ( r ) 59 ( rn ) % 0.56 -Havza yöneyi Kuzeydoğu-Güneybatı -Havzanın ortalama yükseltisi ( hor ) 215 m. -Havza median yüksekliği ( hm ) 212 m -Havza ortalam eğimi ( SH ) % 3.0 -Havza Ģekil indisleri Ana su yoluna bağlı indis ( S1) 4.32 Havza uzunluğuna bağlı indis ( S2 ) 4.36 Dairesellik oranı ( S3 ) 0.52 SıkıĢıklık indisi Kc 1.37 -Havza dikdörtgen eĢdeğeri La
Lb 4.14 km 1.12 km
-Havza dikdörtgen eĢdeğerine göre eğim indisi
Ip
% 3.66
10
ġekil 3.1. Vize Deresi Havzası Topoğrafik Haritası
Çizelge 3.1. Vize Deresi Havzasındaki Ġstasyonların Thiessen Poligon Alanları
Ġstasyon R1 R2 R3 Toplam
Thiessen Poligon alanı, km2
1,21 1,91 1,52 4,64
Thiessen Poligon alanının toplam alana oranı,% 26,0 41,0 33,0 100
11
Çizelge 3.2 Lüleburgaz Meteoroloji Ġstasyonu Ġklim Verileri (1931-1980)
METEOROLOJĠK
ELEMANLAR
Rasat
Süre
si
AYLAR
YILLIK I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
YA
ĞIġ
-
mm
Toplam 73.0 55.4 51.3 42.6 45.6 46.9 24.1 16.1 27.0 54.0 77.5 71.9 585.5
Günlük En yüksek 48.1 47.8 81.6 46.3 52.5 78.6 86.9 68.3 84.3 94.3 111.0 84.0 111.0
En yük. Kar kalınlığı 33 30 20 . . . . . . . . 50 50
Kar örtülü gün sayısı 4.5 2.6 1.0 . . . . . . . . 1.8 9.9
Sıc
aklık
OC
Ortalama 2.9 4.0 6.2 11.4 16.6 20.7 22.6 22.3 18.5 13.7 9.5 5.3 12.8
En yüksek 20.4 22.3 27.0 31.0 36.9 38.5 38.7 42.8 38.0 35.0 26.2 21.2 42.8
En düĢük -24.2 -20.4 -12.2 -4.7 0.5 -12.3 6.6 6.4 -0.8 -3.6 -11.2 -20.5 -24.2
Nis
bi N
em
%
Ortalama 83 82 76 70 68 64 57 59 65 73 80 83 71
En düĢük 17 10 10 8 15 11 12 2 6 7 11 21 2
Rüzg
ar
m/s
Ortalama 2.2 2.3 2.4 2.2 1.6 1.5 1.6 1.6 1.5 1.6 1.7 1.8 1.8
Maksimum 20.1 18.4 25 19.2 15.4 13.4 27.8 14 16.2 17.4 16.8 15.4 27.8
En hızlı yön SW N SW SW SW SW NW NE NE SW NE SW NW
Erken Don Eylül
Geç Don Nisan
12
ġekil 3.2 Havza Hipsometrik Eğrisi
Havza dikdörtgen eĢdeğerine göre yükselti alanları ġekil 3.3`te verilmiĢtir.
0 1 2 3 4
La=4.14 km
Lb
=1
.12
km
18
5
19
0 20
0
21
0
24
0
24
422
0
23
0
ġekil 3.3 Havza Dikdörtgen EĢdeğerine Göre Eğim Dilimleri
-Hidrolojik toprak örtü no.`su CN 70.6 -Ana suyolu uzunluğu (Ls) 4.50 km -Toplam suyolları uzunluğu (Lu ) 10.25 km -Havza ağırlık merkezinin ana suyolu üzerindeki izdüĢümünün havza çıkıĢına olan mesafesi
(Lc )
2.475 km
-Ana suyolu profil eğimi Ss % 1.3 -Ana suyolu harmonik eğimi S % 0.587
Ana suyolu profili ġekil 3.4`te verilmiĢtir.
-Akarsu Mertebelendirilmesi
Havza su yolları mertebelendirilmesinde harita ölçeği 1/25000 olup,mertebelere göre
drenaj ağının durumu Çizelge 3.2`de verilmiĢtir.
185
195
205
215
225
235
245
0 20 40 60 80 100
Eklenik alan % si
yüks
ekl
ik (
h)
hm=212.0 m
13
Çizelge 3.3 Mertebelerdeki Su Yolu Sayıları
Mertebe Su yolu sayısı Uzunluk
(u) (Nu) (km)
1 12 5.50
2 3 0.40
3 1 4.35
Toplam 16 10.25
175
185
195
205
215
225
235
245
0 1 2 3 4
Uzunluk - km
Yükseklik
- m
10 85 100
ġekil 3.4 Ana Suyolu Profili
-Dallanma oranı (Bifürkasyon oranı) (Rb) 4.5
-Drenaj yoğunluğu (1/25000`lik haritadan) (Dd) 1925 m/km2
-Su yolları frekansı(1/25000`lik haritadan) (Fr ) 3.03 suyolu/km2
3.1.4 Havzanın toprak, jeolojik ve hidrojeolojik özellikleri
Mülga TOPRAKSU genel müdürlüğünce yayınlanmıĢ Marmara Havzası toprakları adlı
rapordan alınan havzaya ait detaylı toprak etüdü aĢağıda izah edilmiĢtir.
Havzanın 27.4 ha‟ lık bölümündeki büyük toprak grubu kalkersiz kahverengi orman
toprağıdır. A, B, C profiline sahip olup, iyice geliĢmiĢ bir gövde arz ederler. Yarıya yakın
bölümü orman veya fundalıkla örtülü olan bu topraklarda orijinal A horizonu bulmak
mümkündür. Mineral kısmın üstünde birkaç santimetre kalınlıkta, tamamen yaprak ve
sapların meydana getirdiği, muhtelif derecelerde dekompoze olmuĢ 01 ve 02 horizonları
bariz olarak mevcuttur. A horizonunun kalınlığı ortalama 22 cm dir. Orta derecede teĢekkül
etmiĢ yapı mevcuttur. A horizonu asitle muamelede köpürmez. Bu horizonda kök dağılımı
çok fazladır.
Alt toprak olarak bilinen B horizonunun ortalama kalınlığı 40 cm dir. Bu horizonda
bünye kil birikmesi sebebiyle genellikle A horizonundan incedir. Siltli killi tın, killi tın, kumlu tın
ve tından ibaret ince ve orta bünyeler hakimdir.
14
B horizonunda karakteristik yapı blok olup, teĢekkül derecesi kuvvetlidir. Yalnız
horizonun alt kısımlarında yani C horizonuna geçit yerlerinde yapı teĢekkülü zayıflamaktadır.
B horizonunda CaCO3 bulunmadığından kalkersizdir.
C horizonu esas olarak üçüncü zaman tortul kütlesi ile gnays, mikĢist, bazalt, andezit
ve tüfler gibi metaformik ve volkan kayaların gevĢemiĢ ayrıĢmıĢ ürünleridir. Genellikle 75 cm
derinliktedir. Ana maddesi kalkerli kil taĢlarıdır.
19 hektarlık geri kalan kısımda büyük toprak grubu kalkersiz kahverengi orman
toprağıdır. Bu bölünüĢ özelliği, dik düze yakın derin, hiç veya çok az erozyonlu olup,
halihazırda nadassız kuru tarım arazisidir. Her çeĢit tarıma uygundur.
Havzaya ait arazi kullanım ve toprak haritası ġekil 3.5`de verilmiĢtir.
Havza jeolojik yapı pliosen devri karasal formasyonu hakim olup, yer yer miosen
devrine ait kil, kum ve çakıllara rastlanmaktadır. Istranca masifini güneyden takip eden
kalker kütlelerine dayanmaktadır.
Havzanın tamamı yarma tepe formasyonu (N2 – O1) oluĢturmaktadır. Ergene
grubunun en üst kısmında yer alır, yaĢı pliosendir. Ergene grubu genel olarak beyaz sarımsı
renkli çapraz katmanlaĢmalı kil ve çakıl mercekli gevĢek kumlardan oluĢur. Yarma tepe
formasyonunun altında aynı grup içinde yer alan ve nehir taracalarının oluĢturduğu üst
miosen yaĢlı sinanlı formasyonu vardır (Umut ve ark.,1994).
3.1.5 Havzanın Arazi Kullanma ve Bitki Örtüsü Durumu
Arazi sınıfı Bitki örtüsü Kapladığı alan km2 % Alan
II F (Fundalık) 2.74 58.63
I N (Hububat) 1.88 40.52
I N (hububat,sebze) 0.02 0.85
3.1.6 YağıĢ ve akım gözlem istasyonları
Havza içinde ve havzaya çok yakın olmak üzere 3 adet yağıĢ istasyonu, havza
çıkıĢında da akımı ölçmek üzere 1 adet akım ölçme savağı tesis edilmiĢtir.
Havza çıkıĢında 185 m` lik yükseklikte R-1 yağıĢ istasyonu ( 1 adet pluviometre ve elektronik
pluviograf ), havzanın batı sınırına yakın 222 m.` lik rakıma R-2 istasyonu ( 1 adet
pluviometre ) ve yine havza kuzey sınıra çok yakın olmak üzere 233 m.` lik rakıma ise R-3
yağıĢ istasyonu ( 1 adet pluviometre ve aylık diyagramlı pluviograf, sifon tipi ) yerleĢtirilerek
yağıĢların yersel ve zamansal dağılımı takip edilmektedir.
Akım gözlemleri için havza çıkıĢında, 185 m; lik kotunda 1/5 Ģevli üçgen savak inĢa
edilmiĢtir. Savak inĢaatının hemen yanına savağa bir kanalla bağlantısı olan Limnigraf
yerleĢtirilerek, savak yardımıyla dere yatağından geçen akımın zamansal dağılımı
ölçülmektedir.
15
ġekil 3.5 Vize Deresi Havzası Arazi Kullanım veToprak Haritası
16
4. METOT
4.1 AraĢtırma Konuları
4.1.1 Havza yağıĢ karakteristikleri araĢtırma konuları
-Havza Ortalama YağıĢı,
-YağıĢ miktarları ve ġiddetlerinin Yersel ve Zamansal Dağılımı, Derinlik-Alan-Süre
(DAS) ĠliĢkileri,
-YağıĢ Frekansı (yıllık yağıĢlar, maksimum yağıĢlar),
-Havza Kar Örtüsü Durumu.
4.1.2 Havza akım karakteristikleri araĢtırma konuları
-Hidrograf analizleri,
-Akımların Ayrılması (Hidrografların bileĢenlere ayrılması),
-Hidrografları Belirten Karakteristikler (Hidrograf elemanları),
-Akım Hacmi,
-Birim Hidrografların Çıkarılması,
-YağıĢ-Tutulma ve Yüzey AkıĢ ĠliĢkileri,
-Etkili YağıĢ Süresi,
-Ön YağıĢlar Ġndisi (API),
-DoymuĢluk Ġndisi ve YağıĢın Yüzey AkıĢ Sınırı,
-Ġnfiltrasyon,
-Havza Su Verimi ve TaĢkın Debilerinin Frekanslarının Tayini,
-AraĢtırma Sonuçlarının Rasat Yapılmayan Havzalara Aktarılması.
4.2 Gözlem ağı planlama metotları
Havza içerisinde imkanlar ölçüsünde 3 adet yağıĢ istasyonu kurulmuĢtur. Havza çıkıĢı
olan savağın bulunduğu kısım ki burası havzanın minimum kotundadır. 1 adet plüviograf ve 1
adet de plüviometre yerleĢtirilmiĢtir. R-2 istasyonunda, 1 adet plüviometre bulunmaktadır. R-
3 istasyonunda 1 adet plüvometre ve plüviograf bulunmaktadır. R-1 185.0 m, R-2 220.0 m ve
R-3 istasyonu da 240.0 m kotlarındadır.
Havzaya tesis edilen yağıĢ istasyonlarında ölçüm için plüviograf ve plüviometreler
kullanılmıĢtır. YağıĢların baĢlangıçları ve bitiĢleri rasatçılar tarafından kaydedilmiĢtir. YağıĢın
olmadığı günlerde alet belli seviyede yükseltilerek aynı diyagram kullanılmıĢtır. YağıĢlı olan
günlerde ise diyagram çıkarılmıĢtır. Plüviograf değerleri plüviometre değerlerine göre
düzeltilmiĢtir.
Havza çıkıĢında, 185 m kotunda 1/5 Ģevli üçgen savak inĢa edilmiĢtir. Savak
inĢaatının hemen yanına savağa bir kanalla bağlantısı olan limnigraf yerleĢtirilerek, savaktan
17
geçecek akımın zamansal dağılımı takip edilmiĢtir. Limnigraf kapasitesi 12/5 oranındadır.
Limnigraf 24 saatte bir değiĢtirilmektedir.
Savaktan geçen akım miktarı, savağın menba kısmından çıkarılmıĢ kesit alanına
bağlı anahtar eğrisi yardımıyla bulunmaktadır. ġekil-4.1`de havzaya ait anahtar eğrisi
görülmektedir.
1
10
100
0,1 1,0 10,0 100,0 1000,0 10000,0
Debi- L/s
Su
yü
kse
kliğ
i- c
m
LogY= 0.5333+0.36667LogX
ġekil 4.1 Vize Deresi Havzası Akım istasyonu Anahtar Eğrisi
4.3. Analiz ve değerlendirme metotları
YağıĢların saatlik, günlük, aylık, yıllık miktarları tabii ve standart zaman aralıklarına
göre zamansal dağılımları ve Ģiddetlilik durumları 222 No`lu YağıĢ Ana projesi`nde belirtilen
metotlara göre incelenmiĢtir (Soykan, Önal, 1986).
4.3.1 Havza ortalama yağıĢının bulunması
Ġstasyonlarda ölçülen yağıĢ değerleri nokta değerlerinden faydalanılarak alansal
ortalama yağıĢları aritmetik, Thiessen ve Ġsohyetal (eĢ yağıĢ eğrileri) metotlarıyla
hesaplanmıĢtır. Her üç metodun birden uygulanmasındaki amaç metotlar arasında farkların
bulunup bulunmadığını anlamaktır (Soykan, Önal, 1986).
AraĢtırma süresince havzaya ait ortalama yağıĢ değerleri her üç metotla bulunmuĢ
ancak Thiessen havzaya uygun metot olarak tercih edilmiĢtir. Bu metottan faydalanarak her
yağıĢın histogramı çıkarılmıĢtır.
18
Havzaya ait Thiessen poligonları ġekil 3.1`de gösterilmiĢ olup, yağıĢ istasyonlarında
Thiessen ağırlık katsayıları R-1 için % 26, R-2 için % 41, R-3 için % 33`tür.
Ġstasyonlarda yağıĢ miktarları, istasyonun Thiessen ağırlık katsayısı ile çarpılıp,
bulunan değerlerin toplamları suretiyle havza ortalama yağıĢları hesaplanmıĢtır.
4.3.2 YağıĢ miktar ve Ģiddetlerinin yersel ve zamansal dağılımını inceleme metotları
Yağmur Ģeklindeki yağıĢların zamansal dağılımları, miktarları ve Ģiddetleri plüviograf
ve plüviometrelerden alınan değerlere göre yapılmıĢtır Plüviograf değerleri plüviometre
değerleri ile düzeltilmiĢtir. Önemli yağıĢların plüviogram analizleri yapılarak zamansal
dökümleri tablolara geçirilmiĢ, Ģiddetleri hesaplanarak histogramları çizilmiĢ böylece yağıĢ
paternleri tesbit edilmiĢtir. ġiddetli yağıĢların minimum sınırları; h= 5t – (t/24)2
0.5 eĢitliği ile
(h= derinlik, mm) bulunmuĢ ve Çizelge 4.1‟de düzenlenmiĢtir. YağıĢ miktarları tablodaki
değerlere eĢit veya daha büyükse Ģiddetli yağıĢ olarak kabul edilmiĢ ve analizleri yapılmıĢtır.
Çizelge 4.1 YağıĢların Standart Zaman Aralıklarına Göre ġiddetlilik Durumları
Yağ. Süresi (dak.)
5 10 15 20 30 45 60 90 120 360 1440
Yağ. Derinliği (mm)
5.0 7.1 8.6 10.0 12.2 14.9 17.1 20.9 24.0 39.7 60.0
Doğal zaman aralıklarında ölçülen yağıĢ miktarlarının Ģiddetlerini; Ġ= d x 60/t
eĢitliğinden mm/h olarak hesaplanmıĢtır. Ayrıca araĢtırma süresince akım oluĢturan her
yağıĢ miktarı ne olursa olsun Ģiddetli yağıĢ olarak kabul edilmiĢ ve mutlaka incelenmiĢtir.
Havza yağıĢlarının standart zaman aralıklarında belirli bir alan üzerinde bıraktıkları
maksimum yağıĢ derinliklerinden faydalanarak havzanın 0.25, 0,50, 0,75, 1,0 saatlik
derinlik –alan – süre (DAS) eğrileri çıkartılmıĢtır. Havza alanı büyük olmadığı için, DAS
eğrilerinde kısa süre seçilmiĢtir. Bu çalıĢmalarda belli sürelerdeki yağıĢ miktarları için
isohyetal haritaları çıkarılarak Ģu yol takip edilir.
-Belli derinlikten fazla yağıĢ alan alanlar ölçülür,
-Gittikçe azalan ortalama yağıĢ derinlikleri ordinat ve onlara tekabül eden alanlar
apsis eksenine iĢlenir,
-Aynı süreye tekabül eden noktalardan zarf eğrisi çizilir.
AraĢtırma süresince elde edilen standart zaman dilimlerindeki maksimum yağıĢ
değerlerinden yararlanılarak havzada yer alan her iki istasyona ait Ģiddet- süre tekerrür
iliĢkileri incelenmiĢ, bu istasyonlara ait farklı zamanlardaki pluviograf katsayıları tesbit
edilmiĢtir.
19
4.3.3 YağıĢların kuraklık analiz metotları
Kuraklık indekslerinin hepsinin kullanılabileceği Ģartlar vardır. Bu nedenle, bütün
indeksler her Ģart altında iyi sonuçlar vermez. Bu amaçla özellikle kuraklığın belirlenmesinde
kullanılması kolay ve basit iki yöntem bu sonuç raporunda kullanılmıĢtır.
Standart yağıĢ indeksi
YağıĢ açığının, yer altı suyu, rezervler, toprak nemi, kar yığınları ve akımlar
üzerindeki etkisinin anlaĢılması standartlaĢtırılmıĢ yağıĢ indeksinin geliĢtirilmesine sebep
olmuĢtur. StandartlaĢtırılmıĢ YağıĢ Ġndeksi (SYĠ) çoklu zaman ölçekleri için yağıĢ açığının
nitelendirilmesi için tasarlanmıĢtır. Bu zaman ölçekleri farklı su kaynakları mevcudiyetindeki
kuraklığın etkisini yansıtabilir. Toprak nemi Ģartları göreceli olarak daha kısa ölçekte yağıĢ
aykırılıklarına cevap verirken, yeraltısuyu, akımlar ve su rezervleri uzun süreli yağıĢ
aykırılıklarını yansıtabilir. Bu sebeple Mckee ve ark. (1993), orijinal olarak SYĠ`ni 3,6,12,24 ve
48 aylık zaman ölçeklerinde hesaplamıĢtır. SYĠ, belirli bir zaman ölçeği için ortalamadan olan
yağıĢ farkları standart sapmaya bölünerek Ģöyle hesaplanabilir;
X =
M
i
Xi1
, 2 =
1
)( 2
1
M
XXM
i
i
, =2 , SYĠ =
iX
Burada X , ortalama, 2 , varyans, , standart sapma ve SYĠ, standartlaĢtırılmıĢ yağıĢ
indeksidir.
YağıĢ, 12 aydan daha kısa bir zaman ölçeğinde normal dağılıma uymaz. SYĠ`ni normal
dağılım haline getiren bir ayarlama yapılır. Bir zaman ölçeği ve yer için ortalama SYĠ`nin sıfır
ve standart sapmanın bir olması bir avantajdır, çünkü SYĠ normalize edilmiĢtir. Böylece daha
nemli ve daha kuru iklimler aynı yolla temsil edilebilirler. Ayrıca SYĠ kullanılarak nemli
periyotlar da kontrol edilebilir Kadıoğlu, 1997).
SYĠ ve SAĠ`nin sonucunda elde edilen kuraklık duyarlıklarını tanımlamak için Çizelge 4.1`de
verilen sistem sınıflaması kullanılmıĢtır.
Çizelge-4.1 SYĠ ve SAĠ Değerleri için Kuraklık Sınıflandırması
SYĠ ve SAĠ Değerleri Kuraklık Dereceleri
2.0 ve fazla AĢırı Islak
1.5 - 1.99 Çok Islak
1.0 - 1.49 Orta Islak
-0.99- 0.99 Normale Yakın
-1.00 -1.49 Orta Kurak
-1.50 -1.99 ġiddetli Kurak
-2.0 ve daha az AĢırı Kurak
20
Normal YağıĢın Yüzdesi
Normal YağıĢın Yüzdesi (NYY), bir yer için yağıĢın en basit ölçülerinden biridir. Tek
bir bölge ve mevsim için kullanıldığında normalin yüzdesi analizi oldukça etkindir. Ancak
kolaylıkla yanlıĢ anlaĢılabilir ve yer ile mevsime bağlı olan Ģartları farklı gösterebilir. Aktüel
yağıĢın, normal yağıĢa (ekseriyetle 30 yıllık ortalama önerilir) bölünmesiyle hesaplanır ve %
100 ile çarpılır. Hesaplama Ģöyledir.
X = 30
30
1
i
Xi
, NYY = X
Xi x 100
NYY indeksi çeĢitli zaman ölçekleri için hesaplanabilir. Genellikle bu zaman ölçekleri, belirli
bir mevsimi temsil eden belirli bir aydan bir grup aya, yıl veya su yılına göre sıralanabilir.
Belirli bir yer için normal yağıĢ % 100 kabul edilir.
4.3.4 Akım gözlemlerinin değerlendirilmesi
Akım değerlendirilmelerinde 224 numaralı”Havzalarda Akımların AraĢtırılması Ana
Projesi “ ek talimattan yararlanılmıĢtır.
Limnigraf diyagramlarından zamana karĢı inch olarak okunan su yükseklikleri
anahtar eğrisi yardımıyla q debilerine (L/s) çevrildikten sonra zamana karĢı debi değerleriyle
akım hidrografları çıkarılmıĢ ve analiz edilerek bileĢenlerine ayrılmıĢtır. Hidrografların
kısımlarına ayrılmasında Barnes (yarı logaritmik) metodu kullanılmıĢtır. (Usul ve ġorman
1981, Soykan ve Önal 1986).
Havzayı temsil eden çekilme eğrisini elde etmek için kaydırma metodu kullanılmıĢtır.
On beĢ yıl içerisinde seçilmiĢ akımlara ait çekilme eğrilerine alt uçlarından teğet çizilmiĢ ve
havza için karakteristik çekilme eğrisi çıkarılmıĢtır.
Birim hidrograf elde etmek için etkili yağıĢı havzada ve zaman içinde mümkün olduğu
kadar düzgün dağılımlı olan yağıĢlar seçilmiĢtir. Yüzey akım diğer kısımlarından ayrılarak
yüzey akım hacmi ve derinliği hesaplanmıĢtır. Yüzey akım ordinatları akım derinliğine
bölünüp, o etkili yağıĢ süresindeki birim hidrograf ordinatları bulunmuĢtur.
21
mm/h
tL
B x x D
Yüzey Akım
tp
tb
Taban Akım (Baz Akım)
ġekil 4.2 Doğal Hidrografın BileĢenleri
- Hidrograf analizleri
Limnigraf, akım olaylarının zamansal değiĢimini diyagram üzerinde göstermektedir.
Akarsu debisinin veya nehirdeki su seviyesinin zamana karĢı çizilen grafiğine "Hidrograf"
denir. Akım gözlemlerinin değerlendirilmesinde hidrograf analizleri önemli bir yer tutmaktadır.
Genel olarak simetrik olmayan bir çan eğrisi Ģeklinde doğal bir hidrografın çeĢitli bileĢenleri
ġekil 4.2`de gösterilmiĢtir.
Limnigraf diyagramlarından zamana karĢı inch olarak okunan su yükseklikleri anahtar
eğrisi yardımıyla q debilerine (L/s) çevrildikten sonra zamana karĢı debi değerleriyle akım
hidrografları çıkarılmıĢ ve analiz edilerek bileĢenlerine ayrılmıĢtır. Hidrografları kısımlarına
ayırırken de Barnes (yarı logaritmik) metodu kullanılmıĢtır (Usul, ġorman, 1981; Soykan,
Önal, 1986).
Hidrografın en önemli kısmı çekilme eğrisidir. Çekilme eğrisi büyük oranda yağıĢtan
bağımsız olduğu ve havzada depolanmıĢ olan suyun dere yatağındaki akıĢını
grafiklediğinden, havza için ortak bir çekilme eğrisi bulunabilmektedir.
Havzayı temsil eden çekilme eğrisini elde etmek için kaydırma metodu kullanılmıĢtır.
20 yıl içersinde seçilmiĢ akımlara ait çekilme eğrilerine ait uçlardan teğet çizilmiĢ ve havza
için karakteristik çekilme eğrisi çıkarılmıĢtır.
- Birim hidrograf
Bir havzanın birim hidrografı (BH), o havzaya belli bir sürede zamanda ve yerde
dağılımı düzgün olarak yağan ve 1mm su derinliği meydana getiren sağnağın yüzey akım
hidrografıdır. Belirtilen derinlik, süzülmeden sonra geride kalan su derinliğidir ve etkili yağıĢ
Zaman
Debi,L/s
A E
F
Ø
C
22
derinliği adını alır. Sherman`ın tariflediği birim hidrograf teorisinde beĢ kabul vardır. Bunlar;
1- Etkili yağıĢ, belirtilen zaman içerisinde düzgün olarak yağmıĢtır. Bu kabul için
nisbeten kısa süreli yağıĢlar ele alınmalıdır.
2- Etkili yağıĢ havzaya düzgün olarak dağılmıĢtır. Burada havzanın küçük olması
önemlidir.
3- Yüzey akım hidrografının taban süresi, belli süreli yağıĢlar için sabittir.
4- Aynı süreli sağnakların meydana getirdikleri akımlara ait hidrografların ordinatları,
sağnakların su derinlikleri ile doğru orantılıdır.
5- Bir havza için, belli süreli yağıĢın meydana getirdiği akımın birim hidrografı,
zamanda bağımsız olarak sabittir.
Bu peĢin kabuller dikkate alınarak birim hidrograf elde etmek için etkili yağıĢı havzada
ve zaman içinde mümkün olduğu kadar düzgün dağılımlı olan yağıĢlar seçilmiĢtir. Yüzey
akım diğer kısımlardan ayrılarak yüzey akım hacmi ve derinliği hesaplanmıĢtır. Yüzey akım
ordinatları akım derinliğine bölünüp, o etkili yağıĢ süresindeki birim hidrograf ordinatları
bulunmuĢtur.
4.3.5 YağıĢ-tutulma ve yüzey akıĢ iliĢkileri
- Etkili yağıĢ
Birim hidrograf süresinin bulunmasında gerekli olan yağıĢ süresi, yağıĢ histogramı
üzerinde yüzey akıĢ yüksekliği yerleĢtirilerek ve zaman eksenine paralel çizmek suretiyle
tayin edilmiĢtir. Zaman eksenine çizilen paralelin üstünde kalan yağıĢ etkili yağıĢ, bu yağıĢın
süresi de etkili yağıĢ süresi olarak alınmıĢ ve ġekil-4.3`de gösterilmiĢtir.
- Ġnfiltrasyon hızı
Havza ortalama infiltrasyon hızını tayin etmek için Ø indeks metodu kullanılmıĢtır. Bu
metotta, yağıĢ histogramına yağıĢtan meydana gelen yüzey akım miktarı yerleĢtirilerek
zaman eksenine çizilen paralelin altında kalan kısım infiltrasyon indeksi olarak alınmıĢtır.
