TAHOGRAF

SADRŽAJ

1. Uvod.........................................................................................................................................2

2. I. Zakonski osnovi za korištenje tahografa...............................................................................3

3. II. Analogni tahograf................................................................................................................42.1. Pojam tahografa................................................................................................................42.2. Princip rada analognog tahografa.....................................................................................42.3. Upotreba analognog tahografa..........................................................................................62.4. Neispravnost analognog tahografa....................................................................................62.5. Kontrola analognog tahografa od strane saobraćajne policije...........................................72.6. Dijagramska analiza tahografa..........................................................................................8

4. III. Digitalni tahograf................................................................................................................93.1. Konstrukcioni zahtjevi digitalnog tahografa.....................................................................93.2. Smart kartice za digitalni tahograf..................................................................................103.3. Memorija digitalnog tahografa........................................................................................113.4. Uzimanje podataka sa digitalnog tahografa....................................................................11

5. IV. Održavanje i baždarenje tahografa...................................................................................134.1. Ispitivanja i ovjeravanje tahografa..................................................................................134.2. Ispitivanja i ovjeravanje ograničivača brzine..................................................................134.3. Aktivacija tahografa........................................................................................................144.4. Popravak digitalnog i analognog tahografa.....................................................................14

6. Zaključak................................................................................................................................15

7. Literatura................................................................................................................................16

1

TAHOGRAF

UVOD

Sva pravila o radnom vremenu i odmorima mobilnih radnika treba da se evidentiraju na neki način. Taj način evidencije u ovakvom slučaju je vrlo bitan jer je potrebno da bude pouzdan i težak za krivotvorenje. Ideja je bila da se za tu namjenu konstruiše uređaj koji će da evidentira navedena vremena sa što manjim angažovanjem vozača u tom procesu. Tako su nastali tahografi.

Tahograf je sprava koja se ugrađuje u motorno vozilo i ima funkciju u praćenju distance i brzine vozila kroz duži vremenski period. Današnji, moderni tahografi se proizvode pomoću digitalnih senzora i elektronskih komponenti, međutim dugi niz godina se upotrebljavao analogni tahograf.

Značaj tahografa nije samo u regulisanju bezbjednost učesnika u saobraćaju, nego ima i dublji, socijalni aspekt na zaštiti prava vozača od zahtjeva prevoznika na vanzakonski prekovremeni rad. Također, tahograf se koristi i kao dokazno sredstvo u vještačenju, kao svojevrsna "crna kutija" koja bilježi bitne podatke o kretanju vozila u svakom trenutku. Poslije nastale nezgode podatke sa tahografa obrađuju vještaci i na osnovu njih dobijaju vrlo važne podatke u procesu vještačenja. Zbog takvih namjena, zahtjevi za izradu tahografa u smislu preciznosti, su vrlo visoki u odnsu na veličine koje tahograf treba da bilježi.

Također, potrebno je naglasiti da su manipulacije i zloupotrebe u korištenju tahografa i podataka koje on bilježi odavno prisutne, te se to pokušava prevazići uvođenjem novih tehnologija bilježenja podataka. Tako je uvođenje tahografa i načina realizacije predmet razmatranja zakona i propisa u mnogim državama. Za očekivati je da se svi ti zakoni usaglase na nivou zemalja Evrope.

Veliki značaj tahograf ima i kada je u pitanju bezbjednost učesnika u drumskom saobraćaju. Automatsko registrovanje pojedinih podataka tokom kretanja vozila, kao što su brzina kretanja i pređeni put, u značajnoj mjeri podstiče vozača da razumno i sa visokim stepenom odgovornosti upravlja vozilom. Osobinom da registruje podatke tokom vožnje i utjecajem na vozače da racionalno upravljaju vozilom, tahograf doprinosi povećanju bezbjednosti, kako vozača, tako i ostalih učesnika u drumskom saobraćaju.

2

TAHOGRAF

I. ZAKONSKI OSNOVI ZA KORIŠTENJE TAHOGRAFA

Zakon o radnom vremenu, obaveznim odmorima mobilnih radnika i uređajima za evidentiranje u drumskom prevozu ( Službeni list BiH broj 48/10) propisana su osnovna pravila za korištenje uređaja za evidentiranje vozača - tahografa. Zakon dozvoljava korištenje analognih i digitalnih tahografa - analogni tahografi još uvijek dominiraju s obzirom na starost voznog parka, dok su digitalni tahografi obavezni na svim novim vozilima.

