takı ve kuyumculuk tarihi

8/3/2019 tak ve kuyumculuk tarihi

1/58

T.C

MLL ETM BAKANLII

MEGEP(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN

GLENDRLMES PROJES)

KUYUMCULUK TEKNOLOJS

TAKININ GELM

ANKARA 2006


2/58

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 saylKarar

ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlar

ndakademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retimprogramlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelikgelitirilmi retim materyalleridir(Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeyerehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm,denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul veKurumlarnda uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterliikazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve

yap

lmas

nerilen deiiklikler Bakanl

kta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki

yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerindenulalabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarakdatlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlndasatlamaz.


3/58

i

NDEKLERNDEKLER..........................................................................................................................iAIKLAMALAR ....................................................................................................................iiGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET1 .................................................................................................... 31.TARHSEL SRE NDE TAKININ EVRELER .........................................................3

1.1.Tarih ncesi Dnemler ..................................................................................................31.2.Anadolu Uygarlklarnda Tak....................................................................................... 51.3.Dnya Taklar ve rnekleri......................................................................................... 35UYGULAMA FAALYET ...............................................................................................45LME VE DEERLENDRME.....................................................................................46

RENME FAALYET2 ..................................................................................................472.TAKININ TOPLUM YAAMINDA VE EKONOMIDEKI YERI VE NEMI ...............48

LME VE DEERLENDRME.....................................................................................50MODUL DEERLENDRME ..............................................................................................51CEVAP ANAHTARLARI.....................................................................................................52KAYNAKA.........................................................................................................................54

NDEKLER


4/58

ii

AIKLAMALARMODLN KODU 211GS0042ALAN Kuyumculuk TeknolojisiDAL/MESLEK TakmalatlMODLN ADI Taknn Geliimi

MODLN TANIMI

Tarihsel sre iinde taknn evreleri, Anadolu taklar vezellikleri, dnya taklar ve zellikleri, taknn toplumyaamnda ve ekonomideki yeri ve nemi konularnnanlatld bir renme materyalidir.

SRE 40/8N KOUL Bu modln n koulu yoktur.YETERLK Trk ve dnya tak tarihini aratrmak.

MODLN AMACI

Genel AmaUygun ortam salandnda Trk ve dnya tak tarihiningeliim ve deiim srecini doru yorumlayabileceksiniz.

Amalar Taknn tarihsel geliimini ve dnem zelliklerini

doru aratrabileceksiniz. Taknn toplum yaamnda ve ekonomideki yeri ve

nemini doru aratrabileceksiniz.

ETM RETMORTAM VEDONANIMLARI

Basl ve grsel yaynlar, Internet, bilgisayar, krtasiyemalzemeleri, sergi, fuar ve mzeler.

LME VEDEERLENDRME

Modln iinde yer alan her renme faaliyetindensonra verilen lme aralar ile kendinizideerlendireceksiniz.

Modl sonunda, kazandnz bilgi ve becerileribelirlemek amacyla, retmeniniz tarafndanhazrlanacak lme aracyla deerlendirileceksiniz.

AIKLAMALAR


5/58

1

GRSevgili renci,

Taklar, her kltrn sanat rnleri iinde zarif ve en nemli olandr. Bu sebeple,kadn veya erkek hepimizin iinde var olan gzel olan grme ve ona sahip olma duygularnahitap etmektedir.

Bata altn olmak zere, tm deerli maden ve talar, insanlarn uygarlat vetoplumsallamann ilk temellerini atld gnden beri, her zaman zel bir neme sahip oldu.Onlarn uruna savalar kt, medeniyetler yok oldu. Hatta onlara tapanlar bile kt tarihte.

Kymetli-yar kymetli ta ve madenlerin kullanm alanlarnda tarihsel sre iindefarkllklar gsterdi. En basit tanmyla hayat kolaylatrmak la balayan sre, zamaniinde adak, hediye ve tak gibi formlar ald.

Bu modlde taknn tarihsel sre iindeki evrelerini, tarih ncesi a taklarn,Anadolu uygarlklarnn tak kltrn ve dnya taklarndan rnekleri resimleri ile birlikterenecek; taknn toplum yaamna olan etkisini deerlendirme imkn bulacaksnz.

GR


6/58

2


7/58

3

RENME FAALYET1

Bu faaliyette verilen bilgiler dorultusunda, uygun ortam salandnda taknntarihsel geliimini kavrayarak, doru aratrmalar yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Anadolu uygarlklarndan esinlenip gnmz taklarna uyarlayan kuyumcu

firmalarn aratrnz, raporlaynz ve arkadalarnzla paylanz.

1.TARHSEL SRE NDE TAKININEVRELER

1.1.Tarih ncesi Dnemler

Taknn tarihesi, neredeyse insann tarihi kadar eskidir. lk taklar, insanlarn henzyerleik dzene gemedikleri Paleolitik ada sslenme yannda, av bereketi ve korunma

amal muskalar olarak yaratlm olmaldr. Kolay ilenebilen renkli talar, av hayvanlarnndi, boynuz, kemik ve trnak ksmlar ile kara ve deniz yumuakalarnn kabuklar gibidoal malzemeleri srtme ve kazma yoluyla andrlarakekillendirilmi, delinip dizilerekkolyeler haline getirilmitir.

nsanlk tarihinde hayvancln vetarmn ilk kez balad, insanlarn doal kayasnaklarndan k p konutlarn ina edipyerleik dzene getikleri Neolitik adadoadan toplanan talarn, hayvankemiklerinin yzeyleri istenen ekillerdekesilip, parlatlarak cilalanm ve bazen

bunlarn stne kazma desenler ilenmitir.Anadolu insannn ilk ky yerleimini kurduu

bu ada Diyarbakr yaknlarndaki ayn veKonya yaknlarndaki atalhyk gibiyerleimlerde yaplan arkeolojik kazlarsonucu ortaya kan buluntular arasnda ta,kemik, di ve yumuaka kabuklarndanyaplm kolye ve bilezikler yer almaktadr.

RENME FAALYET-1

AMA

ARATIRMA

Resim 1: Ta ve geyik diinden boncuk kolye, atal hyk


8/58

4

Resim 2: Uzun silindirik kemik boncuklar ve ta boncuklarla dzenlenmi kolye, atal hyk

Bu dnemde taklar, dinsel ve koruyucu amalarn yan sra sslenme, yani insannkendini baka insanlara beendirme amacyla da kullanlm olmaldr. atalhykkazlarnda gn na karlan volkanik camdan (obsidyen) bir ayna, taklar kullanankiilerin daha gzel grnme isteinde olduuna iaret etmektedir. Olduka uzun bir dnemikapsayan Neolitik ada, insanlar evrelerinden toplayp ekillendirdikleri bu doal

malzemelerden baka bakr ve kurun gibi metalleri de tak yapmnda kullanmayabalamlardr

M..4000 balarndan itibaren altn ve gm ilemeye akik ve kalseduan gibi ilgiekici, canl renklere sahip ss talar tak yapmnda kullanlmaya balanmtr.

Resim 3: Erken bronz kolye


9/58

5

lk Tun anda, Anadolu madenciliinde bakr ve kalay alam olan bronzun kefi

ile byk bir gelime olmutur. Ksa zaman ierisinde bronz gndelik hayatta ve takyapmnda kullanlmaya balanmtr.

