Systemy zarządzania ekologicznego

EMAS, GMP, GLP, GHPISO 14000, ISO 9000

EMAS - system zarządzania ekologicznego

Rozporządzenie Rady EWG nr 1836/93, umożliwiające dobrowolny udział(uczestnictwo) przedsiębiorstw sektora przemysłowego Wspólnoty w systemie zarządzania ekologicznego oraz programieeko-audytów, zostało przyjęte przez RadęWspólnoty Europejskiej 29 czerwca 1993Pełna nazwa Rozporządzenia w j. angielskim brzmi: Council Regulation (EEC) No 1836/93of 29 June 1993 allowing voluntary participation by companies in the industrial sector in a Community eco-management and audit schemeRozporządzenie EMAS zawiera 21 artykułów i 5 załączników (I-V)

EMAS - system zarządzania ekologicznego

Nazwa EMAS pochodzi od skrótu angielskiego zwrotu: "Eco-Management and Audit Scheme„pełna nazwa programu: „Zarządzanie Komisji Wspólnot Europejskich w sprawie dopuszczenia do dobrowolnego udziału przedsiębiorstw sektora przemysłowego Wspólnoty w systemie eko-zarządzania i eko-audytu”

EMASO uzyskanie potwierdzenia zgodności działania z systemem EMAS występować mogą przedsiębiorcy oraz organizacje rządowe i pozarządowe działające na terytorium Unii Europejskiej oraz Islandii, Lichtensteinu i Norwegii, bez względu na przedmiot swojej działalnościW programie EMAS może uczestniczyć zarówno przedsiębiorca działający w jakiejkolwiek branży jak i organy władzy publicznej, np. urząd miasta czy Komisja EuropejskaUdział w EMAS jest dobrowolny

Celem EMAS jest:Poprawa stanu środowiska w miejscu lokalizacji przedsiębiorstwDążność do zniwelowania negatywnego wpływu danego przedsiębiorstwa na środowisko naturalne do takiego poziomu, który mógłby zostać osiągnięty przy użyciu najlepszych, ekonomicznie opłacalnych technikZmniejszenie szkodliwości oddziaływań na środowisko powstałych na skutek działalności firm, przestrzegania przepisów dotyczących ochrony środowiska, sformułowania celów ekologicznych

Celem EMAS jest:Przygotowanie i stosowanie w przedsiębiorstwach systemu zarządzania środowiskowegoInformowanie społeczeństwa o sprawach ochrony środowiskaZobowiązanie pracowników najemnych, podwykonawców oraz dostawców do przestrzegania norm zakładowych dotyczących ochrony środowiska

Przedsiębiorca lub organizacja, którzy chcą uczestniczyć w programie EMAS powinni:

określić cele polityki ekologicznej oraz środki jakimi cele te mają zostać osiągnięte,przeprowadzić audyt środowiskowy swojej działalności, produktów i usług,wprowadzić system zarządzania środowiskiem,przeprowadzać regularne audytyśrodowiskowe,złożyć, zatwierdzone przez niezależnego weryfikatora, oświadczenie o spełnianiu wszelkich wymogów EMAS,podać zatwierdzone oświadczenie do wiadomości publicznej.

Korzyści płynące z uczestniczenia w

programie EMAS to m.in

potwierdzana przez niezależnego weryfikatora zgodność postępowania przedsiębiorcy z wymogami ochrony środowiska, korzyści finansowe związane ze spełnianiem wymogów ochrony środowiska (brak kary i podwyższonych opłat), szansa wejścia na rynki wymagające "czystej produkcji", zwiększona wiarygodność biznesowa i środowiskowa,

oczywiste korzyści marketingowe

EMAS

System EMAS, w odróżnieniu od międzynarodowego systemu ISO 14001, jest systemem wspólnotowymJednakże, ze względu na podobieństwo regulacji obu systemów, system ISO 14001 został uznany za spełniający wymogi normy EMASTym samym przedsiębiorca posiadający certyfikat ISO 14001 jest zwolniony z niektórych obowiązków rejestracyjnych i może stosunkowo łatwo uzyskać równieżcertyfikat EMAS