Kao što svi vozači znaju, analogni tahografi bilježe inforamcije o okativnostima (vožnja, ostali rad, spremnost, odmor) na analogne tahografske listiće - kružne listiće na koje se ručno upisuje početno i završno stanje km/h te vrijeme početka i završetka vožnje, dok tahograf kružno bilježi status / aktivnost i druge informacije (brzina vožnje, pređeni kilometri).

Za korištenje digitalnih tahografa, ovlaštena pravna osoba izdaje jedinstvene identifikacijske memorijske kartice vozačima - tzv. kartice vozača. Kod korištenja digitalnog tahografa vozač svoju karticu mora umetnuti u uređaj i od tog trenutka do vađenja kartice, uređaj bilježi sve bitne parametre vožnje na samu karticu.

U Bosni i Hercegovini pitanje digitalnih tahografa je rješeno uvođenjem Zakona o radnom vremenu, obaveznim odmorima mobilnih radnika i uređajima za evidentiranje u drumskom prevozu ( Službeni list BiH broj 48/10) gdje se prvi put zakonski tretiraju i uvode u pravne okvire svi pojmovi vezani za digitalni tahograf. Nekoliko evropskih direktiva se bavi digitalnim tahografima:

EC pravilnik 561/2006 koji se odnosi na periode vožnje i odmora vozača ima u svojim odredbama članove koji se direktno odnose na korištenje digitalnog tahografa i kartice vozača.

EC pravilnik 2135/98 predstavlja uvod u korištenje digitalnog tahografa EC pravilnik 1360/2002 se odnosi na operativne i tehničke karakteristike digitalnog

tahografa.

Može se reći da su se izmjenili samo članovi koji se odnose na tahografsku jedinicu - u skladu sa tehnološkim promjenama. Onaj dio regulative koji se odnosi na vremena vožnje i odmora nije se mijenjao.

3

TAHOGRAF

II. ANALOGNI TAHOGRAF

2.1. Pojam tahografa

Tahografi su uređaji koji služe za prikazivanje i zapis trenutne brzine vozila, pređenog puta i drugih parametara po želji u funkciji vremena. Po članu 3. stav b) Zakona1 analogni tahograf je uređaj u drumskom saobraćaju za bilježenje brzine i pređenog puta, kao i vremena rada i odmora gdje se podaci zapisuju na tahografski listić, a koji omogućava bilježenje podataka za jedan dan.

Tahograf kao mjerilo obezbjeđuje slijedeće pouzdane podatake: 1. Pokazivanje trenutne brzine vozila i njen zapis u funkciji vremena2. Brojčani prikaz pređenog puta i zapis puta u jedinici vremena3. Prikaz tačnog vremena, spregnut sa mehanizmom za pokretanje dijagramskih listića4. Signalizacija prekoračenja dozvoljene brzine5. Zapis radnih vremena voznog osoblja.

2.2.Princip rada analognog tahografa

Tahograf je uređaj ili naprava u obliku sata koji radi na principu prenošenja linearnog gibanja centrifugalnog regulatora u linearno gibanje indikatora. (slika 1.)

Slika 1. Analogni tahograf

1 Zakon o radnom vremenu, obaveznim odmorima mobilnih radnika i uređajima za evidentiranje u drumskom prevozu ("Sl. glasnik BiH", 48/10 od 14.06.2010.godine)

4

TAHOGRAF

Osnovna funkcija mehanizma tahografa je da na pločici ili ulošku od papira presvučenog tankim slojem parafina ili nekim drugim registrirajućim slojem, automatski i vrlo precizno ispisuje pomoću igle vrlo fine linije, čime podložni papir postaje vidljiv.Budući da se dijagramska folija pokreće sinhronizovano sa satnim mehanizmom, nastaju grafički prikazi ovisni o vremenu, koji pružaju mogućnost očitavanja i evidentiranja slijedećih podataka:

početak rada vozača i same vožnje, kraj rada i vožnje, vrijeme vožnje i stajanja, broj zaustavljanja, pređena udaljenost, utrošena količina goriva (ugrađeni dodatni pisač), brzina vožnje, broj okretaja motora, pojedinačnost i ukupnost pređenog puta, izmjena vozača.