Metalurji alanndaki bu gelimeye paralel olarak ss talarnn retiminde de aamalargzlenmektedir. Altn ve tan alternatif olarak dizildii kolyeler an estetiiniyanstmaktadr.

Bu dnemde Smer kltrne ait Ur Kralmezarlarndan kartlan zengin taklarda uygulanm olanfiligre, granlasyon ve kabartma gibi baz nemlikuyumculuk tekniklerinin en eski rneklerinin yan sra baz

tak

formlar

da ticari iletiim ve gler yolu ile Anadoluyaulamtr. lk Tun anda Anadoludaki ok zengin takvarl, Troya ve Alacahyk Kral Mezarlarnda yaplankazlarda bulunan rneklerle bilinmektedir. Ele geentaklar dnemin zevkini ve gelimi bir kuyumculuuyanstr. Alacahyk kazlarnda ele geen, dkm tekniiile yaplm boa, geyik figrleri ile gne kurslarnda(standart) da ayn incelii bulmak mmkndr. Budnemde tarihlenen taklar altn, gm ve elektrondanyaplmtr. Zincir, bilezik, balar deerli talarla sslineler, sa tokalar ile talarda; kabartma, kal ba basma,

delik ii, tel rme, burma ve som dkm tekniklerikullanlmtr.Bu dnemden itibaren Anadolu ve Trakyann

deiik yerlerinde yaplan arkeolojik kazlarda yerel beylereve soylulara ait mezarlarda, ince altn levhadan iek veyaprak eklinde yaplm, genellikle bask tekniiyle

bezenmi diademler ile gz ukurlar ve az zerinekonmu oval altn plakalar bulunmutur.

Resim 4: Eski tun a, Bilezik

1.2.Anadolu Uygarlklarnda Takkinci binyln balarnda, Asur Ticaret Kolonileri

dneminde, Anadolu kltr Kuzey Suriye veMezopotamyann youn etkisi altnda kalmtr. Buetkilenmenin yaratt yeni sentez, taklarn form ve

bezemelerinde de kendini gsterir. Kltepe Kanitegenellikle mezarlarda bulunan altn ve gmten, delikli-deliksiz bal ineler, kpeler, yzkler, figrinler, idollerve yarm ay eklinde gerdanerler bu dneminkuyumculuunu tanmamz salamaktadr.


10/58

6

esim 5: Hitit kiz idol, Alaca hyk Koloni a

sonras

Orta Anadoluda gl bir devlet kuranHititlerden gnmze, altn, bronzdan muska (amulet) olarakkullanld arka yzlerindeki halkalara dayanlarak sylenen tanr ve hayvan heykelcikleriulamtr. Bu maden heykelciklerin, byk boy tanr heykellerinin birer kopyas olduklar,dnlr.

Resim 6 : Sa tokas, Hitit.

Hitit uygarlnda mhrclk (gliptik) olduka nemlidir. Deiik amalarla, farkl

tiplerde mhrler kullan

ld

mevcut rneklere dayan

larak sylenebilir. Hititlerdengnmze, ka ksm mhr amal kullanlm yzkler ulamtr. Deiik tiplerdekimhrler sadece krallara, saray memurlarna, yazclara ve rahiplere ait deildir. Kralielerinve hatta ticaretle uraan halktan kadn ve erkeklerin mhrleri vardr. Kadn adlar ierenyzk biimli mhrler, Hitit toplumunda kadnn nemsenen yerinin kantlarn oluturur.

Hitit mparatorluk a taklar hakknda gerek buluntularn yan sra yazlkaynaklarda rastlanlan tanmlarda da bilgi edinilir. Tapnak hazine envanterlerinde, krala aiteyiz ve ganimet listeleri arasnda yer alan taklar ok zengin ve eitlidir. Hititlerin bakentiHattua (Boazky) yaknlarndaki bir ak hava tapna olan Yazl Kayada kikabartmalarda, Hitit Kraliyet ailesinin giyim kuam ve taklar gsterilmitir.

Resim 7 : Hitit mhr yzk ve kulak tka


11/58

7

Resim 8 : Hitit bilezik

Demirin nceleri ss eyas sonralar da gnlk yaamda ara gere olduu Demiranda Dou Anadoluda yerlemi olan Urartular srekli mcadele etmek zorundakaldklar Kuzey Mezopotamyal Asurlarn etkisi altnda kalmtr. Ular (protom, terminal)hayvan ba eklinde sonulanan bilezikler ile elbiseleri ssleyen ve birbirine tutturulanineler ounlukla bronz, az sayda altndan veya demirden yaplm eitli bitki, hayvan vegeometrik motiflerle ssldr. Haha, ku, aslan ve at bal ineler.

Urartu kuyumculuunun ustaln belgelemektedir. Gnmz koleksiyoncularnnyoun ilgisini eken cam, kehribar ve akik boncuklardan dizilen Urartu kolyeleri de buradaanlmaya deer niteliktedir.

Resim 9 : Urartu, ine


12/58

8

Urartularda yaygn olan taklardan bir grubu bronz fibulalar oluturur. ou yurtdna karlm altn ve gmten olanlar da vardr. Urartular fibula ekillerini M..8.yysonunda Friglerden almlardr. zellikle mezarlarda ele geen ve ayn zamanda kt ruhlarkovduuna da inanlan bu engelli ineleri, tiplerine ve ekillerine gre tarihlendirmekmmkndr.

Resim 10 : Urartu, gm bilezik

Urartulardan gnmze ulaan dier nemli bir tak grubunu madeni kemerleroluturur. Kemerlerin stnde, arkadan ekilenerek kabartma ve baz ksmlar da kazmaolarak tm alametleriyle kutsal hayvanlarn stne basan Urartu tanrlar ilenmitir.

Resim 11 : Urartu, altn dme


13/58

9

Resim 12: Frig, kpe

Gneydou Anadolu ve Kuzey Suriye blgelerinde gelien Ge Hitit BeylikleriDnemi taklar; ancak kabartmalar zerindeki betimlemelerinden tannabilmektedir.Bunlarda Anadolu ve Mezopotamya kltrlerinin etkisi grlmektedir. Figrlerin zerinde

betimlenen hayvan bal ya da ortada tek tal boyun halkalar, kulak kepesinin kenarnageirilmi yuvarlak halkal ve sarkal kpeler, yzkler, pazubendler, halhallar bu dnemingsterili taklar hakknda bilgi vermektedir. Karaman yaknlarndaki vriz KayaKabartmasnda Bereket Tanrs Tarhunzasn huzurundaki Tabal Kral Warpalawasnngiysisinde bulunan Frig fibulas da ilgi ekicidir.

Frig dnemi taklar arasnda zellikle

giysileri tutturmada kullan

lan bronz ve gmfibulalar, dneme damgasn vuran, adeta bir modayaratarak d satm yaplm bir taktrdr.Fibulalar, Yunanistandan Dou Anadolu vehatta Gney Anadoluya kadar d satm yaplan tektak trdr.Gordiondaki Byk Tmlsteyaplan kazlarda ,mezar armaan olarak braklm145 adet fibula bulunmutur. Ayrca Friglere aitGordion Nekropolve Ankara Tmls kazlarndaele geirilen bronz ve gmten omphaloslu tas,kazan, kepe, fibula fildii ve ahap mobilya ve

aplik paralar ile dokumalar onlarn elsanatlarndaki hnerlerine gsteren rneklerdir.Friglerin ba tanra olarak kutsadklar Kybeleninheykellerinin bazlarnda tanrann boynunda geni

bir gerdanlk ile kollarnda manet eklinde ift

bilezikler tad grlr. Frig dneminde hayvanbal bilezikler ve kaln gm kemerler dekullanlmaya devam edilmitir.