I (mm/h)
I1 I3
I2
I4
y
t1 t2 t3 t4 t5
ġekil 4.3 Ø Ġndeksinin bulunması
I5
Ø
23
ġekil 4.3`te gösterildiği üzere histograma ait Ø indeksi bulmak için, miktarı bilinen "d"
ye eĢit olarak yazacağımız denklem Ģöyledir.
(I1 - y) t1 +(I2 - y) t2 +(I3 - y) t3 +... (I5 - y) t5 = d
Bu denklemde "y" yi, "d" yi verecek Ģekilde "Ø" çizgisini yukarı aĢağı olarak oynatınız.
- Ön YağıĢlar Ġndisi (API)
Yüzey akım üzerinde toprak rutubetinin etkisi, toprak rutubetinin bir ölçüsü olarak bu
metotla incelenmiĢtir.API değerinin hesaplanmasında;
API=P0 + P1K + P2K2 + P3K
3 + ...............+ PNK
N
Burada;
P0=Akımı meydana getiren yağıĢtan önceki 24 saatlik yağıĢ (mm)
P1,P2,P3,PN0 Akımı meydana getiren yağıĢtan önceki 24 saatten evvelki 1, 2, 3, n`inci
günlerde meydana gelen yağıĢlar (mm)
n=Hesaplama yapılan günler sayısı
K=Toprak tipine bağlı katsayı olup (0.85 - 0.98) arasında değer almaktadır.
- DoymuĢluk indisi (Yüzey akıĢ sınır eğrisi)
Yıl içindeki yağıĢları, yüzey akıĢ meydana getiren ve getirmeyen diye iki gruba
ayırarak zamana karĢı yağıĢ yükseklikleri iĢaretlendiğinde, akım oluĢturan yağıĢ ile
oluĢturmayan yağıĢlar arasında bir sınır eğrisi çizilebilir. Bu eğri yüzey akıĢ sınır eğrisidir.
4.3.6 YağıĢ ve akımların frekans analizleri
Havza yağıĢlarının frekans analizi için, havzaya ait 23 yıllık yağıĢ değerlerinden
faydalanılmıĢtır. Bu yağıĢların dağılımı için Kolmogorov-Simirnov testi kullanılmıĢtır. Bu
dağılımlardan hareketle, havza yağıĢlarına ait çeĢitli tekrarlama periyodundaki değerler tespit
edilmiĢtir.
Havza akımlarının frekans analizi için, havzaya ait 23 yıllık akım değerlerinden
faydalanılmıĢtır. Bu akımların dağılımı için Kolmogorov-Simirnov testi kullanılmıĢtır. Bu
dağılımlardan hareketle, havza akımlarına ait çeĢitli tekrarlama periyodundaki değerler tespit
edilmiĢtir.
4.4 Sonuçların gözlem yapılmayan havzalara aktarılması
Havzada uzun süreli çalıĢmalar sonucunda bulunan akım değerleri, hidrolojik yönden
benzer olan havzalara, boyutsuz birim hidrograf kullanılarak aĢağıdaki metotlarla
uygulanabilir.
24
Havzaya ait boyutsuz birim hidrograf, havzanın diğer özellikleri gibi, ayrı ayrı
yağıĢlardan oluĢsa bile sabite yakın, değiĢmeyen bir özelliğe sahiptir.
AraĢtırma havzası için uzun süreli çalıĢmalar sonunda bulunan ortalama birim
hidrografın yükselme zamanına Tp, pikine Qp denilerek, zaman değerleri Tp ye, debi değerleri
Qp ye bölünürse boyutsuz birim hidrograf değerleri bulunmuĢ olur. Bu Ģekilde boyutsuz hale
getirilen değerlerle havza boyutsuz birim hidrografı çizilir. Havzaya ait herhangi bir süreli
yağıĢtan meydana gelecek birim hidrograf, bu süreyi Qp ve Tp değerlerinin bilinmesi halinde
boyutsuz birim hidrografın apsis ve ordinatlarının bu değerlerle çarpımıyla elde edilir(Soykan,
1972).
4.4.1 Snyder metodu ile havza sentetik birim hidrograf elemanlarının tespiti
Bu metotta havza topoğrafik karakteristikleriyle, birim hidrografın pik debisi, pike
eriĢme zamanı ve hidrograf taban süresi uzunluğu arasında matematiksel iliĢki kurulmuĢtur
(Butler, 1957).
Bu metotta kullanılan formüller aĢağıda verilmiĢtir (Chow, 1964; Soykan, 1972; Usul,
1981).
1) tp=0.75 Ct (L. Lc)0.3
2) tr=tp/5.5
3) qp=275Cp/ tp
4) tpR=tp+0.25(tR-tr)
5) qpR=275Cp/ tpR
6) qpR=qp(tp/tpR)
Burada;
tp=Pike eriĢme süresi (h) Metot`da etkili yağıĢ ile hidrografın baĢlama zamanı aynı
olduğu için bu parametre etkili yağıĢın baĢlangıcı ile hidrografın piki arasındaki süre olarak
tanımlanmıĢtır.
tr=Standart etkili yağıĢ süresi (h)
tR=Etkili YağıĢ süresi (h)
tpR=Etkili YağıĢ süresinin ortasından pike kadar olan süre (h)
QpR=Birim hidrografın birim alanına düĢen pik debisi
L=Ana su yolu uzunluğu (km)
Lc=Havza ağırlık merkezinin ana su yolundaki izdüĢümünden havza çıkıĢına olan
uzaklık (km)
Ct,Cp=Havza ve birim hidrograf karakteristiklerine bağlı katsayılar
25
AraĢtırma havzasının Ct, ve Cp.katsayılarının tespitinde havza birim hidrografları
kullanılır. Hesaplamada önce 2 no`lu denklemden standart etkili yağıĢ süresi bulunur.
Bulunan standart etkili yağıĢ süresi (tr), etkili yağıĢ süresine (tR) eĢitse qpR=qp olacağından Cp
ve Ct katsayıları 1 ve 3 no`lu denklemlere, eĢit olmaması durumunda 4 no`lu denklemle
bulunacak düzeltilmiĢ t değerleri ile 1 ve 5 no`lu denklemlerin kullanılmasıyla hesaplanır
(Chow, 1964).
AraĢtırma havzası için bulunan bu katsayılar benzer havzaların birim hidrograflarının
çıkarılmasında kullanılır(Özer, 1990; Yılmaz, 1991).
4.4.2 Mockus metodu ile sentetik birim hidrografın elde edilmesi
Su toplanma zamanı (Tc) 30 saate kadar olan havzalarda uygulanabildiği belirtilen
Mockus`un üçgen birim hidrograf metoduyla birim hidrografının elde edilmesi için K ve H
katsayıları araĢtırma havzası birim hidrografları kullanılarak aĢağıdaki formüllerle
hesaplanmıĢtır (Soykan, 1972; Özer, 1990; Yılmaz, 1991).
1- Q=K.A.ha/Tp de ha= 1 mm alındığından K=(Qp.Tp)/A
2- H=(2x0.278-K)/ K
3- Tr=H.Tp
4- Tb=Tp+Tr
Burada;
Qp=Birim hidrograf pik debisi (m3/s/mm) veya (L/s/mm)
Tp=Birim hidrografın pike gelme süresi (h)
Tr=Birim hidrografın çekilme süresi (h)
Tb=Birim hidrografın taban süresi (h)
K ve H havza özelliklerine bağlı katsayılardır.
AraĢtırma havzası birim hidrograflarından bulunan K ve H sabit değerleri rasadı
olmayan hidrolojik bakımdan benzer havzaya uygulanırken Birim Sağnak Süresi (AD) nin ne
olması gerektiğinin belirlenmesinde suyun toplanma zamanı (Tc) dikkate alınmaktadır. Su
toplanma zamanı (Tc) 15-30 saat ise AD= 3 saat, su toplanma zamanı (Tc) 10-15 saat ise
AD=2 saat, su toplanma zamanı (Tc) 6 saat ise AD=1 saat ve su toplanma zamanı (Tc) 3
saatten az ise AD=0.5 saattir.
Ancak bazı hallerde Tc`nin gerçek değeri birim sağanak süre (AD) olarak ta
alınmaktadır. Havzanın birim sağanak süresine uygun pike erme süresi aĢağıdaki formülle
hesaplanmaktadır (Özer, 1990).
Tp= cT +0.6Tc
26
4.4.3 DSĠ sentetik metodu ile birim hidrografının elde edilmesi
DSĠ sentetik metoduyla elemanları (Qp, Tp, Tb) hesaplanan birim hidrograf 2 saat süreli
birim hidrograf olmaktadır ve aĢağıdaki eĢitliklerle elemanları bulunmaktadır.
1) Qp = A.qp.10-3
2) qp = 414/ A 0.225
x( (L.Lc) / (S)
0.5)0.16
3) V = A. ha.10
3
4)Tb = 3.65. V/Qp
5)Tp = Tb/5
Burada
A : Havza alanı (km2)
L : Anasuyolu uzunluğu (km)
Lc : Havza ağırlık merkezinin, anasuyolundaki izdüĢüm noktasından havza çıkıĢına kadar
olan uzaklık (km)
S : Anasuyolu harmonik eğimi
Qp : Birim hidrograf piki (m3/s/mm)
qp : Birim hidrografın birim alana düĢen pik debisi (L/s/km2)
ha : 1.0 mm
V . AkıĢ hacmi (m3)
Tb : Taban süresi (saniye)
Tp : Pik‟e eriĢme süresi (birimi Tb‟ye bağlı)
27
5. BULGULAR VE TARTIġMA
5.1 Bulgular
5.1.1 Aylık yağıĢ, akım dağılımı ve yıllık ortalamaları
AraĢtırmanın bu döneminde, 23 yıllık yağıĢlar değerlendirilerek, aylık toplam,
ortalama ve maksimum miktarları bulunmuĢ ve Çizelge-5.1`de iĢlenmiĢtir.
Aylık ortalama yağıĢ değerleri, aritmetik ve thiessen metotlarıyla bulunmuĢtur. Ġki ayrı
metotla bulunan değerler arasında fazla bir fark görülmemiĢtir. Ancak tüm değerlendirmeler,
havzanın fiziksel özellikleri ile, istasyonların konumları dikkate alınarak thiessen metoduna
göre yapılmıĢtır.
Çizelge 5.1 incelendiğinde, havzaya ait 23 yıllık ortalama değer 544.2 mm, en yüksek
yıllık yağıĢ ortalaması 848,7 mm olarak 1998 yılında, en düĢük ortalama yağıĢ ise 1994
yılında 119,5 mm olarak tespit edilmiĢtir.
Çizelge 5.2 incelendiğinde, akım değerlerinin incelendiği 1985-2007 yılları arasındaki
23 yıllık dönemde, ortalama yıllık toplam yağıĢın 544.2 mm, ortalama yıllık toplam akımın ise
6.04 mm olduğu görülür. Bu toplam akımın 3.52 mm`si yüzey akıĢ, 0.76 mm`si yüzey altı
akım ve 1.75 mm `si de ana akımdır. Ortalama yüzey akıĢ katsayısı % 0.53 `dur. En yüksek
yağıĢ alan ay 91.1 mm ile Kasım, en az yağıĢ alan ay ise 14.1 mm ile Ağustos ayı olmuĢtur.
En yüksek yüzey akıĢ katsayısı % 2.36 ile ġubat, en düĢük yüzey akıĢ katsayısı ise 0,09 ile
Mayıs ayı, araĢtırma süresince Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında hiç akım
gözlenmemiĢtir.
R-1, R-2 ve R-3 istasyonları arasında fazla kot farkı bulunmamaktadır. Ġstasyonlar
arasında aylık ve yıllık toplam yağıĢlar bakımından büyük farklar yoktur.
Havzaya ait 23 yıl içindeki aylık ortalama yağıĢlar, ġekil-5.1`de verilmiĢtir. ġekil 5.1
incelendiğinde, yıl içinde yağıĢın aylara göre dağılımı, Kasım ayında en yüksek, Ağustos
ayında ise en düĢük değer olarak gözlenmiĢtir. Aylık yağıĢlar ekim ayında baĢlamak üzere
kasım ayında pike ulaĢmıĢ ve daha sonra genelde düĢüĢ göstererek Nisan ayında tekrar
yükselerek Mayıs ayında tekrar düĢüĢ göstermiĢ, iniĢli çıkıĢlı bir trend göstermiĢtir.
AraĢtırmanın bu döneminde, her yıla ait ortalama yağıĢ değerleri ġekil-5.2`de gösterilmiĢtir.
AraĢtırma süresince en yağıĢlı yıl 848.7 mm ile 1998 su yılı, en az yağıĢlı yıl ise 119.5 mm ile
1994 su yılı olmuĢtur.
Havzanın ortalama yağıĢ ve akımları ġekil 5.3‟te, havzanın eklenik yağıĢ ve akımları
ġekil 5.4‟te, Havzanın yıllık yağıĢ ve akımları ise ġekil 5.5‟te verilmiĢtir. Havzadaki günlük
ortalama debilerle çizilen yıllık akım hidrografları Ek „ler kısmında verilmiĢtir.
AraĢtırmanın akımla ilgili değerlendirilmelerinde 23 yıllık bu dönemde tespit edilen,
akımların toplamları, yüzey akım, yüzeyaltı akım ve yüzey akıĢ katsayıları ile aylık yağıĢ
miktarları Çizelge-5.2`de verilmiĢtir.
28
1985-2007 su yılı periyodunda 1998 su yılı 848.7mm ile en yağıĢlı yıl olurken, 1994
su yılı 119,5 mm yağıĢ ile en az yağıĢlı yıl olmuĢtur. Havzada en fazla akım 789,3 mm
yağıĢa karĢılık 37,26 mm ile 1999 su yılında, en az akım da 426,2 mm‟lik yağıĢa karĢılık 0,05
mm ile 1991 su yılında kaydedilmiĢtir. 1990, 1992,1992,2001 ve 2007 su yıllarında herhangi
bir akım olayı meydana gelmemiĢtir.
23 yıllık ortalamada en yağıĢlı ay 91,1 mm ile Kasım ayı olurken, en kurak ay 14,1
mm ile Ağustos ayı ; en çok akım 2,70 mm ile ġubat ayında kaydedilirken, en az akım 0,06
mm ile Mayıs ayında kaydedilmiĢtir. Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında akım meydana
gelmemiĢtir. Akım katsayısı % 0,53 olarak hesaplanmıĢtır.
1985 su yılında 553,7 mm‟lik yağıĢ‟a karĢılık 0,66 mm akım kaydedilmiĢtir. Yıllık
akım katsayısı % 0,10 ‟dur. Ocak ve ġubat aylarında akım gözlenmiĢtir. Yıllık pik 18,90 L/s ,
anlık maksimum debi ise 83,08 L/s olarak tespit edilmiĢtir.
1986 su yılında 798,9 mm‟lik yağıĢ‟a karĢılık 21.11 mm akım kaydedilmiĢtir. Yıllık
akım katsayısı % 0,19 ‟dur. Ocak,ġubat ve Mart aylarında akım gözlenmiĢtir. Su yılının
günlük ortalama maksimum debi 215.56 L/s, anlık maksimum debi ise 446,30 L/s olarak
ölçülmüĢtür.
1987 su yılında 678,0mm‟lik yağıĢ‟a karĢılık 0,80 mm akım kaydedilmiĢtir. Yıllık akım
katsayısı %0,12‟ dir . Nisan ayında akım meydana gelmiĢtir. Su yılında günlük ortalama
maksimum debi 25,56 L/s, anlık maksimum debi ise 120,41 L/s olarak ölçülmüĢtür.
1988 su yılında 610,9 mm‟lik yağıĢ‟ a karĢılık 0,12mm akım kaydedilmiĢtir. Yıllık
akım katsayısı % 0,02 ‟dir. Aralık ayında akım gözlenmiĢtir. Su yılının günlük ortalama
maksimum debi 5,99 L/s, anlık maksimum debi ise 27,93 L/s olarak ölçülmüĢtür.
1989 su yılında 684,4 mm yağıĢ‟ a karĢılık 0,62 mm akım kaydedilmiĢtir. Yıllık akım
katsayısı % 0,07‟dir. Aralık ayında akım görülmüĢtür. Su yılında günlük ortalama maksimum
debi 16,65 L/s, anlık maksimum debi ise 76,13 L/s olarak ölçülmüĢtür.
1990 su yılında 555,4 mm yağıĢ‟ a karĢın herhangi bir akım olayı meydana
gelmemiĢtir.
1991 su yılında 426,2 mm yağıĢ‟ a karĢın 0,05 mm akım kaydedilmiĢtir. Yıllık akım
katsayısı % 0,01,‟tir. Aralık ayında akım meydana gelmiĢtir. Su yılında günlük ortalama
maksimum debi 0,003 L/s, anlık maksimum debi ise 17,82 L/s olarak ölçülmüĢtür.
1992 su yılında 343,9 mm‟lik yağıĢ‟ a karĢın herhangi bir akım olayı meydana
gelmemiĢtir.
1993 su yılında 266,5 mm‟lik yağıĢa karĢın , 1,12 mm akım kaydedilmiĢtir. Yıllık akım
katsayısı %0,34 ‟ tür. Mayıs ayında akım meydana gelmiĢtir. Günlük ortalama maksimum
debi 220,40 L/s, su yılının anlık en yüksek debi ise 211,80 L/s olarak ölçülmüĢtür.
1994 su yılı araĢtırma periyodunda en az yağıĢ görülen su yılıdır. Bu su yılında
119,4 mm‟lik yağıĢa karĢılık herhangi bir akım olayı meydana gelmemiĢtir.
29
1995 su yılında 538.7mm‟lik yağıĢa karĢılık 2,63 mm akım olmuĢtur. Havzanın yıllık
akım katsayısı % 0,15‟tir. Su yılında Ocak ayında akım kaydedilmiĢtir. Havza ortalama
günlük en yüksek debi 114,0 L/s, su yılının anlık mak. debi ise 321,28 L/s olarak ölçülmüĢtür
1996 su yılında 412,9 mm yağıĢa karĢılık 3,78 mm akım olmuĢtur. Havzanın yıllık
akım katsayısı % 0,58 ‟ dir. Su yılında Aralık ve Mart aylarında akım kaydedilmiĢtir. Ortalama
günlük en yüksek debi 130,4 L/s‟, anlık mak. debi ise 459,0 L/s olarak ölçülmüĢtür
1997 su yılında 404,7 mm yağıĢa karĢılık 3,11 mm akım olmuĢtur. Havzanın yıllık
akım katsayısı % 0,36‟dır. Su yılında Aralık ve Mart aylarında akım kaydedilmiĢtir. Havza
ortalama günlük en yüksek debi 159,16 L/s, su yılının anlık mak. debi ise 719,67 L/s olarak
ölçülmüĢtür.
1998 su yılında 848,7 mm yağıĢa karĢılık 27,96 mm akım olmuĢtur. Bu yağıĢ
araĢtırma periyodunda kaydedilen en yüksek değerdir. Havzanın yıllık akım katsayısı %
2,07‟dir. Su yılında Ekim, Kasım, Aralık, Ocak, ġubat,Mart ve Haziran aylarında akım
kaydedilmiĢtir. Havza ortalama günlük en yüksek debi 715,08 L/s, anlık mak. debi ise
6365,22 L/s olarak ölçülmüĢtür. 6365,22 L/s AraĢtırma periyodunda kaydedilen günlük en
yüksek anlık maksimum değerdir.
1999 su yılında 789,3 mm yağıĢa karĢılık 37,26 mm akım olmuĢtur. Bu akım
araĢtırma periyodunda kaydedilen en yüksek değerdir. Havzanın yıllık akım katsayısı %
3,59‟dur. Su yılında Ekim, Kasım, Aralık, Ocak, ġubat, Mart ve Nisan aylarında akım
kaydedilmiĢtir. Havza ortalama günlük en yüksek debi 305,85 L/s, anlık mak. debi ise
834,97 L/s olarak ölçülmüĢtür.
2000 su yılı araĢtırma periyodunda en az yağıĢ ve akım görülen su yılıdır. Bu su
yılında 624,3 mm yağıĢa karĢılık 10,71 mm akım olmuĢtur. Su yılında Kasım,ġubat ve Mart
aylarında akım kaydedilmiĢtir. Havza günlük ortalama en yüksek debi 384,3 L/s olarak
ölçülürken; su yılının anlık en yüksek debi ise 1363,4 L/s olmuĢtur.
2001 su yılında 503,6 mm yağıĢa karĢılık herhangi bir akım olayı meydana
gelmemiĢtir.
2002 su yılında 653,1 mm yağıĢa karĢılık 10,71 mm akım olmuĢtur. Havzanın yıllık
akım katsayısı % 0,8 ‟dir. Su yılında ġubat ve Mart aylarında akım kaydedilmiĢtir. Havza
günlük ortalama en yüksek debi 384,3 L/s olarak ölçülürken; su yılının anlık en yüksek debi i
ise 1363.40 L/s olmuĢtur.
2003 su yılında 538,3 mm yağıĢa karĢılık 19,61 mm akım olmuĢtur. Havzanın yıllık
akım katsayısı % 2,90‟dır. Su yılında Kasım, Ocak, ġubat ve Nisan aylarında akım
kaydedilmiĢtir. Havza günlük ortalama en yüksek debi 595,10 L/s olarak ölçülürken; su yılının
anlık en yüksek debi ise 3255,96 L/s olmuĢtur.
2004 su yılında 557,7 mm yağıĢa karĢılık 2,09mm akım olmuĢtur. Havzanın yıllık
akım katsayısı % 0,29‟dur. Su yılında Haziran ayında akım kaydedilmiĢtir. Havza günlük
30
ortalama en yüksek debi 199,481 L/s olarak ölçülürken; su yılının anlık en yüksek debi ise
1363,40 L/s olmuĢtur.
2005 su yılında 450.4 mm yağıĢa karĢılık 0.39 mm akım olmuĢtur. Havzanın yıllık
Yıllık yüzey akıĢ katsayısı % 0,04 ‟dur. akıĢın tamamı ġubat ayında ölçülmüĢtür. Akımların
meydana geldiği süre içindeki ortalama debi 19,83 anlık maksimum debi ise 106,33 L/s,
olarak saptanmıĢtır.
2006 su yılında yağıĢlı günlerde 3 adet bireysel akım olayı meydana gelmiĢtir. Yıllık
677.7 mm‟lik yağıĢa karĢılık 3.048 mm toplam akım, 1.717mm yüzey akım olarak
hesaplanmıĢtır. Yüzey akıĢın % 83.47'si Mart (1.519mm) ayında ölçülmüĢtür. Yıllık yüzey
akıĢ katsayısı % 0,25 iken bu değer mart ayında 1.39 olarak hesaplanmıĢtır.
162.59 L/s ölçülen maksimum günlük debidir. Anlık bireysel akım olaylarında 0.10
mm ve daha büyük olan akımlar incelendiğinde anlık maksimum debi ise 311.94 L/s, olarak
saptanmıĢtır.
2007 su yılında Yıllık 457.4 mm‟lik yağıĢa karĢılık 2007 Su Yılında akım oluĢmamıĢtır
.