Osim tih podataka, pomoću dodatnih uređaja dolazi se i do drugih podataka kao na primjer kod prekoračenja dozvoljene brzine, pali se crvena lampica (tzv. alarm-lampica).

Folija ili uložak tahografa (slika 2.) sastoji se od unutarnjeg polja gdje se ručno upisuju podaci o vozačima i vozilu, početni i završni kilometar, te vanjskog polja gdje se obavlja registracija:

vremena u izvršenju, putne brzine, izmjene vozača, vremena stajanja i vožnje, broja prevezenih kilometara.

Slika 2. Folija tahografa 2.3.Upotreba analognog tahografa

5

TAHOGRAF

Pod upotrebom tahografa podrazumjeva se: postavljanje tahografa i njegovu vezanost za određeno vozilo, korištenje određenih taho-listića koji se mogu postaviti u odgovarajući tahograf, obaveza upisivanja potrebnih podataka na taho-listiću, usklađivanje vremena na vremenskoj skali tahografa i uloška, posjedovanje rezervnih listića, registrovanje podataka na taho-listiću, posjedovanje taho-listića za određeni period, te čuvanje taho-listića u preduzeću na određeni vremeniski interval.

Iako u propisima o bezbjednosti saobraćaja nije propisan način upotrebe tahografa, svako preduzeće bi trebalo svojim internim aktima da reguliše ovu problematiku zbog njenog značaja za uspješno poslovanje preduzeća.

Da bi vozači znali pravilnu upotrebu"EVRO" tahografa (što je veoma bitno u međunarodnom prevozu), bitno je navesti i značenje simbola pored preklopnika, kojih na tahografu može biti jedan ili dva, u zavisnosti da li je tahograf namjenjen za jednog ili dva vozača. (Slika 3.)

Slika 3. Oznake, odnosno simboli koji se koriste kod analognih tahografa za označavanje aktivnosti vozača i članova posade

2.4.Neispravnost analognog tahografa

Najčešće neispravnosti cijelog mjernog sistema su: neispravnosti na prenosnom sistemu i neispravnosti strujnog napajanja.

Kod analognih tahografa, uslijed neispravnosti prenosnog sistema, tahograf prestaje da registruje stvarne podatke, odnosno registruje lučne linije kao kad vozilo stoji. Najčešće neispravnosti ovog tipa su:

kidanje gipkog vratila, lom ili zaglavljivanje reduktora, te povremeno ili stalno izubljivanje izlazne osovine na mjenjaču zbog pohabanosti ležaja.

Usljed neispravnosti prstenastog zaptivača ("semeringa", "pinjona") može doći do ilivanja ulja u

6

TAHOGRAF

"bužir" gipkog vratila, koje zahvaljujući njenom okretanju može čak doći do tahografa, što dovodi do registrovanja netačnih podataka, a u krajnjem slučaju i otkaz tahografa. (Slika 4.)

Slika 4.

Na slici 4. prikazan je dio tahografskog listića na kojem su registrovani podaci sa uređajem koji ima opisanu neispravnost. Naime, tamne površine, umjesto kontinualne izlomljene linije u polju za registrovanje brzine vozila, su indikator ove neispravnosti. Na sličan način se manifestuje i neispravnost gipkog vratila, odnosno njena loša pričvršćenost za šasiju vozila i to samo kada se registruju manje brzine vozila. U oba slučaja neispravnost se može primjetiti i pomoću kazaljke brzine koja osciluje oko konstantne brzine kojom se vozilo kreće.

2.5. Kontrola analognog tahografa od strane saobraćajne policije

Kontrola tahografa se sprovodi kroz: neposrednu kontrolu koju na putu sprovode uniformisani pripadnici saobraćajne policije, te inspekcijski nadzor koji se sprovodi sjedištu preduzeća.

U operativnoj kontroli na putu se provjerava posjedovanje tahografa s obzirom na propisane norme, funkcionalnost tahografa kroz zapis na taho-listiću i vizuelni pregled pisača i posjedovanje odgovarajućeg taho-listića sa aspekta usklađenosti mjernog opsega na skali brzine tahografa i skali listića. 2.6. Dijagramska analiza tahografa

Čitanje dijagrama prostim okom, pomoću mikroskopa ili povećalom kao i drugim napravama daje

7

TAHOGRAF

zaista izvanredan doprinos iskorištenosti vozila i to sa njene najosjetljivije strane a to je kontrola ponašanja vozača za vrijeme vožnje, posebno pojedinih detalja vožnje o kojima ovisi sama racionalizacija iskorištenosti vozila. Dijagram može imati slijedeće oblike:

a) Igličasti oblik- pokazuje velike promjene u brzini vožnje, što se smatra nepovoljnim, kako sa gledišta načina vožnje, tako i sa gledišta neracionalne vožnje, pa možda i opasne vožnje.