Resim 13: Frig, elektrum ine ba


14/58

10

Paktolos ay

n

n (Sart ay

) getirdii alt

nlar

ileyerek, sanat ve bilimde zengin ve panlak bir uygarlk yaratan Lidyallar ilk kez elektrondan para basmlardr. LidyallarnManisa yaknlarndaki bakentleri Sardeste Paktolos ayndan topladklar altn iledikleriatlyeleri ile sat dkknlarnn kalntlar burada srdrlen arkeolojik kazlarla gn nakartlmtr. Eski ada Paktolos ay gibi altn tayan rmaklarn s kylarna koyun

postlar gerilip rman getirdii altn zerreciklerinin bunlarn zerinde toplanmassalanmtr. Elde edilen altn, gmle karktr. Elektron ad verilen altn-gm karmilk kez Sardeste rafine edilerek saf altn elde edilmitir.

Resim 14 : Frig, fibula

Bu dnemde bat Anadoluda Msr ile gelien ilikiler sonucu taklar zerinde Msrkkenli figrlere de rastlanmaktadr. Yar deerli talarla yaplm, Msr kltrnde tekidnyada yeniden hayat bulma sembol olan skarebe (pislik bcei) biimli yzk kalar vemhrler sklkla kullanlmtr.

Lidya uygarl M..6.yyn ilk yarsnda, Bat Anadolu kltr ve sanatnn merkeziolmu Msr dnda Helen ve Pers kltrleriyle de yakn ilikiler gelitirilmitir. Bu dneminzenginlii, Karun kadar zengin deyimiyle gnmze ulamtr. Lidyallarn byk bir

blm kral mezarlarnda gn na kartlan altn, gm, bronz ve yar deerli talardanok sayda kap kacak, litrjik eya ve tak rnekleri Karun Hazineleri ad ile tannmakta veUak Mzesinde sergilenmektedir.


15/58

11

Resim 15: Lidya, altn sarka

Resim 16: Lidya, kolye ucu

Resim 17: Lidya, fibula


16/58

12

Resim 18: Pers, y altn yaka ine

Persler M.. 547 ylnda Lidyay ele geirince neredeyse tm Anadolu Pers egemenliine

girmitir. Sardes ve anakkale Boaz

zerindeki Lampsakos (Lapseki) Pers igalindekiAnadolunun iki nemli kuyumculuk retimmerkezi olarak en az iki yl sreyle dahanemini srdrmtr. Anadolunun Dousanat ve desenleriyle tant bu dnemdedeerli ve yar deerli talarn kullanmartmtr. Bu talarn gzel ve etkileyicigrnmlerinin yan sra her tan kendinezg bir gc olduuna da inanlmtr. Budnem taklarnda ska kullanlan gen ve

baklava gibi geometrikekiller, Perslerin

dinsel inanc

olan karanl

k ve ayd

nl

n, iyilikve ktln srekli arpma halinde olduuZerdtlkteki kutsal leme ile

balantl olmaldr. Sfenks, Hippokampos(kanatl denizat) ve dier kark yaratklar,skarabe, deniz salyangozu gibi figrler ilerenkli talarn ve renkli ta taklidi camlarntakda youn olarak kullanlmas tmyledouya zg bir zevkin Anadoludakiyansmalardr.

Resim 19: Pers, kolye


17/58

13

Helen uygarl

olarak adland

r

lan Kara Yunanistan, Ege adalar

ve Bat

Anadoludaki on kent devletlerinde, taky kadnlar takmlardr. Erkekler ise sadece yzkve belki de giysilerini birbirine tutturmada fibula ve ineleri kullanmlard. Buna karnDou dnyasnn erkekleri kadnlarnki kadar ssl olmasa bile bilezik, boyun band ve kpetakarlard. Soyluluk alameti olan diadem ise naturalist anlayyla ilenmi, ince varaklardadefne, mee, zeytin ya da mersin yapraklar ile aralarndaki ieklerden oluur.

Resim 20: Pers, bilezik

Helenistlik dneminde moda olan kpelerde balca iki tip grlr. Hayvan ve insanbal halka kpelerde yaygn olarak aslan ba, vaak, buza, panter, ceylan, ku, Eros ve

kad

n balar

na rastlan

r. M

s

rla olan youn deniz ticareti sebebi ile M

s

r kkenli figr vekompozisyonlar da (sis-Hathor ve Sfenks) retilmitir. Disk balkl kpeler, Hellenistlikdnemde en ok tercih edilen modellerdendir. Diske bal olarak sandal biimli sarka ya dafigrl sarka bulunmaktadr. Bu tip kpelerin bazlar, ok ince bir iilikle ilenmi oksayda figr ve ekil bir araya getirilerek dzenlenmitir. Yaln dzenlemelere sahip bazrnekler ise diske aslm olan Nike, Eros veya amphora sarkalardan oluur.

Resim 21: Hellenistlik dnem yzk


18/58

14

Resim22: Hellenistlik dnem kpe

Resim 23: Hellenistlik dnem ta

Bilezik, gs ss, kolye ve gerdanlklarda da ok eitli zincir rgler, Heraklesdm, Dionysos tasviri, hayvan balar, tohumlar ve palmet de kullanlmtr. Ylaneklindeki bilezik ve yzkler de Helenistik dnemin yeni tak biimleridir. Mhryzklerin ka ksmnda zellikle renkli ta veya cam kullanlmtr. Yzk kalar stndemitolojik figrler, insan bstleri ve hayvan figrleri ilenmitir. Helenistik dnemintaklardaki ortak zellii iri ve gsterili formlarn, ince ve zenli figr ve ayrntlarladoldurulmu olmasndandr.

Resim 24: Hellenistlik dnem bilezik


19/58

15

Altnn bol bulunmas ve doudan alnan gsterili tak formlar ve Arkaik

dnemden itibaren gelitirilmi olan Yunan kuyumculuunun ince ve zenli iilik anlay bu dnem taklardan bir araya gelerek byle bir slubu oluturmulardr. Helenistlikdnemin sonunda, ekonominin bozulmasndan sonra taklarda renkli talarn kullanmnnartt altn kullanmnn ise azald gzlenir. Anadoluda M..2.yy itibaren nce BergamaKrallnn vasiyetle Romaya braklmas ile balayan yeni sre uzun ve farkl biranlayn da balangc olmutur.

Resim 25: Hellenistlik dnem diadem

Resim 26: Hellenistlik dnem kolye


20/58

16

Resim 28: Roma dnemi, kpe

Anadoluda Roma Hkimiyeti: Bu dnemde en nemli kuyumculuk atlyeleriRomada bulunmaktadr. Buradaki atlyelerde alan ustalarn ou Dou kkenli olduuiin Roma dnemi taklarnda, doulu karakter olduundun sz edilir. Buraya giden ustalararasnda Antakya ve skenderiye gibi eyalet merkezlerinde yetimi olanlar da vard.