31
Çizelge 5.1 Havzada Aylık Toplam, Ortalama ve Maksimum YağıĢlar (1985-2007)
X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX Yıllık
Toplam R-1 22.0 112.0 14 121.8 86.9 38.5 95.3 3.7 50.4 16.0 560.6
YağıĢ R-2 17.4 107.8 16.5 110.1 98.0 35.1 70.8 3.5 53.6 14.0 526.8
mm R-3 24.0 116.5 20.0 137.2 97.0 36.8 69.5 5.9 61.4 14.0 582.3
Ort. Arit. 21.1 112.1 16.8 123.0 94.0 36.8 78.5 4.4 55.1 14.7 556.5
YağıĢ Thi. 20.8 111.8 16.9 122.1 94.8 36.5 76.7 4.3 55.3 14.5 553.7
Günlük R-1 6.0 45.0 6.0 41.0 30.0 20.0 25.0 2.0 24.0 16.0 45.0
Max. R-2 6.0 46.0 7.0 38.0 30.0 20.0 20.0 2.0 18.0 14.0 46.0
Yağ.mm. R-3 7.0 45.5 8.0 39.5 30.0 20.0 23.0 4.0 29.0 14.0 45.5
Toplam R-1 25.5 191.0 24.0 270.0 113.0 36.8 78.0 4.0 61.2 3.0 2.5 809.0
YağıĢ R-2 15.2 187.0 23.0 247.3 118.4 33.0 75.0 4.0 58.6 2.0 3.0 766.5
mm R-3 19.5 191.0 24.0 262.0 138.5 33.0 71.0 4.0 83.7 1.0 3.0 830.7
Ort. Arit. 20.1 189.7 23.7 259.8 123.3 34.3 74.7 4.0 67.8 2.0 2.8 802.2
YağıĢ Thi. 19.3 189.4 23.6 258.1 123.6 34.0 74.5 4.0 67.6 1.9 2.9 798.9
Günlük R-1 6.8 42.0 9.0 52.0 41.0 30.0 35.0 4.0 34.0 3.0 2.5 52.0
Max. R-2 6.0 45.0 8.0 49.0 35.0 30.0 35.0 4.0 34.0 2.0 3.0 49.0
Yağ.mm. R-3 8.0 48.0 8.0 51.0 44.0 30.0 35.0 4.0 33.0 1.0 3.0 51.0
Toplam R-1 88.5 23.5 77.0 88.0 36.0 30.0 126.0 67.0 56.0 20.0 48.0 15.0 675.0
YağıĢ R-2 86.0 25.0 75.4 88.0 32.0 25.0 126.8 71.0 62.0 18.5 49.0 13.0 671.7
mm R-3 106.5 26.5 77.4 82.5 34.0 26.0 127.5 68.0 57.0 18.0 50.6 14.0 688.0
Ort. Arit. 93.7 25.0 76.6 86.2 34.0 27.0 126.8 68.7 58.3 18.8 49.2 14.0 678.3
YağıĢ Thi. 93.4 25.1 76.5 86.2 33.7 26.6 126.8 69.0 58.8 18.7 49.3 13.9 678.0
Günlük R-1 45.5 12.0 26.5 27.0 14.0 21.0 53.0 43.0 18.0 9.0 22.0 15.0 53.0
Max. R-2 44.0 12.0 26.0 24.0 13.0 16.0 54.0 44.0 18.0 8.5 23.0 13.0 54.0
Yağ.mm. R-3 45.0 12.0 26.0 24.0 14.0 17.0 54.0 44.0 18.0 8.0 24.0 14.0 54.0
Toplam R-1 61.0 152.0 91.9 37.0 23.0 65.0 68.0 50.0 29.0 5.0 8.0 30.0 619.9
YağıĢ R-2 61.0 147.5 92.0 36.0 23.0 63.0 66.6 50.0 28.4 5.5 2.0 30.0 605.0
mm R-3 60.0 152.0 92.0 37.0 22.9 65.0 68.0 49.6 27.7 6.0 1.0 30.0 611.2
Ort. Arit. 60.7 150.5 92.0 36.7 23.0 64.3 67.5 49.9 28.4 5.5 3.7 30.0 612.1
YağıĢ Thi. 60.7 150.2 92.0 36.6 23.0 64.2 67.4 49.9 28.3 5.5 3.2 30.0 610.9
Günlük R-1 52.0 47.0 32.0 30.0 10.0 22.0 20.0 15.0 7.0 5.0 8.0 10.0 52.0
Max. R-2 52.0 46.0 32.0 30.0 10.0 22.0 19.8 15.0 6.5 5.5 2.1 10.0 52.0
Yağ.mm. R-3 51.0 47.0 32.0 30.0 10.0 22.0 20.0 15.0 6.0 6.0 1.0 10.0 51.0
Toplam R-1 41.5 211.0 128.0 4.0 58.0 14.0 81.0 56.0 35.0 12.0 36.0 676.5
YağıĢ R-2 42.6 216.0 128.0 4.0 60.0 14.0 81.0 57.0 35.0 12.0 36.0 685.6
mm R-3 44.0 214.0 130.2 4.0 60.8 14.0 81.0 58.0 35.0 12.0 36.0 689.0
Ort. Arit. 42.7 213.7 128.7 4.0 59.6 14.0 81.0 57.0 35.0 12.0 36.0 683.7
YağıĢ Thi. 42.8 214.0 128.7 4.0 59.7 14.0 81.0 57.1 35.0 12.0 36.0 684.4
Günlük R-1 17.0 55.0 35.0 4.0 12.0 9.0 35.0 25.0 30.0 10.0 20.0 55.0
Max. R-2 17.6 58.0 37.0 4.0 13.0 9.0 35.0 26.0 30.0 10.0 20.0 58.0
Yağ.mm. R-3 18.0 57.0 38.0 4.0 13.0 9.0 35.0 27.0 30.0 10.0 20.0 57.0
Toplam R-1 36.0 90.5 72.0 24.5 23.5 49.0 9.0 139.0 9.0 21.0 82.0 555.5
YağıĢ R-2 36.0 90.5 70.9 24.5 23.0 52.0 9.0 139.0 9.0 22.6 79.0 555.5
mm R-3 36.0 90.5 71.5 24.5 23.0 52.0 9.0 139.0 9.0 21.8 79.0 555.3
Ort. Arit. 36.0 90.5 71.5 24.5 23.1 51.0 9.0 139.0 9.0 21.8 80.0 555.4
YağıĢ Thi. 36.0 90.5 71.4 24.5 23.1 51.2 9.0 139.0 9.0 21.9 79.8 555.4
Günlük R-1 20.0 48.5 45.0 12.5 9.0 26.0 6.0 52.0 9.0 13.0 40.0 52.0
Max. R-2 20.0 48.5 45.0 12.5 9.0 26.0 6.0 52.0 9.0 13.6 36.0 52.0
Yağ.mm. R-3 20.0 48.5 45.0 12.5 9.0 26.0 6.0 52.0 9.0 13.8 34.0 52.0
Toplam R-1 32.0 58.0 108.0 36.5 21.0 19.0 43.7 54.7 41.4 6.0 420.3
YağıĢ R-2 34.0 56.0 114.0 33.0 21.0 18.6 43.8 53.1 43.9 6.3 423.7
mm R-3 35.0 58.0 115.0 41.0 21.0 21.8 42.5 48.9 44.6 6.2 434.0
Ort. Arit. 33.7 57.3 112.3 36.8 21.0 19.8 43.3 52.2 43.3 6.2 426.0
YağıĢ Thi. 33.8 57.2 112.8 36.6 21.0 19.8 43.3 52.1 43.5 6.2 426.2
Günlük R-1 25.0 30.0 21.0 12.5 11.0 9.0 23.0 25.0 17.0 6.0 30.0
Max. R-2 26.0 30.0 24.0 10.0 11.0 9.0 21.6 25.0 16.0 6.3 30.0
Yağ.mm. R-3 27.0 30.0 24.0 17.0 11.0 10.0 23.0 21.0 16.5 6.2 30.0
A Y L A RĠstasyon No:Yıllar
1985
1986
1987
1988
1990
1989
1991
32
Çizelge 5.1 (devam) Toplam R-1 103.8 87.9 17.2 2.0 34.5 1.5 39.1 4.9 24.9 34.7 350.5
YağıĢ R-2 91.4 87.2 17.2 2.0 34.7 1.7 36.7 5.6 24.3 34.6 335.4
mm R-3 90.0 87.4 17.2 2.4 34.6 2.0 39.3 6.0 25.0 45.4 349.3
Ort. Arit. 95.1 87.5 17.2 2.1 34.6 1.7 38.4 5.5 24.7 38.2 345.1
YağıĢ Thi. 94.2 87.4 17.2 2.1 34.6 1.7 38.2 5.6 24.7 38.2 343.9
Günlük R-1 70.9 55.0 10.0 2.0 23.0 1.5 15.7 4.9 12.0 16.4 70.9
Max. R-2 58.9 54.7 10.0 2.0 23.4 1.7 15.1 5.6 12.0 16.2 58.9
Yağ.mm. R-3 55.9 54.9 10.1 2.4 23.4 2.0 15.4 6.0 11.9 23.1 55.9
Toplam R-1 86.0 42.0 29.0 7.0 1.0 33.0 13.0 44.9 5.6 261.5
YağıĢ R-2 86.0 42.0 29.0 7.0 1.0 33.0 13.0 55.1 5.8 271.9
mm R-3 86.0 42.0 29.0 7.0 1.0 33.0 13.0 46.7 6.0 263.7
Ort. Arit. 86.0 42.0 29.0 7.0 1.0 33.0 13.0 48.9 5.8 265.7
YağıĢ Thi. 86.0 42.0 29.0 7.0 1.0 33.0 13.0 49.7 5.8 266.5
Günlük R-1 46.0 20.0 20.0 3.0 1.0 30.0 9.0 28.5 5.6 46.0
Max. R-2 46.0 20.0 20.0 3.0 1.0 30.0 9.0 35.0 5.8 46.0
Yağ.mm. R-3 46.0 20.0 20.0 3.0 1.0 30.0 9.0 30.2 6.0 46.0
Toplam R-1 12.2 21.0 10.4 38.2 20.8 17.6 120.2
YağıĢ R-2 13.1 19.4 10.0 35.8 20.0 19.3 117.6
mm R-3 12.4 20.0 12.2 43.8 19.0 14.0 121.4
Ort. Arit. 12.6 20.1 10.9 39.3 20.2 16.0 119.0
YağıĢ Thi. 12.6 20.0 10.8 39.1 19.9 17.1 119.5
Günlük R-1 12.2 21.0 10.4 12.0 10.0 17.6 21.0
Max. R-2 13.1 19.4 10.0 10.0 9.6 19.3 19.4
Yağ.mm. R-3 12.4 20.0 12.2 13.2 9.0 14.0 20.0
Toplam R-1 24.2 91.4 64.8 125.5 46.0 22.1 13.5 42.0 27.0 16.0 62.5 535.0
YağıĢ R-2 24.1 91.2 64.0 124.6 46.3 21.3 14.4 41.3 26.6 15.7 61.6 531.1
mm R-3 27.0 92.9 66.9 125.2 48.2 27.2 14.1 44.0 28.0 15.5 62.2 551.2
Ort. Arit. 25.1 91.8 65.2 125.1 46.8 23.5 14.0 42.4 27.2 15.7 62.1 539.1
YağıĢ Thi. 25.1 91.8 65.2 125.0 0.0 46.8 23.5 14.1 42.4 27.2 15.7 62.0 538.7
Günlük R-1 9.4 54.6 25.0 44.0 14.2 7.6 10.0 22.0 21.2 8.0 27.0 54.6
Max. R-2 9.4 54.5 24.5 44.0 14.1 7.5 11.0 22.0 21.0 8.0 26.7 54.5
Yağ.mm. R-3 10.0 55.0 24.6 44.0 14.5 9.0 10.5 22.0 22.0 8.0 27.0 55.0
Toplam R-1 7.2 122.5 42.5 11.5 95.9 71.6 26.2 4.0 3.9 11.2 20.7 417.2
YağıĢ R-2 7.7 122.0 43.3 11.0 92.8 72.0 25.4 4.0 3.7 10.8 20.5 413.2
mm R-3 7.6 119.9 42.3 10.1 95.8 70.0 25.0 4.0 3.2 10.7 20.6 409.2
Ort. Arit. 7.5 121.5 42.7 10.9 94.8 71.2 25.5 4.0 3.6 10.9 20.6 413.2
YağıĢ Thi. 7.5 121.4 42.8 10.8 94.6 71.2 25.5 4.0 3.6 10.9 20.6 412.9
Günlük R-1 4.2 40.0 15.0 4.0 55.4 22.5 15.7 3.0 2.0 5.7 6.7 55.4
Max. R-2 4.5 40.0 15.8 4.0 55.2 23.0 15.3 3.0 1.9 5.5 6.5 55.2
Yağ.mm. R-3 4.6 40.0 14.9 4.0 55.0 22.0 15.0 3.0 1.7 5.5 6.6 55.0
Toplam R-1 9.0 73.6 104.0 8.5 34.0 63.0 40.9 22.0 14.0 13.0 21.8 403.8
YağıĢ R-2 9.0 74.2 103.8 8.6 34.0 63.3 40.7 22.0 14.0 13.0 22.2 404.8
mm R-3 9.0 73.8 104.0 8.4 34.0 63.5 41.3 22.0 14.0 13.0 22.2 405.2
Ort. Arit. 9.0 73.9 103.9 8.5 34.0 63.3 41.0 22.0 14.0 13.0 22.1 404.6
YağıĢ Thi. 9.0 73.9 103.9 8.5 34.0 63.3 41.0 22.0 14.0 13.0 22.1 404.7
Günlük R-1 5.0 25.0 50.0 5.0 22.0 39.0 9.8 12.0 5.0 10.0 6.7 50.0
Max. R-2 5.0 25.0 50.0 5.0 22.0 39.3 10.0 12.0 5.0 10.0 6.8 50.0
Yağ.mm. R-3 5.0 24.7 50.0 5.0 22.0 39.5 10.0 12.0 5.0 10.0 6.8 50.0
Toplam R-1 155.0 61.5 120.0 42.5 71.6 85.0 25.0 92.0 89.0 35.0 65.0 841.6
YağıĢ R-2 164.8 61.4 115.8 42.5 71.5 84.0 25.0 94.0 89.0 35.0 65.0 848.0
mm R-3 165.4 60.8 119.0 42.5 71.6 85.0 25.0 92.0 94.0 35.0 65.0 855.3
Ort. Arit. 161.7 61.2 118.3 42.5 71.6 84.7 25.0 92.7 90.7 35.0 65.0 848.3
YağıĢ Thi. 162.5 61.2 117.9 42.5 71.6 84.6 25.0 92.8 90.7 35.0 65.0 848.7
Günlük R-1 54.0 38.0 30.0 20.0 50.0 40.0 16.0 22.0 46.0 26.0 42.0 54.0
Max. R-2 54.0 38.0 33.0 20.0 50.0 40.0 16.0 22.0 46.0 26.0 42.0 54.0
Yağ.mm. R-3 54.0 37.7 30.0 20.0 50.0 40.0 16.0 22.0 46.0 26.0 42.0 54.0
Toplam R-1 159.0 93.5 77.0 61.0 87.0 85.5 50.0 54.0 22.5 55.0 44.0 788.5
YağıĢ R-2 158.5 93.5 77.0 61.0 87.0 85.5 50.0 54.0 22.5 55.0 44.0 788.0
mm R-3 158.0 93.5 77.0 61.0 79.0 85.5 50.0 54.0 22.5 65.0 46.0 791.5
Ort. Arit. 158.5 93.5 77.0 61.0 84.3 85.5 50.0 54.0 22.5 58.3 44.7 789.3
YağıĢ Thi. 158.5 93.5 77.0 61.0 84.4 85.5 50.0 54.0 22.5 58.3 44.7 789.3
Günlük R-1 38.0 45.0 24.5 39.0 23.0 30.0 14.0 14.0 10.0 43.0 40.0 45.0
Max. R-2 38.0 45.0 24.5 39.0 23.0 30.0 14.0 14.0 10.0 42.0 40.0 45.0
Yağ.mm. R-3 38.0 45.0 24.5 39.0 23.0 30.0 14.0 14.0 10.0 51.0 42.0 51.0
1997
1998
1996
1995
1994
1993
1992
1999
33
Çizelge 5.1 (devam) Toplam R-1 44.0 98.2 130.2 28.0 106.5 49.5 59.5 71.5 14.5 1.0 7.9 10.0 620.8
YağıĢ R-2 47.0 101.8 127.2 29.0 108.0 48.0 59.5 71.5 13.5 1.0 8.0 10.0 624.5
mm R-3 59.5 106.5 109.2 28.5 111.2 48.0 59.5 73.0 12.0 1.0 8.0 10.5 626.9
Ort. Arit. 50.2 102.2 122.2 28.5 108.6 48.5 59.5 72.0 13.3 1.0 8.0 10.2 624.1
YağıĢ Thi. 50.3 102.4 122.0 28.6 108.7 48.4 59.5 72.0 13.3 1.0 8.0 10.2 624.3
Günlük R-1 17.0 41.0 22.0 24.5 45.0 23.0 13.0 30.0 10.0 1.0 6.9 8.0 45.0
Max. R-2 18.0 43.0 21.0 25.5 45.0 22.0 13.0 30.0 10.0 1.0 7.0 8.0 45.0
Yağ.mm. R-3 21.0 46.0 18.0 24.0 45.0 22.0 13.0 30.0 9.5 1.0 7.0 8.5 46.0
Toplam R-1 35.0 41.0 30.0 83.7 23.0 40.2 87.0 31.5 23.5 33.0 21.0 57.0 505.9
YağıĢ R-2 33.0 38.0 33.5 88.1 23.0 40.2 87.0 31.0 23.5 32.5 20.0 57.0 506.8
mm R-3 34.0 27.5 34.0 86.5 23.0 40.2 88.0 32.0 23.5 33.0 19.0 57.0 497.7
Ort. Arit. 34.0 35.5 32.5 86.1 23.0 40.2 87.3 31.5 23.5 32.8 20.0 57.0 503.5
YağıĢ Thi. 33.9 35.3 32.8 86.4 23.0 40.2 87.3 31.5 23.5 32.8 19.9 57.0 503.6
Günlük R-1 17.0 20.0 14.0 33.6 10.0 13.4 25.0 24.0 16.0 19.0 15.0 52.0 52.0
Max. R-2 16.0 19.0 15.0 33.0 10.0 13.4 25.0 23.0 16.0 18.5 14.0 52.0 52.0
Yağ.mm. R-3 16.0 23.0 15.0 33.0 10.0 13.4 25.0 24.0 16.0 19.0 13.0 52.0 52.0
Toplam R-1 11.0 114.5 148.5 6.5 47.5 40.5 26.0 49.0 21.5 39.0 77.0 96.0 677.0
YağıĢ R-2 11.0 114.5 148.5 6.5 46.5 40.5 26.0 49.0 21.5 39.0 70.0 94.5 667.5
mm R-3 11.0 117.5 147.5 6.5 47.0 40.5 25.5 49.0 21.5 39.0 77.5 101.6 684.1
Ort. Arit. 11.0 115.5 148.2 6.5 47.0 40.5 25.8 49.0 21.5 39.0 74.8 97.4 676.2
YağıĢ Thi. 11.0 115.5 148.2 6.5 46.9 40.5 25.8 49.0 21.5 39.0 74.3 97.2 675.4
Günlük R-1 5.0 40.0 63.0 3.5 27.0 16.0 7.0 18.0 10.0 22.0 17.0 18.0 63.0
Max. R-2 5.0 40.0 63.0 3.5 26.0 16.0 7.0 18.0 10.0 22.0 16.0 18.5 63.0
Yağ.mm. R-3 5.0 41.0 63.0 3.5 26.5 16.0 7.0 18.0 10.0 22.0 17.0 22.0 63.0
Toplam R-1 61.7 134.8 64.6 70.5 60.8 19.7 78.2 15.0 1.0 15.0 8.9 530.2
YağıĢ R-2 65.0 136.2 64.7 70.0 62.3 21.0 78.5 15.9 1.0 15.0 9.5 539.1
mm R-3 64.8 137.7 64.7 72.0 62.8 21.6 79.3 16.0 1.0 15.0 9.5 544.4
Ort. Arit. 63.8 136.2 64.7 74.8 59.9 20.8 78.7 15.6 1.0 14.5 9.3 539.3
YağıĢ Thi. 64.1 136.3 64.7 70.8 62.1 20.9 78.7 15.7 1.0 15.0 9.3 538.5
Günlük R-1 22.0 59.0 18.0 17.0 29.4 5.0 18.0 8.0 1.0 7.0 4.9 59.0
Max. R-2 24.0 60.0 18.0 17.0 30.0 5.5 18.0 8.4 1.0 7.0 5.5 60.0
Yağ.mm. R-3 23.5 60.0 18.0 18.0 30.0 5.8 18.0 8.5 1.0 7.0 5.5 60.0
Toplam R-1 90.2 10.8 46.0 52.5 11.4 50.0 25.6 57.0 165.5 6.5 33.5 1.0 550.0
YağıĢ R-2 89.1 11.2 45.5 52.5 11.4 50.0 23.8 60.5 166.5 6.5 41.0 0.8 558.8
mm R-3 93.3 11.6 44.5 53.5 11.4 50.0 25.3 60.7 167.3 6.5 37.5 0.6 562.2
Ort. Arit. 90.9 11.2 45.3 54.8 11.5 50.0 24.9 59.4 166.4 6.8 37.3 1.3 560.0
YağıĢ Thi. 90.8 11.2 45.3 52.8 11.4 50.0 24.8 59.7 166.5 6.5 37.9 0.8 557.7
Günlük R-1 42.0 7.0 23.5 16.5 7.0 24.0 19.6 18.4 53.0 3.0 13.9 1.0 53.0
Max. R-2 41.0 7.4 23.0 16.5 7.0 24.0 20.0 19.0 54.0 3.0 15.0 0.8 54.0
Yağ.mm. R-3 39.6 8.0 22.0 16.5 7.0 24.0 19.8 20.0 47.0 3.0 15.0 0.6 47.0
Toplam R-1 13.2 8.1 36.0 69.7 89.8 42.7 15.9 47.5 37.8 35.8 14.0 11.1 421.6
YağıĢ R-2 17.6 11.3 42.0 79.3 92.9 43.1 24.7 48.4 38.5 36.9 15.0 12.8 462.5
mm R-3 18.1 12.0 40.9 77.9 91.1 42.6 22.9 49.0 38.5 36.6 17.2 12.4 459.1
Ort. Arit. 16.3 10.5 39.6 75.6 91.3 42.8 21.2 48.3 38.3 36.4 15.4 12.1 447.7
YağıĢ Thi. 16.6 10.7 40.1 76.3 91.5 42.8 21.8 48.4 38.3 36.5 15.5 11.9 450.4
Günlük R-1 8.0 1.8 10.0 14.5 19.0 16.0 4.8 16.0 15.6 20.9 8.0 4.7 20.9
Max. R-2 11.0 3.5 11.0 17.6 18.5 17.0 5.5 15.0 14.0 20.0 10.0 5.0 20.0
Yağ.mm. R-3 11.5 4.0 10.4 15.5 18.0 16.4 6.0 16.0 14.0 21.5 11.2 4.8 21.5
Toplam R-1 13.9 95.3 68.5 16.2 68.1 113.4 6.6 32.4 140.6 35.8 21.4 78.8 691.0
YağıĢ R-2 15.4 90.1 69.8 15.8 66.7 110.7 6.0 30.0 140.4 33.3 20.8 75.3 674.3
mm R-3 16.2 91.8 70.4 13.1 63.2 103.2 5.2 29.6 141.8 33.2 25.8 76.2 669.7
Ort. Arit. 15.2 92.1 69.6 15.0 66.0 109.1 5.9 30.7 140.9 34.1 22.7 76.8 678.1
YağıĢ Thi. 15.3 92.0 69.7 15.0 65.9 108.9 5.9 30.5 140.9 33.9 22.6 77.1 677.7
Günlük R-1 10.6 33.0 18.8 3.0 23.6 31.0 2.0 13.2 62.2 31.6 15.4 45.8 62.2
Max. R-2 12.0 32.1 17.8 3.0 24.0 28.7 2.0 14.0 61.0 28.0 11.0 44.0 61.0
Yağ.mm. R-3 13.2 32.8 19.4 2.4 21.8 26.6 1.6 12.8 61.0 27.2 13.0 43.0 61.0
Toplam R-1 18.0 56.2 15.0 39.6 46.6 124.4 5.6 125.4 15.4 0.2 8.0 29.4 483.8
YağıĢ R-2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
mm R-3 10.2 47.0 11.8 32.0 41.4 114.2 5.2 117.4 14.8 0.2 8.0 28.8 431.0
Ort. Arit. 14.1 51.6 13.4 35.8 44.0 119.3 5.4 121.4 15.1 0.2 8.0 29.1 457.4
YağıĢ Thi. 14.1 51.6 13.4 35.8 44.0 119.3 5.4 121.4 15.1 0.2 8.0 29.1 457.4
Günlük R-1 7.8 20.4 10.4 14.4 22.8 67.4 3.8 39.4 11.0 0.2 4.4 11.4 67.4
Max. R-2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Yağ.mm. R-3 4.6 20.6 8.4 11.6 21.2 64.0 3.8 38.0 10.8 0.2 5.0 12.4 64.0
Arit. 49.8 86.0 66.5 51.8 49.2 48.8 43.5 40.8 44.5 21.2 14.3 28.2 544.6
Thi. 49.8 86.0 66.6 51.5 49.3 48.7 43.4 40.8 44.5 21.2 14.2 28.2 544.2
Max 70.9 60.0 63.0 52.0 55.4 67.4 54.0 44.0 62.2 51.0 24.0 52.0 70.9
R-1 159.0 211.0 148.5 270.0 113.0 124.4 126.0 125.4 165.5 55.0 77.0 96.0 270.0
R-2 164.8 216.0 148.5 247.3 118.4 110.7 126.8 94.0 166.5 55.0 70.0 94.5 247.3
R-3 165.4 214.0 147.5 262.0 138.5 114.2 127.5 117.4 167.3 65.0 77.5 101.6 262.0
23
yıllı
k
Ort
alam
a
2004
2000
2001
2002
2003
2005
2006
2007
34
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX
A Y L A R
To
pla
m Y
ağ
ıĢ-m
m
ġekil 5.1 Havza Aylık Ortalama YağıĢları (1985-2007)
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
YILLAR
YA
ĞIġ
, m
m
ġekil 5.2 Havzanın Yıllık YağıĢları (1985-2007)
35
49.8
86.0
66.6
51.5 49.3 48.743.4 40.8
44.5
21.2
14.2
28.2
0.254 0.147 0.803 0.875 2.386 0.547 0.118 0.049 0.858 0.00 0.00 0.00
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX
Aylar
Yağ
ıĢ v
e A
kım
-mm
ġekil 5.3 1985-2007 Yılları Havza Ortalama Aylık YağıĢ ve Akım Değerleri
49.8
135.8
202.3
253.8
303.1
351.8
395.3
436.1
480.6501.8 516.1
544.2
0.3 0.4 1.2 2.1 4.5 5.0 5.1 5.2 6.04 6.04 6.04 6.04
0
100
200
300
400
500
600
X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX
Aylar
Ekle
nik
Yağ
ıĢ v
e A
kım
-mm
ġekil 5.4 1985-2007 yılları havza ortalama eklenik yağıĢ ve akımları
36
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007
Su Yılları
Debi,Y
ağıĢ
,mm
ġekil 5.5 Havzanın Yıllık YağıĢ ve Akımları
37
Çizelge 5.2 Vize Deresi Havzası Aylık YağıĢ ve Akımları
X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX
YağıĢ (mm) 20.8 111.8 16.9 122.1 94.8 36.5 76.7 4.3 55.3 14.5 0.0 0.0 553.7
Toplam Akım (mm) 0.57 0.09 0.66
Yüzey Akım (mm) 0.48 0.08 0.56
Yüzeyaltı Akım (mm) 0.09 0.09
Ana Akım (mm) 0.00
Yü. Akım Kats. (%) 0.39 0.09 0.10
YağıĢ (mm) 19.3 189.4 23.6 258.1 123.6 34.0 74.5 4.0 67.6 1.9 0.0 2.9 798.9
Toplam Akım (mm) 11.33 6.71 3.08 21.11
Yüzey Akım (mm) 0.18 1.32 1.51
Yüzeyaltı Akım (mm) 0.01 0.01
Ana Akım (mm) 11.14 5.38 3.08 19.60
Yü. Akım Kats. (%) 0.07 1.07 0.19
YağıĢ (mm) 93.4 25.1 76.5 86.2 33.7 26.6 126.8 69.0 58.8 18.7 49.3 13.9 678.0
Toplam Akım (mm) 0.80 0.80
Yüzey Akım (mm) 0.80 0.80
Yüzeyaltı Akım (mm)
Ana Akım (mm)
Yü. Akım Kats. (%) 0.63 0.12
YağıĢ (mm) 60.7 150.2 92.0 36.6 23.0 64.2 67.4 49.9 28.3 5.5 3.2 30.0 610.9
Toplam Akım (mm) 0.12 0.12
Yüzey Akım (mm) 0.11 0.11
Yüzeyaltı Akım (mm) 0.02 0.02
Ana Akım (mm)
Yü. Akım Kats. (%) 0.12 0.02
YağıĢ (mm) 42.8 214.0 128.7 4.0 0.0 59.7 14.0 81.0 57.1 35.0 12.0 36.0 684.4
Toplam Akım (mm) 0.62 0.62
Yüzey Akım (mm) 0.46 0.46
Yüzeyaltı Akım (mm) 0.16 0.16
Ana Akım (mm)
Yü. Akım Kats. (%) 0.36 0.07
YağıĢ (mm) 36.0 90.5 71.4 0.0 24.5 23.1 51.2 9.0 139.0 9.0 21.9 79.8 555.4
Toplam Akım (mm)
Yüzey Akım (mm)
Yüzeyaltı Akım (mm)
Ana Akım (mm)
Yü. Akım Kats. (%)
YağıĢ (mm) 33.8 57.2 112.8 36.6 21.0 19.8 43.3 52.1 0.0 43.5 6.2 0.0 426.2
Toplam Akım (mm) 0.05 0.05
Yüzey Akım (mm) 0.05 0.05
Yüzeyaltı Akım (mm)
Ana Akım (mm)
Yü. Akım Kats. (%) 0.05 0.01
YağıĢ (mm) 94.2 87.4 17.2 2.1 34.6 1.7 38.2 5.6 24.7 38.2 0.0 0.0 343.9
Toplam Akım (mm)
Yüzey Akım (mm)
Yüzeyaltı Akım (mm)
Ana Akım (mm)
Yü. Akım Kats. (%)
YağıĢ (mm) 86.0 42.0 29.0 7.0 1.0 33.0 13.0 49.7 0.0 5.8 0.0 0.0 266.5
Toplam Akım (mm) 1.12 1.12
Yüzey Akım (mm) 0.91 0.91
Yüzeyaltı Akım (mm) 0.21 0.21
Ana Akım (mm)
Yü. Akım Kats. (%) 1.83 0.34
YağıĢ (mm) 0.0 12.6 20.0 10.8 39.1 0.0 19.9 0.0 0.0 17.1 0.0 0.0 119.5
Toplam Akım (mm)
Yüzey Akım (mm)
Yüzeyaltı Akım (mm)
Ana Akım (mm)
Yü. Akım Kats. (%)
1
9
8
5
1
9
8
6
1
9
8
7
1
9
8
8
1
9
8
9
1
9
9
3
1
9
9
4
1
9
9
0
1
9
9
1
1
9
9
2
AYLAR
OlaylarYılar
Yıllık
38
Çizelge 5.2 (devam)
X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX
AYLAR
OlaylarYılar
Yıllık
YağıĢ (mm) 25.1 91.8 65.2 125.0 0.0 46.8 23.5 14.1 42.4 27.2 15.7 62.0 538.7
Toplam Akım (mm) 2.63 2.63
Yüzey Akım (mm) 0.80 0.80
Yüzeyaltı Akım (mm) 0.66 0.66
Ana Akım (mm) 1.17 1.17
Yü. Akım Kats. (%) 0.64 0.15
YağıĢ (mm) 7.5 121.4 42.8 10.8 94.6 71.2 25.5 4.0 3.6 0.0 10.9 20.6 412.9
Toplam Akım (mm) 2.43 1.32 0.03 3.78
Yüzey Akım (mm) 1.34 1.05 0.02 2.41
Yüzeyaltı Akım (mm) 1.09 0.27 0.01 1.37
Ana Akım (mm)
Yü. Akım Kats. (%) 1.42 1.47 0.08 0.58
YağıĢ (mm) 9.0 73.9 103.9 8.5 34.0 63.3 41.0 22.0 14.0 13.0 22.1 0.0 404.7
Toplam Akım (mm) 3.08 0.031 3.114
Yüzey Akım (mm) 1.41 0.031 1.443
Yüzeyaltı Akım (mm) 0.87 0.87
Ana Akım (mm) 0.80 0.80
Yü. Akım Kats. (%) 1.36 0.05 0.36
YağıĢ (mm) 162.5 61.2 117.9 42.5 71.6 84.6 25.0 92.8 90.7 35.0 65.0 848.7
Toplam Akım (mm) 1.3 2.27 0.87 1.11 2.04 2.73 17.643 27.96
Yüzey Akım (mm) 0.99 1.62 0.16 0.96 1.35 1.46 11.00 17.53
Yüzeyaltı Akım (mm) 0.05 0.05 0.18 0.02 0.31 0.77 2.68 4.06
Ana Akım (mm) 0.26 0.60 0.53 0.13 0.37 0.50 3.98 6.37
Yü. Akım Kats. (%) 0.61 2.65 0.14 2.25 1.89 1.72 12.13 2.07
YağıĢ (mm) 158.5 93.5 77.0 61.0 84.4 85.5 50.0 54.0 22.5 58.3 44.7 789.3
Toplam Akım (mm) 4.53 1.00 9.96 3.80 14.93 2.86 0.18 37.26
Yüzey Akım (mm) 3.63 0.11 8.62 2.30 13.71 28.36
Yüzeyaltı Akım (mm) 0.90 0.88 1.20 1.45 0.89 5.32
Ana Akım (mm) 0.14 0.05 0.33 2.86 0.18
Yü. Akım Kats. (%) 2.29 0.12 11.19 3.77 16.25 3.59
YağıĢ (mm) 50.3 102.4 122.0 28.6 108.7 48.4 59.5 72.0 13.3 1.0 8.0 10.2 624.3
Toplam Akım (mm) 10.68 0.03 10.71
Yüzey Akım (mm) 5.00 5.00
Yüzeyaltı Akım (mm) 4.76 4.76
Ana Akım (mm) 0.004 0.93 0.03 0.96
Yü. Akım Kats. (%) 4.60 0.80
YağıĢ (mm) 33.9 35.3 32.8 86.4 23.0 40.2 87.3 31.5 23.5 32.8 19.9 57.0 503.6
Toplam Akım (mm)
Yüzey Akım (mm)
Yüzeyaltı Akım (mm)
Ana Akım (mm)
Yü. Akım Kats. (%)
YağıĢ (mm) 11.0 115.5 148.2 6.5 46.9 40.5 25.8 49.0 21.5 39.0 74.3 97.2 675.4
Toplam Akım (mm) 3.77 3.77
Yüzey Akım (mm) 1.85 1.85
Yüzeyaltı Akım (mm)
Ana Akım (mm) 1.92 1.92
Yü. Akım Kats. (%) 2.17 0.27
YağıĢ (mm) 64.1 136.3 64.4 70.8 62.1 20.9 78.7 15.7 1.0 15.0 0.0 9.3 538.3
Toplam Akım (mm) 0.12 0.68 17.12 1.69 19.61
Yüzey Akım (mm) 0.09 0.51 13.65 1.35 15.60
Yüzeyaltı Akım (mm)
Ana Akım (mm) 0.03 0.16 3.47 0.34 4.01
Yü. Akım Kats. (%) 0.06 0.73 21.99 1.72 2.90
YağıĢ (mm) 90.8 11.2 45.3 52.8 11.4 50.0 24.8 59.7 166.5 6.5 37.9 0.8 557.7
Toplam Akım (mm) 2.09 2.09
Yüzey Akım (mm) 1.69 1.69
Yüzeyaltı Akım (mm)
Ana Akım (mm) 0.41 0.41
Yü. Akım Kats. (%) 1.01 0.29
2
0
0
2
2
0
0
3
1
9
9
8
1
9
9
6
1
9
9
5
2
0
0
4
1
9
9
9
2
0
0
0
2
0
0
1
1
9
9
7
39
Çizelge 5.2 (devam)
X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX
AYLAR
OlaylarYılar
Yıllık YağıĢ (mm) 16.6 10.7 40.1 76.3 91.5 42.8 21.8 48.4 38.3 36.5 15.5 11.9 450.4
Toplam Akım (mm) 0.388 0.003 0.39
Yüzey Akım (mm) 0.198 0.20
Yüzeyaltı Akım (mm)
Ana Akım (mm) 0.19 0.19
Yü. Akım Kats. (%) 0.22 0.04
YağıĢ (mm) 15.4 92.0 69.7 15.0 65.9 108.9 5.9 30.5 140.9 33.3 22.6 77.1 677.2
Toplam Akım (mm) 0.503 2.545 3.05
Yüzey Akım (mm) 0.198 1.519 1.72
Yüzeyaltı Akım (mm)
Ana Akım (mm) 0.31 1.03 1.33
Yü. Akım Kats. (%) 0.30 1.39 0.25
YağıĢ (mm) 14.1 51.6 13.4 35.8 44.0 119.3 5.4 121.4 15.1 0.2 8.0 29.1 457.4
Toplam Akım (mm) 0.00
Yüzey Akım (mm)
Yüzeyaltı Akım (mm)
Ana Akım (mm)
Yü. Akım Kats. (%)
YağıĢ (mm) 49.8 91.1 70.4 52.8 46.6 42.5 48.3 37.0 41.5 20.8 14.1 26.5 544.2
Toplam Akım (mm) 0.25 0.15 0.80 0.87 2.39 0.55 0.12 0.05 0.86 6.04
Yüzey Akım (mm) 0.20 0.08 0.55 0.23 1.60 0.18 0.09 0.04 0.55 3.52
Yüzeyaltı Akım (mm) 0.04 0.04 0.11 0.10 0.31 0.05 0.00 0.01 0.12 0.76
Ana Akım (mm) 0.01 0.03 0.15 0.55 0.48 0.33 0.02 0.00 0.19 1.75
Yü. Akım Kats. (%) 0.13 0.12 0.67 0.34 2.08 0.20 0.11 0.08 0.57 0.53
2
0
0
5
2
0
0
6
2
0
0
7
23 Y
ıllık O
rtala
ma
Çizelge 5.3 Vize Deresi Havzasındaki Akım Miktarlarına Göre Gün Sayısı (1985-2007) Akım Derinliği
mm X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX
0.00 - 0.25 . . . 4 2 . . . . . . . 6
0.25 - 0.50 . . . 1 . . . . . . . . 1
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
Akımlı gün sayısı . . . 5 2 . . . . . . . 7
0.00 - 0.25 . . . 9 15 8 . . . . . . 32
0.25 - 0.50 . . . 2 2 . . . . . . . 4
0.50 - 1.00 . . . . 2 1 . . . . . . 3
1.00 - 1.50 . . . 1 . . 1 . . . . . 2
> - 1.50 . . . 4 1 1 . . . . . . 6
Akımlı gün sayısı . . . 16 20 10 1 . . . . . 47
0.00 - 0.25 . . . . . . 1 . . . . . 1
0.25 - 0.50 . . . . . . 2 . . . . . 2
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
Akımlı gün sayısı . . . . . . 3 . . . . . 3
0.00 - 0.25 . . 2 . . . . . . . . . 2
0.25 - 0.50 . . . . . . . . . . . . .