Wybrane różnice i podobieństwa między EMAS (1993) a ISO 14001: 1996

Element systemu EMAS ISO 14001: 1996

obszar ważności państwa Unii Europejskiej cały świat

uczestnictwo przedsiębiorstwa przemysłowe bez ograniczeń

ocena wpływu na środowisko obowiązkowa dobrowolna

ocena miejsca (lokalizacji) przedsiębiorstwa

forma potwierdzenia wprowadzenia systemu

zaświadczenie o uczestnictwie

certyfikat

oświadczenie ekologiczne dla opinii publicznej

obowiązkowe nie jest wymagane

polityka środowiskowa wymagana

cele i programy środowiskowe formułowane

GMP

(Good Manufacturing Practice) -Dobra Praktyka Produkcyjna

GMPJest to połączenie efektywnych procedur produkcyjnych oraz skutecznej kontroli i nadzoru produkcji, co gwarantuje, iżprodukcja przebiega w warunkach pozwalających na wyprodukowanie wyrobów spełniających ustalone wcześniej wymagania jakościoweWymagania GMP zazwyczaj są opisane w postaci zasad postępowania wydawanych jako tzw. Kodeksy GMP lub Kodeksy Praktyki, które są adresowane dla gałęzi lub branżprzemysłowych, a także grup produktów lub pojedynczych produktów (np. przemysłspożywczy, farmaceutyczny)

GMPProces wytwarzania produktu musi przebiegająprawidłowo, według ściśle określonych instrukcji i procedur zapewniających jednorodność i powtarzalność wyrobuGMP ma miejsce wtedy, gdy zapewniona jest stała i ścisła kontrola wszystkich elementów produkcji na kolejnych etapach powstawania produktu, począwszy od zaopatrzenia w surowce, poprzez magazynowanie, produkcję, pakowanie i znakowanie, a kończąc na składowaniu i dystrybucji gotowego wyrobu

GMP- System ten można porównać do łańcucha -pęknięcie jednego ogniwa powoduje przerwanie łańcucha, a tym samym nie spełnienie wyznaczonego celu, jakim jest osiągnięcie wysokiej jakości produktu

Generalną zasadą GMP jest wyeliminowanie z procesu wytwarzania jakiejkolwiek improwizacji i przypadkowościWszystkie czynności muszą być wykonywane dokładnie tak, jak to wskazują pisemne instrukcje i proceduryKażda wykonana czynność musi być zapisana i potwierdzona w odpowiednim dokumencie, a weryfikacja produkcji ściśle według dokumentacji. GMP daje producentom prawo do uzyskania certyfikatu GMP

W praktyce wdrożenie GMP oznacza opracowanie i wdrożenie procedur/instrukcji dla procesu produkcyjnego oraz wymagań dla takich elementów produkcji, jak:

pozyskiwanie surowców,budynki i otoczenie produkcyjne,maszyny i urządzenia,magazynowanie,transport,dystrybucja,personel,szkolenie,mycie i dezynfekcja,dezynsekcja i deratyzacja

GMPW Polsce podstawą prawną regulującątematykę GMP jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 03.12.2002 w sprawie Wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania (Dz. U. nr 224 z dnia 21.12.2002)

GLPGood Laboratory PracticeDobra Praktyka Laboratoryjna

GLPW Polsce wprowadza ją Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 czerwca 2003 r. w sprawie kryteriów, które powinny spełniać jednostki organizacyjne wykonujące badania substancji i preparatów chemicznych, oraz kontroli spełnienia tych kryteriów (Dz. U. Nr 116, poz. 1103)

GLPZ definicji zamieszczonej w tym rozporządzeniu Dobra Praktyka Laboratoryjna jest: "... systemem zapewnienia jakości badań, określającym zasady organizacji jednostek badawczych wykonujących niekliniczne badania z zakresu bezpieczeństwa i zdrowia człowieka i środowiska, w szczególności badania substancji i preparatów chemicznych wymagane ustawą, i warunki, w jakich te badania są planowane, przeprowadzane i monitorowane, a ich wyniki są zapisywane, przechowywane i podawane w sprawozdaniu

GLPCelem Zasad Dobrej Praktyki Laboratoryjnej jest promowanie jakości i wiarygodności uzyskiwanych wyników badań, od momentu ich planowania, aż po właściwe przechowywanie danych źródłowych i sprawozdań, tak by możliwe było prześledzenie toku badania lub jego całkowite odtworzenie