Resim 27: Roma mhr yzk

Bu dnem taklarnda, Helenistik Dnemde olduu gibi genel bir slup birlii

bulunur. Dnemin modas

olan rnekler yayg

n olarak her yerde benzer biimde kar

m

zakmaktadr. zellikle bu birlik, M.S 1.yydan itibaren daha ok belirginlemektedir.

Roma taklarnda deerli ve yar deerli takullanm artmtr. thal renkli talarn ok pahalya malolmas ve youn talep nedeniyle bunlarn camdankopyalar yaplarak taklar zerinde kullanlmtr.Plinius hibir sahtekrlktan, deerli talarn taklidindenkazanlan para kadar para kazanlmayacan belirtir.Roma uygarlnda taknn topluma yaylmasndaki en

nemli etken cam, bronz ve demir gibi ucuzmalzemelerin kuyumculuun hizmetine girmi olmasdr.Ayrca bronz ve gm zerine altn yaldz kaplamateknii, daha ucuz metallerin altn gibi deerli metalgrnmne dntrd iin gelitirilerek taklarzerine uygulanmtr.

mparatorluk darphanelerinde baslan sikke(para)ve madalyonlarda taklarda kullanlmaya balanmtr.

Doudan ve Msrdan gelen opus interrasile (ajur-delik ii), niello, filire ve emay gibi yeni sslemetekniklerinin Roma taklarnda kullanld grlr.


21/58

17

zellikle opus interrasile ile kabartma ve kazma tekniklerinin bir arada kullanld kpe ve

bilezikler M.S 2.-3. yzy

llarda moda olmutur.Romal erkekler, yzk, diadem, fibula, ine ve kemer tokas kullanyorlard. Bu

devirde kadn ve erkekler yzkleri sadece sslenme amac ile tamay p, ayn zamandaasalet, askeri rtbe gstergesi, mhr, tlsm-amulet, zehir tama, nian-evlilik simgesi veanahtarlk gibi amalarla da kullanmlardr.

Resim 29 : Roma Dnemi. Kpe

Romal kadnlarn en dkn olduklar taklar arasnda kpeler gelmektedir. eitlimetallerden yaplm halka kpelere ou zaman cam, metal ve yar deerli tatan yontulmu

bir boncuk, inci ya da uzun bir sarka aslmaktadr. Bazen de bu halkaya bombeli bir disk

monte edilmektedir. Hem bombeli bir disk, hem de ok say

da sarkaca sahip rneklerdemevcuttur. Disk ve sarka ksmna renkli talarn monte edildii veya geirildii kpelerdebulunur. Roma dneminde levhadan kesilmi hilal eklinde kpelerde vardr. Hilal zerindegenellikle opus interrasile tekniinde bezemeler mevcuttur. Halka ve S biimli kancazerine monte edilmi opus interrasile ve kabartma teknikleri ile ssl plakann ortaksmnda renkli ta boncuk ve altnda boncuklu sarkac olan kpeler de zellikle M.S 2.yzyldan itibaren yaygndr.


22/58

18

Resim 30: Roma dnemi, kolye

Roma dneminde deiik ekillerde rlm veya iri plakalardan olumu zincirkolyelere aslm pandantif olarak adlandrlan kolye sarkalar yaygndr. Bunlarn byk

bir blm koruyucu anlamlar tar. Bazen de zincirler zerinde iinde sikke, kameo, renkli

ta kakma veya kabartma portreler olan madalyonlar aslr. Ayrca cam, metal, yar deerlive deerli talardan renkli boncuklar da yaygn olarak kullanmlardr.

Boncuk ile filigre veya opus interrasile olarak dolgulanm madalyonlarn alternatifdizilmesinden oluan kolyelerde dizilmesinden oluan kolyelerde yaygndr. ri renkli takakma montrlerin yan yana sralanmasndan oluan gerdanlklarda dnemin sevilentaklardr. Genellikle Roma dnemi kolye gerdanlklarnda uzun bir kanca ve halkadanoluan klipsten nce bir veya iki adet ssl madalyon veya ular kvrlan yrek eklinde

paralar bulunur.

Resim 31: Roma, dnemi yzk


23/58

19

Resim 31: Roma, kolye ucu Resim 32: Roma, Herakles dm

Helenistik dnemde grlen dz veya burguluhalka ve ylan biimli bilezikler Roma dnemindede grlr. Halkas bombeli ya da dz erit

biiminde olan bilezikler genellikle iki parahalindedir ve paralar srgl kilit sistemi ile

birleir. Bu bileziklerden bazlarnn zerinde renklita kakma ya da ok ince bir iilikle opus interrasiletekniinde oyma bezemeler vardr. Bunlar 2.yzyldan -7. yzyl balarna kadar Suriye,Almanya ve Gallia eyaletlerinde moda olmulardr.

Stilize hayvan ba

protomlu, ortas

a

k bileziklerin kullanm bu dnemde de srmtr.Farkl renklerdeki camlardan yaplm halka burguve spirale marmal dzenlemeli bileziklerde yaygnolarak halk tarafndan kullanlm olmaldr.


24/58

20

Resim 33: Bizans kolye

Bizans mparatorluu: Romaimparatorlar, siyasi ve dini nedenlerden dolay4.yzylda Romann yan sra douda ikinci bir

bakent arayna girmilerdir. Bilindii zeremparator I. Constantinus eitli araylardansonra Byzantiumu semi ve kenteKonstantinopolis ad verilerek bakentyaplmtr. Kendilerine 1453 ylna deinRomallar demilerse de modern tarihiler onlarByk Roma mparatorluundan ayr bir tarihivarlk kabul etmi ve Byzantiumdan hareketle

Bizans olarak adlandrmlardr. Orta antmn kaplayan Bizans mparatorluu doudayer almasndan ve Hristiyan olmasndan dolayRomadan farkl bir karaktere sahiptir.

Konstantinapolisin mparatorluunkuyumculuk merkezine dnmesi, kendine zgform, desen ve teknikleri gelitirebilmesi tamanlamyla ancak 6. yzylda gerekleebilmitir.zgn Bizans slubundaki eserler diermerkezlerden farkl bir tarzda bakentteyaratlmtr. Bu dnemde Bizans

kuyumculuunda Antik sanatn etkilerininazald, bunun yerine dana ok Hristiyan inanla

ilgili kiiler (sa, Meryem, Vaftizci Yahya,havariler, peygamberler, din adamlar, azizler ve

melekler vb) dini konular ve sembolik anlamlar olan bitki, hayvan ve geometrikekillerinilendii grlmektedir.

Resim 34: Bizans kpe


25/58

21

Resim 35: Bizans kpeKaynaklardan edindiimiz bilgilere gre daha ok imparator ailesi ve soylu kesime

hizmet veren, dier lkelere ve papaya gnderilecek deerli eyalar hazrlayan kuyumculukatlyeleri, Byk Sarayn snrlar iinde veya ok yaknnda yer alm ve darphaneye balolarak almlardr.

Bu eserler, deerli ve yar deerli talar ile incilerle sslenmilerdir. Gz alc renkleresahip talarn kuyumculukta kullanlmas, Bizansn douda ok geni alanlara yaylmasnve zellikle Hindistan ve Seylan ile yaplan ticaretin sonucu olarak grlmektedir.