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
Akımlı gün sayısı . . 2 . . . . . . . . . 2
0.00 - 0.25 . . 2 . . . . . . . . . 2
0.25 - 0.50 . . . . . . . . . . . . .
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
Akımlı gün sayısı . . 2 . . . . . . . . . 2
1
9
8
6
1
9
8
7
1
9
8
8
1
9
8
9
YılarA Y L A R
Toplam
1
9
8
5
40
Çizelge 5.3 devam Akım Derinliği
mm X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX Toplam
A Y L A RYılar
0.00 - 0.25 . . 1 . . . . . . . . . 1
0.25 - 0.50 . . 2 . . . . . . . . . 2
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . 0
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
Akımlı gün sayısı . . 3 . . . . . . . . . 3
0.00 - 0.25 . . 1 . . . . . . . . . 1
0.25 - 0.50 . . . . . . . . . . . . .
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
Akımlı gün sayısı . . 1 . . . . . . . . . 1
0.00 - 0.25 . . . . . . . . . . . . .
0.25 - 0.50 . . . . . . . . . . . . .
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
Akımlı gün sayısı . . . . . . . . . . . . .
0.00 - 0.25 . . . . . . . 2 . . . . 2
0.25 - 0.50 . . . . . . . . . . . . .
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . . . . . . 1 . . . . 1
Akımlı gün sayısı . . . . . . . 3 . . . . 3
0.00 - 0.25 . . . . . . . . . . . . .
0.25 - 0.50 . . . . . . . . . . . . .
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
Akımlı gün sayısı . . . . . . . . . . . . .
0.00 - 0.25 . . . . 4 . . . . . . . 4
0.25 - 0.50 . . . . . . . . . . . . .
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . . . 1 . . . . . . . 1
Akımlı gün sayısı . . . . 5 . . . . . . . 5
0.00 - 0.25 . . . . . . 1 . . . . . 1
0.25 - 0.50 . . . . . . . . . . . . .
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . 1 . . . . . . 1
> - 1.50 . . . . 1 . . . . . . . 1
Akımlı gün sayısı . . . . 1 1 1 . . . . . 3
0.00 - 0.25 . . . . . 1 . . . . . . 1
0.25 - 0.50 . . . . . . . . . . . . .
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . 1 . . . . . . . . . 1
Akımlı gün sayısı . . 1 . . 1 . . . . . . 2
0.00 - 0.25 2 . 1 1 2 . . . . . . . 6
0.25 - 0.50 . . 2 . . 4 . . . . . . 6
0.50 - 1.00 . 1 . 1 . . . . . . . . 2
1.00 - 1.50 1 . 1 . . . . . . . . . 2
> - 1.50 . 1 . . 1 1 . . 2 . . . 5
Akımlı gün sayısı 3 2 4 2 3 5 . . 2 . . . 21
1
9
9
8
1
9
9
4
1
9
9
5
1
9
9
6
1
9
9
7
1
9
9
0
1
9
9
1
1
9
9
2
1
9
9
3
41
Çizelge 5.3 devam Akım Derinliği
mm X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX Toplam
A Y L A RYılar
0.00 - 0.25 1 5 9 1 16 . 13 . . . . . 45
0.25 - 0.50 . 1 1 . . 19 . . . . . . 21
0.50 - 1.00 . 1 1 1 . 1 . . . . . . 4
1.00 - 1.50 1 . . . . . . . . . . . 1
> - 1.50 1 . 2 1 5 . . . . . . . 9
Akımlı gün sayısı 3 7 13 3 21 20 13 . . . . . 80
0.00 - 0.25 . . . . 3 . . . . . . . 3
0.25 - 0.50 . . . . 1 6 . . . . . . 7
0.50 - 1.00 . . . . 1 . . . . . . . 1
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . . . 2 . . . . . . . 2
Akımlı gün sayısı . . . . 7 6 . . . . . . 13
0.00 - 0.25 . . . . . . . . . . . . .
0.25 - 0.50 . . . . . . . . . . . . .
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
Akımlı gün sayısı . . . . . . . . . . . . .
0.00 - 0.25 . . 1 . . . . . . . . . 1
0.25 - 0.50 . . . . . . . . . . . . .
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . 1 . . . . . . . . . 1
Akımlı gün sayısı . . 2 . . . . . . . . . 2
0.00 - 0.25 . . . . . . . . . . . . .
0.25 - 0.50 . . . . . . . . . . . . .
0.50 - 1.00 . 5 . 1 7 . 18 . . . . . 31
1.00 - 1.50 . . . . 3 . . . . . . . 3
> - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
Akımlı gün sayısı . 5 . 1 10 . 18 . . . . . 34
0.00 - 0.25 . . . . . . . . . . . . .
0.25 - 0.50 . . . . . . . . . . . . .
0.50 - 1.00 . . . . . . . 8 . . . . 8
1.00 - 1.50 . . . . . . . 1 . . . . 1
> - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
Akımlı gün sayısı . . . . . . . 9 . . . . 9
0.00 - 0.25 . . . . 2 . . . . . . . 2
0.25 - 0.50 . . . . 1 4 . . . . . . 5
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
Akımlı gün sayısı . . . . 3 4 . . . . . . 7
0.00 - 0.25 . . . . 2 . . . . . . . 2
0.25 - 0.50 . . . . 1 30 . . . . . . 31
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . . . . 1 . . . . . . 1
Akımlı gün sayısı . . . . 3 31 . . . . . . 34
0.00 - 0.25 . . . . . . . . . . . . .
0.25 - 0.50 . . . . . . . . . . . . .
0.50 - 1.00 . . . . . . . . . . . . .
1.00 - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
> - 1.50 . . . . . . . . . . . . .
Akımlı gün sayısı . . . . . . . . . . . . .
2
0
0
6
2
0
0
7
2
0
0
2
2
0
0
3
2
0
0
4
2
0
0
5
1
9
9
9
2
0
0
0
2
0
0
1
42
Çizelge 5.3 devam Akım Derinliği
mm X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX Toplam
A Y L A RYılar
0.00 - 0.25 3 5 17 15 46 9 15 . . . . . 110
23 yıllık 0.25 - 0.50 . 1 5 3 5 63 2 . . . . . 79
Toplam 0.50 - 1.00 . 7 1 3 10 2 18 8 . . . . 49
1.00 - 1.50 2 . 1 1 3 1 1 1 . . . . 10
> - 1.50 1 1 4 5 11 3 . . 2 . . . 27
Akımlı gün sayısı 6 14 28 27 75 78 36 9 2 . . . 275
5.1.2 YağıĢ miktarları ve Ģiddetlerinin yersel ve zamansal dağılımı
5.1.2.1 YağıĢların mevsimlere göre dağılımı
1985-2007 yılları arasındaki 23 yıllık periyotta havzaya mevsimler itibarı ile düĢen
yağıĢ miktarları ve oransal olarak dağılımları Çizelge 5.4`de verilmiĢtir. Çizelge
incelendiğinde, araĢtırmanın bu döneminde yıllık yağıĢların %30.7`si kıĢ mevsiminde, %
24.4`ünün ilkbaharda, % 14.7`sinin yaz mevsiminde ve % 30.1`inin ise sonbaharda düĢtüğü
görülmektedir. Bu durumda en yağıĢlı mevsim kıĢ ve sonbahar, en az yağıĢlı mevsim ise yaz
olmuĢtur.
5.1.2.2. YağıĢların derinlik - alan- süre iliĢkileri
Havzada akım oluĢturan ve oluĢturmayan bütün yağıĢlar incelenerek Ģiddetli
yağıĢların zamansal dağılımlarına bağlı olarak, havzanın küçük oluĢu da dikkate alınarak, 15,
30, 45 ve 60 dakikalık DAS eğrileri çıkarılmıĢtır (Çizelge 5.5). 1985-2007 yılları arasında
maksimum değerlere bağlı olarak çıkarılan DAS eğrileri ġekil 5.6`da gösterilmiĢtir.
Çizelge 5.4 1985-2007 Periyodunda YağıĢların mevsimlere dağılımı KıĢ Ġlkbahar Yaz Sonbahar
mm % mm % mm % mm %
1985 233.8 42.2 117.5 21.2 69.8 12.6 132.6 23.9 553.7
1986 405.3 50.7 112.5 14.1 69.5 8.7 211.6 26.5 798.9
1987 196.4 29.0 222.4 32.8 126.8 18.7 132.4 19.5 678.0
1988 151.5 21.7 181.5 29.7 37.1 6.1 240.8 39.4 610.9
1989 132.7 14.0 154.7 22.6 104.1 15.2 292.8 42.8 684.4
1990 95.9 30.7 83.4 15.0 169.9 30.6 206.3 37.1 555.4
1991 170.3 12.7 115.2 27.0 49.7 11.7 91.0 21.3 426.2
1992 53.9 10.8 45.5 13.2 62.9 18.3 181.6 52.8 343.9
1993 37.0 26.2 95.7 35.9 5.8 2.2 128.0 48.0 266.5
1994 69.9 58.5 19.9 16.6 17.1 14.3 12.6 10.6 119.5
1995 190.2 35.3 84.4 15.7 85.3 15.8 178.9 33.2 538.7
1996 148.2 35.9 100.7 24.4 14.5 24.4 149.6 36.2 412.9
1997 146.4 36.2 126.2 31.2 49.1 12.1 82.9 20.5 404.7
1998 232.0 27.3 202.4 23.8 125.7 14.8 288.7 34.0 848.7
1999 222.4 28.2 189.5 24.0 80.8 10.2 296.6 37.6 789.3
2000 259.3 41.5 179.9 28.8 22.2 3.6 162.9 26.1 624.3
2001 142.2 28.2 159.0 31.6 76.2 15.1 126.2 25.1 503.6
2002 201.6 29.8 115.3 17.1 134.8 20.0 223.7 33.1 675.4
2003 197.5 36.7 115.2 21.4 16.0 3.0 209.8 38.9 538.5
2004 109.5 19.6 134.4 24.1 210.9 37.8 102.8 18.4 557.7
2005 207.9 46.2 113.0 25.1 90.3 20.0 39.2 8.7 450.4
2006 150.6 22.2 145.3 21.5 196.8 29.1 184.5 27.2 677.2
2007 93.2 20.4 246.1 53.8 23.3 5.1 94.8 20.7 457.4
Ortalama 167.3 30.74 133.0 24.45 79.9 14.69 163.9 30.12 544.2
YıllıkYıllar
43
30
35
40
45
50
55
0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5
Alan (km2)
Ort
ala
ma y
ağ
ıĢ Y
üksekliğ
i (m
m)
15min 30min 45min 60min
ġekil 5.6 Vize Deresi Havzası DAS Eğrileri (1985-2007)
5.1.2.3 YağıĢların Ģiddet-süre-tekerrür iliĢkileri
Havza çıkıĢındaki R-1 ile, en yüksek kottaki R-3 istasyonlarına birer adet pluviograf
ve pluviometre ile havzanın ortalarına yakın yerdeki R-2 istasyonuna ise pluviometre
yerleĢtirilmiĢtir. Havzadaki tüm yağıĢlar incelenerek, R-1, R-3 istasyonlarında standart
zaman aralıklarındaki miktar ve Ģiddetleri bulunmuĢ, en yüksek değerdeki yağıĢ miktarı ve
Ģiddetleri R-1 istasyonu için Çizelge 5.5`de, R-3 istasyonu için Çizelge 5.8‟de gösterilmiĢtir.
Bu değerlerden yararlanılarak belirli sürelere ait çeĢitli tekerrürlerde meydana gelebilecek
yağıĢ derinlikleri R-1istasyonu için Çizelge 5.6`da, R-3 istasyonu için Çizelge 5.9‟da, R-1
istasyonu için Ģiddet değerleri Çizelge 5.7`de, R-3 istasyonu için Çizelge 5.10‟da verilmiĢtir.
R-1 istasyonu için Çizelge 5.6`daki havza yağıĢları tekerrür analizi değerleri kullanılarak
ġekil 5.7, Çizelge-5.7`deki havza yağıĢları Ģiddet-süre-tekerrür analiz değerler kullanılarak
Ģiddet-süre-tekerrür eğrileri ġekil 5.8 çizilmiĢtir.
R-3 istasyonu için Çizelge 5.9`daki havza yağıĢları tekerrür analizi değerleri
kullanılarak ġekil 5.9, Çizelge 5.10`daki havza yağıĢları Ģiddet-süre- tekerrür analiz değerler
kullanılarak Ģiddet-süre-tekerrür eğrileri oluĢturulmuĢtur (ġekil 5.10).
44
Çizelge 5.5. R-1 Ġstasyonu Standart Süreli YağıĢların Miktar ve ġiddetleri Yıllar YağıĢ Standart Zaman Aralıkları (mm)
5 10 15 20 30 45 60 90 120 360 1440
Ġstasyon
1985 Derinliği (mm) 8.0 16.0 19.0 20.0 21.0 22.0 24.5 24.5 25.5 26.0 46.0
ġiddeti (mm/h) 96.0 96.0 76.0 60.0 42.0 29.3 24.5 16.3 12.8 4.3 1.9
Ġstasyon
1986 Derinliği (mm) 8.2 8.2 10.0 11.0 12.0 12.0 15.0 20.0 22.0 32.2 52.0
ġiddeti (mm/h) 98.4 49.2 40.0 33.0 24.0 16.0 15.0 13.3 11.0 5.4 2.2
Ġstasyon
1987 Derinliği (mm) 10.0 19.8 27.6 28.0 29.0 31.0 35.0 36.5 37.5 42.0 54.0
ġiddeti (mm/h) 120.0 118.8 110.4 84.0 58.0 41.3 35.0 24.3 18.8 7.0 2.3
Ġstasyon
1988 Derinliği (mm) 25.0 29.0 30.0 32.0 38.0 41.0 49.0 50.0 51.0 52.0 52.0
ġiddeti (mm/h) 300.0 174.0 120.0 96.0 76.0 54.7 49.0 33.3 25.5 8.7 2.2
Ġstasyon
1989 Derinliği (mm) 16.0 20.0 22.0 23.0 25.0 27.0 29.0 29.4 30.0 40.1 58.0
ġiddeti (mm/h) 192.0 120.0 88.0 69.0 50.0 36.0 29.0 19.6 15.0 6.7 2.4
Ġstasyon
1990 Derinliği (mm) 26.0 30.0 33.0 50.0 50.0 50.6 51.0 51.9 52.0 52.0 52.0
ġiddeti (mm/h) 312.0 180.0 132.0 150.0 100.0 67.5 51.0 34.6 26.0 8.7 2.2
Ġstasyon
1991 Derinliği (mm) 4.5 6.2 7.2 8.0 9.5 12.5 15.0 19.3 20.3 24.5 30.0
ġiddeti (mm/h) 54.0 37.2 28.8 24.0 19.0 16.7 15.0 12.9 10.2 4.1 1.3
Ġstasyon
1992 Derinliği (mm) 9.5 10.8 13.2 17.5 18.8 22.7 25.1 28.9 36.4 41.5 58.9
ġiddeti (mm/h) 114.0 64.8 52.8 52.5 37.6 30.3 25.1 19.3 18.2 6.9 2.5
Ġstasyon
1993 Derinliği (mm) 8.0 14.6 19.5 20.1 21.4 21.8 22.7 23.3 28.2 29.0 46.0
ġiddeti (mm/h) 96.0 87.6 78.0 60.3 42.8 29.1 22.7 15.5 14.1 4.8 1.9
Ġstasyon
1994 Derinliği (mm) 1.6 3.2 3.4 4.3 6.0 6.4 8.0 10.0 12.4 21.0 21.0
ġiddeti (mm/h) 19.2 19.2 13.6 12.9 12.0 8.5 8.0 6.7 6.2 3.5 0.9
R-1
R-1
R-1
R-1
R-1
R-1
R-1
R-1
R-1
R-1
45
Çizelge 5.5 devamı Yıllar YağıĢ Standart Zaman Aralıkları (mm)
5 10 15 20 30 45 60 90 120 360 1440 Ġstasyon
1995 Derinliği (mm) 4.0 6.0 6.5 7.5 9.0 11.0 13.0 15.5 20.5 29.0 55.0
ġiddeti (mm/h) 48.0 36.0 26.0 22.5 18.0 14.7 13.0 10.3 10.3 4.8 2.3
Ġstasyon
1996 Derinliği (mm) 4.5 6.5 7.5 9.0 10.5 12.5 15.5 19.0 22.0 32.0 55.4
ġiddeti (mm/h) 54.0 39.0 30.0 27.0 21.0 16.7 15.5 12.7 11.0 5.3 2.3
Ġstasyon
1997 Derinliği (mm) 4.5 5.5 7.5 8.2 8.5 8.5 11.0 14.5 15.0 34.0 50.0
ġiddeti (mm/h) 54.0 33.0 30.0 24.6 17.0 11.3 11.0 9.7 7.5 5.7 2.1
Ġstasyon
1998 Derinliği (mm) 18.0 21.5 25.0 29.0 38.0 41.6 46.0 46.0 46.0 54.0 54.0
ġiddeti (mm/h) 216.0 129.0 100.0 87.0 76.0 55.5 46.0 30.7 23.0 9.0 2.3
Ġstasyon
1999 Derinliği (mm) 8.0 15.5 17.0 19.0 21.0 22.5 23.2 24.0 26.2 35.0 45.0
ġiddeti (mm/h) 96.0 93.0 68.0 57.0 42.0 30.0 23.2 16.0 13.1 5.8 1.9
Ġstasyon
2000 Derinliği (mm) 8.5 10.0 11.5 14.0 15.0 12.5 14.0 21.0 24.0 36.0 45.0
ġiddeti (mm/h) 102.0 60.0 46.0 42.0 30.0 16.7 14.0 14.0 12.0 6.0 1.9
Ġstasyon
2001 Derinliği (mm) 11.2 22.3 25.8 27.2 35.3 40.9 43.1 46.5 50.8 52.0 52.0
ġiddeti (mm/h) 134.4 133.8 103.2 81.6 70.6 54.5 43.1 31.0 25.4 8.7 2.2
Ġstasyon
2002 Derinliği (mm) 8.8 22.3 25.8 27.2 35.3 40.9 43.1 47.0 50.8 53.0 63.0
ġiddeti (mm/h) 105.6 133.8 103.2 81.6 70.6 54.5 43.1 31.3 25.4 8.8 2.6
Ġstasyon
2003 Derinliği (mm) 3.3 3.5 4.4 5.5 6.5 6.8 6.9 7.4 9.6 20.1 59.0
ġiddeti (mm/h) 38.4 20.4 17.2 16.8 13.0 9.1 6.9 5.0 4.9 3.4 2.5
Ġstasyon
2004 Derinliği (mm) 7.6 12.6 15.9 21.7 23.6 24.7 25.8 26.2 26.5 27.5 53.0
ġiddeti (mm/h) 85.2 73.8 62.8 62.1 44.2 31.9 25.0 17.1 13.1 4.5 2.0
R-1
R-1
R-1
R-1
R-1
R-1
R-1
R-1
R-1
R-1
46
Çizelge 5.5 devamı Yıllar YağıĢ Standart Zaman Aralıkları (mm)
5 10 15 20 30 45 60 90 120 360 1440 Ġstasyon
2005 Derinliği (mm) 5.2 8.0 9.1 9.8 10.4 10.5 10.6 10.6 10.6 17.4 20.9
ġiddeti (mm/h) 62.4 48.0 36.4 29.4 20.8 14.0 10.6 7.1 5.3 2.9 0.9
Ġstasyon
2006 Derinliği (mm) 10.6 14.8 15.6 19.4 21.5 23.8 26.4 26.4 26.4 42.8 94.0
ġiddeti (mm/h) 127.2 88.8 62.4 58.2 43.0 31.7 26.4 17.6 13.2 7.1 3.9
Ġstasyon
2007 Derinliği (mm) 4.6 7.4 10.8 12.6 13.8 14.0 17.4 19.0 23.4 39.8 103.6
ġiddeti (mm/h) 55.2 44.4 43.2 37.8 27.6 18.7 17.4 12.7 11.7 6.6 4.3
Ġstasyon
Maksimum Derinliği (mm) 26.0 30.0 33.0 50.0 50.0 50.6 51.0 51.9 52.0 54.0 103.6
ġiddeti (mm/h) 312.0 180.0 132.0 150.0 100.0 67.5 51.0 34.6 26.0 9.0 4.3
R-1
R-1
R-1
R-1
Çizelge 5.6 R-1 Ġstasyonu YağıĢları Tekerrür Analizi Standart Zamanlar (Dakika)
Tekerrür YağıĢ Miktarları (mm)
5 min 10 min 15 min 30 min 60 min 120 min 360 min 1440 min
2 8.4 12.5 14.7 19.0 22.7 27.0 34.5 50.3
5 15.1 20.7 23.9 31.6 37.1 41.0 46.3 69.4
10 19.5 26.2 30.0 40.0 46.6 50.2 54.2 82.0
25 25.1 33.2 37.7 50.5 58.6 61.9 64.0 98.0
50 29.3 38.3 43.4 58.4 67.5 70.6 71.4 109.8
100 33.4 43.4 49.1 66.1 76.3 79.2 78.6 121.6
Çizelge 5.7 R-1 Ġstasyonu YağıĢları ġiddet-Süre-Tekerrür Analizi Tekerrür yılı / ġiddet mm/h 5 10 15 20 30 45 60 90 120 360 1440
2 101.03 74.74 58.62 50.47 38.06 27.38 22.75 16.55 13.50 5.75 2.10
5 181.27 124.44 95.47 84.35 63.29 45.61 37.09 25.89 20.49 7.72 2.89
10 234.39 157.34 119.86 106.79 79.99 57.68 46.58 32.07 25.12 9.03 3.42
25 301.52 198.92 150.69 135.14 101.10 72.93 58.58 39.89 30.97 10.67 4.08
50 351.29 229.75 173.55 156.16 116.75 84.24 67.47 45.68 35.30 11.89 4.58
100 400.75 260.38 196.26 177.05 132.30 95.47 76.31 51.44 39.61 13.11 5.07
47
1
10
100
1000
1 10 100Tekerrür yılları
Ya
ğıĢ
-mm
5 min 10 min
15 min 30 min
60 min 120 min
360 min 1440 min
ġekil 5.7 R-1 Ġstasyonu Maksimum YağıĢ Yüksekliği-Tekerrür-Süre ĠliĢkisi
1
10
100
1000
1 10 100 1000 10000
Süre-dakika
ya
ğıĢ
Ģid
de
ti-m
m/h
2 yıl 5 yıl 10 yıl
25 yıl 50 yıl 100 yıl
ġekil 5.8 R-1 Ġstasyonu YağıĢları ġiddet-Süre-Tekerrür ĠliĢkisi
48
Çizelge 5.8 R-3 Ġstasyonu Standart Süreli YağıĢların Miktar ve ġiddetleri Yıllar YağıĢ Standart Zaman Aralıkları (mm)
5 10 15 20 30 45 60 90 120 360 1440
Ġstasyon
1985 Derinliği (mm) 7.0 15.5 18.0 20.0 21.0 22.0 24.5 24.5 25.5 26.0 46.0
ġiddeti (mm/h) 84.0 93.0 72.0 60.0 42.0 29.3 24.5 16.3 12.8 4.3 1.9
Ġstasyon
1986 Derinliği (mm) 7.8 8.2 10.8 11.2 12.0 13.0 15.0 20.0 22.0 32.2 52.0
ġiddeti (mm/h) 93.6 49.2 43.2 33.6 24.0 17.3 15.0 13.3 11.0 5.4 2.2
Ġstasyon
1987 Derinliği (mm) 11.0 20.0 27.0 28.0 29.2 32.0 35.0 36.5 37.5 42.0 54.0
ġiddeti (mm/h) 132.0 120.0 108.0 84.0 58.4 42.7 35.0 24.3 18.8 7.0 2.3
Ġstasyon
1988 Derinliği (mm) 24.0 28.0 30.0 32.0 38.0 41.0 49.0 50.0 51.0 52.0 52.0
ġiddeti (mm/h) 288.0 168.0 120.0 96.0 76.0 54.7 49.0 33.3 25.5 8.7 2.2
Ġstasyon
1989 Derinliği (mm) 15.5 18.0 21.0 22.0 23.5 26.0 28.0 29.4 30.0 40.1 58.0