GLPWeryfikacja spełniania zasad DPL nie dotyczy merytorycznej oceny celu, przedmiotu i metodyki badań, koncentrując się natomiast na:- Zasobach (organizacja jednostki badawczej, personel, pomieszczenia i wyposażenie); - Regułach przeprowadzania badań (plany badań, Standardowe Procedury Robocze, funkcja, zadania i odpowiedzialność kierownika badania); - Dokumentacji (dane źródłowe, sprawozdanie z badania, archiwizacja); - Programie zapewnienia jakości

GHPGood Higienic PracticeDobra Praktyka Higieniczna

GHPto spisane reguły dotyczące spełnienia wymagań sanitarno-higienicznych na każdym etapie produkcji

GHPGHP swoim zakresem obejmuje:- stan sanitarny otoczenia zakładu, - stan sanitarny poszczególnych pomieszczeń, stanowisk pracy, aparatury, urządzeń i sprzętu, - zabezpieczenie zakładu przed gryzoniami i owadami, - warunki temperaturowe i wilgotności, - skuteczność mycia i dezynfekcji, - stan sanitarny środków transportu, - przestrzeganie wymagań określonych w przepisach o warunkach zdrowotnych pracowników

Normy z rodziny ISO 9000Nowa rodzina norm ISO 9000 (po nowelizacji) składa się z 4 norm

podstawowych:

ISO 9000:2000 Quality management systems - Fundamentals and vocabulary (odpowiednik krajowy - PN-EN ISO 9000:2001 Systemy zarządzania jakością - Podstawy i terminologia),ISO 9001:2000 Quality management systems - Requirements (odpowiednik krajowy - PN-EN ISO 9001:2001Systemy zarządzania jakością - Wymagania),ISO 9004:2000 Quality management systems - Guidelines for performance improvements (odpowiednik krajowy - PN-EN ISO 9004:2001 Systemy zarządzania jakością - Wytyczne doskonalenia funkcjonowania),ISO 19011:2002 Guidelines on Quality and/or Environmental Management Systems Auditing (Odpowiednik krajowy - PN-EN ISO 19011:- Wytyczne dotyczące auditowania systemów zarządzania jakością i/lub zarządzania środowiskowego) oraz norm, specyfikacji technicznych i raportów technicznych wspomagających normy podstawowe, zawierających wytyczne dotyczące specyficznych zagadnień w ramach systemu zarządzania jakością

Normy serii ISO 14000Normy z serii ISO 14000 dotyczące zarządzania środowiskowego, czyli tego co organizacja robi, aby zminimalizowaćnegatywny wpływ na środowisko swoich działań, wyrobów i usług -są kolejnymi, po ISO 9000, normami dotyczącymi zarządzania

ISO 14000/ISO 9000Normy z serii ISO 9000 dotyczą takiego zarządzania organizacją, aby zapewnić jakośćwyrobów zamierzonych, które wytwarzane są z myślą o sprzedaży i zadowoleniu klientów, o tyle wprowadzenie norm z serii ISO 14000 ma na celu zadowolenie wszystkich stron zainteresowanych jakością wyrobów "niezamierzonych", a więc tych, które powstają przy okazji produkcji i mogąw sposób niekorzystny wpłynąć na środowisko"Klientem" w normach serii ISO 14000 jest środowisko.

ISO 14000Seria norm ISO 14000 składa się z norm dotyczących systemów zarządzania środowiskowego (tj. ISO 14001 i ISO 14004) oraz narzędzi zarządzania środowiskowego (tj. wszystkich innych dokumentów serii ISO 14000)Zgodnie z tym podejściem ustanowienie i wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego jest związane z określeniem polityki środowiskowej organizacji oraz celów i zadań środowiskowychNarzędzia zarządzania środowiskowego mająnatomiast pomóc organizacji w realizacji polityki, celów i zadań środowiskowych