Resim 36: Kemer tokas

Saray iinde retilen kuyumculuk rneklerinin zenginliini ve bolluunu halk iinyaplan yaplarda bulmak mmkn deildir. Bunlarda altn, gm, inci, deerli ve yardeerli talar kullanlmam olmasna ramen, daha ok bronz ve demir gibi metaller ilecamn daha yaygn olarak kullanld gze arpmaktadr.

Seluklular: 1071 ylnda Malazgirt savandan itibaren Trkler, byk gruplarhalinde Anadoluya gelmeye balam ve 1077de Kutalmolu Sleyman ah nderliinde


26/58

22

Byk Seluklulara bal Anadolu Seluklu Devleti (11-14. yzyllar) kurulmutur.

Seluklular

n alt

n a

13. yzy

l

n ilk yar

s

na rastlamaktad

r.

Resim 37: Kolye Ucu

Seluklu dneminde taklar altn, gm ve bronzdan yaplmtr. Altn stat simgesiolarak daha ok Seluklu sultanlar ve dier soylular tarafndan kullanlmtr. Halk arasndayaygn olarak bronzdan yaplm taklar tercih edilmi olmaldr. Seluklu taklarnda firuze,yakut ve inci en ok kullanlan ss taklardr. Taklar deiik isimlerle anlmtr. rnein

burgulu bileziklere dilmi, savatllara kabara ve tel eklinde bileziklere seve, boncuk dizisi

eklindekilere tor/yandm, manet eklinde olan geni bileziklere kol ba veya kolakdenmitir. But ad verilen byk firuzeler nazardan korumak amacyla aile bykleritarafndan kz ve erkek ocuklarnn alnlarna ve salarna taklmtr.

Halka ve hilal formlu gsterili kpeler, Seluklu hanmlarnn kulaklarn sslemitir.Gen kzlar ise daha ok sade ve zarif modelleri kullanm olmaldr. Tasvirlerdegrdmz zengin Seluklu taklar arasnda gerdanlklar(bomak) nemli bir yer tutar.Kadnlardan baka erkeklerde boyunlarna kolye ve gerdanlklar takmlardr.


27/58

23

Resim 38: Seluklu

Seluklu devrinden gnmze ulaan tak says olduka azdr. Bu taklar adaBizans taklar ile karlatrldndan eer zerinde Hristiyanlkla ilgili ekil ya da konuyoksa ayrt etmek zaman zaman mmkn olmamaktadr.

Kk hayvan figrleri eklinde olan veya hayvan figrleri ile ssl taklarn, ranatlyelerinde iletilmi olabilecei, konu ile ilgili uzmanlarca belirtilmektedir.

Seluklulara ait altndan yaplm gerdanlk, kpe, yzk ve zellikle kemer tokasgibi taklar

Resim 39: Seluklu bilezik


28/58

24

Resim 40: Bilezik

Atina Benaki, Londra British Museum,New York

Metropolitan ve Berlin Devlet mzesindedir. Trkiyedeki mze ve zelkoleksiyonlarda da baz rnekler mevcuttur. Seluklulara ait olduu dnlen bu taklarnounluu dkm teknii ile yaplm, niello, delik ii, renkli ta kakma, kabartma, kazma,filire ve granle teknikleriyle sslenmitir.

rneklerden anlald zere Seluklu kuyumculuu, ran, Mezopotamya, Orta

Asya ve Bizans sanat

yla kar

l

kl

etkileim alt

nda gelimitir.Osmanl: Seluklularnyklmasndan sonra, lhanllarnegemenliine geen Anadolu, bir sreAnadolunun eitli blgelerini yurt edinenTrk boylarnn kurduu beylikler halindeidare edilmitir. 13.yzyln sonlarndaOsmanl beylii youn iliki ierisindeolduu Bizansn topraklarn ele geirerekgelimi, ksa sre ierisinde Devlet halinegelmitir. 1453 ylnda, Padiah Fatih

Sultan Mehmet nderliinde Trkler,bakent Konstantinopolise girerek zamanayorgun dm Bizans yani Dou Romamparatorluuna son vermilerdir.Ortaan sona erdii, Yeni an

balad bir dnem noktas olarak kabuledilen bu olaydan sonra OsmanlDevletinin snrlar gittike genilemi ve

byk bir imparatorluk haline gelmitir.Bu imparatorluun sanatn asl

ynetenlerin saray tekilat olduu grlr.

Ehli Hiref olarak adlandrlan bu tekilatta, blkler halinde faaliyet gsteren, nakka,inici, aa ve fildii oymac, kuma vederi reticileri, mimar, hattat, silahyapmclarnn yan sra kuyumcu ustalarda vard.

Bu tekilat mensuplarnn rettiimodeller saraydan dar k p, lke iineyaylarak Osmanl sanatnn btnlnsalyordu.


29/58

25

Kuyumculuk padiahlar tarafndan sevilmi ve desteklenmi bir sanat daldr. Hatta

Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Sleyman ehzadelikleri dneminde Trabzondakuyumculuk renmilerdir.

Resim 41: Mhr

slam geleneinde deerli ta ve madenlerin kullanlmas yasaklanmam; ancakbunlarn kullanmnda arya kalmamas konusunda uyarlar yaplmtr. zellikle gnlkkullanmda altn sofra takmlar yerine gm ve tombak olanlar tercih edilmitir. Taklardaaltn kullanmna ise her zaman hogryle baklmtr.

Osmanl Sarayndaki mcevher kullanm Fatih Sultan Mehmetin stanbulufethinden sonra artmtr. Osmanl saray taklar arasnda sorgu, hotoz, zlflk, sa ba,gerdanlk, ine, elenk, kpe, bilezik, yzk, mhr, zehir, halhal, pazubend, dme,

kemer, zincir, saat, kstek, kemer ve kemer tokas saylabilir.

Resim 42: Kemer tokas


30/58

26

Resim 43: Tepelik

Osmanl dnemi kuyumcu atlyeleri sadece stanbulda deildir. Trabzon, Samsun,Sivas, Van, Erzincan, Erzurum, Gmhane, Bitlis, Diyarbakr, Mardin, Midyat, am,Halep, Kbrs ve Rumeli Prizrende kuyumcu atlyeleri vard. Bu kentlerde yetiip, ustalaankuyumcular saray iin almak zere bakente getirilmilerdir. Yavuz Sultan Selimin ranseferinden sonra Tebriz ve Heratl ustalar sarayda altlar. Daha ge dnemlerde Mslmanustalarn yan sra Ermeni, erkez, Rus, Arnavut, Grc ve skpl kuyumcular sarayahizmet vermilerdir. Mcevher ticaretini ise dana ok Museviler yapmtr.


31/58

27

Resim 44: Gm Tepelik

Saray iin alan mcevher ustalar, yurt dna hediye olarak gidecek tak veeyalar da hazrlamlardr. Ayn ekilde zellikle son devirde Osmanl sarayndaAvrupadan da saraya hediye olarak gnderilmi veya smarlama olarak yaptrlm taklarkullanmak moda olmutu.

Osmanl mcevherlerinde ok renklilik hakimdir. Zmrt, yakut, safir, firuze, elmas,inci, mercan, yeim, sedef ve akik en sevilen talard. Bunlar imparatorluun drt biryanndan getirtilerek padiah ve ailesi iin ustalarn elinde ekillendirilmitir. Altn iiliiyapanlara zergeran, yar deerli talar zerinde altn kakmacl yapanlara zerniani,ilemeci ve ta yontucularna hakkakan ve ta parlatanlara foyagen deniyordu. Taklar vealtndan yaplm eyalar zerindeki yuvalara, renkli talarn kaboan ad verilen yaln vedoala yakn formlarda yerletirildii grlr. Zamanla ta ilemeciliindeki gelimeye balolarak, fasatlam (istenilen ekle gre kesilmi) talar taklar zerinde tercih edilmitir.