ġiddeti (mm/h) 186.0 108.0 84.0 66.0 47.0 34.7 28.0 19.6 15.0 6.7 2.4
Ġstasyon
1990 Derinliği (mm) 26.0 30.0 33.0 50.0 50.0 50.6 51.0 51.9 52.0 52.0 52.0
ġiddeti (mm/h) 312.0 180.0 132.0 150.0 100.0 67.5 51.0 34.6 26.0 8.7 2.2
Ġstasyon
1991 Derinliği (mm) 4.5 6.2 7.2 8.0 9.5 12.5 15.0 19.3 20.3 24.5 30.0
ġiddeti (mm/h) 54.0 37.2 28.8 24.0 19.0 16.7 15.0 12.9 10.2 4.1 1.3
Ġstasyon
1992 Derinliği (mm) 9.5 10.8 13.2 17.5 18.8 22.7 25.1 28.9 36.4 41.5 70.9
ġiddeti (mm/h) 114.0 64.8 52.8 52.5 37.6 30.3 25.1 19.3 18.2 6.9 3.0
Ġstasyon
1993 Derinliği (mm) 6.5 9.5 10.5 11.0 11.5 12.0 12.5 13.0 14.5 29.0 46.0
ġiddeti (mm/h) 78.0 57.0 42.0 33.0 23.0 16.0 12.5 8.7 7.3 4.8 1.9
Ġstasyon
1994 Derinliği (mm) 3.0 3.8 4.1 4.3 4.8 5.0 6.0 8.0 10.0 20.0 20.0
ġiddeti (mm/h) 36.0 22.8 16.4 12.9 9.6 6.7 6.0 5.3 5.0 3.3 0.8
R-3
R-3
R-3
R-3
R-3
R-3
R-3
R-3
R-3
R-3
49
Çizelge 5.8 devamı Yıllar YağıĢ Standart Zaman Aralıkları (mm)
5 10 15 20 30 45 60 90 120 360 1440 Ġstasyon
1995 Derinliği (mm) 4.0 4.0 5.0 5.5 6.0 7.5 9.0 13.0 15.5 29.0 54.8
ġiddeti (mm/h) 48.0 24.0 20.0 16.5 12.0 10.0 9.0 8.7 7.8 4.8 2.3
Ġstasyon
1996 Derinliği (mm) 3.0 4.0 6.5 7.5 7.5 8.0 10.0 15.0 20.5 37.5 55.0
ġiddeti (mm/h) 36.0 24.0 26.0 22.5 15.0 10.7 10.0 10.0 10.3 6.3 2.3
Ġstasyon
1997 Derinliği (mm) 4.5 5.0 5.0 5.5 6.0 7.5 9.0 12.3 14.5 20.7 50.0
ġiddeti (mm/h) 54.0 30.0 20.0 16.5 12.0 10.0 9.0 8.2 7.3 3.5 2.1
Ġstasyon
1998 Derinliği (mm) 17.6 21.9 23.0 29.0 37.3 40.0 46.0 46.0 46.0 54.0 54.0
ġiddeti (mm/h) 211.2 131.4 92.0 87.0 74.6 53.3 46.0 30.7 23.0 9.0 2.3
Ġstasyon
1999 Derinliği (mm) 10.0 25.2 25.5 26.0 26.5 26.8 27.3 28.2 36.7 36.7 51.0
ġiddeti (mm/h) 120.0 151.2 102.0 78.0 53.0 35.7 27.3 18.8 18.4 6.1 2.1
Ġstasyon
2000 Derinliği (mm) 7.5 9.0 10.5 11.5 13.8 17.0 20.0 21.3 22.0 27.0 46.0
ġiddeti (mm/h) 102.0 60.0 46.0 42.0 30.0 16.7 14.0 14.0 12.0 6.0 1.9
Ġstasyon
2001 Derinliği (mm) 11.2 22.3 25.8 27.2 35.3 40.9 43.1 46.5 50.8 52.0 52.0
ġiddeti (mm/h) 134.4 133.8 103.2 81.6 70.6 54.5 43.1 31.0 25.4 8.7 2.2
Ġstasyon
2002 Derinliği (mm) 8.8 22.3 25.8 27.2 35.3 40.9 43.1 47.0 50.8 53.0 63.0
ġiddeti (mm/h) 105.6 133.8 103.2 81.6 70.6 54.5 43.1 31.3 25.4 8.8 2.6
Ġstasyon
2003 Derinliği (mm) 3.2 3.4 4.3 5.6 6.5 6.8 6.9 7.5 9.7 20.4 60.0
ġiddeti (mm/h) 38.4 20.4 17.2 16.8 13.0 9.1 6.9 5.0 4.9 3.4 2.5
Ġstasyon
2004 Derinliği (mm) 7.1 12.3 15.7 20.7 22.1 23.9 25.0 25.7 26.1 26.7 47.0
ġiddeti (mm/h) 85.2 73.8 62.8 62.1 44.2 31.9 25.0 17.1 13.1 4.5 2.0
R-3
R-3
R-3
R-3
R-3
R-3
R-3
R-3
R-3
R-3
50
Çizelge 5.8 devamı Yıllar YağıĢ Standart Zaman Aralıkları (mm)
5 10 15 20 30 45 60 90 120 360 1440 Ġstasyon
2005 Derinliği (mm) 5.3 8.1 9.2 9.9 10.5 10.5 10.7 10.8 10.8 17.6 21.5
ġiddeti (mm/h) 63.6 48.6 36.6 29.6 21.0 14.0 10.7 7.2 5.4 2.9 0.9
Ġstasyon
2006 Derinliği (mm) 9.8 13.6 14.2 15.1 15.8 23.4 26.2 26.2 26.2 44.4 91.0
ġiddeti (mm/h) 117.6 81.6 56.8 45.3 31.6 31.2 26.2 17.5 13.1 7.4 3.8
Ġstasyon
2007 Derinliği (mm) 7.4 10.2 12.8 13.6 13.6 13.6 13.6 17.4 21.4 38.8 100.2
ġiddeti (mm/h) 88.8 61.2 51.2 40.8 27.2 18.1 13.6 11.6 10.7 6.5 4.2
Ġstasyon
Maksimum Derinliği (mm) 26.0 30.0 33.0 50.0 50.0 50.6 51.0 51.9 52.0 54.0 100.2
ġiddeti (mm/h) 312.0 180.0 132.0 150.0 100.0 67.5 51.0 34.6 26.0 9.0 4.2
R-3
R-3
R-3
R-3
Çizelge 5.9 R-3 Ġstasyonu YağıĢları Tekerrür Analizi Standart Zamanlar (Dakika)
Tekerrür YağıĢ Miktarları (mm)
5 min 10 min 15 min 30 min 60 min 120 min 360 min 1440 min
2 8.4 12.3 14.2 17.9 21.8 26.1 33.7 50.7
5 14.9 21.0 23.7 31.2 36.9 41.0 46.2 69.3
10 19.2 26.8 30.0 40.0 47.0 50.9 54.5 81.7
25 24.6 34.1 38.0 51.1 59.6 63.3 65.0 97.4
50 28.7 39.6 43.9 59.3 69.0 72.6 72.7 109.0
100 32.7 44.9 49.7 67.5 78.4 81.8 80.5 120.5
Çizelge 5.10 R-3 Ġstasyonu YağıĢları ġiddet-Süre-Tekerrür Analizi Tekerrür yılı / ġiddet mm/h 5 10 15 20 30 45 60 90 120 360 1440
2 100.62 73.72 56.84 48.18 35.73 26.50 21.79 15.94 13.07 5.62 2.11
5 178.61 126.17 94.87 83.68 62.32 45.36 36.94 25.79 20.52 7.71 2.89
10 230.23 160.89 120.05 107.17 79.92 57.85 46.96 32.32 25.44 9.09 3.41
25 295.48 204.78 151.88 136.87 102.17 73.63 59.63 40.57 31.67 10.83 4.06
50 343.86 237.31 175.47 158.89 118.67 85.33 69.02 46.68 36.29 12.12 4.54
100 391.92 269.64 198.91 180.77 135.06 96.96 78.36 52.76 40.88 13.41 5.02
51
1
10
100
1000
1 10 100Tekerrür yılları
Ya
ğıĢ
-mm
5 min 10 min
15 min 30 min
60 min 120 min
360 min 1440 min
ġekil 5.9 R-3 Ġstasyonu Maksimum YağıĢ Yüksekliği-Tekerrür-Süre ĠliĢkisi
1
10
100
1000
1 10 100 1000 10000
Süre-dakika
ya
ğıĢ
Ģid
de
ti-m
m/h
2 yıl 5 yıl 10 yıl
25 yıl 50 yıl 100 yıl
ġekil 5.10 R-3 Ġstasyonu YağıĢları ġiddet-Süre-Tekerrür ĠliĢkisi
52
5.1.2.4. Havzanın plüviograf katsayıları
Plüvigraf katsayısı, aynı tekerrür süresinde istenilen saatteki yağıĢ miktarının 24
saatlik yağıĢ miktarına bölünmesiyle elde edilir. Yeterli yağıĢ rasadı bulunmayan havzalarda,
proje sağanak süresinde kullanılacak belirli tekerrürdeki yağıĢ miktarının tayini, uygulamacı
açısından oldukça gereklidir. Bu açıdan 5.1.2.3 bölümünde havza için yapılan Ģiddet-süre-
tekerrür çalıĢmalarından plüviograf katsayıları elde edilmiĢtir. Her iki istasyon için tekerrür
sürelerine ait plüviograf katsayıları hesaplanmıĢtır.
Havzanın belirli tekerrürlerde, çeĢitli sürelere ait plüviograf katsayıları R-1 istasyonu
için Çizelge 5.11`de , R-3 istasyonu için Çizelge 5.12‟de verilmiĢtir.
Çizelge 5.11.Vize Deresi Havzası R-1 Ġstasyonu Plüvigraf Katsayıları
Tekerrür
0.5 1.00 2.00 3.00 4.00 6.00 8.00 12.00 18.00
2 Yıl 0.38 0.45 0.54 0.59 0.64 0.69 0.72 0.79 0.90
5 Yıl 0.46 0.53 0.59 0.62 0.64 0.67 0.70 0.78 0.89
10 Yıl 0.49 0.57 0.61 0.63 0.64 0.66 0.70 0.77 0.89
25 Yıl 0.52 0.60 0.63 0.64 0.65 0.65 0.69 0.77 0.88
50 Yıl 0.53 0.61 0.64 0.65 0.65 0.65 0.69 0.77 0.88
100 Yıl 0.54 0.63 0.65 0.65 0.65 0.65 0.69 0.76 0.88
YağıĢ Süresi (Saat) / Plüviograf Katsayısı
Çizelge 5.12. Vize Deresi Havzası R-3 Ġstasyonu Plüvigraf Katsayıları
Tekerrür
0.5 1.00 2.00 3.00 4.00 6.00 8.00 12.00 18.00
2 Yıl 0.35 0.43 0.52 0.57 0.62 0.67 0.70 0.78 0.89
5 Yıl 0.45 0.53 0.59 0.62 0.64 0.67 0.70 0.78 0.89
10 Yıl 0.49 0.57 0.62 0.64 0.65 0.67 0.70 0.78 0.89
25 Yıl 0.52 0.61 0.65 0.66 0.66 0.67 0.70 0.78 0.89
50 Yıl 0.54 0.63 0.67 0.67 0.67 0.67 0.70 0.78 0.89
100 Yıl 0.56 0.65 0.68 0.67 0.67 0.67 0.70 0.78 0.89
YağıĢ Süresi (Saat) / Plüviograf Katsayısı
53
5.1.3. Havza Ortalama Birim Hidrografı için SeçilmiĢ YağıĢ ve Akımların Ġncelenmesi
Havza ortalama birim hidrografının çıkarılabilmesi için, havzada 23 yıl süresince
meydana gelen yağıĢ ve akım olayları incelenmiĢ, bunlardan 4.2.2.3 bölümünde belirtilen
özellikleri taĢıyan yağıĢ ve akımlar seçilmiĢtir.
YağıĢların havza ortalamalarında thiessen metot, bu yağıĢların meydana getirdiği
akımların ayrılmasında ise logaritmik (Barnes) metot kullanılmıĢtır.
Havza ortalama birim hidrografını çıkarabilmek için, geçen 23 yılda oluĢturulan birim
hidrograf çalıĢmalarından uygun 3 adet olay seçilmiĢ ve bu olaylar tarih sırasıyla verilmiĢtir.
16.01.1986 Tarihli Akım birim hidrografı
Bu akıma ait yağıĢ dökümü Çizelge 5.13`te, akım değerleri ise Çizelge 5.14`de
verilmiĢtir. Etkili yağıĢ süresi 113 dakika ve yüzey akıĢ miktarı 2.33 mm olan bu akımın
değerlendirilmesinde, önce BH113 bulunmuĢtur. BH60 değerleri Çizelge 5.14`de verilmiĢtir.
ġekil 5.11`de ise bu olaya ait yağıĢ histogramı, akım hidrografı ve havzanın 60 dakika süreli
birim hidrografı görülmektedir.
Çizelge 5.13. 16.01.1986 Tarihli YağıĢın Pluviograf Analizi
Tarih ve
Zaman
Devam Süresi dak.
YağıĢ Miktarı mm. Hav. Ort. Yağ. Mik.
Eklenik YağıĢ
YağıĢ ġiddeti
R1 R2 R3 Thiessen mm. mm/h
16.01.1986
10:07 .
12:00 113 22,8 25,9 25,8 25,1 25,1 13,3
12:56 56 5,3 5,7 5,7 5,6 30,7 6,0
13:52 56 1,1 1,0 1,0 1,0 31,7 1,1
14:22 30 2,1 1,5 1,5 1,7 33,3 3,3
14:52 30 0,5 0,2 0,2 0,3 33,6 0,6
285 31,8 34,3 34,2 33,6
Çizelge 5.14. 16.01.1986 Tarihli Akımdan Birim Hidrografın (BH 60) Bulunması
Tarih Zaman Toplam Y.altı Yüzey BH 113 S 113 60 dk kay Fark Bh 60 Eklenik
ve Aralığı Akım Akım Akım S 113 fark *113/60 Zaman
Zaman dak. L/s L/s L/s L/s L/s L/s saat
16-Oc-86
10:07 0 0 0 0 0 0,0 0,00 0,00 0 0
12:00 113 600 36 564 242,1 242,1 110,00 132,15 249 1,88
13:53 113 495 32 463 198,8 440,9 330,00 110,93 223 3,76
15:46 113 270 27 243 104,3 545,3 502,00 43,26 87 5,64
17:39 113 168 25 143 61,4 606,7 580,00 26,66 54 7,52
19:32 113 105 21 84 36,1 642,7 625,60 17,12 34 9,40
21:25 113 65 18 47 20,2 662,9 656,00 6,90 14 11,28
23:18 113 40 15 25 10,7 673,6 669,00 4,63 9 13,16
1:11 113 25 13 12 5,2 678,8 675,00 3,79 8 15,04
3:04 113 20 12 8 3,4 682,2 679,00 3,22 6 16,92
4:57 113 17 12 5 2,1 684,37 684,37 0,00 0 18,80
6:50 113 12 12 0 0,0 684,37 684,37 0,00 0 20,68
54
0
2
4
6
8
10
12
14
10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00
Zaman (h)
YağıĢ
ġid
deti (
mm
/h)
Q=12.1 mm/h
0
100
200
300
400
500
600
700
10:0 12:0 14:0 16:0 18:0 20:0 22:0 0:0 2:0 4:0 6:0 8:0
Zaman-saat
Debi-L/s
Toplamakım
Bh60
ġekil 5.11 16.01.1986 Tarihli YağıĢ Histogramı, Akım Hidrografı ve BH 60
55
16.12.1990 Tarihli akımın birim hidrografı
Bu akıma ait yağıĢ dökümü Çizelge 5.15‟de akım değerleri ise Çizelge 5.16‟da
verilmiĢtir. Etkili yağıĢ süresi 60 dakika, yüzey akıĢ miktarı 0.39 mm olan bu akımın
değerlendirilmesinde BH 60 bulunmuĢtur. ġekil 5.12‟de ise 16.12.1990 tarihli yağıĢ
histogramı, akım hidrografı ve havzanın 60 dakika süreli birim hidrografı verilmiĢtir.
Çizelge 5.15. 16.12.1990 Tarihli YağıĢın Pluviograf Analizi
Tarih Devam YağıĢ Miktarı mm. Hav. Ort. Eklenik YağıĢ
ve Süresi Yağ. Mik. YağıĢ ġiddeti
Zaman dak. R1 R2 R3 Thiessen Mik. mm. mm/h
16.12.1990
11:00 .
11:52 52 1,0 0,8 1,0 0,9 0,9 1,1
12:32 40 2,8 2,9 3,0 2,9 3,8 4,4
13:32 60 7,7 8,2 8,1 8,0 11,9 8,0
13:44 12 0,7 0,6 0,7 0,7 12,5 3,3
14:15 31 3,6 3,5 3,8 3,6 16,1 7,0
16:15 120 1,3 1,1 1,3 1,2 17,4 0,6
315 17,1 17,1 17,9 17,4
Çizelge 5.16. 16.12.1990 Tarihli Akımdan Birim Bidrografın ( BH 60 ) Bulunması
Tarih Zaman Toplam Y.altı Yüzey BH 60 Eklenik
ve Aralığı Akım Akım Akım Zaman
Zaman dak. L/s L/s L/s L/s saat
16-Ara-90
12:32 0 0 0,0 0 0 0
13:32 60 17,8 0,9 16,9 429,6 1
14:32 60 11,2 0,9 10,3 261,8 2
15:32 60 7,2 0,8 6,4 162,7 3
16:32 60 5,7 0,8 4,9 124,6 4
17:32 60 4,6 0,8 3,8 96,6 5
18:32 60 3,8 0,7 3,1 78,8 6
19:32 60 3 0,7 2,3 58,5 7
20:32 60 2,3 0,7 1,6 40,7 8
21:32 60 1,6 0,6 1,0 25,4 9
22:32 60 1 0,6 0,4 10,2 10
23:32 60 0,6 0,6 0,0 0,0 11
0:32 60 0,3 0,3 0,0 0,0 12
1:32 60 0,2 0,2 0,0 0,0 13
2:32 60 0,1 0,1 0,0 0,0 14
3:32 60 0 0,0 0,0 0,0 15
56
0
2
4
6
8
10
11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 18:00
Zaman (h)
YağıĢ
ġid
deti (
mm
/h)
Q=7.96mm/h
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
12:
0
13:
0
14:
0
15:
0
16:
0
17:
0
18:
0
19:
0
20:
0
21:
0
22:
0
23:
0
0:0 1:0 2:0 3:0 4:0 5:0
Zaman-saat
Debi-L/s
Toplam Akım
Bh 60
ġekil 5.12 16.12.1990 Tarihli YağıĢ Histogramı, Akım Hidrografı ve BH60
07.06.1998 Tarihli akımnı birim hidrografı
Bu akıma ait yağıĢ dökümü Çizelge 5.17‟de, akım değerleri ise Çizelge 5.18`de
verilmiĢtir. Etkili yağıĢ süresi 30 dakika ve yüzey akıĢ miktarı 3.368 mm olan bu akımın
değerlendirilmesinde, önce BH30 bulunmuĢ 30 dakika kaydırılarak BH60 çıkarılmıĢtır. ġekil
5.13`te ise bu olaya ait yağıĢ histogramı, akım hidrografı ve havzanın 60 dakika süreli birim
hidrografı görülmektedir.
57
Çizelge 5.17. 07.06.1998 Tarihli YağıĢın Pluviograf Analizi
Tarih Devam YağıĢ Miktarı mm. Hav. Ort. Eklenik YağıĢ
ve Süresi Yağ. Mik. YağıĢ ġiddeti
Zaman dak. R1 R2 R3 Thiessen Mik. mm. mm/h
07.06.1998
20:55 .
21:02 7 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 17,1
21:20 18 3,0 2,9 2,9 2,9 4,9 9,8
21:50 30 10,6 11,0 11,0 10,9 15,8 21,8
21:57 7 1,2 1,2 1,2 1,2 17,0 10,3
22:12 15 1,8 1,6 1,6 1,7 18,7 6,6
18,6 18,7 18,7 18,7
Çizelge 5.18. 07.06.1998 Tarihli Akımdan Birim Hidrografın (BH 60) Bulunması
Tarih Zaman Toplam Taban Yüzey BH 30 30 dk kay Bh 60 Eklenik
ve Aralığı Akım Akım Akım BH30 Zaman
Zaman dak. L/s L/s L/s L/s L/s saat
07-Haz-98
21:20 1,8 1,8 0,0 0 0,0 0
21:50 30 390,7 4,0 383,7 113,9 0,0 57,0 0,50
22:20 30 857,4 8,5 828,9 246,1 113,9 180,0 1,00
22:50 30 1313,9 25,0 1223,9 363,4 246,1 304,7 1,50
23:20 30 1551,4 70,0 1371,4 407,2 363,4 385,3 2,00
23:50 30 1313,9 67,6 1140,1 338,5 407,2 372,8 2,50
0:20 30 1068,3 65,2 900,8 267,4 338,5 303,0 3,00
0:50 30 833,1 62,9 671,8 199,5 267,4 233,5 3,50
1:20 30 672,0 60,5 517,0 153,5 199,5 176,5 4,00
1:50 30 532,2 58,1 383,4 113,8 153,5 133,7 4,50
2:20 30 451,0 55,7 308,4 91,6 113,8 102,7 5,00
2:50 30 369,8 53,3 233,5 69,3 91,6 80,5 5,50
3:20 30 311,2 51,0 181,2 53,8 69,3 61,6 6,00
3:50 30 259,0 48,6 135,2 40,1 53,8 47,0 6,50
4:20 30 224,4 46,2 106,8 31,7 40,1 35,9 7,00
4:50 30 195,7 43,8 84,3 25,0 31,7 28,4 7,50
5:20 30 171,9 41,4 66,8 19,8 25,0 22,4 8,00
5:50 30 147,7 39,0 48,9 14,5 19,8 17,2 8,50
6:20 30 131,1 36,7 38,5 11,4 14,5 13,0 9,00
6:50 30 110,8 34,3 24,5 7,3 11,4 9,4 9,50
7:20 30 90,4 31,9 10,3 3,1 7,3 5,2 10,00
7:50 30 80,4 29,5 6,5 1,9 3,1 2,5 10,50
8:20 30 72,8 27,1 5,2 1,5 1,9 1,7 11,00
8:50 30 65,7 24,8 4,3 1,3 1,5 1,4 11,50
9:20 30 59,0 22,4 3,9 1,2 1,3 1,2 12,00
9:50 30 51,6 20,0 2,7 0,8 1,2 1,0 12,50
10:20 30 45,9 20,0 0,0 0,0 0,8 0,4 13,00
10:50 30 0,0 0,0 0,0 13,50
58
0
5
10
15
20
25
20:30 21:00 21:30 22:00 22:30
Zaman-saat
I-m
m/h Q=14.7
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
21:
0
22:
0
23:
0
0:0 1:0 2:0 3:0 4:0 5:0 6:0 7:0 8:0 9:0 10:
0
11:
0
12:
0
Zaman-saat
Deb
i-L
/s
toplam akımYüzey akımBh 60
ġekil 5.13. 07.06.1998 Tarihli YağıĢ Histogramı, Akım Hidrografı ve BH 60
59
5.1.4. Havza ortalama birim hidrografı ve S eğrisi
Vize deresi havzasında 1985-2007 su yıllarında kaydedilen önemli yağıĢ-akım
olaylarından, birim hidrografı çıkarılanların özellikleri ve dökümleri 5.1.3. bölümünde
verilmiĢtir. DeğiĢik etkili yağıĢ sürelerine sahip 3 adet akım olaylarının her biri için bir saatlik
birim hidrograf (BH60) çıkarılmıĢ ve bu birim hidrograflar aynı koordinat sisteminde ġekil-
5.14`te çizilmiĢtir. Yine aynı birim hidrografların pike eriĢme süreleri (tp), pik debileri (qp) ve
taban süreleri (tb) Çizelge 519`da gösterilmiĢtir.
Çizelge 5.19 Vize Deresi Havzası Ortalama Birim Hidrograf ( BH 60 ) Değerleri
Tarih
Birim hidrograf elemanları (BH60)
Pik debi
(qp) L/s
Pike eriĢme süresi
(tp) saat
Taban süresi
(tb) saat
16.01.1986 249.0 1.88 18.8
16.12.1990 429.6 1.0 11.0
07.06.1998 385.3 2.0 13.50
Ortalama 354.63 1.63 14.43
Çizelge 5.19`a bakıldığında, havza ortalama birim hidrografının taban süresinin tb =
14.43 saat, pike eriĢme süresinin tp= 1.63 saat ve pik debisinin qp= 354.63 L/s olduğu
görülür. Ortalama birim hidrografın bu elemanlarından yararlanılarak çizilen ve altta kalan
derinliği 1.00 mm olan havzaya ait ortalama BH60 eğrisi ġekil 5.15`te çizilmiĢtir.
Havzanın S60 eğrisi, havza ortalama birim hidrograf (BH60) değerlerinden
yararlanılarak çizilmiĢtir. Çizelge 5.20`de ortalama birim hidrograf değerleri ve bunların 60
dakika kaydırılması ile elde edilen S60 hidrograf değerleri görülmektedir. Bu değerlere göre
çizilen BH60 eğrisi ise ġekil 5.15`te, S60 eğrisi ise ġekil 5.16‟da verilmiĢtir. S60 eğrisinde
uygulamada çeĢitli etkili yağıĢ sürelerinde oluĢacak taĢkınların, birim hidrograflarını çıkarmak
mümkün olacaktır.