Tokom takvog načina vožnje dolazi do prenaprezanja i vozača i samog vozila.b) Tupi oblik- daleko je povoljniji od igličastog i prikazuje umjereniju vožnju. Taj način vožnje

se preporučuje u samom prijevozu.c) Kolebljiv oblik - može biti umjeren i neumjeren. Neumjeren oblik predstavlja neracionalnu

tehniku vožnje, opasnu i nesvrsishodnu.

III. DIGITALNI TAHOGRAF

8

TAHOGRAF

Tahografi već duži niz godina postoje kao efikasno kontrolno sredstvo u drumskom prevozu. Ovaj uređaj se unapređivao godinama tako da je bilo očekivano da dobije i svoju modernu verziju koja odgovara eri računara u kojoj se nalazimo. Slobodno možemo reći da su današnji modeli digitalnog tahografa mjerno-akvizicijski instrumenti sa mogućnošću trajnog čuvanja podataka i realizovani kao specijalizovani mikrokontrolerski sistemi. I ne samo to. danas su sama vozila pokretni računarski sistemi sa razgranatom senzorskom i kontrolnom mrežom, tako da je i digitalni tahograf povezan sa računarom u vozilu na odgovarajući navin fa egzistira u toj "računarskoj mreži vozila".

Digitalni tahograf omogućio je da se podaci sa njega koriste višenamjenski, kako za kontrolu sprovođenja zakonskih propisa, tako i za upravljanje autoprevozničkim voznim parkom.

Slika 5. Digitalni tahograf kompanije "ACTIA"

Brojne su prednosti digitalnog tahografa nad analognim: vozačima ga je lakše koristiti i pratiti vremena - dovoljno je pritisnuti jedno dugme, daje zvučna i vizuelna upozorenja o greškama ili vremenskim ograničenjima, pojednostavljene su funkcije, skoro uvijek se ista akcija traži od vozača za raznolike

situacije, lakše je praćenje podataka sa tahografa u vožnji, sistem digitalnog tahografa je pouzdaniji, lakša je obrada podataka i pogodnija za upravljanje voznim parkom.

3.1. Konstrukcioni zahtjevi digitalnog tahografa

Kada posmatramo digitalni tahograf kao uređaj za skladištenje i prenos podataka, on prestavlja osnovnu komponentu informacionog sistema digitalnih tahografa. Sam dizajn kako hardvera tako i softvera digitalnog tahografa propisan je od strane Evropske komisije (EC) 13. juna 2002. godine EC pravilnikom broj 1360/2002. Zemlje članice EU i AETR sporazuma dužne su da propišu koji su to proizvođači i njihovi modeli koji su zadovoljili zahtjeve pravilnika. Digitalni tahograf ima funkciju opreme za snimanje, čuvanje, prikaz, štampanje i izlaz podataka povezanih sa aktivnostima vozača. Uređaj u vozilu sastoji se od procesorske jedinice, memorije za podatke, elektronskog časovnika sa stvarnim vremenom, dva interfejsa za smart kartice (za prvog i drugog vozača), štampača, displeja, vizuelnih upozorenja, konektora za kalibraciju/skidanje

9

TAHOGRAF

podataka i odgovarajućih korisničkih tastera za unos. Digitalni tahograf može da se povezuje i sa drugim uređajima. Svi korisnici se identifikuju pomoću tahografske kartice. Na osnovu tipa korisnika i/ili identiteta, korisniku se garantuje pravo na podatke i funkcije selektivno.

Digitalni tahograf treba da posjeduje četiri moda rada: 1. operativni mod2. kontrolni mod3. kalibracioni mod4. mod kompanije / vlasnika

Digitalni tahograf treba da mijenja mod rada kartica u skladu sa odgovarajućim validnim karticama ubačenim u interfejse uređaja čitača kartica i to po sledećem principu prikazanom u Tabeli 1.

Tabela 1. Rad kartica i moguće kombinacije u tahografu

Digitalni tahograf treba da ignoriše ubacivanje nevažeće kartice izuzev u slučajevima prikaza, štampanja i preuzimanja podataka sa kartice čija je važnost istekla.