Osmanl dnemindeki taklarda, renkli ta kakma, alma, oyma, niello (savat), filire(telkari), hasr rme, mhlama ve emay (mine) teknikleri ou zaman bir arada kullanlmtr.


32/58

28

Osmanl tak tasarmnda, sanatn dier alanlarnda olduu gibi natralist bir

yakla

m olduu grlr. iek dallar

, buketler, kular, ay ve y

ld

z en sevilen desenlerarasndadr.

Osmanl kltrnde kadnlar kadar olmasa bile erkekler de tak takmlardr.Padiahlarn, devlet adamlarnn ve sarayl kadnlarn taktklar sorgu stat simgesiolmutur. Zamanla yaygnlatndan, gelinlerinde balarn sslemitir. Balk ya da fesstne taklan diadem (didem) Osmanlda istefan olarak bilinir. Murassa ya da yaln altn-gm zincirler ve inci dizileri yzn iki yanndan sarktldndan zlflk, banarkasndan takldnda enselik adn almtr.

Resim 45: Gm tepelik

Osmanl kadnlar arasnda, 17.yzyldan itibaren, olduka yksek ve yukarya dorudaralan veya tersine altta dar olup ste genileyen lhanl dnemi saray kadnlarnn bogtagdenilen balklarn anmsatan tipte hotozlar moda olmutur. Kadnlar bu balklarn veya ba

rtlerinin zerine, salar

na ve giysilerinin gs k

sm

na elmastan iek, ar

, kelebek,fiyonk, ay ve yldz eklindeki toka ve brolar ile bir veya birka adet sorgu takmlardr.


33/58

29

Resim 46: Gm kolye

Bunlarn arasnda ince bir zevki yanstan titreyen taklar ilgi ekicidir. Genellikle

iek buketi eklindeki bu tak

lar

takan kiiler hareket ettiinde, tak

lar zel bir mekanizmasayesinde sallandndan titrek denmitir.

Kemerler (kuak ya da kemer kua) hem kadn hem de erkekler tarafndan giysilerintamamlayc ve ss eyas olarak kullanmlardr. Altn ve gm dnda sedef, fil dii vedeerli talardan yaplm olanlar da vardr.


34/58

30

Resim 47: Yaka ine

Bunlar plakalar halinde ve gbek stnde birleen, ortada bir ya da iki sslmadalyonla birleen kuma kaytan da yaplmtr. Madalyonun yerine yaprak (stilize gz ?)eklinde tokas olanlarda kullanlmtr.

Osmanl beenisinde, kadnlarn ok sayda yzk takma alkanl vardr. Tek talyzkler, byk bir tan evresinde daha kk boyutlu talarn sraland gl yzkler ileok sayda tan yuvarlak oluturacak ekilde dzenlendii divanhane ivisi adlar verilentipler, Osmanl kuyumculuunda yaygn formlardr.

Osmanl erkekleri ise mhr ve ss yzklerinin yan sra ok atarken zehgir denilenyzkleri kullanmlardr.


35/58

31

Resim 48 : Kpe

Altn, inci, safir, zmrt, yakut ve elmastan uzun sarkal kpeler, Osmanl kadnnnen ok kulland taklardr. Alm yarm iek biimli, yakut ve damla incilerin alternatifsralamasndan oluan kpeler ile ortada irice bir elmas ve evresinde sralanan daha kk

boyutlardaki elmaslardan gl kpelerde zellikle 17-18. yzyllarda moda olmutur. Baz

padiah portrelerinde rastlanmasna ramen kpe, Osmanl erkekleri arasnda fazlakullanlmayan bir tak trdr.

Gerdanlk ve kolyeler de kadnlar tarafndan yaygn olarak kullanlm taklararasndadr. Osmanl kadnnn dekoltesini tamamlayarak, boyun, gerdan ve gsne dikkatekerek, cinsellii n plana karmtr. Minyatr ve resimlerden anladmz kadarylauzunlu, ksal birka tanesi bir arada taklmtr. Boyuna taklan bir sra inci veya altngerdanlktan baka daha uzun birka sra halinde altn kstek veya inci sras, gsten karnzerine doru sarkmaktadr. Uzun altn veya gm zincirlerin ucuna altn paralar aslmtr.Bu tr gsterili taklar sarayl ve zengin kadnlara aittir.


36/58

32

Resim 49: Zehgir ( Ok atma yz )

Bilee taklan altn, gm, inci veya talarla ssl bilezikler ile halhallarla da skakullanlan taklardr. Aralksz yan yana sralanan elmastan oluan bilezik ve kolyelereakarsu ya da su yolu denmitir. Altn tel ve burma biimindeki bilezikler gnmzde olduugibi sslenme amacnn yannda, gerektiinde satlmak zere kadnlara maddi bir gvencedesalam olmaldr. Osmanl dneminde de kadnlar bu tip bilezikleri genellikle tek deil,yarm ya da takm olarak adlandrlan 6, 12 ya da 24 adetten oluan gruplar halindetakmlardr.

Kadnlarn giysilerinde hem ss, hem de ilevsel olarak kullanlm, elmas veya incidmeler vardr. Mcevher dmelerin sevilen armaanlar arasnda olduu, armaanlistelerinden ve belgelerden anlalmaktadr. Erkeklerin kol dmeleri de yine altn vedeerli talardan yaplmtr. Sarayl, zengin Osmanl kadnlarnn ve zellikle gelinlerinelbisesine incilerin aplike edildii, altn ve gm srmayla desenler ilendii degrlmektedir. Saten, kadife ve ipekten kese, anta, papu ve terlikler de yine benzerekildemcevherlerle sslenmitir.

Halk arasnda ise saray modellerinin taklidi olan, benzer taklar kullanmak yaygnbir alkanlkt. Anadolu halknn yaygn olarak kulland taklar daha ok gm, mercanve firuzeden yaplyordu. Altn, gm para ve pullar da taklar zerine aslyordu. Niello vefiligre teknikleri; fes tepelikleri, zlflk, kst denilen gerdanlk, bilezik, kemer, kpe veyzk gibi taklarda kullanlmtr


37/58

33

Resim 50: Hamayl

Osmanl sanatnn dier alanlarnda olduu gibi kuyumculuun znde, Trk, slamve Anadolunun gemi uygarlklarndan gelen sanatlarn sentezi vardr. mparatorluunyayld ktada geni topraklar zerindeki yerel kltrler ile Uzak Dou, Orta Asya veAvrupadan etkilenmemi olmas imknszdr. Yedi yzyl aan tarihi boyunca balangtaBizans, Seluklu, ran, Arap, in daha ge dnemlerde ise Rus ve zellikle de Avrupa ilegelien ilikileri sonucu bat etkilerinin, sanatn dier alanlar ile birlikte Osmanlkuyumculuunu ve zellikle de tak modellerini belirlemi olduu grnmektedir.