60
ġekil 5.14. Vize Deresi Havzası 60 dakika Süreli Birim Hidrograflar
Çizelge 5.20. Vize Deresi Havzası Ortalama BH60 ve S60 Hidrografı Ordinat Değerleri
Ek Zaman Saat
BH60
Debi L/s
S60
Debi L/s
0,0 0,0 0
1,0 202,0 202
1,63 354,6 556,6
2,0 335 891,6
3,0 245 1136,6
4,0 185 1321,6
5,0 130 1451,6
6,0 100 1551,6
7,0 75 1626,6
8,0 52,2 1678,8
9,0 35 1713,8
10,0 18 1731,8
11,0 10 1741,8
12,0 6 1748,8
13,0 2 1750,0
14 1,2 1751,2
15 0 1751,2
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
0,0 5,0 10,0 15,0 20,0
Zaman (h)
De
bi (
L/s
)
61
23 Yıllık Ort.BH60
0
50
100
150
200
250
300
350
400
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
Zaman-Saat
Deb
i-L
/s354,6
ġekil 5.15. Vize Deresi Havzası Ortalama Birim Hidrografı (BH60)
S 60
0
500
1000
1500
2000
0 5 10 15 20
Debi-L/s
Za
ma
n-s
aa
t
ġekil 5.16. BH60`dan Hesaplanan S60 Hidrografı
62
5.1.5. Havzanın ortak çekilme eğrisi
Hidrografın çekilme eğrisi, yağıĢlardan bağımsız olarak, havza özelliklerine göre
Ģekillenmekte ve havzanın bazı hidrolojik karakteristiklerini yansıtmaktadır. Bu nedenle,
havzada meydana gelecek taĢkınların çekilmelerini karakterize edebilecek ortak bir çekilme
eğrisi çıkarılabilmektedir. Bunun için Çizelge-5-22`de verilen akım olayları kullanılarak,
4.2.2.3. bölümünde belirtilen esaslara göre ġekil-5.17`de verilen havzanın ortak çekilme
eğrisi çizilmiĢtir. Bu ortak çekilme eğrisi değerleri yarı logaritmik kağıda iĢaretlenerek kırılma
noktaları ve buna bağlı olan (m) ve (q) değerleri bulunmuĢtur .
Buradaki (m) ve (q) değerlerinim hesaplanmasında;
m= t / 2.3 (Logqo – Logqt) = t / Ln (qo/qt) eĢitliğinden yararlanılmıĢtır.
Formuldeki t, çekilme eğrisindeki kırılmaların saat olarak süresi qo ve qt ise bu
sürelerin baĢlangıç ve bitimindeki debilerdir. Çizelge 5.21`deki Vize deresi çekilme eğrisinde
m1 yüzey akıĢ, m2 yüzeyaltı akıĢ ve m3 de taban akım sürelerini göstermektedir
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
Zaman (saat)
Deb
i (L
/s)
ġekil 5.17. Havzanın Ortak Çekilme Eğrisi
Çizelge 5.21. Vize Deresi Havzası Ortak Çekilme Eğrisi (m) ve (q) Değerleri qp
L/s
mc
Saat
q1
L/s
m1
Saat
q2
L/s
m2
Saat
q3
L/s
m3
Saat
q4
L/s
1332,6 2.87 500 3.1 52 5.88 8 6.4 4
63
5.1.6. YağıĢ-Tutulma ve yüzey akıĢ iliĢkileri
5.1.6.1. Etkili yağıĢ süresi
AraĢtırmanın bu döneminde havzaya düĢen yağıĢlar genellikle orta ve gecikmiĢ
paterndedir. Havzada görülen ve yüzey akıĢ veren yağıĢların etkili yağıĢ süreleri Çizelge-
5.23`te verilmiĢtir. Çizelgede görüldüğü gibi etkili yağıĢ süreleri 0.1 ile 3.0 saat olmuĢtur.
5.1.6.2. Ön yağıĢlar indisi (API)
Havzada akımı etkileyen faktörlerden birisi de, havzanın bir yağıĢ fırtınasından önce
içerdiği rutubet durumudur. Havza yağıĢ karakteristikleri, iyi planlanmıĢ bir yağıĢ ölçme ağı
ile saptanabilmesine karĢılık, havza rutubet rejiminin günlük takibi oldukça güçtür. Bu açıdan
hidrolojik araĢtırmalarda ön yağıĢlar indisi API ( Anteceedent Precipitation Index) yaygın
olarak kullanılmaktadır. Bu indeksin esası yağıĢ olmayan periyotta toprak rutubetinin,
zamanla logaritmik olarak azalacağı kabulüne dayanmaktadır.
Havza topraklarının geçirgenliğine ve bünyesine bağlı olarak API hesaplamaları
yapılırken, havza toprakları hafif bünyeli olduğu için 5 gün geriye gidilmiĢ ve toprak faktörü
K= 0.90 alınmıĢtır. Buna göre seçilmiĢ bazı olayların API değerleri ve buna bağlı özellikleri
Çizelge 5.23‟te verilmiĢtir.
Çizelgede görüldüğü gibi yüzey akıĢ olaylarına ait toprağı API değerleri 4.90-51.55
dir. Genellikle API değerleri yağıĢlı ve kurak yıllara göre yani toprağın rutubet açığına göre
değiĢmektedir.
5.1.6.3. Havza yağıĢlarının yüzey akıĢ sınırı
Havza yağıĢlarının yüzey akıĢ sınırını çıkarabilmek için, 23 yıl boyunca rasat edilen
2.0 mm‟ nin üzerindeki yağıĢlar tespit edilerek bunlar yüzey akıĢ verenler ve vermeyenler
Ģeklinde gruplandırılmıĢtır. Bu değerler, iki yağıĢ arasında geçen zaman sürelerine göre, yarı
logaritmik kağıt üzerinde iĢaretlenmiĢtir. Yüzey akıĢ veren yağıĢların zarf eğrileri çizilerek,
havzanın yüzey akıĢ eğrisi belirlenmiĢtir. ġekil 5.18`de görüldüğü gibi genellikle günlük
havza ortalaması 3.5 mm nin altındaki yağıĢlarla, iki yağıĢ arasındaki süre 2800 saati geçen
yağıĢlar, yüzey akıĢ meydana getirmemektedir.
5.1.6.4. Havza topraklarının infiltrasyon hızı
Havza topraklarının geçirgenlik sınırları için infiltrometre ile infiltrasyon testleri
yapılmamıĢtır. Ancak havza topraklarına ait infiltrasyon hızının bir göstergesi olan -
indeksle, her bir yağıĢ-akım olayında toprakların infiltrasyon hızı hesaplanmıĢ ve bu değerler
Çizelge 23`te verilmiĢtir. Çizelgedeki değerlere göre havza topraklarının infiltrasyon hızı
değerleri 0.92- 19.80 mm/h arasında yer almıĢtır.
64
5.1.7. Havza yağıĢ ve akımlarının frekans analizi
Vize deresi havzası 1985-2007 su yılları yağıĢlarının frekans analizi için yağıĢların
dağılımlarına uygunluk testleri yapılmıĢ, havza yıllık toplam yağıĢlarının Gamma (2p)
dağılımına, günlük maksimum yağıĢların da Gamma (2p) dağılım fonksiyonlarına uydukları
görülmüĢtür.
Havza akımlarının 1985-2007 su yılları arasındaki akımları frekans analizi için
akımların dağılımlara uygunluk testi yapılmıĢ, havza yıllık toplam akımlarının Log. Pearson.3
dağılım, günlük maksimum akımların ise Gamma (2p) dağılım fonksiyonlarına uydukları
görülmüĢtür.
23 yıllık toplam yağıĢları ve frekans analizleri ,günlük maksimum yağıĢ değerleri ve
günlük maksimum ortalama debi değerlerinin frekans analizleride Çizelge 5.24`te, sırasıyla
verilmiĢtir. Bu değerler doğrultusunda Çizelge 5.25`te Vize deresi havzası yağıĢ ve akımların
uygun olasılık dağılım biçimleri ve tekrarlanma süresindeki değerleri verilmiĢtir.
65
Çizelge 5.22. Bazı Akımların Çekilme Eğrisi Değerleri
27.12.1989 06.05.1990 17.10.1991 18.11.1991 11.11.1992 25.12.1996 27.01.1995 27.01.1995
Zaman Debi Zaman Debi Zaman Debi Zaman Debi Zaman Debi Zaman Debi Zaman Debi Zaman Debi
Saat L/s Saat L/s Saat L/s Saat L/s Saat L/s Saat L/s Saat L/s Saat L/s
16:00 135 21:00 361 19:00 496.2 2:20 304 16:44 175 4:02 310.0 1:30 423.4 27.1.95. Devam
17:00 69 22:00 193 19:30 189.8 3:00 117 17:44 109 4:56 195.0 1:40 380.1 6:00 12.94
18:00 42 23:00 110 20:00 96.65 3:40 56 18:44 69 5:50 130.0 1:50 353.5 6:10 11.04
19:00 31 0:00 50 20:30 53.04 4:20 27 19:44 44 6:44 85.0 2:00 320.5 6:20 10.16
20:00 20 1:00 20 21:00 28.29 5:00 11 20:44 22 7:38 60.0 2:10 272.3 6:30 9.124
21:00 9 2:00 7 21:30 7.072 5:40 2 21:44 9 8:32 45.0 2:20 239.6 6:40 8.157
22:00 7 3:00 6 22:00 0 6:20 0 22:44 4 9:26 35.0 2:30 208.2 6:50 7.086
23:00 3 4:00 4 10:20 28.0 2:40 180.7 7:00 6.424
0:00 0 5:00 0 16.11.1998 2:50 153.3 7:10 5.953
Zaman Debi 3:00 136.2 7:20 5.361
05.12.1987 15.12.1987 11.11.1989 06.09.1991 Saat L/s 3:10 110.5 7:30 5.219
Zaman Debi Zaman Debi Zaman Debi Zaman Debi 0:48 1332.6 3:20 96.7 7:40 4.942
Saat L/s Saat L/s Saat L/s Saat L/s 1:00 1156.1 3:30 84.0 7:50 4.675
1:35 90.0 17:10 951.0 15:54 266.0 16:08 125 2:00 545.0 3:40 74.6 8:00 4.544
2:35 65.0 19:00 560.0 16:44 175.0 17:00 91 3:00 267.2 3:50 63.2 8:10 4.168
3:35 45.0 20:50 347.0 17:34 109.0 17:50 49 4:00 171.7 4:00 51.7 8:20 3.928
4:35 32.0 22:40 240.0 18:24 69.0 19:31 25.0 5:00 119.4 4:10 49.4 8:30 3.474
5:35 25.0 0:30 173.0 19:14 44.0 20:17 9.0 6:00 73.9 4:20 38.6 8:40 3.157
2:20 120.0 20:05 22.0 7:00 47.7 4:30 36.7 8:50 3.055
09.10.1990 15.12.1990 20:55 9.0 8:00 33.9 4:40 33.0 9:00 2.956
Zaman Debi Zaman Debi 21:45 4.0 9:00 25.5 4:50 29.5 9:10 2.858
Saat L/s Saat L/s 10:00 19.2 5:00 25.5 9:20 2.763
8:00 740 0:32 402 11:00 14.2 5:10 23.6 9:30 2.67
9:05 225 1:42 200 12:00 10.6 5:20 19.5 9:40 2.578
9:38 150 3:00 80 13:00 8.5 5:30 17.6 9:50 2.489
14:00 5.8 5:40 15.9 10:00 2.401
15:00 4.4 5:50 14.8 10:10 2.316
16:00 3.3 10:20 2.233
17:00 2.7
66
Çizelge-5.23. Önemli YüzeyakıĢ Veren Olayların Hesaplanan Değerleri
Toplam Toplam Yüzey Tab+Y.altı T. YağıĢ Etkili yağıĢ API Ġnfiltrasyon
YağıĢ Akım Akım Akım Toplam Yüzey Süresi Süresi hızı tb TL tp
mm mm mm mm Akım AkıĢ Saat Saat mm/h saat saat saat
16.01.1986 33.6 2.63 2.33 0.30 600.0 564.0 4.75 1.88 21.20 12.06 20.71 1.20 2.00
23.01.1986 17.5 4.80 3.12 1.68 815.0 695.0 2.08 0.75 30.60 7.04 18.00 2.63 3.00
07.09.1986 9.1 8.63 6.23 2.40 1425.0 1287.0 3.00 3.00 15.00 0.92 18.00 4.52 5.90
16.12.1990 17.6 0.05 0.04 0.01 18.0 17.0 5.28 1.00 36.99 11.52 11.00 0.60 1.56
31.01.1995 35.0 2.63 0.80 1.83 321.3 206.3 13.15 0.10 50.65 19.80 17.00 5.25 5.30
31.12.1996 50.0 3.08 1.41 1.67 719.7 454.7 13.15 1.00 13.72 3.30 9.00 3.50 4.00
07.06.1998 24.0 4.68 3.37 1.31 1551.4 1371.4 3.12 0.50 4.90 14.40 13.00 1.75 2.00
08.02.1999 20.0 5.14 4.90 0.24 835.0 819.9 1.07 0.58 30.68 3.10 38.83 3.50 5.25
20.02.2002 26.4 9.45 3.77 5.68 1363.4 841.87 7.25 0.50 51.55 7.70 13.06 3.75 3.00
Yüzey AkıĢ Hidrog.
Tarih
Pik Debi ( L/s )
67
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
1 10 100 1000 10000 100000
Zaman (saat)
Ya
ğıĢ
Mik
tarı
(m
m)
Akım Yok
Akım Var
ġekil 5.18. Havza Yüzey AkıĢ Sınır Eğrisi
68
Çizelge 5.24. Vize Deresi Havzası yıllık toplam yağıĢ ve akım frekans analizleri Toplam Büyüklük Maksimum Büyüklük Toplam Büyüklük Mak. Gün Büyüklük m Tr= n+1/m P = 1 - (1/Tr)
Yıllar YağıĢ sırası YağıĢ sırası akım sırası Ort.debi sırası
mm mm mm mm
1985 553.7 848.7 46.0 70.9 0.66 37.26 18.90 715.80 1 24.00 0.958
1986 798.9 798.9 52.0 67.4 21.11 27.96 215.56 595.11 2 12.00 0.917
1987 678.0 789.3 54.0 63.0 0.80 21.11 25.56 384.50 3 8.00 0.875
1988 610.9 684.4 52.0 62.2 0.12 19.68 5.99 305.85 4 6.00 0.833
1989 684.4 678.0 58.0 60.0 0.62 10.71 16.65 220.40 5 4.80 0.792
1990 555.4 677.7 52.0 58.0 0.00 7.12 0.00 215.56 6 4.00 0.750
1991 426.2 675.4 30.0 55.4 0.05 3.78 0.00 199.48 7 3.43 0.708
1992 343.9 624.3 70.9 55.0 0.00 3.77 0.00 165.40 8 3.00 0.667
1993 266.5 610.9 46.0 54.0 1.12 3.11 220.40 130.40 9 2.67 0.625
1994 119.5 557.7 21.0 54.0 0.00 3.05 0.00 126.80 10 2.40 0.583
1995 538.7 555.4 55.0 53.0 2.63 2.63 114.00 114.00 11 2.18 0.542
1996 412.9 553.7 55.4 52.0 3.78 2.09 130.40 91.33 12 2.00 0.500
1997 404.7 538.7 50.0 52.0 3.11 1.12 165.40 25.56 13 1.85 0.458
1998 848.7 536.9 54.0 52.0 27.96 0.80 715.80 19.84 14 1.71 0.417
1999 789.3 503.6 51.0 52.0 37.26 0.66 305.85 18.90 15 1.60 0.375
2000 624.3 457.4 45.0 51.0 7.12 0.62 384.50 16.65 16 1.50 0.333
2001 503.6 450.4 52.0 50.0 10.71 0.39 0.00 5.99 17 1.41 0.292
2002 675.4 426.2 63.0 46.0 3.77 0.12 126.80 0.00 18 1.33 0.250
2003 536.9 412.9 60.0 46.0 19.68 0.05 595.11 0.00 19 1.26 0.208
2004 557.7 404.7 53.0 45.0 2.09 0.00 199.48 0.00 20 1.20 0.167
2005 450.4 343.9 21.5 30.0 0.39 0.00 19.84 0.00 21 1.14 0.125
2006 677.7 266.5 62.2 21.5 3.05 0.00 91.33 0.00 22 1.09 0.083
2007 457.4 119.5 67.4 21.0 0.00 0.00 0.00 0.00 23 1.04 0.042
69
Çizelge 5.25 .Vize Deresi Havzası YağıĢ ve Akımların Dağılım Fonksiyonları
Parametreler Olasılık Dağılım Biçimi
Ortalama St.
Sapma
Tekrarlanma Süresi (yıl)
2 5 10 25 50 100
Yıllık YağıĢ, mm
Gama (2 P.) 544.2 174.2 556.2 693.2 758.3 822.9 862.3 895.7
Maks.YağıĢ, mm
Gama (2 p.) 50.9 12.48 53.3 61.5 64.6 67.2 68.3 69.4
Yıllık akım, mm
LP3 7.7 11.1 2.5 10.7 22.4 48.1 77.9 119.1
Maks.Debi, L/s
Gama (2 P.) 197.2 203.9 149.5 336.8 466.5 632.3 755.4 877.7
5.1.8. Havza yıllık su verimi
Havzanın 1985-2007 su yıllarında 23 yıllık ortalama yağıĢı 544.2 mm, akımı ise 6.04
mm dir. Buna bağlı olarak havza ortalama yıllık su verimi 28025.6 m3/ yıl olarak bulunmuĢtur.
Vize deresi havzası için M. Turc metodu uygulandığında havzada gelecek yıllık akım
miktarı;
D= P / 9.0 + P2/L
2 D= Evapotransprasyon (mm)
P= Yıllık yağıĢ ortalaması (mm)
L = 300 + 25T + 0.05T3
L = 285.9 + 25T +0.05T3 (Trakya için düzeltilmiĢ A değeri)
T = Havzanın yıllık sıcaklık ortalaması (o C)
Burada P =544.2 mm, T= 10.6 0 oC (L.burgaz meteoroloji istasyonunun 12.8
oC olan
yıllık sıcaklık ortalamasının, havza ortalama yükseltisine göre düzeltilmiĢ sıcaklık gradyan
değeri) ve A 285.9 alındığında D= 418,032 mm elde edilir.
Burada da;
Q = P-D = 544.2 – 418.03 = 126.17 mm veya,
V = q x A x 103 = 126.17 x 4.64 x 10
3 = 585421.0 m
3 / yıl bulunur.
M. Turc formülündeki A= 300 katsayısı kullanıldığında ise
Q =121.72 mm veya V = 564793.4 m3/yıl su hacmi elde edilir.
Görüldüğü gibi Turc metoduna göre bulunan su miktarı (585421.0 m3 /yıl) ve metotta
kullanılan A katsayısı Trakya için düzeltilen haliyle elde edilen (564793.4m3/ yıl) miktarlarının,
havzada araĢtırma ile bulunan (28025.6 m3/yıl) akım hacimlerinden oldukça farklı olduğu
gerçeğini ortaya çıkarmaktadır.
“A” Katsayısının Elde Edilmesi:
Formüldeki 0.9 katsayısı aynen kullanılarak P= 544.2 mm, T= 10.6 oC ve q= 6.04 mm
alındığında D= P – q eĢitliğinden D= 538.2 mm bulunur. Bu değeri yukarıdaki
evapotransprasyon formülünde yerine koyduğumuzda bulunan L = 1554.4 ve sıcaklık
70
değerlerini L = A + 25 xT + 0.05T3 eĢitliğinde kullandığımızda da A = 1229.8 değeri elde
edilir.
“0.9” Katsayısının Düzeltilmesi:
L = 300 +25T + 0.05T3 eĢitliğinden L = 624.55 değeri elde edilir. Bu değeri de
evapotransprasyon formülünde yerine koyduğumuzda formülde bilinmeyen olarak yer alan
(0.9) katsayısı, havzamız için 0.26 olarak hesaplanır.
Vize deresi havzası için Turc metoduyla havza su verimi tahmininde metotta yer alan
0.9 katsayısının sabit tutularak A= 1229.8 katsayısının kullanılması veya 300 katsayısı aynen
alınarak 0.9 sabitesi yerine 0.26 değerinin kullanılması aynı sonuçları ortaya çıkarmaktadır.
5.1.9. Sentetik Birim Hidrograf Elemanları
Vize deresi havzası için bulunan birim hidrografın, bazı sentetik metotlarla aynı havza
için elde edilen birim hidrograflarla karĢılaĢtırılması ve bu metotlardaki bazı katsayıların elde
edilmesi aĢağıda ele alınmıĢtır.
5.1.9.1. Mockus Metodu
Hesabın pratikliği ve üçgen hidrografın çizim kolaylığı açısından tercih edilen Mockus
metodu Vize deresi havzası` na uygulanması ve metotta yer alan “K” ve “H” parametrelerinin
havza için hesaplanması;
Qp = K x A x ha / Tp (1) Burada; Op = Birim hidrograf piki (m3 /sn/mm)
Tp = Pike eriĢme süresi (saat)
A = Havza alanı (km2)
Ha = Birim hidrograf derinliği (mm)
H = (2 x 0.278 – K) / K (2) K= 0.208
Tr = H x Tp (3) H= 1.67
Tb = Tp + Tr (4)
Metot`da yer alan K ve H değerleri havzamız için hesaplanırken; Çizelge-26`da
verilen ve havzaya ait 3 adet bir saat süreli birim hidrografların (BH60), her biri için Qp ve Tp
değerlerini (1) nolu formülde yerine koyduğumuzda, her birim hidrografa ait K değerlerini
elde ederiz. Bu değerlerin ortalaması alınarak K= 0.119 sonucu elde edilir. Sonra her birim
hidrograf için elde edilen K değerleri (2) nolu formülde kullanılarak her hidrografa ait H değeri
ve bunların ortalamasından da H= 3.95 katsayısı havza için bulunur.
Vize deresi havzasının Mockus metoduna göre üçgen birim hidrografının elde
edilmesi;
Havza alanı (A) = 4.64km2
Ana su yolu uzunluğu (L) = 4500 m K= 0.119
Ana su yolu kot farkı (HL) = 59 m H= 3.95
Ana su yolu harmonil meyili (S) = 0.00587 ha= 1 mm
71
Suların toplanma zamanı Tc = 0.00032 (L0.77
/ S0.385
) Formülünden
Tc = 1.5 saat veya Tc = L1.15
/ (3100 x HL0.385
) den Tc= 1.07saat bulunur.
Bunlardan küçük değerli Tc tercih edilir.
TaĢkını meydana getiren yağıĢ süresi (proje sağanak süresi) D ise D= 2√Tc =
2√1.07= 2.07 saat bulunur. Toplanma zamanı (Tc) nin 3 saatten az olması ve ayrıca birim
sağanak süresi (AD) = Tc / 5 = 0.21 saat hesaplandığında, birim sağanak süresi (AD) 0.5
saat olarak alınmıĢtır. Buna göre hidrografın pike erme zamanı
Tp=√Tc + 0.6 Tc = √1.07 + 0.6 x1.07 = 1.67 saattir.
Hidrografın çekilme eğrisinin süresi
Tr =H x Tp = 3.95 x 1.67 = 6.62 saat
Hidrografın taban süresi
Tb= Tp +Tr = 1.67 + 6.62 = 8,29 saattir. Buradan hidrograf piki (Qp)
Qp = K x A x ha / Tp = 0.119 x 4.64 x 1 / 1.67 = 0.332428 m3 /sn /mm bulunur.
Yukarıda elde edilen Qp, Tb ve Tp değerleri 0.5 saatlik hidrografın (BH30) değerleridir.
Bu BH30 `un elemanlarıyla üçgen birim hidrograf düzgün bir Ģekilde çizilip, sonra bu
hidrografın 30 dakika kaydırılmasıyla , Mockus`a göre havzaya ait BH60 elde edilir. Mockus`a
göre elde edilen BH60 `ta Qp= 319,5 L/s, Tp= 2,25 saat ve Tb= 8,75 saattir. Havzanın
araĢtırmayla elde dilen BH60 `ında ise ta Qp= 354,63 L/s, Tp= 1,63 saat ve Tb= 14,43 saattir.
Burada Havza için hesaplanan K(0,119) ve H(3,95) parametrelerinin Mockus metodundaki
eĢitliklerde kullanılmasıyla, araĢtırmada elde edilen Qp ve Tp değerlerine yakın sonuçlar elde
edilmiĢtir. Diğer parametre Tb „nin oldukça farklı çıkması, çekilme eğrisi süresinden
kaynaklanmaktadır.
5.1.9.2. DSĠ Sentetik Metodu
Vize deresi havzasına ait çeĢitli topoğrafik değerler aĢağıda verilmiĢtir.
A= 4.64 km2 Op= A x qp x 10
-3 (1)
L= 4.50 km
Lc= 2.475 km qp= 414 / ( A0.225
x ( LxLc / √S)0.16
) (2)
S= 0.00587 V= A x ha x 10-3 (3)
Tb = 3.65 x (V/Qp) (4)
Tp = Tb / 5 (5)
Yukarıdaki değerler (2) nolu formülde yerine konduğunda 1mm`lik akıĢ için verim olan
qp = 132.14 L/s/km2/mm dir. Bunu (1) nolu formülde kullandığımızda birim hidrograf piki Qp=
0.613 m3/s/mm bulunur.
1 mm`lik akıĢ için birim hacim (3) nolu formülden;
V= 4.64 x 1 x 10-3 = 4640 m
3 dür. Buna göre hidrografın taban süresi (4) nolu
formülden Tb= 3.65 x (4640 /0.613) = 27.622 saniye = 7.7 saat bulunur.
72
Hidrografın pike erme zamanı (5) nolu formülden Tp= 7.7 / 5 =1.5 saat bulunur.
Yukarıda hesaplanan Qp, Tb ve Tp değerleri 2 saat süreli birim hidrograf değerleri olmaktadır.
Havzanın bulunan 1 saatlik birim hidrografı, 1 saat kaydırılması ile elde edilen 2 saatlik birim
hidrografta Qp= 0.344.8 m3/s, Tb= 16.0 saat ve Tp= 3 saat bulunmuĢtur.
5.1.9.3. Snyder Metodu
Akım rasatları bulunmayan havzalar için, sentetik metotlarla birim hidrograf elde
edilmesinde yaygın olarak kullanılan metotların biriside Snyder metodu`dur.
Bu metodun esası, benzer havzaların çeĢitli karakteristiklerindeki farklılıkları göz
önünde tutan bir sentetik birim hidrograf vermesidir. Snyder birim hidrograf Ģekli üzerinde,
havzanın bir çok özelliğinin etkili olduğu bildirilmekte, bunlardan sadece havza alanı ve
Ģeklini hesaplamalara dahil etmekte ve diğer faktörleri de bir Ct katsayısı vererek hepsini
hesaplama dıĢında bırakmaktadır.
Bu metot da kullanılan Ct ve Cp katsayılarının Vize deresi havzası için elde edilmesi
gerekir. Metotda kullanılan denklemler, metrik sisteme çevrilmiĢ Ģekilleriyle aĢağıda
verilmiĢtir.
tp = 0.75 Ct (L.Lc)0.3
(1) tp= tr etkili yağıĢ süresinin ortasından hidrograf pikine ka
dar olan gecikme zamanı (saat)
tr= tp / 5.5 (2) L= Ana suyolu uzunluğu (km)
Lc= Ana suyolu üzerinde proje kesit noktasından,
havzanın Ģekilsel ağırlık merkezine en yakın noktaya
kadar uzaklık (km)
qp= 275 Cp / tp (3) tr= etkili yağıĢ süresi (saat)
qp= tr etkili yağıĢ süresinde birim hidrografın birim
alanına düĢen pik debi (L/s/km2)
Ct ve Cp = havza karakteristiklerine bağlı katsayılar
tpR= tp + 0.25 (tR – tr) (4) tR= tr etkili yağıĢ süresinden baĢka belirli bir incelemede
kabul edilen artık yağıĢ süresi (saat)
qpR= 275 Cp / tpR (5) tpR= tR süresinin ortasından birim hidrografın pikine
kadar olan süre (saat)
qpR= (qp x tp )/ tpR (6) qpR= tR süresi için birim hidrografın birim alanına düĢen
pik debisi (L/s/km2)
QPR = A x qpR x 10-3 (7)
Bu denklemlerden hareketle, Vize deresinde değiĢik tarihler için elde edilen ve
raporda verilen 3 adet birim hidrograf için ayrı ayrı Ct ve Cp katsayıları hesaplanır. Örnek
olarak 16.1.1986 tarihli birim hidrograf ele alınmıĢtır.