ISO 14000Celem norm serii ISO 14000 jest pomoc organizacjom, niezależnie od charakteru, wielkości i rodzaju, w zarządzaniu wpływem ich działań, wyrobów i usług na środowisko oraz minimalizacja oddziaływania na środowisko i efektywne wykorzystanie dostępnych zasobów na każdym etapie działalnościObejmują one wszystkie aspekty istotne z punktu widzenia zarządzania środowiskowego i dotyczą: systemów zarządzania, auditowania i innych badań, oceny efektów działalności środowiskowej, etykietowania środowiskowego, oceny cyklu życia, terminologii, projektowania pod kątem środowiska oraz komunikacji środowiskowej

ISO 14000

Struktura norm i innych dokumentów opracowywanych w ISO/TC 207

Environmental Management

Ocena cyklu życia (LCA)

LCA – Life Cycle AnalysisJednym z podstawowych założeń LCA jest badanie aspektów środowiskowych i potencjalnych wpływów w całym okresie życia wyrobu, począwszy od pozyskania surowców poprzez produkcję, użytkowanie aż do likwidacji

Według normy PN-EN ISO 14040 technika ta może być wykorzystana do:

identyfikacji możliwości poprawy aspektów środowiskowych wyrobów w różnych etapach ich cyklu życia; podejmowania decyzji w przemyśle, organizacjach rządowych lub pozarządowych (np. planowanie strategiczne, ustalanie priorytetów, projektowanie wyrobów lub procesów, a także przeprowadzanie zmian w tym zakresie); wyboru istotnych wskaźników oceny efektów działalności środowiskowej, włączając techniki pomiarowe; marketingu (dotyczącym np. oświadczeńśrodowiskowych, schematów eko-etykietowania lub deklaracji środowiskowych wyrobów)

Badania techniką LCA prowadzi się w 4 etapach:

określenie celu i zakresu,analiza zbioru,ocena wpływu,Interpretacja

które są przedmiotem czterech norm międzynarodowych ISO 14040:1997, ISO 14041:1998, ISO 14042:2000 i ISO 14043:2000.

Norma PN-EN ISO 14040:2000

- Zarządzanie środowiskowe -. Ocena cyklu życia -. Zasady i struktura –omawia podstawowe zasady i strukturęLCA bez szczegółowego opisu metody;

PrPN-EN ISO 14041 Zarządzanie środowiskowe - Ocena cyklu życia - Określenie

celu i zakresu oraz analiza zbioru

(przygotowany projekt Polskiej Normy do ustanowienia przez PKN)- prezentuje dwa pierwsze etapy LCApierwszy to określenie celu oraz zakresu badań;drugi LCI - najmniej kontrowersyjny - analiza zbioru wejść (materiały i energia) i wyjść(materiały i odpady) w cyklu życia, czyli tzw. bilans materiałowy, którego celem jest uporządkowanie informacji o większości oddziaływańśrodowiskowych przedsiębiorstwa związanych z procesami produkcyjnymi, a w przypadku LCA również pozaprodukcyjnymi,

PrPN-EN ISO 14042 Zarządzanie środowiskowe - Ocena cyklu życia - Ocena

wpływu cyklu życia

(projekt Polskiej Normy na etapie ankiety -adresowanej i powszechnej) –opisuje fazę Oceny Wpływu na Środowisko LCIA, w której sporządza się między innymi katalog odpadów oraz przyporządkowuje siędane poprzedniego etapu konkretnym oddziaływaniom środowiskowym oraz przeprowadza się ich hierarchizację,

PrPN-EN ISO 14043 Zarządzanie środowiskowe - Ocena cyklu życia -

Interpretacja cyklu życia

(projekt Polskiej Normy na etapie ankiety - adresowanej i powszechnej) –jest to ostatni etap badań, w którym formułuje się ostateczne wnioski z przeprowadzonej analizy zgodnie z wytyczonym na pierwszym etapie celem

Można zatem wskazać te elementy danego wyrobu, procesu czy usługi, w przypadku których zagrożenia środowiskowe są największeNa tej podstawie ustala się sposoby minimalizowania wpływu na środowisko - na przykład poprzez zmianętechnologii w tej fazie życia wyrobu czy procesu, który jest najbardziej uciążliwy dla środowiskaMożna także na podstawie LCA wskazać, któremu wyrobowi można przyznać eko-etykietęW przypadku zaś analiz porównawczych - wskazać, który wyrób jest ,,lepszy'' z punktu widzenia jego oddziaływania na środowisko.