38/58

34

Resim 52: Taht asks Resim 51: Sorgu


39/58

35

1.3.Dnya Taklar ve rnekleri

Resim 53: ngiliz taklar


40/58

36

Resim 54: Artdeco yaka inesi

Resim55: Fransz taklar


41/58

37

Resim 56: Afrika taklar


42/58

38

Resim 57: Azerbaycan taklar

Resim 58: Azerbaycan taklar


43/58

39

Resim 59: Msr taklar

Resim 60: Msr taklar


44/58

40

Resim 61: Yemen taks

Resim 62: Kenya taks


45/58

41

Resim 63: Cezayir Taks

Resim 64: Afrika taks


46/58

42

Resim 65: Hint taks

Resim 66: Hint taks


47/58

43

Resim 67: Tibet taks

Resim 68: Yemen taks


48/58

44

Resim 69: Tayland taks

Resim 70: Kzldereli taks


49/58

45

UYGULAMA FAALYETTARHSEL TAKI RNEKLERLE LGL KATALOG HAZIRLAMA

lem Basamaklar nerilerKatalog iin bir aratrma konusu

belirleyiniz.Ktphane, internet basl ve grselyaynlara baknz.

Taknn tarihsel evrelerini aratrnz.Belirlediiniz konu ile ilgili veri toplaynz.

Konu ile ilgili bulduunuz bilgilerinizidzenleyiniz.Konu ile ilgili bulduunuz resimlerinizidzenleyiniz.Hazrlayacanz katalog iin malzemeseinizYaratclnz kullanarak dosyanzhazrlaynz.Hazrladnz katolou retmeninize vearkadalarnza sununuz

Belirlediiniz konu ile ilgili veri toplaynz.

lem Basamaklar nerilerKtphane, internet basl ve grselyaynlara baknz.

Aratrma veri toplama yapnz.

Mze ve niversiteleri geziniz.

Dosyalama yapnz.

lem Basamaklar nerilerKonu ile ilgili bulduunuz bilgilerinizidzenleyiniz.

Bilgi konularnz giri, gelime, sonukriterlerine dikkat ederek hazrlaynz.

Konu ile ilgili bulduunuz resimlerinizidzenleyiniz.

Resimlerinizi uygun llerde kesiniz.

Dosya iin malzeme seiniz. Krtasiye malzemeleri, katlar, kartonlarvb.

Yaratclnz kullanarak dosyanzhazrlaynz.

Estetik bak anz kullannz.Temiz ve dzenli olunuz.

Katalogunuzu retmeninize ve arkadalarnza sununuz

UYGULAMA FAALYET


50/58

46

LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet sonunda kazandklarnz aadaki sorular cevaplandrarak lnz.

A. RENME FAALYET -1 LME SORULARI

(Aadaki cmlelerdeki boluklar doru szcklerle doldurunuz.)

1) Yaplan kazlarda taklarla ilgili ilk bulgular .................... dneme aittir.2) Paleolitik ada doal malzemeleri ................ ve ............. yolu ile ekillendirerek

tak haline getirmilerdir.

3) lk ayna ............... a dneminde volkanik camdan yaplmtr.4) lk tun anda Anadoluda ............. ve ............... alam ile bronz elde edilmitir.5) Renkli ta ve altn karm taklar .................. anda yaplmaya balanmtr.6) Hitit tak sanatnn karakteristik simgelerinden biri Hitit ...............dir.7) Bitki, hayvan ve geometrik motifler aslan ve at ba ineler ................ taklarnda

ska kullanlmtr.

8) Firigler dneminden engelli ineler gnmze kalan tak rnekleridir. Bu inelere.................... denir.

9) Paray ilk bulan uygarlk ...............dr.10) Alna yerletirilen ince levha olarak ilenmi altn plakalara .................. denir.11) llerin kulaklarna yerletirilen altndan yaplm paralara .............. ..........

denir.

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz karlatrnz, cevaplarnz doru isebir sonraki renme faaliyetine geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgiliblmne dnerek konuyu tekrar ediniz. Tamam doru ise dier blme geiniz.

LME VE DEERLENDRME


51/58

47

KONTROL LSTES

Uygulama Faaliyetinde yapm olduunuz almay kendiniz ya da arkadanzladeierek deerlendirme leine gre deerlendiriniz.

DEERLENDRME KRTERLER + -Konuya uygun yeterli bilgi aratrdnz m?

Konuya uygun yeterli resim aratrdnz m?

Dosya hazrlarken yaratclnz kullandnz m?

Temizlik ve dzene dikkat ettiniz mi?

stenilen srede tamamladnz m?

Dosyanz arkadalarnza sundunuz mu?

DEERLENDRME:

Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme Faaliyetine geridnerek ilemi tekrarlaynz; yok, ise dier renme faaliyetine geiniz.

RENME FAALYET2


52/58

48

RENME FAALYET 2

Bu faaliyette verilen bilgiler dorultusunda, uygun ortam salandnda taknn toplumyaamnda ve ekonomideki yeri ve nemini doru olarak kavrayabileceksiniz.

ARATIRMA

Anadoluda herhangi bir yrenin gelin tak geleneini aratrnz, raporlaynz vearkadalarnzla paylanz

2.TAKININ TOPLUM YAAMINDA VEEKONOMIDEKI YERI VE NEMI

By, koruma, inan, gsteri, asalet, sslenme ve en nemlisi de beenilmeamacyla insanlarn kendi bedenlerini boyamalar, ba, kulak, burun, dudak, boyun, gvde,kol, parmak, bel ve bilei gibi vcudun belirli blmlerini taklarla sslenmeleri farklkltrlerde, farkl grnmlerle karmza kmaktadr. Bu tr uygulamalar, bazen organlarnekillerini bozmaya gitmektedir. lkel toplumlarda ssleme bysel bir anlam datamaktayd.

Toplumsal yaamn gelikin olduu yerlerde tak, hereyden nce snf farkllklarn,ekonomik seviyeyi yanstmann en kolay yolu olmutu. Bunlarn bir dier ilevi de dini vegizemli birtakm iaretlerin yardmyla eytan ve dier kt ruhlarn neden olduu nazar vehastalk zararlardan kiileri korumaktr. Tak zerine betimlenen bir tanr tasviri, aziz ya dasembolik iaret bunu zerinde tayan kii, o tanrnn hamilii altna al p, tm ktlklerekar koruyacaktr.

Taklarn bir baka kullanm zellii de simgesel yanlarnn bulunmasdr. Bu simgelerou zaman dalar boyu devam eden bir sreklilie sahiptir. rnein hilal formu,Anadoluda sadece Artemis kltr ile balantl deildir. Erken dnemlerden gnmze,Asyadan Msr ve Avrupaya kadar uzanan ok geni bir corafyada tanralarla vekadnlarla ilikili grlen bir semboldr.

Taklar ba veya gvde zerinde takldklar blgeye dikkat ekilmesini salamak, bublgedeki gzellii sergilemek amacyla da kullanlrlar. rnein Osmanl dneminde, hemozan, air ve yazarlarn dilinde ve kaleminde hem de minyatr ustasnn ve ressamnfrasnda kadnlarn kuu misali uzun boyunlar ve ak gerdanlklarnn gzellii gzlernne serilmeye allmtr. Bundan dolay olmaldr ki Osmanl kadn uzun sarkalkpeler ve sra sra gerdanlk ve inciler takmaya dkndr.

Baz

tak

lar

n ilevsel olarak da yararl

olduu grlmektedir. Kemer tokalar

ileengelli inelerin ncs ve ssl formu olan fibulalar, hem sarnarak kullanlan bol

RENME FAALYET-2

AMA

ARATIRMA


53/58

49

giysileri, zellikle pelerin rtleri tutarak rahat kullanlmasn salam hem de sslenmek

iin bir ara olmulard

r. Pandantif ve yzk mhrleri de bu anlamda ilevsel tak

lar grubuiinde deerlendirilmesi gereken ziynet eyalardr.

Taklarn yapndaki malzemeler, dnemler ve kltrel arasndan an teknolojisineuygun olarak eitlenmektedir. Balangta; insanlarn evrelerinden topladklar hayvankemikleri, deniz ve kara yumuak canllarnn kabuklar ekillendirilip tak yapndakullanlmtr. Daha sonra ss talar delinerek boncuk kolyeler yaplmtr. Teknolojiningelimesiyle birlikte madenler ilenmeye balanm, bu da kuyumculuk ta nemli bir atlm

beraberinde getirmitir. Mezopotamyada Smerlerin kefettikleri teknik ve formlar rnekalnm, ksa bir sre iinde Anadolu garlklardan her biri kendi zgn tasarmlarnyaratmlardr.

Kuyumculukta kullanlan materyaller ekonomiyle sk ilikile iindedir. Krizdnemlerinde bile insanlarn taklarda uzak kalmalar mmkn olmadndan pahalmalzemelerin yerini pimi toprak, kemik, cam, demir ve bronz gibi daha ucuz malzemelere

brakt gzlenmektedir.

Erken dnemlerden itibaren taklarda kullanlan ham madde ve rn halindeki taklarnticareti yaplmtr. rnein Frig fibulalar, Dou Anadoludan Yunanistana kadar olangeni alana yaylm tak rnekleridir ve arkeolojik kazlarda tarihleme iin bir veri olarakalnmaktadr. Benzer olaylar Anadolunun farkl kltrleri arasnda da yaygnd. lk olarakticareti yaplan taklarn, ksa bir sre sonra benzerleri, ithal eden lkelerdeki kuyumcular

tarafndan retilmitir. rnein Lidyallar youn siyasi, dini ve ticari ilikiler yaadklarMsrllarn taklarnn benzerlerini kendi lkelerinde retmilerdir.

Hemen hemen her dnemde altn ve deerli talar soylu ve zenginlerin taklarndakullanlrken, gm, bronz, demir, yar deerli talar ve cam gibi daha ucuz malzemeler ilezellikle metallerin altn ve gm yaldzla kaplama halkn taklarnda tercih edilmitir.


54/58

50

LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet sonunda kazandklarnz aadaki sorular cevaplandraraklnz.

A. RENME FAALYET -2 LME SORULARI

(Aadaki cmlelerin bana doru ise D, yanl ise Y koyunuz.)

1) ( ) lkel toplumlarda tak by amalda tanmaktayd.2) ( ) Tak toplumsal yaamn, statnn bir gstergesi olmamtr.3) ( ) Taklar zellikle ba & gvde ksmnn gzelliklerini ne karmak amacyla

taklr.

4) ( ) Altn ss eyas dnda yatrm arac olacakta kullanlan deerli bir madendir.5) ( ) Madenlerin zerini altn yada gmle kaplamak maliyeti ucuz olduu iin

halkn tercih ettii taklar olmutur

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz karlatrnz, cevaplarnz doruise bir sonraki renme faaliyetine geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetininilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz. Tamam doru ise modl deerlendirmeyegeiniz.

LME VE DEERLENDRME


55/58

51

MODUL DEERLENDRMEYETERLK LME

Kazandnz yeterlii aadaki sorular cevaplandrarak lnz.

(Aadaki cmlelerdeki boluklar doru szcklerle doldurunuz.)

1) Neolitik ada taklar sslenmenin yan sra ............... ve ................ amalkullanlmtr.

2) Anadoluda bakr ve kurun ilk defa ............... ada ilenmeye balanmtr.3) Altn ve gm M ............ binin balarnda ilenmeye balanmtr.4) lk tun ana ait taklar ............... ve ................. kazlarndan karlmtr.5) Saf altn ilk defa .............de rafine edilerek elde elde edilmitir.6) Anadolu dou sanat ve kltryle ...............in Anadoluyu istilas dneminde

tanmtr.

(Aadaki cmlelerin bana doru ise D, yanl ise Y koyunuz.)

7) Osmanl kuyumculuunda dinsel eler kullanlmtr.8) Zehgir Osmanl dneminde kullanlan ok atma yzne verilen addr.9) Osmanl dneminde kuyumculuk eserleri sadece istanbulda yaplmtr.10) Osmanl mcevher ustalar dou ve bat sentezini taklarna yanstmlardr.

DEERLENDRME

Teorik bilgilerle ilgili testi doru olarak cevapladktan sonra, yeterlik testi sonucunda,tm sorulara evet cevab verdiyseniz bir sonraki modle geiniz. Eer baz sorulara hayreklinde cevap verdiyseniz eksiklerinizle ilgili blmleri tekrar ederek yeterlik testiniyeniden yapnz.

MODUL DEERLENDRME


56/58

52

CEVAP ANAHTARLARIRENME FAALYET 1N CEVAP ANAHTARI

SORULAR CEVAPLAR1 Paleolitik2 Srtme kazma

3 Neolitik a4 Neolitik

5 Bakr & kalay6 lk Tun7 Gnei8 Urartu9 Fi bula

10 Lidya11 Diadem

RENME FAALYET 2NN CEVAP ANAHTARI

SORULAR CEVAPLAR1 D2 Y3 D4 D5 D

CEVAP ANAHTARI


57/58

53

RENME FAALYET 3N CEVAP ANAHTARI

SORULAR CEVAPLAR1 Dinsel&koruyucu2 Neolitik

3 4

4 Troya&Alacahyk5 Sardes6 Persler7 D8 D

9 Y10 D

Taknn Geliimi Modlnde, faaliyetleri ve aratrma almalar sonundakazandnz davranlarn deerlendirilmesi iin retmeniniz size lme aracuygulayacaktr. Bu deerlendirme sonucuna gre bir sonraki modle geebilirsiniz.

Taknn Geliimi Modln bitirme deerlendirmesi iin retmeninizle iletiimkurunuz.


58/58

KAYNAKA TRE Altan, M. Ylmaz SAVAI, Anadolu Antik Taklar, Golda Kltr

Yaynlar, stanbul, 2002.

TRE Altan, M. Ylmaz SAVAI, Kuyumculuun Douu, Golda KltrYaynlar, stanbul, 2000.

MERBOYU Yldz Akyay, Antik ada Anadolu Taklar, Akbank Kltr veSanat, stanbul, 2001.

BNGL F.R.Ik, Antik Taklar, T.C. Kltr Bakanl, Ankara 1, 1999. KROLU Glgn, Anadolu Uygarlklarnda, Trk Eski a Bilimleri Ens.

Yaynlar, stanbul, 2004.

6.Prof. Dr. KUOLU M.Zeki, Tlsmdan Takya, Seil Ofset, 1998. Prof. Dr. KUOLU M.Zeki , Dnk Sanatmz Kltrmz, tken yaynlar,

1994.

Mack John, Ethnic Jewellery, The British Museum Pres, 2002.

KAYNAKA

takı ve kuyumculuk tarihi

Documents