A = 4.64 km2
73
L= 4.50 km
Lc= 2.475 km
tp= 1.88 saat
tR= 1.88 saat
tpR= 0.94 saat
QPR= 249 L/s
qPR= QPR / A = 249/4.64 = 53.66 L/s/km2
tr= tp / 5.5 = 1.88 / 5.5 = 0.34
tr ≠ tR olduğundan 4 no`lu denklemden düzeltilmiĢ tp değeri bulunur.
tpR = tp + 0.25 (tR – tr)
0.5 = tp + 0.25 ( 1.88 – 0.34)
tp = 0.555 düzeltilmiĢ bu tp değeri ile (1) no`lu denklem çözülerek Ct hesaplanır.
tp = 0.75 Ct (L.Lc)0.3
0.555 = 0.75 Ct (4.50 x 2.475)0.3
Ct = 0.202
Cp ise (5) no`lu denklem kullanılarak hesaplanır.
qpR= 275 Cp / tpR 53.66 = 275 x Cp / 0.94 Cp = 0.183 bulunur.
Bu Ģekilde 3 adet birim hidrografa ait Ct ve Cp katsayıları hesaplanmıĢ ve ortalamaları
ile birlikte Çizelge 5.26`da verilmiĢtir.
Çizelge 5.26`deki ortalama Ct ve Cp değerleri kullanılarak havzamıza ait tp değeri (1)
no`lu denklemden 0.642 saat, (2) nu`lu denklem yardımıyla tr = 0.117 saat, (4) no`lu
denklemle tpR = 0.89 saat, (5) no`lu denklemde ortalama Cp `de hesaba katılarak qpR =
90.23 L/s/mm ve tüm havza alanını hesaba katarak QpR = 300.45 L/s bulunur. Sentetik birim
hidrografın pike eriĢme süresi tp= tPR + tR / 2 denklemi ile tp = 0.89+ 1 / 2 = 1.39 saat bulunur.
Havza ortalama birim hidrografın debisi 354.63 L/s , pike eriĢme süresi ise 1.63 saattir.
Çizelge-5.26. Snyder metoduna göre Vize deresi sentetik birim hidrograf elemanları QPR tp Düzel. tp tb tPR tr tR et.yag.sü qPR Ct Cp
m3/s/mm saat saat saat saat saat saat L/s/km2/mm
16-Oca-86 0.249 1.88 0.555 18.80 0.94 0.34 1.88 53.66 0.202 0.183
16-Ara-90 0.430 1 0.295 11.00 0.50 0.18 1 92.59 0.108 0.168
07-Haz-98 0.385 2 1.716 13.50 1.75 0.36 0.5 83.04 0.624 0.528
ORT 0.355 1.627 0.856 14.433 1.063 0.296 1.127 76.430 0.311 0.293
Tarih
5.1.10. Kuraklık Analizi
Trakya Bölgesinin Ergene su toplama havzası içerisinde kalan Vize deresi
havzasında araĢtırma süresince elde edilen yıllık yağıĢ ve akım verileri iki değiĢik kuraklık
indeksi kullanılarak değerlendirilmiĢ ve su yılı baĢlangıcı Ekim ayı dikkate alınarak yıllara
göre kuraklık dağılımları ġekil.5.24 ve 25 gösterilmiĢtir.
74
Normalin yüzdesi indeksi ile yapılan değerlendirmede; yıllık akım verileri 1986, 1998,
1999, 2000 ve 2003 yılları normal değerlerin üstünde akım düĢmüĢ ve bu yıllar ıslak yıl
olarak geriye kalan yıllar kurak yıl olarak değerlendirilmiĢtir. Yıllık yağıĢ verilerine göre 1985-
1990 yılları arası ilk altı yağıĢlı takip eden yedi yıl (1991-1997) normal değerlerin altında
yağıĢ düĢmüĢ ve bu yıllar kurak olarak seyretmiĢtir. 2001 yılı kurak takip eden yıl yağıĢlı
Ģeklinde 2007 yılına kadar bir yıl kurak bir yıl yağıĢlı Ģeklinde devam etmiĢtir.
Standart Ġndeks ile yapılan değerlendirmede; Ekim su yılı baĢlangıç alınarak yıllık
akım verilerine göre 1990,1992,1994, 2001 ve 2007 yılları ġiddetli Kurak, 1998 ve 1999
yılları Orta Islak , geriye kalan yıllar ise Normale Yakın yıllar olarak değerlendirilmiĢtir. Yıllık
yağıĢ verilerine göre 1993 yılı ġiddetli kurak, 1994 yılı ise AĢırı kurak yıl olarak belirlenmiĢtir.
1986,1998 ve 1999 yılları Orta Islak, geriye kalan diğer yıllar Normale yakın yıl olarak
değerlendirilmiĢtir. Bu iki indeksten Normal yağıĢın Yüzdesi metodu daha kaba sonuçlar
verirken, Yıllar bazında kuraklığı derecelendirme yönünden SYĠ ve SAĠ gayet güzel sonuçlar
vermiĢtir. Akım ve yağıĢların Standart indekse göre kuraklık dereceleri çizelge 5.27 de
verilmiĢtir.
Vize Deresi SYĠ-SAĠ
-4.0
-3.0
-2.0
-1.0
0.0
1.0
2.0
1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007
Yıllar
Ku
rak
lık
De
rec
es
i
YağıĢ
Akım
ġekil.5.19. Havza YağıĢ ve Akımların Standart Ġndeks ile Kuraklık Dağılımı
75
Vize Deresi NYY-NAY
0
100
200
300
400
500
600
700
1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005
Yıllar
Kura
klık Y
üzdesi
YağıĢ
Akım
ġekil.5.20. Havza YağıĢ ve Akımların Normalin Yüzdesi ile Kuraklık Dağılımı
Çizelge 5.27. Vize Deresi Havzası YağıĢ ve Akımların Kuraklık Dereceleri YILLAR YILLAR
1985 0.18 NY 0.21 NY 1997 -0.56 NY 0.55 NY
1986 1.05 OI 0.97 NY 1998 1.19 OI 1.03 OI
1987 0.66 NY 0.25 NY 1999 1.02 OI 1.10 OI
1988 0.41 NY -0.16 NY 2000 0.47 NY 0.82 NY
1989 0.68 NY 0.19 NY 2001 -0.04 NY -1.73 ġK
1990 0.19 NY -1.73 ġK 2002 0.65 NY 0.59 NY
1991 -0.44 NY -0.36 NY 2003 0.12 NY 0.96 NY
1992 -0.95 NY -1.73 ġK 2004 0.20 NY 0.46 NY
1993 -1.55 ġK 0.32 NY 2005 -0.31 NY 0.09 NY
1994 -3.45 AK -1.73 ġK 2006 0.66 NY 0.55 NY
1995 0.12 NY 0.51 NY 2007 -0.27 NY -1.73 ġK
1996 -0.51 NY 0.59 NY
Standart Ġndeks NY:Normale Yakın ġK: ġiddetli Kurak OI: Orta Islak
Ekim Su yılına göre OK: Orta Kurak EK: Ekstrem Kurak ÇI: Çok Islak
SYĠ SAĠ SYĠ SAĠ
5.2. TartıĢma
AraĢtırmanın 1985-2007 su yıllarını içeren 23 yıllık süre için elde edilen yıllık havza
ortalama yağıĢı 544.2 mm, yıllık ortalama akımı ise 6.04 mm‟ dir. Bu akımın havza ortalama
su verimi olarak değeri 28025.6 m3 / yıl dır. Uygulayıcı birimlerin havza yıllık su verimleri için
kullandığı amprik metotlardan Turc metodunda , A katsayısı 300 olarak alındığında
564793.4 m3/yıl , Trakya için A katsayısı 285.9 kullanıldığında 585421.0 m
3 / yıl elde edilir
ki, bu her iki değer de havzada araĢtırma ile bulunan yılllık su verim (28025.6 m3/yıl)
değerinden çok yüksek bir verim miktarıdır. Havzanın akım hidrografları incelendiğinde, akım
rejiminin düzenli olmadığı ve derenin bireysel yağıĢların oluĢturduğu ender akımların dıĢında
yıl boyunca akım oluĢmadığı ve kuru bir sel deresi olduğu gözlenmiĢtir.
76
Havzanın 60 dakika süreli ortalama birim hidrografının pik debisi (qp) 354.63 L/s,
taban süresi (tb) 14.43 saat ve pike eriĢme süresi (tp) 1.67 saat olarak hesaplanmıĢtır. Havza
birim hidrografı için tb = 2.67 tp eĢitliği aranmıĢ ve tb = 5.95 tp bulunmuĢtur.
AraĢtırmada Vize deresi havzası için elde edilen birim hidrograf, aynı havza için bazı
sentetik metotlarla elde edilen birim hidrograflarla karĢılaĢtırılmıĢ ve bu metotlardaki bazı
katsayılar, araĢtırma havzası için elde edilmiĢtir.
Mockus metodundaki K= 0.208 ve H= 1.67 katsayıları havza için K= 0.119 ve H= 3.95
olarak hesaplanmıĢtır. Bu katsayılar kullanılarak elde edilen havzaya ait 60 dakika süreli
birim hidrografta qp= 319.5 L/s, tp= 2.25 saat ve tb= 8.75 saattir. Burada havza ortalama
BH‟ın qp ve tb değeri arasında ki fark çok az iken tb değeri arasında ki fark 1.7 kat fazladır.
Buda mockus metodundaki üçgen hidrografın çekilme eğrilerinin projelendirme aĢamasında
eğrisel hale getirilerek uzatılmaları gerekmektedir.
DSĠ sentetik metoduyla elde edilen havzaya ait 120 dakika süreli birim hidrografta
qp= 613 L/s, tp= 1.5 saat ve tb= 7.7 saattir. Havza için araĢtırmayla elde edilen aynı süreli
birim hidrografta ise qp= 344.8 L/s, tp= 3.0 saat ve tb= 16.0 saattir.
Snyder metodunda kullanılan katsayılar araĢtırma havzası için Ct = 0.311 ve Cp =
0.293 olarak hesaplanmıĢtır. Bu metotla bulunan hidrografın ve araĢtırma ile bulunan
hidrografın, pik debileri ve pike eriĢme süreleri arasında da 2 kata yakın bir sapma
bulunmuĢtur.
77
6. SONUÇ VE ÖNERĠLER
6.1. Sonuçlar
Havza yıllık ortalama yağıĢı aritmetik metotla 544.6 mm, Thiessen metodu ile ise
544.2 mm bulunmuĢtur. Bu sonuca göre her iki metotla bulunan sonuç birbirine yakındır.
Sonuç raporunun değerlendirilmesinde, havzanın diğer bir takım özelliklerini de dikkate
alınarak Thiessen metodu ile bulunan ortalama değerler kullanılmıĢtır.
Havzanın 23 yıllık ortalaması olan 544.2 mm lik yıllık yağıĢa karĢılık elde edilen
ortalama yıllık akım derinliği 6.04 mm dir. Havza yıllık su verimi 28025.6 m3/yıl „dır. Bu
akımın 3.52 mm si yüzey akıĢ, 0.76 mm si yüzeyaltı akım ve 1.75 mm si de ana akımdır.
En fazla yıllık toplam yağıĢ 1998 yılında 848.7 mm, en azı ise 1994 yılında 119.5 mm
dir. En fazla akım 1999 yılında 37.26 mm, en azı ise 1991 yılında 0,05 mm olarak
kaydedilmiĢtir. 1990,1992 ,1994, 2001 ve 2007 yıllarında akım meydana gelmemiĢtir.
Havzanın 23 yıllık ortalamasına göre en yüksek yağıĢ ve akım miktarı olan ay 258.1 mm
yağıĢ ile 1986 ocak ayı , 17.64 akım ile 1998 yılı haziran ayı olmuĢtur. Havza yıllık ortalama
yüzey akıĢ katsayısı % 0.53 olup, en yüksek yıllık yüzey akıĢ katsayısını % 3.59 ile 1999 su
yılı vermiĢtir.
YağıĢların mevsimlere göre dağılımı; sonbahar % 30.1, kıĢ % 30.7, ilkbahar % 24.5,
ve yaz % 14.7 Ģeklindedir. Havzadaki en yüksek günlük nokta yağıĢı 70.9 mm olarak 1992
yılı ekim ayında R-3 kaydedilmiĢtir.
AraĢtırmanın bu 23 yıllık dönemdeki standart zaman sürelerindeki maksimum
yağıĢlar R-1 ve R-3 istasyonları için bulunmuĢtur. Çizelge-5.5`de R-1 istasyonu, Çizelge
5.8‟de R-3 istasyonu için verilmiĢtir. Çizelge5.5 ve 5.8‟de görüldüğü gibi araĢtırma süresince
en Ģiddetli yağıĢ 1990 tarihinde R-1 ve R-3 istasyonlarında görülmüĢ ve 5 dakikada 26 mm
düĢerek 312 mm/h‟ lık yağıĢ Ģiddetine ulaĢmıĢtır.
Havzaya düĢen yağıĢlar incelenerek, havza alanının küçük olması sebebi ile seçilen
15, 30, 45 ve 60 dakikalık süreler içinde düĢen ve miktar olarak en fazla olan yağıĢların DAS
eğrileri çıkarılmıĢtır. Belli derinlikteki yağıĢın havza alanı içindeki dağılımı 23 yıl için bulunmuĢ
ve ġekil-5.6`da gösterilmiĢtir. ġekildeki DAS eğrileri her bir süre için 23 yılda ölçülen en
yüksek değerlerden geçen zarf eğrileridir.
Havzaya düĢen Ģiddetli yağıĢlar standart zaman aralıklarında incelenmiĢ ve bu
yağıĢlardan belli süre ve Ģiddetteki yağıĢ değerleri 2, 5, 10, 25, 50 ve 100 yıllık tekerrür
süreleri için Ģiddet-süre-tekerrür eğrileri bulunmuĢtur ( R-1 için ġekil-5.8, R-3 için ġekil-5.10).
Bu çalıĢmalardan da havza için belirli tekerrürlerde çeĢitli sürelere ait plüviograf katsayıları
hesaplanmıĢtır.
Havzanın ortalama birim hidrografı Çizelge 5.19`da verilen yağıĢların oluĢturduğu
akım hidrograflarından çıkarılmıĢtır. Bunlardan elde edilen 60 dakika süreli havza ortalama
birim hidrografın pik debisi (qp) 354.63 L/s, taban süresi (tb) 14.43 saat, pike eriĢme süresi
78
(tp) 1.63 saattir. Havzanın 60 dakika süreli ortalama birim hidrografından elde edilen S60
hidrografının sabit değeri 1751.2 L/s dir.
Çizelge 5.23`te 23 yıllık araĢtırma döneminde kaydedilen önemli akım hidrograflarının
bir kısım özellikleri görülmektedir. Bu hidrografların etkili yağıĢ süreleri 0.1 ile 3.0 saat
arasında, taban süreleri 9.0 ile 38.83 saat arasında oluĢmuĢtur. Yine API (Ön yağıĢlar
Ġndisi) değerleri 4.90 ile 51.55 saat arasında, havza topraklarının infiltrasyon hızı Φ- indeks
yöntemine göre 0.92 ile 19.80 mm/saat arasında hesaplanmıĢtır.
Havza ortalam birim hidroğrafının elemanlarından pik debi Qp =354.63 L/s, Pike
eriĢme süresi Tp = 1.63 saat ve taban süresi Tb = 14.43 saat olarak bulunmuĢtur. Vize deresi
havzasının yıllık yağıĢ ve akım değerleriyle A katsayısı 1229.8 olarak bulunmuĢtur.
AraĢtırma havzasında sentetik birim hidroğraf metodu sonuçlarına göre Synder
metodu katsayıları Ct =0.311 ve Cp =0.293, Mockus metodu katsayıları K= 0,119 ve H= 3.95
olarak bulunmuĢtur.
Havzanın yağıĢ ve akım değerleri ile iki yöntemle kuraklık analizleri yapılmıĢtır.
Standart indeks ile yapılan değerlendirmede yıllık akımlar incelendiğinde 1990, 1992, 1994,
2001, ve 2007 yılları ġiddetli kurak, yıllar olarak belirlenmiĢtir. Yıllık yağıĢ verileri
incelendiğinde ise 1993 yılı ġiddetli kurak yıl 1994 yılı ise AĢırı kurak yıl olarak belirlenmiĢtir.
6.2. Öneriler
Hidrolojik araĢtırmalarda yağıĢ-akıĢ yönünden sağlıklı sonuçlara varabilmek için,
öngörülen araĢtırma süresi 25 yıldır. Vize Deresi havzasının yağıĢ ve akım verileri için 23
yıllık bulgulara göre aĢağıdaki değerlendirmeler yapılmıĢtır.
Havza için elde edilen çeĢitli yağıĢ değerleri, derinlik-alan-süre ve Ģiddet-süre-tekerrür
eğrileri, plüviograf katsayıları ve yağıĢ frekanslarına ait değerler, araĢtırma havzasına benzer
ve yeterli yağıĢ rasatları bulunmayan bazı havzalar için birçok verilerini sağlamada kullanılır.
Vize deresi havzasına benzer (iklim, toprak yapısı ve jeolojik özellikleri, arazi
kullanma ve bitki örtüsü, topoğrafik karakteristikleri vb.) havzalar için Turc metodu sağlıklı
sonuçlar vermemektedir bu metodun benzer havzalarda kullanılması için hesaplanan A
katsayısının kullanılması proje mühendislerinin sağlıklı sonuç almalarını kolaylaĢtıracaktır.
Havzanın hesaplanan 60 dakika süreli birim hidrografı veya aynı süreli S-
hidrografından benzer havzaların çeĢitli süreli yağıĢlarından yağıĢın etkili yağıĢ süresi kadar
S60 eğrisi kaydırılarak, debi değerleri arasındaki farklar t1/t2 ile çarpılarak istenilen etkili yağıĢ
süresi için birim hidrograf çıkarılabilir. Bu hidrograftan Qmax ve hidrograf alanında ise
hidrograf hacmi bulunur. Havzanın boyutsuz birim hidrografı ile benzer havzaların birim
hidrograf elemanları bulunabilir.
79
Benzer havzalara ait hidrografların elde edilmesinde uygulanabilecek Mockus ve
Snyder yöntemlerindeki bazı katsayılar, araĢtırma havzası için elde edilmiĢtir. Bu katsayıların
kullanılmaları uygulamada önemli yararlar sağlayabilir.
Havzanın uzun yıllar yağıĢ ve akım verileri kullanılarak yapılan kuraklık analizi
sonuçları o bölge için kuraklık izleme çalıĢmalarına katkı sağlayacaktır.
7. ÖZET
Havza yağıĢ ve akım karakteristiklerinin araĢtırılması ve elde edilen bulguların benzer
havzalara aktarılması amacıyla, Vize deresi havzasında araĢtırmalara 1985 su yılında
baĢlanmıĢ ve 2007 yılında bitirilmiĢtir. proje süresi 23 yıldır.
AraĢtırma havzası 4.64 km2 alana sahip olup havzada 3 adet yağıĢ istasyonu
kurulmuĢ ve havza çıkıĢında 1/5 Ģevli beton savak ile bir limnigraf yerleĢtirilmiĢtir. Akımların
ölçüldüğü havza çıkıĢı 185 m kotunda, 41o 30
I 53
ıı Kuzey enlemi ve 27
o 41
I 20
ıı Doğu
boylamındadır. Vize deresi, 1/ 25 000 ölçekli topoğrafik haritada su yolları
mertebelendirilmesinde 5. dereceden bir kol olarak Meriç nehrine dökülmektedir.
Havza topraklarının tamamı büyük toprak grubu kireçsiz kahverengi orman
topraklardır. Bu arazilerin % 58.63 kısmı fundalık kalan kısmıda nadassız kuru tarım alanıdır.
AraĢtırmanın 1985-2007 su yıllarını kapsayan döneminde 23 yıllık yağıĢ ve yıllık akım
değerleri mevcuttur. Havzanın 23 yıllık yağıĢ ortalaması 544.2 mm, akım ortalaması 6.04
mm dir. Bu akımın 3.52mm si yüzey akıĢ, 076 mm si yüzeyaltı akım ve 1.75 mm side ana
akımdır. Havza yıllık ortalama yüzey akıĢ katsayısı % 0.53 dir.
YağıĢların mevsimlere göre dağılımı; sonbahar % 30.1, kıĢ % 30.7, ilkbahar % 24.5
ve yaz % 14.7 Ģeklindedir. YağıĢ miktarları istasyon yüksekliklerine göre önemli bir değiĢiklik
göstermemektedir.
Havzanın 15, 30, 45 ve 60 dakikalık yağıĢlarına ait derinlik-alan-süre çalıĢmaları
yapılmıĢ, yağıĢların Ģiddet-süre-tekerrür eğrileri ve plüviograf katsayıları çıkarılmıĢtır.
Havzaya düĢen yağıĢ ve akımların yıllık ortalama ve aylık maksimum verileri ile
frekans analizleri yapılmıĢ, dağılım ve tekerrür olasılıkları belirlenmiĢtir.
Havzanın 60 dakika süreli ortalama birim hidrografında pik debisi (qp) 354.63 L/s,
taban süresi (tb) 14.43 saat, pike eriĢme süresi (tp) 1.63 saattir. S60 hidrografının sabit değeri
1751.2 L/s olarak elde edilmiĢtir.
Bu araĢtırma döneminde kaydedilen önemli akım hidrograflarının etkili yağıĢ süreleri
0.1 ile 3.0 saat arasında, taban süreleri 9.0 ile 38.8 saat arasında, pike eriĢme süreleri 1.56 –
5.9 saat olarak oluĢmuĢtur. Yine API (Ön yağıĢlar Ġndisi) değerleri 4.9 ile 51.56 saat
arasında, havza topraklarının infiltrasyon hızı Φ- indeks yöntemine göre 0.92 ile 19.80
mm/saat arasında hesaplanmıĢtır.
80
Havza yıllık su verimi hesabında kullanılan M. Turc yöntemindeki A katsayısı havza
için 1229.8, benzer havzaların birim hidrograflarının sentetik olarak çıkarılmasında kullanılan
Snyder metodu katsayıları olan Ct =0.311 ve Cp =0.293 olarak, Mockus metodu katsayıları
K= 0,119 ve H= 3.95 olarak hesaplanmıĢtır.
Havzanın yağıĢ ve akım değerleri ile iki yöntemle kuraklık analizleri yapılmıĢtır.
Standart indeks ile yapılan değerlendirmede yıllık akımlar incelendiğinde 1990, 1992, 1994,
2001, ve 2007 yılları ġiddetli kurak, yıllar olarak belirlenmiĢtir. Yıllık yağıĢ verileri
incelendiğinde ise 1993 yılı ġiddetli kurak yıl 1994 yılı ise AĢırı kurak yıl olarak belirlenmiĢtir.
8. SUMMARY
THE PRECIPITATION AND RUNOFF CHARACTERISTICS OF VĠZE CREEK WATERSHED
IN KIRKLARELĠ
The purpose of this study is to determine the precipitation and runoff characteristics
of Vize creek watershed in Kırklareli. It was began in 1985 and finished in 2007. Its duration
is 23 years.
The area of the watershed is 4.64 square kilometers and has 2 recording
precipitation gages and 3 non recording precipitation gages. The runoff of watershed is
measured by one stage recording gage installed on a triangular weir over the main waterway
in outlet of the watershed. This basin locates at the 41o 30
I 53
ıı North latitude and the 27
o 41
I
20ıı East longitude. Its average altitude is 215 m. 100 per cent of the watershed is covered
with Non-Calcic Brown Forest Great Soil group. 58.63 per cent of the catchments area is
used as a small forest and 41.37 per cent of the catchments area is used as a dry farming
area.
According to precipitation and runoff data obtained between 1985 and 2007 years;
The average annual precipitation and runoff depth at the watershed have been found as
544.2 mm and 6.04 mm, respectively. Surface flow, subsurface flow and base flow values of
this flow were found to be 3.52 mm, 0.76 mm and 1.75 mm, respectively. The average
annual coefficient of surface flow was found as 0.53 %.
The seasonal precipitation distributions for autumn, winter, spring and summer are
30.1 %, 30.7 %, 24.5 % and 14.7 %, respectively.
Analyzing rainfalls on the watershed from maximum rainfalls at 15, 30, 45 and 60
minutes intervals were drawn Depth-Area-Duration (DAD) Curves-Intensity-Duration-
Frequency (IDF) relationships` curves of some selected rainfalls in the known duration and
intensity were investigated for 2, 5, 10, 25 and 100 yearly periods. Pluviometer coefficients
were calculated for these periods.
Using selected Unit Hydrograph data for 23 years durations, the watershed average
unit hydrograph was examined. Elements of average Unit Hydrograph (UH60) for Vize creek
81
watershed were calculated as qp= 354.6 L/sec, tb= 14.4 hours and tp= 1.6 hours. The
equilibrium point of S60 hydrograph was determined to be 1751.2 L/sec.
In this study period, the effective rainfall durations, the times of rise to peak, the times
base and API values of measured runoff hydrographs are between 0.10-3.0, 1.56-5.90, 9.0-
38.83 and 4.90-51.55 hours, respectively. According to Φ- index method, Infiltration capacity
of the watershed soils were calculated between 0.92-14.4 mm/hour.
The coefficient of Snyder`s Ct and Cp, Mockus`s H and K and M.Turc method‟s A
were established as Ct= 0.311, Cp= 0.293, K= 0.119, H= 3.95 and A= 1229.8 respectively.
Drought analyses have been done using two methods for the watershed
precipitations and runoff values. According to Standard Index, for runoff values to be severe
drought in 1990, 1992, 1994, 2001, and 2007 years have been found. For precipitation
values, to be severe drought in 1993 year, to be extreme drought in 1994 year have been
found.
82
9. YARARLANILAN KAYNAKLAR
ABALI, Ġ. 1991. Çanakkale – Ezine – Bahçeli Göleti Bük Deresi Havzası yağıĢ
karakteristikleri. Köy Hizmetleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü yayınları, Genel Yayın
No. 173 Menemen.
ACAR, C.O ve AYKANLI, N. 2004. Balıkesir Bigadiç Kocadere Havzası yağıĢ ve akım
karakteristikleri (Ara Rapor 1987–2003). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Sonuç
Raporları 2000 sf. 107. KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları
AraĢtırma ġube Müdürlüğü Yayın No:117, 2001 Ankara.
AKAR, F. 1994. Tokat- Uğrak havzası yağıĢ ve akım karakteristikleri. KHGM Tokat
AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Genel Yayın No: 128, Rapor Seri No: 80,
TOKAT.
AKBAY, ġ. ve Bakanoğulları, F. 1996. Kırklareli-Vize deresi havzası yağıĢ ve akım
karakteristikleri KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma
ġube Müdürlüğü, Yayın No: 98, ANKARA
AYKANLI, N. ve ABALI, Ġ. 1985. Menemen Ulucak havzası akımları. Menemen Bölge
Topraksu AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü, Genel Yayın No:112, Rapor Seri No: 75,
MENEMEN
AYKANLI, N. 1994. Erzincan – Refahiye – Berbeyn Deresi Havzası yağıĢ ve akım
karakteristikleri. Köy Hizmetleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü yayınları, Erzurum.
AYKANLI, N. 2000. Balıkesir Bigadiç Kocadere Havzası yağıĢ ve akım karakteristikleri (Ara
Rapor 1987–1997). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Sonuç Raporları 2000 sf. 107.
KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma ġube Müdürlüğü
Yayın No:117, 2001 Ankara.
AYKANLI, N ve ACAR, C.O 2004. Çanakkale- Çan Yalama Deresi Havzası yağıĢ ve akım
karakteristikleri (Ara Rapor 1987–2003). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Sonuç
Raporları 2000 sf. 107. KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları
AraĢtırma ġube Müdürlüğü Yayın No:117, 2001 Ankara.