3.2. Smart kartice za digitalni tahograf

Digitalni tahografi koriste smart kartice u više namjena. Razlikujemo: Kartice koje koriste vozači - tahografska kartica vozača, Kartice koje koristi radionica - tahografska kartica radionice, Kartice koje koristi preduzeće - tahografska kartica vlasnika, Kartice koje koristi kontrola - tahografska kartica policije.

10

TAHOGRAF

Slika 6. Smart kartice za digitalni tahograf

Tahograske kartice vozača, vlasnika i policije se izdaju od strane nadležnog tijela države sa trajanjem od 5 godina. Tahografska kartica radionice se izdaje sa trajanjem od 1 godine.

Podaci koji se nalaze ispisani na kartici vozača su ime i prezime, nadležno tijelo koje je izdalo karticu, datum izdavanja itd. Mnogo veći broj zapisan je u samoj memoriji kartice. Podatke koji se nalaze na vozačevoj kartici moguće je prebaciti, pregledati ili štampati kada se koristi kartica kompanije za čuvanje podataka voznog parka.

3.3. Memorija digitalnog tahografa

Daleko veći kapacitet memorije nalazi se u samom digitalnom aparatu tahografa. On omogućava da se unose i čuvaju podaci za period od 365 dana kalendarske godine:

Aktivnosti vozača 1./ vozača 2. Brzina u toku 24 časa Pregled svih aktivnosti vozača 1./ vozača 2. Brzina u toku nekoliko dana Sistemske greške, dešavanja Posebni unosi Zaključavanje / otključavanje procedure koristeći tahografsku karticu vlasnika Čuvanje podataka koji se navode u pravnim regulativama Čuvanje aktivnosti provjere Identifikacija tahografa Procedure skidanja podataka Čuvanje podešavanja vremena Kalibracija opreme Instalacioni podaci Memorijska petlja za snimanje brzine

3.4. Uzimanje podataka sa digitalnog tahografa

Obaveza svakog vozača je da podatke sa kartice skida barem svakih 21 dan. Obaveza kompanije je da podatke sa tahografa skida barem svakih 60 kalendarskih dana. Ako vozač mora podatke sa kartice da prebaci dok mu traje putovanje, to nije obavezno da bude u sjedištu kompanije. Dovoljno je da se podaci prebace na memorijski stik ključa za skidanje ili bilo koji drugi prenosni medij koji je dostupan vozaču.

11

TAHOGRAF

Podatke sa tahografa može provjeravati nadležni organ ili sam vlasnik (preduzeće).

Slika 7. Ispis iz digitalnog tahografa za 24 sata (dnevni ispis)

IV. ODRŽAVANJE I BAŽDARENJE TAHOGRAFA

12

TAHOGRAF

Prema Zakonu o radnom vremenu, obaveznim odmorima mobilnih radnika i uređajima za evidentiranje u drumskom saobraćaju Bosne i Hercegovine2, sva vozila čija najveća douštena masa prelazi 3,5 t kao i vozila koja služe za javni prevoz putnika sa više od 9 osoba, uključujući i vozača, moraju imati baždaren uređaj za evidentiranje radnih vremena i obaveznih odmora mobilnih radnika u drumskom saobraćaju - tahograf.

Obavezno baždarenje tahografa podrazumjeva: 1. Ispitivanje i ovjeravanje tahografa2. Ispitivanje i ovjeravanje ograničivača brzine3. Aktivacija tahografa - u slučaju instalacije novog tahografa i senzora za tahograf.

Djelatnosti ispitivanje, kontrole i servisiranja tahografa vrši ovlaštena radionica, a način njenog djelovanja regulisan je Pravilnikom o radnicima i tahografima ("Službeni glasnik BiH", broj 4/11).

4.1. Ispitivanje i ovjeravanje tahografa

Ispitivanje postupak kojim se provjerava usklađenost novog, korištenog ili popravljenog tahografa. Pri postupku ispitivanja, radionica je dužna primjenjivati uputstva proizvođača tahografa koja se odnose na tip tahografa i / ili ograničavač brzine. Ispitivati se može samo tahografski uređaj na kojem je neoštećena plomba koja spriječava neovlašteno otvaranje njegovog kućišta i mora biti označena žigom radionice koja ima rješenje za popravak tahografskih uređaja.

Tokom postupka ispitivanja analognog tahografa izrađuje se zapis na tahografskom listiću i utvrđuje se da li analogni tahograf zadovoljava zahtjeve o ispravnosti rada i tačnosti.

Pri postupku ispitivanja digitalnog tahografa izrađuje se ispis rezultata i utvrđuje se da li digitalni tahograf zadovoljava zahtjeve o ispravnosti rada i tačnosti.

Žigom za utiskivanje osigurava se neovlašteno demontiranje spojeva tahografa. Žig se može naručiti samo na osnovu važećeg rješenja i izgleda kao na slici 8.

Slika 8.

4.2.Ispitivanje i ovjeravanje ograničivača brzine

Ispitivanjem ograničivača brzine provjerava se da li je ispravno postavljena granična brzina Vmax i da li ograničava brzinu kretanja vozila u okviru granice dozvoljenih odstupanja.Ispitivanje ograničivača brzine provodi se zajedno sa ispitivanjem i kontrolom tahografa. Potvrda o ispitivanju tahografa važi dvije godine. Na potvrdi se nalazi naljepnica sa oznakama bitnim za upotrebu tahografa. (Slika 9.)

2 Zakon o radnom vremenu, obaveznim odmorima mobilnih radnika i uređajima za evidentiranje u drumskom prevozu ("Sl. glasnik BiH", 48/10 od 14.06.2010.godine)

13

TAHOGRAF

Slika 9.

4.3. Aktivacija tahografa

Tehničar je dužan odmah nakon ugradnje digitalnog tahografa aktivirati isti. Pri ugradnji dužan je koristiti uputstva proizvođača tahografa i proizvođača motornog vozila. Poslodavac i vozač moraju osigurati ispravno funkcionisanje tahografskog uređaja i pravilno korištenje.

4.4. Popravak analognog i digitalnog tahografa

Popravak analognog tahografa je postupak koji podrazumjeva njegov popravak nakon kvara ili oštećenja jedne ili više plombi. Pri poravku, rezrevni i zamjenski dijelovi koji se koriste za popravak, moraju biti originalni i odgovarati tipi analognog tahografa.Nakon popravka provodi se postupak kalibriranja i ispitivanja.

Popravak digitalnog tahografa je postupak koji podrazumjeva popravak davača impulsa ili uređaja u vozilu u kojem je potrebno isključenje njegovog napajanja, isključenje drugih dijelova digitalnog tahografa ili otvaranje.

ZAKLJUČAK

14

TAHOGRAF

Korištenje tahograf uređaja je obavezno u transportu robe i putnika kako u unutrašnjem tako i u vanjskom saobraćaju. Sam uređaj nam daje sve potrebne podatke o eksploataciji vozila, odnosno tehničkim parametrima pri korištenju vozila, kao što su brzina, vrijeme prijevoza, dužina puta, kao i podatke o svim zaustavljanjima, odmorima i sl.

Poštivanje zakona u ovom vidu saobraćaja je nužno jer se lako može doznati da li je vozač prekršio zakon samim uvidom kontrolnog listića iz analognog tahografa, a tako i sa kartice digitalnog tahografa.

U međunarodnom transportu susrećemo se sa znatno detaljnijom zakonskom regulativom o korištenju ovog uređaja u saobraćaju, a samim time i veće kaznene mjere u slučaju nepoštivanja zakona.

Digitalni tahograf koristi savremeni pristup rješenju problema kojim se tahografi bave od svog nastanka. To je bilježenje važnih podataka koji služe za prikazivanje i zapis trenutne brzine vozila, pređenog puta i drugih parametara po želji u funkciji vremena.

Pored ovih funkcija koje su u samoj osnovi ideja tahografa, današnji tahografi su u stanju da registruju, prikažu i sačuvaju daleko više informacija. Mnoštvo senzora i uređaja koji su danas sastavni dio savremenog vozila, predstavljaju pravu informacionu mrežu vozila putem koje i tahograf može da dođe do većeg broja inforamcija.

LITERATURA:

15

TAHOGRAF

1. Zakon o radnom vremenu, obaveznim odmorima mobilnih radnika i uređajima za evidentiranje u drumskom prevozu ("Sl. glasnik BiH", 48/10 od 14.06.2010.godine)

2. Pravilnik o radnicima i tahografima ("Sl.glasnik BiH", broj 4/11)3. Internet

16