BALÇIN, M. 1998 Tokat –Uğrak havzası yağıĢ ve akım karakteristikleri. KHGM, APK Dairesi
BaĢkanlığı Toprak ve Su Kaynakları ġube Müdürlüğü, No: 108,ANKARA
BALÇIN, M.,OĞUZ,Ġ. 1998 Tokat-Zile Akdoğan havzası yağıĢ ve akım karekteristikleri.
KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma ġube Müdürlüğü,
Yayın No: 108, ANKARA
BAKANOĞULLARI, F., AKBAY, ġ. ve BARAN, M.F. 2002. Çatalca - Damlıca Deresi
Havzası yağıĢ ve akım karakteristikleri (1982-2001). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma
Sonuç Raporları 2002 sf. 166. KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları
AraĢtırma ġube Müdürlüğü Yayın No:121, 2003 Ankara.
83
BAKANOĞULLARI, F., Baran, M..F, 2006. Edirne-Merkez Kumdere havzası yağıĢ ve akım
karakteristikleri Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı Tarımsal AraĢtırmalar Genel Müdürlüğü,
TAGEM-BB-TOPRAKSU-2006/25, KIRKLARELĠ
BAKANOĞULLARI, F., Baran, M..F, 2006. Kırklareli-Vize deresi havzası yağıĢ ve akım
karakteristikleri Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı Tarımsal AraĢtırmalar Genel Müdürlüğü,
TAGEM-BB-TOPRAKSU-2006/26, KIRKLARELĠ
BAKANOĞULLARI, F., 2008. Çatalca - Damlıca Deresi havzası yağıĢ ve akım
karakteristikleri Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı Tarımsal AraĢtırmalar Genel Müdürlüğü,
TAGEM-BB-TOPRAKSU-2008/64, KIRKLARELĠ
BAKIR, H., COġKUN, T., BĠRHAN, H., DAġCI, E., ÖZLÜ, A., ÇAKAL, M.A., SEVĠM, Z. ve
ÖZTAġ, T. 2003. Erzurum – Ilıca – SinirbaĢı Deresi Havzası YağıĢ ve Akım
Karakteristikleri (Ara Rapor 1997-2002) ). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Sonuç
Raporları 2003 sf. 47. KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları
AraĢtırma ġube Müdürlüğü Yayın No:124, 2004 Ankara.
BONTA, J.V., 1998 Spatial variability of runoff and soil properties on small watersheds in
similar soil map units. Transactions of the ASAE, v.41, No: 3, p. 575-585
CANBOLAT, M. 1994. Ġçel – Tarsus – ÇavuĢlu Kaleönü Göleti su toplama havzası yağıĢ ve
akımları (1986-1992). Köy Hizmetleri Tarsus AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları,
Genel Yayın No. 192 Rapor Serisi No. 126, Tarsus.
CHOW, V.T. 1964. Handbook of applied hydrology, Mc Graw-Hill Book Company,
NEWYORK
DENLĠ, Ö. 1995. Çankırı-ġabanözü-Mahmuthacılı deresi havzası yağıĢ ve akım
karakteristikleri. KHGM Ankara AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Genel Yayın
No: 193, Rapor Seri No: 100, ANKARA.
DEMĠRKIRAN, O. 1999 Çankırı-ġabanözü-Mahmuthacılı deresi havzası yağıĢ ve akım
karakteristikleri (Ara Rapor 1987-1998) KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı Toprak ve Su
Kaynakları AraĢtırma ġube Müdürlüğü BasılmamıĢ, ANKARA.
DEMĠRKIRAN, O. ve DENLĠ, Ö. 2000. Çankırı – ġabanözü Mahmuthacılı Deresi Havzası
yağıĢ ve akım karakteristikleri (1987-1998). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Sonuç
Raporları 2000 sf. 60. KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları
AraĢtırma ġube Müdürlüğü Yayın No:117, 2001 Ankara.
DEMĠRYÜREK, M., TONGARLAK, Ġ. E. ve OKUR, M., 1999 Konya –Çiftliközü-Karabalçık
Deresi havzası yağıĢ ve akım karakteristikleri ( Ara Rapor 1979-1998) KHGM, APK
Dairesi BaĢkanlığı Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma ġube Müdürlüğü BasılmamıĢ,
ANKARA
DEMĠRYÜREK, M., TONGARLAK, E. ve OKUR, M. ı. 2000. SeydiĢehir – Tarascı Glabbera
Deresi Havzası yağıĢ ve akım karakteristikleri (Ara Rapor 1985-1999). Toprak ve Su
84
Kaynakları AraĢtırma Sonuç Raporları 2000 sf. 166. KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı,
Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma ġube Müdürlüğü Yayın No:117, 2001 Ankara.
DMĠ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, 1974. Ortalama ekstrem Kıymetler meteoroloji bülteni, Türk
BaĢbakanlık Basım evi, ANKARA.
DMĠ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, 1984. Ortalama ekstrem sıcaklık ve yağıĢ değerleri bülteni,
Türk Tarih Kurumu matbası, ANKARA.
HELALOĞLU, C. ve KAYA, S. 1994. ġanlıurfa-Kızlar deresi havzası yağıĢ ve akım
karakteristikleri. KHGM ġanlıurfa AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Genel
Yayın No: 83, Rapor Seri No: 56, ġANLIURFA.
HĠGGĠNS, D, A., TĠEDEMAN, A. R., QUIGLEY, T. M. AND MARX, D. B., 1989. Streamflow
charateristics of small watersheds in the blue mountains or oregon , Water Resources
Bulletin, v.25, No:6, p. 1131-1149
ĠSTANBULLUOĞLU, A., KARAġ, E. ve KORUKÇU, A., 1998. Küçükelmalı gölet havzasındaki
alt havzada yüzeysel akıĢın SCS yöntemiyle belirlenmesi. II.Ulusal Hidroloji kongresi,
ĠTÜ ĠnĢaat Fakültesi, 22-24 Haziran 1998, ĠSTANBUL.
ĠSTANBULLUOĞLI, A., KONUKÇU, F., KOCAMAN, Ġ., BAKANOĞULLARI, F. (2006) Effects
of Antecedent Precipitation Index on the Rainfall-Runoff Relationship. Bulgarian
Journal of Agricultural Science National Centre for Agrarian Science V 12 p 35-42
Sofia-Bulgaria
KADIOĞLU, M., TOPÇU, N. 1997. Marmara Bölgesinde Kuraklık Takibi. Su Kaynaklarının
Korunması ve ĠĢletilmesi Sempozyumu. 2-3 haziran 1997 ĠSTANBUL.
KHGM. 1996. Toprak ve Su kaynakları AraĢtırma Yıllığı (1995), KHGM, APK Dairesi
BaĢkanlığı Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma ġube Müdürlüğü Yayını No: 98,
ANKARA
KAYA, S. 2000. Adıyaman – Kahta Harabe Deresi Havzası yağıĢ ve akım karakteristikleri (Ara
Rapor 1985-1999). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Sonuç Raporları 2000 sf. 197.
KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma ġube Müdürlüğü
Yayın No:117, 2001 Ankara.
KAYA, S. ve HELALOĞLU, C. 2002. ġanlıurfa Kızlar Deresi Havzası yağıĢ ve akım
karakteristikleri (1982-1991). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Sonuç Raporları 2002
sf. 110. KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma ġube
Müdürlüğü Yayın No:121, 2003 Ankara.
KARAġ, E. 2000a. Kütahya Merkez KocaçeĢme Deresi Havzasının yağıĢ ve akım
karakteristikleri (Ara Rapor 1990-1999). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Sonuç
Raporları 2000 sf. 124. KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları
AraĢtırma ġube Müdürlüğü Yayın No:117, 2001 Ankara.
KARAġ, E. 2000b. Bilecik Pazaryeri Kurukavak Deresi Havzası yağıĢ ve akım karakteristikleri
(Ara Rapor 1984-1998). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Sonuç Raporları 2000 sf.
85
150. KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma ġube
Müdürlüğü Yayın No:117, 2001 Ankara.
KARAġ, E. 2004. Bilecik Pazaryeri Kurukavak Deresi Havzası yağıĢ ve akım karakteristikleri
(Ara Rapor 1984-2003). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Sonuç Raporları 2000 sf.
150. KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma ġube
Müdürlüğü Yayın No:117, 2001 Ankara.
KOSTADĠNOV, S.C. AND MĠTROVĠC, S.S., 1994. Effect of forest cover on the stream flow
from small watersheds. Journal of water and Soil Conservation, Vol. 49, P. 382-386
KUġVURAN, K. ve CANBOLAT, M. 2000. Ġçel-Tarsus Topçu Deresi Havzası yağıĢ ve akım
karakteristikleri (Ara Rapor 1985-1999). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Sonuç
Raporları 2000 sf. 90. KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları
AraĢtırma ġube Müdürlüğü Yayın No:117, 2001 Ankara.
MADENOĞLU, S. 2002. Samsun – Minöz Deresi Havzası yağıĢ ve akım karakteristikleri.
Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Sonuç Raporları 2002 sf. 94. KHGM, APK Dairesi
BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma ġube Müdürlüğü Yayın No:121, 2003
Ankara.
MAMMĠLAPALLĠ, S., 1998. Effects of spatial variability on river basin stream flov modeling.
Phd. Thesis, Agricultural Engineering Department , Purdue University. West Lafayette,
IN.
MCKEE, T. B. ve ark. 1993. The Relationship of Drought Frequency and Duration to Time
Scales. 8. Conf. Of Appl. Climate. 17-22 Jan.,. sf 179-184, Anaheim, CA
OĞUZ, Ġ. ve BALÇIN, M. 2000. Yozgat – Sorgun Ġkikara Havzası yağıĢ ve akım
karakteristikleri (Ara Rapor 1990-1999). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Sonuç
Raporları 2000 sf. 181. KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları
AraĢtırma ġube Müdürlüğü Yayın No:117, 2001 Ankara.
OĞUZ,Ġ. ve BALÇIN, M. 2002. Tokat Zile Akdoğan Deresi Havzası yağıĢ ve akım
karakteristikleri (Ara Rapor 1987–2001) ). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Sonuç
Raporları 2002 sf. 64. KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları
AraĢtırma ġube Müdürlüğü Yayın No:121, 2003 Ankara.
OĞUZ, Ġ. ve BALÇIN, M. 2003. Tokat Uğrak Havzası yağıĢ ve akım karakteristikleri (1977-
2002). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Sonuç Raporları 2003 sf. 30. KHGM, APK
Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma ġube Müdürlüğü Yayın No:124,
2004 Ankara.
ONYANDO, J. O. And SHARMA , T.C., 1995Simılation of direct runoff volumes and peak
rates for rural catchments in Kenya, East Africa. Hydrological Sciences Journal. V. 40,
No:3, P. 367-380
ÖZDEMĠR, H. 1978. Uygulamalı TaĢkın Hidrolojisi DSĠ, Ankara.
86
ÖZER, Z. 1990. Su yapılarının projelendirilmesinde hidrolojik ve hidrolik esaslar, KHGM,
Havza ıslahı ve Göletler Dairesi BaĢkanlığı, ANKARA.
SEVĠNÇ, N. 1990. EskiĢehir-Karapazar Çayırderesi havzası yağıĢ ve akım karakteristikleri.
KHGM EskiĢehir AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Genel Yayın No: 216,
Rapor Seri No: 164, ESKĠġEHĠR.
SOYKAN, Ġ. 1972. Ankara-Beytepe su toplama havzası birim hidrografının çıkarılması ve
bunun benzer havzalarda uygulama imkanları üzerine bir araĢtırma, Merkez Topraksu
AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü, Genel Yayın No: 17, Teknik yayın No14, ANKARA.
SOYKAN, Ġ. ve ÖNAL, M.R. 1986. Akımlara etki eden yağıĢ karakteristiklerinin araĢtırılması
ana projesi ve ek talimatları, KHGM Ankara AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları,
Genel Yayın No: 132, Rapor Seri No: 59, ANKARA.
SOYKAN, Ġ. ve ÖNAL, M.R. 1986. Havzalarda akımların araĢtırılması ana projesi ve ek
talimatları, KHGM Ankara AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Genel Yayın No:
131, Rapor Seri No: 58, ANKARA.
ġORMAN, Ü. 1975. Türkiye`de seçilen bazı havzaların kantitatif analizi, ODTÜ, ANKARA
(BasılmamıĢ).
TEKELĠ, Y. Ġ. ve BABAYĠĞĠT, H. G. 2000. Ankara – Haymana – Çatalkaya Deresi Havzası
yağıĢ ve akım karakteristikleri (Ara Rapor 1994-1999). Toprak ve Su Kaynakları
AraĢtırma Sonuç Raporları 2000 sf. 76. KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su
Kaynakları AraĢtırma ġube Müdürlüğü Yayın No:117, 2001 Ankara.
TEKELĠ, Y. Ġ. ve BABAYĠĞĠT, H. G. 2002. Ankara – Yenimahalle – Güvenç Havzası yağıĢ ve
akım karakteristikleri (Ara Rapor 1984-2001). Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma
Sonuç Raporları 2002 sf. 33. KHGM, APK Dairesi BaĢkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları
AraĢtırma ġube Müdürlüğü Yayın No:121, 2003 Ankara.
TOPRAKSU, 1980. Marmara havzası toprakları, T.C. KöyiĢleri ve Kooperatifler Bakanlığı,
TOPRAKSU Genel Müdürlüğü Yayınları No: 309, Raporlar serisi No: 91, ANKARA.
TÖRÜN, M.A. 1994. Samsun-Ayvalı deresi havzası yağıĢ ve akım karakteristikleri. KHGM
Samsun AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayın No: 106, ANKARA.
TÖRÜN, M. A. 1998. Samsun Ayvalı Deresi Havzası yağıĢ ve akım karakteristikleri. KHGM,
Genel Yayın No:106, Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Yayın Özetleri, Sf.92,
Ankara.
UMUT, M. ve ark. 1994. Edirne ili-Kırklareli ili- Lüleburgaz, Uzunköprü civarının jeolojisi, MTA
derleme No: 7064, ANKARA.
USUL, N. ve ġORMAN, Ü. 1981. Analiz teknikleri ve araĢtırma sonuçlarının yorumu 224 nolu
ana proje ek talimatı, Merkez TOPRAKSU AraĢtırma, Ek talimatlar serisi no: 8,
ANKARA.
WILSON, E. M. 1975.Engineering hydrology, The Macmillan Press LTD. 2. Basım,
LONDON.
87
YILMAZ, A. 1987. Konya-Çiçek deresi havzası yağıĢ ve akım karakteristikleri, Köy Hizmetleri
Genel Müdürlüğü Konya AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Genel Yayın No:
119, Rapor Seri No: 92, KONYA.
YILMAZ, A. 1991. Uygulamalı havza hidrolojisi, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Konya
AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Genel Yayın No: 143, Teknik Yayın No: 26,
KONYA.
LĠFLET
AraĢtırma havzası 4.64 km2 alana sahip olup havzada 3 adet yağıĢ istasyonu kurulmuĢ
ve havza çıkıĢında 1/5 Ģevli beton savak ile bir limnigraf yerleĢtirilmiĢtir. Akımların ölçüldüğü
havza çıkıĢı 185 m kotunda, 41o 30
I 53
ıı kuzey enlemi ve 27
o 41
I 20
ıı doğu boylamındadır.
AraĢtırmanın 1985-2007 su yıllarını kapsayan döneminde 23 yıllık yağıĢ ve yıllık akım
değerleri mevcuttur. Havzanın 23 yıllık yağıĢ ortalaması 544.2 mm, akım ortalaması 6.04
mm dir. Bu akımın 3.52 mm si yüzey akıĢ, 0.76 mm si yüzeyaltı akım ve 1.75 mm side ana
akımdır. Havza yıllık ortalama yüzey akıĢ katsayısı % 0.53 dir.
YağıĢların mevsimlere göre dağılımı; sonbahar % 30.1, kıĢ % 30.7, ilkbahar % 24.5 ve
yaz % 14.7 Ģeklindedir. YağıĢ miktarları istasyon yüksekliklerine göre çok büyük bir değiĢiklik
göstermemektedir.
Havzanın 15, 30, 45 ve 60 dakikalık
yağıĢlarına ait derinlik-alan-süre
çalıĢmaları yapılmıĢ, yağıĢların Ģiddet-
süre-tekerrür eğrileri ve plüviograf
katsayıları çıkarılmıĢtır.
Havzaya düĢen yağıĢ ve akımların
yıllık ortalama ve aylık maksimum verileri
ile frekans analizleri yapılmıĢ, dağılım ve
tekerrür olasılıkları belirlenmiĢtir.
Havzanın 60 dakika süreli ortalama
birim hidrografında pik debisi (qp) 354.63
L/s, taban süresi (tb) 14.43 saat, pike
eriĢme süresi (tp) 1.63 saattir. S60
hidrografının sabit değeri 1751.2 L/s olarak
elde edilmiĢtir.
88
VĠZE DERESĠ HAVZASI YILLIK YAĞIġ VE AKIMLARI
PRECIPITATION AND RUNOFF ANNUAL VALUES OF VĠZE CREEK WATERSHED
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007
YILLAR-YEARS
YA
ĞIġ
-PR
EC
IPIT
AT
ION
,
mm
-5
5
15
25
35
45
AK
IM-R
UN
OF
F
mm
YAĞIġ
TOP.AKIM
Y.AKIM
Y.A.AKIM
Dr. Fatih BAKANOĞULLARI
HAVZA YÖNETĠMĠ
Tekrarlanma Süresi (yıl) Parametreler
Olasılık Dağılım Biçimi
Ortalama St.
Sapma 2 5 10 25 50 100
Yıllık YağıĢ, mm
Gama (2 P.) 544.2 174.2 556.2 693.2 758.3 822.9 862.3 895.7
Maks.YağıĢ, mm
Gama (2 p.) 50.9 12.48 53.3 61.5 64.6 67.2 68.3 69.4
Yıllık akım, mm
LP3 7.7 11.1 2.5 10.7 22.4 48.1 77.9 119.1
Maks.Debi, L/s
Gama (2 P.) 197.2 203.9 149.5 336.8 466.5 632.3 755.4 877.7
AraĢtırma döneminde kaydedilen önemli akım hidrograflarının etkili yağıĢ süreleri
0.10 ile 3.0 saat arasında, taban süreleri 9.0 ile 38.83 saat arasında, pike eriĢme süreleri
1.56 – 5.90 saat olarak oluĢmuĢtur. Yine API (Ön yağıĢlar Ġndisi) değerleri 4.90 ile 51.55
saat arasında, havza topraklarının infiltrasyon hızı Φ- indeks yöntemine göre 0.92 ile 19.80
mm/saat arasında hesaplanmıĢtır.
23 Yıllık Ort.BH60
0
50
100
150
200
250
300
350
400
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
Zaman-Saat
Debi
-L/s
354,6
89
Havza yıllık su verimi hesabında kullanılan M. Turc yöntemindeki A katsayısı havza
için 1229.8 benzer havzaların birim hidrograflarının sentetik olarak çıkarılmasında kullanılan
Snyder metodu katsayıları olan Ct = 0.311 ve Cp = 0.293 olarak, Mockus metodu katsayıları
K= 0.119 ve H= 3.95 olarak hesaplanmıĢtır.
Havzanın yağıĢ ve akım değerleri ile iki yöntemle kuraklık analizleri yapılmıĢtır.
Standart indeks ile yapılan değerlendirmede yıllık akımlar incelendiğinde 1990, 1992, 1994,
2001, ve 2007 yılları ġiddetli kurak, yıllar olarak belirlenmiĢtir. Yıllık yağıĢ verileri
incelendiğinde ise 1993 yılı ġiddetli kurak yıl 1994 yılı ise AĢırı kurak yıl olarak belirlenmiĢtir.
Vize Deresi SYĠ-SAĠ
-4.0
-3.0
-2.0
-1.0
0.0
1.0
2.0
1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007
Yıllar
Ku
rak
lık D
ere
ce
si
YağıĢ
Akım
Havza için elde edilen çeĢitli yağıĢ değerleri, derinlik-alan-süre ve Ģiddet-süre-tekerrür
eğrileri, plüviograf katsayıları ve yağıĢ frekanslarına ait değerler, araĢtırma havzasına benzer
ve yeterli yağıĢ rasatları bulunmayan bazı havzalar için birçok verilerini sağlamada kullanılır.
Vize deresi havzasına benzer (iklim, toprak yapısı ve jeolojik özellikleri, arazi
kullanma ve bitki örtüsü, topoğrafik karakteristikleri vb.) havzalar için kullanılan Turc metodu
bu havzada sağlıklı sonuçlar vermemektedir bu metodu benzer havzalarda kullanılması için
hesaplanan A katsayısının kullanılması proje mühendislerinin sağlıklı sonuç almalarını
kolaylaĢtıracaktır.
Havzanın hesaplanan 60 dakika süreli birim hidrografı veya aynı süreli S-
hidrografından benzer havzaların çeĢitli süreli yağıĢlarından yağıĢın etkili yağıĢ süresi kadar
S60 eğrisi kaydırılarak, debi değerleri arasındaki farklar t1/t2 ile çarpılarak istenilen etkili yağıĢ
süresi için birim hidrograf çıkarılabilir. Bu hidrograftan Qmax ve hidrograf alanında ise
hidrograf hacmi bulunur. Havzanın boyutsuz birim hidrografı ile benzer havzaların birim
hidrograf elemanları bulunabilir.
90
Benzer havzalara ait hidrografların elde edilmesinde uygulanabilecek Mockus ve
Snyder yöntemlerindeki bazı katsayılar, araĢtırma havzası için elde edilmiĢtir. Bu katsayıların
kullanılmaları uygulamada önemli yararlar sağlayabilir.
Havzanın uzun yıllar yağıĢ ve akım verileri kullanılarak yapılan kuraklık analizi
sonuçları o bölge için kuraklık izleme çalıĢmalarına katkı sağlayacaktır.
YÜRÜTÜCÜLERĠN ÖZGEÇMĠġĠ:
Dr. Fatih BAKANOĞULLARI Ziraat Yüksek Mühendisi Enstitü Müdürü
1965 yılında Tekirdağ-Malkara ilçesinde doğdu. Ġlk ve ortaokulu
Çerkezköy'de tamamladıktan sonra 1982 yılında Edirne Lisesinden, 1986
yılında Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Kültürteknik bölümünden
mezun oldu. 1987 yılında Tarım Orman ve KöyiĢleri Bakanlığı Mardin-
Derik Ġlçe Müdürlüğünde göreve baĢladı. 1989 yılında Askerlik görevini
tamamladı. 1989–1991 yılları arasında Mardin Ġl Müdürlüğü Bitki Koruma ġube
Müdürlüğünde teknik eleman ve Ġdari ve Mali ĠĢler ġube Müdürü olarak çalıĢtı.
1991 yılında Trakya Tarımsal AraĢtırma Enstitüsünde AraĢtırma Mühendisi olarak
çalıĢmaya baĢladı. 1992 yılında Kırklareli Atatürk Köy Hizmetleri AraĢtırma Enstitüsüne
naklen atandı. 1995 yılında Trakya Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama
Ana Bilim dalında Yüksek Lisans, 2001 yılında da aynı bölümde doktora eğitimini tamamladı.
1996 yılında Yeni Zelanda‟nın Lincoln Üniversitesinde “Catchment Management” adlı eğitime
katıldı. 1998 yılında Havza Hidrolojisi ve modellemesi ile ilgili olarak Amerika BirleĢik
Devletleri`nin Oklahoma State Üniversitesinde çalıĢmalarda bulundu. Tarımsal Hidroloji-
Meteoroloji ve Sulama konularında yayınlanmıĢ toplam 34 adet araĢtırma raporu, makale,
ulusal ve uluslararası bildirisi vardır. 10.09.2001 tarihinde Enstitü Müdür Yardımcısı görevine
atanmıĢ, 17.11.2003–05.07.2004 tarihleri arasında Enstitü Müdürlüğü görevini vekâleten
yürütmüĢtür. Ağustos. 2007 tarihinden bu yana Enstitü Müdürlüğü görevini yürütmektedir.
91
Soner GÜNAY
Ziraat Mühendisi
01 Temmuz 1977 tarihinde Adana'nın Kozan ilçesi, Pekmezci Köyü'nde doğdu. 09
Haziran 1995 tarihinde Manisa Beydere Ziraat Meslek Lisesi'nden Ziraat Teknisyeni ünvanı
ile mezun oldu. Eylül 1995 – Eylül 1997 tarihleri arasında Tokat GaziosmanpaĢa
Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi ( Gündüz ) Bölümü'ndeki Lisans
öğreniminden Transkribini alarak kendi isteği ile ayrıldı.
01 Temmuz 1996 – 24 Mayıs 2000 tarihleri arasında Iğdır Tarım Ġl Müdürlüğü, 06
Haziran 2000 – 24 Ekim 2002 tarihleri arasında Osmaniye Tarım Ġl Müdürlüğü ve 07 Kasım
2002 – 16 Kasım 2007 tarihleri arasında da Adana Zirai Üretim ĠĢletmesi ve Personel Eğitim
Merkezi Müdürlüğü'nde çalıĢtıktan sonra kendi isteği ile Kırklareli Atatürk Toprak ve Su
Kaynakları AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü'ne naklen tayin oldu ve 29 Kasım 2007 tarihinden
itibaren Havza Yönetimi Bölümü'nde görev yapmaktadır. 09 Haziran 2006 tarihinde Adana
Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü'nden Ziraat
Mühendisi ünvanı ile mezun olup 20 Eylül 2007 tarihinden itibaren de Tekirdağ Namık Kemal
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarımsal Yapılar ve Sulama Anabilim Dalı, Tarımsal
Meteoroloji konusundaki Yüksek Lisans öğrenimine devam etmektedir.
92
EKLER
Ek ġekil 1. Vize deresi Havzası 1985 su yılı akım hidroğrafı
Ek ġekil 2. Vize deresi Havzası 1986 su yılı akım hidroğrafı
Ek ġekil 3. Vize deresi Havzası 1987 su yılı akım hidroğrafı
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
0
50
100
150
200
250
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
0
5
10
15
20
25
30
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
93
Ek ġekil 4. Vize deresi Havzası 1988 su yılı akım hidroğrafı
Ek ġekil 5. Vize deresi Havzası 1989 su yılı akım hidroğrafı
Ek ġekil 6. Vize deresi Havzası 1991 su yılı akım hidroğrafı
0
1
2
3
4
5
6
7
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
94
Ek ġekil 7. Vize deresi Havzası 1993 su yılı akım hidroğrafı
Ek ġekil 8. Vize deresi Havzası 1995 su yılı akım hidroğrafı
Ek ġekil 9. Vize deresi Havzası 1996 su yılı akım hidroğrafı
0
10
20
30
40
50
60
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
0
20
40
60
80
100
120
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
0
20
40
60
80
100
120
140
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
95
Ek ġekil 10. Vize deresi Havzası 1997 su yılı akım hidroğrafı
Ek ġekil 11. Vize deresi Havzası 1998 su yılı akım hidroğrafı
Ek ġekil 12. Vize deresi Havzası 1999 su yılı akım hidroğrafı
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
0
50
100
150
200
250
300
350
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
96
Ek ġekil 13. Vize deresi Havzası 2000 su yılı akım hidroğrafı
Ek ġekil 14. Vize deresi Havzası 2002 su yılı akım hidroğrafı
Ek ġekil 15. Vize deresi Havzası 2003 su yılı akım hidroğrafı
0,0
50,0
100,0
150,0
200,0
250,0
300,0
350,0
400,0
450,0
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
120,0
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
0
100
200
300
400
500
600
700
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
97
Ek ġekil 16. Vize deresi Havzası 2004 su yılı akım hidroğrafı
10
12
14
16
18
20
22
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
AYLAR
DE
BĠ L
/S
19,835
Ek ġekil 17. Vize deresi Havzası 2005 su yılı akım hidroğrafı
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl
AYLAR
DEBĠ
L/S
162.60
Ek ġekil 18. Vize deresi Havzası 2006 su yılı akım hidroğrafı
0
50
100
150
200
250
Eki Kas Ara Oca ġub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl