studium spójności funkcjonalnej wewrocławskim obszarze funkcjonalnym

POMOC TECHNICZNANARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI

EUROPEJSKI FUNDUSZROZWOJU REGIONALNEGO

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską

w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007 - 2013

STUDIUM SPÓJNOŚCI FUNKCJONALNEJ

WE WROCŁAWSKIM OBSZARZE FUNKCJONALNYM

Wołów

Trzebnica

Oleśnica

Środa

Śląska

Wrocław

Oława

Prusice

Zawonia

Dobroszyce

Wisznia

Mała

Oborniki

Śląskie

Brzeg Dolny

Miękinia

Długołęka

Kostomłoty

Kąty

Wrocławskie

Mietków

Sobótka

KobierzyceŻórawina

Jordanów

Śląski

Borów

Domaniów

Siechnice

Czernica

Jelcz-

Laskowice

GminaWołów

GminaPrusice

GminaTrzebnica

GminaBrzegDolny

GminaOborniki Śląskie

GminaZawonia

GminaDobroszyce

GminaWisznia

Mała

GminaDługołęka

GminaOleśnicaGmina

Wrocław

GminaCzernica

GminaJelcz-Laskowice

GminaSiechnice

GminaŻórawina

GminaOława

GminaDomaniów

GminaBorów

GminaJordanów Śląski

GminaSobótka

GminaKobierzyce

GminaKąty

Wrocławskie

GminaMietków

GminaKostomłoty

GminaMiękinia

GminaŚroda Śląska

POMOC TECHNICZNANARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI

EUROPEJSKI FUNDUSZROZWOJU REGIONALNEGO

Studiumspójności funkcjonalnej

we WrocławskimObszarze Funkcjonalnym

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską

w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007 - 2013

Przyznanie dotacji unijnej na realizację projektu odbyło się

w ramach ogłoszonego w 2013 roku przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju

„Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego

w zakresie planowania miejskich obszarów funkcjonalnych”

STAROSTWO POWIATOWE WE WROCŁAWIU

POWIATOWY ZAKŁAD KATASTRALNYWE WROCŁAWIU

ul. T. Kościuszki 13150-440 Wrocławtel./fax: +48 71 722 17 00fax: +48 71 722 17 06www.powiatwroclawski.pl

Kierownik zespołu opracowania pn.:

ul. T. Kościuszki 13150-440 Wrocławtel.: +48 71 372 40 08fax: +48 71 372 43 47e-mail:

Roman Potocki

Waldemar Szczykutowicz

Beata Kopff-Żurawska

mgr inż. Magdalena Tybel-Lorenz

mgr Elżbieta Monietamgr Joanna Stachowiakmgr Marta Chwalczykmgr Joanna Brodowskamgr Aleksandra Zającmgr Dorota Lejkowska

Instytut Badawczy IPC Sp. z o.o.

dr hab. Andrzej Raczyk -

dr Helena Kaniewska-Dobrowolska -dr Sylwia Dołzbłasz -

Marek Stykała

Maciej Tobjasz

mgr Renata Kraselmgr inż. Piotr Michalski

Przeprowadzenie Konsultacji społecznych w ramach projektu

Recenzent

Recenzent

“Ocena zgodno ci wyników projektu „Studium spójno ci funkcjonalnej

we Wroc awskim Obszarze Funkcjonalnym" z za o onymi celami projektu

oraz ocena ich przydatno ci w kontek cie planowania rozwoju polityki

regionalnej na obszarze województwa dolno l skiego w latach 2014-2020"

ś ś

ł ł ż

ś ś

ś ą

STAROSTA POWIATU WROCŁAWSKIEGO

WICESTAROSTA POWIATU WROCŁAWSKIEGO

DYREKTOR WYDZIAŁU ARCHITEKTURY I BUDOWNICTWA

KOORDYNATOR PROJEKTU

WSPÓŁPRACA

WYDZIAŁ FUNDUSZY ZEWNĘTRZNYCH,PROMOCJI I ROZWOJU

EKSPERCI ZEWNĘTRZNI

DYREKTOR

ZASTĘPCA DYREKTORA

ZESPÓŁ AUTORSKI

mgr Daniel Bogaczmgr Elżbieta Monietamgr Joanna Stachowiakmgr Marta Grzeszczyszyn-Chwalczykmgr Joanna Brodowskamgr Aleksandra Zającmgr Dorota Lejkowskamgr Grażyna Owczarekmgr Paweł Ossuchmgr Piotr Rudziński

[email protected]

REALIZACJA PROJEKTUmgr Arkadiusz Sudermgr inż. Monika Henich

dr inż. Łukasz Damurski -

dr inż.Wawrzyniec Zipser -dr inż. Jerzy Ładysz -

Maciej Zathey

Magdalena Belof

Przemysław Malczewski

mgr inż. Kamila Lesiw-Głowacka

mgr inż. Robert Banasiakdr inż. Jan Blachowskimgr inż. Renata Cieślakmgr inż. Anna Dudziuk-Dudzikmgr Piotr Drzewińskimgr inż. Konrad Giejsztormgr Karolina Gmurmgr Marzenna Halicka-Boruckamgr Magdalena Kasprzakmgr inż. Marta Kukułamgr inż. Katarzyna Mańkowska-Bigusmgr inż. Ewa Markowicz-Judyckamgr inż. arch. Marzena Pasakmgr inż. Anna Pytlarzmgr inż. Jakub Rosowskimgr inż. Maciej Samulewiczmgr inż. Aleksandra Sieradzka-Stasiakmgr inż. Elżbieta Strzelczykmgr inż. Ilona Szarapomgr inż. Anna Szczyglewskamgr inż. Witold Warczewskimgr inż. Magdalena Wieczorekmgr Dariusz Zięba

Alicja Brakonieckamgr Piotr Chmielmgr Beata Grzebielamgr inż. Lech Lęgasmgr Danuta MalickaMirosława ProkopiukEwa SkoczeńMałgorzata Wolańska

dr inż. Beata Warczewska

dr hab. inż. arch. Irena Niedźwiecka-Filipiak

Kierownik zespołu „

Ekspert ds. technologii gGIS,Ekspert ds. spójności terytorialnej

ul. Świdnicka 12/1650-068 Wrocławtel.: +48 71 374 95 00fax: +48 71 374 95 13www.irt.wroc.pl

„

Wytyczne dla lokalizacji węzłów

usługowych”

Analiza rynku gruntów inwestycyjnych”

„Projekt optymalnego układu zielonej infrastruktury”


DYREKTOR

ZASTĘPCA DYREKTORA

ZASTĘPCA DYREKTORA

KOORDYNATOR PRAC ZESPOŁU

ZESPÓŁ AUTORSKI

WSPÓŁPRACA


INSTYTUT ROZWOJU TERYTORIALNEGO

BIURO ROZWOJU WROCŁAWIAul. Świdnicka 5350-530 Wrocławtel.: +48 71 777 86 60fax: +48 71 777 86 59www.wroclaw.pl

Anna Sroczyńska

Marek Żabiński

dr hab. inż. arch. Tomasz Ossowicz

mgr inż. arch. Paweł Cichoński

mgr inż. Michał Ciesielskimgr inż. Michał Wiącek

mgr inż. Anna Rygała

mgr inż. Mateusz Majka

dr Grzegorz Synowiec

dr inż. arch. Jadwiga Brzuchowskamgr inż. Barbara Grzegdalamgr inż. Sławomir Górowskimgr Ewa Okrasa

mgr Jan Rogamgr inż. Łukasz Górzyński

Andrzej Piorun

dr Krzysztof Szołek

„Wytyczne programowo-przestrzenne lokalizacjifunkcji mieszkaniowych i centrów usługowych”

„Wytyczne do planu transportowego”

„Wytyczne dla lokalizacji usług publicznych”

„Wytyczne dla ochrony środowiska i rozwoju rekreacji”

Diagnoza możliwości wdrożenia wraz ze wskazaniem kierunkowych inwestycji

we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym w kontekście założeń wspólnej

strategii dla WrOF”

„

DYREKTOR

ZASTĘPCADYREKTORA

KOORDYNATOR DS. PLANOWANIAWEWrOF

KOORDYNATOR MERYTORYCZNY

KOORDYNACJA PRAC

ZASTĘPCADYREKTORA

ZESPÓŁ AUTORSKI:

EKSPERT ZEWNĘTRZNY

WSPARCIE PRZY POZYSKANIU i PRZETWARZANIU DANYCHPRZESTRZENNYCH

WSPÓŁPRACA W RAMACH PARTNERSTWA

BURMISTRZ MIASTA I GMINY

ZASTĘPCA BURMISTRZA MIASTA I GMINY



ZASTĘPCA BURMISTRZA MIASTA I GMINY

GMINA KĄTY WROCŁAWSKIE

GMINA SIECHNICE

GMINA WOŁÓW

Urząd Miasta i Gminy Kąty WrocławskieRynek-Ratusz 1,55-080 Kąty Wrocławskietel.: +48 71 390 72 00,fax: +48 71 390 72 01www.katywroclawski.pl

Urząd Miejski w Siechnicachul. Jana Pawła II 1255-011 Siechnicetel.: +48 71 786 09 01fax: +4871 786 09 07www.siechnice.gmina.pl

Urząd Miejski w Wołowieul. Rynek 3456-100 Wołówtel.: +48 71 319 13 05fax: +48 71 319 13 03www.wolow.pl

Antoni Kopeć

Mieczysław Reps

mgr inż. Przemysław Nowackimgr inż. Ewa Kołodziej

Milan U k

mgr inż. Barbara Borkowskamgr inż. Patrycja Zielińska

Dariusz Chmura

Jacek Włosek

šá

Lider projektu:Powiat Wrocławski

Partnerzy projektu:

WojewództwoDolnośląskie

Instytut RozwojuTerytorialnego Gmina Wrocław

Gmina KątyWrocławski Gmina Siechnice Gmina Wołów

PROJEKT I OPRACOWANIE GRAFICZNE PUBLIKACJI

Maciej Litmanowskiwww.mlstudio.pl

Szanowni Państwo,

Oddając w Wasze ręce niniejszą publikację pragnę zachęcić

Państwa do zapoznania się z wynikami projektu pn. „

„

” (WrOF). Projekt został

sfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach

Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna na lata

2007-2013 oraz ze środków Województwa Dolnośląskiego.

Przyznanie dotacji unijnej na realizację projektu odbyło się

w ramach ogłoszonego w 2013 roku przez Ministerstwo

Infrastruktury i Rozwoju „Konkursu dotacji na działania

wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie

planowania miejskich obszarów funkcjonalnych”.

Liderem projektu był Powiat Wrocławski, Partnerami –

Województwo Dolnośląskie, Miasto Wrocław oraz gminy:

Kąty Wrocławskie, Siechnice i Wołów. Kiedy w 2013 r.

zaczynaliśmy realizację projektu postawiliśmy przed sobą

bardzo odpowiedzialne zadanie, jakim było stworzenie

podstaw do wielopłaszczyznowego zarządzania przestrze-

nią przez jednostki samorządu terytorialnego. Naszym celem

było zbudowanie trwałej platformy współpracy poprzez

wymianę doświadczeń i wspólne opracowanie dokumentów

strategicznych przez Instytucje odpowiedzialne za plano-

wanie i zarządzanie przestrzenią na poziomie

Niniejsze opracowanie zawiera streszczenie wyników

projektu wraz z przykładowymi dokumentami planistycz-

nymi wypracowanymi w trakcie realizacji działań przez

uczestników przedsięwzięcia. Zakres opracowania obejmuje

Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim

Obszarze Funkcjonalnym

miasta,

powiatu oraz województwa.

IV części. Pierwsza część zawiera podstawy prawne,

przesłanki i zakres realizacji projektu z podziałem na role

Partnerów oraz zadań. Druga część obejmuje wyznaczenie

granic WrOF na bazie analiz statystycznych i funkcjonalnych.

Trzecia część została poświęcona pogłębionej analizie stanu

istniejącego obszaru dla wybranych sfer wraz z wytycznymi

dla strategii spójności przestrzennej WrOF. Ostatnia część

niniejszej publikacji zawiera wybrane fragmenty projektu

pilotażowego przeprowadzonego dla obszaru Powiatu

Wrocławskiego .

Mam nadzieję, że w niedalekiej przyszłości wyniki projektu

WrOF znajdą szerokie zastosowanie w regionalnej oraz

lokalnej polityce przestrzennej, zwłaszcza w kontekście

ugruntowanej już świadomości samorządów związanej z ich

przynależnością do obszaru funkcjonalnego. Polecam

również ich wykorzystanie przy modyfikacji celów strate-

gicznych oraz operacyjnych poszczególnych jednostek

samorządu terytorialnego przede wszystkim szczebla

gminnego, w kolejnych dokumentach strategicznych oraz

planistycznych.

Na ostateczny kształt opracowania złożyła się praca wielu

osób. Pragnę szczególnie podziękować naszym Partnerom za

pracę i szczególne zaangażowanie w realizację projektu,

którego wyniki prezentuje niniejsza publikacja. Szczególnie

serdeczne słowa podziękowania kieruję do przedstawicieli

samorządów lokalnych, ekspertów z obszaru planowania

przestrzennego, transportu, środowisk naukowych oraz

wszystkich osób biorących czynny udział w realizacji projektu.

Starosta Powiatu Wrocławskiego

Roman Potocki

SPIS TREŚCI

I ROZDZIAŁ. PODSTAWY I ZAKRES PROJEKTU

II ROZDZIAŁ. OKREŚLENIE GRANIC WROF

III ROZDZIAŁ. WYTYCZNE DLA STRATEGII SPÓJNOŚCI WROF

IV ROZDZIAŁ. PROJEKT PILOTAŻOWY DLA POWIATU WROCŁAWSKIEGO

Analiza zakresu terminologicznego obszarów funkcjonalnychDelimitacja WrOF

Analiza polityk rozwoju gmin WrOFMieszkalnictwo i usługiAnaliza rynku gruntów inwestycyjnychTransportŚrodowisko przyrodniczo-kulturowe i rekreacjaProjekt optymalnego układu zielonej infrastruktury WrOF

9

151721

414353

189213252280

293

PODSTAWY I ZAKRES PROJEKTU

Cel i zakres projektuWspółpraca

Wyniki projektu

I ROZDZIAŁ

"Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym"projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007 - 2013 9

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

PODSTAWY I ZAKRES PROJEKTU


CEL I ZAKRES PROJEKTU

Przedmiotem projektu jest obszar funkcjonalny, obejmujący miastometropolitalne Wrocław i strefę jego oddziaływania. Zgodniez zapisami dokumentów krajowych (KPZK, KSRR) wytyczenie tegoobszaru jest elementem kluczowym dla prowadzenia, zintegrowanej,wielopoziomowej polityki na obszarze metropolitalnym, w tymzwłaszcza kierowania środków publicznych na jego rozwój.Prace nad delimitacją Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego(WrOM), zostały zainicjowane w 1999r. Pierwszą próbą byłowyznaczenie WrOM w PZPWD z 2002 r. – wówczas określono tenobszar zgodnie z zasięgiem NUTS III. Kolejne działania związane były zewspólnymi pracami służb planistycznych miasta i regionu, tj. BiuremRozwoju Wrocławia (BRW) i Wojewódzkim Biurem Urbanistycznym(obecnie IRT), na podstawie porozumienia z dnia 16 lutego 2004 r.Prace te zaowocowały opracowaniem diagnoz oraz wyznaczeniemgranic obszaru WrOM na potrzeby przyszłej aktualizacji PZPWD.Poważny wkład w dialog nad kształtem obszaru funkcjonalnegometropolii miał także, powołany w 1999 r. Komitet PlanuStrategicznego Aglomeracji Wrocławskiej. Jego członkowie, przezswoją dobrowolną przynależność, także niejako „wyznaczali” zasięgtego obszaru. Delimitacja ta jest jednak obciążona wadą - zasięgobszaru jest nieciągły i nie uwzględnia wszystkich aspektów powiązańfunkcjonalnych. Członkowie Stowarzyszenia, od momentu jegopowstania, prowadzili współpracę ze zmienną aktywnością.Najpoważniejszym dorobkiem było opracowanie Strategii RozwojuAglomeracji Wrocławskiej (2000) i jej aktualizacja (2011). Przykłademwspółpracy pomiędzy JST w obrębie WrOM jest utworzenie w 2005 r.Agencji Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej (członkami jest 29 gmin),realizującej zadania m.in. w zakresie: pozyskiwania inwestycjizagranicznych, projektów samorządowych, projektów UE oraz innych.Potrzeba weryfikacji i aktualizacji zasięgu obszaru funkcjonalnegoWrocławia nadeszła wraz z wprowadzeniem ustawowego obowiązkusporządzenia, przez Marszałka Województwa, planu zagospo-darowania przestrzennego WrOM. Decyzję o przystąpieniu do tegoplanu podjęto dnia 26.10. 2006 r. (Uchwała Nr LX/920/2006 SejmikuWojewództwa Dolnośląskiego ). Brak jednoznacznych wytycznych ikryteriów określonych przez Ustawodawcę spowodował opóźnienieprac nad tym dokumentem, choć wykonane zostały liczne analizy iprace diagnostyczne przybliżające zdefiniowanie granicWrOF.

Potrzeba wyznaczenia Obszaru Funkcjonalnego Wrocławia stała sięszczególnie nagląca ze względu na narastające konflikty przestrzenne ifunkcjonalne, a także na konieczność określenia wspólnychpriorytetów inwestycyjnych na lata 2014-2020. Obszar FunkcjonalnyWrocławia wskazują zarówno: aktualizacja projektu PZPWD jak teżStrategiaWojewództwa Dolnośląskiego 2020.Konieczność podjęcia publicznej debaty w zakresie wskazania granicWrOF okazała najsilniejszymi przesłankami dla podjęcia pracw ramach niniejszego projektu.

Obszar analiz

Przynależność obszaru funkcjonalnego do kategorii ujętychw KPZK 2030

Obszar analiz zmierzających do określenia granic ObszaruFunkcjonalnego Wrocławia objął 44 gminy, w tym miasto Wrocław,8 powiatów oraz województwo dolnośląskie. Jednostki SamorząduTerytorialnego (JST) wchodzące w skład badanego obszarufunkcjonalnego to miasto Wrocław wraz z powiatami: wrocławskim(gminy: Kąty Wrocławskie, Sobótka, Siechnice, Czernica, Długołęka,Jordanów Śląski, Kobierzyce, Mietków, Żórawina), średzkim (gminy:Środa Śląska, Kostomłoty, Malczyce, Miękinia, Udanin), wołowskim(gminy: Brzeg Dolny, Wołów, Wińsko), trzebnickim (gminy: Trzebnica,Oborniki Śląskie, Żmigród, Prusice, Wisznia Mała, Zawonia), milickim(gminy Milicz, Krośnice, Cieszków), oleśnickim (miasto Oleśnica, gminy:Oleśnica, Syców, Twardogóra, Bierutów, Dobroszyce, Międzybórz,Dziadowa Kłoda), oławskim (miasto Oława, gminy: Oława, Jelcz –Laskowice, Domaniów) i strzelińskim (gminy: Strzelin, Wiązów, Borów,Przeworno, Kondratowice). Skład ten wynika bezpośrednio z zasięguprzewidywanych analiz dla identyfikacji Obszaru FunkcjonalnegoWrocławia. Jest on zgodny z zasięgiem WrOM wytyczonym w ramachanaliz wykonanych na bazie podstawie porozumienia z 2004 r.pomiędzy BRW a IRT i zgodny z Uchwałą Nr LX/920/2006 SejmikuWojewództwa Dolnośląskiego z dnia 26 października 2006 r. w sprawieprzystąpienia do sporządzenia planu zagospodarowaniaprzestrzennegoWrocławskiego Obszaru Metropolitalnego.

Zgodnie z typologią obszarów funkcjonalnych KPZP 2030 WrocławskiObszar Funkcjonalny klasyfikuje się jako obszar funkcjonalny ośrodkówwojewódzkich - obszar metropolitalny.Działając w zgodzie z wytycznymi polityki regionalnej i politykiprzestrzennej kraju, w projekcie Strategii Rozwoju WojewództwaDolnośląskiego 2020 Wrocławski Obszar Funkcjonalny został wskazanydwukrotnie: jako jeden z 4 obszarów integracji - Wrocławski ObszarIntegracji oraz jeden z 11 obszarów interwencji - Wrocławski ObszarMetropolitalny (WrOM). Zasięgiem obejmuje Wrocław i obszar, któryposiada z nim silne powiązania funkcjonalne.Zakres tematyczny projektu obejmuje następujące podstawowezagadnienia :

- uspójnienie planowania przestrzennego na styku jednostekadministracyjnych,

- zintegrowane systemy transportu publicznego,- spójny system inwestycyjny, w szczególności w zakresie

infrastruktury drogowej i komunalnej,- polityka mieszkaniowa.

Obszar analiz

Przynależność obszaru funkcjonalnego do kategorii ujętychw KPZK 2030

Cele projektu

•

•

•

•

Opis zintegrowanych działań podejmowanych w projekcie

Rezultaty realizacji projektu

Wyznaczenie granic Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego nabazie wielokryterialnych analiz obejmujących 44 gminy, w tymzwłaszcza analiz polityki przestrzennej zawartej w studiachuwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.Zbudowanie podstaw Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla WrOF,która da podstawy dla opracowania i zatwierdzenia dokumentu,który w przyszłości będzie bazą dla zintegrowanego działaniarozwojowego inwestycyjnego w obszarze WrOF. W ramach celuwyznaczone zostaną priorytetowe, wspólne kierunki dla obszaru,w tym m.in. dotyczące: lokalizacji funkcji mieszkaniowychi centrów usługowych, planu transportowego, ochronyśrodowiska i rozwoju rekreacji, lokalizacji usług publicznych orazkierunkowych inwestycji we WrOF. Przeprowadzona zostanietakże diagnoza możliwości wdrożenia strategii oraz matryca dlawielopoziomowego zarządzania przestrzenią weWrOF.

Działanie pilotażowe projektu objęło obszar powiatu wrocławskiegoi jego celem było opracowanie wytycznych dla lokalizacji węzłówusługowych na obszarze powiatu wrocławskiego. Dzięki temudziałaniu możliwe będzie w przyszłości określenie wspólnej strategiiefektywnej lokalizacji usług w ujęciu dwupoziomowym: a) usługi dlaobsługi funkcji mieszkaniowych w powiecie wrocławskim, b)lokalizacja węzłów usługowych o znaczeniu ponadlokalnym,istotnych dla całegoWrOF.Ponadto projekt zakładał realizację celów dodatkowych:

Wzmocnienie zintegrowanego zarządzania przestrzenią przezgminy będące w granicachWrOF,Wypracowanie modelu konsultacji społecznych dla obszarówfunkcjonalnych ośrodków wojewódzkich.

Cel projektu, którym było zbudowanie podstaw dla zintegrowanejstrategii rozwoju WrOF wskazuje na fakt, iż przewidywane działaniadotyczyć miały obszaru postrzeganego jako całość funkcjonalną.Partnerstwo projektowe obejmowało przedstawicieli wszystkichszczebli administracji samorządowej: gmin, powiatu i województwa,przez co zapewniono wieloszczeblowe podejście do planowania.Zwłaszcza istotny był udział w projekcie samorządu poziomuregionalnego (Województwo Dolnośląskie), ustawowo odpowie-dzialnego za sporządzenie planu zagospodarowania obszarumetropolitalnego, a także określenia przyszłych ZintegrowanychInwestycjiTerytorialnych (ZIT).Zgodnie z filozofią projektu wszystkie analizy dotyczące WrOFobejmowały swoim zasięgiem i oddziaływaniem: miastoWrocław wrazz gminami należącymi do powiatów: wrocławskiego, średzkiego,wołowskiego, trzebnickiego, milickiego, oleśnickiego, oławskiegoi strzelińskiego zaś analizy przewidziane w projekcie pilotażowym –wszystkie gminy powiatu wrocławskiego.Koordynacja działań realizowanych w projekcie była realizowanapoprzez :

• powołanie i cykliczne spotkania Grup: Sterującej i Projektowej• wspólne warsztaty planistyczne

Ważnym działaniem przewidzianym w strukturze projektu byłoopracowanie i przeprowadzenie procesu konsultacji społecznych,skierowanych do ekspertów związanych z tematyką transportową,ochroną środowiska, rynkiem mieszkaniowym i usługowym,mieszkańców, organizacji pozarządowych oraz przedstawicieliwładze JST.

• Określenie zasięgu granic WrOF poprzez przeprowadzenie analizyterminologicznej, analizy oddziaływania oraz delimitację granic

Cele projektu

•

•

•

•

Opis zintegrowanych działań podejmowanych w projekcie

Rezultaty realizacji projektu

"Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym"projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007 - 201312

• Opracowanie dla tego obszaru Wytycznych dla Strategii SpójnościPrzestrzennej. Wytyczne obejmą m.in. zagadnienia lokalizacjii powiązań: mieszkalnictwa, usług, transportu i terenów otwartych.

• Wyniki analiz tematycznych, które mogą posłużyć do określaniastrategicznych działań w poszczególnych sferach. Istotnymelementem tych analiz będą zobrazowania graficzne i bazy danychzagregowane za pomocą oprogramowania ArcGIS, co stanowipodstawy do długofalowego monitorowania zebranych danychprzestrzennych.

• Projekt pilotażowy przeprowadzony na terenie powiatuwrocławskiego, który przyniesie rezultat w postaci wytycznychstrategicznych dla lokalizacji węzłów usługowych w powieciewrocławskim

Projekt WrOF był współfinansowany ze środków Unii Europejskiejw ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013.Przyznanie na projekt dotacji odbyło się w ramach„ Konkursu dotacji nadziałania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresieplanowania miejskich obszarów funkcjonalnych” ogłoszonego przezMinisterstwo Rozwoju Regionalnego w 2013 roku.

Projekt został zrealizowany w Partnerstwie jednostek samorząduterytorialnego:

PowiatWrocławskiWojewództwo Dolnośląskie, Miasto Wrocław oraz Gminy:

KątyWrocławskie, Siechnice,Wołów.Merytoryczne działania w projekcie zostały zrealizowane przez :

• Instytut Rozwoju Terytorialnego - Jednostka samorząduwojewództwa dolnośląskiego: specjalizująca się w zakresie:planowania przestrzennego i strategicznego na szczebluwojewódzkim a także współpracy z JST wszystkich szczebli. IRT byłodpowiedzialny za określenie granic WrOF, opracowanie analiz istudiów dla strategii spójności przestrzennej.

• Biuro Rozwoju Wrocławia - wydział Urzędu Miejskiego Wrocławia,jednostka specjalizująca się w kształtowaniu polityki przestrzennejmiasta Wrocławia oraz planowaniu systemów komunikacjii infrastruktury technicznej. BRW było odpowiedzialne zaopracowanie założeń i wytycznych dla Strategii spójnościprzestrzennej WrOF.

•

• Biuro Projektu utworzone na potrzeby realizacji projektu w ramachstruktury Starostwa Powiatowego we Wrocławiu - odpowiedzialneza kompleksowe zarządzanie projektem, koordynację działańPartnerów, promocję oraz przeprowadzenie procesu konsultacjispołecznych.

Ekspertów zewnętrznych odpowiedzialnych za realizację opracowań:• Projekt optymalnego układu zielonej infrastruktury

Analiza rynku gruntów inwestycyjnychDiagnoza możliwości wdrożenia i kierunkowe inwestycje weWrOFDiagnoza trendów i analiza potrzeb w zakresie lokalizacji funkcjiusługowej w powiecie wrocławskimOpracowanie wytycznych dla lokalizacji węzłów usługowych naobszarze powiatu wrocławskiego.

Powiatowy Zakład Katastralny we Wrocławiu (PZK) - Jednostkaorganizacyjna Powiatu Wrocławskiego odpowiedzialna m.in. zautworzenie i rozwój Systemu Informacji Przestrzennej PowiatuWrocławskiego wroSIP. PZK był odpowiedzialny za przepro-wadzenie projektu pilotażowego w ramach opracowaniawytycznych dla lokalizacji węzłów usługowych na obszarzepowiatu wrocławskiego.

•••

•

Finansowanie projektu

Lider projektu:Partnerzy:

Finansowanie projektu

Lider projektu:Partnerzy:

WSPÓŁPRACA

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Wyniki projektu w kontekście planowania polityki regionalnejwojewództwa dolnośląskiego w perspektywie 2014 - 2020

Na mocy ustawy z dnia 13 lipca 2012 o zmianie ustawy o działachadministracji rządowej i niektórych innych ustaw z dniem 1 stycznia2013 r. Minister Rozwoju Regionalnego przejął kompetencjew zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego napoziomie krajowym i regionalnym oraz polityki miejskiej oraz powołałDepartament Polityki Przestrzennej. Do jego zadań zaliczył m.in.przygotowanie Krajowej Polityki Miejskiej oraz uwzględnienieaspektów związanych z rozwojem miast oraz ładem przestrzennymw programowaniu perspektywy 2014-2020. W tym kontekściepowoduje to, iż wyznaczone Miejskie Obszary Funkcjonalne OśrodkaWojewódzkiego stanowić będą ważny element Krajowej PolitykiMiejskiej oraz zostaną uwzględnione w programowaniu rozwojuw obecnej oraz przyszłych perspektywach finansowych.Członkostwo Polski w Unii Europejskiej daje możliwości wykorzy-stywania szeregu środków i instrumentów wspólnotowych w celuwspierania rozwoju obszarów funkcjonalnych. Przykładem takiegoinstrumentu są Zintegrowane Inwestycje Terytorialne, adresowane doMiejskich Obszarów Funkcjonalnych. Ponadto zgodnie z zapisamiKontraktu Terytorialnego dla Województwa Dolnośląskiego,przyjętego do realizacji Uchwałą Nr 6465/IV/14 ZarząduWojewództwaDolnośląskiego z dnia 14 listopada 2014 r. w sprawie zatwierdzeniaKontraktu Terytorialnego dla Województwa Dolnośląskiego, w tymw szczególności treścią art.5, rozwój miasta wojewódzkiego orazpowiązanych z nim funkcjonalnie obszarów, stanowi istotny elementzakładanych w nim celów rozwojowych i przedsięwzięć prioryte-towych. Wskazuje to, iż delimitacja WrOF będzie miała istotneznaczenie również dla realizacji Kontraktu Terytorialnego dla DolnegoŚląska.Wyniki projektu w zakresie delimitacji WrOF mogą znaleźć szerokiezastosowanie w polityce regionalnej oraz polityce przestrzennejw układach lokalnych, ponieważ spowodują w przyszłości znacznieszersze, niż to miało dotychczas miejsce, akcentowanie w niej faktuprzynależności do obszaru funkcjonalnego. Efektem tego będziestosowna modyfikacja celów strategicznych oraz operacyjnychposzczególnych jednostek samorządu terytorialnego przedewszystkim szczebla gminnego w kolejnych dokumentach strate-gicznych oraz planistycznych. W dłuższym horyzoncie czasowymdelimitacjaWrOF powinna przełożyć się na dalszą integrację jednostekwchodzących w jego skład. Będzie również stanowić ważny punktwyjścia do dalszej dyskusji nad optymalnymi sposobami wyznaczaniaobszarów funkcjonalnych.Zrealizowana w projekcie delimitacja Wrocławskiego Obszarufunkcjonalnego oparta została o autorską metodologię, częściowoniezależną od propozycji Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju.Słuszny i w pełni uzasadniony wydaje się postulat uwzględnienia

Wyniki projektu w kontekście planowania polityki regionalnejwojewództwa dolnośląskiego w perspektywie 2014 - 2020


WYNIKI PROJEKTU

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

w delimitacji wskaźników dynamicznych, badanych w dłuższymhoryzoncie czasowym i dających w efekcie bardziej wiarygodne wyniki,niż wskaźniki stanu. W pełni uzasadnione jest także wzięcie pod uwagęw delimitacji powiązań funkcjonalno-przestrzennych.Przeprowadzona w projekcie analiza zasięgu i siły powiązań funkcjo-nalnych w strefie oddziaływania miasta centralnego (Wrocław) opartao badanie współpracy instytucjonalnej pomiędzy JST (np. związkii porozumienia międzygminne) uwzględnia wszystkie najważniejszeformy współpracy. Z uwagi na niewielką oraz bardo zmiennąw przestrzeni skalę realnych powiązań współpracy pomiędzy gminamisłuszne wydaje się nieuwzględnienie wyników tego badaniaw postępowaniu delimitacyjnym. Przedstawione wyniki stanowiąjednakże ważną przesłankę do intensyfikacji współpracy w obszarzefunkcjonalnym, co powinno znaleźć swoje odzwierciedlenie w np.w zapisach Strategii ZIT.Bardzo dużym walorem analizowanego opracowania jest ukazanie wsposób syntetyczny zapisów Studiów Uwarunkowań i KierunkówZagospodarowania Przestrzennego (SUIKZP) 27 gmin. Dotyczy tozarówno uwzględnienia wszystkich jednostek terytorialnych (opróczgminy Wrocław), jak i zastosowania jednolitej metodologiiumożliwiającej łączną analizę obszaruWrOF. Należy podkreślić, iż jest tojedno z pierwszych opracowań tego typu.Wysoko należy ocenić zakres prac inwentaryzacyjnych orazdiagnostycznych przeprowadzonych w projekcie. W efekcie tegozaproponowane wytyczne, m.in. programowo–przestrzenne lokali-zacji funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych, planutransportowego, ochrony środowiska i rozwoju rekreacji czy lokalizacjiusług publicznych oparte są o bardzo silny fundament analityczny.Powoduje to, iż jakkolwiek stworzenie obiektywnych wytycznych napotrzeby polityki rozwoju regionalnego i lokalnego jest zadaniemtrudnym i zawsze wzbudzającym szereg dyskusji, to jednak zostało onozrealizowane w sposób zadawalający.Oceniane dokumenty realizują zakładane w projekcie cele. Osiągnięterezultaty są zgodne z zakładanymi celami strategicznymi orazoczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych doku-mentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim orazkrajowym. Zrealizowane badania wykazują wymaganą spójnośćwewnętrzną oraz stanowią wartość dodaną w stosunku do wymogówUstawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia8 kwietnia 2014 r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjo-nalnych ośrodka wojewódzkiego”. W konsekwencji powinny byćpomocne w kontekście opracowania podstaw dla ZintegrowanejStrategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego oraz dlakształtowania i realizacji polityki regionalnej i przestrzennej na różnychpoziomach podziału terytorialnego.

dr hab. Andrzej Raczyk, dr Helena Kaniewska-Dobrowolska, :

”

dr Sylwia Do zb asz recenzjazbiorcza pn.: „Studium spójno ci funkcjonalnej weWroc awskim Obszarze Funkcjonalnym

ł łś

ł„

".

Ocena zgodno ci wyników projektu

z za o onymi celami projektu oraz ocena ich

przydatno ci w kontek cie planowania rozwoju polityki regionalnej na obszarze

województwa dolno l skiego w latach 2014-2020

ś

ł ż

ś ś

ś ą

OKREŚLENIE GRANIC WrOF

Analiza zakresu terminologii obszarów funkcjonalnychDelimitacja WrOF

II ROZDZIAŁ


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

OKREŚLENIE GRANIC WrOF


ANALIZA ZAKRESU TERMINOLOGICZNEGOOBSZARÓW FUNKCJONALNYCH

WSTĘP

Obecna polityka rozwoju kraju wprowadza wymóg zindywidua-lizowanego podejścia do różnych terytoriów, dla których poszukuje siępotencjałów rozwojowych. Dla tych obszarów dostosowuje siękierunki rozwoju oraz działania, wskazuje się możliwości efektywnegowykorzystania przestrzeni przy zachowaniu wartości kulturowychi przyrodniczych oraz poszukuje optymalnych powiązańmieszkalnictwa, usług, transportu i terenów otwartych, mającychsłużyć m. in. wspieraniu konkurencyjności, wzmacnianiu spójnościi zrównoważonemu rozwojowi. Problematykę tę podejmuje KrajowaStrategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, ObszaryWiejskie (M.P. 2011 r. Nr 36 poz. 423), natomiast KoncepcjaPrzestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (przyjęta uchwałąNr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r.) zawiera przeniesieniezasad polityki regionalnej na wymiar przestrzenny. Realizacja tegozadania ma się odbywać poprzez planowanie rozwoju w nowym typieobszaru – obszarze funkcjonalnym, co regulują zapisy Ustawy z dnia27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym(t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 647 z późn. zm.) .Potrzeba weryfikacji krajowych zapisów odnoszących się do obszarówfunkcjonalnych i przełożenie ich na poziom regionalny stała sięszczególnie nagląca ze względu na ich bezpośredni wpływ na praktykęplanowania przestrzennego w regionach oraz konieczność określeniawspólnych priorytetów inwestycyjnych na lata 2014-2020.Opracowanie stanowi zatem odpowiedź na wymagania uopizp orazustalenia zawarte w KPZK 2030 dotyczące obszarów funkcjonalnych.Zawiera zestawienie, usystematyzowanie pojęć związanychz obszarami funkcjonalnymi, ze szczególnym uwzględnieniemmiejskich obszarów funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich(metropolitalnych), a także weryfikuje zapisy regionalnychdokumentów odnoszące się do tych obszarów, w tym takżeWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego .Opracowanie składa się z trzech części. Część pierwsza obejmujeanalizę zapisów uopizp i KZPK 2030, dotyczących planowaniafunkcjonalnego oraz obszarów funkcjonalnych. Część druga zawierazestawienie pojęć obszaru funkcjonalnego, typów obszarówfunkcjonalnych oraz przedstawienie ich znaczenia dla planowaniaprzestrzennego i planowania strategicznego zawartych w krajowychdokumentach strategicznych i planistycznych oraz publikacjachnaukowych.

1

2

WSTĘP Część trzecia obejmuje omówienie regionalnych ustaleń dotyczącychobszarów funkcjonalnych oraz zapisów związanych z programo-waniem w nich działań strategicznych.Z analizy wyłączono obszary funkcjonalne nie obejmujące zasięgiemobszaru województwa dolnośląskiego .

W KPZK 2030, obok planowania krajowego, regionalnego orazlokalnego, wyodrębniono oddzielną przekrojową kategoriąplanistyczną – planowanie funkcjonalne. Za priorytet uznano„konieczność zapewnienia planowania na obszarach o specyficznychcechach, niezwiązanych z ograniczeniami administracyjnyminiezależnie od istnienia planu krajowego, planów wojewódzkich czylokalnych (plany obszarów funkcjonalnych)” (s. 18, M.P. z 2012 r., poz.252). Planowanie funkcjonalne jest zatem niezależne od podziałuadministracyjnego, a jego zadaniem jest dostosowanie celówi instrumentów polityki przestrzennej do specyfiki obszaru, w celuwykorzystania jego potencjału i przeciwdziałania sytuacjomkonfliktowym, m. in. poprzez wzmocnienie pionowej współpracyinstytucjonalnej na każdym etapie planowania i realizacji zamierzeńdotyczących obszarów funkcjonalnych. W KPZK 2030 wprowadzonodefinicję obszaru funkcjonalnego, przedstawiono typy obszarówfunkcjonalnych oraz wskazano podmioty odpowiedzialne za ichwyznaczenie.W uopizp doprecyzowano definicję obszaru funkcjonalnego,występującego w KPZK 2030, jako miejskiego obszaru funkcjonalnegoośrodka wojewódzkiego, a od dnia 25 września 2014 r. obowiązująregulacje prawne dotyczące typów obszarów funkcjonalnych, działańw obszarach funkcjonalnych oraz kompetencji organów za nieodpowiedzialnych.Ustawodawca zapewnia powiązanie obu dokumentów i przeniesienieich na poziom regionalny. Zgodnie z ww. ustawą w planiezagospodarowania przestrzennego województwa uwzględnia sięustalenia zawarte w koncepcji przestrzennego zagospodarowaniakraju (art. 39 ust. 3 i 4 uopizp). Według zapisów KZPK 2030: „realizacjakoncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju następuje m. in.poprzez przełożenie zapisów koncepcji na poziom regionalny dziękiwprowadzeniu ustaleń koncepcji do planów zagospodarowaniaprzestrzennego województwa.”(s. 208, M.P. z 2012 r., poz. 252).Do planów zagospodarowania przestrzennego województw powinnybyć wprowadzane te obszary funkcjonalne, dla których w KPZK 2030określono ustalenia i zalecenia, „odnoszące się do działań wobec tychobszarów oraz wdrożenia działań o charakterze planistycznymw formie opracowania strategii, planów i studiów zagospodarowaniaprzestrzennego”(s. 208, M.P. z 2012 r., poz. 252).

3

POLITYKA KRAJOWA WOBEC PLANOWANIA FUNKCJONALNEGOI OBSZARÓW FUNKCJONALYCHPOLITYKA KRAJOWA WOBEC PLANOWANIA FUNKCJONALNEGOI OBSZARÓW FUNKCJONALYCH

1

2

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym(t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 647 z późn. zm.) zmieniona na podstawie przepisów Ustawy z dnia24 stycznia 2014 r. o zmianie Ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju orazniektórych innych ustaw (Dz. U. z 24 marca 2014 r. poz. 379) wprowadza regulacjeprawne dotyczące obszarów funkcjonalnych: definicje, typy obszarów funkcjonalnych,działań w obszarach funkcjonalnych oraz kompetencje organów za nieodpowiedzialnych.Terminy obowiązywania zapisów dotyczące: definicji – od 8 kwietnia2014 r., typów, działań w obszarach funkcjonalnych oraz kompetencji organów za nieodpowiedzialnych – od 25 września 2014 r.

In.Wrocławski Obszar Metropolitalny.

3 Dotyczy Obszarów funkcjonalnych: strefa przybrzeżna, Polska wyłączna strefaekonomiczna na morzu, Żuławy.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

OBSZARY FUNKCJONALNE

Zarówno uopizp, jak i KPZK 2030 prezentują definicję obszarufunkcjonalnego. Składa się ona z dwóch części. Pierwsza stanowiprzytoczenie terminu obszaru problemowego i odnosi się do zjawiski konfliktów występujących w przestrzeni. Z jednej strony są to obszarycenne inwestycyjnie, na których dochodzi do spotkaniaprzeciwstawnych interesów, z drugiej – obszary kumulacjinegatywnych zjawisk społecznych, ekonomicznych, przyrodniczych,technicznych, wymagające interwencji ze strony władz publicznychoraz wsparcia działań inwestycyjnych. Druga część dotyczy cech, któresą wyznacznikiem obszaru funkcjonalnego (tabela 1, punkt 1 i 2).

OBSZARY FUNKCJONALNE Należą do nich:• zwartość, ciągłość układu przestrzennego,• system powiązań funkcjonalnych,• jednolite cechy geograficzne (społeczno-gospodarcze,

przestrzenne),• jednolity zespół potencjałów lub problemów,• wspólne cele rozwoju.

Dwie pozostałe definicje zwracają uwagę na jeszcze inne cechy obszarufunkcjonalnego, takie jak:

• odrębność przestrzenna,• spójność przestrzenna,• silna strefa oddziaływania miasta, w której zachodzą liczne procesy

urbanizacyjne (tabela 1, punkt 3 i 4).

TABELA 1. Definicje obszarów funkcjonalnych wskazane w planistycznych i strategicznych dokumentach krajowych(źródło: opracowanie własne IRT)

LPObszary funkcjonalne

DEFINICJA ŹRÓDŁO DEFINICJI

„obszar szczególnego zjawiska z zakresu gospodarki przestrzennej lub występowania konfliktów przestrzennych,stanowiący zwarty układ przestrzenny składający się z funkcjonalnie powiązanych terenów, charakteryzujących sięwspólnymi uwarunkowaniami i przewidywanymi jednolitymi celami rozwoju”

1.art. 2, pkt 6A, uopizp

„bazując na ustawowej definicji obszaru problemowego tj. „obszaru szczególnego zjawiska z zakresu gospodarkiprzestrzennej lub występowania konfliktów przestrzennych” wskazanego w planie zagospodarowaniaprzestrzennego województwa lub określonego w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowaniaprzestrzennego gminy, KPZK 2030 rozbudowuje je o zapis„zwarty układ przestrzenny składający się z funkcjonalniepowiązanych terenów, charakteryzujących się wspólnymi uwarunkowaniami i przewidywanymi, jednolitymi celamirozwoju”

2.

s. 178, KPZK 2030

„wyodrębniony przestrzennie specyficzny kompleks terytorialny charakteryzujący się wspólnymi cechamigeograficznymi (społeczno-gospodarczymi i przestrzennymi)”

3.s. 33, Aktualizacja SRW

„spójna pod względem przestrzennym strefa oddziaływania miasta, charakteryzująca się istnieniem powiązańfunkcjonalnych oraz zaawansowaniem procesów urbanizacyjnych, wyróżniająca się z otoczenia i upodabniająca siępod pewnymi względami do głównego miasta”

4.s. 7, Kryteria delimitacji...

MIEJSKI OBSZAR FUNKCJONALNY OŚRODKA WOJEWÓDZKIEGO

Do dnia 8 kwietnia 2014 r. w uopizp funkcjonowało pojęcie obszarumetropolitalnego. W nowelizacji uopizp zastąpiono go terminem„miejski obszar funkcjonalny ośrodka wojewódzkiego”, który jestrozumiany jako obszar, w którym najistotniejsze znaczenie mająrelacje miasta będącego siedzibą władz samorządu województwa lubwojewody z bezpośrednim otoczeniem (tabela 4, punkt 1).Według KPZK 2030 obszar funkcjonalny ośrodka wojewódzkiegowchodzi w skład miejskich obszarów funkcjonalnych, które sądefiniowane jako obszary o „układzie osadniczym ciągłymprzestrzennie, złożonym z odrębnych administracyjnie jednostek”,

MIEJSKI OBSZAR FUNKCJONALNY OŚRODKA WOJEWÓDZKIEGO

obejmujące „zwarte obszary miejskie oraz powiązane z nimifunkcjonalnie strefy zurbanizowane.”(s. 186, M.P. z 2012 r., poz. 252)Zgodnie z przytoczonymi definicjami w miejskim obszarzefunkcjonalnym ośrodka wojewódzkiego występują:

• s i lne powiązania i wzajemne oddzia ły wania re lac j imiasto–otoczenie,

• wysoki stopień funkcjonalnej integracji społecznej, gospodarczej iprzestrzennej,

• rozwój funkcji metropolitalnych i funkcji je uzupełniających(tabela 4).


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

TABELA 4. Definicje miejskiego obszaru funkcjonalnego ośrodka wojewódzkiego/obszaru metropolitalnego.

LPObszar metropolitalny

DEFINICJA ŹRÓDŁO DEFINICJI

„typ obszaru funkcjonalnego obejmującego miasto będące siedzibą władz samorządu województwa lub wojewodyoraz jego bezpośrednie otoczenie powiązane z nim funkcjonalnie"

1. art. 2, pkt 6b, uopizp

„obszar wielkiego miasta oraz powiązanego z nim funkcjonalnie bezpośredniego otoczenia, ustalony w koncepcjiprzestrzennego zagospodarowania kraju”

2.art. 2 pkt 9 uopizp

„ośrodek rdzeniowy i strefa zewnętrzna wobec jednostek różnego typu: gmin miejskich i wiejskich wchodzącychw skład obszaru, jednostek przestrzennych monocentrycznych i policentrycznych”

3.s. 188, KPZK 2030

„wielkomiejski układ osadniczy, monocentryczny lub policentryczny, złożony z wielu jednostek osadniczych orazterenów o wysokim stopniu zurbanizowania, obejmujący strefę o znacznym bezpośrednim zasięgu codziennegooddziaływania oraz tereny potencjalnych możliwości rozwojowych, gdzie zachodzą procesy metropolizacjii następuje nagromadzenie działalności uzupełniających metropolitalne funkcje ośrodka centralnego, o dużej skaliwewnętrznej integracji funkcjonalnej i posiadający dobrze rozwiniętą sieć transportową. Częścią składową obszarumetropolitalnego jest metropolia”

4.

„silnie zurbanizowany układ osadniczy o dużym stopniu funkcjonalnej integracji społecznej, gospodarczeji przestrzennej, zdominowany przez jeden silny ośrodek wzrostu. Obszar ten poza terenami zurbanizowanymi,obejmuje również strefy niezbędne dla funkcjonowania jego systemów inżynieryjnych, komunikacyjnych orazusługowych, a także przestrzenie, które stanowią – z punktu widzenia przyrodniczego – konieczne dla niegozaplecze ekologiczne przeznaczone na cele rekreacyjne, żywicielskie i klimatyczne”

s. 1, KoncepcjaPrzestrzennegoZagospodarowania Kraju2008-2033. Tezy i założenia.Leksykon podstawowychpojęć gospodarkiprzestrzennej. Załącznik 3

Chmielewski J. M. (red.),1995, Studium ObszaruMetropolitalnego Warszawy.Praca Zbiorowa, BiuroPlanowania RozwojuWarszawy, Warszawa

5.

Uopizp narzuca obowiązek uchwalenia planu zagospodarowaniaprzestrzennego miejskiego obszaru funkcjonalnego ośrodkawojewódzkiego, natomiast KPZK 2030 – również sporządzaniestrategii rozwoju.

W województwie dolnośląskim poprzez projekt Planu Zagospo-darowania Przestrzennego Województwa DolnośląskiegoPerspektywa 2020 (Uchwała Nr XLVIII/1622/14 Sejmiku WojewództwaDolnośląskiego z dnia 27 marca 2014 r. w sprawie zmiany uchwały nrXLVIII/873/2002 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia30 sierpnia 2002 r. w sprawie uchwalenia Planu ZagospodarowaniaPrzestrzennego Województwa Dolnośląskiego) i Strategię RozwojuWojewództwa Dolnośląskiego 2020 (Uchwała Nr XXX/932/13 SejmikuWojewództwa Dolnośląskiego z dnia 28 lutego 2013 r. w sprawieprzyjęcia Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020)odniesiono się do wymagań zawartych w dokumentach krajowych,m. in. w zakresie uwzględnienia wymiaru terytorialnego politykirozwoju. Wyznaczenie i określenie kierunków polityki rozwojuobszarów funkcjonalnych, w tym Wrocławskiego Obszaru

POLITYKA REGIONALNA WOBEC OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH

Funkcjonalnego, jest konieczne aby uniknąć konfliktów przestrzen-nych i funkcjonalnych.W projekcie PZPWD 2020 dokonano wstępnej delimitacji obszarówfunkcjonalnych. „Właściwa delimitacja oraz opracowanieodpowiednich strategii i planów, katalogów działań lub zasad,wynikających z KPZK 2030, będzie możliwa po podaniu kryteriów przezpowołane do tego zespoły, zgodnie z zapisami KPZK 2030 (s. 44-45,PZPWD 2020). Z problematyką obszarów funkcjonalnych związane sązagadnienia dotyczące obszarów integracji oraz obszarów interwencji,które wskazano w projekcie PZPWD 2020 oraz uwzględniono w SRWD2020. Za ich pomocą będą realizowane cele polityki regionalnej, dziękiczemu możliwe będzie skoordynowanie polityki przestrzennej i działaństrategicznych w województwie.Obszary integracji są to „wyodrębnione przestrzennie na poziomieregionalnym obszary charakteryzujące się zróżnicowanymiuwarunkowaniami rozwoju, wynikającymi z warunków geogra-ficznych, sytuacji społeczno-gospodarczej i zaszłości historycznej”.Będą w nich realizowane wszystkie cele SRWD 2020, a samorządwojewództwa będzie pełnił w nich rolę koordynatora w zakresieplanowania strategicznego i przestrzennego”(s. 28, SRWD 2020).

Źródło: opracowanie własne IRT


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

RYSUNEK 1. Obszary integracji w województwie dolnośląskiem.

Obszary interwencji zdefiniowane są jako „strefy występowaniaszczególnych zjawisk lub specyficznych procesów, związanych także zkonfliktami przestrzennymi, na których samorząd województwa

prowadzi działania interwencyjne, mające na celu rozwiązywaniesytuacji konfliktowych, pobudzenie rozwoju oraz pomoc w sferachjednoznacznie wymagających pomocy publicznej”(s. 29, SRWD 2020).

RYSUNEK 2. Obszary interwencji w województwie dolnośląskiem.




PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

WROCŁAWSKI OBSZAR FUNKCJONALNY

Wrocławski Obszar Funkcjonalny, wskazany wstępnie w PZPWD 2020,wchodzi w skład Wrocławskiego Obszaru Integracji, który obejmujeWrocław i obszar posiadający z nim silne powiązania funkcjonalne. (s.197-198, PZPWD, s. 29, SRWD 2020). Natomiast cele polityki rozwojuwe Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym będą realizowane poprzezobszar interwencji Wrocławski Obszar Metropolitalny, charaktery-zowanego jako obszar „miasta Wrocław wraz z otoczeniem stolicyregionu”, w którym:

• silne związki Wrocławia z otoczeniem podkreślone są dziennymimigracjami wahadłowymi mieszkańców tego subregionu,

• występuje silnie rozwinięty proces suburbanizacji mieszkanioweji ekonomicznej,

• występują silne przekształcenia środowiska, powodujące zagrożeniaprzekroczeń norm emisji zanieczyszczeń oraz zagrożeniapowodziowe,

• przebiegają ważne korytarze ekologiczne, chronione takżew ramach sieci NATURA 2000 (Odra i jej dopływy),

• istnieje koncentracja wyższych uczelni, stanowiących duży potencjałintelektualny i naukowo-badawczy oraz szeroki wachlarz branż (s. 31,SRWD 2020).

Dla Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego zakłada się przedewszystkim:

• zwiększenie dostępności technologii komunikacyjno-informacyjnych,

• podniesienie poziomu edukacji, kształcenia,• wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP,• wzrost zatrudnienia i mobilności pracowników,• rozwój gospodarki opartej na wiedzy (s. 35, SRWD 2020).

WROCŁAWSKI OBSZAR FUNKCJONALNY ZAKOŃCZENIE

Badanie wewnętrznych potencjałów obszarów województw staje sięobecnie priorytetem. Władze regionalne powinny znać zróżnicowaniawewnętrzne poszczególnych obszarów województwa, m. in. na tematzasobów, konfliktów w nich występujących oraz możliwości rozwojuw określonym horyzoncie czasowym, a więc na temat obszarówfunkcjonalnych. W kontekście ustaleń uopizp, KPZK 2030 i KSRR 2010-2020 wypracowanie odpowiednich technik rozwoju poszczególnychobszarów funkcjonalnych pozwoli właściwie nimi zarządzać orazkonkurować z innymi regionami.Przedstawiona analiza terminologiczna jest podstawą do dalszych analizw obrębie obszarów funkcjonalnych na terenie województwadolnośląskiego, a przede wszystkim we Wrocławskim ObszarzeFunkcjonalnym. Szczegółowe wyjaśnienie pojęć, przedstawienie cechobszarów funkcjonalnych sprzyja prawidłowemu doborowi wskaźnikówniezbędnych do jego delimitacji. Przełoży się to w późniejszym etapie nawłaściwe działania władz – odpowiednie kierowanie środków wsparciaw ramach obszarów strategicznej interwencji czy za pomocązintegrowanych inwestycji terytorialnych. Szczególnie odnosi się to doobszarów o charakterze planistycznym, dla których należy opracowaćdokumenty planistyczne w postaci planu zagospodarowaniaprzestrzennego lub planu rozwoju oraz strategii rozwoju.Należy także pamiętać o znaczeniu monitoringu na obszarachwojewództw. Obszary funkcjonalne, a zwłaszcza obszary problemowezmieniają się w przestrzeni. Ich identyfikacja powinna się odbywać naetapie przeprowadzania okresowej oceny planu zagospodarowaniaprzestrzennego województwa, do której zobligowany jest zarządwojewództwa co najmniej raz na 4 lata i podczas której dokonujeprzeglądu zmian w zagospodarowaniu przestrzennym.

ZAKOŃCZENIE

Wykaz skrótów

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r., poz. 647, z późn. zm.)

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie

Aktualizacja Strategii Rozwoju Województw z uwzględnieniem uwarunkowań krajowych i unijnych. Przewodnik

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego Pesrpektywa 2020

Strategia rozwoju województwa

Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do roku 2020

Obszar funkcjonalny

uopizp

KPZK 2030

KSRR 2010-2020

Aktualizacja SRW

PZPW

PZPWD 2020

SRW

SRWD 2020

OF

DELIMITACJA WROCŁAWSKIEGO OBSZARUFUNKCJONALNEGO

Dotychczasowe doświadczenia związane z wyznaczeniem strefyoddziaływania Wrocławia.Koncepcje delimitacji granic Wrocławskiego ObszaruFunkcjonalnego po 1999 r.

Po wprowadzeniu w 1999 r. nowego podziału administracyjnego kraju iutworzeniu województwa dolnośląskiego w 2001 r. w wyniku prac nadStrategią integracji gospodarczo-przestrzennej AglomeracjiWrocławskiejpodjęto pierwszą próbę określenia granic Wrocławskiego ObszaruMetropolitalnego (WrOM). Była to oddolna inicjatywa 6 powiatów(wrocławskiego, średzkiego, wołowskiego, trzebnickiego, oleśnickiego,oławskiego) oraz tworzących je gmin. Zasadniczym kryteriumprzynależności do Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego byławówczas deklaracja podjęcia współpracy przez wymienione jednostki.Pierwszym dokumentem planistycznym, który wyznaczył granice WrOMbył Plan Zagospodarowania Przestrzennego WojewództwaDolnośląskiego z 2002 r. W dokumencie rozszerzono granicezaproponowane wcześniej w w/w Strategii o powiat strzeliński.Zaznaczyć należy, że nie istniały regulacje ustawowe dotyczącewyznaczania i sporządzania opracowań planistycznych dla obszarówmetropolitalnych.

Dotychczasowe doświadczenia związane z wyznaczeniem strefyoddziaływania Wrocławia.Koncepcje delimitacji granic Wrocławskiego ObszaruFunkcjonalnego po 1999 r.

Koncepcje delimitacjiWrocławskiego Obszaru Metropolitalnegooraz AglomeracjiWrocławskiej po 1999 roku

Po wejściu w życie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniuprzestrzennym z 2003 r., a wraz z nią nowych obowiązków związanychz opracowaniem planu zagospodarowania przestrzennego obszarumetropolitalnego jako części planu zagospodarowania przestrzennegowojewództwa, w 2004 r. na podstawie porozumienia z dnia 16 lutego2004 r. przystąpiono do wspólnych prac służb planistycznych miastaWrocławia (Biuro Rozwoju Wrocławia) i województwa dolnośląskiego(Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne, obecnie Instytut RozwojuTerytorialnego), zmierzających do sporządzenia takiego dokumentu.W początkowej fazie oznaczało to przede wszystkim weryfikację granicpotencjalnego obszaru metropolitalnego. Uwzględniając m.in. wolę gminoraz powiązania funkcjonalne pomiędzy stolicą województwaa zewnętrzną strefą jej wpływów, zaproponowano szerszy niż wskazywałto Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolno-śląskiego z 2002 r. zasięg obszaru. Na tym etapie w skład WrocławskiegoObszaru Metropolitalnego weszły miasto Wrocław oraz gminypodregionu wrocławskiego (tj. gminy należące do powiatów: milickiego,oleśnickiego, oławskiego, średzkiego, trzebnickiego, wołowskiego,wrocławskiego oraz strzelińskiego).

Koncepcje delimitacjiWrocławskiego Obszaru Metropolitalnegooraz AglomeracjiWrocławskiej po 1999 roku


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

RYSUNEK 1. Koncepcje delimitacji Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego oraz Aglomeracji Wrocławskiej po 1999 roku.

Ze względu na trwające przez kilka lat prace nad nowelizacjąww. ustawy oraz nad ustawą o obszarach metropolitalnych działaniazwiązane z realizacją Planu Zagospodarowania PrzestrzennegoWrocławskiego Obszaru Metropolitalnego nie zostały podjęte. Noweregulacje prawne miały w zasadniczy sposób zmienić dotychczasowemetody wyznaczania i określania form zarządzania tego typuobszarami.Niemniej jednak w przyjętym uchwałą Nr XLVIII/1622/14 SejmikuWojewództwa Dolnośląskiego z dnia 27 marca 2014 r. „PlanieZagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego,Perspektywa 2020” na podstawie obowiązku wyznaczenia obszarufunkcjonalnego ośrodka metropolitalnego – Wrocławia zapisanegow Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030(KPZK 2030) , dokonano wstępnej delimitacji Wrocławskiego ObszaruMetropolitalnego.W obszarze znalazło się 27 gmin.Nowe regulacje prawne wprowadzone na podstawie przepisówUstawy z 24 stycznia 2014 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzeniapolityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw , obowiązujące od8 kwietnia 2014 r., zamiast „obszaru metropolitalnego” definiują

1

2

„miejski obszar funkcjonalny ośrodka wojewódzkiego”, którego granicei zasady zagospodarowania mają być określone w planiezagospodarowania przestrzennego województwa. Przepisy ww.ustawy, które weszły w życie 25 września 2014 r. zmieniajądotychczasowe metody wyznaczania tych obszarów. Zgodniez nowymi regulacjami obszary funkcjonalne określane sąz zapewnieniem „ciągłości i zwartości wyznaczanego obszaru -polegającej na wyznaczeniu obszaru zamkniętego wspólną granicą”oraz „dostępności danych wskaźnikowych, umożliwiającychwyznaczenie łącznego obszaru, którego zasięg przestrzenny umożliwiarozwiązanie istniejących lub przewidywanych problemów oraz rozwójnowych funkcji tych obszarów” . Warunki ustalania obszarówfunkcjonalnych i ich granic zostaną określone w rozporządzeniuwydanym przez Ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego.Nowe szczegółowe warunki mają zapewnić jednolity sposóbokreślania obszarów funkcjonalnych na terenie całego kraju, a takżeuwzględniać parametry charakteryzujące dany typ obszarufunkcjonalnego.

3

4

1

2

Przyjęta, jako załącznik do Uchwały Nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r.,opublikowana w Monitorze Polskim (Monitor Polski 2012, poz. 252).

Dz. U. z dnia 24 marca 2014 r. poz. 379.

2

4

Art. 49c, ust. 1, pkt 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu izagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2003 Nr 80 poz. 717 z późn. zm.).

Art. 49c, ust. 1, pkt 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu izagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2003 Nr 80 poz. 717 z późn. zm.).


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Strefy oddziaływaniaWrocławia z świetle inicjatyw Unii EuropejskiejSzersze strefy miejskie (Larger Urban Zone – LUZ)

Przystępując do programu Urban Audit polska statystyka publicznanie dysponowała aktualnymi danymi w zakresie dojazdów do pracy.Stąd szersze strefy miejskie w edycjach projektu 2003 r., 2006 r. i 2009 r.zostały wyznaczone w sposób arbitralny jako jeden lub więcejpierścieni jednostek NTS 4 i NTS 5 otaczających miasto. Od 2012 r.

5

6

Strefy oddziaływaniaWrocławia z świetle inicjatyw Unii EuropejskiejSzersze strefy miejskie (Larger Urban Zone – LUZ)

zasięg przestrzenny szerszych stref miejskich dla polskich miastbiorących udział w projekcie został zweryfikowany przez OśrodekStatystyki Miast Urzędu Statystycznego w Poznaniu w badaniu pn.„Przepływy ludności związane z zatrudnieniem w 2006 r.”. Na podstawiewyników niniejszej analizy przyjęto, że szersze strefy miejskie stanowiąobszar, z którego 15% i więcej populacji dojeżdża do pracy do miastacentralnego (rys. 2).

RYSUNEK 2. Delimitacje funkcjonalnych obszarów miejskich (projekt ESPON 1.4.3) oraz tzw. szerszych stref miejskich (LUZ; GUS/BUCIAK I SZEJGIEO,2012) na tle delimitacji Funkcjonalnych Obszarów Miejskich (stref podmiejskich, aglomeracji, obszarów metropolitalnych itd.) wyznaczonychw studiach planistycznych (głównie na podstawie planów zagospodarowania przestrzennego województw).

Źródło: Śleszyński P., 2013, Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw, Przegląd Geograficznych, 85, 2, PAN IGiPZ, Warszawa, s. 173-197.

5 Wspólna inicjatywa Komisji Europejskiej i Eurostatu (Europejskiego UrzęduStatystycznego) stanowiącą odpowiedź na rosnące potrzeby informacyjne o miastach.Głównym celem programu jest dostarczenie obiektywnych i porównywalnych danychstatystycznych o miastach europejskich, m.in. z zakresu demografii, strukturygospodarstw domowych, mieszkalnictwa, ochrony zdrowia, rynku pracy, działalnościekonomicznej, dochodów, zaangażowania społecznego, edukacji, ochronyśrodowiska, kultury i turystyki. Koordynatorem prac jest Eurostat. Prace związanez projektem Urban Audit w Polsce realizuje Departament Badań Regionalnychi Środowiska GUS we współpracy z Ośrodkiem Statystyki Miast Urzędu Statystycznegow Poznaniu.

6 NTS – Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych - klasyfikacjajednostek terytorialnych wprowadzona rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia13 lipca 2000 r. w sprawie wprowadzenia Nomenklatury Jednostek Terytorialnych doCelów Statystycznych (NTS). Odpowiada ona Klasyfikacji Jednostek Terytorialnych doCelów Statystycznych (NUTS), obowiązującej w krajach Unii Europejskiej, zgodniez Rozporządzeniem (WE) nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja2003 r. (Dz. Urz. UE L 154 z 21. 06. 2003 r., z późn. zm.). NTS 4 (powiaty i miasta na prawachpowiatów) i NTS 5 (gminy, w tym gminy miejskie będące miastami na prawach powiatu)r e p r e z e n t u j ą p o z i o m y l o k a l n e . ( ź r ó d ł o : s t r o n a i n t e r n e t o w a G U Shttp://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/jednostki-terytorialne/nomenklatura-nts/, wgstanu na dzień 2 lutego 2014 r.)


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Functional Urban Area (FUA)

W ramach realizowanego przez ESPON projektu nr 1.1.1.„Urbanareasas nodes in a polycentric development (Final Report – marzec 2005)oraz projektu nr 1.4.3. pn. „Study on urban function" (Final Raport –marzec 2007) zidentyfikowano obszary funkcjonalne FUA (ang.Functional Urban Area), gdzie wyróżniono Europejskie MetropolitalneObszary Wzrostu MEGA (ang. Metropolitan European Growth Areas).

7

Functional Urban Area (FUA) Wśród MEGA wydzielono 4 charakterystyczne kategorie metropolii,przy czym w Polsce wyróżniono:

• potencjalną metropolię europejską (III. rzędu, ang. potentialMEGA) –Warszawę,

• słabo wykształcone metropolie europejskie (IV. rzędu, ang. weakMEGA), wśród których obok Wrocławia znalazły się: Kraków,K a t o w i c e ( k o n u r b a c j a g ó r n o ś l ą s k a ) , T r ó j m i a s t o(Gdańsk–Gdynia–Sopot), Poznań, Łódź i Szczecin (rys. 3).

7 ESPON – European Observation Network for Territorial Development and Cohesion –Europejska Sieć Obserwacyjna Rozwoju Terytorialnego i Spójności Terytorialnej.Program badawczy Komisji Europejskiej dotyczący rozwoju przestrzennego Europy,o silnym znaczeniu opiniotwórczym. W programie uczestniczy 27 państw UE orazIslandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria. W Polsce instytucją zajmującą siękoordynacją programu ESPON jest Krajowy Punkt Kontaktowy Programu ESPONprowadzony przez Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych(EUROREG) na UniwersytecieWarszawskim.

RYSUNEK 3. Klasyfikacja ośrodków miejskich w Unii Europejskiej wg klasyfikacji ESPON.

Źródło: Projekt ESPON nr 3.1 – Atlas ESPON, Struktura terytorium Europy, październik 2006.

Delimitacja polskich obszarów funkcjonalnych FUA, ze względu nabrak danych o dojazdach do pracy w czasie realizacji projektu nr 1.4.3.pn.„Study on urban function", praktycznie nie uwzględniała powiązańfunkcjonalnych. Dopiero wykonanie badań odnośnie dojazdów dopracy przez GUS i ich udostępnienie umożliwiło przeprowadzeniadokładniejszych analiz (rys. 2).

W sumie w ramach projektu ESPON nr 1.4.3. opracowano delimitację151 Funkcjonalnych Obszarów Miejskich (FOM) . Delimitacja rdzenii stref podmiejskich na bazie opracowania wykonanego dla potrzebprogramu ESPON 1.4.3 „Study on Urban Functions” (P. Korcelli,P. Śleszyński, 2006) z modyfikacjami Ministerstwa RozwojuRegionalnego została zamieszczona w KPZK 2030 (rys. 4).

8

9

8

9

Pod uwagę wzięto miasta z liczbą mieszkańców powyżej 20 tys.

Wyróżniono tylko 24 FOM spośród 151 zdelimitowanych przez P. Korcellegoi P. Śleszyńskiego.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 przyjęta uchwałą Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r.

RYSUNEK 4. Miejsckie Obszry Funkcjonalne w KPZK 2030.

UZASADNIENIE PRZYJĘTEJ METODOLOGII DELIMITACJI WrOF

Analiza prowadzonych w kraju badań odnośnie wyznaczenia strefoddziaływania stolic województw wykonanych na potrzebydelimitacji obszarów metropolitalnych w Polsce wskazuje nawykorzystywanie w głównej mierze wskaźników statystycznych jakoźródeł informacji o zachodzących w ich obrębie procesach. Z uwagi naaktywny udział Instytutu Rozwoju Terytorialnego w prowadzonejprzez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego w 2012 roku dyskusji (cykluspotkań) na rzecz wypracowania kryteriów delimitacji obszarówfunkcjonalnych (w tym ośrodków wojewódzkich) wskazanychw Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, zakonieczne uznano odniesienie się do opracowania pn. „Kryteriadelimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodkówwojewódzkich” .Delimitacja miejskiego obszaru funkcjonalnego ośrodkawojewódzkiego przeprowadzona przez prof. Śleszyńskiego opartazostała na definicji stanowiącej uszczegółowienie terminu obszarufunkcjonalnego zapisanego w KPZK 2030, w myśl której obszarfunkcjonalny ośrodka wojewódzkiego to spójna pod względemprzestrzennym strefa oddziaływania miasta, charakteryzująca sięistnieniem powiązań funkcjonalnych oraz zaawansowanych procesówurbanizacyjnych, wyróżniająca się z otoczenia i upodabniająca się podpewnymi względami do głównego miasta. Delimitacja w oparciuo wyżej przytoczoną definicję, zdaniem Instytutu, w głównej mierzeodnosi się do diagnozy, która dla procesu planowania powinnastanowić jedynie wstępny etap.

10

UZASADNIENIE PRZYJĘTEJ METODOLOGII DELIMITACJI WrOF Instytut Rozwoju Terytorialnego, uwzględniając wykorzystaniedefinicji obszaru funkcjonalnego ośrodka wojewódzkiego(metropolitalnego), jako podstawową przyjął definicję prof. JanaMacieja Chmielewskiego, dla której oprócz przewidzianej prawniebazy doboru kryteriów/narzędzi delimitacji obszaru, uwzględnia siętakże określenie zasad zagospodarowania obszaru funkcjonalnego.Zdaniem Instytutu definicja prof. Chmielewskiego jest właściwsza,gdyż nie ogranicza się jedynie do delimitacji terenów silniezurbanizowanych w dniu analizy. Odpowiada to wspomnianym jużzapisom ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,który cel wyznaczania zasięgu przestrzennego obszaru funkcjonal-nego widzi w umożliwieniu rozwiązywania istniejących, ale przedewszystkim przewidywanych problemów w przyszłości, jak równieżrozwój nowych funkcji tych obszarów . Zgodnie z brzmieniem definicjiprof. J. M. Chmielewskiego rozpatrywany obszar „poza terenamizurbanizowanymi, obejmuje również strefy niezbędne dlafunkcjonowania jego systemów inżynieryjnych, komunikacyjnych orazusługowych, a także przestrzenie, które stanowią – z punktu widzeniaprzyrodniczego – konieczne dla niego zaplecze ekologiczneprzeznaczone na cele rekreacyjne, żywicielskie i klimatyczne”.Uwzględnienie w strukturze obszaru funkcjonalnego ośrodkawojewódzkiego (metropolitalnego) terenów, które aktualnie niewykazują cech miejskich, a stanowią o funkcjonalnym zrównoważeniuukładu (np. terenów otwartych), pozwala na antycypowanie zmianw przestrzeni, co w przypadku silnych procesów suburbanizacyjnychoznacza m.in. możliwość przeciwdziałanie degradacji przestrzeni (m.in.

11

12

10 Materiał sporządzony dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (Warszawa, luty 2013r.), jako wynik ekspertyzy Instytutu Geografii i Przestrzennego ZagospodarowaniaPolskiej Akademii Nauk (IGiPZ PAN) wykonanej przez prof. P. Śleszyńskiego.

11

12

Zgodnie z ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniuprzestrzennym (Dz.U. 2003 Nr 80 poz. 717 z późn. zm.)Art. 49c, ust. 1, pkt 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniuprzestrzennym (Dz.U. 2003 Nr 80 poz. 717 z późn. zm.)


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

planowanie z uwzględnieniem efektu niekontrolowanej suburba-nizacji – przeciwdziałanie efektowi„rozlewania się zabudowy”).Zobrazowaniem powyższych uwag są wyniki delimitacjiWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego uzyskane przez prof.P. Śleszyńskiego oraz Instytut Rozwoju Terytorialnego. Dlauwidocznienia charakteru rozważonych metodyk poniżej porównanozakres analiz wykonanych na potrzeby ww. delimitacji.O ile delimitacja przeprowadzona przez prof. Śleszyńskiego opiera sięna wartościach wskaźników w głównej mierze odwołujących się dodanych jednorocznych (tylko jeden wskaźnik – liczba mieszkańoddanych do użytku na 1000 mieszkańców – został przedstawionyw ujęciu dynamicznym tj. w latach 2002–2011), o tyle w delimitacjiwykonanej przez Instytut większość wskaźników zostałoprzeanalizowanych pod kątem uchwycenia tendencji zmian. Jedyniedwa spośród sześciu (tj. gęstość zaludnienia oraz wydatki budżetówjednostek samorządu terytorialnego na 1 mieszkańca) odnoszą się dodanych za jeden rok. Ich wykorzystanie wynika z koniecznościweryfikacji wyników analiz dynamicznych – obrazujących trendy.Delimitacje różnią się również zakresem informacji co do dookreśleniazależności funkcjonalnych. Obydwie uwzględniają informacje

o dojazdach do prac . Prof. Śleszyński użył dodatkowo danychdotyczących liczby zameldowań z rdzenia miejskiego obszarufunkcjonalnego (czyli np. Wrocławia) w danej gminie w 2009 r., coobrazuje zjawisko suburbanizacji. Instytut skupiając się na możliwychinterakcjach przestrzennych pomiędzy rdzeniem a strefą jegowpływów, przeanalizował m.in. uwarunkowania wynikającez dostępności drogowej oraz kolejowej. Jako dodatkową informację natemat ewentualnych powiązań wynikających np. z aktywnościgospodarczej, sprawdził średni dobowy ruch na drogachwojewódzkich i krajowych.Ostatecznie w opracowaniu prof. Śleszyńskiego w obszarzefunkcjonalnym ośrodka wojewódzkiego znalazły się gminy realizującemin. 6 z 7 mierników wg przyjętych wartości progowych .W przypadku Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego, ze względu nanieduże braki dwóch wskaźników (S1 – udział pracujących w zawodachpozarolniczych (70,2%) i S3 – liczba podmiotów gospodarczych na1000 mieszkańców (46,0%)) oraz możliwość uzyskania spójnościz miastem Oleśnica (spełniającym kryteria delimitacyjne), dodatkowow granicach obszaru znalazła się gmina wiejska Oleśnica (rys. 5).

13

14

Źródło: Kryteria delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, luty 2013r.

rdzeń

strefa zewnętrzna (gminy spełniające 6lub 7 minimalnych kryteriów)

strefa zewnętrzna (gminy włączone napodstawie innych ważnych przesłanek)

13

14

Prof. Śleszyński użył danych GUS z 2006 r., Instytut RozwojuTerytorialnego powołała sięna dane pozyskane z Izby Skarbowej weWrocławiu za 2012 r.

Prof. Śleszyński przyjął następujące wskaźniki: funkcjonalne (F1 – liczbawyjeżdżających do pracy najemnej do rdzenia MOF na 1000 mieszkańców w wiekuprodukcyjnym powyżej 50 (2006), F2 – liczba zameldowań z rdzenia MOF na 1000mieszkańców powyżej 3 (2009)), społeczno-gospodarcze (S1 – udział pracującychw zawodach pozarolniczych jako stosunek do średniej wojewódzkiej powyżej 75%

(2002); S2 – liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców jako stosunek dośredniej wojewódzkiej powyżej 75% (2011), S3 – liczba podmiotów gospodarczych na1000 mieszkańców jako stosunek do średniej wojewódzkiej powyżej 75% (2011));morfologiczne (M1 – gęstość zaludnienia (bez lasów i wód) w stosunku do średniejwojewódzkiej powyżej 50% (2011), M2 – liczba mieszkań oddanych do użytku na 1000mieszkańców w latach 2002 – 2011 w stosunku do średniej wojewódzkiej powyżej75%).

RYSUNEK 5. Mapa wynikowa Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego na podstawie delimitacji prof. P. Śleszyńskiego.

W analizowanym powyżej materiale Ministerstwo RozwojuRegionalnego przyznało, że przedstawiona metoda delimitacjimiejskich obszarów funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich posiadapewne ograniczenia wynikające z „potrzeby unifikacji podejścia orazpotrzeby stosunkowo prostego zastosowania metody, któraz pewnością nie opisuje wielu aspektów MOF OW diagnozowanych napoziomie regionalnym” . W konsekwencji Ministerstwo stwierdziło,że „w finalnej delimitacji MOF OW dopuszcza się pewne (nieznaczne)modyfikacje z poziomu regionalnego. Modyfikacje te przedewszystkim mogą wynikać ze szczególnych powiązań funkcjonalnychnieuwzględnionych w niniejszej delimitacji oraz z zapisówregionalnych planów i strategii rozwoju (aspekt planistyczny), którenie znalazły dotąd odbicia we wskaźnikach ilustrujących dokonującesię procesy społeczno-gospodarcze” .Uwzględniając przytoczone powyżej wnioski Instytutu wynikającez analizy metody zastosowanej przez prof. Śleszyńskiego orazstanowisko Ministerstwa co do możliwości uwzględniania specyfikiregionalnej, Instytut Rozwoju Terytorialnego podtrzymał przyjętew 2009 r. zasady i założenia delimitacji Wrocławskiego ObszaruFunkcjonalnego, ustalone m.in. na potrzeby delimitacji Wrocła-wskiego Obszaru Metropolitalnego w Planie ZagospodarowaniaPrzestrzennegoWojewództwa Dolnośląskiego, Perspektywa 2020 .

Wrocławski Obszar Funkcjonalny (WrOF) to strefa najbliższegosąsiedztwa miasta, charakteryzująca się ścisłymi i stałymi związkami.Na strukturę wewnętrzną WrOF składa się strefa węzłowa: miastocentralne (Wrocław) oraz strefa jego bezpośredniego oddziaływania.Za podstawową jednostkę delimitacji przyjęto gminę (najniższąjednostkę statystyczną NTS 5).Identyfikacji zasięgu oddziaływania Wrocławia na tereny przyległedokonano w oparciu o mierniki strukturalne (etap I), zależnościfunkcjonalno-przestrzenne (etap II) oraz docelową strukturę WrOF(etap III).W I i II etapie analiz przyjęte mierniki potraktowano niezależnie, cooznacza, że każdy z nich posiada jednakową wartość informacyjną.Dodatkowo ich wybór uzasadnia możliwość pozyskiwania danychcorocznie lub maksymalnie w odstępach pięcioletnich (dot. natężeniaruchu kołowego na drogach krajowych i wojewódzkich – etap II), cozapewnia prowadzenie stałego monitoringu zachodzącychw obszarze przemian społeczno-gospodarczych i zależnościfunkcjonalno-przestrzennych.

15

16

17

ZAŁOŻENIA I ZASADY DELIMITACJI

W III etapie skonstruowano 2 wskaźniki sumaryczne będące wynikiemanaliz przeprowadzonych w poprzednich fazach analizy i określająceliczbę kryteriów według cech strukturalnych i zależności funkcjonalno-przestrzennych. Podstawą przynależności danej gminy do WrOF byłospełnienie wartości progowych 6 z 12 analizowanych wskaźników.Dla zapewnienia spójności terytorialnej obszaru (etap III) zastosowanozasadę zwartości, tzn.: za wchodzące w skład WrOF uznano również tegminy, które nie spełniły kryteriów etapu I i II, ale graniczyły główniez gminami, które je spełniły.Z uwagi na wyniki wcześniejszych analiz i opracowań oraz sposóbudostępniania danych przez Główny Urząd Statystyczny etapydelimitacji zasięgu oddziaływania WrOF ograniczono do gminznajdujących się w strefie oddziaływania Wrocławskiego ObszaruIntegracji (WrOI) . W obszarze analiz znalazły się gminy powiatów:milickiego, oleśnickiego, oławskiego, średzkiego, trzebnickiego,wołowskiego, wrocławskiego, strzelińskiego oraz samWrocław (łącznie44 gminy).

Etap I – diagnoza uwarunkowań – analiza oddziaływania metropoliiw oparciu o cechy strukturalne; minimalna wartość badanej cechyw układzie dynamicznym lub statycznym ukształtowała się powyżej3-go kwartyla (Q3) .Wśród cech strukturalnych rozpatrzono :

• gęstość zaludnienia (wg stanu na 31 grudnia 2012 r.) (Q3=434),• zmianę liczby ludności (wg stanu na 31 grudnia w latach 1998-

2012) (Q3=101),• bilans salda migracji (wg stanu na 31 grudnia w latach 1998-2012)

(Q3=24,9),• bilans liczby mieszkań oddanych do użytku (wg stanu na 31

grudnia w latach 1998-2012) (Q3=35),• zmianę liczby podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do

rejestru REGON (wg stanu na 31 grudnia w latach 1998-2012)(Q3=163),

• wydatki budżetów jednostek samorządu terytorialnego na1 mieszkańca (wg stanu na 31 grudnia 2012 r.) (Q3=3493).

Wartości powyższych wskaźników zobrazowano na mapach 1-6.Szrafurą zaznaczono obszary gmin, w których wartości analizowanegowskaźnika ukształtowały się na poziomie powyżej przyjętej wartościprogowej tj. Q3 – trzeciego kwartyla.

18

19

20

ANALIZA ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA WROF METODĄWSKAŹNIKOWĄANALIZA ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA WROF METODĄWSKAŹNIKOWĄ

15

16

17

Źródło: Kryteria delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodkówwojewódzkich, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego,Warszawa, luty 2013r., str.10.

jw.

Plan stanowi załącznik nr 1 do uchwały nr XLVIII/1622/14 Sejmiku WojewództwaDolnośląskiego z dnia 27 marca 2014 r. w sprawie zmiany uchwały nr XLVIII/873/2002SejmikuWojewództwa Dolnośląskiego z dnia 30 sierpnia 2002 r. w sprawie uchwaleniaPlanu Zagospodarowania PrzestrzennegoWojewództwa Dolnośląskiego

18

19

20

WrOI – jeden z czterech podstawowych obszarów województwa, charakteryzujący sięzróżnicowanymi uwarunkowaniami rozwoju, wynikającymi z warunkówgeograficznych, sytuacji społeczno-gospodarczej i zaszłości historycznej. Wyznaczonyw sposób orientacyjny, w oparciu o analizy przeprowadzone w ramach„Diagnozy stanuzagospodarowania przestrzennego województwa i uwarunkowań dla jego rozwoju”(2009).

trzeci kwartyl (Q3) - jedna z miar położenia obserwacji, która dzieli zbiór obserwacji nadwie części odpowiednio po 75% położonych poniżej tego kwartyla i 25% powyżej.

Źródłem danych statystycznych użytych w analizie cech strukturalnych jest GUS (BDL).


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 1. Gęstość zaludnienia (2012).

MAPA 2. Zmiana liczby ludności w latach 1998-2012.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 3. Bilans salda migracji w latach 1998-2012 na 1000 mieszkańców.

MAPA 4. Bilans liczby mieszkań oddanych do użytku w latach 1998-2012 na 1000 mieszkańców.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MAPA 5. Zmiana liczby podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w latach 1998-2012.

MAPA 6. Wydatki budżetów jednostek samorządu terytorialnego na 1 mieszkańca (2012).

Wyniki delimitacji I etapu wskazują na niejednorodność badanegoobszaru, przy jednoczesnej koncentracji rozpatrywanych cech wstrefie podmiejskiej Wrocławia oraz na terenie siedzib władzpowiatów. Wyjątek stanowią miasto Oleśnica i Oława, które wporównaniu z okalającymi je obszarami wiejskimi w mniejszymstopniu spełniają kryterium delimitacji tego etapu badania.Odpowiadały im niższe niż na terenach wiejskich wartości saldamigracji ogółem (ujemne wartości salda migracji w przeliczeniu na1000 osób) oraz słabszy przyrost liczby podmiotów gospodarkinarodowej. Odpływ liczby ludności z Wrocławia, rozwój zabudowymieszkaniowej oraz wzrost aktywności gospodarczej na terenachpodmiejskich świadczy o zachodzącym na tym obszarze procesiesuburbanizacji. Szczególnie silnie jest on zauważalny na terenie gminbezpośrednio graniczących zWrocławiem.

21 Kierunek ciążenia zgodny z wynikami analiz przeprowadzonymi przez Instytut RozwojuTerytorialnego w 2009 r. w układzie trzech województw, tj.: dolnośląskiego, opolskiegoi wielkopolskiego.

Wysokie wartości analizowanych wskaźników przyjmują równieżgminy zlokalizowane na północnym-wschodzie oraz południowym-wschodzie od stolicy województwa21.Zbiorczo wyniki analizy zawarto w tabeli 1. Ich efektem jest równieżmapa 7, która obrazuje stopień przynależności do WrOF określony napodstawie jedynie danych ilościowych. Maksymalną liczbęspełnionych wartości progowych mierników I etapu uzyskała gminaKąty Wrocławskie (tj. 6), kolejno gminy: Długołęka, Dobroszyce, Jelcz-Laskowice, Kobierzyce, Miękinia, Oborniki Śląskie, Oława (gm. wiejska),Siechnice iTrzebnica (po 5).


Lp. Nazwagminy Typ* Nazwa

powiatuGęstość

zaludnieniaw 2012 r.[os./km ]2

Zmiana liczbyludnościw latach

1998 – 2012(1998=100%)

Bilans saldamigracjiw latach

1998 – 2012na 1000

mieszkańców

Bilans liczbymieszkań

oddanych doużytku w latach

1998 – 2012na 1000

mieszkańców

Zmiana liczbypodmiotów gospodarkinarodowej wpisanych

do rejestru REGONw latach 1998 – 2012

(1998=100%)

Wydatki budżetówjednostek samorządu

terytorialnegona 1 mieszkańca

w 2012 r.[zł]

Bierutów

Borów

Brzeg Dolny

Cieszków

Czernica

Długołęka

Dobroszyce

Domaniów

Dziadowa Kłoda

Jelcz-Laskowice

Jordanów Śląski

Kąty Wrocławskie

Kobierzyce

Kondratowice

Kostomłoty

Krośnice

Malczyce

Mietków

Międzybórz

Miękinia

Milicz

Oborniki Śląskie

Oleśnica

Oleśnica

Oława

Oława

Prusice

Przeworno

Siechnice

Sobótka

Strzelin

Syców

Środa Śląska

Trzebnica

Twardogóra

Udanin

Wiązów

Wińsko

Wisznia Mała

Wołów

Zawonia

Żmigród

Żórawina

mw

w

mw

w

w

w

w

w

w

mw

w

mw

w

w

w

w

w

w

mw

w

mw

mw

m

w

m

w

mw

w

mw

mw

mw

mw

mw

mw

mw

w

mw

w

w

mw

w

mw

w

oleśnicki

strzeliński

wołowski

milicki

wrocławski

wrocławski

oleśnicki

oławski

oleśnicki

oławski

wrocławski

wrocławski

wrocławski

strzeliński

średzki

milicki

średzki

wrocławski

oleśnicki

średzki

milicki

trzebnicki

oleśnicki

oleśnicki

oławski

oławski

trzebnicki

strzeliński

wrocławski

wrocławski

strzeliński

oleśnicki

średzki

trzebnicki

oleśnicki

średzki

strzeliński

wołowski

trzebnicki

wołowski

trzebnicki

trzebnicki

wrocławski

603/38

53

736/46

46

150

120

48

57

44

930/48

55

728/93

118

46

49

46

116

46

371/34

77

880/30

624/75

1781

52

1173

64

207/48

45

369/140

219/55

1216/60

613/48

621/51

1524/55

819/39

49

256/39

49

93

682/33

49

689/30

80

94,2/97,8

101,8

92,3/102,9

99

169,8

145,6

110,0

99,5

102,4

101,7/118,0

104,1

119,9/129,2

150,9

95,5

103,1

105,1

98,2

98,3

100,3/102,9

125,3

94,3/104,7

111,9/119,2

95,9

117,6

100,6

115,6

101,3/100,3

92,8

142,1/139,1

106,4/100,3

94,8/99,5

98,0/112,1

106,4/97,6

103,9/110,8

97,7/105,3

94,4

110,2/94,5

93,2

133,3

102,4/92,9

109,0

101,3/97

123,8

-47,2/-33,4

13,1

-30,4/22,9

-56,4

315

242,8

59,5

-30,6

-15,5

-38,1/139

49,1

103/180,3

241,5

-46

12,9

-7,5

2,5

13,2

-18,5/-2,2

179,6

-58,3/-1,8

124,3/173,2

-15,2

91,3

-11,9

115,7

-23,8/-1,8

-47,6

130,9/303,4

58/17,2

-38,4/22,1

-46,1/53,2

26,4/9

31,8/53,5

-38/25,9

-33,3

5,1/-50,4

-30,3

151,8

19,9/-0,1

35,4

-1,7/-33,2

136,5

18,5/10,8

18,6

53,3/35,7

16

143,4

118,8

39,9

10,6

24,7

69,7/50,4

35,1

113,7/115,2

186,4

4,2

26,9

21,6

21,4

26,7

36,6/29,3

84

32,8/28,8

93,7/69,7

36,6

60,4

65,6

42,6

46,7/20,1

14

232,2/148,9

53,5/30,9

32,4/21,6

29,1/46,2

53,8/24,4

71,7/32,7

25,9/39,1

8,8

25,2/7,2

11,9

100,8

54/15

33,9

30,3/12,3

94,9

141/160,8

176

170,9/192

149,3

286,6

259,1

173,5

156,5

219

159,2/188,1

147,1

161,1/234

306,1

172

164,9

154,3

122

133,5

147,7/156,8

225,2

148,4/175,3

132,9/180,9

143,5

191,7

115,4

205,8

171,4/163,2

170,9

226,8/202,5

140,4/151,4

146,3/229,5

154,5/234,3

143,4/159,7

151,7/190,7

117,4/114,1

137,5

132,7/134,7

154,1

206,8

139,1/149,5

197

157,5/133

206,4

2848

2818

3232

2840

2976

3909

3647

2846

3023

2540

2379

3554

5748

3364

2670

3854

2950

3826

3562

3597

2943

2581

2770

2790

2813

3505

4806

2568

3754

2441

2868

2548

3021

2638

2493

3220

2611

2808

2608

2452

2813

3559

2557

Liczbaspełnionych

min.kryteriów

1

2

4

0

4

5

5

0

2

5

3

6

5

1

2

2

0

1

4

5

3

5

3

4

2

5

4

1

5

3

2

4

4

5

4

0

1

0

4

3

3

3

4

Wartość wskaźników (wartości powyżej III kwartyla pogrubiono i podkreślono)**

TABELA 1. Wyniki analiz zasięgu oddziaływania WrOF metodą wskaźnikową.

* Typ administracyjny gminy: m – gmina miejska, mw – gmina miejsko-wiejska, w – gmina wiejska.** W przypadku gminy miejsko-wiejskiej pierwsza podana wartość odpowiada części miejskiej, druga części wiejskiej.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MAPA 7. Wyniki analiz zasięgu oddziaływania WrOF etapu I delimitacji .

ANALIZA ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA WrOF W OPARCIUO DANE GRAFICZNE

Etap II – delimitacja właściwa – identyfikacja obszaru funkcjonalnegojako strefy bezpośredniego oddziaływania Wrocławia na terenyprzyległe, charakteryzującego się związkami ścisłymi i stałymi.Delimitacja została dokonana w oparciu o zależności funkcjonalno-przestrzenne.Powiązania funkcjonalne ze strefą węzłową ustalono na podstawieanaliz:

• dojazdów do pracy (udział dojeżdżających do pracy do Wrocławiaw liczbie pracujących wg miejsca zamieszkania w 2012 r.; wartośćprogowa – powyżej 10% ),

ANALIZA ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA WrOF W OPARCIUO DANE GRAFICZNE

• natężenia ruchu (średni dobowy ruch, tj. liczba poj./dobę,wg danych za 2010 r.; wartość progowa powyżej 10 tys. poj./dobę),

• dostępności drogowej oraz kolejowej do Wrocławia (wg danych za2013 r.; wartość progowa do 45 minut),

• komunikacji podmiejskiej Wrocławia (zasięg i częstotliwośćkomunikacji kolejowej wg stanu na 8 stycznia 2014 r., wartośćprogowa – powyżej 20 połączeń na dobę oraz komunikacjiautobusowej wg stanu na 13 listopada 2013 r., wartość progowa –powyżej 40 połączeń na dobę).

Rozbieżność czasowa powyższych danych wynika z braku cyklicznościoraz jedności czasowej dostępnych pomiarów. Analizy wskazanychmierników zobrazowano na mapach 8–13.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 8. Udział dojeżdżających do pracy do Wrocławia w liczbie pracujących wg miejsca zamieszkania w 2012 r.

MAPA 9. Natężenie ruchu kołowego na drogach krajowych i wojewódzkich (2010),

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MAPA 10. Dostępność drogowa gmin do Wrocławia (2013).

MAPA 11. Dostępność kolejowa gmin do Wrocławia (2013).


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 12. Liczba połączeń kolejowych w ciągu doby (wg stanu na 8 stycznia 2014 r.).

MAPA 13. Liczba bezpośrednich połączeń autobusowych w ciągu doby (wg stanu na 13 listopada 2013 r.).

Wyniki delimitacji II etapu przy przyjętych wartościach progowychanalizowanych wskaźników, zgodnie z ich liniowym charakterem,wskazują na promienisty rozkład badanych cech, przy czym siła ichwystępowania jest zależna od odległości od rdzenia badanegoobszaru. Najsilniejsze relacje koncentryczne potwierdzono w obrębiestrefy podmiejskiejWrocławia (co dobitnie obrazują dojazdy do pracy).Uzupełnieniem tej analizy jest próba określenia możliwościzwiązanych z przemieszczaniem się ludności do Wrocławia. Analizazasięgu i częstotliwości komunikacji określonej na potrzeby analiz jakopodmiejska wskazuje jako główne możliwe kierunki napływu ludnościz gmin zlokalizowanych wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnychw kierunku Oleśnicy, Trzebnicy, Oławy, Środy Śląskiej, Strzelinai Wołowa. Jednostki te z uwagi na pełnione funkcje miejskie mogłyby

stanowić naturalne ośrodki równoważenia rozwoju. Jednakżeczynnikiem silnie ograniczającym zasięg przestrzenny potencjalnegoWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego jest obecnie czas dojazdu doWrocławia.W związku z tym w toku dalszych analiz (etap III) m.in. gminaWołów nie spełniła kryterium minimum.Zbiorczo wyniki przeprowadzonego badania zawarto w tabeli 2.Ilustruje je mapa 14, na której na podstawie danych ilościowychokreślono stopień przynależności do WrOF. Maksymalną liczbęspełnionych wartości progowych mierników wykorzystanych w IIetapie uzyskały gminy: Długołęka, Kąty Wrocławskie, Mietkówi Siechnice (po 6), kolejno gminy: Czernica, Oleśnica (gm. miejska),Oleśnica (gm. wiejska) i Żórawina (po 5).

Lp. Nazwagminy Typ* Nazwa

powiatu

Bierutów

Borów

Brzeg Dolny

Cieszków

Czernica

Długołęka

Dobroszyce

Domaniów

Dziadowa Kłoda

Jelcz-Laskowice

Jordanów Śląski

Kąty Wrocławskie

Kobierzyce

Kondratowice

Kostomłoty

Krośnice

Malczyce

Mietków

Międzybórz

Miękinia

Milicz

Oborniki Śląskie

Oleśnica

Oleśnica

Oława

Oława

Prusice

Przeworno

Siechnice

Sobótka

Strzelin

Syców

Środa Śląska

Trzebnica

Twardogóra

Udanin

Wiązów

Wińsko

Wisznia Mała

Wołów

Zawonia

Żmigród

Żórawina

mw

w

mw

w

w

w

w

w

w

mw

w

mw

w

w

w

w

w

w

mw

w

mw

mw

m

w

m

w

mw

w

mw

mw

mw

mw

mw

mw

mw

w

mw

w

w

mw

w

mw

w

oleśnicki

strzeliński

wołowski

milicki

wrocławski

wrocławski

oleśnicki

oławski

oleśnicki

oławski

wrocławski

wrocławski

wrocławski

strzeliński

średzki

milicki

średzki

wrocławski

oleśnicki

średzki

milicki

trzebnicki

oleśnicki

oleśnicki

oławski

oławski

trzebnicki

strzeliński

wrocławski

wrocławski

strzeliński

oleśnicki

średzki

trzebnicki

oleśnicki

średzki

strzeliński

wołowski

trzebnicki

wołowski

trzebnicki

trzebnicki

wrocławski

8,4

14,2

8,2

3,2

32,2

31,2

12

11

2,5

9,2

15

19,9

20,5

7,4

11,3

6

10,8

14,8

3,4

21

3,1

16,6

11,2

10,2

6,4

8,2

10,2

6

26,9

14,4

8,7

4,4

9,6

11,4

12,1

3,8

6

6

21,4

6,3

11,5

11,2

22,7

Liczbaspełnionych

min.kryteriów

Wartość wskaźników (wartości spełniające kryterium progowe pogrubiono i podkreślono)

TABELA 2. Wyniki analiz zasięgu oddziaływania WrOF w oparciu o zależności funkcjonalno-przestrzenne.

* Typ administracyjny gminy: m – gmina miejska, mw – gmina miejsko-wiejska, w – gmina wiejska.** r. s. – ruch sezonowy

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

Udziałdojeżdżających

do pracy doWrocławia w liczbie

pracujących wg miejscazamieszkania w 2012 r.

[%]

Natężenieruchu kołowego

na drogachkrajowych

i wojewódzkichw 2010 r.

[poj./24h]

Dostępnośćdrogowa gmindo Wrocławia

w 2013 r.[min]

Dostępnośćkolejowagmin do

Wrocławiaw 2013 r.

[min]

Liczba połączeńkolejowych

w ciągu dobywg danych

na 8 stycznia2014 r.

Liczbabezpośrednich

połączeńautobusowychw ciągu dobywg stanu na13 listopada

2013 r.

3627

5590

3637

5075

6824

28774

4426

15087

---

6181

13944

11482

21791

2891

19251

4420

5878

11346

4976

6385

3525

5630

12053

11197

9357

8554

3596

683

11727

13437

4026

5391

7247

8102

2420

8989

7468

1723

14036

2745

3379

5818

13499

51

42

41

76

29

19

36

37

54

38

38

26

28

56

33

67

51

43

55

36

63

37

33

33

31

31

41

64

18

44

46

53

41

36

53

42

41

74

28

61

44

52

27

75

45

38

177

23

35

67

---

---

35

---

24

---

---

---

113

46

33

124

25

130

42

50

50

26

20

60

---

11

---

64

---

32

53

78

---

---

71

45

49

---

68

15

17

23

34

r. s.**

27

53

9

---

---

27

---

31

---

---

---

r. s.**

36

22

12

65

r. s.**

26

26

38

38

32

32

---

85

---

26

---

31

17

9

---

---

34

17

32

---

26

26

6

6

7

10

113

269

14

10

---

79

25

158

25

1

28

---

---

47

14

---

34

11

205

205

113

113

4

---

80

137

49

80

159

135

14

15

---

7

---

16

---

4

31

0

4

3

0

5

6

2

3

0

4

3

6

3

0

3

0

2

6

0

4

0

4

5

5

4

4

3

0

6

4

2

1

4

3

1

1

1

1

4

1

2

2

5

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 14. Wyniki zasięgu oddziaływania WrOF II etapu delimitacji.

WYZNACZENIE GRANIC WROF

Etap III – bazujący na wynikach analiz etapu I i II – określenie docelowejstrukturyWrOF.Zgodnie z przyjętymi założeniami i zasadami delimitacji orazwynikami analiz etapu I i II we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnymznalazło się 27 gmin (mapa 17), w tym:

• 3 gminy miejskie:Wrocław, Oleśnica oraz Oława,• 9 gmin miejsko-wiejskich: Trzebnica, Środa Śląska, Prusice,

Oborniki Śląskie, Brzeg Dolny, Kąty Wrocławskie, Sobótka,Siechnice, Jelcz-Laskowice,

• 15 gmin wiejskich: Oleśnica, Oława, Żórawina, Kobierzyce,Kostomłoty, Miękinia, Wisznia Mała, Długołęka, Czernica,

22

WYZNACZENIE GRANIC WROF Zawonia, Dobroszyce, Domaniów, Borów, Jordanów Śląski,Mietków.

W poniższej tabeli przedstawiono zestawienie realizacji wartościprogowych mierników poprzednich etapów badaniaz uwzględnieniem przyjętych założeń i zasad delimitacji. Kolorwierszy w tabeli odpowiada liczbie spełnionych kryteriów I i IIetapu analizy zgodnie z informacją przedstawioną na mapie 17.Pogrubionym krojem pisma zaznaczono gminy, które niespełniły kryterium minimum (tj. suma spełnionych warunkówbyła niższa niż 6), ale realizowały wymogi zastosowania przyjętejmetody zwartości (gminy: Zawonia, Kostomłoty i Domaniów).

22Zasięg przestrzenny przeprowadzonej na potrzeby niniejszego projektu delimitacjiWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego odpowiada wynikom prac wykonanych wcelu wyznaczenia granic Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego w PlanieZagospodarowania PrzestrzennegoWojewództwa Dolnośląskiego, Perspektywa 2020,przyjętego przez Sejmik Województwa uchwałą z dnia 27 marca 2014 r. (Uchwała NrXLVIII/1622/2014)

TABELA 3. Wyniki analiz zasięgu oddziaływania WrOF w oparciu o wyniki etapu I, II delimitacji.

Lp. Nazwagminy Typ*

Bierutów

Borów

Brzeg Dolny

Cieszków

Czernica

Długołęka

Dobroszyce

Domaniów

Dziadowa Kłoda

Jelcz-Laskowice

Jordanów Śląski

Kąty Wrocławskie

Kobierzyce

Kondratowice

Kostomłoty

Krośnice

Malczyce

Mietków

Międzybórz

Miękinia

Milicz

Oborniki Śląskie

Oleśnica

Oleśnica

Oława

Oława

Prusice

Przeworno

Siechnice

Sobótka

Strzelin

Syców

Środa Śląska

Trzebnica

Twardogóra

Udanin

Wiązów

Wińsko

Wisznia Mała

Wołów

Zawonia

Żmigród

Żórawina

mw

w

mw

w

w

w

w

w

w

mw

w

mw

w

w

w

w

w

w

mw

w

mw

mw

m

w

m

w

mw

w

mw

mw

mw

mw

mw

mw

mw

w

mw

w

w

mw

w

mw

w

* Typ administracyjny gminy: m – gmina miejska, mw – gmina miejsko-wiejska, w – gmina wiejska.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

Liczba spełnionychmin. kryteriów etapu

I

Liczba spełnionychmin. kryteriów etapu

IISuma

1

6

7

0

9

11

7

3

2

9

6

12

8

1

5

2

2

7

4

9

3

9

9

8

9

6

7

1

11

7

4

5

8

8

5

1

2

1

8

4

5

5

9

0

4

3

0

5

6

2

3

0

4

3

6

3

0

3

0

2

6

0

4

0

4

5

5

4

4

3

0

6

4

2

1

4

3

1

1

1

1

4

1

2

2

5

1

2

4

0

4

5

5

0

2

5

3

6

5

1

2

2

0

1

4

5

3

5

4

3

5

2

4

1

5

3

2

4

4

5

4

0

1

0

4

3

3

3

4

Ponadto określony na podstawie rezultatów wcześniejszych etapówdelimitacji stopień przynależności do WrOF stanowi podstawę dowyznaczenia stref oddziaływania miasta rdzeniowego – Wrocławiaw odniesieniu doWrocławskiego Obszaru Integracji (WrOI).Na podstawie niniejszych analiz w strefie bezpośredniego wpływuośrodka rdzeniowego znalazły się gminy, których stopieńprzynależności został określony jako wysoki lub bardzo wysoki (gminyte spełniły kryterium minimum przynależności do WrOF, tj. sumaspełnionych warunków wyniosła min. 6).Do drugiej strefy zaliczono gminy, dla których wyniki analiz świadcząo umiarkowanym stopniu przynależności. Gminy te w większości, napodstawie przyjętych zasad i założeń delimitacji, nie znalazły sięwe WrOF, jednakże poziom osiągniętych wyników każe rozpatrywać jejako obszary potencjalnie predysponowane do rozszerzenia granicWrOF – obszary perspektywicznego rozwoju, tj. gminy: Żmigród,Wołów, Strzelin,Twardogóra, Syców i Międzybórz.Gminy spełniające wartości progowe rozpatrzonych miernikóww stopniu określonym jako niski i bardzo niski zakwalifikowano dozewnętrznej strefy oddziaływaniaWrocławia (mapa 17).Dodatkowo, w celu określenia kierunków rozwoju strefy wpływów

miasta rdzeniowego, przeanalizowano planowane inwestycjew zakresie poprawy infrastruktury drogowej i kolejowej (tabela 5, 6).Analiza ich przebiegu pozwala na wytypowanie przewidywanychkierunków poprawy drożności sieci oraz dostępności do Wrocławia dlamieszkańców gmin określonych jako predysponowane do rozszerzeniagranic WrOF. W tym względzie szczególne znaczenie będzie miećrealizacja poniższych inwestycji drogowych:

• w kierunku północnym (budowa drogi S5) (dot. m.in. gminyŻmigród),

• w kierunku północno-zachodnim w ciągu dróg wojewódzkich(łącznik aglomeracyjny A4–S5) (dot. m.in. gminyWołów iWińsko).

23

Istotne będzie również zakończenie realizacji prowadzonych inwestycjikolejowych:

• linia kolejowa E-59 na odcinkuWrocław–Leszno–Poznań (dot. m.in.gminy Żmigród),

• modernizacja i poprawa bezpieczeństwa przejazdów kolejowychna liniach 273 (dot. m.in. gminyWołów), 276 (dot. gminy Strzelin).


23Niniejsze inwestycje mogą zostać sfinansowane z funduszy unijnych na lata 2014 – 2020.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 15. Wyniki delimitacji WrOF.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

TABELA 4. Inwestycje drogowe w części lub całości przebiegające przez WrOF.

Inwestycje drogowe*

Krajowe:• budowa drogi S5 Poznań–Wrocław ujęta w Programie Budowy Dróg Krajowych na lata 2011–2015 (Załącznik do uchwały Rady Ministrów

Nr 10/2011 z dnia 25 stycznia 2011 r.) oraz w Dokumencie Implementacyjnym do Strategii RozwojuTransportu do 2020 r. (z perspektywą do2030 r.),

• ETAP II – Budowa łącznika drogi krajowej nr 35 z autostradą A-4 węzeł Strzeganowice ujęta w Programie Budowy Dróg Krajowych na lata2011–2015 (Załącznik do uchwały Rady Ministrów Nr 10/2011 z dnia 25 stycznia 2011 r.).

Wojewódzkie*Planowane:

Realizowane:

• ŁĄCZNIK AGLOMERACYJNY A4–S8 – „Budowa drogi wojewódzkiej od węzła A4 Bielany Wrocławskie (ul. Karkonoska) do drogiwojewódzkiej 395 (rondo ŻernikiWrocławskie) i do granicyWrocławia (ul. Buforowa),

• ŁĄCZNIK AGLOMERACYJNY A4–S5 – Skomunikowanie mostu na rzece Odrze w miejscowości Brzeg Dolny z Drogą krajową nr 94 i drogąwojewódzką nr 340,

• ŁĄCZNIK AGLOMERACYJNY A4–S8 –„Budowa drogi wojewódzkiej od drogi wojewódzkiej nr 455 do drogi krajowej nr 8",• ŁĄCZNIK AGLOMERACYJNY A4–S5 –„Koncepcja skomunikowania A4 z S5 wraz z obwodnicą Obornik Śląskich",• USPRAWNIENIE POŁĄCZEŃ Z DROGAMI KRAJOWYMI I AUTOSTRADAMI –„Budowa łącznika pomiędzy drogą powiatową nr 1950D a DK-35",

• ŁĄCZNIK AGLOMERACYJNY A4–S5 –„Budowa mostu na rzece Odrze w m. Brzeg Dolny wraz z drogami dojazdowymi" – inwestycja w trakcierealizacji,

• ŁĄCZNIK AGLOMERACYJNY A4–S8 –„Budowa drogi wojewódzkiej Żerniki Wrocławskie–Siechnice (od ronda w ciągu drogi wojewódzkiejnr 395 do drogi krajowej nr 94)" – inwestycja w trakcie realizacji.

* Inwestycje zawarte w wykazie zadań przewidzianych do finansowania w ramach limitów zobowiązań określonych w Wieloletniej Prognozie FinansowejSamorząduWojewództwa Dolnośląskiego na lata 2011-2024.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

TABELA 5. Inwestycje kolejowe w części lub całości przebiegające przez WrOF.

Inwestycje kolejowe*

Planowane:

Realizowane:

• prace na linii kolejowej CE-59 na odcinkuWrocław Brochów/Grabiszyn–Głogów–Zielona Góra–Rzepin–Szczecin Podjuchy,• linia kolejowa CE-30 na odcinku Czarnowąsy–Jelcz–Wrocław Brochów,• linia kolejowa nr 143 na odcinku Kluczbork–Oleśnica–Wrocław Mikołajów,• linia kolejowa CE-59 na odcinku Strzelin–Kamieniec Ząbkowicki,• przygotowanie dokumentacji środowiskowej dla linii kolejowej nr 281 na odcinku Oleśnica–Krotoszyn–Gniezno.

• linia kolejowa nr 274 na odcinkuWrocław–Wałbrzych–Jelenia Góra,• linia kolejowa E-59 na odcinkuWrocław–Leszno–Poznań,• modernizacja i poprawa bezpieczeństwa przejazdów kolejowych na liniach 143, 273, 276.

MAPA 18. Granica WrOF wraz z obszarem perspektywicznego rozwoju.

Z uwagi na wyniki niniejszej delimitacji WrOF wyznaczone na jejpodstawie strefy oddziaływania Wrocławia, przewidywane skutkirealizacji planowanych inwestycji transportowych oraz świadomośćwładz lokalnych wobec obecnych i przyszłych wyzwań stojącychprzed samorządami w zakresie wzmocnienia współpracyinstytucjonalnej, w obszar dalszych prac związanych z realizacją

niniejszego projektu została włączona również gmina Wołów (mapa18). Samorząd ten wielokrotnie deklarował chęć współpracy, widzącw niej nadzieję na praktyczne wdrażanie idei wielofunkcyjnegoplanowania z udziałem przedstawicieli różnych poziomów zarządzaniaprzestrzenią.

WYTYCZNE DLA STRATEGII SPÓJNOŚCI WrOF

Analiza polityk rozwoju gmin WrOFMieszkalnictwo i usługi

Analiza rynku gruntów inwestycyjnychTransport

Środowisko przyrodniczo-kulturowe i rekreacjaProjekt optymalego układu zielonej infrastruktury WrOF

III ROZDZIAŁ


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

WYTYCZNE DLA STRATEGII SPÓJNOŚCI WrOF


ANALIZA POLITYK ROZWOJU GMIN WrOF

WSTĘP

METODOLOGIA

M

AG

U

R

W

Analiza polityk rozwoju gmin została wykonana w oparciu o studiauwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego(SUiKZP) wszystkich 27 gmin WrOF (poza Wrocławiem). Jej celem jestprzedstawienie polityk rozwojowych gmin z tego obszaru i znalezieniedeterminant kształtujących te polityki. W analizie omówiono prawneaspekty wpływu SUiKZP gmin na kształtowanie ich politykprzestrzennych (rozdział poświęcony temu zagadnieniu znajduje sięw materiale załączonym do niniejszej publikacji na płycie),przedstawiono metodologię i dokonano analizy SUiKZP gminnależących do WrOF na podstawie uogólnionych kategoriiprzeznaczeń terenu.

Kompleksowym źródłem danych o kierunkach polityki przestrzennejgmin są studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowanieprzestrzennego gmin. Ponieważ nie ma wspólnej metodologii ichsporządzania, trudno jest porównywać zawarte w nich założenia.Analizę przeznaczeń terenów należących do gmin z obszaru WrOF,określonych w części kierunkowej ich SUiKZP, przeprowadzonopoprzez wektoryzację załączników graficznych (tzw. rysunków) orazreklasyfikację oznaczeń.W ten sposób utworzono 7 podstawowych kategorii przeznaczeńterenu:

– zabudowa mieszkaniowa, mieszkaniowo-usługowa i zagro-dowa. W tej grupie znalazły się wszystkie kategorie przeznaczeńterenu, na których dopuszczono funkcję mieszkaniową i zagrodową,także w połączeniu z usługami i aktywnością gospodarczą.

– aktywność gospodarcza. W kategorii znalazły się terenyprzemysłowe, składowe, magazynowe itp. W kategorii „aktywnośćgospodarcza”w niektórych gminach mogą znaleźć się także usługi.

– usługi (w tym sport i rekreacja). W tej kategorii znalazły sięwszystkie rodzaje usług, z wyjątkiem usług towarzyszącychzabudowie mieszkaniowej lub aktywności gospodarczej. Terenyprzeznaczone pod usługi związane ze sportem, rekreacją i turystyką,mogą obejmować zarówno te przeznaczone pod zabudowę, jaktereny otwarte.

– rolnictwo i obsługa rolnictwa. Kategoria zawiera główniegrunty orne, łąki i pastwiska, a także sady, tereny gospodarstw rolnych(bez oznaczonych jako zabudowa zagrodowa), ogrodniczych,rybackich i leśnych; także tereny rolne, na których dopuszczonolokalizację elektrowni wiatrowych.

– wody powierzchniowe. Kategoria zawiera wody płynącei stojące, które były oznaczone na rysunku, niezależnie od pełnionejfunkcji.

WSTĘP

METODOLOGIA

M

AG

U

R

W

– lasy, zieleń urządzona i nieurządzona. Kategoria obejmujetereny zieleni w tym lasy, parki, cmentarze, ogrody działkowe orazpodkategorię zawierającą tereny podmokłe, zalewowe, brzegi jeziori wały przeciwpowodziowe.

– tereny pozostałe: tereny komunikacyjne, w tym drogi i liniekolejowe oraz obsługa komunikacji, tereny infrastruktury technicznej,m.in. ujęcia wody, tereny zamknięte i tereny górnicze.Ze względu na to, że konstrukcja studium Wrocławia znacznie odbiegaod zbliżonego modelu pozostałych studiów gmin i jednemu obszarowimożna przypisać nawet kilka potencjalnych przeznaczeń, miastozostało wyłączone z opracowania.

• Zidentyfikowano tereny, dla których nie wskazano przeznaczenia.Najczęściej wynika to z niezgodności granic gmin na rysunkustudium z faktycznymi granicami. Wystąpiły także przypadkiodwrotne, kiedy gminy wprowadzały ustalenia dla terenów pozaswoimi granicami – w tych przypadkach w opracowaniu ich nieuwzględniono.Interpretacja wyników. Ta sama aktywność - w zależności od gminy- mogła znaleźć się w różnych kategoriach po reklasyfikacji. Wynikato z odmiennych klasyfikacji przyjętych przez gminy orazkonieczności interpretacji zapisów przez autorów opracowania.Trudności wynikały również ze zróżnicowanego podejścia gmin dooznaczania na rysunku studium obiektów liniowych, takich jakdrogi, linie kolejowe i cieki wodne. Były one oznaczane w liniachrozgraniczających symbolem liniowym lub nieoznaczane w ogóle.Przyjęto, że symbole liniowe odpowiadają faktycznym szero-kościom obiektów, co może znacznie odbiegać od rzeczywistości.

• Przyjęte założenia i uogólnienia powodują, że analiza ma charakterpoglądowy.

Analizie poddano 27 gmin z WrOF z wyłączeniem samego Wrocławia.Zapisy w studiach gmin zostały zaliczone do siedmiu podstawowychkategorii określających przeznaczenie danego obszaru. Następniezsumowano powierzchnię obszarów przypisanych różnym przezna-czeniom w ramach poszczególnych gmin. Ostatecznie dla każdejgminy obliczono, jaki procent jej terenu wyznaczono pod dany rodzajzabudowy, czy jaki nadano mu charakter.

•

•

Z

I

PROBLEMY I ROZBIEŻNOŚCI:

ANALIZA SUIKZP GMIN NALEŻĄCYCH DO WrOF NA PODSTAWIEUOGÓLNIONYCH KATEGORII PRZEZNACZEŃ TERENU

Z

I

PROBLEMY I ROZBIEŻNOŚCI:

ANALIZA SUIKZP GMIN NALEŻĄCYCH DO WrOF NA PODSTAWIEUOGÓLNIONYCH KATEGORII PRZEZNACZEŃ TERENU


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 1. Przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (zabudowa mieszkaniowa).

Źródło: Opracowanie IRT na podstawie SUiKZP gmin z WrOF.

W przypadku funkcji mieszkaniowej (jak również mieszkaniowo-usługowej i zagrodowej) największy procent terenu pod tę kategorięzabudowy przeznaczony został w gminie miejskiej Oleśnica (31,7%)najmniej zaś w gminie Mietków (zaledwie 5,2%). W przypadku gminyMietków ma to związek z uwarunkowaniami naturalnymi.Proporcjonalnie (w stosunku do całej powierzchni gminy) najwięcejterenów przeznaczonych pod zabudowę mają gminy miejskieOleśnica i Oława, a także te, które bezpośrednio sąsiadująz Wrocławiem, w szczególności: Czernica, Siechnice i Oborniki Śląskie.Relatywnie duży udział (w całej powierzchni gminy) przeznaczonegopod ten rodzaj zabudowy terenu posiadają także gminy położone napołudnie od Wrocławia. W stosunku do całej swojej powierzchni,najmniej terenów pod zabudowę mieszkaniową wyznaczyły gminyoddalone od Wrocławia, przede wszystkim: Wołów, Oławai Dobroszyce. Takie zróżnicowanie można tłumaczyć pogłębiającymsię procesem suburbanizacji.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 2. Przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (aktywność gospodarcza).

W przypadku terenów przeznaczonych pod aktywność gospodarcząich największy procentowy udział w całkowitej powierzchni gminynotuje się w miastach: Oleśnica (16,65%) i Oława (15,3%), najmniejszyzaś w gminach: Wołów (0,48%), Mietków (0,75%) i Zawonia (0,76%).Podobnie jak w przypadku funkcji mieszkaniowej, stosunkowonajwiększy procent terenów przeznaczonych pod aktywnośćgospodarczą oferują gminy bezpośrednio sąsiadujące z Wrocławiem(Kobierzyce, Kąty Wrocławskie, Siechnice) bądź też położone napołudnie od miasta. Tu znaczącymi wyjątkami są: Długołęka (3,1%),a także Żórawina (3,1%) i Oborniki Śląskie (2,3%), w których udziałterenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową jest wysoki.Wyjątkiem jest również gmina Brzeg Dolny, która przeznacza aż 7,9%powierzchni pod aktywność gospodarczą, pomimo że bezpośrednionie graniczy z Wrocławiem. Należy założyć, że proporcjonalnie wyższyudział terenów o tym przeznaczeniu jest efektem wykorzystania przezgminy atutu w postaci przebiegu najważniejszych tras wylotowychzWrocławia i bliskości autostrady A4.



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

AP

OM

OC

TEC

HN

ICZ

NA

MAPA 3. Przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (usługi).

Najwięcej terenów przeznaczonych pod usługi wyodrębniło miastoOleśnica (13,6%), dystansując znacznie pozostałe gminy. W przypadkuusług zauważyć można dość dużą rozpiętość wartości wśródnajwyższych wyników. Wysokie wskaźniki wykazuje również analizaprzeznaczeń w gminie Wisznia Mała (9,7%) oraz Długołęka (5,2%).Wyraźnie wyróżnia się miasto Oława, w którym przeznaczono tylko3,2% terenów pod usługi. Większość gmin, które proporcjonalnienajwięcej swojej powierzchni przeznaczają pod tę formę działalnościgospodarczej, sąsiaduje bezpośrednio z Wrocławiem i w większościznajduje się na północ od niego (wyjątkiem są gminy Kobierzycei Sobótka). Lokalizacja usług jest zasadniczo pozytywnie skorelowanaz lokalizacją dróg dojazdowych do Wrocławia. Wiązać to należy zestosunkowo większą łatwością dojazdu do lokalizacji centrówusługowych zarówno z dalszych gminWrOF, jak i z samegoWrocławia.



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 4. Przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (rolnictwo).

Tereny przeznaczone pod rolnictwo i obsługę rolnictwa wyraźniedominują w gminie Domaniów (83,8% przeznaczonych gruntów),następną pozycje zajmuje gmina Kostomłoty (79,2%). Podobnie jakw przypadku usług, dwie pierwsze gminy wyraźnie wyprzedzająpozostałe. Najmniejszy udział przeznaczenia terenów dla rolnictwa mamiasto Oleśnica (14,7%), ale kolejne z miast, Oława, ma ich dwa razywięcej, bo aż 28,5%. Można wskazać tendencję, iż gminy, któreprzeznaczają więcej terenu pod działalność rolniczą i przetwórczą,znajdują się w południowej i południowo-zachodniej części WrOFi w większości nie sąsiadują bezpośrednio z Wrocławiem (wyjątkiem sąKobierzyce). Duży procentowy udział terenów przeznaczonych podrolnictwo należy wiązać z występowaniem odpowiednich warunkówprzyrodniczych, w szczególności dobrej jakości gleb.



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 5. Przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (wody powierzchniowe).

W przypadku wód powierzchniowych mamy do czynienia z trochęinną sytuacją, gdyż tu determinantą są głównie warunki przyrodniczegmin, a w mniejszym zakresie ich polityka przestrzenna.Proporcjonalnie do swej wielkości najwięcej obszaru wódpowierzchniowych posiada gmina Mietków (11,5%). Wodypowierzchniowe stanowią większy udział procentowy w powierzchnigruntów w gminach w północno-zachodniej i wschodniej częściWrOF.



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 6. Przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (lasy).

W przypadku lasów i zieleni (uporządkowanej i nieuporządkowanej) –podobnie jak w przypadku wód powierzchniowych – duży wpływmają warunki przyrodnicze oraz historia rozwoju gospodarczegoposzczególnych gmin. Największy udział powierzchni przeznaczonejpod lasy posiada gmina Dobroszyce (53,9%), a następnieWołów (46%).Wymienione gminy dość wyraźnie dominują wśród pozostałych.Najmniejszy udział terenu przeznaczonego na lasy i zieleń występujew gminach Domaniów (0,8%) i Żórawina (1,7%). Zasadniczo pozaczęścią południową i południowo-zachodnią gdzie lasów jest mniej (zawyjątkiem Sobótki, co wynika z jej specyfiki – na jej terenie znajduje sięmasyw Ślęży) procent terenów przeznaczonych pod tę kategorięw gminachWrOF jest zbliżony.



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 7. Przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (komunikacja, infrastruktura techniczna i tereny górnicze).

W przypadku terenów pod infrastrukturę komunikacyjną i technicznąnajwiększy ich udział posiada miasto Oleśnica (12,3%), następnaw kolejności jest gmina Siechnice (11,7%). Najmniejszy udział tejfunkcji występuje w gminie Dobroszyce. Trudno jednoznaczniewskazać na ogólną tendencję w tym zakresie, niemniej jednak wydajesię, że większy procent swojej powierzchni na komunikacjęi infrastrukturę przeznaczają gminy bezpośrednio sąsiadującez Wrocławiem i gminy miejskie. Można wnioskować, iż wynika toz procesów suburbanizacji. Intensywne przeznaczanie terenów nazabudowę mieszkaniową w gminach sąsiadujących z Wrocławiemgeneruje rozwój infrastruktury komunikacyjnej i technicznej.



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

ANALIZA SUIKZP GMIN NALEŻĄCYCH DO WROF W PODZIALE NABUFORY

Przeznaczenie obszarów w studiach gmin poddano również analizie,w której wykorzystano podział na bufory wyznaczone w przedziałach

ANALIZA SUIKZP GMIN NALEŻĄCYCH DO WROF W PODZIALE NABUFORY

WYKRES 1. Struktura przeznaczenia terenu w poszczególnych buforach.

co 5 km od granicWrocławia. Zostało wyznaczonych sześć takichobszarów, w których skład wszedł niemal cały obszar WrOF.W każdym buforze przeznaczenia terenu zostały zsumowane,a następnie obliczono ich procentowy udział.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

WYKRES 2. Struktura przeznaczenia terenu w całym obszarze WrOF.

Na podstawie danych dla poszczególnych buforów stworzony zostałwykres liniowy przedstawiający zmiany wartości (procentowy udział)dla każdego z przeznaczeń terenu w kolejnych buforach.

WYKRES 3. Zmiany przeznaczenia terenu w buforach.


Przeznaczenie na cele rolnicze dominuje w całym obszarze WrOF,stanowiąc prawie połowę jego powierzchni (47%). Jednocześnienależy zauważyć, iż jego rozkład jest dość nierówny.W pierwszej strefiestanowi ono 36% powierzchni, w trzecim osiąga poziom 58%,a następnie spada w ostatnim, szóstym buforze, do poziomu 45%.Następne w kolejności są lasy i tereny zieleni, które zajmują prawie 1/4powierzchniWrOF (23%). Ich udział rośnie wraz z odległością od miastaod 14% w pierwszym buforze do 42% w ostatnim. Warto tu takżezwrócić uwagę na szczególnie duży przyrost obszarów tej kategorii,który zaobserwować można w dwóch ostatnich buforach. Natomiastfunkcja zabudowy mieszkaniowej jest w pewnym sensie „odbiciemlustrzanym” funkcji lasów i terenów zieleni. Jej udział w poszcze-gólnych buforach systematycznie maleje (od 24% do 7%), przy czymszczególnie duży spadek przypada na drugi i piąty bufor. Jeszczesilniejszy spadek odnotowuje się w przypadku usług, które

w pierwszym buforze stanowią 7% powierzchni, a w drugim już tylko2% i utrzymują tę wartość do ostatniego bufora. Przeznaczenie terenupod aktywność gospodarczą w całym WrOF-ie stanowi tylko 1%i wartość ta wzrasta do 2% w dwóch ostatnich buforach. Infrastrukturakomunikacyjna i techniczna w powierzchni całego WrOF-u stanowi 4%i w przedziale od pierwszego do szóstego buforu systematycznie spadaod 8% do 2%.Należy zwrócić uwagę że dodatkowa analiza w podziale na takwyznaczone strefy potwierdza wcześniejsze wnioski. Politykiprzestrzenne gmin w dużej mierze podlegają wpływowi procesówsuburbanizacyjnych. Jednostki, które bezpośrednio sąsiadują z dużymośrodkiem miejskim, jakim jest Wrocław, stają się w coraz większymstopniu jego zapleczem mieszkaniowym, dalsze zaś bazują nafunkcjach rolniczych i zależnych od uwarunkowań przyrodniczych.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MIESZKALNICTWO I USŁUGI

STRUKTURA UKŁADU OSADNICZEGO

W skład analizowanego obszaru wchodzi 28 gmin, w tym:• 3 gminy miejskie:Wrocław, Oleśnica i Oława;• 10 gmin wiejsko-miejskich: Brzeg Dolny, Jelcz-Laskowice, Kąty

Wrocławskie, Oborniki Śląskie, Prusice, Siechnice, Sobótka, ŚrodaŚląska,Trzebnica,Wołów;

• 15 gmin wiejskich: Borów, Czernica, Długołęka, Dobroszyce,Domaniów, Jordanów Śląski, Kobierzyce, Kostomłoty, Mietków,Miękinia, Oleśnica, Oława,Wisznia Mała, Zawonia, Żórawina.

STRUKTURA UKŁADU OSADNICZEGO Wymienione powyżej jednostki administracyjne zlokalizowane sąw następujących powiatach:oleśnicki (gminy: Dobroszyce, miasto Oleśnica, Oleśnica), oławski(gminy: Domaniów, Jelcz-Laskowice, miasto Oława, Oława), strzeliński(gmina Borów), średzki (gminy: Kostomłoty, Miękinia, Środa Śląska),trzebnicki (gminy: Oborniki Śląskie, Prusice, Trzebnica, Wisznia Mała,Zawonia), wołowski (gminy: Brzeg Dolny, Wołów), wrocławski (gminy:Czernica, Długołęka, Jordanów Śląski, Kąty Wrocławskie, Kobierzyce,Mietków; Siechnice, Sobótka, Żórawina) oraz miasto na prawachpowiatu –Wrocław.

MAPA 1. Struktura osadnicza Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego.

Źródło: Opracowanie własne IRT

Układ ośrodków osadniczych w obszarze WrOF tworzy policentrycznąstrukturę z głównym ośrodkiem osadniczym, pełniącym rolę ośrodkaaglomeracyjnego, którym jest Wrocław [Mapa 1.]. Zgodniez europejską klasyfikacją ośrodków, przyjętą w programie ESPON ,miasta: Trzebnica, Wołów, Środa Śląska, Oleśnica i Oława pełnią rolęponadlokalnych ośrodków powiatowych. Pozostałe siedziby gmintraktowane są jako lokalne ośrodki gminne.W północnej części WrOF charakterystyczne jest równomierne podwzględem odległości rozmieszczenie ośrodków miejskich wokółgłównego ośrodka osadniczego – Wrocławia. Natomiastw południowo-zachodniej częściWrOF nie ma wyraźnie dominujących

1

miast. Wyznaczenie teoretycznych stref oddziaływania ośrodkówmiejskich o zasięgu 10 km (łącznie do 20 km pomiędzy miastami,z wyłączeniem Wrocławia) pozwala stwierdzić, że we WrOF występująobszary będące poza tym zasięgiem. Znajdują się one w jegopołudniowej części oraz pomiędzy miastami: Oleśnica iWrocław.

1 ESPON - European Observation Network for Territorial Development and Cohesion –Europejska Sieć Obserwacyjna RozwojuTerytorialnego i SpójnościTerytorialnej. Programbadawczy Komisji Europejskiej, dotyczący rozwoju przestrzennego Europy.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Na omawianym terenie, na 627 zidentyfikowanych jednostekosadniczych, aż 101 (16,1%) charakteryzuje się gęstością zaludnieniawyższą niż 100 mieszkańców na 1 km . Warto podkreślić fakt, że aż 64ze 101 wspomnianych jednostek (czyli 63,4%) zlokalizowanych jestw gminach bezpośrednio graniczących zWrocławiem.

2

Charakterystyka układu osadniczego w oparciuo rozmieszczenie ludności

Gęstość zaludnienia

Obszar WrOF jest bardzo zróżnicowany pod względem gęstościzaludnienia. Poza najgęściej zaludnionym Wrocławiem (do 7 577 osóbna 1 km na Starym Mieście) wyróżniają się pozostałe miasta, gdziew pięciu z nich gęstość zaludnienia przekracza 1 000 mieszkańców na1 km ; są to: Oleśnica (1 755), Trzebnica (1 495), Sobótka (1 163) orazOława (1 150). Wśród ośrodków miejskich najniższą gęstośćzaludnienia w 2012 r. miały Prusice: 200 mieszkańców na 1 km[Mapa 2.].

2

2

2

Charakterystyka układu osadniczego w oparciuo rozmieszczenie ludności

Gęstość zaludnienia

MAPA 2. Gęstość zaludnienia na terenie Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego.


Wraz z pozostałymi jednostkami, w których gęstość zaludnienia jestwyższa niż 100 mieszkańców na 1 km , usytuowanymi w dalszejodległości od Wrocławia tworzą pas intensywnego osadnictwa,równoległy do pasma Odry [Mapa 2].

2


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 3. Gęstość zaludnienia na terenie WrOF w podziale na jednostki powyżej i poniżej 1 000 mieszkańców na 1 km powierzchni.2

Na terenie WrOF jest jednak aż 83,9 % zidentyfikowanych jednostekosadniczych, w których gęstość zaludnienia nie przekroczyła100 mieszkańców na 1 km . Najmniej zasiedlone rejony znajdują się napółnocny-zachód od Wrocławia, szczególnie na terenie gminy Wołów,gdzie w ponad połowie jednostek gęstość nie przekroczyła25 mieszkańców na 1 km .

2

2



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

AP

OM

OC

TEC

HN

ICZ

NA

Zmiana liczby ludności.

Analizując zmiany demograficzne pod kątem zmiany liczby ludności wokresie od 2006 do 2012 roku, po raz kolejny potwierdza się znacznezróżnicowanie obszaru WrOF. Dynamika zmian w poszczególnychrejonach różni się bardzo istotnie. Występują okolice, gdzie liczbamieszkańców w badanym okresie spadła o więcej niż 10%, ale sąrównież i takie, gdzie wzrosła o ponad 100%. Przyrost liczbymieszkańców nastąpił na terenach usytuowanych wokół Wrocławia,z wyraźnym przesunięciem w kierunku wschodnim, od granic miastaaż do granicWrOF [Mapa 4.].W tym samym czasie najbardziej wyludniły się rejony położone napółnocny-zachód oraz na południe odWrocławia.

Zmiana liczby ludności.

MAPA 4. Gęstość zaludnienia na terenie WrOF w podziale na jednostki powyżej i poniżej1 000 mieszkańców na 1 km powierzchni.2



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MIESZKALNICTWO

METODOLOGIA

ANALIZY STATYSTYCZNE DOTYCZĄCE PLANOWANIAMIEJSCOWEGO

Aby przeprowadzić rzetelną analizę struktury osadniczejWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego w zakresie mieszkalnictwai usług badania oparto o dwa rodzaje danych.Do badań wykorzystano dane statystyczne udostępniane przezGłówny Urząd Statystyczny (GUS) z Banku Danych Lokalnych (BDL)oraz danych przestrzennych udostępnionych przez GeodetęWojewództwa Dolnośląskiego w formie Bazy Danych ObiektówTopograficznych (BDOT) i CORINE Land Cover .Z uwagi na wielkość i zasięg Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnegoza najwłaściwszy poziom analiz, wspólny dla danych statystycznychoraz danych przestrzennych, uznano poziom obrębu geodezyjnego,który wybrano z kilku powodów. W skład WrOF wchodzi 697 obrębówgeodezyjnych, co pozwala na uzyskanie dość szczegółowych wynikówo wysokim stopniu wiarygodności. Jednak ze względu na ograniczonądostępność danych nie można było również uniknąć analizstatystycznych na poziomie gmin. Ujednolicając system geodezyjny zestatystycznym otrzymano 623 jednostki przestrzenno-statystyczne,dla których przeprowadzono studia i analizy.Poddawane analizom dane statystyczne obejmowały niestety różneprzedziały czasowe, jednak w większości pokrywały one okres istotnydla całości badania (2006-2012). Za podstawowy okres przyjęto lata2006-2012. Dane przestrzenne BDOT posiadają zróżnicowanąaktualność, która jest rozłożona na lata 2009-2011. Natomiast z bazyCORINE Land Cover skorzystano z danych aktualnych na 2006 rok.

W celu ustalenia poziomu jakości prowadzonej przez gminy politykiprzestrzennej skupiono się na:

• analizach stopnia pokrycia powierzchni gmin obowiązującymimiejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego,

2

MIESZKALNICTWO

METODOLOGIA

ANALIZY STATYSTYCZNE DOTYCZĄCE PLANOWANIAMIEJSCOWEGO

2 Projekt CORINE Land Cover 2006 (CLC2006) jest kontynuacją zrealizowanych przezEuropejską Agencję Środowiska (EEA) projektów CLC1990 i CLC2000, a jegopodstawowym celem jest dalsze dokumentowanie zmian w pokryciu terenu, jak równieżgromadzenie i aktualizacja porównywalnych danych w Europie.

• ilości gruntów, dla których uzyskano zgody na zmianęprzeznaczenia gruntów na cele nierolnicze

• l iczbie wydawanych decyzji o warunkach zabudowyi zagospodarowania terenu.

Należy podkreślić, że dla prowadzenia polityki przestrzennej napoziomie lokalnym duże znaczenie ma zachowanie odpowiednichproporcji pomiędzy liczbą wydawanych w gminie decyzji o warunkachzabudowy i zagospodarowania terenu a udziałem gruntów objętychmiejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego.

Na obszarze WrOF w 2012 r. średnio około 54% powierzchni gmin byłoobjęte miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego.Wskaźnik ten chociaż prawie dwukrotnie przekraczał średnią dla Polski(27,9%), sytuował się jednak poniżej średniej dla województwadolnośląskiego (56,9%). Na terenie WrOF 10 na 28 gmin miało ponad80% powierzchni objętej planami miejscowymi, stanowiło to prawie36% wśród wszystkich badanych gmin. Do tych gmin należą: KątyWrocławskie (100%), Oborniki Śląskie (100%), Kobierzyce (99,9%),Wołów (99,8%), Brzeg Dolny (99,8%), Mietków (99,8%), Długołęka(97%), Środa Śląska (92,4%), Siechnice (89,6%) oraz Sobótka (83,5%).Wrocław, który należy do największych miast w Polsce, w 2012 rokumiał 50,9% swojej powierzchni objętej planami miejscowymi [Mapa 5.].Niestety na terenie WrOF cztery gminy miały nie więcej niż 10%powierzchni pokrytej miejscowymi planami. Najmniejszy udziałpowierzchni objętej planami miejscowymi miały gminy: Domaniów(1,3%), Dobroszyce (5,7%), Jelcz-Laskowice (6,4%) oraz Kostomłoty(9,1%). Gminy o najniższym stopniu pokrycia planami znajdują się naobrzeżach WrOF. Powierzchnia gmin otaczających Wrocław objęta byłamiejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego średniow 73,3%.

Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.

MAPA 5. Udział powierzchni gmin objętej miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego.



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 6. Łączna liczba wydanych decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wydanych w gminach w latach 2009-2012.

W 2012 roku na badanym obszarze moc prawną posiadało łącznie1661 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.Średnio na terenie gminy obowiązywało w analizowanym roku około60 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennegoo przeciętnej powierzchni około 140 ha. W niektórych gminach planymiejscowe lub ich zmiany obejmują obszary o powierzchni nawet kilkuarów, co nie sprzyja tworzeniu jednolitych standardów zabudowy izagospodarowania dla większych obszarów. Ciekawy jest tuprzypadek gmin sąsiadujących ze sobą – wiejskiej i miejskiej gminyOleśnica, gdzie w gminie wiejskiej średnia wielkość planu zaliczanajest do najwyższych, zaś w gminie miejskiej do najniższych. Informacjana temat stopnia objęcia powierzchni gminy planami miejscowymijest istotniejszą od danych na temat liczby tych dokumentówobowiązujących na terenie danej gminy. Pozwala ona na określeniestopnia poprawności prowadzenia przez władze lokalne polityki


przestrzennej oraz ich postawę wobec zagadnienia zagospodarowaniaprzestrzennego gminy, w tym odpowiedniego koordynowaniarozwojem gminy oraz inwestycjami publicznymi.

W okresie od 2009 do 2012 roku na terenie gminWrOF wydano w sumie48 315 decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,w tym 6 115 decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz 42 203decyzje o warunkach zabudowy. W tym czasie wydano 1 221 decyzjio warunkach zabudowy dla zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnejoraz 28 045 decyzji dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej.Najwięcej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenuwydano dla Wrocławia (3285), gmin Miękinia (2086) i Trzebnica (1400)oraz gminy wiejskiej Oleśnica (1101) [Mapa 6.].

Decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Jeśli za właściwe dla prowadzenia poprawnej polityki przestrzennejuznamy rozwój bazujący na miejscowych planach zagospodarowaniaprzestrzennego, to najbardziej niekorzystna sytuacja pod tymwzględem występuje w gminie Dobroszyce, gdzie w okresie2009–2012 wydano łącznie 897 decyzji o warunkach zabudowyi zagospodarowania terenu, przy jednoczesnym objęciu miejscowymiplanami zagospodarowania przestrzennego jedynie 5,7%powierzchni gminy. W podobny sposób prowadzona jest politykaprzestrzenna w gminie Jelcz-Laskowice, gdzie tylko 6,4 % powierzchniobjęte jest miejscowymi planami a jednocześnie liczba wydanychdecyzji (790 szt.) wskazuje na intensywny rozwój. Niewystarczającystopień pokrycia powierzchni gminy planami miejscowymi występujerównież w gminie Trzebnica (14,7% powierzchni objętej planami),


MAPA 7. Łączna liczba wydanych decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla zabudowymieszkaniowej jednorodzinnej wydanych w gminach w latach 2009-2012.

w której, we wspomnianym powyżej okresie wydano łącznie 1 400decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego.Stopień pokrycia powierzchni planami miejscowymi danej gminypowinien odpowiadać dynamice inwestycyjnej. Jeżeli liczbawydawanych decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowaniaprzestrzennego jest duża, a powierzchnia objęta planami miejscowymimała, to świadczy o niewłaściwie prowadzonej polityce przestrzennejw gminie. Możliwość lokalizacji wielu inwestycji, bez ich koordynacji napoziomie planu miejscowego, może prowadzić w dalszej konsekwencjido pojawienia się istotnych konfliktów i barier przestrzennych.Decyzje o warunkach zabudowy dla zabudowy mieszkaniowejwielorodzinnej w badanym okresie poza Wrocławiem wydanow dwunastu gminach WrOF. Wyróżniają się tutaj dwie gminy miejskie

Oleśnica (41 decyzji) i Oława (28 decyzji) oraz gmina Trzebnica (10decyzji). W samym Wrocławiu wydano 289 decyzji o warunkachzabudowy dla zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, co stanowi73,4% wszystkich decyzji w tych sprawach na obszarzeWrOF.Pod względem liczby wydanych decyzji o warunkach zabudowy dlazabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej można wskazać dwa pasmagmin o największej liczbie wydanych decyzji. Pierwsze pasmostanowią gminy położone wzdłuż rzeki Odry – od Miękini (1582decyzje), przez Wrocław (1439 decyzji), Czernicę (453 decyzje) doJelcza-Laskowic (538 decyzji) [Mapa 7.]. Drugie pasmo jest równieżrównoległe do Odry, lecz położone w dalszej odległości na północny-wschód od rzeki. Dominuje tu gmina wiejska Oleśnica z 937 decyzjamioraz gminy Trzebnica (733 decyzje) i Dobroszyce (714 decyzji). Naterenie gmin Wołów, Brzeg Dolny, Oborniki Śląskie, Mietków, KątyWrocławskie, czy Kobierzyce w badanym okresie nie wydano żadnej

decyzji o warunkach zabudowy dla zabudowy mieszkaniowejjednorodzinnej.

Niewłaściwe proporcje pomiędzy wydanymi decyzjamio warunkach zabudowy można zauważyć szczególnie w gminiewiejskiej Oleśnica. Na jej terenie na 941 decyzji o warunkachzabudowy dla zabudowy mieszkaniowej wydanych w okresie2009–2012 wydano jedynie 6 decyzji dla zabudowy usługowej.Czyli można teoretycznie założyć, że na nie mniej niż 156nowych budynków mieszkalnych przypadnie 1 obiekt usługowyi to niekoniecznie związany z obsługą mieszkańców.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

ANALIZY STATYSTYCZNE DOTYCZĄCE MIESZKALNICTWA

Analiza mieszkań oddanych do użytkuAnalizy struktury osadniczej pod kątem mieszkalnictwa dokonanorównież w oparciu o badanie dynamiki przyrostu liczby mieszkańoddawanych do odbioru w latach 2008–2012, w poszczególnychobrębach geodezyjnych, znajdujących się na terenie WrOF orazw dzielnicachWrocławia.

ANALIZY STATYSTYCZNE DOTYCZĄCE MIESZKALNICTWA

W gminach otaczających Wrocław (Długołęka, Czernica, Siechnice,Żórawina, Kobierzyce, Kąty Wrocławskie, Miękinia, Oborniki Śląskie,Wisznia Mała), w okresie 2008–2012 przekazano łącznie 10 905mieszkań, co stanowi 25,3% wszystkich oddanych w tym czasiemieszkań na terenie całego WrOF. W wielu przypadkach na terenachposzczególnych obrębów przekazano do użytku więcej mieszkań niżw niektórych całych gminach. Na przykład na terenie obrębu Wysoka(gmina Kobierzyce) oddano w analizowanym okresie do użytku 1066mieszkań, czyli więcej niż na obszarze dzielnicy Stare MiastoweWrocławiu i więcej niż w całym mieście Oława (1 018).

W badanym okresie na całym obszarze WrOF oddano do użytkułącznie 43 177 mieszkań, co dało rocznie średnio 8 635 mieszkań.W samym Wrocławiu przekazano w tym czasie ponad 25 tys.mieszkań (26 347), co stanowi ponad 60% spośród wszystkichoddanych mieszkań. Powyżej 1 000 mieszkań przekazano w tymczasie do użytku w gminach: Długołęka (1 965), Siechnice(1 925), Kobierzyce (1 889), Kąty Wrocławskie (1 368), Czernica(1 087) oraz gminie miejskiej Oława (1 018) [Tabela 1.] [Mapa 8.].

MAPA 8. Łączna liczba mieszkań oddanych do użytku w latach 2008-2012 r.



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

TABELA 1. Liczba oddanych do użytku mieszkań w gminach WrOF.

Z przeprowadzonych analiz wynika, że budownictwo mieszkaniowe wlatach 2008–2012 koncentrowało się w granicach Wrocławia oraz wmiejscowościach położonych w najbliższym sąsiedztwie jego granic,przestrzennie rozwijając się na obszarach równoległych do pasmaOdry oraz w kierunku Oleśnicy. Poza tym znaczny przyrost liczbymieszkań nastąpił w ośrodkach miejskich (z niewielkim przyrostem wPrusicach i Sobótce). Analizując intensywność rozwoju mieszkal-nictwa w latach 2008–2012 zauważyć można, że najsilniejszy wzrostnastępował w obrębie Wysoka (gmina Kobierzyce), w którym na 1 kmpowierzchni przybyło około 290 mieszkań. Równie dynamicznierozwijała się w tym czasie zabudowa mieszkaniowa w południowychosiedlach Wrocławia, w dzielnicy Krzyki na 1 km powierzchnizrealizowano 214 mieszkań. Ponadto poza Wrocławiem i obrębemWysoka bardzo szybko przyrosła liczba mieszkań w Kiełczowie (112mieszkań na 1 km powierzchni ogólnej obrębu) – gmina Długołęka,

2

2

2


Źródło: Opracowanie własne IRT na podstawie danych GUS

Dane te wskazują na ogromną dynamikę rozwoju mieszkalnictwaw podwrocławskich gminach. Niestety dla całości obszaru WrOF niebyły dostępne dane dotyczące powierzchni gruntów, które zostałyzagospodarowane na cele zabudowy mieszkaniowej. Z danychewidencji gruntów pozyskanych z Powiatowego ZakładuKatastralnego we Wrocławiu, odnoszących się do terenu powiatuwrocławskiego, a dotyczących informacji o sposobie użytkowania

Liczba oddanych do użytku mieszkań

2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2008-2012 r.

AnalizaJednostkaadministracyjna

BorówBrzeg DolnyCzernicaDługołękaDobroszyceDomaniówJelcz-LaskowiceJordanów ŚląskiKąty WrocławskieKobierzyceKostomłotyMietkówMiękiniaOborniki Śląskiemiasto OleśnicaOleśnicamiasto OławaOławaPrusiceSiechniceSobótkaŚroda ŚląskaTrzebnicaWisznia MałaWołówWrocławZawoniaŻórawinaObszar WrOF razem

1152

158309485

953

294619141288

12161

100555923

12621548680

1245287

2637

7968

765

228343216

2899

419356307

16913616577

19310024

4613988

1299266

588924

1729604

1153

229417376

10812

282438177

17320119484

2217124

45447

10813410880

466621

1288331

1299

232343239

21915

1671681213

1631282021102646713

3883440

16611662

37521670

6903

1636

240553197

17420

2063081812

20016775

1002857613

4964583

12310176

667625

22110371

57305

1087196514833

88559

13681889

9151

793753697471

101837397

1925186373638497408

26270112628

43177

Smolcu (63 mieszkania na 1 km ) – gmina Kobierzyce, Biestrzykowie (62mieszkania na 1 km ), Siechnicach (57 mieszkań na 1 km ) oraz Iwinach(52 mieszkania na 1 km ) – gmina Siechnice, a także w obrębieKarwiany-Komorowice (51 mieszkań na 1 km ) – gmina Żórawina,mieście Trzebnica (51 mieszkań na 1 km ) oraz Mędłowie (50 mieszkańna 1 km ) – gmina Żórawina [Mapa 7.]. Najintensywniej pod względemmieszkalnictwa (poza Wrocławiem) rozwijały się miejscowości wokółWrocławia, szczególnie te z terenu powiatu wrocławskiego oraz gminMiękinia i Wisznia Mała. Największy przyrost liczby mieszkań,w stosunku do wcześniejszych zasobów w okresie 2008–2012 nastąpiłw gminie Siechnice, gdzie stan zasobów mieszkaniowych zostałzwiększony o 39,1%. O około 1/3 powiększone zostały zasobymieszkaniowe na terenie gmin Czernica (33,7 %), Kobierzyce (33,5 %)oraz Długołęka (31,4 %), zaś o ponad 1/4 w gminie Żórawina (25,6 %)[Wykres 1.]..

2

2 2

2

2

2

2

gruntów w okresie 2006–2013 r. wynika, że w jednym z obrębów –w Michałowicach (gmina Długołęka) powierzchnia gruntówzwiązanych z zabudową mieszkaniową zwiększyła się w okresie2006–2013 aż o 350%, a w obrębie Krzeptowa (gmina KątyWrocławskie) o 309,7%. W jednym tylko obrębie – w Kiełczowie (gminaDługołęka) powierzchnia terenów mieszkaniowych zwiększyła sięo 383 163 m .2

WYKRES 1. Dynamika zmiany liczba mieszkań oddanych do użytku w latach 2008-2012 r. w odniesieniu do roku 2007.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 9. Liczba wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę budynkówmieszkalnych na obszarze WrOF w okresie 2006-2013.

Analiza wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę.Aby określić poziom atrakcyjności inwestycyjnej terenówprzeprowadzono również analizę wydanych decyzji o pozwoleniu nabudowę budynków mieszkalnych. Otrzymane w efekcie badań wynikiw znacznej mierze pokrywają się z rezultatami analiz dotyczącychlokalizacji odbiorów budynków mieszkalnych. Liczba wydanychpozwoleń na budowę jest natomiast o połowę niższa (23 439 decyzjiw okresie 2006–2013) niż odebranych w tym samym czasie mieszkań.Z kolei zasięg atrakcyjnych pod zabudowę terenów jest, w przypadkuwydawanych o pozwoleniu na budowę decyzji, większy od zasięguterenów, gdzie zostało przekazanych do użytku najwięcej mieszkań.Obszary potencjalnie atrakcyjne pokrywają się z kierunkamirozprzestrzeniania zabudowy mieszkaniowej, lecz sięgają od nichdalej. Najbardziej atrakcyjnymi dla inwestorów terenami, pozaWrocławiem, były okolice Kiełczowa – w gminie Długołęka orazDobrzykowic – w gminie Czernica, gdzie wydano ponad 500 pozwoleńna budowę budynków mieszkalnych. Niewiele niższą liczbęodnotowano dla terenów położonych na obszarach miast: Oława(433), Oleśnica (319) oraz Sobótka (297) [Mapa 9.]. I tak jakw przypadku odbiorów budynków mieszkalnych, najwięcej decyzjidotyczyło terenów gmin skupionych wokół Wrocławia, z dominacjąkierunków wschodniego i północno-wschodniego (gminy Czernicai Długołęka).

Źródło: Opracowanie własne IRT na podstawie danych służbarchitektoniczno-budowlanych udostępnionych przez starostwa powiatowe

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

W badanym okresie najwięcej pozwoleń na budowę budynkówmieszkalnych wydano w latach 2007–2008 (łącznie 7 147). W kolejnymroku nastąpił istotny spadek liczby decyzji z 3 531 w 2008 roku do 2 774w roku 2009. W następnych latach utrzymała się tendencja zniżkowa,

lecz nie była ona jednak tak gwałtowna. W 2013 r. ilość wydawanychdecyzji dla obszaru WrOF spadła do poziomu 1916, czyli niższego niżw roku 2006 [Wykres 2.].

WYKRES 2. Liczba wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę budynków mieszkalnych na obszarze WrOF w okresie 2006-2013.

Źródło: Opracowanie własne IRT na podstawie danych służb architektoniczno-budowlanych udostępnionychprzez starostwa powiatowe

4000

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r.

2313

36163531

27742664

2573

2373

1916

ANALIZY PRZESTRZENNE - CHARAKTERYSTYKA ROZMIESZCZENIATERENÓW ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ

Istotnym elementem analizy jest prześledzenie rozkładu przestrzen-nego rozmieszczenia terenów zabudowy mieszkaniowej. W tym celuzbadano rozmieszczenie terenów zabudowy mieszkaniowej orazzakres i kierunki ich rozwoju. Analizy dotyczące rozmieszczeniaterenów zabudowy mieszkaniowej prowadzono pod różnym kątem,uwzględniając :

• jednostki najniższego poziomu statystyki publicznej, co oznaczaże dla obszaru WrOF były to trzy grupy – obręby geodezyjne (danedla miejscowości), tereny miast w graniach administracyjnych orazdzielniceWrocławia,

• strefy odległości od głównych ciągów drogowych – drógkrajowych oraz wojewódzkich,

• granice geodezyjne stolic gmin.Dla pełniejszego scharakteryzowania struktury osadniczej, przeana-lizowano także stosunek terenów zabudowanych (z wyłączeniemterenów zagospodarowanych przez infrastrukturę komunikacyjną) dopowierzchni ogólnej jednostek geodezyjnych.

ANALIZY PRZESTRZENNE - CHARAKTERYSTYKA ROZMIESZCZENIATERENÓW ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ

Charakterystyka terenów zabudowanychw poszczególnych jednostkach.Największą intensywność terenów zabudowanych wykazują, jakmożna się było spodziewać, dzielnice Wrocławia. Jeśli nie uwzględnimyterenów infrastruktury komunikacyjnej, to na obszarze Starego Miastazabudowa pokrywa 50,3% terenu, zaś w Śródmieściu 43,2%. Kolejnąintensywnie zagospodarowaną dzielnicą Wrocławia są Krzyki, zzabudowanymi 27,4% powierzchni . Dzielnica Fabr ycznaw 17,4% jest pokryta ww. zabudową, zaś Psie Pole w 14,4% [Mapa 10.].Poza Wrocławiem najintensywniej zagospodarowaną jednostkągeodezyjną jest obręb Łęg w gminie Jelcz-Laskowice – 33,9%wszystkich gruntów było tam objętych przez zabudowę niezwiązaną zinfrastrukturą komunikacyjną. Podobna sytuacja ma miejsce we wsiDługołęka gdzie zabudowa stanowi 32% powierzchni gruntów. Wsumie na obszarze WrOF w 40 jednostkach geodezyjnych (obrębach)zabudowa niezwiązana z infrastrukturą komunikacyjną zajmuje ponad10% ogólnej powierzchni.Ponadto na uwagę zasługują następujące obręby: Górka w gminieSobótka – 26,3%, Kiełczów w gminie Długołęka –24,9% orazBiestrzyków w gminie Siechnice – 23,9%.Zagospodarowanie terenów miast, zlokalizowanych na obszarze WrOF,kształtuje się na poziomie około 15%. Wyróżniają się tutaj miastaTrzebnica – 21,1% oraz KątyWrocławskie – 20,9%.Miasto Sobótka jest pokryte zabudową w 17%, Wołów 14,5%, BrzegDolny 14,2%, Oborniki Śląskie 14%, a Środa Śląska 12,9%.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 10. Udział terenów zabudowanych w powierzchni ogólnej jednostki.

Źródło: Opracowanie własne IRT na podstawie danych BDOT

Wielkość wskaźnika powierzchni terenów związanych z zabudowązależy od dwóch parametrów – wielkości powierzchni terenówzabudowanych oraz wielkości jednostki geodezyjnej. Nie zawszejednak procent powierzchni zabudowanej w danym obrębieodzwierciedla we właściwy sposób faktyczną wielkość tych terenóworaz ich znaczenie w otoczeniu, szczególnie w przypadku kiedy obrębzajmuje dużą powierzchnię. Pomimo tego zastrzeżenia wskaźnikterenów zabudowanych pozwala z dużym przybliżeniem na ocenęstruktury osadniczej obszaru.Poza wyżej wspomnianymi miastami i miejscowościaminajintensywniej pokryte zabudową są tereny wokół Wrocławiapołożone w odległości do 23–25 km od centrum miasta,z przedłużeniem obszaru intensywnego zagospodarowania nakierunkach wschodnich do miast Oleśnica, Oława oraz Jelcz-Laskowice, a także częściowo na północ Wrocławia poza ObornikiŚląskie,Trzebnicę i Prusice.Najmniej wykorzystane pod zabudowę są tereny gmin Wołów i BrzegDolny – położone na północny-zachód od Wrocławia. Natomiastw różnym stopniu są zagospodarowane tereny położone na południeod centrum Wrocławia, mimo iż znajdują się tam duże, otwartekompleksy gruntów rolnych o wysokiej przydatności dla rolnictwa,a tym samym prawnie chronione przed zabudową niezwiązaną

z rolnictwem. To jednak właśnie na południe od granicWrocławia skupia się najintensywniej osadnictwo, szczególnie wsąsiedztwie autostrady A4, co najprawdopodobniej wynikaz bardzo dobrej obsługi komunikacyjnej tych obszarów.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Tereny zabudowy mieszkaniowej.W BDOT przyjęto trzy rodzaje terenów zabudowy związanychz mieszkalnictwem. Są to tereny zabudowy: mieszkaniowej jedno-rodzinnej, mieszkaniowej wielorodzinnej oraz typu śródmiejskiego.We Wrocławiu większy udział terenów zabudowy mieszkaniowej, pozaŚródmieściem (28,04%) i Starym Miastem (22,21%), odnotowuje sięw południowej dzielnicy Krzyki (18,22%), natomiast w najmniejszymstopniu występuje na terenie Psiego Pola (8,81%) [Mapa 11.].Mimo iż tereny o wyraźnej intensywności zabudowy mieszkaniowejdominują na obszarach położonych na północ odWrocławia, to jednaknajwyższe jej wskaźniki odnotowano dla obrębów położonychw gminie Długołęka, Czernica, Siechnice oraz KątyWrocławskie.Na terenie obrębu Kiełczów (gmina Długołęka) aż 23,75% terenupokryte jest, wg danych z BDOT, zabudową mieszkaniową. Podobnystopień pokrycia terenów (23,65%) jest na obszarze obrębu Górka(23,65%) w gminie Sobótka, Biestrzyków (22,77%) – gmina Siechniceoraz we wsi Długołęka (20,62%). Wysoki poziom zagospodarowaniazabudową mieszkaniową występuje również na obszarze obrębów:Bąków (16,57%) i Mirków (15,67%) w gminie Długołęka, ŻernikiWrocławskie (14,17%) i Radwanice (14,45%) w gminie Siechnice orazSmolec (14,66%) i Kąty Wrocławskie (14,17%) w gminie KątyWrocławskie. Jakkolwiek większość z tych obszarów wcześniejstanowiła tereny typowo wiejskie i rolnicze, to poziom udziału terenów

MAPA 11. Udział terenów zabudowanych w powierzchni ogólnej jednostki.


zabudowy mieszkaniowej często znacznie przekracza tego typuwskaźniki dla terenów miejskich, szczególnie w odniesieniu doterenów małych miast. Dla Sobótki, Oleśnicy, czy Trzebnicy wskaźnikten kształtuje się na poziomie 12–13%.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej.

Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej.

Na obszarze WrOF poziom udziału powierzchni terenów zabudowymieszkaniowej wielorodzinnej w stosunku do powierzchni wszystkichterenów mieszkaniowych jest dość zróżnicowany. W samymWrocławiu kształtuje się on od 14,84% w dzielnicy Psie Pole do 44,10%na Starym Mieście. Generalnie na terenie miast wskaźnik tenprzekracza 10%, choć wyróżniają się tu Brzeg Dolny (20,17%) orazOleśnica (18,31%). Obręby, w których znaczny udział stanowizabudowa wielorodzinna, układają się w pierścień otaczający Wrocławw odległości ok. 15–25 km. Najniższy wskaźnik występuje naobszarach położonych na wschód oraz północny-wschód odWrocławia. Takie rozmieszczenie zabudowy mieszkaniowejwielorodzinnej spowodowane jest wcześniejszym funkcjonowaniemdużych państwowych gospodarstw rolnych PGR na terenachrolniczych.

Jeśli chodzi o intensywność zagospodarowania terenów zabudowąmieszkaniową jednorodzinną, to w 20 jednostkach na obszarze WrOFzajmuje ona ponad 10% ich powierzchni. Większość z nich (2/3)znajduje się z najbliższym sąsiedztwie Wrocławia, na terenie gminpowiatu wrocławskiego. Największy udział terenów zabudowymieszkaniowej jednorodzinnej w powierzchni całkowitej mają obrębyKiełczów (23,2%) – gmina Długołęka, Biestrzyków (22,8%) – gminaSiechnice, Górka (22,5%) – gmina Sobótka oraz wieś Długołęka(20,6%). Ponadto do jednostek tych należą dwie dzielnice Wrocławia –Śródmieście (12,1%) i Krzyki (10,3%).Spośród 627 zlokalizowanych na obszarze WrOF obrębów(z wyłączeniem Wrocławia), w ponad 170 odsetek terenów zabudowyjednorodzinnej w stosunku do powierzchni mieszkaniowej wynosi90%. Sytuacja taka ma miejsce głównie w paśmie od gminy Oleśnicaprzez gminy: Dobroszyce, Trzebnica, Prusice do gminy Wołów orazw obrębach gmin tworzących pas gmin nadodrzańskich: Jelcz-

Laskowice, Czernica, Siechnice, Miękinia oraz ponownie Wołów. Naobszarach tych gmin obręby o dominacji zabudowy jednorodzinnejskupione są po kilka, kilkanaście bezpośrednio ze sobą sąsiadując.Na południe i zachód od Wrocławia przewaga zabudowyjednorodzinnej wśród innego rodzaju zabudowy nie jest już takwyraźna. Obręby, na terenie których stanowi ona ponad 90% są na ogółrozproszone. Najmniej obrębów tego rodzaju jest na terenie gmin KątyWrocławskie, Sobótka, Mietków, Kostomłoty i Środa Śląska.

Rozmieszczenie terenów zabudowy mieszkaniowej przeanalizowanorównież pod kątem lokalizacji względem głównych ciągówkomunikacyjnych przebiegających przez teren WrOF – dróg krajowychi wojewódzkich. Badano udział powierzchni zajętej przez zabudowęmieszkaniową w strefach odległości od tych dróg – w odległości0-1 km, 1-3 km, 3-6 km oraz 6-10 km.

Po przeanalizowaniu rozmieszczenia terenów zajętych pod zabudowęmieszkaniową względem dróg okazało się, że w pierwszych dwóchstrefach odległości od dróg krajowych (tj. 0-1 km oraz 1-3 km) znajdujesię blisko 2/3 powierzchni terenów mieszkaniowych całego obszaruWrOF. [Mapa 12.].

Jeżeli przyjrzymy się poszczególnym rodzajom zabudowymieszkaniowej, to sytuacja przedstawia się następująco: najwięcejterenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej zlokalizowanychjest w strefie 1-3 km od dróg krajowych – 28,54%; nieco mniejpołożonych jest w bezpośrednim sąsiedztwie tych dróg w odległości0-1 km – 26,92%. W strefie do 1km od dróg krajowych znajduje się51,03% terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej.

Charakterystyka terenów zabudowanych w odniesieniudo głównych ciągów drogowych.

Charakterystyka terenów zabudowy mieszkaniowejw odniesieniu do dróg krajowych.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MAPA 12. Rozmieszczenie terenów zabudowy mieszkaniowej w danej strefie odległości od dróg krajowych.



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 13. Udział terenów zabudowy mieszkaniowej w powierzchni terenów zabudowanych w danej strefie odległości od dróg krajowych.


Jeżeli przyjrzymy się poszczególnym rodzajom zabudowymieszkaniowej, to sytuacja przedstawia się następująco: najwięcejterenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej zlokalizowanychjest w strefie 1-3 km od dróg krajowych – 28,54%; nieco mniejpołożonych jest w bezpośrednim sąsiedztwie tych dróg w odległości0-1 km – 26,92%. W strefie do 1km od dróg krajowych znajduje się51,03% terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Charakterystyka terenów zabudowy mieszkaniowejw odniesieniu do dróg wojewódzkich.Tereny zabudowy mieszkaniowej w stosunku do dróg wojewódzkichrozmieszczone są podobnie, jednak w nieco odmiennych proporcjach.Ich udział w strefie bezpośrednio położonej wzdłuż drógwojewódzkich (do 1km) nie dominuje tak znacząco (38,47%). Okołopołowy ze wszystkich terenów mieszkaniowych znajduje sięw odległości od 1 do 6 km od osi dróg tej kategorii. W odległościwiększej niż 6 km od dróg wojewódzkich położonych jest jedynie1,42% z wszystkich terenów mieszkaniowych znajdujących się naobszarzeWrOF.

MAPA 14. Rozmieszczenie terenów zabudowy mieszkaniowej w danej strefie odległości od dróg wojewódzkich.



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Jeżeli weźmiemy pod uwagę udział powierzchni terenówmieszkaniowych w stosunku do całej powierzchni terenówzabudowanych (z w yłączeniem terenów infrastruktur ykomunikacyjnej) to sytuacja dla dróg wojewódzkich wygląda trochęodmiennie niż w przypadku dróg krajowych. Co ciekawe, w tymprzypadku najniższy odsetek zajmują one w pasie od 1 do 3 km oddróg wojewódzkich – 69,99 %. Niewiele wyższy wskaźnik mazabudowa mieszkaniowa w bezpośrednim sąsiedztwie ww. dróg –70,95% [Mapa 15.]. Natomiast najwyższy udział zabudowymieszkaniowej w terenach zabudowanych występuje na terenachpołożonych w odległości od 3 do 6 km od dróg wojewódzkich –80,43%. Świadczyć to może o tym, iż w sąsiedztwie tych drógw większym stopniu lokalizowana jest zabudowa związana z usługamii produkcją.

MAPA 15. Udział terenów zabudowy mieszkaniowej w powierzchni terenów zabudowanych w danej strefie odległości od dróg wojewódzkich.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Charakterystyka terenów zabudowy mieszkaniowejw odniesieniu do siedzib gmin.W polu badań znalazły się również analizy dotyczące rozmieszczeniazabudowy mieszkaniowej pod kątem jej usytuowania względemmiast oraz miejscowości będących stolicami gmin. Tereny zabudowymieszkaniowej mają oczywiście najwyższy udział w powierzchniterenów samych stolic gmin – 10,86 %, który zmniejsza się wraz zewzrostem odległości od ich granic. W ich najbliższym sąsiedztwiewskaźnik ten jest o prawie 2/3 niższy i wynosi 3,79%. Natomiastw odległości między 3 a 6 km. od granic tereny mieszkaniowe zajmująśrednio 2,47% [Mapa 16.].

MAPA 16. Udział terenów zabudowy mieszkaniowej w powierzchni całkowitej danej strefy odległości od siedzib władz gminnych.



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Na obszarze WrOF ponad 40% powierzchni terenów zabudowymieszkaniowej znajduje się w obrębie stolic gmin. Prawie 20% mieścisię w strefie odległości od 2,5 do 5 km od ich granic, natomiast 14,34%znajduje się bezpośrednio przy nich (do 1 km) [Mapa 17.]. Udziałpowierzchni terenów zabudowy mieszkaniowej gwałtownie spadapowyżej 5 km od granic stolic gmin. W strefie do 7,5 km wynosi on5,15%, natomiast w odległości powyżej 7,5 km – 2,77%.

MAPA 17. Rozmieszczenie terenów zabudowy mieszkaniowej w poszczególnych strefach odległości od siedzib władz gminnych.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


W zależności od odległości od stolic gmin zmienia się parametrodzwierciedlający stosunek udziału powierzchni terenówmieszkaniowych do powierzchni pozostałych terenów zabudo-wanych. Najmniejszy udział w terenach zabudowanych ogółem(z wyłączeniem terenów infrastruktury komunikacyjnej) odnotowujesię w stolicach gmin, gdzie wynosi on 45,65%. Najwyższy wskaźnikw tym względzie mają tereny położone w odległości od 1,5 do 2,5 kmod ich granic, aż 80,17% [Mapa 18.].

MAPA 18. Udział terenów zabudowy mieszkaniowej w powierzchni terenów zabudowanych danej strefy odległości od siedzib władz gminnych.



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

ANALIZY PRZESTRZENNE – ANALIZA ROZWOJU TERENÓWZABUDOWY MIESZKANIOWEJ

Podjęto próbę oszacowania kierunków rozwoju przestrzennegoterenów zabudowy mieszkaniowej. Do przeprowadzenia tej analizyposłużono się danymi dotyczącymi terenów zabudowy mieszka-niowej z BDOT (opracowywanych w latach 2009–2011), któreskonfrontowano z zasięgiem terenów mieszkaniowych z CORINE LandCover (ze stanem aktualności na rok 2006). Ustalono różnicę pomiędzyzasięgiem terenów mieszkaniowych z BDOT oraz CORINE Land Cover.Największe różnice w zasięgu terenów zabudowy mieszkaniowejpomiędzy danymi z BDOT a CORINE Land Cover występują w obrębachgeodezyjnych położonych na północ, północny-wschód oraz wschódod Wrocławia. W większości obrębów w gminach Długołęka (24obręby), Trzebnica (19), Oleśnica (18), Zawonia (14), Dobroszyce (11)oraz Prusice (10) różnica (przyrost) w sumie terenów zabudowymieszkaniowej wyniosła ponad 25% [Mapa 19.]. Znaczny udziałobrębów o podobnej charakterystyce mają ponadto gminy (z regułypołożone w sąsiedztwie Wrocławia): Siechnice (9 obrębów),Kobierzyce (8), Miękinia (8), Jelcz-Laskowice (7), Oborniki Śląskie (7)oraz Czernica (5) iWisznia Mała (5).Jednak najintensywniejszy przyrost (różnicę) zanotowano dla obrębuBorek Strzeliński w gminie Borów – 311,8% oraz Osada Leśna w gminie

ANALIZY PRZESTRZENNE – ANALIZA ROZWOJU TERENÓWZABUDOWY MIESZKANIOWEJ

MAPA 19. Wskaźnik zmiany powierzchni terenów zabudowy mieszkaniowej w poszczególnych jednostkach.

Źródło: Opracowanie własne IRT na podstawie danych BDOT oraz CORINE Land Cover

wiejskiej Oleśnica – 203,5%. Znaczne różnice pomiędzy 50% a 100%odnotowano dla 7 obrębów w gminach Oleśnica i Trzebnica oraz5 obrębów w gminie Długołęka [Mapa 19.]. Dla całego obszaru WrOFodnotowano różnicę (przyrost) terenów zabudowy mieszkaniowejpomiędzy BDOT a CORINE Land Cover łącznie o 1 813,5724 ha.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


ANALIZY PRZESTRZENNE - ANALIZA ROZPROSZENIATERENÓW ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ

By ocenić racjonalność struktur terenów zabudowy mieszkaniowej naobszarze WrOF zbadano stopień jej rozproszenia. Przeprowadzonoagregację określonych w BDOT obszarów zabudowy mieszkaniowej.Analizy wskazują, że zakres opracowanego wskaźnika dlaposzczególnych obrębów geodezyjnych kształtuje się na poziomie od0 do 7,32. Oznacza to, iż w niektórych obrębach tereny zabudowymieszkaniowej są praktycznie jednolite, nieprzerwane żadnymiinnymi terenami niezabudowanymi lub nie występuje na ich tereniezabudowa mieszkaniowa. Z drugiej strony na obszarze WrOF są takierejony, gdzie stopień rozproszenia jest bardzo duży i przewagaterenów niezabudowanych pomiędzy terenami zabudowymieszkaniowej jest ponad siedmiokrotna. Najwięcej obrębówgeodezyjnych, gdzie wskaźnik poziomu rozproszenia zabudowyprzekracza poziom 2 (czyli terenów niezabudowanych pomiędzyterenami mieszkaniowymi jest co najmniej dwa razy więcej) znajdujesię na terenie gmin: Wołów (12), Oleśnica (9), Prusice (8), Trzebnica (8),Kobierzyce (6), Zawonia (6), Jelcz-Laskowice (5), Sobótka (5) oraz ŚrodaŚląska (5).W 12 spośród 28 gmin średni wskaźnik rozproszenia, przyjęty dlaobrębów, przekracza wartość 1,5. Największy średni stopnień

ANALIZY PRZESTRZENNE - ANALIZA ROZPROSZENIATERENÓW ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ

MAPA 20. Wskaźnik rozproszenia terenów zabudowy mieszkaniowej w poszczególnych jednostkach przy agregacji 250m.


rozproszenia dotyczy gmin: wiejskiej Oleśnica (1,97), Jelcz-Laskowice(1,9), Wołów (1,72), Dobroszyce (1,65), Siechnice (1,65), Sobótka (1,64),Prusice (1,62), Kobierzyce (1,6) oraz Oborniki Śląskie (1,6). Najbardziejzwarte obszary zabudowy mieszkaniowej zlokalizowane są na terenieWrocławia (0,69), gminy Domaniów (0,75), miasta Oleśnica (0,87) orazmiasta Oława (0,96) [Mapa 20.].Można zauważyć, że obręby o najwyższym stopniu rozproszeniaterenów zabudowy mieszkaniowej w znacznym stopniu pokrywają sięz lokalizacją większych kompleksów leśnych na danym obszarze.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

WNIOSKI

Wrocław jest bardzo dominującym ośrodkiem w strukturzeWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. Na jego terenie koncentrujesię większość usług oraz znaczna część mieszkalnictwa. Jednakdynamiczne zmiany zachodzą na całym obszarze WrOF. Bardzointensywny rozwój następuje w strefie podmiejskiej Wrocławia orazw miastach powiatowych Oleśnica i Oława, które stanowią odrębnegminy miejskie.W strukturze osadniczej wyróżniają się także pozostałe

WNIOSKI jednostki miejskie, lecz bez wyraźnych różnic pomiędzy miastamipowiatowymi a pozostałymi ośrodkami. Zabudowa mieszkaniowapoza Wrocławiem i jego bezpośrednim sąsiedztwem lokuje się przedewszystkim wzdłuż dróg krajowych i wojewódzkich, lecz niekonieczniew ich bezpośrednim sąsiedztwie. Stopień rozproszenia zabudowymieszkaniowej zależy od polityki prowadzonej przez lokalne władze.Największe rozproszenie występuje w strefie podmiejskiej Wrocławiapomiędzy terenami najbliżej położonymi przy granicach Wrocławiaa terenami typowo rolniczymi.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


USŁUGI KOMERCYJNE

WSTĘP

W zakresie usług komercyjnych dla obszaru WrOF przeanalizowanodane statystyczne odnoszące się do obiektów handlowych i turystycz-nych, a także do liczby podmiotów gospodarczych zarejestrowanychw systemie REGON prowadzących działalność gospodarczą w zakresiewybranych usług komercyjnych.

W zakresie inwestycji związanych z budynkami usługowymi w okresie2006–2013 rocznie wydawano około 210 decyzji na budowębudynków usługowych [Wykres 1.]. Pomimo iż najwięcej pozwoleńwydano w roku 2011 – łącznie 252 decyzje, nie można w tym względziewskazać zdecydowanych różnic.

Decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

WSTĘP

WYKRES 1. Liczba wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę budynków usługowych na obszarze wrof w okresie 2006-2013.


300

250

200

150

100

50

0

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r.

193

163

239

230

217

252

187

198


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 1. Liczba wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę budynków usługowych na obszarze wrof w okresie 2006-2013.


Blisko 50 % decyzji o pozwoleniu na budowę budynków usługowychw latach 2006–2013 przyznano dla inwestycji zlokalizowanych naterenie Wrocławia (833). Poza Wrocławiem obszary, dla którychnajczęściej wydawano pozytywne orzeczenie rozchodzą siępromieniście od jego granic, wzdłuż wszystkich dróg krajowych.W tym czasie ponad 25 decyzji wydano dla terenów miasta Oleśnica(43), miasta Oława (42), miejscowości Długołęka (37), miejscowościBielany Wrocławskie (36) w gminie Kobierzyce oraz dla terenów miastaTrzebnica (26) [Mapa 1.].

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A



Obiekty handlowe zlokalizowane na obszarzeWrOFwg danych GUS.Z danych GUS wynika, iż na terenie WrOF w 2012 roku znajdowały sięłącznie 182 obiekty typu: hipermarket, supermarket, dom handlowy,dom towarowy (sklasyfikowanych wg definicji GUS). Najwięcejpodmiotów handlowych znajdowało się w obrębie Wrocławia – 112,

MAPA 2. Rozmieszczenie obiektów handlowych w poszczególnych jednostkach wg danych GUS w 2012 r.


Najmniej, po 1 obiekcie, znajdowało się w 2012 r. w gminachDobroszyce i Żórawina. W dziesięciu na dwadzieścia osiem gmin WrOFobiekty takie w ogóle nie występowały – dotyczyło to przedewszystkim (poza gminą Wisznia Mała) gmin zlokalizowanych naobrzeżach obszaru funkcjonalnego, takich jak: Kostomłoty, Mietków,Jordanów Śląski, Borów, Domaniów, Prusice, Zawonia oraz gminywiejskie Oława i Oleśnica.Najwyższy wskaźnik liczby ww. centrów, przypadających na 10 tys.Mieszkańców, odnotowano w 2012 roku w mieście Oława (3,43),gminach: Kobierzyce (3,39), Brzeg Dolny (3,09) oraz Jelcz-Laskowice(3,04). We Wrocławiu wskaźnik ten wynosił wtedy 1,77 obiektuhandlowego na 10 tys. mieszkańców. Dla pozostałych gmin, na tereniektórych znajduje się jednostka miejska (oprócz Kątów Wrocławskich)wskaźnik ten kształtował się na poziomie pomiędzy około 1,5 – 2,5obiektu na 10 tys. mieszkańców. Dynamika zmian w powyższymzakresie, w badanym okresie 2008–2012, nie była duża. Najwięcejobiektów przybyło we Wrocławiu (39), a następnie 4 w Trzebnicy orazpo 3 w Oławie, gminie Jelcz-Laskowice oraz w gminie Siechnice.

co stanowi ponad 60% tego typu obiektów na obszarze całego WrOF.Poza Wrocławiem najwięcej dużych centrów handlowych znajdowałosię na terenie miasta Oława (11) oraz na terenie gminy Jelcz-Laskowice(7). W gminie Kobierzyce i Trzebnica takich obiektów było po 6, zaśw Brzegu Dolnym iWołowie po 5 [Mapa 2.].

Pierwsze obiekty tego typu pojawiły się w tym czasie w gminachDobroszyce, Miękinia, Czernica, Długołęka, Siechnice oraz Żórawina.W Brzegu Dolnym liczba obiektów handlowych ww. typu spadła z 6 do5. Wśród dużych obiektów handlowych dominują supermarkety,których udział na terenie WrOF wzrósł z 75,6 % w 2008 r. do 81,3 %w 2012 r. Najmniej było domów towarowych i domów handlowych,dodatkowo ich łączny udział na terenie WrOF spadł z 8,1 % w 2009 r.do 6,0 % w 2012 r.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 3. Liczba obiektów turystycznych w gminie w 2012 r. wg danych GUS.


Noclegowe obiekty turystyczne zlokalizowane na obszarzeWrOFwg danych GUS.Na terenie WrOF, wg danych GUS, w 2012 r. znajdowały się łącznie 132noclegowe obiekty turystyczne, z czego prawie 60 % we Wrocławiu(78). Poza Wrocławiem najwięcej tego typu obiektów znajdowało sięna terenie gminyTrzebnica (6), miasta Oława (5), gmin Oborniki Śląskie(5) oraz Sobótka (5) [Mapa 3.]. Na terenie ośmiu gmin,w analizowanym roku, w ogóle nie było turystycznych obiektównoclegowych. Były to gminy: Borów, Dobroszyce, Domaniów,Jordanów Śląski, Mietków, Wisznia Mała, Zawonia oraz Żórawina.Ogółem liczba obiektów turystycznych w latach 2008–2012zwiększyła się niemal o 1/3 (32,0 %).

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MAPA 4. Rozmieszczenie obiektów turystycznych w poszczególnych jednostkach w 2012 r. wg rodzaju obiektu wg danych GUS.



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

ANALIZY STATYSTYCZNE

Podmioty gospodarcze zarejestrowane w systemie regonprowadzące działalność w zakresie wybranych usługkomercyjnychW celu przeprowadzenia bardziej szczegółowej analiz yrozmieszczenia usług komercyjnych na obszarze WrOF, zbadanorozmieszczenie podmiotów gospodarczych w poszczególnychobrębach geodezyjnych, zarejesrtowanych w systemie REGON. Doanaliz wybrano firmy prowadzące działalność gospodarczą w zakresieistotniejszych usług dla mieszkańców przyporządkowanych donastępujących działów gospodarki:

• handel hurtowy i detaliczny,• magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport,• zakwaterowanie,• działalność usługowa związana z wyżywieniem,• opieka zdrowotna,• działalność sportowa, rozrywkowa i rekreacyjna,

Według danych GUS w 2012 r. podmioty gospodarcze zarejestrowanebyły przede wszystkim we Wrocławiu oraz przede wszystkimw odległości 20 km od jego centrum. Pod względem liczbyzarejestrowanych podmiotów, poza strefą podmiejską Wrocławia,wyróżniają się ośrodki miejskie oraz stolice gmin wiejskich. Były to

ANALIZY STATYSTYCZNE

MAPA 5. Łączna liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON w jednostce w 2012 r.


miasta Oleśnica (3 907 funkcjonujących podmiotów gospodarczych)i Oława (3 554). Podkreśla to ich charakter – odrębnych gmin miejskichoraz miast powiatowych.Powyżej 1 000 podmiotów gospodarczych funkcjonowało na tereniemiast: Trzebnica (1 854), Jelcz-Laskowice (1 605), Wołów (1 391), ŚrodaŚląska (1 348), Oborniki Śląskie (1 338) oraz Brzeg Dolny (1 128). Pozamiastami najwięcej podmiotów gospodarczych zarejestrowanych byłow podwrocławskich miejscowościach, 838 w Bielanach Wrocławskich(gmina Kobierzyce), 613 w Smolcu (gmina Kąty Wrocławskie) oraz 610w Kiełczowie( gmina Długołęka) [Mapa 6.].

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MAPA 6. Łączna liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanychw systemie REGON w jednostce w 2012 r.


Wrocław również dominuje pod względem ilości firm usługowych.Oprócz niego wyróżniają się miasta Oleśnica (1 291) i Oława (1 282).Powyżej 500 podmiotów gospodarczych, z zarejestrowanądziałalnością w zakresie ww. usług, znalazło się na terenie miastaTrzebnica (622) oraz miasta Jelcz-Laskowice (594) [Mapa 7.]. PozaWrocławiem, w 2012 r., było jedynie 25 miejscowości (obrębów) naterenie których zarejestrowano więcej niż 100 podmiotówgospodarczych, prowadzących działalność usługową związaną częstoz obsługą mieszkańców.

MAPA 7. Łączna liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanychw systemie REGON w jednostce w wybranych działach sekcji usług w 2012 r.


W obrębie Wrocławia zarejestrowanych było średnio 28,5 podmiotugospodarczego prowadzącego działalność w zakresie ww. usług na10 tys. mieszkańców. Natomiast poza nim największa liczbapodmiotów w tym zakresie przypadających na 10 tys. mieszkańcówkoncentruje się w obrębach zlokalizowanych wzdłuż autostrady A4,w okolicach Węzła Bielańskiego oraz Węzła Krajków (Wrocław-Wschód).


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 8. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanychw systemie REGON w jednostce w wybranych działach sekcji usług w 2012 r.przypadająca na 10 tys. mieszkańców.


Na obszarze powiatu wrocławskiego znajdowało się około 55 %z obrębów, na terenie których przypada ponad 500 ww. podmiotówgospodarczych na 10 tys. mieszkańców. Można także zauważyć,że w miejscowościach położonych na wschód od Wrocławia jest mniejzarejestrowanych podmiotów o analizowanym profilu działalnościw stosunku do liczby ludności [Mapa 8.].

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MAPA 9. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanychw systemie REGON w jednostce w wybranych działach usług podstawowych w 2012 r.przypadająca na 10 tys. mieszkańców.


W celu ustalenia stopnia wyposażenia terenów w najbardziejpodstawowe usługi dla ludności, analizę podmiotów gospodarczychzawężono do firm prowadzących działalność w zakresie: handludetalicznego, wyżywienia, opieki zdrowotnej oraz sportu, rozrywkii rekreacji. Podobnie, jak w poprzednich zestawieniach, podmiotygospodarcze (w liczbie bezwzględnej) działające w ww. zakresiezlokalizowane są głównie we Wrocławiu oraz gminach sąsiednich.Natomiast w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców, najlepiej wypadająmiejscowości położone jak najbliżej granic miasta Wrocławia[Mapa. 9.].


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Celem badania była ocena Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnegopod kątem wyposażenia w usługi komercyjne, a przede wszystkimrozpoznanie miejsc ich koncentracji, z uwzględnieniem rodzajów tychusług, a także próba odpowiedzi na pytanie, jaki wpływ na lokalizacjeusług komercyjnych mają główne ciągi komunikacyjne. Dlarozpoznania miejsc najlepiej i najsłabiej wyposażonych w usługikomercyjne zastosowano analizy wskaźnikowe, natomiast analizyprzestrzenne posłużyły do wyznaczenia stref atrakcyjnych dlalokalizacji usług.

ANALIZY PRZESTRZENNE NA PODSTAWIE BDOT

Z punktu widzenia tworzenia wytycznych rozwoju WrocławskiegoObszaru Funkcjonalnego bardzo istotna była analiza rozmieszczeniausług komercyjnych. Źródłem danych do analiz była Baza DanychObiektów Topograficznych, na podstawie której do usługkomercyjnych zakwalifikowano [Mapa 10.]:

• usługi handlu, w skład których weszły: domy handlowe(towarowe); hale targowe, hipermarkety; pawilony handlowo-usługowe

• usługi gastronomii – zakłady gastronomiczne, m. in.: restauracje,kawiarnie, bary, stołówki, pizzerie, gospody

• baza noclegowa – hotele, zajazdy, motele, schroniska, nocle-gownie, domy wypoczynkowe

• usługi sportu i rekreacji – hale sportowo-widowiskowe, pływalniekryte

• usługi rzemiosła – warsztaty remontowo-naprawcze, m. in.:warsztaty samochodowe, stacje kontroli pojazdów, zakładywulkanizacyjne, zakłady stolarskie

• usługi inne – stacje paliw, lecznice zwierząt, kina, niezakwalifiko-wane do powyższych grup

ANALIZY PRZESTRZENNE NA PODSTAWIE BDOT

MAPA 10. Rozmieszczenie usług komercyjnych w podziale na grupy.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


ANALIZY WSKAŹNIKOWE ROZMIESZCZENIA USŁUG

Analizę obszaru WrOF pod kątem rozmieszczenia obiektów usługkomercyjnych oraz wyposażenia gmin i obrębów w te obiektydokonano dla następujących grup usług komercyjnych:

• usługi komercyjne ogółem, w skład których weszły usługiwymienione poniżej oraz usługi inne,

• usługi handlu,• usługi gastronomii,• baza noclegowa,• usługi sportu i rekreacji,• usługi rzemiosła.

ANALIZY WSKAŹNIKOWE ROZMIESZCZENIA USŁUG

TABELA 1. Grupy usług komercyjnych objęte badaniem oraz typy analiz przeprowadzonych w gminach i obrębach WrOF.


Rozmieszczenie obiektów usługowych ze względu na:Analiza

Grupausług

ogółem

usługi handlu

usługi gastronomii

baza noclegowa

usługi sportu i rekreacji

usługi rzemiosła

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

Rozmieszczenie obiektów usługowych ze względu na:

liczbę obiektówusługowych danej grupy

na 1000 mieszkańców

udział powierzchni obiektówusługowych danej grupy

w powierzchni gminy lub obrębu

Wyposażeniezabudowy mieszkaniowej

w usługi komercyjne

Rozmieszczenie obiektów usługowych w gminach i obrębachWrOF w przeliczeniu na 1000 mieszkańcówBadanie obszaru objętego analizą pod względem rozmieszczenialiczby obiektów usługowych w gminach i obrębach w przeliczeniu na1000 mieszkańców miało posłużyć wskazaniu obrębów o najlepszymi najgorszym rozkładzie (rozproszeniu) usług.

Parametrami, które zbadano były:• liczba obiektów usługowych danej grupy na 1000 mieszkańców,• udział powierzchni obiektów usługowych danej grupy na

powierzchnię gminy lub obrębu,• wyposażenie zabudowy mieszkaniowej w usługi komercyjne

ogółem (tabela 1).Jednostkami objętymi badaniem były gminy i obręby wchodzącew składWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego.

MAPA 11. Liczba obiektów usługowych w gminach na 1000 mieszkańców


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Usługi handlu

Podsumowanie

Wśród gmin o wartościach wskaźnika powyżej średniej znalazły sięgminy położone na północ od Wrocławia: Trzebnica, Oborniki Śląskie,Brzeg Dolny, Wołów, Prusice, wzdłuż drogi krajowej nr 8: JordanówŚląski, Kobierzyce, a także Jelcz-Laskowice, Oława, Długołęka orazDobroszyce. Najsłabiej wypadły gminy: Oleśnica, Żórawina, Borów orazWrocław.

Analiza liczby obiektów usługowych na 1000 mieszkańców pokazała,że obiekty usługowe najczęściej zlokalizowane są wzdłuż głównychciągów komunikacyjnych oraz w strefie podmiejskiej (szczególniedobrze widać tą sytuację na mapach rozmieszczenia obiektówusługowych ogółem oraz obiektów usług rzemiosła). W przypadkuobiektów sportu i rekreacji widoczne jest także ich skupienie wzdłużdoliny Odry. Zauważyć można również inną prawidłowość,a mianowicie im większa liczba obiektów przypadająca namieszkańców, tym większe zróżnicowanie typów obiektów – tymsamym szerszy wybór powiązany z lepszą dostępnością. Mniejszaliczba obiektów wymusza większą mobilność mieszkańców w celuposzukiwania odpowiednich obiektów usługowych w sąsiednichobrębach lub gminach.

Usługi komercyjne ogółemW 11 na 28 gmin, wchodzących w skład analizowanego obszaru,wskaźnik liczby obiektów usługowych na 1000 mieszkańców osiągnąłwartość powyżej średniej, wynoszącej 7,9. Najwyższe wartościwskaźnika odnotowano w gminach: Jordanów Śląski (12,5), Jelcz-Laskowice (12,2), Trzebnica (11,5). Nieco niższe w pasie gminpołożonych na północny-zachód od Wrocławia: Miękinia, ObornikiŚląskie, Brzeg Dolny, Wołów, a także Kobierzyce, Sobótka, Długołękaoraz gminie miejskiej Oława. Słabo w porównaniu do ww. gminwypadły: Wrocław, Borów oraz gmina miejska Oleśnica, w których na1000 mieszkańców przypada ok. 4-5 obiektów usług komercyjnych.Niewielka liczba obiektów usługowych na mieszkańca wymuszawiększą mobilność [Mapa 11.].W 264 na 630 analizowanych obrębów(42%) wskaźnik liczby obiektów usługowych na 1000 mieszkańcówosiągnął wartość powyżej średniej, wynoszącej 5,80. Najwyższewartości parametru odnotowano w 73 obrębach (12%), przy czymwskaźnik powyżej 40 miały jedynie 3 obręby: Wojnarowie (gminaSobótka – 46,39), Mleczna (gmina Jordanów Śląski – 45,45) orazBrzezimierz (gmina Domaniów – 44,12). Wysoką liczbę obiektówusługowych na 1000 mieszkańców można odnotować wzdłuż drógkrajowych i wojewódzkich [Mapa 12.].

MAPA 12. Liczba obiektów usługowych w obrębach na 1000 mieszkańców.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MAPA 13. Powierzchnia usług komercyjnych do powierzchni zabudowy mieszkaniowej w gminach.

WYPOSAŻENIE ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ W OBIEKTYUSŁUGOWE

Parametr udziału powierzchni usług komercyjnych do powierzchnizabudowy mieszkaniowej pozwolił wyznaczyć gminy i obrębyo najlepszym i najsłabszym wyposażeniu zabudowy mieszkaniowejw usługi. Analiza gmin pod tym kątem wykazała największe wartościwskaźnika w gminie Kobierzyce (6,02%) oraz miastach: Oleśnica(5,06%), Oława (4,57%) i Wrocław (4,29%). We Wrocławiu i gminieKobierzyce jest to spowodowane m. in. wysokim udziałempowierzchni obiektów handlowych. Dobrym wyposażeniem w usługicharakteryzowała się również zabudowa mieszkaniowa w gminachusytuowanych na zachód i północny zachód odWrocławia.Najmniejsze wartości wskaźnika (poniżej 0,42%) wystąpiły w gminach:Dobroszyce, Czernica, Żórawina, Borów, Zawonia, Domaniów, gminawiejska Oleśnica, Wisznia Mała, Prusice, Miękinia oraz gmina wiejskaOława [Mapa 13.].

WYPOSAŻENIE ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ W OBIEKTYUSŁUGOWE

Pod względem wyposażenia zabudowy mieszkaniowej w usługizdecydowanie najlepiej wypadły obręby: Bielany Wrocławskie (gminaKobierzyce) oraz Popowice (gmina Wrocław) z wartościamiwynoszącymi powyżej 25%. Wysokie wartości parametru odnotowujew obrębach Wrocławia, siedzibach gmin oraz wzdłuż głównych traskomunikacyjnych.



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Analizy przestrzenne rozmieszczenia usług

W ramach analiz przestrzennych rozmieszczenia usług przeprowa-dzono trzy analizy:

• rozmieszczenia obiektów usługowych w strefach od drógkrajowych,

• rozmieszczenia obiektów usługowych w strefach od drógwojewódzkich,

• rozmieszczenia obiektów usługowych w siedzibach gmin orazw strefach wokół nich.

Każdą z nich rozpatrzono pod względem udziału liczby i powierzchniobiektów usługowych ogółem w danej strefie.Dla dróg krajowych i wojewódzkich przyjęto następujące strefy(określono średnią prędkość dojazdu z drogi krajowej lubwojewódzkiej do obiektu usługowego na poziomie 40km/h):

• 1 strefa – 0 – 1 km – czas dojazdu do 1,5 min.,• 2 strefa – 1 – 3 km – czas dojazdu od 1,5 do 4,5 min.,• 3 strefa – 3 – 6 km – czas dojazdu od 4,5 do 9 min.,• 4 strefa – 6 – 10 km – czas dojazdu od 9 m do 15 min,• 5 strefa – powyżej 10 km – czas dojazdu powyżej 15 min.

Dla siedzib gmin przyjęto następujące strefy (przy doborze strefkierowano się średnią odległością siedzib gminnych od siebie,wynoszącą ok. 7,5 km):

MAPA 14. Powierzchnia usług komercyjnych do powierzchni zabudowy mieszkaniowej w obrębach.


• 1 strefa – siedziba gminy,• 2 strefa – siedziba gminy – 1 km,• 3 strefa – 1 – 2,5 km,• 4 strefa – 2,5 – 5 km,• 5 strefa – 5 – 7,5 km,• 6 strefa – powyżej 7,5 km.

Celem analizy była odpowiedź na pytanie, jaki wpływ narozmieszczenie usług komercyjnych ma sąsiedztwo dróg orazw jakim zakresie i jakich grupy obiektów usługowych to dotyczy.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MAPA 15. Rozmieszczenie obiektów usługowych w strefach od dróg krajowych ze względu na liczbę.


ROZMIESZCZENIE OBIEKTÓW USŁUGOWYCH W STREFACHOD DRÓG KRAJOWYCH

Rozmieszczenie obiektów usługowych w strefach od drógkrajowych ze względu na liczbęBadanie rozmieszczenia obiektów usługowych w strefach od drógkrajowych wykazało silne zależności sytuowania obiektówusługowych w sąsiedztwie dróg krajowych. W strefie do 1 km od drógkrajowych jest zlokalizowane 48% wszystkich obiektów usługowych.Duży odsetek obiektów, bo wynoszący 28% skupia się strefiew odległości od 1 do 3 km. Z powyższego wynika, że 76% obiektówusługowych zlokalizowanych jest w odległości do 3 km od osi drógkrajowych, czyli czas dojazdu do nich samochodem wynosi do 4,5 min.Z czego można wywnioskować, że jest to optymalny czas dostępu doobiektu usługowego. W pozostałych strefach udział liczby obiektówbył niewielki i wyniósł średnio około 7,5%.

ROZMIESZCZENIE OBIEKTÓW USŁUGOWYCH W STREFACHOD DRÓG KRAJOWYCH


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

WYKRES 2. Rozmieszczenie grup obiektów usługowych w strefach od dróg krajowych ze względu na liczbę.


W przypadku poszczególnych typów obiektów usługowych trend byłzbliżony do zjawiska dla usług ogółem: w pierwszej strefie znajduje sięśrednio 50% obiektów, w drugiej – 27%, a w pozostałych trzy strefachłącznie – ok. 23%. Dla czwartej i piątej strefy odległości od dróg udział

liczby obiektów usługowych każdej grupy nie zawsze maleje z większąodległość od drogi krajowej przestaje mieć wpływ na liczbę obiektówusługowych (Wykres 2.).

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MAPA 16. Rozmieszczenie obiektów usługowych w strefach od dróg krajowych ze względu na powierzchnię.


Rozmieszczenie obiektów usługowych w strefach od drógkrajowych ze względu na powierzchnięAnaliza rozmieszczenia obiektów usługowych w strefach od drógkrajowych ze względu na powierzchnię wykazała podobne zależnościjak analiza rozmieszczenia liczby obiektów usługowych w danej strefieod dróg krajowych. W pierwszej strefie od dróg krajowych znalazło się63% powierzchni usługowych, natomiast w drugiej – 23%.W pozostałych trzech strefach udział powierzchni wyniósł łączniejedynie 14%. Widać tutaj wyraźnie, że lokalizacja większych obiektówusługowych jeszcze bardziej związana jest z sąsiedztwem drógkrajowych [Mapa 16.].


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

ROZMIESZCZENIE OBIEKTÓW USŁUGOWYCH W STREFACH ODDRÓG WOJEWÓDZKICH

Rozmieszczenie obiektów usługowych w strefach od drógwojewódzkich ze względu na liczbęJeszcze silniejsze powiązanie pomiędzy lokalizacją obiektówusługowych a przebiegiem dróg występuje w odniesieniu do drógwojewódzkich. Dominujący jest tu udział liczby obiektów usługowychw pierwszych dwóch strefach: w strefie do 1 km – 46%, strefie od 1 do 3km – 40%. Natomiast powyżej 3 km udział liczby obiektów byłniewielki i wyniósł tylko 14% (9% – w strefie od 3 do 6 km, 4% – w strefieod 6 do 10 km, 1% – w strefie powyżej 10 km). Ogólna prawidłowośćrozmieszczenia obiektów usługowych jest więc taka sama, jakw przypadku rozmieszczenia usług w strefach od dróg krajowych: imdalej od dróg wojewódzkich, tym bardziej zmniejsza się udział liczbyobiektów w danej strefie [Mapa 17.].

ROZMIESZCZENIE OBIEKTÓW USŁUGOWYCH W STREFACH ODDRÓG WOJEWÓDZKICH

MAPA 17. Rozmieszczenie obiektów usługowych w strefach od dróg wojewódzkich ze względu na liczbę.


W przypadku udziału liczby poszczególnych grup obiektówusługowych w strefach od dróg wojewódzkich sytuacja przedstawia siępodobnie: w pierwszej strefie znalazło się średnio 45% obiektów,w drugiej – 40%, a w pozostałych trzech strefach łącznie – 15%.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MAPA 18. Rozmieszczenie obiektów usługowych w strefach od dróg wojewódzkich ze względu na powierzchnię.


Rozmieszczenie obiektów usługowych w strefach od drógwojewódzkich ze względu na powierzchnięWyniki analiz udziałów powierzchni obiektów usługowych ogółemw strefach od dróg wojewódzkich różniły się od tych dotyczącychudziałów liczby obiektów usługowych. Wartości w pierwszej i drugiejstrefie były prawie jednakowe i wyniosły: 44% (strefa 0 – 1 km), 45%(strefa 1 – 3 km). W trzech pozostałych strefach udział powierzchniobiektów był zdecydowanie mniejszy i plasował się na poziomie 11%[Mapa 18.].


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


ROZMIESZCZENIE OBIEKTÓW USŁUGOWYCH W SIEDZIBACHGMIN I W STREFACH WOKÓŁ NICH

Rozmieszczenie obiektów usługowych w siedzibach gmini w strefach wokół nich ze względu na liczbęAnaliza rozmieszczenia obiektów usługowych względem siedzib gminwykazała, że dominuje tutaj lokalizacja w samych siedzibach gmin,której udział wyniósł 79%. W strefach od granic siedzib gmin do 7,5 kmznalazło się 20% obiektów usługowych. Udział pozostałych obiektówusługowych w strefach powyżej 7,5 km osiągnął wartość jedynie1% [Mapa 19.].

ROZMIESZCZENIE OBIEKTÓW USŁUGOWYCH W SIEDZIBACHGMIN I W STREFACH WOKÓŁ NICH

MAPA 19. Rozmieszczenie obiektów usługowych w siedzibach gmin i w strefach wokół nich ze względu na liczbę.


WYKRES 3. Rozmieszczenie grup obiektów usługowych w siedzibach gmin i w strefach wokół nich ze względu na liczbę.


Analiza poszczególnych grup obiektów usługowych wykazałazbliżone wartości wskaźników do udziału liczby obiektów usługowychogółem. W pierwszej strefie wartości udziałów oscylowały pomiędzy90% dla usług sportu i rekreacji, a 66% dla usług gastronomii (średniawartość wyniosła 78%). Pozostałe strefy miały zdecydowanie mniejsze

znaczenie dla lokalizowania usług. W strefie od 2,5 do 5 km od granicsiedzib gmin nieznacznie wzrósł udział liczby obiektów handlowych(1%), gastronomii (2%) oraz sportu rekreacji (4%), w porównaniu dostrefy od 1 do 2,5 km – odległość od siedziby gminy miała tu niewielkieznaczenie (Wykres 3.).


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 19. Rozmieszczenie obiektów usługowych w siedzibach gmin i w strefach wokół nich ze względu na liczbę.


Rozmieszczenie obiektów usługowych w siedzibach gmini w strefach wokół nich ze względu na powierzchnięUdziały powierzchni obiektów usługowych w siedzibach gmini w strefach wokół wyglądały podobnie jak udziały liczby obiektówusługowych. W siedzibach gmin skupiło się 85,21% powierzchniwszystkich obiektów usługowych WrOF. Mniejsze wartości osiągnęłykolejno strefy:

• od granicy siedziby gminy do 1 km – 7,61%,• od 1 do 2,5 km – 2,73%,• od 2,5 do 5 km – 3,24%,• od 5 do 7,5 km – 0,83%,• powyżej 7,5 km – 0,37%. (mapa 104)

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


WYKRES 4. Rozmieszczenie grup obiektów usługowych w siedzibach gmin i w strefach wokół nich ze względu na powierzchnię.


Jak pokazuje wykres 13 każda z grup obiektów usługowych najwyższywskaźnik osiągnęła w siedzibie gminy, w kolejnych strefach wartościspadły i były na poziomie od 2% (usługi sportu i rekreacji) do 11%(usługi gastronomii).

PODSUMOWANIE

Z przeprowadzonych analiz wynika, iż przebieg dróg krajowychi wojewódzkich ma silny wpływ na rozmieszczenie obiektów usługkomercyjnych. Najwyższe skupienie tego rodzaju zarówno podwzględem liczby, jak i ich powierzchni występuje w strefach do 3 kmod ww. dróg. Wraz ze wzrostem odległości od dróg wartościwskaźników dla obiektów usługowych znacząco się obniżają.Najlepiej wyposażone w usługi komercyjne są obręby posiadającestatus siedzib gmin. Poza granicami obrębów stanowiących siedzibgmin udziały obiektów usługowych oraz udział ich powierzchniłącznej są niewielkie, nieznaczące.Obszar WrOF jest bardzo zróżnicowany pod względem strukturyosadniczej i poziomu rozwoju przestrzennego, zarówno jeśli chodzio mieszkalnictwo, jak i usługi. Wrocław jako główny ośrodek obszarudeterminuje rozwój pozostałych terenów, które rozwijają się w sposóbniezależny. Widoczny jest brak koordynacji rozwoju poszczególnychrejonów WrOF, który następuje nierównomiernie przy występowaniupodobnych uwarunkowań.

PODSUMOWANIE Z wyjątkiem Oleśnicy i Oławy brakuje ośrodków równoważącychstrukturę osadniczą WrOF. W części północno-zachodniej obszaruwidać rolę ośrodków Wołów i Brzeg Dolnych, jednak rozbiciewyposażenia w usługi na te dwa miasta powoduje zmniejszeniepotencjału tego rejonu oraz obniżenie rangi tych miast jako ośrodkówusługowych. W południowo-zachodniej części WrOF nie ma takiegoośrodka, który dysponowałby odpowiednim potencjałem mieszka-niowym i usługowym dla obsługi tego rejonu. Zlokalizowane tu miastaKąty Wrocławskie oraz Sobótka nie mają tak silnego oddziaływania natereny je otaczające i nie zapewniają obsługi na oczekiwanympoziomie.Na obszarzeWrOF najdynamiczniej rozwija sięWrocław wraz z gminamiościennymi. Przestrzenny rozwój aglomeracji wrocławskiej następujęna kierunku wschodnim – w oparciu od drogi krajowe nr 8 oraz nr 94.Koncentracja usług komercyjnych następuje wzdłuż najważniejszychkorytarzy komunikacyjnych (drogach krajowych i wojewódzkich) orazna terenie miejskich jednostek osadniczych.Dla lepszego zobrazowania zjawisk zachodzących na obszarze WrOFnależałoby przeprowadzić analizy z wyłączeniemWrocławia.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Określenie wytycznych dla rozwoju mieszkalnictwa i usług we WrOFwymaga zidentyfikowania problemów dotyczących tych zagadnień.Pomocna w ich identyfikacji jest wykonana w ramach projektu przezInstytut Rozwoju Terytorialnego syntetyczna analiza SWOT. Analizazostała opracowana we współpracy z jednostkami samorząduterytorialnego, co zwiększa jej wartość jako narzędzia obiektywnieokreślającego silne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia dla obszarutematycznego mieszkalnictwa i usług.Aby na podstawie wykonanej w ramach projektu analizy SWOTokreślić kierunki działania niezbędne jest przeanalizowanie powodówz jakich wynikają słabe strony i zagrożenia. Bez ich identyfikacji nie jestmożliwe zaplanowanie działań zaradczych. Dopiero po określeniugłównych powodów występowania zagrożeń możliwe będziezarysowanie wytycznych rozwoju mieszkalnictwai ośrodków usługowych na obszarzeWrOF.Ponadto, zagłębiając się w przeprowadzoną analizę SWOT, możnaokreślić zależności przyczynowo – skutkowe pomiędzy jejelementami. Poniższą analizę wykonano na podstawie badaniatematyki mieszkalnictwa i usług, przeprowadzonych ankiet orazszeregu konsultacji i warsztatów projektowych z jednostkamisamorządu terytorialnego.

SŁABE STRONY

Geneza ich występowaniaPrzeprowadzona w ramach projektu analiza SWOT wskazuje, że naj-wyższą wagę przyporządkowano słabej stronie określonej jako„Monokultura/monofunkcja obszarów mieszkaniowych: brakwyposażenia w usługi podstawowe i ponadpodstawowe: handel,gastronomię, rzemiosło, placówki oświaty i wychowania, opiekizdrowotnej, sportu i rekreacji, niski poziom wyposażenia terenówmieszkaniowych w infrastrukturę drogową, brak przestrzenipublicznych służących integracji społeczności, w tym obszary zieleni,osiedla zamknięte weWrocławiu i w strefie podmiejskiej miasta”.Opis tego czynnika skupia się na aspektach wyposażenia terenówmieszkaniowych we wszelkie pozamieszkaniowe elementy strukturyfunkcjonalno - przestrzennej (usługowe, społeczne, rekreacyjne,komunikacyjne). Wspomina również o sposobie kształtowaniaterenów mieszkaniowych (osiedla zamknięte).Warto zwrócić uwagę, że odpowiedź na pytanie o powodywystępowania tej słabej strony jest częściowo zawarta w samejanalizie SWOT, w formie innych opisanych w niej czynników:

- „rozproszona zabudowa i chaos architektoniczny”, z czego zaśbezpośrednio wynika kolejny wskazany czynnik w ramach słabychstron:„wysokie koszty uzbrojenia terenu i obsługi komunikacyjnejterenów mieszkaniowych”,

- „brak zintegrowanego planowania rozwoju, w tym niski poziomwspółpracy zWrocławiem”,

Z powyższych czynników w oczywisty sposób wynika kolejna,wskazana w SWOT słaba strona „niewielka ilość właściwieprzygotowanych terenów inwestycyjnych”.Część określonych w SWOT słabych stron można więc ułożyć w ciągprzyczynowo – skutkowy:

Przyczyn rozproszenia zabudowy można upatrywać w wadliwiedziałającym systemie planowania przestrzennego w Polsce,generującym przeznaczanie coraz większych obszarów podzabudowę, które to tereny nigdy nie zostaną zabudowane. Ilośćplanowanych obszarów zabudowy w wielu studiach gmin na obszarze

przy rozproszonej zabudowie i braku

zintegrowanego planowania, dysponujące ograniczonymi budżetami

jednostki samorządu terytorialnego nie są w stanie właściwie

przygotować terenów inwestycyjnych. Rozproszona zabudowa

powoduje też nieracjonalny wzrost kosztów uzbrojenia terenów.

Dodatkowym elementem wzmacniającym negatywne oddziaływanie

słabych stron jest brak integracji polityk przestrzennych gmin we WrOF.

SŁABE STRONY

DIAGNOZA PROBLEMOWA NA PODSTAWIESWOT

WrOF wielokrotnie przekracza chłonność demograficzną tego terenu(dr. Adam Kowalewski, Raport o ekonomicznych stratach i społecznychkosztach niekontrolowanej urbanizacji w Polsce, 2013). Systemplanowania należy w tym wypadku rozumieć szeroko – w powiązaniuz ustawami podatkowymi, nieruchomościowymi, deweloperskimi.Należy jednak mieć na uwadze, że polski system pozostawia gminomdużą swobodę w zakresie prowadzenia polityki przestrzennej. Braketapowania przeznaczania terenów pod zabudowę w studiach gmini planach miejscowych powoduje rozlewanie się zabudowy. Pomimo,że pośrednio za taki stan rzeczy jest odpowiedzialny krajowy systemplanowania, bezpośrednie decyzje zapadają na szczeblu gminnym.Z tego powodu samorządy z obszaru WrOF mogą wpływać naograniczenie słabej strony jaką jest rozlewanie się zabudowy i ogra-niczać negatywne efekty tego zjawiska. Podobnych powodów możnaupatrywać w słabej stronie określonej jako„brak wyposażenia w usługipodstawowe i ponadpodstawowe”. Wynika ona z jednej stronyz trudności z nasyceniem usługami rozległych terenów ekstensywnejzabudowy mieszkaniowej (wynik rozlewania się zabudowy). Z drugiejstrony, jest efektem zapisów planów miejscowych, które wieluprzypadkach nie przewidują kreowania zwartych przestrzennieośrodków usługowych, które pozwoliłyby na obsługę nowo-powstajacych terenów mieszkaniowych. Na ten problem zwróconoszczególnie uwagę w części studium spójności poświęconejwytycznym dla węzłów usługowych na obszarze PowiatuWrocławskiego.Osobnym problemem jest słaba strona określona jako „brakzintegrowanego planowania rozwoju” w obszarze WrOF. Podobnie jakw przypadku opisanych wcześniej słabych stron związanychz rozlewaniem się zabudowy, wynika ona pośrednio z wad systemuprawnego.W tym wypadku –z braku ustawy metropolitalnej określającej zasady współpracyi wzmacniającej rolę obszarów metropolitalnych w strukturzeadministracyjnej państwa. Jednak w gestii jednostek samorząduterytorialnego odpowiedzialnych za prowadzenie polityk przestrzen-nych pozostaje możliwość zacieśnienia współpracy w zakresiezarządzania obszarem WrOF. Jednym z elementów tego procesu możebyć właśnie studium spójności i wynikające z niego wytyczne(uzgodnione i skonsultowanez JST). Z wytycznych określonych w niniejszej analizie mogą z koleiwynikać wnioski przydatne dla dalszych prac nad dokumentamidotyczącymi Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT).Przeprowadzenie zintegrowanych inwestycji mających związekz aspektami mieszkalnictwa, usług, ale także innych poruszanychw dokumencie – środowiska i transportu publicznego, wymagabowiem przeanalizowania ich w skali całego obszaru WrOF. Jedyniebazując na całościowej analizie badanego obszaru możliwe jestprzeprowadzenie inwestycji faktycznie zintegrowanych terytorialniei realizujących główne kierunki rozwoju obszaru metropolitalnego. Ichrealizacja wymaga ponadto akceptacji i porozumienia co do tychkierunków przez uczestniczące w inwestycjach jednostki samorząduterytorialnego (co jest zresztą obligatoryjnym warunkiem realizacjiZITów).

ZAGROŻENIA

Geneza ich występowaniaPołowa punktów określających wagę zagrożeń w analizie SWOT zostałaprzyporządkowana czynnikom określonym jako„brak zintegrowanegozarządzania obszaremWrOF”oraz„brak współpracy pomiędzy poszczególnymi jednostkami i szczeblamisamorządowymi”. Oba dotyczą zagrożenia związanego z niską kulturązarządzania tym obszarem, wynikającą z braku silnej strukturyodpowiedzialnej za prowadzenie spójnej polityki dla całego terenuWrOF. Jak wspomniano powyżej, wynika to z braku ustawy

ZAGROŻENIA

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


metropolitalnej, ale także z wciąż zbyt małego lub nieproporcjo-nalnego zaangażowania poszczególnych JST w ten proces. Jest toszczególnie niepokojące na chwilę przed wprowadzeniem nowegonarzędzia finansowania w postaci ZIT (w okresie finansowaniaUE 2014-2020), wymagającego partnerstwa tych jednostek w celuuzyskania dofinansowania projektów.Jako bardzo istotny element zostało też określone zagrożenie„ograniczony dostęp do usług – oświatowych, zdrowotnych,finansowych, infrastruktury sportowo-rekreacyjnej oraz ograniczonydostęp do infrastruktury technicznej i komunikacyjnej”. Można dotego dodać doskwierający mieszkańcom ograniczony dostęp domiejsc spotkań i terenów publicznych, na co wskazują przepro-wadzone w ramach prac nad„Studium spójności...”badania ankietowena próbie ok. 3000 mieszkańców WrOF przeprowadzone we współ-pracy instytutu badawczego IPC, Biura Rozwoju Wrocławiai Politechniki Wrocławskiej. Wymienione funkcje wchodzą w zakresproblematyki ośrodków usługowych. Większość z nich to usługipubliczne (jedynie usługi finansowe i w pewnym zakresie oświata,usługi zdrowia i sport oraz rekreacja mogą wchodzić w zakres usługkomercyjnych takich jak prywatne szkoły językowe, gabinetymedyczne, komercyjne ośrodki sportowe). Określenie słabejdostępności do nich jako zagrożenie wynika więc w znacznym stopniuze słabości działań władz publicznych (w niektórych przypadkach niedotyczy to wyłącznie władz samorządowych, jak to jest np.w przypadku złej sytuacji w służbie zdrowia). Powodów takiego stanurzeczy można też jednak upatrywać w prowadzonej polityceprzestrzennej gmin (np. wspomniane wcześniej zaburzenie proporcjiw przeznaczaniu terenów pod usługi i mieszkalnictwo na niekorzyśćusług). Także rozproszenie zabudowy może powodować trudnościw nasyceniu terenów zabudowy mieszkaniowej w odpowiednim

zakresie usługami oświaty, zdrowia, komunikacji, sportu i rekreacji,a nawet usługami komercyjnymi. Szczególnie brak tych ostatnich(komercyjnych), które w gospodarce rynkowej powinny szybkoreagować na pojawienie się popytu w postaci mieszkańców nowychterenów zabudowy mieszkaniowej, może sugerować, że problem niewynika wyłącznie z faktu, że we WrOF powstało wiele nowych osiedlimieszkaniowych. Przyczyn należy więc upatrywać w brakuopłacalności lokalizowania usług w niektórych obszarach WrOFz powodu ich struktury osadniczej (np. właśnie nadmiernegorozproszenia nowej zabudowy lub słabej ich obsługi komunikacyjnej).Osobną grupą czynników określonych w SWOT jako zagrożenia sączynniki niezależne lub mało zależne od JST. Należą do nich ”nasileniesię negatywnych zjawisk demograficznych, starzenie sięspołeczeństwa – brak wsparcia dla rodzin ze strony państwa”,ograniczenia rozwoju terenów mieszkaniowo-usługowych związanez występowaniem terenów prawnie chronionych oraz „bariery dlarozwoju przestrzennego w postaci inwestycji przygotowywanychw oparciu o specustawy lub decyzje lokalizacyjne”. Wszystkie te trzyczynniki wynikają głównie z polityki prowadzonej przez państwo(demografia, przepisy prawa na poziomie krajowym i między-narodowym). Z podobnymi problemami borykają się wszystkie inneobszary metropolitalne w kraju, więc duży wpływ na ograniczenie ichnegatywnych skutków we WrOF będzie miało wzmacnianie silnychstron i wykorzystywanie szans. W tym wypadku szczególnie istotnastaje się współpraca jednostek samorządu terytorialnego zWrOF w celuzwiększania konkurencyjności tego obszaru w stosunku do innychmetropolii w Polsce. Kreowanie atrakcyjnej oferty mieszkanioweji usługowej, miejsc pracy, czyli wzmacnianie silnych stron WrOFu, możepomóc złagodzić w/w negatywne czynniki na które JST nie mająwpływu.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

ANALIZA POLITYKI PRZESTRZENNEJ PROWADZONEJ PRZEZGMINY W ZAKRESIE STUDIÓW UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓWZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMIN

ANALIZA POLITYKI PRZESTRZENNEJ PROWADZONEJ PRZEZGMINY W ZAKRESIE STUDIÓW UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓWZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMIN

Analizując rozkład przestrzenny zabudowy mieszkaniowejw poszczególnych gminach, który został poruszony w opracowaniu„Analiza polityki rozwoju gmin Wrocławskiego ObszaruFunkcjonalnego na podstawie studiów uwarunkowań i kierunkówzagospodarowania przestrzennego gmin” sporządzonym w ramachprac nad projektem przez Instytut Rozwoju Terytorialnego, możnazauważyć duże zróżnicowanie w przyjętej polityce lokalnej określonejw studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania, Dotyczy toprzede wszystkim wielkości obszarów przeznaczanych pod zabudowęmieszkaniową, ale i sposób zapisów łączenia tego typu zabudowyz innymi funkcjami – głównie z zabudową usługową. W niecoodmiennej charakterystyce, w odniesieniu do pozostałych gmin,zostało skonstruowane suikzp dla Wrocławia, konstrukcja studiumokreśla dla całego miasta zespoły urbanistyczne i w ramach danegozespołu o charakterze mieszkaniowym może występować wiele

DIAGNOZA I ANALIZY SŁUŻĄCE WSKAZANIU WYTYCZNYCHLOKALIZACJI FUNKCJI MIESZKANIOWEJ

innych przeznaczeń, a obszar zespołu nie odzwierciedla planowanegodocelowo całościowego wypełnienia zabudową, a jedynie wskazujegranice konkretnej jednostki urbanistycznej. Bardziej szczegółowedoprecyzowanie rodzaju i charakteru zabudowy następuje na etapiesporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.W wielu gminach nastawienie na prowadzenie polityki przestrzennejukierunkowane jest na intensywny rozwój zabudowy mieszkaniowej.Należy mieć jednak na uwadze, że wykorzystanie tego potencjałuokreślonego w studiach gmin będzie miało szansę głównie w gminachbezpośrednio przylegających do Wrocławia, na których wyraźniewidoczne jest zjawisko suburbanizacji, a także w pozostałychośrodkach miejskich i ich najbliższym otoczeniu, gdzie processuburbanizacji jest również w pewnej mierze zauważalny. Wielkośćterenów przeznaczonych w suikzp gmin w odniesieniu do istniejącejzabudowy zobrazowany został na mapach poniżej.

Rozkład przestrzenny terenów zabudowy mieszkaniowej w suikzp gmin.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Zabudowa istniejąca - na podstawie BDOT.

Na obszarze WrOF w oparciu o politykę przyjętą w suikzp stwierdzono,że największy udział terenów mieszkaniowych, mieszkaniowo-usługowych i zagrodowych w stosunku do obszaru gminy planowanyjest w gminie miejskiej Oleśnica (31,7%), gminie Czernica (26,3%),gminie Siechnice (24,4%), gminie miejskiej Oława (24,2%) oraz gminieOborniki Śląskie (23,8%). Duży udział procentowy terenówmieszkaniowych mają również gminy w bliskim sąsiedztwieWrocławiatj. Miękinia, Kąty Wrocławskie, Żórawina i Kobierzyce. O ile w gminachmiejskich jak i sąsiadujących z Wrocławiem istnieje szansa realnego

wypełnienia terenów zabudową w długoletnim procesie osiedlania się,to takie gminy jak np. Borów budzić mogą pewne wątpliwości czy takawielkość zostanie kiedykolwiek skonsumowana przez przyszłeinwestycje mieszkaniowe. Natomiast w przypadku realizacji planówmiejscowych o dużej powierzchni, z dominacją funkcji mieszkaniowej,może doprowadzić to do niekontrolowanego rozlewania sięzabudowy. Powyższe winno być zweryfikowane na etapie wytycznychdla tworzenia nowych obszarów pod zabudowę mieszkaniową.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Rozkład przestrzenny terenów zabudowy mieszkaniowej w suikzp gmin w odniesieniudo istniejącej zabudowy mieszkaniowej.

ANALIZY DO WYTYCZNYCH DOTYCZĄCE UWARUNKOWAŃDLA RZECZYWISTYCH KIERUNKÓW ROZWOJUOBSZARÓW MIESZKANIOWYCH

ANALIZY DO WYTYCZNYCH DOTYCZĄCE UWARUNKOWAŃDLA RZECZYWISTYCH KIERUNKÓW ROZWOJUOBSZARÓW MIESZKANIOWYCH

Wskaźniki i tendencje demograficzneNa obszarze WrOF mamy do czynienia z dużym zróżnicowaniemgęstości zaludnienia. Analizując dane przedstawione w opracowaniusporządzonym w ramach projektu przez Instytut Rozwojuterytorialnego„Analiza uwarunkowań i rozwoju osadnictwa w zakresiemieszkalnictwa i usług” oraz dane w zakresie demografii opracowaneprzez Biuro Rozwoju Wrocławia wyraźnie widać, że miasto Wrocław,jest najgęściej zaludnione (szczgólnie na Starym Mieście, gdziewskaźnik zaludnienia wynosi 7577 osób/km ). Dużą gęstością2

wyróżniają się pozostałe miasta: Oleśnica, Trzebnica, Sobótka i Oława,gdzie przekroczona jest wartość 1000 mieszkańców na 1km .Najmniejszą gęstość z ośrodków miejskich posiadają Prusice – 200mieszkańców na 1km . Z 627 jednostek osadniczych w 101 jednostkachwartość przekracza 100 mieszkańców na 1km i aż 64 z tych 101przypada na bezpośrednie sąsiedztwo z Wrocławiem. Wyraźnie kreujesię obszar o większym zaludnieniu wokół Wrocławia i wzdłuż Odry powschodniej stronie odWrocławia.

2

2

2

Gęstość zaludnienia we WrOF.

Gęstość zaludnienia we WrOF - Wrocław z podziałem na rejony statystyczne wraz z najbliższym sąsiedztwem.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Zmiana liczby ludności we WrOF w latach 2006-2012 - gminy wg obrębów oraz Wrocławz podziałem na rejony statystyczne.

W zakresie zmian liczby ludności na uwagę zasługuje fakt, że przyrostyliczby mieszkańców nastąpiły przede wszystkich w sąsiedztwieWrocławia w kierunku wschodnim i południowym. Tendencjewyludniania widać przede wszystkim w oddaleniu od Wrocławia – napółnocnym zachodzie i południu. Wrocław utrzymuje się na poziomieminimalnego przyrostu – z tendencją do zmniejszania się liczbyludności w centralnej części miasta i śródmieścia, a znaczącegoprzyrostu w części południowej, północno-zachodniej i południowo-wschodniej. Istotnym jest fakt, że pomimo występowania wokół

Tereny zurbanizowane o wysokim wskaźniku zaludnienia.

Wrocławia dynamicznego procesu suburbanizacji, to we Wrocławiunadal utrzymuje się minimalny przyrost mieszkańców na stabilnympoziomie.Procesy suburbanizacyjne podwrocławskich wsi, widoczne we wska-źnikach demograficznych, powinny być ważnym elementemw kreowaniu odpowiedniej polityki przestrzennej w zakresie mieszkal-nictwa, ale i dostępności do usług oraz obsługi komunikacyjnej,w szczególności transportu publicznego.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Trend rozkładu przestrzennego ludności w gminachNa potrzeby analizy rozwoju mieszkalnictwa opracowano analizętrendu rozkładu przestrzennego ludności w gminach z wykorzysta-niem elips odchylenia standardowego od średniego środka.Dysponując liczbą ludności z lat 2006, 2009 i 2012 w poszczególnychmiejscowościach, przeanalizowano lokalizację średniego centrumrozmieszczenia ludności w gminach (punktu ciężkości mieszkalnictwaw każdej gminie). Porównując lokalizację punktów ciężkości

w kolejnych latach, można zaobserwować kierunkowy trend zmianyrozmieszczenia ludności w każdej z gmin. Najsilniejsza prawidłowośćkierunkowa w zakresie zmiany rozmieszczenia ludności we WrOFwystąpiła w gminach: Kąty Wrocławskie, Kobierzyce i Żórawina. Wyrażasię ona w silnym przesunięciu środka ciężkości mieszkalnictwaw kierunku miasta Wrocławia, co związane jest z dynamicznymrozwojem nowej zabudowy mieszkaniowej na styku wymienionychgmin zWrocławiem.

Trend rozkładu przestrzennego ludności w gminach WrOF.

Kierunkowe przesynięcie środka ciężkości mieszkalnictwa w kierunku miasta Wrocławdla wybranych gmin

W analizie wykorzystano również elipsy odchylenia standardowego,które obrazują trend rozkładu przestrzennego ludności na obszarzeWrOF w 2012 roku. Elipsy wygenerowane zostały automatycznie zapomocą narzędzia GIS, które mierzy orientację i kierunek rozkładudanych względem średniego środka.W zasięgu elipsy wygenerowanejdla każdej gminy znajduje się 68% ludności tej gminy. Wielkość elipsypozwala ocenić stopień skupienia ludności na obszarze danej gminy.Mniejsza elipsa oznacza większą koncentrację mieszkalnictwa wokółśredniego środka.Im większa elipsa – tym większe rozproszenie ludności. Na podstawiekształtu elipsy możemy ocenić układ przestrzenny mieszkalnictwa

w danej gminie. Elipsy zbliżone do okręgu oznaczają układkoncentryczny – skupiony wokół średniego środka mieszkal-nictwa.Taki układ występuje np. w gminie Jordanów Śląski. Elipsyo kształcie wrzecionowatym wskazują na układ pasmowyzwiązany najczęściej z ciągami komunikacyjnymi, naturalnymibarierami rozwoju mieszkalnictwa oraz silnym oddziaływaniemWrocławia. Tego typu układ jest szczególnie widoczny w przy-padku gmin leżących na południowy zachód od Wrocławia –Kostomłoty, KątyWrocławskie, Kobierzyce.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Liczba mieszkań do użytkuoddanychAnaliza struktury osadniczej i jej dynamiki rozwoju określona zostałamiędzy innymi poprzez przyrosty liczby mieszkań oddawanych doodbioru w latach 2008-2012 dla poszczególnych obrębów

Korzystnie statystyka ta wygląda również dla gminy Długołęka,Siechnice, Kobierzyce, gdzie odbiory mieszkań sięgały blisko wartości2000. Powyżej 1000 mieszkań oddanych zostało również w gminieKątyWrocławskie, Czernica oraz gminie miejskiej Oława.Kreuje się wyraźnie dla takich podwrocławskich gmin jak Długołęka,Czernica, Siechnice, Żórawina, Kobierzyce, Kąty Wrocławskie, Miękinia,

Trend rozkładu przestrzennego ludności w gminach WrOF - zbliżenie na Wrocław i gminy sąsiednie.

Rozkład ilości mieszkań oddanych do użytku w latach 2008-2012 - w gminach WrOF wokół Wrocławia.

geodezyjnych i Wrocławia. Wśród łącznie oddanych 43177 we WrOFmieszkań w samym Wrocławiu oddano ok. 25000 mieszkań (stanowi to60% całości odbiorów).

Oborniki Śląskie, Wisznia Mała (25,3% wszystkich oddanych mieszkańna terenieWrOF) szansa na istotny rozwój budowlany i demograficzny,ale jednocześnie ze wskazaniem na postępujący proces suburbanizacjizewnętrznej, ponieważ wielu z nowych mieszkańców tych gmin todawni wrocławianie.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Rozkład ilości mieszkań oddanych do użytku w latach 2008-2012 - w gminach WrOF z uwzględnieniem Wrocławia.

Rozkład przestrzenny wydanych pozwoleń na budowęKolejnym elementem określającym tendencje rozwojowe strukturosadniczych w obszarze WrOF jest rozkład i liczba wydawanychpozwoleń na budowę. Dla badanego obszaru przeanalizowanowydane decyzje w latach 2006-2013. Zasięg przestrzenny, mimoże zbliżony do rozkładu ilości mieszkań oddanych do użytku to jednakjest w nieco większym zasięgu widoczny w skali WrOF. Należy wziąćpod uwagę takie elementy jak to, że decyzja o pozwoleniu na budowę

może być wydana na wiele mieszkań znajdujących się na jednej działcebudowlanej, a w przypadku odbioru mieszkań rozpatruje się każdylokal osobno. Mimo to widać tendencję rozwojową obszarówzabudowy gmin wokół Wrocławia oraz przesunięcie tego trenduw stronę wschodnią oraz północno-wschodnią. Obszary te tworzącharakterystyczne pasma.

Rozkład wydanych pozwoleń na budowę w latach 2006-2013 - w gminach WrOF wokół Wrocławia.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Rozkład gęstości istniejącej zabudowy jednorodzinnej.

Rozkład gęstości istniejącej zabudowy wielorodzinnej.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Rozkład przestrzenny istniejącej zabudowy mieszkaniowejDo analiz dla określenia rzeczywistego potencjału gminwygenerowano również mapy rozkładu gęstości zabudowy napodstawie BDOT dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej,wielorodzinnej oraz łącznie dla tych dwóch typów zabudowy. Przyjętooprócz parametru powierzchni zabudowy na danej przestrzenirównież parametr ilości kondygnacji, co urealniło wskaźnik gęstości.Zauważyć można silne zaznaczenie się dzielnic Wrocławia, ośrodków

satelickich, ale także strefy wschodniej i południowej od Wrocławia.Gęstość istniejącej zabudowy mieszkaniowej już obecnie obrazujewiększe koncentracje, które mogą mieć wskazania do rozwoju nie tylkodalszej zabudowy mieszkaniowej, ale przede wszystkich zdiagno-zowania potrzeby wykreowania ośrodków usługowych lub wskazaniakorzystnych powiązań z innymi ośrodkami.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Rozkład gęstości zabudowy jednorodzinnej i wielorodzinnej w gminach WrOF - główne koncentracje.

Analiza trendu rynku nieruchomości gruntowychprzeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową pod kątemrozwoju terenów we Wrocławskim Obszarze FunkcjonalnymW ramach roboczych spotkań Biura Rozwoju Wrocławia i InstytutuRozwoju Terytorialnego zauważono potrzebę sporządzenia materiałuopisującego rynek transakcji nieruchomości gruntowych dla WrOF.W ramach prac nad projektem sporządzone zostało przez ekspertazewnętrznego Instytutu Rozwoju Terytorialnego opracowaniept. „Analizy rynku gruntów inwestycyjnych wraz z ocena dynamikizmian na terenie WrOF”związane z analizą gruntów inwestycyjnych napodstawie transakcji sprzedaży nieruchomości gmin z wyłączeniemWrocławia, które szeroko omawia zagadnienia rynku oraz transakcjigruntowych. Co nie było zaskoczeniem najwyższe łączne wartościnieruchomości dla zabudowy mieszkaniowej osiągnęły gminy wokół

samego Wrocławia – w szczególności w kierunku północno-wschodnim, wschodnim, południowo-wschodnim i południowym.W zakresie cen jednostkowych za 1m dominują nieruchomościz gminy Kąty Wrocławskie oraz Kobierzyce (ok. 200zł), a także gminygdzie wartość przekraczała 100zł – tj. miasto Oława i Oleśnica, gminyŻórawina, Długołęka i Czernica. Najniższe wartości za m odnotowanow gminach Domaniów, Prusice oraz Dobroszyce (ok. 30zł). Najwięcejnieruchomości pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną byłoprzedmiotem transakcji w gminach powiatu wrocławskiego położonew sąsiedztwieWrocławia oraz gmina Oleśnica.Powyższa analiza wykazała, że rynek nieruchomości zdominowany jestprzede wszystkim przez gminy sąsiadujące z Wrocławiem w północno-wschodniej części, południowo-wschodniej i południowej.

2

2


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

BADANIE ZWARTOŚCI WEWNĘTRZNYCH STRUKTUR TERENÓWMIESZKANIOWYCH ORAZ ICH OBECNY ROZWÓJ

W ramach tematu mieszkalnictwa i usług podczas warsztatówprojektowych z udziałem Instytutu Rozwoju Terytorialnego oraz BiuraRozwoju Wrocławia wskazano problem zwartości zabudowywewnętrznych struktur mieszkaniowych we WrOF oraz wyraźnąpotrzebę przeanalizowania powyższego zjawiska. Mając to na uwadzew ramach projektu Instytut Rozwoju Terytorialnego sporządziłopracowanie„Analiza uwarunkowań i rozwoju osadnictwa w zakresiemieszkalnictwa i usług” poruszające powyższą tematykę. Materiał tenbył cennym źródłem dalszych analiz oraz wytycznych nad kierunkamirozwoju układu sieci osadniczej i zwartości jej struktury.Na terenie WrOF jak i w całej Polsce mamy do czynienia z procesemsuburbanizacji, który to jest naturalnym procesem na pewnym etapierozwoju struktur osadniczych. Jednakże pewną niekorzystnąwynikową tego procesu jest tzw. rozlewanie się zabudowy (tzw. urbansprawl). Nie tylko miejscowości podwrocławskie są narażone na tenproces, ale wiele miejscowości również z gmin bardziej odległych odośrodka centralnego. Należy również dostrzec zjawisko suburbanizacjiwewnętrznej, która również zauważalna jest w granicachadministracyjnych np. miasta Wrocławia. Ten niekorzystny proceswynika niestety w dużej mierze od wielu lat z wadliwego systemuplanowania przestrzennego w Polsce. Działania planistyczne gminw zakresie suikzp oraz mpzp związane często ze społeczniewymuszonym nadmiernym liberalnym podejściem w gospoda-rowaniu nieruchomościami oraz niemożność prowadzenia skutecznejpolityki etapowania lub warunkowania w procedurze tworzenia

BADANIE ZWARTOŚCI WEWNĘTRZNYCH STRUKTUR TERENÓWMIESZKANIOWYCH ORAZ ICH OBECNY ROZWÓJ

planów miejscowych, doprowadziły niejednokrotnie do nadmiernegoprzekształcania w planach miejscowych dużych areałów gruntu natereny mieszkaniowe. Tereny te zwykle posiadają problemyz dostarczeniem odpowiedniej infrastruktury komunikacyjneji technicznej , a jeżeli to nastąpi to koszty tych inwestycji ze strony jst sąpotężne – często nieadekwatne to liczby mieszkańców w danej nowopowstałej strukturze.W granicach WrOF można zauważyć, że praktycznie wszystkierozbudowujące się miejscowości powstają na historycznym rdzeniudawnej miejscowości, jednak w wielu z nich bardzo szybko następujeodizolowanie się nowej zabudowy od istniejącej miejscowościi tworzenie nowego zespołu w pewnym oddaleniu. Z tego względuwiele atrakcyjnych, dobrze skomunikowanych działek jeszczeniezabudowanych wewnątrz wsi pozostaje nadal niezainwesto-wanych. Natomiast nowo powstające zespoły zabudowy, którew przypadku terenów wiejskich, w dużej mierze są budowaneindywidualnie, przez lata są strukturami bardziej przypadkowymi –częściej uwarunkowanymi losowym zabudowaniem części działek,niewiele mającym wspólnego z pierwotnymi założeniami urba-nistycznymi.Poniżej przedstawiono wewnętrzne struktury oraz przyrostyzabudowy dla przykładowych obszarów – wizualizując daneprzestrzenne przygotowane na potrzeby projektu przez InstytutRozwoju Terytorialnego w ramach opracowania pt. „Analizauwarunkowań i rozwoju osadnictwa w zakresie mieszkalnictwa i usług”.

Wewnętrzna struktura zabudowy mieszkaniowej (kolor zielony - przestrzeń pomiędzy istniejącązabudową) - rejon gminy Czernica.

Wewnętrzna struktura zabudowy mieszkaniowej (kolor zielony - przestrzeń pomiędzy istniejącązabudową) - rejon gminy Kąty Wrocławskie i Wrocławia.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Wewnętrzna struktura zabudowy mieszkaniowej (kolor zielony - przestrzeń pomiędzy istniejącązabudową) - rejon gminy Miękinia.

Badając strukturę wewnętrzną zabudowy mieszkaniowej należałobywskazać jak kształtują się przyrosty zabudowy, które w zależności odatrakcyjności inwestycyjnej w danych obrębach geodezyjnych sąznacząco różne. Przyrost zabudowy w związku z dostępnością danychobejmował lata 2006-2011. Oprócz istotnych różnic w przyrostach dla

poszczególnych jednostek osadniczych niepokojące jest potwier-dzenie faktu rozrastania się struktur zabudowy na zewnątrz rdzennychmiejscowości i w ich oddaleniu oraz przy jednoczesnym znacznymrozproszeniu budynków.

Przyrost zabudowy w latach 2006-2011

(kolor czerwony)

- rejon gminy Czernica.

Przyrost zabudowy w latach 2006-2011

(kolor czerwony)

- rejon gminy Miękina na styku z Wrocławiem.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Przeanalizowano równieżzabudowy mieszkaniowej. Analizowany obszar

z racji różnorodności uwarunkowań przestrzennych, historycznychi społecznych posiada bardzo zróżnicowany charakter zabudowyzarówno w miastach jak i na terenach wiejskich. W tym miejscu należyprzede wszystkim podkreślić niepokojące zjawisko, powtarzalnew wielu miejscowościach, związane z kreowaniem się formrozproszonej zabudowy oraz oddalonej od rdzenia osiedl i wsi. Tegorodzaju rozwój przestrzenny może w przyszłości doprowadzić dozatarcia historycznych układów urbanistycznych zwartych strukturosiedleńczych, które były kreowane niejednokrotnie przez dziesiątkilub setki lat na danym terenie. Zauważalne jest również zjawisko,zwłaszcza w bliskiej strefie suburbialnej Wrocławia, tworzenia się typu

formy rozwijających się układówurbanistycznych

zabudowy tzw. kompaktowej na niewielkich działkach - w tymszeregowej. Ten ostatni typ zabudowy, które często ma charaktertypowo miejski zwykle towarzyszy obrębom poddanym silniejszemuprocesowi suburbanizacji.Poniżej przedstawione zostały wybrane przykłady nowych formzabudowy w rejonie WrOF, nad którymi docelowo wskazane byłobyprowadzić analizy rozwoju i kompozycyjne, a także poszukiwaniesposobów na kreowanie odpowiedniej obsługi infrastrukturąusługową, która przeważnie jest na niewystarczającym poziomie.Działania na rzecz spójnych układów struktur osiedleńczych powinnyograniczać niekontrolowane rozproszenie zabudowy oraz czynnikiprowadzące do zatracenia wartości rdzennej miejscowości na rzeczintensywnej nowej zabudowy o odmiennym charakterze.

Rozwój zabudowy – miejscowość Karwiany, na południe od granic Wrocławia.

Rozwój zabudowy – miejscowości Smolec i Krzeptów, w pobliżu styku z południowo-zachodniągranicą Wrocławia.


ANALIZA TERENÓW MIESZKANIOWYCH W ODNIESIENIUDO LOKALIZACJI PRZYSTANKÓW I STACJI KOLEJOWYCH

Na obszarze WrOF, na podstawie dostępnego materiału odnośnielokalizacji przystanków i stacji kolejowych, sporządzono analizęokreślającą w jakim powiązaniu znajduje się najbliższa jednostkaosadnicza w stosunku do przystanku lub stacji PKP. Dla 67 lokalizacjiprzystanków zdiagnozowano 7 rodzajów lokalizacji zabudowymieszkaniowej w odniesieniu do tych przystanków i stacji kolejowych:

1 - zabudowa mieszkaniowa zlokalizowana wokół przystanku2 - zabudowa mieszkaniowa oddalona od przystanku PKP

PKP

ANALIZA TERENÓW MIESZKANIOWYCH W ODNIESIENIUDO LOKALIZACJI PRZYSTANKÓW I STACJI KOLEJOWYCH

3 - zabudowa mieszkaniowa zlokalizowana na stykuz przystankiem

4 - przystanek pomiędzy miejscowościami lub osiedlami5 - przystanek przy skrzyżowaniu dróg oddalony od zabudowy

mieszkaniowej6 - inna zabudowa wokół przystanku , który oddalony jest

od mieszkalnictwa7 - przystanek w historycznej wsi oddalony od nowej

zabudowy mieszkaniowej

PKPPKPPKP

PKP

PKP

Rozwój zabudowy – miejscowość Dobrzykowice, osiedle zabudowy szeregowej, w pobliżu wschodniejgranicy Wrocławia.

Rozwój zabudowy jednorodzinnej – miejscowość Dobrzykowice.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Analiza terenów mieszkaniowych w odniesieniudo lokalizacji przystanków i stacji kolejowych.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Każda z lokalizacji będzie docelowo wymagać indywidualnegopodejścia i sporządzenia koncepcji funkcjonalno - przestrzennej.Jednak dla powyższych rodzajów lokalizacji można określić ogólne

Ad. 1 – zabudowa mieszkaniowa zlokalizowana wokółprzystanku kolejowego

Należy dążyć do poprawy dostępności przystanku z terenówzabudowy mieszkaniowej. W przypadku stacji kolejowej wyposażonejw budynki należy rozważyć nasycenie ich funkcjami aktywizującymi tomiejsce.

Ad. 2 - zabudowa mieszkaniowa oddalona od przystankukolejowego

Należy wzmocnić lub wykreować powiązania komunikacyjnez terenami zabudowy mieszkaniowej (komunikacja piesza, rowerowa,kołowa, w tym również komunikacja publiczna). Szczególny nacisknależy położyć na wyposażenie stacji/przystanku w bezpiecznyi wygodny parking P+R. W przypadku stacji kolejowej wyposażonejw budynki należy rozważyć nasycenie ich funkcjami nie wymagającymibezpośredniego kontaktu z terenami zabudowy mieszkaniowej. Napoziomie polityki przestrzennej gminy można rozważyć wykreowanierozwoju zabudowy mieszkaniowej w rejonie stacji.

Ad. 3 - zabudowa mieszkaniowa zlokalizowana na stykuz przystankiem kolejowym

W zależności od przypadku należy rozważyć dalszy rozwój terenówmieszkaniowych wokół przystanku kolejowego lub przeniesienie stacjibliżej środka ciężkości istniejącej i planowanej zabudowymieszkaniowej. Należy dążyć do poprawy dostępności przystankuz terenów zabudowy mieszkaniowej. W przypadku stacji kolejowejwyposażonej w budynki należy rozważyć nasycenie ich funkcjamiaktywizującymi to miejsce

Ad. 4 – przystanek kolejowy pomiędzy miejscowościamilub osiedlami

W zależności od przypadku należy rozważyć scalenie tkankiurbanist ycznej miejscowości w celu zbl iżenia terenówmieszkaniowych do stacji kolejowej. Drugą możliwością jestprzeniesienie przystanku bliżej środka ciężkości istniejąceji planowanej zabudowy mieszkaniowej. W zależności odzastosowanego modelu, należy rozważyć nasycenie budynków stacjikolejowej odpowiednimi funkcjami.

wytyczne dla sposobów integracji przystanków kolejowychz sąsiadującą zabudową mieszkaniową:


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Ad. 5 – przystanek kolejowy przy skrzyżowaniu dróg oddalony odzabudowy mieszkaniowej

Należy wzmocnić lub wykreować powiązania komunikacyjnez terenami zabudowy mieszkaniowej (komunikacja piesza, rowerowa,kołowa, w tym również komunikacja publiczna). Szczególny nacisknależy położyć na wyposażenie stacji/przystanku w bezpiecznyi wygodny parking P+R. W przypadku stacji kolejowej wyposażonejw budynki należy rozważyć nasycenie ich funkcjami nie wymagającymibezpośredniego kontaktu z terenami zabudowy mieszkaniowej, alewykorzystującymi potencjał skrzyżowania dróg, jako miejscawęzłowego. Na poziomie polityki przestrzennej gminy możnarozważyć wykreowanie rozwoju zabudowy mieszkaniowej w rejoniestacji.

Ad. 6 - inna zabudowa wokół przystanku kolejowego, któryoddalony jest od mieszkalnictwa

Należy dążyć do poprawy dostępności przystanku z okolicznychterenów zurbanizowanych. Jednocześnie należy wzmocnić lubwykreować powiązania komunikacyjne z terenami zabudowymieszkaniowej (komunikacja piesza, rowerowa, kołowa, w tym równieżkomunikacja publiczna). Szczególny nacisk należy położyć nawyposażenie stacji/przystanku w bezpieczny i wygodny parking P+R.W przypadku stacji kolejowej wyposażonej w budynki należy rozważyćnasycenie ich przeznaczeniami nie wymagającymi bezpośredniegokontaktu z terenami zabudowy mieszkaniowej, ale wykorzystującymifunkcję otaczających je terenów i stanowiących dopełnienie ich ofertyfunkcjonalnej.

Ad. 7 – przystanek kolejowy w historycznej wsi oddalony od nowejzabudowy mieszkaniowej

Należy rozważyć lokalizację dodatkowego przystanku w rejonie nowejzabudowy lub przeniesienie przystanku bliżej środka ciężkościterenów rozwijającej się zabudowy mieszkaniowej. Niezależnie odmodelu postępowania jaki zostanie przyjęty, w przypadku stacjikolejowej wyposażonej w budynki należy rozważyć nasycenie ichfunkcjami aktywizującymi to miejsce.

W tabeli, która została zamieszczona w pełnej wersji opracowania„Wytyczne programowo – przestrzenne lokalizacji funkcjimieszkaniowych i centrów usługowych” przedstawionozestawienie 67 lokalizacji przystanków, dla których zdiagnozowano7 rodzajów lokalizacji zabudowy mieszkaniowej w odniesieniu do tychprzystanków i stacji kolejowych. Wskazane 7 rodzajów relacji niezawsze mogło być jednoznacznie określone ze względu na położeniezabudowy w odniesieniu do kolei bądź jej złożone strukturyprzestrzenne. Należy mieć więc na uwadze, że materiał zostałsporządzony po części w oparciu o subiektywną ocenę. Może więcsłużyć jako element pomocniczy przy kreowaniu politykiprzestrzennej oraz dalszej pracy przy szczegółowych projektach dlakonkretnych lokalizacji i poszukiwania integracji terenów zabudo-wanych z siecią kolejową.Biorąc pod uwagę ilość przystanków, na których jest możliwośćkorzystania lub wykreowania korzystnych powiązań szynowąkomunikacją zbiorową oraz przestrzenny układ wielu wsi dającyperspektywy na zbliżenie się w stronę kolei lub wykreowaniekorzystnego połączenia kołowego lub pieszego oraz miejsc typuPark&Ride należy zastanowić się nad spójną strategią aktywizacji tego

rodzaju transportu we WrOF. W przypadku konkurencyjnych jużzrealizowanych lub przeznaczonych do realizacji ważnych traskomunikacji kołowej w randze krajowej czy wojewódzkiej z pewnościąbędzie to ciężkie zadanie i nie we wszystkich gminach ekonomicznie iczasowo uzasadnione dla mieszkańców. Jednak racjonalnym byłobyprowadzenie rozmów z przewoźnikami, wykorzystanie na ten celdostępnych funduszy unijnych, wprowadzanie w pełni funkcjonalnychbiletów aglomeracyjnych zachęcających docelowo mieszkańców doograniczenia konieczności korzystania z transportu indywidualnegona rzecz kolei. Dobrym przykładem na terenie WrOF w zakresie rozwojui korzystania z kolei jest gmina Oborniki Śląskie oraz Miękinia. Opróczkształtowania rozwoju zabudowy z możliwością łatwiejszego dostępudo przystanków warto również rozważyć w skali WrOF ewentualneprzesunięcia istniejących przystanków lub budowę nowychw miejscach intensywnego rozwoju zabudowy mieszkaniowej –wskazaniem do takiego działania może być linia kolejowa przy nowymosiedlu w Smolcu.Mając na uwadze powyższe, należałoby zastanowić się nad spójnąstrategią rozwoju transportu kolejowego we WrOF - pomimokapitałochłonności tego rodzaju przedsięwzięć.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

ANALIZA ANKIET PRZEPROWADZONYCH WŚRÓD MIESZKAŃCÓWNA POTRZEBY MIESZKALNICTWA

W zakresie mieszkalnictwa zostały przeprowadzone ankiety wsystemie CAWI. Ze względu na niską reprezentatywność ankiet orazniewielki zakres tematyczny w związku z mieszkalnictwem można jepotraktować jako materiał wyłącznie poglądowy. Główny wniosek

ANALIZA ANKIET PRZEPROWADZONYCH WŚRÓD MIESZKAŃCÓWNA POTRZEBY MIESZKALNICTWA

z badania to preferencja co do wyboru rodzaju zabudowy, w którejchcieliby mieszkać badani. Znacząco przewagę głosów (43,9%) zdobyłrodzaj zabudowy - dom jednorodzinny w otoczeniu podobnychbudynków (osiedle lub wieś).

KONSULTACJE I WARSZTATY Z EKSPERTAMII PRZEDSTAWICIELAMI POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEKSAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Podczas projektu odbyło się szereg konsultacji społecznychz przedstawicielami gmin oraz warsztaty planistyczne, na którychomawiane były zagadnienia związane z mieszkalnictwem. Jednoze spotkań, które odbyło się w formie warsztatowej, dotyczyłospójności funkcjonalnej na stykach gmin terenu WrOF. Spotkanie toukazało wiele obszarów problemowych, przeważnie na stykuWrocławia i gmin sąsiadujących z nim. W miarę oddalania się do granicWrOF problematyczne styki malały z racji mniejszego zainwestowania

KONSULTACJE I WARSZTATY Z EKSPERTAMII PRZEDSTAWICIELAMI POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEKSAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

i styków gmin związanych zwykle z przestrzenią rolniczą orazelementami przyrodniczymi na granicach gmin. Między innymi ukazałsię również problem styków istniejących lub potencjalnych wewnątrzstruktury osiedleńczej danych gmin. Dla zabudowy mieszkaniowejzwracano uwagę na problemy istniejące jak i potencjalne (np. zapisyw suikzp) związane ze stykiem zabudowy mieszkaniowej i aktywnościgospodarczych. Problem ten dotyczył zarówno styków granicadministracyjnych gmin jak i wewnętrznych struktur zabudowy.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

WYTYCZNE DLA KREOWANIA SPÓJNEJ POLITYKI PRZESTRZENNEJW ZAKRESIE ROZWOJU FUNKCJI MIESZKANIOWEJORAZ WSKAZANIE GŁÓWNYCH STREF ROZWOJUTERENÓW MIESZKANIOWYCH WE WrOF

Sporządzone analizy związane z obszarem opracowania oraz badaniestruktur wewnętrznych zabudowy mieszkaniowej jak i styków nagranicach gmin wskazują na zróżnicowanie w poziomie dynamikirozwoju struktur osiedleńczych oraz infrastruktury je obsługującej.Trendy demograficzne związane z przyrostem lub zmniejszaniem sięliczby mieszkańców w poszczególnych obrębach wskaźniki takie jakliczba oddanych do użytku mieszkań oraz liczba i rozkład wydawanychpozwoleń na budowę oraz preferencje mieszkańców kreują ideę

związanąz miastemWrocław oraz z gminami będącymi w sąsiedztwieWrocławia– na północny-wschód, wschód, południe i południowy-wschód wrazz przesunięciem wzdłuż Odry, a także miastami satelitarnymi wokółWrocławia, miejscowościami będącymi siedzibami gmin i ich

I strefy intensywnego rozwoju terenów mieszkaniowych

WYTYCZNE DLA KREOWANIA SPÓJNEJ POLITYKI PRZESTRZENNEJW ZAKRESIE ROZWOJU FUNKCJI MIESZKANIOWEJORAZ WSKAZANIE GŁÓWNYCH STREF ROZWOJUTERENÓW MIESZKANIOWYCH WE WrOF


WYTYCZNE LOKALIZACJIFUNKCJI MIESZKANIOWYCH

najbliższym otoczeniem. Kolejna- o mniejszym stopniu rozwoju -

wyznaczona została w obszarze przede wszystkim związanymz gminami sąsiadującymi bezpośrednio z Wrocławiem od stronypołudniowo-zachodniej, zachodniej i północnej. Trzecia strefaokreślona została jako

- dotyczy gmin oddalonych od Wrocławia i głównietakich gdzie w dużej mierze dominuje rolnictwo, a strukturymieszkaniowe rozwijają się w różnym stopniu z przewagą mniejdynamicznego wzrostu – w zależności od położenia względem stolicyregionu, mniejszych miast WrOF, uwarunkowań przyrodniczychi preferencji mieszkańców.

II strefa stabilnego rozwojuterenów mieszkaniowych

III strefa potencjalnego rozwoju terenówmieszkaniowych

Główne obszary rozwoju zabudowy mieszkaniowej.

124

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Mając na uwadze powyższy podział na III strefy rozwojowe,należy rozumieć, jako obszar rozwoju, który nie oznacza wymogurozwoju struktur mieszkaniowych w równym stopniu oraz uznano,w wyniku prac warsztatowych nad zagadnieniem, że nie powinien byćna sztywno przyjętą granicą ze względu na zmienną dynamikęrozwoju zabudowy mieszkaniowej i różnorodność uwarunkowańw poszczególnych lokalizacjach. Obszar ten wskazuje jedynie napotencjał rozwojowy i z nim związane niewątpliwe korzyściw wymiarze demograficznym, społecznym i ekonomicznym, ale takżei problemy z np. nieuniknionymi procesami suburbanizacji i możliwymzjawisku „rozlewania zabudowy” mieszkaniowej, problemamitransportu zbiorowego i indywidualnego, antropopresją na terenyzwiązane ze środowiskiem przyrodniczym, oddziaływaniem naprzestrzeń rolniczą oraz możliwe konflikty społeczno-przestrzenne –zarówno wewnątrz struktur osiedleńczych jak i na stykach gmin.Zakłada się, że w ramach stref rozwoju problemy te będąminimalizowane nie tylko poprzez działania wewnątrz jednosteksamorządu terytorialnego, ale również wspólnie na stykach tychjednostek. Dopuszcza się przenikanie tych trzech stref na ich granicachjeżeli na przestrzeni czasu na bieżąco prowadzone obserwacjewyraźnie wskażą na zmieniający się charakter danej strukturyosiedleńczej.

Obejmuje obszar gmin znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwieWrocławia na północny-wschód, wschód, południowych-wschódi południe, obszar z lekkim przesunięciem na południowy-wschódwzdłuż pasma Odry, miasto Wrocław, a także miasta satelitarne wokółWrocławia, miejscowości będące siedzibami gmin i ich najbliższeotoczenie. Na przedmiotowym obszarze wskazane jest, aby dążyć do:

• uzupełniania nową zabudową niezabudowanych przestrzeniwewnątrz już istniejących układów zabudowy miasta i wsi,niebędących terenami cennymi przyrodniczo lub o walorachkrajobrazowych, celem ograniczania procesu „urban sprawl” –rozlewania zabudowy

• rozwoju obszarów zabudowy mieszkaniowej poza rdzennymiczęściami dawnych miast i wsi uwzględniając uwarunkowaniakrajobrazu kulturowego i przyrodnicze oraz możliwościracjonalnych powiązań infrastrukturalnych

• w miejscowościach lub osiedlach mieszkaniowych gdzie istniejecenny historycznie i przestrzennie dawny układ urbanistycznynależy kreować rozwój zabudowy w sposób niezacierającydawnego układu, a w przypadku ekspansji na tereny w bezpo-średnim sąsiedztwie nowa zabudowa mieszkaniowa nie powinnaistotnie odbiegać od skali i formy tego układu

• okresowego monitorowania zjawisk demograficznych i procesówinwestycyjnych związanych z mocno zintensyfikowanymprocesem suburbanizacji w obszarze strefy celem dopasowaniastruktury funkcjonalno-przestrzennej do zmieniających sięuwarunkowań

• w miarę możliwości ograniczenia rozwoju zabudowy naobszarach i pasmach terenów jeszcze nie zabudowanych,a mających szansę na kontynuację powiązań przyrodniczychniejednokrotnie przebiegających przez kilka gmin

• kontynuację na terenach gmin bezpośrednio sąsiadującychz Wrocławiem obszarów „zielonych klinów” istniejącychi zaplanowanych w SUIKZP miasta Wrocławia, a jeżeli jest to jużniemożliwe to ograniczenie dogęszczania zabudowy w tychobszarach

• objęcia miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennegocałości terenów o potencjalnej realnej możliwości rozwojuzabudowy mieszkaniowej, co doprowadzi do zminimalizowaniawydania dla jednostkowych inwestycji decyzji o warunkachzabudowy oraz przyspieszy procesy inwestycyjne

• lokalizowania w miarę możliwości planowanej zabudowymieszkaniowej w pobliżu dostępu do komunikacji zbiorowej,a w przypadku braku tego rodzaju komunikacji przeprowadzeniaanaliz możliwości wprowadzenia nowych połączeń komunika-cyjnych w ramach partnerstwa międzygminnego lub podmiotówprywatnych

„strefę”

I strefa intensywnego rozwoju terenów mieszkaniowych

• wykorzystania potencjału istniejącej infrastruktury kolejowejw pobliżu zespołów istniejącej lub planowanej zabudowymieszkaniowej

• sukcesywnego realizowania programów rewitalizacji na terenieWrocławia i pozostałych gmin miejskich w ramach zespołówmieszkaniowych oraz obszarów mających predyspozycje doprzekształcenia się w obszary mieszkaniowe lub mieszkaniowo-usługowe

• tworzenia gminnych ofert inwestycyjnych dla gruntówkomunalnych ze zdefiniowaną polityką przestrzenną dla rozwojudanego obszaru lub z założeniami programowo-przestrzennymigwarantującymi dalszy kontrolowany rozwój terenów we włada-niu nowych właścicieli

• intensywnych działań na rzecz skanalizowania wszystkichobszarów związanych z dynamicznym rozwojem zabudowymieszkaniowej

• ograniczenia powstawania grodzonych osiedli mieszkaniowych• monitorowania polityk przestrzennych na stykach gmin w celu

minimalizowania potencjalnych konfliktów w zakresie prze-znaczeń dla terenów oraz formy i gabarytów docelowej zabudowy,a także prowadzenie działań na rzecz wypracowania spójnegostandardu zapisu w planach miejscowych i studiach uwarunkowańi kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin

• monitorowania ewentualnych konfliktów przestrzennych w sferzespołecznej oraz próby podjęcia badań nad zachowaniamispołecznymi na obszarach istniejących jak i rozwijających sięjednostek osadniczych, które to działania mogą mieć w przyszłościzastosowanie między innymi w kreowaniu zrównoważonej politykiprzestrzennej gmin

Obejmuje obszar gmin znajdujących się przede wszystkimw bezpośrednim sąsiedztwie Wrocławia od strony południowo-zachodniej, zachodniej, północno-zachodniej i północnej.Na przedmiotowym obszarze wskazane jest, aby dążyć do:


• rozwoju obszarów zabudowy mieszkaniowej poza rdzennymiczęściami dawnych miast i wsi uwzględniając uwarunkowaniakrajobrazu kulturowego i przyrodnicze oraz możliwościracjonalnych powiązań infrastrukturalnych


• w miarę możliwości ograniczenia rozwoju zabudowy na obszarachi pasmach terenów jeszcze nie zabudowanych, a mających szansęna kontynuację powiązań przyrodniczych niejednokrotnieprzebiegających przez kilka gmin

• kontynuację na terenach gmin bezpośrednio sąsiadującychz Wrocławiem obszarów „zielonych klinów” istniejących i zapla-nowanych w SUIKZP miasta Wrocławia, a jeżeli jest to jużniemożliwe to ograniczenie dogęszczania zabudowy w tychobszarach

• tworzenie wstępnych analiz lub prognoz finansowych przedrozpoczęciem prac planistycznych, które pozwolą na urealnieniemożliwości budżetowych na realizację infrastruktury techniczneji komunikacyjnej obsługujących planowane docelowo zespołyzabudowy mieszkaniowej

• obejmowania sukcesywnie miejscowymi planami zagospo-darowania przestrzennego terenów o potencjalnej realnejmożliwości rozwoju zabudowy mieszkaniowej, co doprowadzi dozminimalizowania wydania dla jednostkowych inwestycji decyzjio warunkach zabudowy oraz przyspieszy procesy inwestycyjne

II strefa stabilnego rozwoju terenów mieszkaniowych

125

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


• lokalizowania w miarę możliwości planowanej zabudowymieszkaniowej w pobliżu dostępu do komunikacji zbiorowej,a w przypadku braku tego rodzaju komunikacji przeprowadzeniaanaliz możliwości wprowadzenia nowych połączeń komunika-cyjnych w ramach partnerstwa międzygminnego lub podmiotówprywatnych


• tworzenia gminnych ofert inwestycyjnych dla gruntów komu-nalnych ze zdefiniowaną polityką przestrzenną dla rozwojudanego obszaru lub z założeniami programowo-przestrzennymigwarantującymi dalszy kontrolowany rozwój terenów we włada-niu nowych właścicieli

• sukcesywnych działań na rzecz skanalizowania wszystkichobszarów związanych z dynamicznym rozwojem zabudowymieszkaniowej


minimalizowania potencjalnych konfliktów w zakresieprzeznaczeń dla terenów oraz formy i gabarytów docelowejzabudowy, a także prowadzenie działań na rzecz wypracowaniaspójnego standardu zapisu w planach miejscowych i studiachuwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennegogmin

• monitorowania ewentualnych konfliktów przestrzennych w sferzespołecznej oraz próby podjęcia badań nad zachowaniamispołecznymi na obszarach istniejących jak i rozwijających sięjednostek osadniczych, które to działania mogą mieć w przyszłościzastosowanie między innymi w kreowaniu zrównoważonejpolityki przestrzennej gmin

Obejmuje obszar gmin oddalonych od Wrocławia i głównie takich,gdzie w dużej mierze dominuje rolnictwo, a struktury mieszkaniowerozwijają się w różnym stopniu z przewagą mniej dynamicznegowzrostu. Na przedmiotowym obszarze wskazane jest, aby dążyć do:

• w przypadku rozwoju obszarów zabudowy mieszkaniowej pozardzennymi częściami dawnych wsi wskazane byłoby przeana-lizować celowość takiego działania, a w przypadku jegodopuszczenia prowadzić działania planistyczne i inwestycyjnez uwzględnieniem uwarunkowań krajobrazu kulturowego i przy-rodniczych



• ograniczenia rozwoju zabudowy na obszarach i pasmach terenówjeszcze nie zabudowanych, a mających szansę na kontynuacjępowiązań przyrodniczych niejednokrotnie przebiegających przezkilka gmin

• przeanalizowania przed rozpoczęciem prac planistycznychwartościowych gleb na potencjalnym obszarze do zainwe-stowania

• ograniczenia wpływu rozwoju zabudowy mieszkaniowej nadziałalność związaną z przestrzenią rolniczą

• tworzenie wstępnych analiz lub prognoz finansowych przedrozpoczęciem prac planistycznych, które pozwolą na urealnieniemożliwości budżetowych na realizację infrastruktury techniczneji komunikacyjnej obsługujących planowane docelowo zespołyzabudowy mieszkaniowej

III strefa potencjalnego rozwoju terenów mieszkaniowych

• obejmowania sukcesywnie miejscowymi planami zagospo-darowania przestrzennego terenów o potencjalnej realnejmożliwości rozwoju zabudowy mieszkaniowej, co doprowadzi dozminimalizowania wydania dla jednostkowych inwestycji decyzjio warunkach zabudowy oraz przyspieszy procesy inwestycyjne


• w miarę możliwości do działań nakierowanych na rzeczskanalizowania obszarów związanych z rozwojem zabudowymieszkaniowej


minimalizowania potencjalnych konfliktów w zakresieprzeznaczeń dla terenów oraz formy i gabarytów docelowejzabudowy, a także prowadzenie działań na rzecz wypracowaniaspójnego standardu zapisu w planach miejscowych i studiachuwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennegogmin

• monitorowania ewentualnych konfliktów przestrzennych w sferzespołecznej na obszarach istniejących jak i rozwijających sięjednostek osadniczych.

Problem „Urban sprawl” związany z rozlewaniem zabudowymieszkaniowej często towarzyszący zwykle procesowi suburbanizacjina terenie WrOF jest zauważalny w różnej skali i nie jest związanywyłącznie ze strefą suburbialną w bezpośrednim sąsiedztwieWrocławia, ale dotyczy również pozostałych obszarów. Jest to wynikmiędzy innymi nienajlepszego systemu planowania przestrzennegow Polsce oraz reakcja na dynamiczny rozwój rynku nieruchomościmieszkaniowych we Wrocławiu i regionie w ostatnich latach orazuwarunkowania społeczno-gospodarcze, co niewątpliwie mogło miećpośredni wpływ na polityki przestrzennej prowadzone w poszczegól-nych gminach.Z tego względu w ramach działań ograniczających zjawisko „urbansprawl”wskazane jest dążenie do:

• prowadzenia polityki przestrzennej w studiach uwarunkowańi kierunków zagospodarowania w sposób urealniający potencjałinwestycyjny gminy poprzez ograniczenie wyznaczania terenówniemających w dłuższym okresie czasu szans na rozwój zabudowymieszkaniowej oraz doprowadzenie infrastruktury komunika-cyjnej i technicznej, a także weryfikację już wyznaczonych terenówna cele mieszkaniowe pod kątem możliwości rozwojui uzupełniania istniejącej zabudowy

• z racji sytuacji, że polskie ustawodawstwo nie przewidujemożliwości etapowania realizacji ustaleń miejscowego planuzagospodarowania przestrzennego wskazane jest, aby przedkażdym przystąpieniem do sporządzenia miejscowego planu dladużego obszaru, przeanalizować sukcesywne sporządzanie kilkuplanów w dłuższym okresie czasu, przy czym pierwszeprzystąpienie byłoby związane z bezpośrednim sąsiedztwem jużzainwestowanej struktury osadniczej

• zachęta dla inwestorów ze strony jednostek samorząduterytorialnego do uzupełniania nową zabudową mieszkaniowąwolnych przestrzeni w ramach istniejących zespołów zabudowynp. poprzez uświadamianie przyszłym inwestorom indywidualnymkorzyści z łatwiejszego dostępu do infrastruktury technicznej,dostępu do utwardzonej drogi publicznej, bliższego dostępu dokomunikacji zbiorowej i usług oraz promowania walorówrdzennego obszaru wsi i osiedli

• działań zmierzających do wykreowania przestrzeni dla centrówusługowych, które mogą być elementem przyciągającymmieszkaniowe inwestycje indywidualne oraz deweloperskie i ichrozwój w ramach bardziej zwartej struktury zabudowy.

WYTYCZNE DLA OGRANICZANIA ZJAWISKA„ROZLEWANIA” ZABUDOWY MIESZKANIOWEJWYTYCZNE DLA OGRANICZANIA ZJAWISKA„ROZLEWANIA” ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ

126

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


WYTYCZNE DLA MOŻLIWOŚCI UZUPEŁNIENIAISTNIEJĄCYCH UKŁADÓW URBANISTYCZNYCHNOWĄ ZABUDOWĄ MIESZKANIOWĄ

Badanie dotyczące wewnętrznych struktur zabudowy mieszkaniowejukazało, że praktycznie we wszystkich miejscowościach jestmożliwość racjonalnego uzupełniania terenów pomiędzy jużistniejącą zabudową.W związku z tym należałoby dążyć do kreowania w taki sposób politykiprzestrzennej gminy, aby zachęcać do inwestowania w nieruchomościnajbardziej atrakcyjne wewnątrz zespołów zabudowy lub ichbezpośrednim sąsiedztwie, które posiadają bezpośredni dostęp doutwardzonej drogi publicznej i możliwością przyłączy infrastruktu-ralnych bez dodatkowych dużych kosztów. Jest to niezaprzeczalnyzysk zarówno dla inwestora jak i gminy.Działania gmin mogą w tym zakresie skupić się również na analiziewłasnościowych zasobów gminnych istniejących nieruchomościniezabudowanych wewnątrz zespołów zabudowy oraz na tejpodstawie przygotowywać komunalne oferty przestrzenne.W przypadku posiadania gminnych nieużywanych zasóbbudynkowych (co na większą skalę może zadziałać we miastach) wartoprzeanalizować również przygotowanie programu sukcesywnegoprzygotowywania tego typu oferty na rynku nieruchomości np. jakoobiekty do remontu albo jako zrewitalizowane przez samorządi wystawione na sprzedaż lub wynajem jako gotowy produktmieszkaniowy.Dążenie do realizacji działań rewitalizacyjnych na obszarachzabudowy mieszkaniowej, w szczególności w tkance miejskiej,powinno być jednym z istotnych działań samorządów gminnychwe współpracy z mieszkańcami i lokalnymi podmiotami gospo-darczymi, warto jednak również przy tym zagadnieniu zwrócić uwagęna nieco inną niszę dla rozwoju zabudowy mieszkaniowejw powiązaniu z usługami związaną z terenami poprzemysłowymi orazdawnymi gospodarstwami wiejskimi. Mając na uwadze powyższewskazane również jest prowadzenie polityki w sposób umożliwiającyprzekształcanie obiektów poprzemysłowych na lofty mieszkaniowe(częściej na terenach miejskich) czy też rewitalizację dawnychzabudowań pofolwarcznych na terenach wsi. Samorząd może takiedziałania wspierać poprzez lokalne programy rewitalizacji, programyodnowy wsi, a przy wprowadzaniu odpowiednich przeznaczeńw planach miejscowych dopuszczać tego typu obiekty również nazabudowę mieszkaniową. Niejednokrotnie są to miejsca, które przyodpowiednio poprowadzonym procesie inwestycyjnym mogąwykreować dobry wizerunek dla całej miejscowości lub osiedlai zapoczątkować dyfuzję tego typu przekształceń na pozostał częśćzespołu zabudowy wymagającego zmian. Należy również zauważyć,iż często tego typu obiekty można połączyć z funkcją usługową, którajeśli posiada dobrą lokalizację i potencjał ludnościowy może byćpoczątkiem kreowania ośrodka usługowego dla miejscowości,osiedla, gminy a nawet większego obszaru. Niezmiernie ważne jestprzy realizacji powyższego działań, aby wypracować spójną politykęwspółpracy ze służbami konserwatorskimi ze względu na to, że tkankapoprzemysłowa czy też zabudowa pofolwarczna zwykle objęte sąuwarunkowaniami związanymi ze strefami ochrony konserwatorskiej,gminną ewidencją zabytków lub rejestrem zabytków co jednak nie stoiw sprzeczności z kreowaniem nowego programu funkcjonalno-przestrzennego dla zabudowy z poszanowaniem dla dziedzictwakulturowego. Z tego względu wskazane byłoby docelowo dla WrOF,np. w ramach wspólnego programu międzygminnego, przeprowadzićanalizę tego typu obiektów w gminach oraz określić ich potencjałfunkcjonalny i lokalizacyjny oraz uwarunkowania konserwatorskie.

WYTYCZNE DLA MOŻLIWOŚCI UZUPEŁNIENIAISTNIEJĄCYCH UKŁADÓW URBANISTYCZNYCHNOWĄ ZABUDOWĄ MIESZKANIOWĄ

WYTYCZNE DLA ROZWOJU I PRZEKSZTAŁCANIA TERENÓWPOD KĄTEM ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ

1) Na obszarach głównie poza gminami miejskimi

2) Na obszarach głównie gmin miejskich wskazane jest, abydążyć do:

W czasach koniunktury niejednokrotnie dostosowywano suikzp donowych potrzeb rynkowych gdzie wyznaczano olbrzymie obszary podlokalizację zabudowy mieszkaniowej, co miało wkrótce przełożenie nakształt i rozmiary miejscowych planów zagospodarowaniaprzestrzennego oraz ich charakter – często z dominacją wyłączniezabudowy mieszkaniowej. Obecnie rynek nieruchomości jest bardziejstabilny i przewidywalny z tego też względu wskazane byłoby:

- w projektach planów miejscowych, na obszarach gdzie nieprzewidywany jest dynamiczny rozwój zabudowy mieszkaniowej,dążenie do nie skupiania się wyłącznie na przeznaczaniu terenówpod zabudowę mieszkaniową, ale również pod różnego rodzajuprzeznaczenia związane z działalnością gospodarczą, ponieważpoza niewielkimi podatkami od nieruchomości mieszkaniowejoraz jednorazową rentę planistyczną lub brak jej opłaty gminaponosi tak naprawdę niewspółmiernie duże koszty związanez budową infrastruktury technicznej i drogowej, a podatki te przezdługi czas nie pokrywają tych kosztów.

- przed przystąpieniem do planu miejscowego wykonać wstępnąprognozę finansową zysków i docelowych kosztów dla gminy

- dostosowywanie zapisów obowiązujących planów do oczekiwańpotencjalnych inwestorów związanych z działalnością gospo-darczą, mając na uwadze wykorzystanie uwarunkowań i walorówdanego regionu, co pozwoli na przygotowanie odpowiedniejoferty przestrzennej, przy czym należy mieć na uwadze, że interesinwestorów nie może kolidować ze strukturami mieszkaniowymizarówno w gminie jak i na styku z gminami sąsiednimi

- zminimalizowanie wydawania decyzji o warunkach zabudowy dlapojedynczych inwestycji mieszkaniowych i braku wymogówzgodności ze suikzp, ponieważ generuje to duży nieładprzestrzenny, a zwłaszcza w przypadku wydawanych decyzji nazabudowę zagrodową – siedliskową z odstępstwem dobregosąsiedztwa, która w praktyce, po przepisaniu własności przezrolnika na nowego inwestora niejednokrotnie nie ma nicwspólnego z działalnością rolniczą

- sukcesywne wdrażanie działań w zakresie programów odnowy wsi- prowadzenie monitoringu spójności planowania przestrzennego

i współpracy w tym zakresie w ramach gminWrOF- monitoring wpływu i powiązań rozwoju struktur osiedleńczych

z przestrzenią rolniczą, krajobrazem, infrastrukturą techniczną

- prowadzenia monitoringu przekształceń struktur zabudowymieszkaniowej w mieście,

- rozpoczęcia lub kontynuacji działań związanych z lokalnymprogramami rewitalizacji,

- rozpoczęcia lub kontynuowania polityki mieszkaniowej w ramachprogramu mieszkaniowego,

- określenie dla miasta, dzielnic lub osiedli obszarów rozwojowychw zakresie mieszkalnictwa.

WYTYCZNE DLA ROZWOJU I PRZEKSZTAŁCANIA TERENÓWPOD KĄTEM ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ

127

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


DIAGNOZA, ANALIZY I WYTYCZNEDLA LOKALIZACJI CENTRÓW USŁUGOWYCH

W ostatnich latach nastąpiły znaczne przekształcenia ośrodkówusługowych w obszarze WrOF. Wynikające z przeprowadzonychw ramach studium spójności analiz zmian demograficznych, w tymmigracji polegających na wyprowadzaniu się mieszkańców Wrocławiapoza miasto i osiedlaniu się ich tuż za jego granicami, spowodowałyprzekształcenia podwrocławskich miejscowości. Nagły i częstoniekontrolowany rozwój przestrzenny terenów mieszkaniowych nieszedł w parze z adekwatnym rozwojem obsługujących je ośrodkówusługowych. W efekcie kilkadziesiąt wsi wokół Wrocławia orazwiększych ośrodków miejskich we WrOF zmieniło swoje układyprzestrzenne. Zatarciu uległy struktury wsi ulicowych, owalnicowych,wielodrożnicowych, zamieniając je w rozlewające się osiedlamieszkaniowe o zaburzonych elementach kompozycji:

- niekonsekwentnym układem geometrycznym,- zachwianą hierarchią ważności elementów,- chaotycznym tworzywem,- zatartymi granicami miejscowości i ich części składowych.

Taki proces nie ominął też dawnych wsi leżących dziś w granicachWrocławia, na obrzeżach miasta. Genezy tego procesu należyupatrywać w ekonomii - poszukiwanie tańszych nieruchomości podzabudowę. Z przeprowadzonej w ramach studium spójności analizyrynku nieruchomości we WrOF wynika, że ceny nieruchomości sąwyraźnie powiązane z czasem dojazdu do centrum Wrocławia. To zaśpowoduje, że tańsze nieruchomości, na które jest popyt, znajdują sięczęsto w miejscach trudniej dostępnych, słabo obsługiwanychkomunikacją publiczną. W efekcie wzmaga się proces rozlewaniazabudowy. Rozrzedzona struktura zabudowy, wymagająca poruszaniasię samochodem, nie sprzyja powstawaniu ośrodków usługowycho zwartej strukturze, znajdujących się w strefie dojścia pieszego odterenów mieszkaniowych. Ośrodki takie mogłyby stanowićhierarchicznie ważne punkty miejscowości, skupiające ofertęusługowo – rekreacyjną miejscowości. Taki proces ograniczałbyniepotrzebne ruchy komunikacyjne mieszkańców podwrocławskichsuburbiów i wspomagałby identyfikowanie się z nowym miejscem

DIAGNOZA, ANALIZY I WYTYCZNEDLA LOKALIZACJI CENTRÓW USŁUGOWYCH

zamieszkania (umożliwiając w pewnym stopniu ograniczeniedawnych przyzwyczajeń do korzystania z niektórych usługweWrocławiu).Indywidualna obsługa komunikacyjna rozrzedzonej strukturyzabudowy w podmiejskich osiedlach mieszkaniowych i jednocześniebrak odpowiedniego nasycenia ich usługami wzmacnia rolę ośrodkówusługowych wyspecjalizowanych, obsługujących większe obszaryWrOF (np. wyspecjalizowane w handlu detalicznym część BielanWrocławskich, rejon Długołęki czy duże centra handlowewe Wrocławiu). Z jednej strony specjalizacja ośrodków usługowych jestnieunikniona i wynika ze zmian zachowań społecznych związanychz rosnącym znaczeniem zachowań sieciowych (społeczeństwosieciowe). Społeczeństwa, w którym sieć relacji powstaje na zasadzieswobodnego dostępu do możliwości uczestniczenia w różnychaktywnościach, których nie ogranicza przestrzeń . Z drugiej stronynadal część aktywności może odbywać się w powiązaniu z miejscemzamieszkania. Wskazują na to między innymi badania opiniimieszkańców WrOF jakie odbyły się w ramach projektu. Badaniapotwierdzają wyrażaną przez lokalne społeczności potrzebęwyposażenia najbliższej okolicy w takie elementy jak przestrzeniepubliczne (miejsca spotkań), tereny rekreacyjne, kultury gastronomii,handlu i usług. Z powyższego wynika więc, że optymalnym modelempostępowania wobec problemu przekształcania form ośrodkówusługowych jest działanie uwzględniające oba te czynniki. Klasycznezachowania, bazujące na odległości w przestrzeni jako wyznacznikudostępności usług (szczególnie podstawowych) warto połączyćz zachowaniami wynikającymi z funkcjonowania społeczeństwasieciowego (budowanie własnych sieci połączeń, często krótko-trwałych, niezależnych od pokonywanej przestrzeni, ale związanez czasem jej pokonywania). Relacje klasyczne wymagają wzmacnianiaośrodków usługowych związanych z terenami zurbanizowanymi,obsługujących je i będących miejscami centralnymi. Relacje sieciowenatomiast generują powstawanie ośrodków wyspecjalizowanych,dobrze skomunikowanych, ale niekoniecznie w bezpośredniej bliskościterenów mieszkaniowych.

1

Rysunki zestawione z odpowiadającymi imschematami obrazują przykładowe klasycznerelacje hierarchiczne, związane z teorią ośrodkówcentralnych (ośrodki obsługują przynależne imośrodki niższego rzędu).

1Manuel Castells, 1996Rise of the network society,

128

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Schemat obrazujący relacje sieciowe (krótkotrwałe, generujące specjalizację ośrodków na grupy odbiorców, słabiej związane z odległościądo ośrodka usługowego niż relacje hierarchiczne).

Innym aspektem powierzchniochłonnego, rozlewnia się strukturosadniczych jest zrastanie się miejscowości. Wiele miejscowościrozrosło się do rozmiarów, które powodują, że zatarły się ich granicez miejscowościami sąsiednimi (np. Wilszyn i Pisarzowice, Brzezinai Brzezinka Średzka, Krępice i Żórawiniec, Smolec, Krzeptów orazMokronos Górny, Nowa Wieś Wrocławska i Gądów, Wysokai wrocławskie osiedle Ołtaszyn, Żerniki Wrocławskie i Biestrzyków,Kamieniec Wrocławski i Gajków, Kiełczów i Wilczyce, Szczodrei Domaszczyn, Ligota Piękna i Wisznia Mała, Szymanów i Psary).Podobnie stało się w przypadku niektórych ośrodków usługowychi terenów aktywności gospodarczej, które zrosły się z sąsiednimimiejscowościami. W miejscach, w których takie sytuacje występująwewnątrz obszarów gmin, relacje te mogą być świadomie kreowanei w razie potrzeby łagodzone działaniami planistycznymi (np.zszywanie struktur zabudowy, lub przeciwnie – separowanie ichpasami zieleni).Trudniejsza sytuacja występuje w przypadku, gdy tego typu sytuacjezachodzą na granicach gmin (lub są kreowane zapisamiobowiązujących studiów i planów miejscowych). Wymaga tokoordynacji kierunków planowania przestrzennego w jednostkachsamorządu terytorialnego z obszaruWrOF.Opisane powyżej aspekty dotyczące lokalizacji, specjalizacji oraz formośrodków usługowych stanowią szkielet dalszych analiz dotyczącychośrodków usługowych weWrOF.

LOKALIZACJA OŚRODKÓW USŁUGOWYCH

Rozkład przestrzenny i hierarchia ośrodków usługowych we WrOFw największym uproszczeniu są pochodną nakładania się na siebiedwóch trendów, dwóch modeli. Jednym z nich jest wciąż wyraźniezarysowujący się klasyczny, opisany przez Waltera Christallera , modelhierarchiczny zwany teorią ośrodków centralnych. Analizując rozkładprzestrzenny różnych aspektów funkcjonowania ośrodkówusługowych we WrOF nadal można dostrzec wyraźny podział naośrodek centralny – Wrocław oraz pierścień wyróżniających sięośrodków satelitarnych (Oleśnica, Jelcz – Laskowice, Oława, Strzelin(poza WrOF), Sobótka, Kąty Wrocławskie, Brzeg Dolny (wraz z ciążącymdo Wrocławia Wołowem), Oborniki Śląskie, Trzebnica). Ośrodki teobsługują ograniczone przestrzennie obszary, co zresztą potwierdziłynie tylko wykonane analizy, ale też przeprowadzone na potrzebyprojektu badania ankietowe na próbie blisko 3000 respondentówz obszaru WrOF i Strzelina. Dobrym przykładem potwierdzającym tenmodel są mieszkańcy Prusic i Zawonii, którzy deklarują w większościrobienie tygodniowych zakupów w Trzebnicy, nie zaś w większym, alejednak bardziej odległym, Wrocławiu. Podobnie mieszkańcyKostomłotów robią zakupy tygodniowe w Kątach Wrocławskich,a Borowa – w Strzelnie, który jako ośrodek usługowy wyższego rzęduobsługuje część obszaru WrOF. Podobnie rzecz się ma z usługamigastronomii i wieloma innymi (wynikom ankiet została poświęconainna część„Studium spójności...”).

2

LOKALIZACJA OŚRODKÓW USŁUGOWYCH

2Walter Christaller,

, Jena, 1933

Die Zentralen Orte in Süddeutschland. Eine ökonomisch-geographischeUntersuchung ūber die Gesetzmässigkeit der Vorbereitung und Entwicklung der Siedlungenmit städtischen Funktionen

129

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Wybrane analizy wskazujące na duży potencjał usługowy historycznych ośrodków satelitarnych Wrocławia. Analizy (wykonane w ramach „Analizyuwarunkowań rozwoju osadnictwa w zakresie mieszkalnictwa i usług”przez Instytut RozwojuTerytorialnego na podstawie danych z GUS, REGON, BDOT)dotyczą - od lewej na górze – usług publicznych, budynków o funkcji usługowej, usług sportu, usług rekreacji i rozrywki, ochrony zdrowia, sklepówwielkopowierzchniowych, handlu detalicznego i gastronomii).

Utrzymywanie się silnych ośrodków usługowych w ramach miastsatelitarnych, pomimo wielu zmian jakie zachodzą w strukturzeośrodków usługowych we WrOF w ostatnich latach, wynika dużejmierze z ich odległości od Wrocławia (ok. 30 km). Ta odległośćzapewnia możliwość zachowania pewnej samodzielności ośrodkausługowego i obszaru, który obsługuje. W postrzeganiu klientów tychośrodków odległy Wrocław w wielu aspektach nie jest dla nichkonkurencyjny.

Przestrzenne przedstawienie lokalizacji ośrodków usługowychwyraźnie wskazuje na brak ośrodka w zewnętrznym pierścieniupomiędzy Oławą a Sobótką. Obszar tej części WrOF jest obsługiwanyprzez ośrodek usługowy jaki stanowi Strzelin. Wskazują też na tobadania ankietowe przeprowadzone w ramach studium spójności

Satelitarne ośrodki o dużym potencjale oddalone od Wrocławiao ok. 30 km.

oraz konsultacje z JST. Z powyższego wynika, że w celu integracjiterytorialnej WrOF w zakresie lokalizacji ośrodków usługowych należywziąć pod uwagę zacieśnienie współpracy ze Strzelinem.Powyższe analizy wyraźnie pokazują wciąż mocno zarysowanyhistorycznie ukształtowany pierścień satelitarnych ośrodkówusługowych. Jednak zmiany struktury osadniczej jakie zaszły nabadanym obszarze w ostatnich latach spowodowały, że wykształciłysię, albo są w trakcie wykształcania, nowe, silne ośrodki usługowe,położone tuż za granicą Wrocławia. Niezależnie od specjalizacji i formyjaką te ośrodki wykształciły (te aspekty omówiono w dalszychanalizach), lokalizują się one w pasie terenu w odległości od 10 dokilkunastu kilometrów od ścisłego centrum Wrocławia. Część z nichzwiązana jest z procesem suburbanizacji (obsługując rozrastające sięmiejscowości pod Wrocławiem – np. Smolec lub KamieniecWrocławski). Potwierdzają to przytoczone w analitycznej częściopracowania dane demograficzne. Potwierdzają to także inneopracowania zajmujące się przedmiotową problematyką, na przykładProjekt Strategii Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych dla WrOF,w którym podkreśla się trend wielkiego napływu mieszkańców z miastado podwrocławskich gmin, gdzie największe dysproporcjewystępowały w gminach Siechnice, gdzie na 1 osobę ze wsi przypadałoprawie 9 osób z miast oraz Czernica - około 7 osób (Źródło: BankDanych Lokalnych).Niekiedy jednak ośrodki usługowe zlokalizowane we wspomnianympasie nie są związane z obsługą konkretnej miejscowości, ale ichlokalizacja wynika z dobrej dostępności komunikacyjnej (przypadekCentrum Bielany lub centrum usługowo – handlowego w rejonieDługołęki). W tym wypadku często następuje ich specjalizacja. Możeona wystąpić w sytuacji, gdy dzięki dobrej dostępności komunikacyjnejobsługują duży obszar. Ośrodki zlokalizowane w nowopowstającymringu stykającym się z Wrocławiem w kilku przypadkach nie są więcwynikiem klasycznej hierarchii ośrodków usługowych (obsługującychprzypisane im obszary), ale zyskującej na znaczeniu sieciowościspołeczeństwa, która ma coraz większy wpływ na urbanistykę w skaliWrOF. Specjalizacja ośrodków usługowych zlokalizowanych przywęzłach komunikacyjnych jest więc odpowiedzią na potrzebyspołeczeństwa sieciowego.Tego typu ośrodki są dużo bardziej podatnena zmiany lokalizacji niż ośrodki ściśle związane z poszczególnymimiejscowościami.

130

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Ośrodki usługowe mające genezę hierarchiczną i sieciowąnakładają się na siebie kreując nowy rozkład przestrzenny usługna badanym obszarze. Najbardziej widocznym w przestrzenitrendem jest kreowanie się nowego pierścienia silnych ośrodkówusługowych wokółWrocławia.Rozkład przestrzenny ośrodków usługowych we WrOF jest mocnozwiązany z rozwojem mieszkalnictwa. W ramach wytycznych dlamieszkalnictwa obszar WrOF podzielono na III strefy: I strefęintensywnego rozwoju terenów mieszkaniowych, II strefę stabilnegorozwoju (o nieco mniejszej intensywności) oraz III strefę potencjalnegorozwoju terenów mieszkaniowych. Najsilniejsze ośrodki usługowe, onajwiększej ilości obiektów usługowych i wydanych pozwoleń nabudowę na obiekty usługowe (poza Wrocławiem oraz jegohistorycznymi miastami satelitarnymi) kształtują się w I strefie, czyli weWrocławiu i w pasie stykającym się z tym miastem od strony północnowschodniej, przez wschód aż po południowe i południowo –zachodnie granice. Wyróżniające się ośrodki usługowe w I strefieintensywnego rozwoju w obszarze stykającym się zWrocławiem to (odpółnocnego- wschodu i wschodu i południa): Długołęka, Kiełczów,KamieniecWrocławski, Siechnice (ze Świętą Katarzyną i Radwanicami),Żerniki Wrocławskie, Bielany Wrocławskie, następnie obszar niecorozrzedzonej infrastruktury usługowej w rejonie Mokronosa i Smolca.W tym rejonie pas silnych ośrodków usługowych zostaje przerwanyterenem lotniska oraz Doliną Bystrzycy.

Aspekt przestrzenny wytycznych kierunkowych dla centrówusługowych weWroF bazuje na opisanych powyżej trendach:

- dominującej roliWrocławia,- coraz silniej zarysowującym się nowym pierścieniem ośrodków

usługowych wokół miasta, który ma mocne podstawyw uwarunkowaniach związanych z kierunkami rozwojumieszkalnictwa oraz dodatkowo wzmacniają go coraz silniejszerelacje sieciowe,

- konsekwentnie wyróżniającym się pierścieniem ośrodkówusługowych na który składają się miasta satelitarneWrocławia.

W ramach wytycznych lokalizacji dla ośrodków usługowych należydążyć do uporządkowania i wzmocnienia w/w układu poprzez:

- wyznaczanie nowych i regulowanie istniejących układów terenówusługowych w planach miejscowych w ośrodkach będącychw fazie wzrostu,

- skorelowanie przestrzenne rozwoju ośrodków usługowychz rozwojem terenów mieszkaniowych,

W opisanej w ramach wytycznych dla mieszkalnictwa w II strefiestabilnego rozwoju (tereny stykające się z Wrocławiem na zachódi północ od miasta) również nastąpił wzrost znaczenia ośrodkówusługowych. Wzrost liczby mieszkańców takich miejscowości jakLutynia, Krępice, Wilkszyn, Pęgów, Psary spowodował pewneożywienie usług obsługujących te miejscowości. Jednak nie jest towzrost porównywalny z wcześniej opisanymi miejscowościami napołudniowych i zachodnich obrzeżach Wrocławia (trendy te dobrzeobrazuje przedstawiona poniżej mapa obiektów usługowych (BDOT).Co istotne, analiza rozkładu przestrzennego istniejących obiektówusługowych wskazuje, że strefa w której występują silne ośrodkiusługowe na zachód od centrum Wrocławia kształtuje się nie tak jak wprzypadku wschodu i południa – tuż za granicami administracyjnymimiasta – ale wewnątrz miasta. Pas silnych ośrodków usługowychwykształca się więc w rejonie osiedli Leśnica, Złotniki, Stabłowice.Zapewne właśnie ta konkurencja w postaci pasa ośrodkówwewnątrzmiejskich jest powodem wolniejszego wzrostu ośrodkówpołożnych na zachód od granicy administracyjnej Wrocławia. Napółnocy Wrocławia wyróżniają się ośrodki w rejonie Pęgowa orazw miejscowościach w sąsiedztwie drogi krajowej nr 5 (rejon Psarów,Ligoty,Wiszni).

- wspieranie rozwoju tych ośrodków, które mogą spowodowaćograniczanie rozlewania się zabudowy poprzez ich atrakcyjność(i co za tym idzie – skupianie zabudowy w bezpośrednim ichsąsiedztwie),

- wzmacnianie znaczenia ośrodków usługowych poprzezlokalizowanie w ich obrębie usług publicznych,

- poprawa obsługi komunikacyjnej ośrodków usługowychzWrocławiem,

- wzmacnianie powiązań ośrodków usługowych z obszarem, któryobsługują lub z głównym szkieletem komunikacyjnym WrOF(w przypadku ośrodków wyspecjalizowanych, o znaczeniu dlacałego badanego obszaru),

- dążenie do integracji przestrzennej ośrodków, skupianiazabudowy usługowej w celu:a) wygenerowania konkurencji i tym samym podnoszenia jakości

usług w ramach poszczególnych ośrodków,b) kreowania centralnych przestrzeni publicznych (miejsc

spotkań),c) ułatwienia obsługi ośrodków usługowych komunikacją

publiczną.

131

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


SPECJALIZACJA OŚRODKÓW USŁUGOWYCH

Wytyczne kierunkowe dla specjalizacji ośrodków usługowychwe WrOF zostały opracowane w oparciu o analizy wykonane w ramachstudium spójności oraz skonsultowane z jednostkami samorząduterytorialnego pod kątem planów rozwoju poszczególnych gmin(studia, strategie, plany miejscowe). Na tej podstawie sporządzonomapę wytycznych obrazującą predyspozycje do specjalizacjiposzczególnych ośrodków usługowych. Poniższe wytyczneograniczają się do specjalizacji ośrodków usługowych istotnych w skaliWroF. Pominięto więc ośrodki specjalizujące się, ale obsługująceobszar np. jednej gminy (np. ośrodek turystyki, rekreacji i sportuwyposażony w przyszkolny basen, park miejski z urządzeniamirekreacyjnymi, gastronomię stanowiący ofertę dla mieszkańców danejmiejscowości). Tego typu ośrodki nie mają bowiem większegoznaczenia w skaliWrOF i nie stanowią konkurencji dla innych ośrodkówtego typu zlokalizowanych na badanym obszarze. Nie zmienia tooczywiście faktu, ze stanowią ośrodek ważny dla mieszkańców danejgminy czy miejscowości.

SPECJALIZACJA OŚRODKÓW USŁUGOWYCH

Do celów opracowania przyjęto podział na następujące specjalizacjeośrodków:

- ośrodki akademickie,- ośrodki medyczne,- ośrodki kultury,- ośrodki turystyki, rekreacji i sportu,- ośrodki obsługi rolnictwa,- ośrodki usługowe aktywności gospodarczej,- ośrodki logistyki i transportu,- ośrodki handlu detalicznego,- ośrodki wielofunkcyjne.

132

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Wytyczne dotyczące predyspozycji do specjalizacji ośrodków w ujęciuprzestrzennym wynikają ze specyficznych wymagań poszczególnychspecjalizacji, ale także z możliwości obsługi komunikacyjnej ośrodków.

Ośrodki akademickie, skupiające kampusy wyższych uczelni, sązlokalizowane we Wrocławiu. Uczelnie w Polsce zwykle niewykształcają kampusów poza największymi miastami. Ten trend mazastosowanie weWroF.

Ośrodki medyczne są zlokalizowane w centrum Wrocławia(historycznie), oraz na obrzeżu miasta, w rejonie dużych traskomunikacyjnych (kompleks na Borowskiej i Kosmonautów)w przypadku kreujących się jeszcze ośrodków. Ośrodki w tymwypadku rozumie się jako kompleksy usług medycznych publicznych„obrastające” obiektami prywatnymi (gabinety, kliniki itp.). Ponadtow większym oddaleniu od Wrocławia są zlokalizowane ośrodkimedyczne charakteryzujące się znacznym stopniem specjalizacji, codaje im możliwość niezależnego funkcjonowania (np. szpital (oddziałtransplantologii) w Trzebnicy, szpital psychiatryczny w Lubiążu)i rozwoju. Proponuje się wzmacnianie wskazanych ośrodków poprzezprowadzenie polityki przestrzennej umożliwiającej ich rozwój orazpoprzez inwestycje publiczne.

Ośrodki kultury z racji różnorodności swojego charakteru mająwiększą niż poprzednie możliwość rozwoju w układzie poli-centrycznym. Poza obszarem Wrocławia, w którym ośrodki te związanesą z takimi kompleksami jak Ostrów Tumski, obiekty kultury na StarymMieście, Hala Ludowa, istnieje możliwość rozwoju tej specjalizacjiw oparciu o inne duże ośrodki miejskie WrOF - Oleśnicę, Trzebnicę,Lubiąż (np. w oparciu o dziedzictwo zespołów obiektów sakralnych).

Ośrodki turystyki, rekreacji i sportu zawdzięczają swój rozkładprzestrzenny trzem głównym czynnikom:

- lokalizacji atrakcji przyrodniczych (czynnik mocno usztywniającyich możliwości rozwoju, ale jednocześnie dający szansę naaktywizację gospodarczą kilku obszarów WrOF, nawet w przy-padku słabego ich skomunikowania),

- lokalizacji atrakcji turystycznych stanowiących materialneelementy dziedzictwa kulturowego,

- w przypadku braku powyższych uwarunkowań - planowa-nym lubistniejącym inwestycjom w infrastrukturę sporto-wo-rekreacyjną(aquaparki, parki rozrywki – np. w przy-padkuWrocławia, Bielan).

133

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Ośrodki obsługi rolnictwa proponowane są do skupienia naterenach rolniczych, na których nie występują duże ośrodki miejskiemogące wykształcić inne specjalizacje funkcji usługowej.

Ośrodki usługowe aktywności gospodarczej, specjalizujące sięw obsłudze np. produkcji, powinny wykształcać się w powiązaniuz terenami aktywności. Te zaś w obszarze WrOF skupiają się w kilkuobszarach , w zasięgu specjalnych stref ekonomicznych i w obszarachdobrze skomunikowanych (np. w rejonie Środy Śląskiej, Wróblowicw Oleśnicy, Bielan, Długołęki, Kątów Wrocławskich, Jelcza, Oławy,węzłów autostradowych).

Ośrodki logistyki i transportu powinny być lokalizowane w rejoniewęzłów autostradowych (rejon Kątów Wrocławskich, Bielan, AOW,głównych tras wylotowych z WrOF). Powierzchniochłonność tejspecjalizacji ośrodków usługowych wymaga skorelowania wytycznychdotyczących ich rozwoju z zapisami studiów gmin.

Ośrodki handlu detalicznego, których specjalizacja w tej funkcjiwyróżnia się w skali badanego obszaru nie są liczne, ale stanowiąmagnes przyciągający klientów z całego WrOF. W zależności odlokalizacji, obsługi komunikacyjnej i otoczenia przyjmują różne formy.Skupiają się w rejonie środka ciężkości WrOF, co ma związekz koncentrycznym układem komunikacyjnym na tym obszarze

134

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Ośrodki wielofunkcyjne poza Wrocławiem są zlokalizowanew większych miejscowościach WrOF - obsługują określone obszary dlaktórych dana miejscowość jest ośrodkiem centralnym (np. Oleśnica,Oława, Wołów, Kąty Wrocławskie...). Ich rozkład przestrzenny z grubszapokrywa się z opisanymi wcześniej dwoma pierścieniami ośrodkówusługowych wokółWrocławia.

Powyższe wytyczne dotyczące lokalizacji ośrodków predestyno-wanych do danej specjalizacji zostały przedstawione w odniesieniu doprzestrzeni (wyraźnie rysują się pasma, skupiska ośrodków, zależnościprzestrzenne między nimi). Takie przestrzenne przedstawieniewytycznych może stanowić sugestię dla JST co do kierunkówewentualnej specjalizacji ośrodków.W ramach opracowania wytycznych dla specjalizacji ośrodkówusługowych pozyskano informacje od JST na temat zamierzeń gmindotyczących tej tematyki. Wynika z niej, że część gmin nie planujeżadnej ich specjalizacji. Oznacza to zazwyczaj skupienie się w planachsamorządu na wielofunkcyjności w rozwoju głównego (czasem kilkugłównych) ośrodków usługowych na terenie gminy.Z pozyskanych informacji wynika, że co do zasady planowane przezgminy specjalizacje ośrodków usługowych pokrywają się zespecjalizacjami wynikającymi z analiz sporządzonych w ramachstudium spójności. Pewne różnice wynikają jedynie z postrzeganiaskali tych ośrodków (część ośrodków w gminach nie stanowi istotnejoferty w skali WrOF np. z powodu trudnego dojazdu, lub znaczniesilniejszej konkurencji).Rozkład przestrzenny odpowiedzi z JST na zapytanie o specjalizacjęośrodków usługowych wskazuje na raczej większe zainteresowanietym aspektem gmin oddalonych odWrocławia.W szczególności są to mniejsze z satelitów, nie będące ponad-lokalnymi ośrodkami usługowymi (wg. klasyfikacji ESPON) (KątyWrocławskie, Mietków, Sobótka) lub ponadloklne, ale nieco bardziejoddalone od Wrocławia (np. Wołów). Rozkład zainteresowania gmintematyką specjalizacji ośrodków pokrywa się z wagą tego problemudla przyszłości ich rozwoju. Ośrodki oddalone od Wrocławia,obsługujące większe obszary nie mogą swojego rozwoju opieraćo skokowy przyrost mieszkańców (tak jak to jest w przypadkuośrodków na styku z Wrocławiem). Gminy te mają więc alternatywę –pozostawić rozwój ośrodków usługowych na obecnym etapie alborozwijać je w oparciu o specjalizację stanowiącą atraktor przyciągającyklientów z całego obszaruWrOF.

FORMY OŚRODKÓW USŁUGOWYCH

Z przeprowadzonych w ramach projektu ankiet i konsultacjispołecznych wynika, że przestrzeń związana z ośrodkami usługowymijest postrzegana także jako miejsce spotkań, identyfikuje się ją z funkcjąreprezentacyjną, a nawet wypoczynkową (miejsce spacerów z rodziną,spędzania wolnego czasu). Analizując ośrodki usługowe we WrOFnależy więc postrzegać je nie tylko pod kątem obszaru oddziaływania,lokalizacji i specjalizacji, ale także formy jaką przyjmują. Formadecyduje o tym, czy dany ośrodek jest postrzegany jako miejscecentralne miejscowości. Forma powinna iść w parze z rangą ośrodka,nadążać za jego rozwojem funkcjonalnym, a co za tym idzie - zarozwojem całej miejscowości. Poza ośrodkami usługowymiwielofunkcyjnymi obsługującymi poszczególne miejscowości i ichotoczenie inne formy przyjmują ośrodki wyspecjalizowane niezwiązane bezpośrednio z terenami mieszkaniowymi.

W ramach opracowania "Wytycznych dla węzłów usługowychw obszarze Powiatu Wrocławskiego" (stanowiącego część „Studiumspójności...”), zwrócono uwagę na takie aspekty węzłów usługowychjak wpływ usług na jakość życia, dążenie do spójności terytorialnejusług i kreowanie usług w sposób odpowiadający na potrzebymieszkańców. Problematyka form ośrodków usługowych dotyczywłaśnie tych aspektów. Forma ośrodka, wpływa na sposób w jakikorzystają z niego użytkownicy oraz jak się w nim czują. Jest więckluczowa, dla tematyki ośrodków usługowych, obok poruszonychwcześniej kwestii rozmieszczenia ośrodków oraz ich specjalizacji.

Po analizie obszaru WrOF pod kątem istniejących form ośrodkówusługowych podzielono je na potrzeby „Studium spójności...” nanastępujące rodzaje:

FORMY OŚRODKÓW USŁUGOWYCH

Ośrodek wielkomiejskiZwiązany z dziedzictwem kulturowym, architektonicznym i urba-nistycznym największych ośrodków miejskich. Poza pełnionymifunkcjami (reprezentacyjną, handlową, biznesową, wypoczynkową)stanowi miejsce symboliczne, punkt odniesienia dla reszty miasta,a nawet regionu. Ośrodki wielkomiejskie mogą mieć różny charakter(historyzujący, nowoczesny). Mogą skupiać się przy placachrynkowych, w historycznej tkance, lub wzdłuż głównych ulichandlowych. Odróżniają się od innych form ośrodków swojąróżnorodnością i wysokim standardem.

135

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Ośrodek osiedlowyZazwyczaj wielofunkcyjny ośrodek stanowiący centralny punktwiększej całości urbanistycznej. W przypadku miast są to osiedla.Ośrodki osiedlowe stanowią miejsce szczególne dla lokalnejspołeczności, zazwyczaj są dobrze skomunikowane. Ich rangęzwiększają często zlokalizowane w ramach nich obiekty usługpublicznych (np. szkoła, poczta, przedszkole, przychodnia).

Ośrodek małomiasteczkowyJest dla małego miasta tym, czym dla dużych miast ośrodkiwielkomiejskie. Wielofunkcyjnym miejscem spotkań lokalnejspołeczności, najważniejszym punktem odniesienia w przestrzeni,wizytówką miejscowości i miejscem z nią utożsamianym. Ośrodkimałomiasteczkowe kreują się w miejscowościach o wyższympotencjale, dominujących na danym obszarze. Charakteryzują sięskupieniem zabudowy i mnogością funkcji generującą konkurencję.Ośrodek małomiasteczkowy może mieć różny charakter i układ (np.plac rynkowy, ulica handlowa).

Ośrodek wielkopowierzchniowyForma ośrodka występująca w większości przypadków w miejscachdobrze skomunikowanych, często w strefach podmiejskich.Powierzchniochłonne ośrodki wielkopowierzchniowe charakteryzująsię przestrzenią zewnętrzną przystosowaną dla potrzeb ruchusamochodów (skala zabudowy, układ budynków, rozbudowanakomunikacja, skala informacji przestrzennej, reklam). W przypadkuośrodków o specjalizacji handlu detalicznego wnętrza obiektów częstonaśladują przestrzenie publiczne (rynki, pasaże, uliczki handlowe,parki). Zabudowa ma proste formy upodabniające ją domagazynowych. Jest dostosowana do obsługi jak największej liczbyklientów. W przypadku innej specjalizacji - zwykle ich formapodporządkowuje się ściśle funkcji jakiej mają służyć.

Ośrodek specjalistycznyOśrodek, którego forma wynika bezpośrednio z pełnionej przezniego funkcji (np. akademicki, biznesowy, kultury, medyczny). Jegolokalizacja nie musi być związana z największymi miastami, chociażczęsto taka relacja ma miejsce.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Ośrodek wiejskiNajliczniej występująca forma ośrodka na obszarze WrOF. Skupiającyusługi we wsiach, stanowiący cel codziennych zakupów, miejscespotkań, centralny plac, skrzyżowanie, fragment głównej ulicy. Częstopoza funkcjami handlową, usługową jest też powiązany z funkcjąsakralną. Jest podkreślony w przestrzeni wsi zabudową o dominującejskali. Często stanowi jedyną w miejscowości przestrzeń publicznąnasyconą małą architekturą.

Ośrodek rozproszony / ekstensywnyForma tego typu ośrodków jest związana z ich specjalizacją. Zazwyczajsą to ośrodki sportowo – rekreacyjne (kompleksy tego typu usługwymagają dużych przestrzeni), ale rozproszoną formę przyjmują takżenp. ośrodki usługowe o funkcji medycznej (szpitale, zespołylaboratoriów badawczych) i ośrodki biznesowe (zespoły budynkówbiurowych niewymagające lokalizacji w centrach miast, rozproszonena terenach zielonych).

Powyższe formy ośrodków usługowych mogą mieć różny charakteri kształt, które decydują o ich odmienności i rozpoznawalności. Tegotypu decyzje zapadają jednak już na poziomie polityk przestrzennychgmin (w planach miejscowych).Przyjęty podział na kilka rodzajów form ośrodków częściowo wiąże sięz ich specjalizacją. I tak np. ośrodki akademickie i medyczne przyjmujązazwyczaj formę ośrodków specjalistycznych lub rozproszonych.Większą różnorodność form przyjmują ośrodki handlu detalicznego.Mogą one przyjąć formę ośrodka wielkopowierzchniowego,osiedlowego, małomiasteczkowego.Integracja przestrzenna ośrodków ma także wpływ na dostępnośćusług (dostępność w rozumieniu relacji między popytem a podażą)i ogranicza potrzebę inwestowania w infrastrukturę komunikacyjną.

WYTYCZNE KIERUNKOWE DOTYCZĄCE ZMIAN FORMOŚRODKÓW USŁUGOWYCH

W celu określenia wytycznych kierunkowych dotyczących zmian formośrodków usługowych przeprowadzono analizę, której efektem byłowskazanie ośrodków predestynowanych do jej zmiany. Na podstawieprzeprowadzonej inwentaryzacji oraz badania w oparciu o danez BDOT możliwe było wskazanie miejscowości, których strukturazabudowy ulega najintensywniejszym przekształceniom. W analiziepominięto miasta na terenie WrOF, jako naturalnie predestynowane doutrzymania swoich form ośrodków usługowych (małomiasteczkowychi wielkomiejskich). Skupiła się natomiast na mniejszych miejsco-wościach, w szczególności wsiach otaczających miasta, w obszarachobjętych procesem suburbanizacji. Na tej podstawie wybrano grupęmiejscowości wyróżniających się szybkim rozwojem terytorialnym.Bazując na analizach wykonanych w ramach „Wytycznych dla węzłówusługowych na obszarze Powiatu Wrocławskiego” PolitechnikiWrocławskiej, uznano, że miejscowości te mogą być zagrożonezatarciem form ośrodków usługowych przy jednoczesnym wzrościeliczby mieszkańców oraz brakiem planowania nowej formy dla tychośrodków. Jak bowiem wynika z powyższych analiz dla obszarupriorytetowego starostwa, plany miejscowe obejmujące swoimobszarem szybko rozrastające się struktury zabudowy, bardzo częstonie przewidują kreowania adekwatnych form ośrodków usługowych.

WYTYCZNE KIERUNKOWE DOTYCZĄCE ZMIAN FORMOŚRODKÓW USŁUGOWYCH

Wynik inwentaryzacji ośrodków o formie wiejskiej – ośrodki usługowenajbardziej zagrożone zatarciem swojej formy w związku z dynamicznymizmianami struktury zabudowy wskazanych miejscowości.

Ośrodki usługowe wiejskie zagrożone zatarciem swojej formy w związkuz dynamiczną zmianą struktury zabudowy miejscowości.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

OKREŚLENIE POTENCJAŁU OŚRODKÓW

Kolejnym etapem było przeprowadzenie analizy potencjałurozwojowego poszczególnych ośrodków usługowych bazując nadanych z BDOT. Ośrodki stanowiące największe skupiska budynkówusługowych przeanalizowano pod kątem ich potencjału do dalszegorozwoju (biorąc pod uwagę czynniki ekonomiczne świadcząceo zainteresowaniu inwestorów takie jak ceny nieruchomościmieszkaniowych i usługowych). Przeanalizowano je także pod kątemdodatkowych czynników, które mogą wpływać na predyspozycje


miejscowości do wykształcenia się silnej formy ośrodka usługowego(np. lokalizacja siedziby gminy powodująca mocniejszą identyfikacjędanej miejscowości z miejscem centralnym i wydane pozwolenia nabudowę na budynki usługowe).W poniższej tabeli do wybranych na podstawie inwentaryzacjimiejscowości z największymi skupiskami zabudowy usługowejprzyporządkowano dane mówiące o ich potencjale rozwojowym.

Czasowadostępność

drogowaobrębów

z obszaru WrOFod centrum

Wrocławia wg.obrebów

(do 30 min.) *

Średnia cenam powierzchnianalizowanychnieruchomościwg. obrębów

(transakcje2006-2012)

powyżej 80 zł *

2Średnia cena

m powierzchniprzezna-

czonych podzab. mieszk.wg. obrębów


powyżej 90 zł *

2Średnia cena


czonych podzab. mieszk.

jednorodzinnąwg. obrębów


powyżej 90 zł *

2Średnia cena


czonych podzab. usługowąwg. obrębów


powyżej 90 zł *

2Łączna wartośćnieruchomości

pod zab.mieszkaniowąwielorodzinną

wg. gmin(transakcje2006-2012)

powyżej 1 mln500 tys. *

Łączna wartośćwszystkich

wybranych doanaliz

nieruchomościwg. obręgów


powyżej50 mln. *

Łączna wartośćnieruchomości

przezna-czonych pod

zab.mieszkaniowąwg. obręgów


powyżej50 mln. *

Siedzibagminy *

Liczbawydanych

pozwoleń nabudowę

obiektówusługowych

(lata2006-2013)

powyżej 12 *


Ośrodek Łącznie

Bielany Wrocławskie(gm. Kobierzyce)

Długołęka

Dobrzykowice(gm. Czernica)

Kamieniec Wrocławski(gm. Czernica)

Kiełczów(gm. Długołęka)

Kobierzyce

Krępice(gm. Miękinia)

Mirków(gm. Długołęka)

Radwanice(gm. Siechnice)

Siechnice

Smolec (z Krzeptowem)(gm. Kąty Wrocławskie)

Wilkszyn(gm. Miękinia)

Żerniki Wrocławskie(z Biestrzykowem)(gm. Siechnice)

*Dane na podstawie sporządzonej w ramach„Studium spójności...”„Analizy rynku gruntów inwestycyjnych wraz z oceną dynamiki zmian na terenie WrOF”.

8 1 1 1 1 1 1 1 1 1

7 1 1 1 1 1 1 1 1

3 1 1 1

4 1 1 1 1 1

8 1 1 1 1 1 1 1 1 1

7 1 1 1 1 1 1 1

2 1 1

6 1 1 1 1 1 1

6 1 1 1 1 1 1 1

9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

8 1 1 1 1 1 1 1 1 1

2 1 1

8 1 1 1 1 1 1 1 1


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Z analizy wynika, że ośrodkami usługowymi o formie wiejskiej,zlokalizowanymi w miejscowościach o największym potencjalerozwojowym są BielanyWrocławskie, Długołęka, Kiełczów, Kobierzyce,Mirków, Radwanice, Siechnice, Smolec, Żerniki Wrocławskie. Spośródnich jedynie Siechnice i w ograniczonym stopniu Radwanice (mpzp

Radwanice Osiedle) świadomie kreują adekwatny do potencjałumiejscowości nowy ośrodek usługowy w małomiasteczkowej formie.W związku z tym proponowaną wytyczną kierunkową dlaw/w ośrodków usługowych jest dążenie do zmiany formy na bardziejodpowiadająca randze jaką faktycznie pełnią.

PRZEKSZTAŁCENIA FORM OŚRDOKÓW USŁUGOWYCH (wskazane świadome interwencje urbanistyczne)

Rozmieszczenie ośrodków z potencjałem do zmiany formy w zestawieniu z ośrodkami wiejskimi wskazanymi do zachowania formy.

OŚRODEK OBECNA FORMA OŚRODKA KIERUNEK PRZEKSZTAŁCENIA

Bielany Wrocławskie

Długołęka

Dobrzykowice

Kamieniec Wrocławski

Kiełczów

Kobierzyce

Krępice

Mirków

Radwanice

Siechnice

Smolec (z Krzeptowem)

Wilkszyn

Żerniki Wrocławskie (z Biestrzykowem)

wiejski

wiejski

wiejski

wiejski

wiejski

wiejski

wiejski

wiejski

wiejski

w trakcie przekształcania

wiejski

wiejski

wiejski

małomiasteczkowy

małomiasteczkowy

wiejski

wiejski

małomiasteczkowy

małomiasteczkowy

wiejski

małomiasteczkowy

małomiasteczkowy / osiedlowy

małomiasteczkowy

małomiasteczkowy

wiejski

małomiasteczkowy


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Z przeprowadzonych w ramach „Studium spójności...” badańwykonanych dla obszaru Powiatu Wrocławskiego w ramach„Wytycznych dla lokalizacji węzłów usługowych na obszarze powiatuwrocławskiego” wykonanych przez zespół Politechniki Wrocławskiejwynika, że nowej zabudowie towarzyszy proporcjonalny wzrost ilościusług. Jednocześnie z przeprowadzonych ankiet wśród mieszkańcówWrOF wynika, że ilość i jakość usług (szczególnie na terenachpodmiejskiej suburbanizacji) często nie jest przez nich dobrzeoceniania. Tą pozorną rozbieżność badań ankietowych odstatystycznych można wytłumaczyć jako efekt słabości świadomegokształtowania systemu ośrodków usługowych, a szczególności ichform. W skali poszczególnych miejscowości nie tworzą one częstozintegrowanych przestrzennie ośrodków, miejsc z którymi integrowaćsię będzie lokalna społeczność. Oddalone od siebie punkty usługowena rozległych terenach rozlewającej się zabudowy nie konkurują zesobą, nie tworzą wartości dodanej w postaci wielofunkcyjnychośrodków usługowych.Sugerowane w studium spójności świadome generowaniekonkurencji w ramach ośrodków usługowych poprzez ichintegrowanie przestrzenne ma także na celu wykreowanie wzrostukonkurencji na tych obszarach (skupienie usług - większa konkurencja- lepsza oferta dla klientów). Wzrost konkurencji (szczególnie naobszarach podmiejskiej suburbanizacji) powinien równoważyć relacjemiędzy popytem a podażą. W efekcie oznaczać to będzie zwiększeniedostępności do usług dla mieszkańców tych obszarów. Taki procesograniczy potrzebę inwestowania w infrastrukturę komunikacyjnąw celu zwiększenia dostępności usług, ponieważ będą one w zasięguklienta. Dopiero integracja przestrzenna ośrodków sprawi,że zauważalny w statystykach wzrost ilości usług na terenach ekspansjiterytorialnej nowej zabudowy mieszkaniowej będzie odczuwalny jakosatysfakcjonująca oferta przez okolicznych mieszkańców.Wytyczne kierunkowe dotyczące zmian form ośrodków usługowychmają na celu podjęcie działań zmierzających do świadomego ichkształtowania. Proponowany kierunek działań opiera się na tezie, że zaczęściowo niekontrolowanym rozwojem zabudowy mieszkaniowej naobrzeżach miejscowości powinny iść działania zmierzające dokreowania/rewitalizacji ich centrów. Mają one na celu:

- wzmocnienie ekonomiczne zdegradowanych centrów,- stworzenie lub odtworzenie hierarchii ważności elementów

kompozycyjnych,- zdefiniowanie przyszłej formy ośrodka w planach, tak, aby lokalne

ośrodki usługowe stanowiły punkt odniesienia w przestrzeni,- skupianie zabudowy wokół centrów w związku z ich atrakcyj-

nością (bogaty program usług komercyjnych i społecznych,miejsce spotkań),

- ograniczenie procesu rozlewania się zabudowy,- skupienie usług w rejonie centrum, a co za tym idzie –

wygenerowanie konkurencji i podniesienie jakości usług(alternatywa dla zakupów codziennych we Wrocławiu, na którejpotrzebę powstania wskazali mieszkańcy w przeprowadzonychbadaniach opinii publicznej),

- ograniczenie zbędnych ruchów komunikacyjnych doWrocławia,- kreowanie miejsc, z którymi mogłyby identyfikować się

nowopowstające społeczności rozrastających się miejscowości.Jak wskazują przeprowadzone badania opinii wśród mieszkańcówWrOF, powstanie miejsca spotkań i pojawienie się konkurencjipowodującej wzrost jakości usług w miejscu zamieszkania powodujezmianę przyzwyczajeń konsumenckich (rezygnacja z części ofertyusługowejWrocławia na rzecz lokalnej).W stosunku do pozostałych wskazanych w analizie ośrodkówzagrożonych zatarciem formy, wskazane jest dążenie do zachowanialub odbudowy ich formy jako ośrodka wiejskiego. Podobna potrzebazachodzi w części dawnych wsi włączonych w granice administracyjneWrocławia. Wiele z nich w studium Wrocławia określono jako zespołyurbanistyczne „sielskie”, w których dąży się między innymi do„utrzymania i rozwoju lokalnego ośrodka usługowego (...) obejmują-cego centralne elementy dawnych wsi”.Jak wynika z powyższych analiz, rozkład przestrzenny ośrodkówusługowych z predyspozycjami do zmiany formy pokrywa się z I strefą

intensywnego rozwoju terenów mieszkaniowych wyznaczonąw ramach kierunków rozwoju mieszkalnictwa. Natomiastniedostateczny potencjał miejscowości do wygenerowania zmianyformy ośrodka usługowego w II strefie stabilnego rozwoju terenówmieszkaniowych, przy jednoczesnym rozlewaniu się zabudowy na tymobszarze, może prowadzić do potrzeby powstawania ośrodkówwyspecjalizowanych, obsługujących większe ale bardziej ekstensywniezagospodarowane, obszary zabudowy mieszkaniowej o rozrzedzonejstrukturze. Taki proces wymaga jednak położenia w przyszłościwiększego nacisku na rozwój infrastruktury komunikacyjnej. PolitykaWrocławia dotycząca kształtowania form ośrodków usługowych jestnatomiast ściśle powiązana z podziałem miasta na typy zespołówurbanistycznych. I tak np. w zespołach urbanistycznych śródmiejskichdąży się do wzmacniania ośrodków usługowych o charakterzewielkomiejskim, a w zespołach urbanistycznych „sielskich” dowzmacniania kompozycji i utrzymania lokalnych, wiejskich, ośrodkówusługowych. Podobnie jednak jak to ma miejsce w miejscowościachpodwrocławskich, występuje problem z utrzymaniem formyniektórych hierarchicznie ważnych lokalnych ośrodków usługowych(np. zmiana formy centrum Kleciny zdominowanej funkcjąkomunikacyjną, czy trudności z odtworzeniem centrum małomia-steczkowego Brochowa wzmacniana brakiem planu miejscowego dlatego obszaru).Należy podkreślić, że dynamiczna sytuacja dotycząca zmian strukturyosadniczej we WrOF powoduje potrzebę elastycznego podejścia doprzekształcania formy ośrodków usługowych. Rozrastające sięmiejscowości wymagają monitorowania nie tylko pod kątem potrzebrozbudowy ich ośrodków usługowych w celu zapewnieniaodpowiedniego nasycenia usługami, ale przekształcania formośrodków.Powyższe rozważania dotyczące wytycznych dla form ośrodkówusługowych we WrOF na poziomie polityk przestrzennychprowadzonych przez gminy powinny być rozwinięte o kolejnepłaszczyzny. Na etapie sporządzania planów miejscowych zostanąpodjęte decyzje o tym czy lokalne ośrodki usługowe powinny byćkreowane w historycznym centrum danej miejscowości, czy też środekciężkości danej miejscowości przesunął się w inne miejsce i bardziejpraktyczne będzie wykreowanie go w nowej lokalizacji.

Z przeprowadzonej analizy SWOT wynika, że w ramach tematumieszkalnictwa i usług, po stronie słabych stron, znajduje się „brakzintegrowanego planowania rozwoju obszarów na styku różnychjednostek administracyjnych”. W szczególności odnosi się to dorodzajów zagospodarowania, układów drogowych oraz sieciuzbrojenia technicznego. W związku z tym zostały przeanalizowanepasy terenów sąsiadujące z granicami administracyjnymi gminwchodzących w składWrOF.Inwentaryzacja sąsiedztwa granic administracyjnych opierała się o:

- analizę polityk przestrzennych gmin (zestawienie studiówuwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego),

- analizę wybranych planów miejscowych,- konsultacje społeczne z przedstawicielami gmin zorganizowane

w ramach projektu (warsztaty i konsultacje indywidualne).Z graficznej analizy problemów na stykach gmin wynika, że większośćobszarów konfliktowych skupia się na granicy Wrocławia z gminamiotaczającymi miasto oraz pomiędzy tymi gminami.Rozkład przestrzenny obszarów konfliktowych wynika w największymstopniu to z gęstości sieci osadniczej. Intensywna struktura osadniczageneruje większe prawdopodobieństwo wystąpienia konfliktówfunkcjonalnych wewnątrz gmin. Jeszcze większe prawdopodo-bieństwo wystąpienia konfliktu występuje na granicach z gminamisąsiednimi. Na stykach występują problemy z utrzymaniem ciągłościplanowania inwestycji liniowych i rodzajów przeznaczenia terenu.Pogranicza gmin bardziej oddalonych od Wrocławia stanowiąw większości przypadków tereny rolne i lasy, co zmniejsza prawdo-

POLITYKA PRZESTRZENNA GMIN NA GRANICACHJ EDNOSTEK ADMINISTRACYJNYCHPOLITYKA PRZESTRZENNA GMIN NA GRANICACHJ EDNOSTEK ADMINISTRACYJNYCH


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

podobieństwo powstawania tego typu konfliktów. Chociaż i tam sięone pojawiają.Wśród wskazanych obszarów problemowych zostały wyodrębnionenie tylko styki gmin z istniejącymi już konfliktami przestrzennymi, aletakże potencjalnie zagrożone takimi konfliktami.Są to tereny jeszcze nie zainwestowane, ale w planach miejscowychlub w studiach przeznaczone na funkcje mogące takie konfliktygenerować. Osobną wskazaną grupą problemów na stykach gmin jest

problem zachowania ciągłości. W wielu przypadkach dotyczy onprojektowanych w studiach gmin pasmowych układów terenówzielonych, rekreacyjnych - wykraczających poza granicę jednej gminy.Ostatnim z przeanalizowanych problemów na stykach gmin sąpotencjalne konflikty nie wynikające bezpośrednio z kierunkówokreślonych w dokumentach planistycznych gmin (mpzp, studia), alez planowanych inwestycji, których powstanie może wpłynąć nawprowadzenie niekorzystnych zmian w tych dokumentach.

• Konflikty istniejące

• Konflikty potencjalne

• Potrzeba zachowania ciągłości

• Inwestycje mogące wpłynąć na konfliktowe zmiany planów gmin

Rodzaje przeanalizowanych problemów na stykach gmin.

Tematyka niespójności w planowaniu systemu transportowegozostała opisana w rozdziale poświęconym temu zagadnieniu.Z tego powodu analiza styków gmin nie przedstawia całejproblematyki konfliktów na ich granicach. Ogranicza się doproblematyki związanej z funkcjami przeznaczenia terenów.Wskazane obszary problemowe na stykach JST we WrOF dobrzeilustrują szerszy problem braku koordynacji rozwoju obszarówmetropolitalnych w Polsce. Z przeprowadzonej analizy wyraźniewynika, że problemy ze spójnością planowania na stykach gminskupiają się na granicach z największym miastem – w tym wypadkuWrocławiem. Uzasadnia to podejmowanie kroków w celu stworzeniaram prawnych i organizacyjnych służących koordynacji i rozwoju tychobszarów.Poza analizą polityk przestrzennych gmin, w celu wskazania pełnegozakresu problemów na granicach gmin we WrOF, przeprowadzonokonsultacje z przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnegoz tego obszaru. Na podstawie warsztatów planistycznych orazdwukrotnie przeprowadzonej ankiety uzupełniono pakiet wska-zanych problemów o elementy wskazane przez gminy. Dziękiinformacjom pozyskanym podczas konsultacji, możliwe byłouwzględnienie informacji o wprowadzonych zmianach w gminnychopracowaniach planistycznych, co pozwoliło w kilku punktachdokonać korekty wcześniej wskazanych problemów.Ponadto pozyskane od JST informacje wskazały na kolejną istotnągrupę problemów.Są to konflikty wynikające z braku koordynacji polityk przestrzennychprowadzonych przez poszczególne gminy, których skutki nie są coprawda widoczne w rejonie granic administracyjnych samorządów, alew ich głębi. Do tego typu konfliktów należą zgłoszone przez gminyproblemy takie jak np.:

- problem obciążenia miasta Oława ruchem tranzytowym do JelczaLaskowic,

- przeciążone skrzyżowanie w Pietrzykowicach związane z ruchemtranzytowym międzyWrocławiem i gminą Kobierzyce,

- potencjalny konflikt związany z transportem kruszyw przez gminęJelcz, z obszarów ich wydobycia w gminach sąsiednich.

Szczegółowy opis obszarów problemowych na granicach gminWrOF znajduje się w pełnej wersji opracowania „Wytyczneprogramowo – przestrzenne lokalizacji funkcji mieszkaniowychi centrów usługowych”.

Jak wynika z zestawienia 32 konfliktów na stykach JST szczegółowoopisanych w pełnej wersji opracowania , w obszarze WrOF, można jepodzielić na trzy powtarzające się problemy.

1. Najliczniejszą grupa 17 konfliktów dotyczy problematykizachowania ciągłości. W 15 przypadkach chodzi o zachowanieciągłości terenów zielonych i rekreacyjnych (np. wzdłuż ciekówwodnych). W dwóch – o zachowanie ciągłości układówgeometrycznych zrastających się struktur osadniczych nagranicach gmin.

2. Druga grupa tematów, występująca w 9 punktach styków gmin,dotyczy konfliktowego sąsiedztwa funkcji aktywności gospo-darczej (produkcja, magazyny, place składowe, bazy sprzętoweitp.) z funkcją mieszkaniową.

3. W trzech punktach WrOF występuje konflikt związany z planamisytuowania ferm wiatrowych na stykach gmin (obawy związaneodległością ferm od zlokalizowanych w sąsiedniej gminieterenów mieszkaniowych).

Poza powyższymi grupami występuje 5 konfliktów innego typu.Sytuacja w której problemy na stykach JST można podzielić na kilkapowtarzających się rodzajów skłania do wniosku, że przynajmniejw niektórych przypadkach warto wziąć pod uwagę podjęcie działańmających na celu opracowanie wspólnych dla całego WrOF strategiipostępowania. Wypracowanie modelowych rozwiązań dla pewnychrodzajów konfliktów ułatwi ich rozwiązywanie na stykach gmini wzmocni spójność terytorialnąWroF.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Rozmieszczenie obszarów problemowych na granicach gmin WrOF.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

USŁUGI PUBLICZNE

WSTĘP

Zmiana modelu życia, która dokonała się w ostatnim czasie jestw dużej mierze związana ze wzrostem oczekiwań i wymagańmieszkańców odnoszących się do sposobu zamieszkiwania, orazróżnorodnością i odmiennością tych potrzeb. Dzisiejsza świadomośćspołeczna jest inna niż kilkanaście lat temu co przekłada się naoczekiwania klientów, którzy dziś mogą wybierać w coraz bardziejzróżnicowanych ofertach mieszkaniowych oferowanych na rynkuprzez deweloperów. Dostępność, jakość oraz program bazy usługpublicznych znacząco wpływa na jakość życia mieszkańców i powinienkorelować ze strukturą demograficzną na danym obszarzezamieszkiwania. Analiza rozmieszczenia istniejących typów usługpublicznych oraz ich dostępności dla mieszkańców we WrOFw szczególności uwidoczniła ich braki w nowych, silnie rozwijającychsię podwrocławskich osiedlach mieszkaniowych. Wyposażenie tychosiedli w odpowiedni program usług w tym usług publicznych oraz ichodpowiednia dyslokacja w rozwijających się strukturach osadniczychjest kluczowym czynnikiem decydującym o jakości zamieszkiwaniaoraz ma znaczący wpływ na integrację społeczną w danym miejscu.Odpowiednia ingerencja w rozwijające się struktury osadniczepowinna doprowadzić do wykształcenia się w nich wysokiej jakościbazy usług publicznych, która będzie posiadać pewne cechy zależneprzede wszystkim od wielkości danej struktury, jej lokalizacji orazprofilu społecznego. Baza ta powinna wykorzystywać lokalneuwarunkowania - społeczne, historyczne czy przyrodnicze wspierająctym specjalizację danej miejscowości.

Definicja usług publicznych nie istnieje w polskim prawodawstwie,próby definiowania ich występują w pracach naukowych, literaturzebranżowej, artykułach prasowych czy portalach internetowych.Poniżej przytoczonych jest kilka najbardziej popularnych definicjiusług publicznych, odnalezionych na stronach internetowych orazw literaturze branżowej, a także w podobnych projektach dotyczącychtej sfery usług, realizowanych w różnych obszarach Polski.

Usługi publiczne – definicje

WSTĘP

Usługi publiczne – usługi świadczone przez administrację publicznąobywatelom bezpośrednio (w ramach sektora publicznego) lub poprzezfinansowanie podmiotów prywatnych zapewniających daną usługę.Termin ten wiąże się z pojęciem, wyrażanej w demokratycznychwyborach zgody społecznej, która przewiduje, że pewne usługiprzysługują wszystkim bez względu na dochód. Obszar usługpublicznych obejmuje szeroki zakres aktywności ze strony jednosteksamorządu terytorialnego, przybierając różnorodne formy orga-nizacyjne. Usługi świadczone są m.in. przez jednostki budżetowe (np.urzędy), zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, spółki prawahandlowego.Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Us%C5%82ugi_publiczne

Usługi publiczne obejmują dobra publiczne, w odniesieniu do którychniemożliwe jest wykluczenie kogokolwiek z korzystania z nich. Są todobra, od których oczekujemy określonej jakości - niezależnie od liczbyosób z nich korzystających (każdy nowy konsument nie naruszauprawnień pozostałych). Doskonalenie zarządzania usługami pu-blicznymi dokonuje się poprzez zwiększanie powszechnej dostępnościoraz poprawę jakości usług świadczonych przez jednostki administracjipublicznej. Powszechna dostępność oraz poprawa jakości jest efektemsprawnego zarządzania usługami przez jednostki administracjipublicznej, które dbają o zapewnienie warunków do efektywnej ichrealizacji, bazując na zdefiniowanych standardach ich realizacji orazokreślonym rynku usługodawców.Źródło: http://pri.dobrepraktyki.pl/drukarz.php?co=opisy&id_opisu=4

„Dobrym punktem wyjścia do definiowania jestrozpatrzenie ich zdolności do realizowania interesu publicznego mimotego, że termin ten wypełniany jest różną treścią. Przykładowow koncepcji tradycyjnego zarządzania publicznego (Old PublicManagement) podkreśla się uprawnienie wybieralnych polityków do jegozdefiniowania i zawarcia w aktach prawnych. Interes publicznypostrzegany jest jako służenie wyższym celom i reprezentowanieinteresów obywateli. Natomiast w nowym zarządzaniu publicznym (NewPublic Management) interes ten pojmowany jest jako zagregowanyinteres członków społeczeństwa odzwierciedlony w interesachzwycięskiej koalicji. Z kolei w koncepcji służby publicznej (New PublicService) interes publiczny jest rezultatem dialogu społecznego i oznaczapodzielane wartości oraz wspólne interesy obywateli. [Denhardt,Denhardt 2003, s. 65-81; Rosenbloom 1993, s. 8-9; Kożuch 2004, s. 79-80].”

usług publicznych

Monografie i Studia Instytutu Spraw Publicznych Uniwersytetu

Jagiellońskiego, USŁUGI PUBLICZNE ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE,

Redakcja naukowa: Barbara Kożuch, Antoni Kożuch, Kraków 2011,

Żródło:http://149.156.173.214/pliki/e-monografie/monografia-8.pdf

W uproszczeniu można powiedzieć, że do grupy usług publicznychzaliczamy usługi świadczone przez instytucje publiczne dla miesz-kańców, którym dostęp do nich przysługuje bez względu na dochód,a zapewnienie jego jest obowiązkiem państwa. Usługi te świadczone sąm.in. przez jednostki budżetowe, ale mogą być także świadczone przezsektor prywatny wspierane finansowo ze środków publicznych.W grupie usług publicznych wyróżnić można ich poszczególne rodzajetakie jak:

• usługi zdrowia (żłobki, placówki opieki zdrowotnej, szpitale itp.);• edukacji (przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazja, szkoły

ponadpodstawowe);• usługi społeczne (domy kultury, biblioteki, świetlice, kluby i inne);• usługi administracji (urzędy administracji, instytucje, urzędy

skarbowe i inne);• usługi bezpieczeństwa (komendy policji, jednostki straży pożarnej,

jednostki wojskowe);• usługi techniczne (transport, gospodarka wodna i kanalizacyjna,

gospodarka odpadami, zaopatrzenie w energię, usługi cmentarne,zieleń publiczna).



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Obowiązki oraz warunki świadczenia poszczególnych rodzajów usługpublicznych regulują przepisy ustaw, m.in.:

• ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi do lat 3 (Dz. U.Nr 45 poz. 235, z późn. zm.);

• ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opiekizdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2004nr 210 poz. 2135, z późn. zm.);

• ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. 1991nr 95 poz. 425, z późn. zm.);

• ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U.z 2013 r. poz. 594, z późn. zm.);

• ustawa z dnia 6 września 2004 r. o dostępie do informacjipublicznej (Dz. U. 2001 r. nr 112 poz. 1198);

• ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. 1997nr 54 poz. 348) i inne.

TABELA: Podział usług publicznych w Bazie Danych Obiektów Topograficznych (BDOT) gmin Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego.

W ramach prac nad określeniem wytycznych dla lokalizacji usługpublicznych we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym przeprowa-dzono analizy przestrzenne w oparciu o dane zgromadzone główniew Bazie Danych Obiektów Topograficznych (BDOT) – wg stanu na2011 r. Dla potrzeb dalszych prac analitycznych poszczególne rodzajeusług publicznych zostały ograniczone oraz pogrupowane w sposóbprzedstawiony w Tabeli. Zaproponowany podział został dostosowanydo możliwości wykreowania lub wzbogacania przez nie centrówusługowych lub ośrodków specjalistycznych. Rozkład wszystkichobiektów zawartych w bazie danych dotyczących usług publicznychw podziale na poszczególne ich rodzaje obrazuje poniżej przedsta-wiona Mapa nr 1. Dodatkowo zbiór tych samych punktów pozbawionykryterium rodzaju zestawiono z mapą gęstości zaludnienia w gminachWrOF - Mapa nr 2.

RODZAJ USŁUGI PUBLICZNEJ RODZAJ OBIEKTU TYPY OBIEKTÓW USŁUG PUBLICZNYCH WYSTĘPUJĄCYCH WE WrOF(na podst. BDOT)

USŁUGI OCHRONYZDROWIA

Placówkiopiekuńczo-wychowawcze

Żłobek, zespół żłobkowy i żłobkowo-przedszkolny, przedszkole,przedszkole integracyjne

Placówki ambulatoryjnej opiekizdrowotnej

Laboratorium diagnostyczne, centrum medycyny i rehabilitacji, centrumpołożnicze, centrum stomatologii, ośrodki medycyny pracy, centrum zdrowiapsychicznego, niepubliczny zakład opieki zdrowotnej, gminny ośrodek zdrowia,jednostka ratownictwa medycznego, klinika stomatologiczno-lekarska, centrumdializ, poradnia specjalistyczna, ośrodek profilaktyki i lecznictwa, praktykalekarza rodzinnego, ośrodek chirurgii małoinwazyjnej, oddział pulmonologiczny,ośrodek okulistyki klinicznej, ośrodek profilaktyki i rehabilitacji, ośrodekrehabilitacyjno-edukacyjny dla dzieci niepełnosprawnych, pogotowieratunkowe, poradnia gruźlicy i chorób płuc, poradnia psychologiczno-pedagogiczna, pracownia protetyczna, przychodnia zdrowia psychicznegoi uzależnień, centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa, zakład ambulatoryjnejopieki zdrowotnej, poradnia terapeutyczna, środowiskowy dom samopomocy,zakład opieki zdrowotnej, zespół klasztorno-szpitalny, zespół lecznictwaambulatoryjnego

Szpitale Szpital powiatowy, powiatowy zespół szpitali, szpital wojewódzki, wojewódzkiszpital dla nerwowo i psychicznie chorych, szpital kliniczny, hospicjum, centrumchorób serca, wojewódzki szpital specjalistyczny

USŁUGI EDUKACJI Szkoły podstawowe Szkoła podstawowa, zespół szkół, zespół szkolno-przedszkolny, chrześcijańskaszkoła podstawowa, katolicka podstawowa, sportowa szkoła podstawowa,ośrodek szkolno-wychowawczy, społeczna szkołą podstawowa

Szkoły gimnazjalne Gimnazjum, gimnazjum w zespole szkół, gimnazjum sportowe

Szkoły ponadgimnazjalne Biblioteka, gminny dom kultury, świetlica wiejska, archiwum, ośrodek edukacji,gminne centrum kultury, świetlica środowiskowa, dom współpracy partnerskiej,klub profilaktyki środowiskowej, miejski dom kultury, centrum kultury sportui rekreacji, klub osiedlowy, dom weselny, ośrodek kultury chrześcijańskiej, klubseniora, studenckie centrum kultury muzycznej, instytut kultury miasta, domdziałkowca, klub rolnika i inne

USŁUGI SPOŁECZNE Biblioteki, domy kultury,świetlice,

Szkoła podstawowa, zespół szkół, zespół szkolno-przedszkolny, chrześcijańskaszkoła podstawowa, katolicka podstawowa, sportowa szkoła podstawowa,ośrodek szkolno-wychowawczy, społeczna szkołą podstawowa

USŁUGI ADMINISTRACJI Urzędy i instytucje publiczne Urząd gminy, urząd miasta, leśnictwo, dom pomocy społecznej, powiatowyurząd pracy, nadleśnictwo, sąd rejonowy, stacja sanitarno-epidemiologiczna,urząd skarbowy, zarząd dróg, prokuratura rejonowa, starostwo powiatowe, urządstanu cywilnego, zakład ubezpieczeń społecznych, agencja restrukturyzacjii modernizacji rolnictwa, ratusz, powiatowy inspektorat weterynarii, leśniczówka

USŁUGI BEZPIECZEŃSTWA Policja Komenda powiatowa policji, posterunek policji, komenda regionalna, rewirdzielnicowych, komisariat policji, policyjna izba dziecka

Straż pożarna Ochotnicza straż pożarna, komenda powiatowa straży pożarnej, zakładowasłużba ratownicza, jednostka ratowniczo-gaśnicza, komenda wojewódzka strażypożarnej, wieża obserwacyjna


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 1. Rozmieszczenie poszczególnych rodzajów usług publicznych we WrOF (źródło: BDOT 2011 r.).

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 2. Sieć usług publicznych na tle gęstości zaludbienia we WrOF.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

OBIEKTY NALEŻĄCE DO SIECI USŁUG PUBLICZNYCH

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

W niniejszym rozdziale zaprezentowano informacje dotyczące:placówek opiekuńczo-wychowawczych (żłobek, przedszkole), oświaty(szkoła podstawowa i gimnazjalna), ochrony zdrowia (placówkaambulatoryjnej opieki zdrowotnej) oraz kultury (biblioteka, domkultury) we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym. przedstawionorozkład przestrzenny obiektów w gminach, ich zmiany w liczebnościna przestrzeni lat (2006–2011/2012) oraz wskazano zasięgprzestrzenny obwodów szkolnych wraz z liczbą uczniów oraz liczbąuczniów spoza obwodów. Analizy z zakresu usług publicznychwykonano w oparciu o: Bazę Danych Obiektów Topograficznych–BDOT (stan na 2010 r.), Bank Danych Lokalnych – Główny UrządStatystyczny (stan na 2006–2012), dane pozyskane z gminWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego –WrOF (stan na 2006–2013).

Całkowita liczba żłobków w województwie (2011 r.) wyniosła 56z czego ponad połowa przypadła na gminę m. Wrocław (29), ponadtożłobki zlokalizowane są jeszcze w 4 gminach WrOF, tj.: Oborniki Śląskie(2), Trzebnica (1), Środa Śląska (1), m. Oława (1). W wymienionychgminach (z wyjątkiem m. Oleśnica) na przestrzeni lat 2006–2011odnotowano wzrost liczby żłobków [Mapa: Zmiana liczby żłobkóww gminach (lata 2006–2012)].Na obszarze Dolnego Śląska w 2012 r. zlokalizowanych było 608obiektów przedszkolnych, średnią dla WrOF (8) przekroczyły jedynie

Żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazjalne

MAPA 3. Zmiana liczby żłobków w gminach (lata 2006 – 2012) (na podstawie danych GUS).

dwie gminy: m. Wrocław (136) i m. Oleśnica (12). W latach 2006–2012spadek liczby przedszkoli odnotowano w gminach Żórawina i Czernica(2012 r. – 1). W gminach: Trzebnica, Zawonia, Dobroszyce, Oleśnica –gm. wiejska, Mietków, Sobótka, Jordanów Śląski, Borów liczbaprzedszkoli nie zmieniła się, natomiast w pozostałych wystąpił wzrost[Mapa: Zmiana liczby przedszkoli w gminach (lata 2006 – 2012)].Liczba szkół podstawowych (2012 r.) w województwie wyniosła 711i w porównaniu z 2006 r. zwiększyła się w gminach: Wrocław (90)i miasto Oleśnica (7), a zmalała w gminach: Długołęka (9), Oława (7),Jelcz-Laskowice (6), miasto Oława (5), Sobótka (5) Środa Śląska (4),Wisznia Mała (4), Miękinia (3), Domaniów (3) [Mapa: Zmiana liczby szkółpodstawowych w gminach (lata 2006 – 2012)].Liczba szkół gimnazjalnych w 2012 r. na Dolnym Śląsku stanowiła 385,ich wzrost w latach 2006-2012 wystąpił w gminach: Wołów (7), BrzegDolny (3) i miasto Oleśnica (5), natomiast spadek w gminach: Wrocław(74), Prusice (1), Sobótka (2) i Oława (1) – gm. wiejska [Mapa: Zmianaliczby szkół gimnazjalnych w gminach (lata 2006 – 2012)].


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 4. Zmiana liczby przedszkoli w gminach (lata 2006 – 2012) (na podstawie danych GUS.)

MAPA 5. Zmiana liczby szkół podstawowych w gminach (lata 2006 – 2012) (na podstawie danych GUS).


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Na podstawie pozyskanych z gmin informacji dotyczących szkółpodstawowych i gimnazjalnych, wykonano analizę zmiany liczbyuczniów w latach 2006–2014 oraz zmiany liczby uczniówdojeżdżających spoza obwodów do poszczególnych szkół w latach2006–2014.

Największa zmiana liczby uczniów (wzrost ąpiław następujących obwodach: Szkoła Podstawowa im. Św. JadwigiŚląskiej w Żernikach Wrocławskich (124,4%), Szkoła Podstawowaw Marcinkowicach (115,2%), Szkoła Podstawowa w Kiełczowie(86,4%), Szkoła Podstawowa w Tyńcu Małym (66,7%), SzkołaPodstawowa im. Maratończyków Polskich w Miłoszycach (65,2%), ZSPw Smolcu (56,2%), Szkoła Podstawowa w Szewcach (50%).Na przestrzeni lat 2006–2014 nastąpił wzrost ( 100%) liczby uczniówuczęszczających do szkół podstawowych spoza obwodów szkolnych,tj.: SP w Tyńcu Małym (2800%), SP z o. przedszkolnym im. Jana Pawła IIw Rzeplinie (1200%), SP w Psarach (840%), SP im. Piastów Śląskich w ZSw Chrząstawie Wielkiej (600%), SP im. Królowej Jadwigi w Warzęgowie(400%), SP Nr 8 im. Noblistów Polskich w Oleśnicy, SP w PustkowieŻurawskim (200%), Publiczna SP w Minkowicach Oławskich (183,3%),SP w Ciechowie (183,3%), Zespół Szkół - Szkoła Podstawowa im.H. Sienkiewicza w Prusicach (160%), SP w Borowej (142,9%), SP Nr 2w Obornikach Śląskich (135,7%), SP im. Noblistów Polskich w BrzeziejŁące (135,3%), SP nr 1 w Wołowie (133,3%), SP w Mirkowie (131,8%), SPw Mietkowie (130%), SP im. Kazimierza Górskiego w Zespole Szkółw Łozinie (125%), SP w Siedlcu (106%).

≥ 50%) wyst

≥

MAPA 6. Zmiana liczby szkół gimnazjalnych w gminach (lata 2006 – 2012) (na podstawie danych GUS).

Wzrost liczby uczniów w gimnazjach, w latach 2006–2014 nastąpiłw: Gimnazjum w Wilczycach (42,9%), Publicznym Gimnazjum Nr 1w Czernicy (27,7%), Zespole Szkół - Publicznym Gimnazjum im.H. Sienkiewicza w Prusicach (7,3%), Gimnazjum w BielanachWrocławskich (0,5%).Na przestrzeni lat 2006–2014 nastąpił wzrost ( 100%) liczby uczniówuczęszczających do szkół gimnazjalnych spoza obwodów szkolnych, tj.:Gimnazjum w Kobierzycach (400%), Gimnazjum w Ciechowie (366,7%),Publiczne Gimnazjum w Borowej (275%), Gimnazjum Publiczne nr 2w Wołowie (210%), Publiczne Gimnazjum nr 1 Brzeg Dolny(187,5%),Publiczne Gimnazjum Nr 2 w Jelczu-Laskowicach (169%),Publiczne Gimnazjum nr 1 im. ks. J. Twardowskiego w Wołowie (160%),Gimnazjum nr 1 im. Książąt Oleśnickich w Oleśnicy (140,8%),Gimnazjum w Siechnicach (115,8%), Publiczne Gimnazjum Nr 1w Czernicy (100%), Gimnazjum w Szczepanowie (100%).

≥


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 7. Zasięg obwodów szkół podstawowych.

MAPA 8. Zasięg obwodów szkół gimnazjalnych.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Odsetek dzieci objętych opieką żłobkową i przedszkolną dla obszaruWrOF wynosi 69,4% i jest niższy od średniej dla województwa (78,3%).Dostępność do żłobków i przedszkoli ma wpływ na rozwój dziecka(kompensacja ewentualnych nierówności w rozwoju) oraz możliwośćaktywnego uczestnictwa rodziców w życiu zawodowym. Najlepszewarunki opieki nad dziećmi występują w gminach (stan na 2012 r.):Długołęka (69,4%), Kobierzyce (69,7%), Jelcz-Laskowice (71,2%), Kąty

Odsetek dzieci objętych opieką w żłobkach i przedszkolach (2006 – 2012) (na podstawie danych GUS).

Wrocławskie (74,6%), Kostomłoty (78,7%), Wołów (79,7%), ObornikiŚląskie (80,3%), Brzeg Dolny (81,2%), Trzebnica (82,8%), Oleśnica(85,1%), Oława (87,7%), Środa Śląska (90,3%), Siechnice (96,4%),Wrocław (97,5%). Najgorzej pod względem zapewnienia opiekiwypada Oleśnica z wynikiem 34,4% czyli o 35% mniej niż średnia dlaWrOF [Tabela: Odsetek dzieci objętych opieką w żłobkachi przedszkolach (2006 – 2012)].

JEDNOSTKA TERYTORIALNAROK

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

W przypadku odsetka dzieci objętych opieką żłobkową (stan na2012 r.), najlepiej na tle średniej dla WrOF, która wynosi 3% (średnia dlawojewództwa 6,6%) wypadają gminy: Wołów (3,6%), Siechnice (4,1%),m. Oleśnica (5,8%), Środa Śląska (7,1%), Trzebnica (8,4%), Miękinia(8,9%), m. Oława (10,4%), Wrocław (15,2%), Oborniki Śląskie (16,1%).

Wśród gmin spadek odsetka dzieci objętych opieką żłobkową w latach2006–2012 roku odnotowano w gminach: Jelcz-Laskowice (100%),Wołów (-21,7%) i m. Oława (-20%) [Wykres: Zmiana odsetka dzieciobjętych opieką żłobkową w latach 2006-2012 i tabela: Odsetek dzieciobjętych opieką w żłobkach (2006–2012)].

DOLNOŚLĄSKIE

Oleśnica

Zawonia

Wisznia Mała

Mietków

Oława

Żórawina

Jordanów Śląski

Dobroszyce

Czernica

Prusice

Borów

Sobótka

Domaniów

Miękinia

WrOF

Długołęka

Kobierzyce

Jelcz-Laskowice

Kąty Wrocławskie

Kostomłoty

Wołów

Oborniki Śląskie

Brzeg Dolny

Trzebnica

m. Oleśnica

m. Oława

Środa Śląska

Siechnice

Wrocław

Średnia dla województwa

Średnia dla WrOF

Wartość poniżej średniej

Wartość powyżej średniej

62,6

21,6

39,2

43,7

62,3

34,0

56,0

33,7

44,2

51,3

25,1

42,6

50,6

43,0

47,5

53,1

43,0

45,3

61,6

58,8

38,0

64,6

66,4

61,9

59,5

66,6

83,4

72,4

74,0

84,2

63,5

24,4

35,1

40,5

64,9

32,7

59,4

33,9

41,7

51,1

26,2

42,6

56,8

40,0

39,1

52,7

44,6

45,1

59,7

59,4

36,7

61,4

68,3

67,6

57,0

68,3

84,6

73,1

73,1

83,3

67,7

24,6

34,1

59,2

67,2

37,3

61,6

22,5

53,4

32,0

37,8

54,7

58,0

47,0

50,3

57,8

54,3

64,1

55,9

60,3

55,8

67,3

78,4

71,8

61,2

72,1

82,0

80,7

70,4

88,4

72,7

34,7

43,2

50,3

71,8

45,0

67,0

42,7

65,2

43,8

53,8

63,6

62,8

59,9

56,4

64,9

71,8

67,4

67,2

56,9

71,9

71,2

80,0

74,8

63,5

81,7

81,1

83,3

78,6

90,6

73,0

36,9

38,1

53,6

59,9

53,0

59,5

50,8

57,7

30,0

46,9

64,1

60,3

68,2

50,9

61,2

61,5

62,1

64,8

61,3

61,8

77,2

62,0

75,7

66,2

78,8

76,3

84,1

40,6

92,7

76,6

40,3

36,4

57,7

54,6

58,2

61,5

64,0

61,5

48,4

57,6

66,0

64,8

76,1

53,7

67,6

64,9

61,2

63,7

71,9

70,1

73,8

77,2

78,7

78,1

80,3

87,7

88,7

88,9

94,3

78,3

34,4

44,6

49,0

53,2

56,5

56,9

58,2

58,6

59,0

59,4

61,5

61,7

68,1

68,2

69,4

69,4

69,7

71,2

74,6

78,7

79,7

80,3

81,2

82,8

85,1

87,7

90,3

96,4

97,5


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Zmiana odsetka dzieci objętych opieką żłobkową w latach 2006-2012 (na podstawie danych GUS).

Odsetek dzieci objętych opieką w żłobkach (2006 – 2012) (na podstawie danych GUS).


2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

DOLNOŚLĄSKIE

Oleśnica

Zawonia

Wisznia Mała

Mietków

Oława

Żórawina

Jordanów Śląski

Dobroszyce

Czernica

Prusice

Borów

Sobótka

Domaniów

Miękinia

WrOF

Długołęka

Kobierzyce

Jelcz-Laskowice

Kąty Wrocławskie

Kostomłoty

Wołów

Oborniki Śląskie

Brzeg Dolny

Trzebnica

m. Oleśnica

m. Oława

Środa Śląska

Siechnice

Wrocław


Średnia dla WrOF



3,3

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

2,1

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

1,9

4,6

0,0

2,6

3,1

2,3

0,0

13,0

7,3

14,5

3,4

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

2,6

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

1,8

4,0

0,0

2,6

2,8

2,1

0,0

10,9

7,4

13,9

4,1

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

2,1

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

1,8

4,3

0,0

2,3

6,3

2,4

0,0

0,0

8,2

17,1

4,3

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

2,5

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

1,8

3,5

0,0

2,2

6,5

2,5

0,0

0,0

9,6

15,3

4,5

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

2,3

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

1,9

3,6

0,0

2,0

10,7

3,0

0,0

0,0

10,3

13,4

5,3

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

2,2

3,5

0,0

2,3

6,9

5,9

0,0

9,1

12,3

15,6

6,6

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

3,0

3,6

4,1

5,8

7,1

8,4

8,9

10,4

15,2

16,1


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Najwyższy odsetek dzieci objętych opieką przedszkolną, przewyż-szając tym samym średnią dla obszaru WrOF, 66,4%, osiągają gminy:Domaniów (68,1%), Długołęka (69,4%), Kobierzyce (69,7%), Jelcz-Laskowice (71,2%), Trzebnica (74,4%), Kąty Wrocławskie (74,6%),Wołów (76,1%), m. Oława (77,3%), Kostomłoty (78,7%), m. Oleśnica(79,3%), Brzeg Dolny (81,2%), Wrocław (82,3%), Środa Śląska (83,2%),

Siechnice (92,3%). Spadek liczby dzieci objętych opieką przedszkolnąw latach 2006-2012 wystąpił w gminie Mietków o 14,6% [Wykres:Zmiana odsetka dzieci objętych opieką przedszkolną w latach2006-2012 i tabela: Odsetek dzieci objętych wychowaniemprzedszkolnym w wieku 3 – 6 lat (2006 – 2012)].

Zmiana odsetka dzieci objętych opieką przedszkolną w latach 2006-2012 (na podstawie danych GUS).

Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w wieku 3-5 lat (2006 – 2012) (na podstawie danych GUS).


2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

DOLNOŚLĄSKIEOleśnicaZawoniaWisznia MałaMietkówOławaŻórawinaJordanów ŚląskiDobroszyceCzernicaPrusiceBorówSobótkaDomaniówMiękiniaWrOFDługołękaKobierzyceJelcz-LaskowiceKąty WrocławskieKostomłotyWołówOborniki ŚląskieBrzeg DolnyTrzebnicam. Oleśnicam. OławaŚroda ŚląskaSiechniceWrocław


Średnia dla WrOF



59,3

21,6

39,2

43,7

62,3

34,0

56,0

33,7

44,2

51,3

47,5

25,1

42,6

50,6

51,9

51,2

43,0

43,0

45,3

59,5

57,2

58,8

60,0

70,4

38,0

64,0

61,9

76,9

69,3

74,0

60,1

24,4

35,1

40,5

64,9

32,7

59,4

33,9

41,7

51,1

39,1

26,2

42,6

56,8

54,4

50,6

40,0

44,6

45,1

57,1

54,9

59,4

57,4

73,7

36,7

65,7

67,6

75,9

70,3

73,1

63,6

24,6

34,1

59,2

67,2

37,3

61,6

22,5

53,4

32,0

50,3

37,8

54,7

58,0

61,3

56,0

47,0

54,3

64,1

53,8

58,8

60,3

63,0

82,0

55,8

69,8

71,8

80,2

74,4

70,4

68,4

34,7

43,2

50,3

71,8

45,0

67,0

42,7

65,2

43,8

56,4

53,8

63,6

62,8

64,7

63,1

59,9

71,8

67,4

64,7

61,0

56,9

67,7

81,1

71,9

79,5

74,8

81,0

76,8

78,6

68,5

36,9

38,1

53,6

59,9

53,0

59,5

50,8

57,7

30,0

50,9

46,9

64,1

60,3

48,6

59,3

68,2

61,5

62,1

62,5

63,2

61,3

73,6

76,3

61,8

76,8

75,7

82,4

73,4

40,6

71,3

40,3

36,4

57,7

54,6

58,2

61,5

64,0

61,5

48,4

53,7

57,6

66,0

64,8

61,6

65,4

76,1

64,9

61,2

63,7

72,2

71,9

70,3

78,6

70,1

78,0

78,7

82,0

81,8

88,9

71,7

34,4

44,6

49,0

53,2

56,5

56,9

58,2

58,6

59,0

59,3

59,4

61,5

61,7

64,2

66,4

68,1

69,4

69,7

71,2

74,4

74,6

76,1

77,3

78,7

79,3

81,2

82,3

83,2

92,3


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Ochrona zdrowiaWskaźnik dotyczący ilości placówek ambulatoryjnej opieki zdrowotnejw przeliczeniu na 10 tys. ludności, odzwierciedla dostępnośćobywateli do punktów opieki medycznej, a co za tym idzie stanowio standardzie życia i poczuciu bezpieczeństwa mieszkańców.W zestawieniu ze średnią dla obszaru WrOF (4) najlepsze warunkiz zakresu ochrony zdrowia występują w gminach: Wrocław (7), ŚrodaŚląska (7), m. Oława (6), Kobierzyce (6), Jordanów Śląski (6), Domaniów(6), Żórawina (5), Oborniki Śląskie (5), Miękinia (5), KątyWrocławskie (5),Wołów (4), Sobótka (4), m. Oleśnica (4), Jelcz-Laskowice (4), Długołęka

(4), Brzeg Dolny (4), Borów (4). Najgorzej pod względem dostępu doplacówek ambulatoryjnych wypadają gminy: Oleśnica (2), Oława (2),Prusice (2), Wisznia Mała (2), Czernica (2). Spadek liczby placówek na10 tys. mieszkańców w latach 2006-2012 odnotowano w gminach:Borów (-33,3%), Oława (-33,3%), Sobótka (-20%), na stałym poziomieutrzymuje się w gminach: Czernica, Oleśnica, Prusice, Dobroszyce,Mietków, Katy Wrocławski i Domaniów, a w pozostałych nastąpił wzrost[Wykres: Zmiana liczby placówek ambulatoryjnej opieki zdrowotnej na10 tys. ludności w lata 2006–2012 i tabel: Placówki ambulatoryjnejopieki zdrowotnej na 10 tys. ludności (2006–2012)].

Zmiana liczby placówek ambulatoryjnej opieki zdrowotnej na 10 tys. ludnościw latach 2006 –2012 (na podstawie danych GUS).

Placówki ambulatoryjnej opieki zdrowotnej na 10 tys. ludności (2006 – 2012) (na podstawie danych GUS).


2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

DOLNOŚLĄSKIEOleśnicaZawoniaWisznia MałaMietkówOławaŻórawinaJordanów ŚląskiDobroszyceCzernicaPrusiceBorówSobótkaDomaniówMiękiniaWrOFDługołękaKobierzyceJelcz-LaskowiceKąty WrocławskieKostomłotyWołówOborniki ŚląskieBrzeg DolnyTrzebnicam. Oleśnicam. OławaŚroda ŚląskaSiechniceWrocław


Średnia dla WrOF



322321303122362333535444631444

332221333112302343534432671444

432222333214342342344455673444

433222333224442344445445673565

432222333224343344234444662565

522222343333444334545555665676

522222333333444444445555666677


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

KulturaNajwiększa koncentracja bibliotek (2012 r.) występuje w gminach:Wrocław (45), Siechnice (5), Długołęka (10), Oława (7), Środa Śląska (6),Czernica (6), Siechnice (6), Wołów (5) i Kobierzyce (5). Są to wartościrówne i przekraczające średnią dla WrOF (5). W okresie 2006–2012nastąpił spadek liczby bibliotek w gminach (2012 r.): Siechnice (6),Kobierzyce (5), Wrocław (45), Jelcz-Laskowice (4), miasto Oleśnica (3),Sobótka (3), Jordanów Śląski (0), natomiast w pozostałych gminachstan się nie zmienił [Map: Zmiana liczby bibliotek w gminach (lata2006 – 2012)]. W przypadku domów kultury największa koncentracja(2012 r.) występuje w gminach: Wrocław (12), Siechnice (5), Długołęka(5), m. Oława (2) i m. Oleśnica (2) – średnia dla WrOF (2). Liczba ichwzrosła jedynie w gm. Siechnice (2012 r. – 5) natomiast w gminach:Wrocław (12), Długołęka (5), Jelcz-Laskowice (1) i Miękinia (0)odnotowano ich spadek, w pozostałych gminach WrOF stan liczebnytych placówek się nie zmienił [Mapa: Zmiana liczby domów kulturyw gminach (lata 2006 – 2012)].

Zmiana liczby bibliotek w gminach (lata 2006 – 2012) (na podstawie danych GUS).


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Zmiana liczby domów kultury w gminach (lata 2006 – 2012) (na podstawie danych GUS).

Wskaźnik dotyczący liczby imprez kulturalnych w przeliczeniu na 1000mieszkańców świadczy o ich dostępności i możliwości rozwojuspołeczeństwa. W zestawieniu ze średnią dla obszaru WrOF (7)największą ofertą kulturalną w 2012 r. charakteryzują się gminy:Oborniki Śląskie (51,4), m. Oleśnica (30,4), Zawonia (13,1), Dobroszyce(11), Brzeg Dolny (7,4). W gminach: Borów, Czernica, Jordanów Śląski,Miękinia, Oława – zgodnie z danymi GUS, imprez kulturalnych nieodnotowano. Spadek liczby imprez kulturalnych na 1000mieszkańców w 2007–2012 odnotowano w gminach: Oleśnica (-0,1),Brzeg Dolny (-0,5), Wrocław (-0,6), Żórawina (-1,0), Miękinia (-1,4), KatyWrocławskie (-1,5), Dobroszyce (-2,3), Długołęka (-3,2), Siechnice (-3,5),Mietków (-3,9), Trzebnica (-4,5), Domaniów (-4,6), Środa Śląska (-5,3),Prusice (-5,4),Wisznia Mała (-16,5) [Tabela 7].


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

TABELA 7. Liczba imprez na 1000 mieszkańców (2006 – 2012).


2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Borów

Czernica

Jordanów Śląski

Miękinia

Oława

Wrocław

Prusice

Jelcz-Laskowice

Środa Śląska

Mietków

Żórawina

Kobierzyce

Długołęka

Oława

Siechnice

Sobótka

DOLNOŚLĄSKIE

Wołów

Trzebnica

Kąty Wrocławskie

Wisznia Mała

Kostomłoty

Domaniów

Oleśnica

WrOF

Brzeg Dolny

Dobroszyce

Zawonia

Oleśnica

Oborniki Śląskie


Średnia dla WrOF



-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0,0

0,0

0,0

1,4

0,0

2,8

5,2

0,5

6,7

6,2

3,5

3,7

6,9

2,1

9,9

1,1

4,9

4,5

22,5

7,8

12,4

2,3

11,3

7,0

6,9

7,9

13,3

8,9

35,8

5,4

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

2,1

1,9

1,2

18,5

17,6

3,7

4,1

4,8

2,4

11,5

2,0

6,2

5,0

9,7

5,6

7,0

4,6

7,9

13,2

7,6

10,8

14,7

12,5

37,1

12,0

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

1,1

6,5

1,3

4,5

2,6

4,0

2,2

3,7

3,6

5,0

3,4

5,0

6,3

4,9

6,3

7,5

5,0

28,3

7,0

8,5

7,7

11,3

13,7

37,0

60,1

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

1,2

1,7

2,1

2,2

2,3

2,5

3,7

3,7

4,6

4,6

4,6

5,0

5,0

6,0

6,3

6,5

6,7

6,7

6,9

7,0

7,4

11,0

13,1

30,4

51,4

WnioskiNajwiększa koncentracja usług publicznych występuje w miastach.W latach 2006–2012 w siedemnastu gminach z obszaru WrOF wystąpiłwzrost liczby przedszkoli. Jednocześnie spadek liczby dzieciuczęszczających do szkół podstawowych i gimnazjalnych skutkowałzmniejszeniem się liczby placówek edukacyjnych w części gmin.W większości gmin dostępność do punktów opieki medycznej jestporównywalna ze średnią dla WrOF lub wyższa, co przekłada się na

wyższy standard życia i poczucie bezpieczeństwa mieszkańców.Największa koncentracja placówek opieki zdrowotnej występujew miastach; najwięcej porad lekarskich, tj. powyżej 100 000 udzielonow miastach: Wrocław, Oleśnica, Oława, Środa Śląska, Jelcz-Laskowice,Wołów i Brzeg Dolny. W okresie 2006–2012 w części gmin wystąpiłspadek liczby bibliotek i domów kultury (z wyjątkiem Siechnic), comoże mieć związek ze zwiększeniem dostępu do technologiiinformacyjno-komunikacyjnych.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Dla potrzeb określenia wytycznych lokalizacyjnych dla centrów usługpublicznych przeprowadzono analizy z wykorzystaniem obiektówzgromadzonych w Bazie Danych ObiektówTopograficznychwg stanu na rok 2011:

• Analiza gęstości występowania obiektów usług publicznychweWrOF;

• Analiza z wykorzystaniem elips odchylenia standardowego odśredniego środka weWrOF;

• Analiza dostępności poszczególnych obiektów usług publicznychweWrOF;

• Analiza obszarów dynamicznie rozwijających się weWrOF.Przy analizie obszarów dynamicznie rozwijających się posłużono siędanymi oraz opracowaniami sporządzonymi w ramach działania nr 2przez Instytut Rozwoju Terytorialnego oraz wynikami badańankietowych przeprowadzonych przez IPC Instytut Badawczy:

• „Delimitacja Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego” - marzec2014;

• „Analiza polityk rozwoju gmin”;• „Analiza uwarunkowań rozwoju osadnictwa w zakresie

mieszkalnictwa i usług”- czerwiec 2014 r.;• „Analiza rynku gruntów inwestycyjnych wraz z oceną dynamiki

zmian na terenieWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego” - autorBeataWarczewska,Wrocław 2014 r.;

• „Raport z badań ilościowych” - autor IPC Instytut Badawczy,grudzień 2014 r.

W ramach analiz dotyczących rozmieszczenia usług edukacji opieranosię także na informacjach zawartych w „Raporcie końcowym

ANALIZY PRZESTRZENNE DLA OKREŚLENIAWYTYCZNYCH DLA LOKALIZACJIUSŁUG PUBLICZNYCH

dotyczącym usprawnienia systemu edukacji przedszkolnej w ramachAglomeracji Wrocławskiej w oparciu o model wspólnych działańjednostek samorządowych” sporządzonym w ramach Programu dlaEuropy Środkowej współfinansowanym ze środków ERDF na zlecenieGminy Wrocław (wykonawca EU - CONSULT Sp. z.o.o. - grudzień2013 r.).

Gęstość sieci usług publicznych w gminachWROFGęstość sieci usług publicznych została zbadana na podstawieokreślenia ilości występowania wszystkich punktów (usługpublicznych) w przyjętym od każdego z nich promieniu 500 m. Efektemtego jest mapa, obrazująca rozmieszczenie wszystkich obiektów usługpublicznych na tle gęstości ich występowania na 1 km kw. Na tejpodstawie można wstępnie wskazać obszary słabo nasycone usługamipublicznymi oraz ośrodki silnie w nie wyposażone w stosunku do ichogólnej liczby. Wyraźnie widać wysokie nasycenie obiektów usługpublicznych w środku obszaru czyli we Wrocławiu oraz w miastach:Środa Śląska,Wołów, Brzeg Dolny, Oborniki Śląskie,Trzebnica, Oleśnica,Oława oraz Kąty Wrocławskie. W mniejszym stopniu nasyceniewystępuje w Kostomłotach, Sobótce, Kobierzycach, Żórawinie,Siechnicach, Jelczu-Laskowicach, Długołęce oraz Prusicach.W dalszychrozdziałach niniejszego opracowania została zbadana gęstośćwystępowania poszczególnych rodzajów usług publicznych wgprzyjętego wcześniej podziału.

METODOLOGIA

Analiza z wykorzystaniem elips odchylenia standardowego od średniego środka we WROF.

PRZYJĘTA KOMÓRKADO ANALIZY-300/300

PRZYJĘTY PROMIEŃDO ANALIZYGĘSTOŚCI - 500 m


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Na podstawie wykonanej wcześniej analizy gęstości sieci usługpublicznych, w zestawieniu z liczbą ludności z lat 2006, 2009 i 2012w poszczególnych miejscowościach, przeanalizowano lokalizacjęśredniego centrum rozmieszczenia ludności w gminach wyznaczającpunkt ciężkości dla mieszkalnictwa, usług oraz usług publicznychw każdej gminie. Porównując lokalizację punktów ciężkościw kolejnych latach, można zaobserwować kierunkowy trend zmianyrozmieszczenia ludności w każdej z gmin, który najsilniej wystąpiłw gminach: Kąty Wrocławskie, Kobierzyce i Żórawina. Wyraża się onw silnym przesunięciu środka ciężkości mieszkalnictwa w kierunku

miasta Wrocławia, co związane jest z dynamicznym rozwojem nowejzabudowy mieszkaniowej na styku wymienionych gmin z miastemWrocław. W analizie wykorzystano elipsy odchylenia standardowego,które obrazują trend rozkładu przestrzennego ludności na obszarzeWrOF w latach 2006- 2012 (Mapa nr 3). Elipsy wygenerowane zostałyautomatycznie (za pomocą narzędzia GIS), które mierzy orientacjęi kierunek rozkładu danych względem średniego środka. W zasięguelipsy wygenerowanej dla każdej gminy znajduje się 68% ludności tejgminy.

MAPA nr 3. Średni środek lokalizacji ośrodków usług publicznych w gminach WrOF.

Wielkość elipsy pozwala ocenić stopień skupienia ludności naobszarze danej gminy. Mniejsza elipsa oznacza większą koncentracjęmieszkalnictwa oraz usług wokół średniego środka. Im większa elipsa –tym większe rozproszenie ludności. Na podstawie kształtu elipsymożemy ocenić układ przestrzenny mieszkalnictwa w danej gminie.Elipsy zbliżone do okręgu oznaczają układ koncentryczny – skupionywokół średniego środka mieszkalnictwa. Taki układ występuje np.

w gminie Jordanów Śląski. Elipsy o kształcie wrzecionowatym wskazująna układ pasmowy związany najczęściej z ciągami komunikacyjnymi,naturalnymi barierami rozwoju mieszkalnictwa oraz silnymoddziaływaniem Wrocławia. Tego typu układ jest szczególnie widocznyw przypadku gmin leżących na południowy zachód od Wrocławia –Kostomłoty, KątyWrocławskie, Kobierzyce.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MNIEJSZA ELIPSA - WIĘKSZAKONCENTRACJA MIESZKALNICTWAORAZ USŁUG PUBLICZNYCH WOKÓŁŚREDNIEGO OŚRODKA

WIĘKSZA ELIPSA - WIĘKSZEROZPROSZENIE LUDNOŚCI

Ocena stopnia skupienia wg wielkości elipsy.

ELIPSY O KSZTAŁCIEWRZECIONOWATYM WSKAZUJĄ NAUKŁAD PASMOWY ZWIĄZANYNAJCZĘŚCIEJ Z CIAGAMIKOMUNIKACYJNYMI, NATURALNYMIBARIERAMI ROZWOJUMIESZKALNICTWA LUB SILNYMODDZIAŁYWANIEM WROCŁAWIA

ELIPSY ZBLIZONE DO OKRĘGUOZNACZAJĄ UKŁAD KONCENTRYCZNY- SKUPIONY WOKÓŁ ŚREDNIEGOŚRODKA USŁUG PUBLICZNYCH

Ocena stopnia skupienia wg kształyu elipsy.

Średni środek lokalizacji usług publicznych wyznaczony został napodstawie analiz rozmieszczenia ludności na przestrzeni 6 lat. NaMapie nr 4 przedstawiono fragment WrOF, w którym nastąpiłonajsilniejsze przesunięcie środka rozmieszczenia ludności w tymokresie – KątyWrocławskie, Kobierzyce i Żórawina.Na ciążenie tych miejscowości w kierunku Wrocławia silny wpływ majązapoczątkowane procesy suburbanizacji oraz eksurbanizacji,lokalizacja miejsc pracy mieszkańców podwrocławskich miejscowości,a także szeroka i zróżnicowana oferta pracy oraz kształcenia na różnychpoziomach. W trochę mniejszym stopniu wpływ mogą mieć także:lokalizacja silnego ośrodka usługowego jakim stały się BielanyWrocławskie, podłączenie do IV Paneuropejskiego korytarzaTransportowego, którego elementem jest zlokalizowana w tym

obszarze autostrada A4, szeroka oferta wrocławskiej sieci usługkomercyjnych i publicznych (usługi kultury, edukacji, handlu, sportui rekreacji, rozrywki, zdrowia oraz usług specjalistycznych) w stosunkudo oferty lokalnych ośrodków usługowych.Jeśli na przesunięcie średniego środka rozmieszczenia ludnościw gminach rzeczywiście wpływ mają częste kontakty mieszkańcówtych gmin z Wrocławiem z powodów wymienionych powyżej, oznaczato, że proces ten w dalszym stopniu może postępować. W szcze-gólności może stać się to w gminach o dodatnim wskaźniku przyrostuludności, oraz w gminach gdzie występuje największa ilość wszystkichczynników wymienionych powyżej. Takim przypadkiem jest np. gminaKobierzyce.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 4. Przesunięcie średniego środka rozmieszczenia ludności w latach 2006-2012 w gminach: Kąty Wrocławskie, Kobierzyce i Żórawina.

KIERUNEK PRZESUNIĘCIA ŚREDNIEGO ŚRODKAROZMIESZCZENIA LUDNOŚCI W LATACH 2006-2012

Analiza dostępności poszczególnych rodzajów obiektów usługpublicznych weWROF.Łatwy oraz szybki dostęp jest jednym z kluczowych czynnikówdecydującym o jakości danej usługi. Jego rola rośnie jeśli skupimyswoją uwagę tylko na usługach publicznych takich jak np. szpitale,placówki zdrowia lub jednostki straży pożarnej i policji, którew pierwszym stopniu powinny posiadać możliwość szybkiejdostępności względem obszarów zamieszkiwania. Aby zbadać tązależność przeprowadzono analizy dla każdego rodzaju badanej sieciusług. Analiza dostępności poszczególnych rodzajów obiektów usługpublicznych weWrOF została wykonana w oparciuo rastrowe mapy dystansu, na których została określona odległość odpunktów definiujących konkretne rodzaje usług publicznych napodstawie wcześniej zdefiniowanej sieci dróg i ciągów pieszych.Zastosowana metoda nie odnosi się do rodzaju środka transportu anido czasu osiągnięcia celu jakim są przedmiotowe usługi publiczne,obrazuje wyłącznie odległość uwzględniając elementy zdefiniowanejako zapewniające oraz utrudniające przemieszczanie się do zadanegocelu. Dla oceny dostępności do poszczególnych rodzajów usługpublicznych zostały wykorzystane następujące dane:

• zgeneralizowane obszary istniejącej zabudowy mieszkaniowej;• punkty odpowiadające poszczególnym obiektów usług

publicznych;• sieć dróg i ciągów pieszych;• sieć linii kolejowych;• cieki oraz zbiorniki wodne.

W oparciu o przedmiotowe dane zdefiniowano bariery przestrzennetakie jak: rzeki, ważniejsze cieki wodne i zbiorniki wodne, linie kolejowe,autostrady oraz drogi ekspresowe. Następnie określono pożądanydystans od punktów odpowiadającym poszczególnym rodzajomobiektów usług publicznych, a następnie „zbudowano” mapęprzemieszczania się do tych obiektów po sieci dróg niższej klasy orazciągach pieszych. Każdej komórce przypisana została wartośćodpowiadająca odległości do najbliższego obiektu w jej sąsiedztwie.Przyjęto następujące odległości dla poszczególnych rodzajów usługpublicznych: 3 km od żłobków, przedszkoli, szkół podstawowych, 4 kmdla gimnazjów, 8 km i 20 km dla szpitali oraz 3 km dla wszystkichpozostałych rodzajów usług. Przyjęte odległości od obiektów edukacjiwynikają z przepisów ustawy o systemie oświaty, które mówią, że drogadziecka z domu do szkoły nie może być dłuższa niż 3 km dla uczniówklas I – IV i 4 km dla uczniów klasV –VI.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

OBSZARY POZA BADANYMZASIĘGIEM BADANEJ GRUPYUSŁUG POBLICZNYCH

OBSZARY W BARDZO DOBRYMZASIĘGU BADANEJ GRUPYUSŁUG PUBLICZNYCH

Przedstawione poniżej wizualizacje dystansu od poszczególnychrodzajów usług publicznych pozwalają w szybki sposób wyłonićrodzaj sieci usług lepiej i gorzej dostępnych dla mieszkańców WrOF.Przyjęta gradacja od koloru czerwonego, który przypisany jestobszarom całkowicie położonym poza badanym zasięgiem orazbarierom przestrzennym, do koloru żółtego przypisanego obszaromo najlepszej dostępności pozwala szybko oszacować która sieć usługpublicznych jest gęsta, a która najrzadsza. Do najsłabiej wyposażonych

rodzajów sieci usług publicznych pod względem liczby obiektówzaliczono sieć żłobków i szpitali. Szpitale pełnią rolę ponadlokalną, ichliczba oraz lokalizacja często wynika z dawnego podziałuadministracyjnego na 49 województw. Ponadto są to obiektyspecjalistyczne obsługujące dużą liczbę pacjentów w stosunku doinnych obiektów zaliczanych do grupy usług publicznych, a ichlokalizacja jest uzależniona od większej liczby czynników i zmiennychniż w przypadku lokalizowania placówek opieki ambulatoryjnej.

ŻŁOBKIPLACÓWKI

OPIEKI ZDROWOTNEJSZPITALE PRZEDSZKOLA

*PREZENTOWANY RYSUNEKNIE ZAWIERA OBIEKTÓW USŁUG ADMINISTRACJI PUBLICZNEJW OBSZARZE WROCŁAWIA

SZKOŁY PODSTAWOWEI GIMNAZJA

SZKOŁYPONADPODSTAWOWE

USŁUGISPOŁECZNE

ADMINISTRACJA

USŁUGIBEZPIECZEŃSTWA

OBSZARY POZA BADANYMZASIĘGIEM BADANEJ GRUPYUSŁUG POBLICZNYCH

OBSZARY W BARDZO DOBRYMZASIĘGU BADANEJ GRUPYUSŁUG PUBLICZNYCH

*


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

W następnym etapie, wykorzystując stworzone mapy dystansu,przeanalizowano położenie obszarów zabudowy mieszkaniowejw stosunku do założonych odległości dla poszczególnych rodzajówusług. Obszary zabudowy mieszkaniowej przejęły wartości przypisaneposzczególnym komórkom map dystansu – wartość minimalną,maksymalną oraz średnią wartość uzyskaną na podstawie wszystkichwartości występujących w ich obszarze. Poniżej, po lewej stronieprzedstawiono fragment mapy dystansu dla szkół podstawowychw zestawieniu z obszarami zabudowanymi, natomiast po prawejstronie widać trójstopniową gradację miejscowości, zbudowaną na

podstawie wartości średniej odległości, pobranych z mapy dystansudla analizowanej grupy usług. Kolor czerwony identyfikuje obszarypołożone całkowicie poza określonym zasięgiem od analizowanej sieciusług. Kolorem zielonym wyróżniono obszary położone częściowow zasięgu badanego dystansu – w tzw. średnim zasięgu, natomiastkolor żółty przypisany jest obszarom w dobrym lub bardzo dobrymzasięgu od badanej sieci usług. W zależności od stopnia przyjętejgradacji możemy analizować mniej lub bardziej szczegółowopołożenie poszczególnych obszarów zabudowy mieszkaniowej odkonkretnych obiektów usług publicznych.

Wartość

2999.95 m

0 m

MAKSYMALNA ODLEGŁOŚĆ W RAMACH

BADANEGO DYSTANSU

MINIMALNA ODLEGŁOŚĆ W RAMACH

BADANEGO DYSTANSU

MIEJSCOWOŚCI

POZA BADANYM

DYSTANSEM

MIEJSCOWOŚCI

W ŚREDNIM

ZASIEGU

BADANEGO

DYSTANSU

MIEJSCOWOŚCI

W DOBRYM

ZASIEGU

BADANEGO

DYSTANSU

Na podstawie pobranych wartości z mapy dystansu, można łatwowyselekcjonować grupę miejscowości, które całkowicie są położonepoza przyjętymi, badanymi odległościami od danej grupy usług.W dalszych rozdziałach przedstawione są analizy dostępności

Selekcja miejscowości położonych poza zasięgiem danej grupy usług publicznych.

przeprowadzone dla wybranych rodzajów sieci usług publicznychtakich jak: przedszkola, placówki zdrowia i szpitale, szkoły podstawoweoraz gimnazja, usługi społeczne, usługi administracji oraz usługibezpieczeństwa.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Placówki opiekuńczo-wychowawcze – placówki opieki żłobkowej.Świadczenie opieki nad dziećmi do lat 3 zaczyna odgrywać corazważniejszą rolę w kształtowaniu się nowych standardów życiaspołeczno-gospodarczego. Coraz więcej kobiet w niedługim czasie pourodzeniu dziecka wraca do pracy lub chciałoby do niej wrócić. Powrótten jest jednak często uzależniony od dostępności żłobka w okolicyzamieszkania lub miejsca pracy i oczywiście od znalezienia w nimwolnego miejsca. Opierając się na analizach uwarunkowań rozwojuosadnictwa przeprowadzonych w przedmiotowym zakresiew opracowaniu wykonanym przez IRT, nie trudno zauważyć skromnąilość żłobków w stosunku do masy zabudowy mieszkaniowejw szczególności w południowo-zachodnim oraz północno-wschodnim obszarze WrOF. Większa część żłobków zlokalizowanychwe WrOF przypada na Wrocław, jest to 29 żłobków i liczba ta ciąglerośnie. Wzrost liczby żłobków odnotowano także w gminach ObornikiŚląskie i Trzebnica. Alternatywą dla powierzenia opieki nad dzieckiemplacówkom publicznym są żłobki niepubliczne lub możliwośćpowierzenia tej opieki wynajętym opiekunom. Ostatnie regulacjeprawne, których celem jest polepszenie standardów, form orazdostępności do placówek opieki żłobkowej, otworzyły szeregmożliwości dla łatwiejszego organizowania tych placówek, dającwiększe pole do działania w tym zakresie przedsiębiorcomprywatnym. Na mocy zmian wprowadzonych w 2011 roku do ustawyo opiece nad dziećmi do lat 3, wyznaczono cztery formy opieki naddziećmi: żłobki, kluby dziecięce, dziennego opiekuna i niani. Zmieniły

się także wymagania dotyczące warunków lokalowych i sanitarnych,które zostały złagodzone dla nowo powstających placówek. Efektemtego jest wiele powstających żłobków i przedszkoli prywatnych, któreuzupełniają i wspierają istniejącą już bazę żłóbków. Nowe placówkimogą teraz organizować swoje działalności w różnych formachzabudowy, np.: domach jednorodzinnych, parterach zabudowymieszkaniowej wielorodzinnej lub usługowej. Trend ten jest jużwidoczny w nowych osiedlach zabudowy mieszkaniowej zasiedlanychprzez rodziny posiadające już dzieci lub w przyszłości będące jeposiadać, tworząc tym popyt na usługi opieki nad nimi. Pozytywnymrozwiązaniem wydaje się także łączenie placówek opieki żłobkowejz placówkami opieki przedszkolnej w ramach jednego przedsięwzięciainwestycyjnego. Taka „fuzja” mogłaby przyczynić się do poprawyfunkcjonowania tych dwóch poziomów opieki, pozwalając na bardziejelastyczne zarządzanie powstałą placówką oraz umożliwiającrodzicom powierzenie opieki nad dzieckiem na dłuższy okres, bezpotrzeby zmiany lokalizacji dowozu dziecka do innej placówkipo zakończeniu okresu opieki w żłobku. Opisywane powyżej zmianylegislacyjne przyczyniły się w znacznym stopniu do poprawy sytuacjina rynku usług żłobkowych dając możliwości komercjalizacji tej grupyusług publicznych. Powstało wiele nowych placówek prywatnych orazpublicznych, które niestety nie są objęte wspólnym rejestrem coutrudnia monitorowanie stanu istniejącej sieci w stosunku do strukturydemograficznej w danej miejscowości.

MAPA NR 5. Lokalizacja żłobków wraz z 3 km strefą odległości na tle gęstości ich rozmieszczenia na 1 km kw. we WrOF.

Oceniając ilość obiektów żłobkowych w bazie danych (BDOT)stwierdzono niedostateczną ich ilość w stosunku do rzeczywistejsytuacji panującej na rynku usług żłobkowych. W ostatnich latachpowstało wiele placówek prywatnych zarówno we Wrocławiu jaki w jego okolicach, a także w innych, oddalonych od Wrocławiamiejscowościach WrOF. Jak wspomniano powyżej, obiekty te nie sąewidencjonowane na poziomie Bazy Obiektów Topograficznych aniżadnym innym zbiorze, który mógłby posłużyć do uzupełnienia

danych odpowiadających sieci obiektów żłobkowych. Na tej podstawiesieć żłobków wyłączono z dalszych analiz dotyczących dostępności dotych obiektów ze względu na ich wynik, który jest rozbieżny ze stanemfaktycznym przedmiotowej sieci. Ze względu na podobną specyfikędziałalności obiektów żłobkowych do działalności przedszkoli, wnioskioraz proponowane rozwiązania dla poprawy sytuacji w ramach tejgrupy usług zostały połączone dla obu grup w następnym rozdzialedotyczącym placówek opieki przedszkolnej.

DANE ZA ROK 2011 R.:ŻŁOBKI SĄ ZLOKALIZOWANE

W 5 GMINACH:WROCŁAWOBORNIKI ŚLĄSKIETRZEBNICAŚRODA ŚLĄSKAM. OŁAWA

56 - CAŁKOWITA LICZBA ŻŁOBKÓWW CAŁYM WOJEWÓDZTWIE29 – LICZBA ŻŁOBKÓW WE WROCŁAWIU

W LATACH 2006-2012 :NAJWIĘKSZY PRZYROST ŻŁOBKÓWODNOTOWANO W 3 GMINACH:WROCŁAWTRZEBNICAOBORNIKI ŚLĄSKIE

DANE ZA ROK 2013 R.:ODESTEK DZECI OBJĘTYCH OPIEKĄ

ŻŁOBKOWĄ:ŚREDNIA DLA WrOF – 3,0 %

- NAJWYŻSZY ODSETEK W GMINACH:WOŁÓW (3,6%), SIECHNICE (4,1%),M. OLEŚNICA (5,8%), ŚRODA ŚLĄSKA(7,1%), Trzebnica (8,4%), MIĘKINIA (8,9%),M. OŁAWA (10,4%), WROCŁAW (15,2%),OBORNIKI ŚLĄSKIE (16,1%)


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Placówki opiekuńczo-wychowawcze – placówki opieki przedszkolnej.Sieć przedszkoli powinna być ściśle związana z obszarami zabudowymieszkaniowej, a ich rozmieszczenie powinno odpowiadać istniejącejstrukturze społecznej oraz potrzebom mieszkańców. Przedszkole jestpierwszym etapem w życiu dziecka, w którym rozpoczyna swojąedukację i nawiązuje pierwsze kontakty z rówieśnikami. Edukacjaprzedszkolna rozpoczyna się w wieku 3 lat i dla dzieci w wieku od 3 do 4lat jest dobrowolna. Placówki przedszkolne mogą być organizowane wróżnych formach: przedszkola publiczne, przedszkola niepubliczne,oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych, punktyprzedszkolne (publiczne i niepubliczne), zespoły wychowaniaprzedszkolnego i inne. Po zmianach przepisów od roku 2014

obowiązkowe roczne wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci5-letnie. Zgodnie z przepisami ustawy o systemie oświaty,organizowanie i prowadzenie przedszkoli publicznych i zapewnienie wnich bezpłatnych zajęć w czasie nie krótszym niż 5 godzin dziennienależy do zadań własnych gminy. Jeżeli droga dziecka do przedszkolaprzekracza 3 km, obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnegotransportu i opieki w czasie przewozu dziecka albo zwrot kosztówprzejazdu dziecka i opiekuna środkami komunikacji publicznej, jeżelidowożenie zapewniają rodzice. Przedmiotowa ustawa nakłada takżeinne obowiązki dotyczące prowadzenia placówek przedszkolnych,organizacji w nich zajęć oraz wymagania w zakresie warunkówlokalowych (dotyczące m.in. powierzchni przypadającej na każdedziecko).

MAPA nr 6. Lokalizacja przedszkoli na tle gęstości ich rozmieszczenia na 1 km kw. we WrOF.

W LATACH 2006-2012 :

ODESTEK DZECI OBJĘTYCH OPIEKĄ

PRZEDSZKOLNĄ:

ŚREDNIA DLA WrOF – 66,4 %

- NAJWYŻSZY ODSETEK DZECI OBJĘTYCH

OPIEKĄ PRZEDSZKOLNĄ W GMINACH:

DOMANIÓW (68,1%), DŁUGOŁĘKA

(69,4%), KOBIERZYCE (69,7%), JELCZ-

LASKOWICE (71,2%), TRZEBNICA (74,4%),

KĄTY WROCŁAWSKIE (74,6%), WOŁÓW

(76,1%), M. OŁAWA (77,3%), KOSTOMŁOTY

(78,7%), M. OLEŚNICA (79,3%), BRZEG

DOLNY (81,2%), WROCŁAW (82,3%),

ŚRODA ŚLĄSKA (83,2%), SIECHNICE (92,3)

- SPADEK LICZBY DZIECI OBJĘTYCH

OPIEKĄ PRZDSZKOLNĄ WYSTĄPIŁ W

GMINE MIETKÓW TRZEBNICA, ZAWONIA,

DOBROSZYCE, OLEŚNICA – GM. WIEJSKA,

MIETKÓW, SOBÓTKA, JORDANÓW ŚLĄSKI,

BORÓW

Największe skupienie obiektów przedszkolnych we WrocławskimObszarze Funkcjonalnym przypada na Wrocław oraz miejscowościzlokalizowane wokół niego (oddalone średnio około 30 km), od stronywschodniej Środa Śląska oraz Kąty Wrocławskie, po stronie północnej:Trzebnica, Oborniki Śląskie, Brzeg Dolny oraz Wołów, po stroniewschodniej: Oleśnica, Jelcz Laskowice i Oława. Wyraźnie zagęszczonesą także obszary położone w niedalekiej odległości od południowo-wschodniej granicy Wrocławia w gminach takich jak: Długołęka,Siechnice, Żórawina, Kobierzyce oraz Kąty Wrocławskie. Ta koncen-tracja związana jest z procesami suburbanizacji i pokazuje zależnośćpomiędzy tworzeniem się nowych osiedli mieszkaniowych orazpotrzebami ich mieszkańców, na które natychmiast reagują prywatniprzedsiębiorcy często wyprzedzając działania samorządów w tymzakresie. Większość nowych przedszkoli zlokalizowanych w sąsiedz-twie Wrocławia to inicjatywy prywatne organizowane w różnych

formach zabudowy oraz często w sąsiedztwie różnych innychdziałalności. Przepisy w/w ustawy stanowią także, że przedszkola sąobowiązane do prowadzenia zajęć rozwijających sprawność fizycznądzieci poprzez zapewnienie udziału w zajęciach ruchowych, grachi zabawach. Nie ma natomiast obowiązku prawnego wyposażeniaplacówek przedszkolnych we własny plac zabaw lub boisko sportowe,często placówki te zmuszone są do korzystania ze znajdujących sięw pobliżu terenów sportowo-rekreacyjnych. Problem ten dotyczyw szczególności placówek lokowanych w ścisłym centrum miasta, którenie mają możliwości terenowych dla stworzenia odpowiedniego placuzabaw dla dzieci, jednak przy odpowiednich rozwiązaniachtechnicznych miejsca takie mogą być organizowane np. na częściachtarasowych danego obiektu czy np. na jego dachu. Jest to wyjściez sytuacji dla obszarów silnie zurbanizowanych.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Analiza dostępności sieci placówek opieki przedszkolnej – badany zasięg 3 km.

Wartość

2999.95 m

0 m

489 MIEJSCOWOŚCI

POZA ZASIEGIEM

BADANEGO DYSTANSU

142 MIEJSCOWOŚCI

W ŚREDNIM ZASIĘGU

BADANEGO DYSTANSU

72 MIEJSCOWOŚCI

W DOBRYM I BARDZO

DOBRYM ZASIĘGU

BADANEGO DYSTANSU


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Usługi ochrony zdrowia – placówki opieki zdrowotnejoraz szpitale.Obecna sieć publicznych szpitali i niektórych placówek zdrowia częstonie odpowiada rzeczywistemu popytowi na usługi medycznewystępującym w danym obszarze zamieszkiwania. Rozmieszczenietych usług wynika w znacznym stopniu z dawnego podziałuterytorialnego, placówki te zlokalizowane są w większościwe Wrocławiu – dawnej stolicy województwa oraz w dzisiejszychmiastach powiatowych. Sytuacja na rynku usług medycznych ulegazmianom podobnym do tych zaobserwowanych przy analizowaniusieci usług przedszkolnych czy żłobkowych. Obok stale rozwijającej sięsieci gabinetów stomatologicznych powstają prywatne klinikizdrowia, szkoły rodzenia, a także specjalistyczne szpitale. Badając siećusług publicznych pod kątem ich lokalizacji we Wrocławskim ObszarzeFunkcjonalnym w kontekście wyposażenia w nie obszarów zabudowymieszkaniowej, można postawić tezę, że obiekty szpitalne nie sąelementem, który mógłby dopełniać pakiet usług podstawowych.

Pełnią one rolę ponadregionalną, a ich rozmieszczenie oraz zasięgoddziaływania powinny być analizowane w szerszym zakresieprzestrzennym np. w skali Województwa. Lokalizowanie obiektówszpitalnych powinno korelować z obszarami zamieszkiwania jednaknie koniecznie w bezpośrednim ich sąsiedztwie. Z uwagi na czynnikiniezbędne dla prawidłowego funkcjonowania szpitala takie jak:odpowiednia powierzchnia terenu, bardzo dobra lokalizacja względemsieci transportowej, sąsiedztwo zabudowy mieszkaniowej odgrywatutaj drugorzędną rolę. Również w drugą stronę, sąsiedztwo szpitaladla osiedli mieszkaniowych nie jest niezbędne dla prawidłowego ichfunkcjonowania, aczkolwiek przy zachowaniu odpowiednichwarunków technicznych nie musi być uciążliwe. Mniejsze formyplacówek opieki zdrowotnej takie jak m.in. przychodnie zdrowia czyspecjalistyczne gabinety lekarskie mogą bardziej elastyczniewkomponować się w struktury mieszkaniowe oraz współ-tworzyćcentra usługowe które je obsługują.

Analiza gęstości sieci placówek opieki zdrowotnej oraz szpitaliwe WrOF.

MAPY nr 5 i 6. Lokalizacja placówek opieki zdrowotnej oraz szpitali na tle gęstości ich rozmieszczenia na 1 km kw. we WrOF.

Gęstość sieci placówek zdrowotnych jest oczywiście większaw stosunku do sieci szpitali, jednak obie sieci posiadają wspólne cechydotyczące rozmieszczenia swoich obiektów. Większość z nichnaturalnie zlokalizowana jest we Wrocławiu – placówki opiekizdrowotnej rozmieszczone są bardziej równomiernie w jego obszarze,natomiast większość obiektów szpitalnych przesunięta jestw kierunku wschodnim. Rozkład badanych usług w obszarzeWrOF jestpodobny do rozmieszczenia obiektów należących do sieci obiektówprzedszkolnych, jednak mniej wyraźnie zaznacza się przy granicachWrocławia w stosunku do przedszkoli. Taka sytuacja może wynikaćz wolniejszego przyrostu usług opieki zdrowotnej wynikającegow dużym stopniu obwarowań formalno-prawnych dotyczącychlokalizowania oraz późniejszego prowadzenia placówek zdrowia.Lokalizacja oraz wybór specjalizacji, którą będzie zajmować się dana

placówka zdrowia, powinna być poprzedzona m.in. analizą strukturydemograficznej. Szansą dla rozwoju sieci placówek medycznych jestich ukierunkowanie się na potrzeby mieszkańców panujące na danymterenie w połączeniu z wysoką jakością obsługi. Dostępność doopisywanych placówek zdrowia powinna być zapewniona na poziomieosiedla mieszkaniowego (lekarz pierwszego kontaktu, przychodnialekarska, gabinety dentystyczne i inne). Niestety prawidłowerozplanowanie obiektów sieci usług opieki zdrowotnej utrudnia brakwspólnego rejestru dla tych placówek zarówno publicznych i nie-publicznych, Dodatkowo na stan funkcjonowania przedmiotowej sieciusług przekłada się ciągle niedoskonała organizacja systemu opiekizdrowotnej na poziomie rządowym oraz wykorzystywanie tego faktudo celów politycznych.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Wartość

2999.95 m

0 m

Analiza dostępności sieci placówek opieki zdrowotnej– badany zasięg 3 km.

436 MIEJSCOWOŚCI

POZA ZASIEGIEM

BADANEGO DYSTANSU

188 MIEJSCOWOŚCI

W ŚREDNIM ZASIĘGU

BADANEGO DYSTANSU

79 MIEJSCOWOŚCI

W DOBRYM I BARDZO

DOBRYM ZASIĘGU

BADANEGO DYSTANSU


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Wartość

7999.95 m

0 m

Wartość

19999.95 m

0 m

Analiza dostępności szpitali we WrOF– badany zasięg 8 km i 20 km.

Prezentowane powyżej analizy dostępności dla szpitali zostałyprzeprowadzone dla dwóch dystansów – 8 km i 20 km, powiększonychw stosunku do przyjętych odległości dla innych rodzajów usługpublicznych ze względu na specyfikę oraz ponadregionalny zakresdziałania tych obiektów. Analiza dystansu dla 20 km prawie pokryła

swoim zasięgiem cały WrOF pozostawiając poza nim tylkomiejscowości zlokalizowane w południowej jego części. Mietków,Sobótka, Jordanów i Borów położone całkowicie poza badanymzasięgiem są obsługiwane przez placówki szpitalne zlokalizowanepoza obszaremWrOF.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Usługi edukacji – szkoły podstawowe i gimnazja.Prowadzenie placówek oświaty jest jednym z priorytetowych zadańrealizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego.Obowiązkowym zadaniem własnym gminy jest zakładaniei prowadzenie obok opisywanych wcześniej publicznych przedszkoli -szkół podstawowych oraz gimnazjów. Gmina jako organ prowadzącyszkoły ma obowiązek: zapewnienia właściwych warunków działaniaszkół, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki,wychowania i opieki, wykonywania remontów oraz zadań

inwestycyjnych, zapewnienia obsługi administracyjnej, finansoweji organizacyjnej, wyposażenia w pomoce dydaktyczne i sprzętniezbędny do pełnej realizacji, programów nauczania, wychowaniai innych zadań statutowych szkół. Wg ustawy o systemie oświaty, szkołydzielą się na publiczne czyli finansowane z budżetu państwa oferującebezpłatną naukę, oraz szkoły niepubliczne do których należą m.in.:szkoły społeczne, szkoły związków wyznaniowych lub szkoły prywatne.Działalność tych drugich może być finansowana z opłat wnoszonychprzez rodziców uczniów tam uczęszczających lub z innych źródeł.

Analiza gęstości sieci szkół podstawowych oraz gimnazjówwe WROF.

MAPY nr 6 i 7. Lokalizacja szkół podstawowych oraz gimnazjów na tle gęstości ich rozmieszczenia na 1 km kw. we WrOF.

Przeprowadzone analizy w przedmiotowym zakresie wykazały dobrypoziom nasycenia szkołami podstawowymi całego WrOF, natomiastw odniesieniu do sieci gimnazjów jako samodzielnych placówek,uwidoczniły luki w jego północno-wschodniej oraz południowo-zachodniej części.Wynika to z faktu łączenia obu poziomów nauczaniaw ramach jednej placówki dydaktycznej. Sytuacja taka ma miejscew odniesieniu do szkół podstawowych zlokalizowanych w północno-wschodniej części WrOF, w których również zlokalizowane są gimnazjaobok szkół podstawowych. W granicach Wrocławia widoczne jestwiększe nasycenie szkołami podstawowymi w jego wschodniej częścinatomiast gimnazja lokalizują się bardziej w jego centrum.

Prezentowane dalej analizy dostępności opierają się na połączonychzbiorach danych - szkół podstawowych oraz gimnazjów, ograniczajączasięg dla tej sieci usług do 4 km wynikający z przywoływanychwcześniej przepisów. Szkoły podstawowe oraz gimnazja w większymstopniu niż przedszkola wymagają odpowiedniej powierzchni terenuoraz zaangażowania większych środków dla prowadzenia swoichdziałalności z uwagi na różnicę chociażby w ilości poziomów nauczaniaczy opieki, a co za tym idzie - ilości oddziałów żłobkowych w stosunkudo ilości klas szkolnych. Na rynku usług edukacji pojawiają się takżeszkoły eksperymentalne oparte na alternatywnych programachnauczania, które wykorzystują niestandardowe przestrzenie dlaprowadzenia swojej działalności.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Analiza dostępności sieci szkół podstawowych i gimnazjów we WrOF – badany zasięg 4 km.

178 MIEJSCOWOŚCI

POZA ZASIEGIEM

BADANEGO DYSTANSU

341 MIEJSCOWOŚCI

W ŚREDNIM ZASIĘGU

BADANEGO DYSTANSU

184 MIEJSCOWOŚCI

W DOBRYM I BARDZO

DOBRYM ZASIĘGU

BADANEGO DYSTANSU

Wartość

3999.95 m

0 m


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Usługi społeczne.Usługi społeczne w ramach niniejszego opracowania obejmują różneobiekty zawarte w Bazie Danych Obiektów Topograficznych. Biorącpod uwagę wszystkie działalności począwszy od bibliotek, świetlicgminnych po kluby seniora można zauważyć w miarę jednorodnerozmieszczenie ich we WrOF z przewagą rejonów zachodnich. Badanyrodzaj sieci należy do najbardziej rozwiniętej spośród wszystkichanalizowanych. Funkcjonowanie placówek usług społecznych służymieszkańcom dla zaspokojenia potrzeb w sferze nie tylko kulturyi wzajemnych relacji sąsiedzkich, ale także realizacji swoich pasji.W gminnych bibliotekach, świetlicach czy klubach częstoorganizowane są projekty wspierające działalność lokalnych artystówlub rzemieślników, liczne konkursy czy spotkania integrujące. Towszystko wpływa na jakość życia społecznego w danej miejscowości

i integruje ich mieszkańców. Z uwagi na charakter prowadzonychdziałalności usługi tego typu powinny być ściśle związane z obszaramizamieszkiwania oraz powinny być zlokalizowane w zasięgu pieszegodojścia do nich. Poniżej, obok mapy gęstości sieci usług społecznychprzedstawiono rozmieszczenie domów kultury, świetlic, klubówi innych podobnych placówek, określając kilometrową ekwidystantęod każdego obiektu na tle mapy gęstości zaludnienia. Prezentowanamapa uwidoczniła lepsze rozmieszczenie obiektów po zachodniejstronie Wrocławia oraz braki w obszarach północno oraz południowo-wschodnich. Organizowanie placówek usług społecznych nie wymagadużych nakładów pracy czy poniesienia wysokich kosztów, placówkitego typu mogą być łączone np. z bibliotekami lub placówkamiedukacyjnymi partycypując w kosztach utrzymania pomieszczeń czyich wynajmu.

Analiza gęstości sieci usług społecznych we WROF

MAPY nr 7 i 8. Po lewej stronie – mapa lokalizacji usług społecznych na tle gęstości ich rozmieszczenia na 1 km kw. we WrOF

oraz po prawej stronie - mapa rozmieszczenia domów kultury, świetlic, klubów wraz z 1 km strefą odległości na tle mapy gęstości zaludnienia.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


123 MIEJSCOWOŚCI

POZA ZASIEGIEM

BADANEGO DYSTANSU

242 MIEJSCOWOŚCI

W ŚREDNIM ZASIĘGU

BADANEGO DYSTANSU

337 MIEJSCOWOŚCI

W DOBRYM I BARDZO

DOBRYM ZASIĘGU

BADANEGO DYSTANSU

Wartość

2999.95 m

0 m


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Usługi administracji.Rozmieszczenie obiektów instytucji publicznych wynikabezpośrednio z podziału terytorialnego Kraju i związane jestz hierarchią miejscowości ustalonej na podstawie tego podziału.Instytucje szczebla samorządu województwa zlokalizowane sąw stolicy Województwa Dolnośląskiego, we Wrocławiu, dodatkowoz racji pełnienia przez Wrocław funkcji miasta powiatowego takżeswoje miejsce muszą posiadać w nim instytucje powiatowe. Miastamipowiatowymi we WrOF obok Wrocławia są także: Wołów, Trzebnica,Oleśnica, Środa Śląska i Oława i w tych miastach ulokowane są siedzibyurzędów powiatowych. Obok w/w urzędów szczebla wojewódzkiegoi powiatowego liczną grupę tworzą instytucje na poziomie szczeblagminnego. Obok siedzib przedstawicieli władz różnego szczebla

w skład sieci usług administracji wchodzą także sądy, prokuratury,urzędy skarbowe, siedziby ZUS, nadleśnictwa, urzędy pracy czy ośrodkipomocy społecznej i inne. Lokalizacja siedzib urzędów administracjipublicznej (w szczególności będących siedzibami władz) nie jestprzypadkowa, opiera się zwykle na zasadzie starannego ulokowaniatych obiektów w centralnej części historycznej struktury osadniczejdanej miejscowości lub w jej innym równie reprezentacyjnym miejscu.Zwykle jest to rynek, park lub także główna ulica czy promenadamiejska. Lokalizacja obiektów w ramach badanej sieci zależna jest m.in.od opisanych powyżej czynników przez co należy do struktur najmniejpodatnych na modyfikacje. Jednak zdarzają się przypadki nowychlokalizacji dla siedzib urzędów gminnych czego przykładem może byćnowy budynek Urzędu Miasta w Siechnicach.

Analiza gęstości sieci usług administracji we WROF

MAPY nr 9 i 10. Po lewej stronie – mapa lokalizacji usług administracji na tle gęstości ich rozmieszczenia na 1 km kw. we WrOForaz po prawej stronie -

mapa rozmieszczenia tych obiektów (z wyłączeniem Wrocławia) z przyjętą 2 km strefą odległości na tle mapy gęstości zaludnienia.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


459 MIEJSCOWOŚCI

POZA ZASIEGIEM

BADANEGO DYSTANSU

157 MIEJSCOWOŚCI

W ŚREDNIM ZASIĘGU

BADANEGO DYSTANSU

87 MIEJSCOWOŚCI

W DOBRYM I BARDZO

DOBRYM ZASIĘGU

BADANEGO DYSTANSU

Wartość

2999.95 m

0 m


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Usługi bezpieczeństwa – jednostki straży pożarnej i policji.Poczucie bezpieczeństwa to jedna z podstawowych potrzebwarunkująca jakość życia ludzi oraz mająca wpływ na prawidłowyrozwój społeczny. Ustawa o samorządzie gminny nakłada na gminyobowiązek„ zaspakajania zbiorowych potrzeb mieszkańców, w tym doutrzymania porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli orazochrony przeciwpowodziowe. Zadania o charakterze ponadgminnymw myśl ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowymwykonuje powiat. Działania instytucji w zakresie zapewnieniabezpieczeństwa dotyczą zapobieganiu występowaniu zagrożeń orazprzeciwdziałaniu skutkom zaistniałych. Sieć usług bezpieczeństwatworzą różne służby na szczeblach samorządowych lub państwowychoraz innych instytucji współpracujące ze sobą. Ważnym czynnikiemdecydującym o prawidłowym funkcjonowaniu przedmiotowychusług jest wspólna integracja oraz odpowiednia obsługa

komunikacyjna zapewniająca szybką interwencję w nagłychwypadkach. Badana sieć usług bezpieczeństwa pokrywa w dosyćjednorodny sposób cały WrOF z niewielkimi niedoborami tychplacówek w miejscowościach położonych przy granicy z Wrocławiemw szczególności na północy oraz północnym zachodzie. Naturalnie namocy przepisów każda miejscowość oraz osiedle mieszkanioweposiada swój rejon obsługi przez służby bezpieczeństwa, jednak zdarzasię, że dostępność do niektórych obszarów jest znacznie utrudniona.Przyczyną ograniczonej lub słabej dostępności (także pod względemczasowym) może być brak lub nieodpowiedni stan siecikomunikacyjnej w danym obszarze, okresowo występujące złe warunkipogodowe charakterystyczne dla niektórych obszarów, lub po prostupołożenie obszaru w zbytnim oddaleniu od istniejących obszarówmieszkaniowych miast i wsi.

MAPA nr 11. Rozmieszczenie placówek policji i straży pożarnej z przyjętą 3 km strefą odległości na tle mapy gęstości zaludnienia.

Obiekty usług bezpieczeństwa powinny lokalizować swoje siedzibyw powiązaniu z najbardziej zaludnionymi obszarami zabudowy,a także w miejscach o wysokim wskaźniku interwencji. Dobrymmiejscem są także okolice stacji kolejowych czy rejony węzłówkomunikacyjnych przy ważniejszych trasach łączących obszary

mieszkaniowe. Dodatkowym elementem może być takżewykorzystanie możliwości jakie niesie ze sobą systemrzeczny integrujący obszary południowo-wschodniez północno-zachodnimi obszarami weWrOF.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


327 MIEJSCOWOŚCI

POZA ZASIEGIEM

BADANEGO DYSTANSU

229 MIEJSCOWOŚCI

W ŚREDNIM ZASIĘGU

BADANEGO DYSTANSU

147 MIEJSCOWOŚCI

W DOBRYM I BARDZO

DOBRYM ZASIĘGU

BADANEGO DYSTANSU

Wartość

2999.95 m

0 m


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Dynamicznie rozwijające się obszary zabudowy mieszkaniowejwe WROF –„gniazda rozwoju”.Rozwój nowych oraz wspieranie istniejących ośrodków usługpublicznych są ściśle zależne od lokalizacji istniejących terenówmieszkaniowych oraz kierunku ich rozwoju. Niestety często bywa,że rozwój ten jest przypadkowy, a wręcz niepożądany. Lokalizowaniewówczas obiektów usług publicznych w tych miejscach byłobydodatkowym czynnikiem wspierającym proces rozlewania sięzabudowy w miejscach oderwanych od istniejących już strukturzabudowy mieszkaniowej, często pozbawionych pełnegowyposażenia w elementy infrastruktury technicznej oraz komu-nikacyjnej. Lepszym podejściem jest kreowanie nowych strukturmieszkaniowych poprzez odpowiedni wybór środka ciężkości, dlalokalizacji przyszłego centrum usługowego lub łączenie, dopełnianieczy kontynuacja zabudowy w już wykształconych ośrodkachusługowych. Problemem jest odpowiedni wybór środka ciężkości dlajego zlokalizowania. W wielu przypadkach nowe struktury osadniczenie posiadają zaplanowanego centrum usługowego co w przyszłościzmusi potencjalnych mieszkańców tych obszarów do korzystaniaz bazy usług publicznych zlokalizowanych w pobliskich miejsco-wościach. Należy zaznaczyć, że w dużym stopniu nowe obszaryzabudowy mieszkaniowej silnie rozwijające się wokół granicWrocławia, korzystają z bazy usług zlokalizowanych w pobliskichwiększych miejscowościach lub we Wrocławiu. Taka sytuacja wpływanegatywnie na prawidłowy rozwój urbanistyczny nowych osiedli,

które powinny być wyposażone w odpowiedni program usługw tym usług publicznych, a także generuje zbędne ruchykomunikacyjne. Do wyłonienia obszarów dynamicznie rozwijających,nazywanych także„gniazdami rozwoju”, przeanalizowano następująceinformacje zawarte w opracowaniu pt.:„Analiza uwarunkowań rozwojuosadnictwa w zakresie usług i mieszkalnictwa” wykonanego przezInstytutu RozwojuTerytorialnego dla potrzeb niniejszego projektu, t.j.:

• gęstość zaludnienia na terenie WrOF – liczba mieszkańców na

1 km kw. w 2012 r. ;• zmianę liczby ludności w latach 2006 / 2012 weWrOF;• liczbę wydanych pozwoleń na budowę w latach 2006 / 2013 dla

budynków mieszkalnych weWrOF;• zmianę liczby wydanych pozwoleń na budowę we WrOF

w stosunku do 2006 r. dla budynków mieszkalnych;• liczbę wydanych pozwoleń na budowę w latach 2006 / 2013 dla

budynków usługowych weWrOF;• zmianę liczby wydanych pozwoleń na budowę we WrOF

w stosunku do 2006 r. dla budynków usługowych;• liczbę uchwalonych planów miejscowych weWrOF.

Dodatkowo uzyskane wyniki skonfrontowano z opracowaniemdotyczącym analizy rynku gruntów inwestycyjnych na terenieWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego (WrOF) sporządzonymw ramach przedmiotowego projektu przez Instytut RozwojuTerytorialnego.

Mapy sporządzone na podstawie danych przekazanych przez Instytut Rozwoju Terytorialnegow związku z realizacją projektu pn.; „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”.

"Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym"projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007 - 2013 P

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

HISTORYCZNIE

UKSZTAŁOTWANE

OŚRODKI ZABUDOWYMIESZKANIOWEJ

WROCŁAW JAKO RDZEŃ

WrOF

NOWO KSZTAŁTUJĄCE

SIĘ OŚRODKI ZABUDOWY

MIESZKANIOWEJ

SUMA ANALIZOWANYCHWARTOŚCI

MAPA nr 12. Dynamicznie rozwijające się obszary zabudowy mieszkaniowej - „gniazda rozwoju”.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Wskaźniki zawarte w w/w opracowaniach cechują obszary we WrOFpod względem dynamiki ich rozwoju, po ich zsumowaniu powstałapowyżej prezentowana mapa wynikowa, która obrazuje najbardziejoraz najmniej aktywne rejony we WrOF. Wokół Wrocławia w dalszejodległości (około 30 / 40 km) wyraźnie widać ukształtowany pierścieńprzez historyczne ośrodki mieszkaniowe oraz nowe ośrodkipowstające na styku z południowym oraz wschodnim obszaremWrocławia. Identyfikacja tych rejonów pozwala określić kierunkiw których w pierwszej kolejności powinna się rozwijać baza usługpublicznych – obszary intensywnie zurbanizowane oraz miejscaw których intensyfikują się procesy inwestycyjne.Powstałe już zespoły oraz osiedla zabudowy mieszkaniowej na stykuz Wrocławiem są efektem nieszczelnego, niespójnego oraz wciążkształtującego się systemu planowania przestrzennego. Brak jestodpowiednich narzędzi na poziomie ustawodawczym, które mogłyby„złagodzić apetyty inwestorów” na realizację swoich zamierzeńw oddaleniu od istniejących struktur urbanistycznych, na terenach,które nie są dostatecznie powiązane z istniejącym systememkomunikacyjnym, systemem sieci infrastruktury technicznej ani nieposiadają dostępu do sieci usług w tym usług publicznych. Częściowojednak za proces suburbanizacji odpowiedzialne są także samorządy,świadomie kształtujące swoją politykę w zakresie zagospodarowaniaprzestrzennego, a być może zbyt późno reagujące na planowaneinicjatywy inwestycyjne w obszarach w których ich rozwój jestniepożądany. Dodatkową przyczyną może być także brak wspólniewypracowanej, spójnej i wyraźnej wizji rozwoju tych obszarów napoziomie sporządzania Studiów gmin lub na poziomie innychstrategicznych dokumentów, mogących być sporządzanych w ramachintegracji pomiędzy gminami.W chwili obecnej proces ten osiągnął stan niemożliwy dozahamowania, a tym samym, w oczywisty sposób trudnydo zignorowania w kontekście planowania rozwoju obszarówzabudowy w dokumentach planistycznych. Pozostaje jedynie kontrolatego procesu poprzez świadome kształtowanie nowych strukturmieszkaniowych oraz sterowanie kierunkiem ich rozwoju, m.in. przypomocy odpowiedniego wyboru miejsca dla lokalizacji ośrodkówi centr usługowych oraz ich hierarchizacja.Proces kształtowania się nowych osiedli w obszarach zlokalizowanychprzy granicy z Wrocławiem potwierdzają także analizy rynku gruntówinwestycyjnych na terenie Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego(„Analiza rynku gruntów inwestycyjnych wraz z oceną dynamiki zmian

na terenie Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego” - autor BeataWarczewska, Wrocław 2014 r.). Zwiększony obrót na rynkunieruchomości najbardziej widoczny jest w obrębach gminpołożonych przy granicy z Wrocławiem oraz w miejscowościach:Wołów, Brzeg Dolny, Oborniki Śląskie, Trzebnica, Oleśnica i Oława.Z przeprowadzonych badań wynika także, że cena nieruchomości mabezpośredni związek z drogową dostępnością czasową Wrocławia.Cena 1 m km. powierzchni większości nieruchomości inwestycyjnychw pobliżuWrocławia (dla mieszkalnictwa i usług) w dostępie czasowymzawartym w przedziale od 25 do 30 min, osiągały w latach 2006 – 2012najwyższy poziom, w kolejnej strefie 35 min. zakres cen ulegaznacznemu obniżeniu.Zaznaczyć trzeba, że część transakcji w obszarach przy granicyz Wrocławiem może mieć charakter spekulacyjny nastawionywyłącznie na zysk wynikający np. z faktu przekształcenia gruntówrolnych na cele budowlane lub wzrostu wartości nieruchomościspowodowanym uzyskaniem dla niej prawa do zabudowy na mocydecyzji o pozwoleniu na budowę lub wskutek uchwaleniamiejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a nie mającyna celu rzeczywistej realizacji inwestycji w danym miejscu.

Przeprowadzone analizy gęstości oraz dostępności sieci usługpublicznych uwidoczniły niedobory we Wrocławskim ObszarzeFunkcjonalnym w ramach poszczególnych rodzajów usług. Badającdostępność dla każdej grupy wytypowano miejscowości położonepoza badanym dystansem i na tej podstawie wytrasowano pasmaobszarów zabudowy wskazane do większego nasycenia danym typemusług, nazwane roboczo - pasmami deficytu. Następnie poprzez ichnałożenie wyłoniono kilka pasm w najsłabszym zasięgu wszystkichanalizowanych sieci usług publicznych, zestawiając je z dynamicznierozwijającymi się obszarami zabudowy mieszkaniowej we WrOF,a także z obszarami zabudowy mieszkaniowej zaplanowanejw Studiach gmin. Należy pamiętać, że wykonane analizy odnoszą się dolokalizacji usług publicznych oraz badania dostępności do nich,natomiast nie odnoszą się do liczby miejsc czy stopnia możliwościobsługi przez nie mieszkańców. Biorąc to pod uwagę nie należyprzyjmować, że w miejscach określanych jako dobre i bardzo dobrepod względem dostępności lub gęstości występowania danej usługipublicznej, sytuacja nie wymaga poprawy.

PODSUMOWANIE

PASMA DEFICYTU W RAMACH SIECI

PRZEDSZKOLI


SZKÓŁ PODSTAWOWYCH I GIMNAZJÓW


PLACÓEK OPIEKI ZDROWOTNEJ


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Mapa nr 15.Dostępność sieci usług publicznych na tle mapy polityk rozwoju gminWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego na podstawie studiówuwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


USŁUG SPOŁECZNYCH


USŁUG ADMINISTRACJI

PASMA DEFICYTU W R AMACH SIECI

USŁUG BEZPIECZEŃSTWA

Mapy nr 13 i 14. Po lewej stronie – mapa lokalizacji pasm o najwyższym wskaźniku deficytu usług publicznych we WrOF, po prawej stronie –główne pasma deficytu na tle mapy dynamicznie rozwijających się obszarów zabudowy mieszkaniowej we WrOF.

Wynikiem nałożenia się wszystkich powyżej prezentowanych pasmdeficytu, jest mapa wynikowa pokazująca pasma o najwyższymwskaźniku deficytu w odniesieniu do całej sieci usług publicznych,usytuowanych w większym stopniu w północno-zachodniej częściWrOF oraz w drugiej kolejności po stronie zachodniej orazpołudniowo-zachodniej. Próba zobrazowania braków w sieci usług

publicznych w przedstawiony - pasmowy sposób jest tylko składowąinformacją, uzyskaną na podstawie przeprowadzonych analiz, któraobok innych opisywanych wcześniej powinna pomagaćw lokalizacji obiektów tej sieci, lecz nie determinować jej rozwoju w tymkształcie.

Mapa wynikowa obszarów dynamicznie rozwijających się wskazałakolejne miejsca dla wspomagania rozwoju usług publicznych.Dodatkowo wyniki tych analiz skonfrontowano z obszaramizabudowy mieszkaniowej wyznaczonej w studiach uwarunkowańi kierunków zagospodarowania przestrzennego Gmin WrocławskiegoObszaru Funkcjonalnego na podstawie danych sporządzonychw ramach opracowania pn.: „Analiza polityk rozwoju gminWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego na podstawie studiówuwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin”wykonanego przez Instytut Rozwoju Terytorialnego. Prezentowanaponiżej Mapa nr 15 obrazuje tereny zabudowy mieszkaniowej(wyróżnione kolorem brązowym), zaplanowane przez gminyw pasie około 10 - 15 km od granicy Wrocławia, co pokazuje, że procesten jest świadomą reakcją samorządów na zachowania rynku. Niestetynie w każdym opracowaniu Studium gminy w ślad za planowanymi

obszarami zabudowy mieszkaniowej, planowane są ośrodki usługowe,które miałyby wyposażać przyszłe osiedla w usługi podstawowe orazusługi publiczne. Zapisy w Studiach gmin w przeważającej części sąformułowane na ogólnym poziomie dopuszczając w wyznaczonychobszarach obok przeznaczenia mieszkaniowego funkcje usługowe, bezwarunków i uzależniania ich realizacji od rozwoju funkcjimieszkaniowej (przyrostu ludności w danym miejscu). Efektem tegojest często niewystarczający poziom wyposażenia w usługi nowych jużzrealizowanych osiedli mieszkaniowych lub przypadkowe ichrozmieszczenie bez wykreowania wyraźnego centrum w danymosiedlu - w połączeniu z przestrzeniami publicznymi lub np. terenamizielonym.Sytuacja ta ma bezpośredni wpływ na jakość zamieszkiwania orazwpływa także na funkcjonowanie obszarów sąsiednich oraz systemukomunikacyjnego.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

WYTYCZNE FUNKCJONALNO - PRZESTRZENNE:

•

•

•

•

•

•

•

•

lokalizowanie węzłów usług publicznych:• w powiązaniu z istniejącymi, historycznymi układami

zabudowy miast i wsi na zasadzie dopełniania ich struktury,• w powiązaniu z kierunkami rozwoju osiedli mieszkaniowych,• na podstawie istniejących uwarunkowań i prowadzonych

prognoz demograficznych,• na podstawie analizy potrzeb mieszkańców występujących

w danym rejonie;wspieranie rozwoju sieci usług publicznych w strefie dyna-micznego rozwoju terenów mieszkaniowych zlokalizowanejpomiędzy wrocławiem, a miastami satelitarnymi rozloko-wanymi wokół Wrocławia - po stronie północnej: Środa Śląska,Brzeg Dolny, Oborniki Śląskie, Oleśnica, Trzebnica i Wołów orazpo stronie południowej: Jelcz Laskowice, Oława, Żórawina,Kobierzyce i KątyWrocławskie;wspieranie rozwoju sieci usług publicznych w wyznaczonychtrzech strefach intensywnego rozwoju terenów mieszka-niowych w powiązaniu z powstającymi ośrodkami usługowymi–

;ustalenie wyraźnej hierarchii ośrodków usługowych napoziomie gminy (np. w ramach zaproponowanego podziału):• obsługujących mieszkańców w ramach zaspokajania ich

codziennych potrzeb – lokalizacja obiektów na poziomieosiedla mieszkaniowego,

• realizujących potrzeby wyższego rzędu – centra handlowe,usługi kultury, rozrywki lub usługi sportu i rekreacji,

• ośrodki specjalistyczne – np. obszary szpitali;wspieranie rozwoju sieci usług publicznych w obszarachrozwoju nowych osiedli mieszkaniowych w gminach na stykuz granicami wrocławia wg zasad:• lokalizowanie obiektów usług publicznych wewnątrz zespo-

łów zabudowy mieszkaniowej,• wpomaganie rozwoju centrów usługowych obsługujących

klilka niezależnie rowijających się obszarów mieszkaniowychpoprzez lokowanie w nich inwestycji związanych z usługamipublicznymi,

• ochrona obszarów cennych przyrodniczo oraz należących dosystemu powiązań terenów zielonych weWrOF;

wyrównywanie poziomu dostępności do poszczególnychtypów usług publicznych w poszczególnych w gminach WrOFpoprzez:• realizowanie inwestycji infrastruktury komunikacyjnej

w powiązaniu z ośrodkami usługowymi,• organizację połączeń komunikacyjnych pomiędzy obszarami

położonymi poza zasięgiem sieci usług - z ośrodkamiusługowymi w ramach transportu publicznego,

• zwiększenie roli mieszkańców w podejmowaniu decyzyjidotyczących przeznaczania środków finansowych w ramachrealizowania inwestycji publicznych (np. poprzez „budżetobywatelski”);

wspieranie w pierwszej kolejności najczęściej wyko-rzystywanych przez mieszkańców rodzajów sieci usługpublicznych:• placówek opiekuńczo-wychowawczych – sieć żłobków

i przedszkoli,• placówek opieki zdrowotnej;dogęszczanie sieci usług publicznych w pasmach deficytowychzlokalizowanych po północno-zachodniej oraz południowo-

działanie 4.5 pn.: wytyczne programowo-przestrzenne lokalizacji

funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych

WYTYCZNE FUNKCJONALNO - PRZESTRZENNE:

•

•

•

•

•

•

•

•

WYTYCZNE DLA LOKALIZACJI CENTRÓW USŁUG PUBLICZNYCH.

ZAŁOŻENIA DOTYCZĄCE ZASAD SYTUOWANIA OŚRODKÓWUSŁUG PUBLICZNYCH WE WROF.

zachodniej stronie wrocławia oraz w północnej części WrOF -w oparciu o:• istniejące osiedla zabudowy mieszkaniowej,• ośrodki dynamicznie rozwijające się,• specjalizację ośrodków usługowych;łączenie usług publicznych z usługami komercyjnymi oraz ichwspólna organizacja i funkcjonowanie poprzez:• przestrzenną integrację - zapewnienie dostępu do wielu

rodzajów usług w jednym miejscu,• systemową integrację usług publicznych i komer-cyjnych -

budowanie wspólnych baz danych, kompatybilne rozwiązaniaadministracyjne i informa-tyczne, otwarte na inne, zewnętrznesystemy i rozwiązania;

• minimalizowanie kosztów związanych z utrzymywaniem orazpodnoszeniem jakości obsługi placówek usług publicznych nazasadzie wspólnej partcypacji w tych kosztach placówekpublicznych oraz prywatnych funkcjonujących w swoimsąsiedztwie;

kreowanie nowych ośrodków usług publicznych w zasiegukomunikacji zbiorowej, a w przypadku jej braku przepro-wadzenie analiz możliwości wprowa-dzenia nowych połączeńkomunikacyjnych;kreowanie nowych ośrodków usług publicznych w oparciuo minimalizację kosztów dotarcia do nich z obszarów zabudowymieszkaniowej;zapewnienie właściwej ilości miejsc parkingowych dosto-sowanej do wielkości poszczególnych obiektów usługowychoraz częstotliwości ich odwiedzania;wykorzystanie potencjału infrastruktury kolejowej w procesiewyznaczania miejsc dla nowych centrów usługowychkomercyjnych oraz publicznych;odtwarzanie zdegradowanych ośrodków usługowych poprzezlokalizowanie w ich obszarze obiektów usług publicznych;kształtowanie wielofunkcyjnych ośrodków usługowych,zapeniających w jednym miejscu dostepność do różnychrodzajów usług publicznych i komercyjnych.

zawiązywanie stowarzyszeń lub innych form organizacyjno-prawnych pomiędzy gminami wrof dla kreowania nowychrozwiązań w ramach rozwijania sieci usług publicznych:• pozyskiwanie środków finansowych z dostępnych funduszy

na poziomie unii europeskiej lub programów rządowychw ramach wspólnych prjektów przyczyniających się doumacniania integralności - wspólna organizacja komuni-kacji publicznej, wspólne inwestycje infrastrukturalne,

• tworzenie nowych placówek usług publicznych integru-jących mieszkańców sąsiednich gmin lub miejscowości,

• wspólna promocja lokalnych działalności społecznychw zakresie regionalnych wyrobów, imprez kulturalnych i

innych przedsięwzięć - w celu budowania wewnętrznejinegralności społecznej oraz w celu „przyciągania” inwe-storów czy wspomagania ruchu turystycznego;

•

•

•

•

•

•

•

•

WYTYCZNE ORGANIZACYJNE:

•

•

•

•

•

•

•

•

WYTYCZNE ORGANIZACYJNE:


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

współpraca pomiędzy gminami położonymi w sąsiedztwieoraz podmiotami prywatnymi w ramach kreowania rozwojusieci usług publicznych:• współtworzenie systemów informatycznych zarządzają-

cych daną siecią usług publicznych w powiązaniuz platformami internetowymi umożliwiającymi np.rejestrację do danej placówki, udział w rekrutacji doplacówek opiekuńczych oraz edukacyjnych, a także doprzekazywania informacji,

• monitoring popytu panujacego w danej grupie usługpublicznych,

•spójne planowanie przestrzenne na stykach gmin.budowa czytelnego i spójnego systemu informacji doty-czącego obiektów publicznych w gmienie;

lokalizowanie obiektów usług publicznych z uwzględnie-n i e m h i s to r yc z n e j k o m p oz yc j i u r b a n i s t yc z n e j o r a zwspółczesnych układów osiedli zabudowy mieszkaniowej;wyposażenie istniejących ośrodków usługowych w elementyprzestrzeni publicznych – place, skwery, zieleńce, ciągi piesze(promenady, deptaki miejskie);realizacja nowych obiektów usług publicznych w kontekścied o l o k a l n e j t r a d y c j i b u d o w l a n e j o r a z r e g i o n a l n e jarchitektury;l ik widacja barier architektonicznych w istniejąc ycho b i e k t a c h u s ł u g p u b l i c z n y c h o r a z e r g o n o m i c z n eprojektowanie nowych obiektów;

konsolidowanie placówek usług opieki zdrowotnej – tworzeniespecjalistycznych ośrodków usług opieki medycznejzapewniających kompleksową obsługę w ramach wszystkichspecjalizacji w powiązaniu z usługami wspomagającymilecznictwo takimi jak: apteki, gabinety rehabilitacji, komorykriogeniczne, groty solne i inne;lokalizowanie wielkopowierzchniowych kompleksów szpitalnychoraz innych specjalistycznych ośrodków lecznictwa (klinik,instytutów) w powiązaniu z wyższymi uczelniami medycznymi,ośrodkami badawczo-rozwojowymi, instytutami naukowymi;lokalizowanie małych i średnich szpitali - punktów udzielaniadoraźnej pomocy medycznej;

Założenia dotyczące zasad sytuowania ośrodków usługpublicznych w ramach poszczególnych rodzajów usługpublicznych weWROF

ochrony zdrowiazałożenia dotyczące zasad sytuowania usług

•

•

•

•

•

•

•

•

•

WYTYCZNE URBANISTYCZNO – ARCHITEKTONICZNE:

•

•

•

•

•

•

•

•

•

WYTYCZNE URBANISTYCZNO – ARCHITEKTONICZNE:

kreowanie „lokalnych sanatoriów”, „centrów odnowy zdrowia” -w oparciu o lokalne uwarunkowania środowiska przyrodniczegooraz jego zasoby takie jak:• wody lecznicze,• unikatowy mikroklimat (występujący m.in. w gminach:trzebnica, sobótka, oborniki),• naturalnie występujące mikroelementy pochodzące z ziemi (np.

borowina) lub z unikatowych roślin,• ukształtowanie terenu (ciągi spacerowe, ścieżki zdrowia);lokalizowanie nowych obiektów w ramach sieci usług zdrowiaw połączeniu z urządzonymi terenami rekreacyjnymi z zieleniąwysoką oraz terenami publicznymi wyposażonymi w elementymałej architektury;powiązanie lokalizacji nowych ośrodków zdrowia z systememkomunikacyjnym o znaczeniu ponadlokalnym oraz systememkomunikacji publicznej;unikanie konfliktów przestrzennych poprzez oddzielanie,separowanie lub izolowanie terenów szpitali od terenówzabudowy mieszkaniowej, a także terenów przemysłowejaktywności gospodarczej;tworzenie programów zachęcających lekarzy do podejmowaniapracy w małych miejscowosciach.

monitorowanie stanu sieci usług opieki żłobkowej i przedszkolnejoraz racjonalne planowanie ich rozwoju w oparciu o uwa-runkowania oraz prognozy demograficzne;lokalizowanie obiektów i ośrodków usług edukacji w powiązaniuz terenami zielonymi lub rekreacyjno-sportowymi;powiązanie lokalizacji nowych ośrodków edukacji z lokalnymsystemem komunikacyjnym oraz systemem komunikacjipublicznej.

tworzenie zintegrowanych centrów ratowniczych umożli-wiających podjęcie szybkich i kompleksowych działańratowniczych - powiązanie jednostek ratownictwa straży pożarneji policji z jednostkami ratownictwa medycznego oraz ichsytuowanie w bezpośrednim powiązaniu z układem komu-nikacyjnym o znaczeniu ponadlokalnym;zwiększenie wykorzystania potencjału dróg wodnych dla poprawybezpieczeństywa i szybkiego reagowania w obszarach trudnodostępnych.

Założenia dotyczące zasad sytuowania

Założenia dotyczące zasad sytuowania

usług edukacji

usług bezpieczeństwa

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

ANALIZA RYNKU GRUNTÓW INWESTYCYJNYCH


WSTĘP

Celem opracowania było określenie trendów na rynku gruntówinwestycyjnych wraz ze wskazaniem obszarów o największym popyciena grunty budowlane oraz zdiagnozowanie czynników mającychwpływ na wartość nieruchomości na terenie gmin znajdujących się weWrocławskim Obszarze Funkcjonalnym (WrOF). Dokonano ustaleniarozkładu przestrzennego cen nieruchomości inwestycyjnych naobszarze WrOF wraz z oceną dynamiki zmian zachodzących na rynkunieruchomości na tym terenie.. Badania oparto o dane dotycząceobrotu nieruchomościami z obszaru WrOF. Zostały one pozyskane odpowiatowych jednostek administracyjnych odpowiedzialnych zagromadzenie danych katastralnych. Analizie podlegały danedotyczące transakcji kupna–sprzedaży nieruchomości gruntowychdokonanych w latach 2006-2012.Z uwagi na zróżnicowany charakter rynku nieruchomości, zarównopod względem rodzajów nieruchomości, jak i ich specyfiki, ustalonona wstępie, że analizom podlegać będą jedynie nieruchomościniezabudowane, bez rozpoczętych na ich terenie robót budowlanychoraz takie, w cenie których nie są uwzględnione koszty realizacjiprzyszłych obiektów budowlanych oraz lokali mieszkalnychi usługowych.

Pozyskane od powiatowych jednostek administracyjnych danewymagały wstępnego uporządkowania, bowiem – w zależności odjednostki administracyjnej – sposób ich zapisu i segregowania byłróżny. Różna była także staranność ich przygotowania (czasaminiewystarczająca!) i zakres gromadzenia. W wyniku przeprowa-dzonych prac weryfikacyjnych do analiz zakwalifikowano 25 780transakcji, dotyczących następujących rodzajów nieruchomości:

• przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowaniaprzestrzennego pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną,

• przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowaniaprzestrzennego pod zabudowę mieszkaniową wielorodzinną,

• przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowaniaprzestrzennego pod zabudowę mieszkaniową (łącznie jedno-rodzinna i wielorodzinna),

Metodologia

WSTĘP

• przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowaniaprzestrzennego pod zabudowę letniskową,

• przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowaniaprzestrzennego pod zabudowę usługową,

• przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowaniaprzestrzennego pod zabudowę zagrodową,

• przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowaniaprzestrzennego pod inną zabudowę,

• przeznaczone pod tereny rolne,• o nieustalonym zakresie przeznaczenia w miejscowych planach

zagospodarowania przestrzennego,• nie objętych miejscowym planem zagospodarowania prze-

strzennego.Następnie w celu wyeliminowania gruntów potencjalnie nieprzy-datnych dla realizacji inwestycji usunięto z listy nieruchomości, którychcena jednostkowa 1 m powierzchni nie przekraczała 4,99 zł,w zakresie następującego rodzaju nieruchomości:

• przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowaniaprzestrzennego pod inną zabudowę,

• przeznaczone pod tereny rolne,• o nieustalonym zakresie przeznaczenia,• nie objętych miejscowym planem zagospodarowania prze-

strzennego.W ten sposób przyjęto do dalszych badań łącznie 20 627 transakcji.

W przyjętym do analiz zakresie nieruchomości, w latach 2006–2012,największą grupę stanowiły nieruchomości przeznaczone w miejsco-wych planach zagospodarowania przestrzennego pod zabudowęmieszkaniową jednorodzinną (8 777 szt.) następnie o nieustalonymzakresie przeznaczenia (6 647 szt.). Znaczna cześć z badanych transakcjidotyczyła nieruchomości przeznaczonych w miejscowych planachzagospodarowania przestrzennego pod użytkowanie rolne (2 534 szt.)[Tabela 1.].

2

ANALIZATRANSAKCJI NIERUCHOMOŚCIAMI.

Gmina Brak planuBrak

danych

Inne

przeznaczenie

Zabudowa

mieszkaniowa

Zabudowa

letniskowa

Zabudowa

jednorodzinna

Zabudowa

wielorodzinna

Zabudowa

Zagrodowa

Tereny

rolne

Zabudowa

usługowaRazem

Borów 20 162 182

Brzeg Dolny 6 251 6 1 2 10 276

Czernica 500 36 1033 5 2 66 22 1664

Długołęka 684 49 1376 2 22 276 80 2489

Dobroszyce 152 2 153 27 334

Domaniów 1 14 6 57 1 79

Jelcz-Laskowice 62 206 13 222 1 504

Jordanów Śląski 67 3 88 2 27 187

Kąty Wrocławskie 383 243 470 2 32 319 44 1493

Kobierzyce 218 43 589 28 73 154 40 1145

Kostomłoty 212 2 29 4 2 36 285

m.Oława 20 141 27 170 17 375

m.Oleśnica 9 1 49 1 1 6 67

Miękinia 1417 9 118 2 160 13 1719

Mietków 54 7 54 1 56 48 19 239

Oborniki Śląskie 4 132 41 1 753 6 60 60 29 1086

Oława 21 191 44 142 10 408

Oleśnica 147 957 3 14 191 53 1365

Prusice 81 86 20 3 103 1 6 13 313

Siechnice 304 29 697 13 73 105 36 1257

Sobótka 380 62 257 6 69 96 53 923

Środa Śląska 383 17 70 6 51 3 530

Trzebnica 274 173 7 6 374 6 1 21 28 890

Wisznia Mała 443 244 16 247 1 6 10 967

Wołów 6 350 15 3 12 24 410

Zawonia 63 69 15 4 262 2 5 2 422

Żórawina 449 16 407 3 15 112 16 1018

Obszar WrOF 969 6647 519 99 14 8777 103 435 2534 530 20627

Tabela 1.Liczba przyjętych do badańtransakcji obrotunieruchomościami na obszarzeWrOF, wg przeznaczenia,w latach 2006-2012.

Źródło:

Opracowanie własne na podstawie

danych powiatowych

jednostek administracyjnych

odpowiedzialnych za gromadzenie

danych katastralnych.

Największa liczba transakcji, wg przyjętych kryteriów, wystąpiław gminie Długołęka (2 486 szt.). W następnej kolejności w gminach:Miękinia ( 1 719 szt.), Czernica (1 664 szt.) oraz Kąty Wrocławskie (1 493szt.). Powyżej 1 000 transakcji, w analizowanym przedziale czasu,odnotowano w gminie wiejskiej Oleśnica (1 365 szt.), gminie Siechnice(1 257 szt.), gminie Kobierzyce (1 145 szt.) i gminie Żórawina (1 018 szt.).Nieco poniżej 1000 transakcji miało miejsce na terenie gmin: WiszniaMała (967 szt.) i Sobótka (923 szt.). Poza gminą Środa Śląskaw pozostałych gminach liczba analizowanych transakcji nie przekro-czyła 500. Najmniej odnotowano ich dla gminy Domaniów (79 szt.).Niski wynik dla miasta Oleśnica (67 szt.) nie można odnieść do innych

ze względu na brak danych w roku 2006 i 2007. Łączna liczba transakcjizawieranych na obszarze WrOF w latach 2006-2012 była różna.Największą liczbę transakcji zawarto w roku 2007 (4804), nieco mniejw 2006 roku (4239). Liczby te wyraźnie odbiegają od wartości w latach2008-2012. W 2008 r. dokonano 2819 transakcji, natomiast w 2012jeszcze mniej, było ich 1912, jest to najmniejsza liczba transakcjiw analizowanych latach [Wykres 1.]. Z danych tych można wnioskować,że dynamika obrotu nieruchomościami niezabudo-wanymi naobszarze WrOF znacznie spadła. Z poziomu ponad 4 tys. transakcjiw latach 2006-2007 do poziomu niecałych 2 tys. w roku 2012.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

4239

4804

2819

23302414

2109

1912

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Obszar WrOF

Wykres 1. Liczba zawieranych w latach 2006 -2012 transakcji nieruchomościami na obszarze WrOF.

Najwyższą łączną wartość wszystkich analizowanych transakcjiuzyskano w 2007 roku. Była ona wyraźnie wyższa niż w pozostałychlatach. Od roku 2009 r. wartość ta ulega niewielkim wahaniom i jestzbliżona do poziomu 500 mln zł [Wykres 2.].

Najwyższy obrót nieruchomościami w analizowanym okresie nastąpiłna obszarze obrębów geodezyjnych gmin sąsiadujących z Wro-cławiem. Szczególnie w miejscowościach położonych na południe odWrocławia oraz w mniejszym stopniu na północ od miasta. Pod tymwzględem wyróżniają się również tereny miast znajdujące się naobszarzeWrOF [Rysunek 1.].

753 699 708

1 144 977 055

701 079 798

498 044 455533 850 289

576 579 072

510 650 870

0 zł

200 000 000 zł

400 000 000 zł

600 000 000 zł

800 000 000 zł

1 000 000 000 zł

1 200 000 000 zł

1 400 000 000 zł

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.

Wykres 2. Łączna wartość wszystkich analizowanych transakcji zawieranych w latach 2006 -2012 na obszarze WrOF.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z powiatowych jednostek administracyjnych odpowiedzialnych

za gromadzenie danych katastralnych oraz przyjętych kryteriów


za gromadzenie danych katastralnych.

Za jeden metr kwadratowy ww. nieruchomości płacono średnio80,15 zł. Transakcje objęły nieruchomości o łącznej powierzchni2524,1033 ha, zaś pojedyncza nieruchomość miała średnią wielkość0,2913 ha. Jeżeli podzielimy łączną wartość wszystkich nieruchomościprzez ich całkowitą powierzchnię, to możemy obliczyć średnią cenę

jednego metra kwadratowego, która wynosiła na obszarze WrOF41,62 zł. Również w tym przypadku wyróżnia się strefa podmiejskaWrocławia, a zwłaszcza rejony Węzła Bielańskiego w gminie Kobierzyceoraz tereny gmin Długołęka, Czernica oraz Siechnice [Rysunek 2.].

Rysunek 2. Średnia cena jednostkowa 1 m powierzchni analizowanych nieruchomości wg obrębów obszaru WrOF.2

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Rysunek 1. Łączna wartość zawartych w okresie 2006-2012 transakcji w obrocie nieruchomościami,wg przyjętych kryteriów, w podziale na gminy WrOF.


za gromadzenie danych katastralnych



W badanym okresie łączna powierzchnia analizowanych nierucho-mości z obszaru WrOF wyniosła 11 338 ha. Największą powierzchnięłącznie miały nieruchomości z terenu gminy Kąty Wrocławskie (1 326ha). Około tysiąca hektarów gruntów zmieniło właściciela na tereniegmin Miękinia (1 046 ha), Długołęka (980ha) oraz Kobierzyce (925 ha).Nieruchomości o łącznej powierzchni powyżej 500 ha byłyprzedmiotem transakcji z terenów gmin: Żórawina (732 ha), Sobótka(554 ha) oraz Oborniki Śląskie (533 ha). Najmniejszą łącznąpowierzchnię miały nieruchomości z terenu miasta Oleśnica (7 ha),

nieco większą z gminy Brzeg Dolny (43 ha), miasto Oława (61 ha), gminaWołów (66 ha) i Jordanów Śląski (73 ha).Na Rysunku 3. można zauważyć, że wysokie wartości łącznejpowierzchni wszystkich transakcji dokonanych w latach 2006–2012mają na obszarze WrOF gminy graniczące bezpośrednio z Wrocławiem.W zbiorze wysokich wartości wyraźnie wyróżnia się gmina Oleśnica, aletakże gmina Sobótka z nieco niższymi wartościami, obie gminy leżądalej odWrocławia i nie mają z nim wspólnej granicy.

Rysunek 3. Łączna powierzchnia analizowanych nieruchomości będących przedmiotem transakcji, na obszarze WrOF, w latach 2006 -2012.

Transakcje nieruchomościami przeznaczonymi pod zabudowęmieszkaniową.W grupie analizowanych nieruchomości, przeznaczonychw miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego podzabudowę mieszkaniową, ponad 1000 transakcji dotyczyłonieruchomości położonych na terenie gmin Długołęka (1376) orazCzernica (1033), natomiast więcej niż 500 na obszarze gminy wiejskiejOleśnica (954), gminy Oborniki Śląskie (753), gminy Siechnice (697)oraz gminy Kobierzyce (589). Zaledwie 6 tego typu transakcjiodnotowano w gminie Domaniów. Również niewiele takich transakcji

zanotowano dla obszaru gminy Jelcz-Laskowice (13), miasta Oława(27), gminy Kostomłoty (29) oraz miasta Oleśnica (49) [Tabela 1.].Największy obrót nieruchomościami przeznaczonymi pod zabudowęmieszkaniową zanotowano w 2007, kiedy to na obszarze WrOF zawarto1860 transakcji kupna-sprzedaży tego typu nieruchomości. Spadkiw obrocie analizowanymi nieruchomościami odnotowano w latach2008-2009 oraz 2011-2012. Liczba transakcji w ostatnim badanym 2012roku (868), była prawie dwukrotnie niższa od średniej liczby dla lat 2006(1531) i 2007 (1860) [Wykres 3.].


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z powiatowych jednostek administracyjnych odpowiedzialnych za gromadzenie danych katastralnych

1531

1860

1351

1043

1294

1046

868

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.

Wykres 3. Łączna liczba transakcji na terenie WrOF dotyczących nieruchomości przeznaczonychpod zabudowę mieszkaniową.

Na terenie całego obszaru WrOF, w zakresie nieruchomości przezna-czonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennegopod zabudowę mieszkaniową, w latach 2006-2012 zawarto 8979transakcji, na łączną kwotę przekraczającą 1 mld 400 mln zł.Pod względem łącznej wartości nieruchomości, będących w obrociew badanym okresie, dominują gminy z powiatu wrocławskiego.W pięciu na dziewięć gmin łączna kwota transakcji nieruchomościamiprzeznaczonymi w miejscowych planach zagospodarowaniaprzestrzennego pod zabudowę mieszkaniową przekroczyła 100 mlnzł. Za ponad 200 mln zł sprzedano nieruchomości z terenów gminKobierzyce (250 936 667 zł) oraz Długołęka (219 199 193 zł). Wysokiobrót tego typu nieruchomościami nastąpił także w gminie Siechnice(164 403 146 zł) i Czernica (154 712 076 zł). Najmniejszą kwotęuzyskano za nieruchomości znajdujące się na terenie gminy Jelcz-Laskowice – 1 312 918 zł. .Warto zauważyć, że na gminy położone w bezpośrednim sąsiedztwieWrocławia, w okresie 2006-2012 na obszarze całego WrOF, przypada85,93% łącznej wartości sprzedanych nieruchomości przeznaczonychpod zabudowę mieszkaniową. Gminy sąsiadujące z Wrocławiem

uzyskiwały wyraźnie wyższą wartość zawieranych transakcji niżpozostałe gminy. Najwyższe łączne wartości w obrocie nieru-chomościami przeznaczonymi pod zabudowę mieszkaniowąodnotowano w miejscowościach położonych w najbliższymsąsiedztwie Wrocławia, w szczególności znajdujących się na kierunkupółnocno-wschodnim, wschodnim, południowo-wschodnimi południowym odWrocławia.W zakresie cen jednostkowych 1 m sytuacja przedstawia się niecoodmiennie. Wyraźnie dominują nieruchomości z terenu gminy KątyWrocławskie (210 zł za 1 m ), a na drugim miejscu nieruchomościz obszaru gminy Kobierzyce (185 zł za 1 m ). Wyróżnia się także pod tymwzględem gmina Siechnice z ceną na poziomie 144 zł za 1 mpowierzchni nieruchomości. Także na terenie innych pięciu gmin WrOFśrednie ceny 1 m powierzchni nieruchomości przeznaczonej podzabudowę mieszkaniową przekraczały 100 zł. Zaliczają się do nichmiasta Oława i Oleśnica, gminy: Żórawina, Długołęka i Czernica. Wśródnieruchomości przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniowąnajniższe ceny osiągały grunty z terenów gminy Domaniów, Prusice(30 zł/1m ) oraz Dobroszyce (31 zł/1m ) [Wykres 4.].

2

2

2

2

2

2 2

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A






Wykres 4. Średnia cena 1 m powierzchni nieruchomości, przeznaczonych w miejscowych planach zagospodarowaniaprzestrzennego pod zabudowę mieszkaniową, w podziale na gminy, w latach 2006 -2012.

2

Jeśli dla obszaru WrOF wyodrębnimy gminy sąsiadujące z Wrocławiemod pozostałych, to wyraźnie widać, że średnia cena 1 m powierzchninieruchomości przeznaczonych w miejscowych planach zagospoda-rowania przestrzennego pod zabudowę mieszkaniową jest tu wyższa iod 2007 roku nie spada poniżej wartości 120 zł [Wykres 5].

2

Warto także zauważyć odmienny trend w analizowanym zakresie dlagmin sąsiadujących z Wrocławiem i pozostałych. Od 2008 rokuw grupie gmin sąsiadujących z Wrocławiem wartość 1 m powierzchnianalizowanych nieruchomości spada, natomiast w grupie pozostałych

2

gmin od 2009 r nieznacznie rośnie.

0 zł

20 zł

40 zł

60 zł

80 zł

100 zł

120 zł

140 zł

160 zł

180 zł

200 zł

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.

Obszar gmin sąsiadujących z Wrocławiem

Obszar pozostałych gmin

Obszar WrOF

Wykres 5. Średnia cena 1 m powierzchni nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową w transakcjachzawartych w okresie 2006-2012, w podziale na grupy gmin sąsiadujących z Wrocławiem i pozostałych.

2

Transakcje nieruchomościami przeznaczonymi pod zabudowęmieszkaniową wielorodzinną.Z uzyskanych danych wynika, że na obszarzeWrOF w badanym okresiezawarto razem 103 transakcje nieruchomościami przeznaczonymiw miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego podzabudowę mieszkaniową wielorodzinną. Ta niewielka ilość transakcjinajprawdopodobniej wynika ze sposobu gromadzenia informacji orazz faktu, iż większość nieruchomości sprzedawanych było już jako

przyszłe lokale mieszkalne wraz z udziałem w gruncie, co nie pozwoliłona ujęcie ich w prowadzonych badaniach. Wyróżnia się tu jedynie rok2007, kiedy zawarto najwięcej transakcji – 23 [Wykres 6.]. W przypadkunieruchomości przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniowąwielorodzinną nie można wyróżnić zdecydowanego trendu w dyna-mice zmian dotyczących liczby transakcji. Najmniej z nich, bo jedynie8 zanotowano w 2011 roku.

Wykres 6. Łączna liczba transakcji nieruchomościami przeznaczonymi pod zabudowę mieszkaniowąwielorodzinną na obszarze WrOF.

15

23

14

12

16

8

15

0

5

10

15

20

25

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A





Transakcje dotyczące nieruchomości przeznaczonych pod zabudowęmieszkaniową wielorodzinną skupiły się na obszarach miejskichWołowa, Brzegu Dolnego, Obornik Śląskich, Trzebnicy, Siechnic orazSobótki i Oleśnicy. Poza miastami wyróżniają się obręby położone przyWęźle Bielańskim. Ponadto pojedyncze transakcje odnotowanorównież dla nieruchomości położonych w obrębach gminzlokalizowanych wokół Wrocławia: Miękini, Kątów Wrocławskich,Kobierzyc, Siechnic, Czernicy, czy Długołęki [Rysunek 4.].

Na obszarze WrOF wartość transakcji tego typu nieruchomościamiw badanym okresie wyniosła prawie 60 mln zł. W 2007 roku ich łącznawartość osiągnęła poziom niecałych 24 mln zł, by spaść w kolejnymroku do poziomu niecałych 4 mln zł, a następnie oscylować wokółpoziomu 5 mln zł rocznie [Wykres 7.].

Rysunek 4. Łączna liczba transakcji nieruchomościami przeznaczonymi pod zabudowę mieszkaniową wielorodzinną.

Wykres 7. Łączna wartość nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową wielorodzinną.

13 958 268 zł

23 944 495 zł

3 877 067 zł3 510 394 zł

5 920 746 zł

4 441 264 zł4 008 341 zł

0 zł

5 000 000 zł

10 000 000 zł

15 000 000 zł

20 000 000 zł

25 000 000 zł

30 000 000 zł

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A






Średnia cena jednego metra kwadratowego powierzchni nierucho-mości przeznaczonej pod zabudowę mieszkaniową wielorodzinnąw okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF wyniosła 149 zł. W poszcze-gólnych latach wahała się ona od 107 zł w 2012 r. do 226 zł w roku 2008.Nieruchomości przeznaczone pod zabudowę wielorodzinną będąceprzedmiotem obrotu w latach 2006-2012 obejmowały łączną powierz-chnię 44 ha. Z czego prawie połowa zmieniła właściciela w roku 2007(20,11 ha).

Największą liczbę transakcji dotyczących nieruchomości niezabudo-wanych odnotowano w stosunku do nieruchomości przeznaczonych

Transakcje nieruchomościami przeznaczonymi pod zabudowęmieszkaniową jednorodzinną.

w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego podzabudowę mieszkaniową jednorodzinną – łącznie 8777 w okresie od2006 do 2012 roku. Zauważalna jest tendencja spadkowa. Od 2007 rokuliczba transakcji dotycząca tych nieruchomości zmalała z 1 801transakcji do 845. Z jednym tylko wyjątkiem zanotowanym w roku2010, gdzie nastąpił wzrost do poziomu 1265 transakcji [Wykres 8.].Pod względem liczby transakcji dominują tereny obrębów gminpowiatu wrocławskiego położone w sąsiedztwie Wrocławia oraz gminaOleśnica. Znaczne zróżnicowanie występowało na terenie obrębówzlokalizowanych na obszarach gmin Trzebnica oraz Zawonia, gdziew niektórych miejscowościach odnotowano dużą liczbę transakcjia w innych niewielką lub żadną. Najmniej transakcji zawarto w gminachBorów, Domaniów, Oława, Jelcz-Laskowice oraz Prusice [Rysunek 5.].

1493

1801

1319

1023

1265

1031

845

500

700

900

1100

1300

1500

1700

1900

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.

Wykres 8. Łączna liczba transakcji nieruchomości przeznaczonych pod zabudowęmieszkaniową wielorodzinną w okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.

Rysunek 5. Łączna liczba nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinnąw okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z powiatowych jednostek administracyjnych

odpowiedzialnych za gromadzenie danych katastralnych.



171 208 167 zł

322 523 496 zł

222 440 953 zł

138 103 946 zł

207 716 483 zł

152 002 312 zł

118 023 434 zł

0 zł

50 000 000 zł

100 000 000 zł

150 000 000 zł

200 000 000 zł

250 000 000 zł

300 000 000 zł

350 000 000 zł

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.

Wykres 9. Łączna wartość nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinnąw okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.

Na obszarze WrOF w latach 2006-2012 w zakresie nieruchomościprzeznaczonych pod zabudowę jednorodzinną zawarto transakcjeo łącznej wartości ponad 1 mld 300 mln zł. Każdego roku odnotowanoobrót na łączną kwotę przekraczającą 100 mln zł. Najkorzystniejszyokazał się rok 2007, w którym wartość sprzedanych nieruchomościprzekroczyła poziom 320 mln zł [Wykres 9.].

Najwyższą łączną wartość nieruchomości dotyczących analizowanejkategorii uzyskano w obrębach zlokalizowanych najbliżej granicWrocławia, zwłaszcza na południu i wschodzie od niego. Spośródpozostałych obszarów wyróżniają się tereny miast Oborniki Śląskie,Trzebnica orazWołów i Brzeg Dolny [Rysunek 6.].

Rysunek 6. Łączna wartość nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinnąw okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A




Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z powiatowych jednostek administracyjnych odpowiedzialnych za gromadzenie danych katastralnych.

Cena jednego metra kwadratowego powierzchni nieruchomościprzeznaczonej pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną dlacałego obszaruWrOF osiągała średnio prawie 100 zł. Najniższa wartość(63 zł) wystąpiła w roku 2006 [Wykres 10.].

Nieruchomości przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową jednoro-dzinną, które podlegały obrotowi w okresie 2006-2012 r., obejmowałyłączną powierzchnię 2 403 ha. W analizowanym okresie powierzchnianieruchomości objętych transakcjami wahała się pomiędzy 251 a 453ha [Wykres 11.].

63 zł

95 zł

118 zł

105 zł

112 zł

98 zł95 zł

zł-

zł20

zł40

zł60

zł80

zł100

zł120

zł140

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.

Wykres 10. Średnia cena 1 m powierzchni nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinnąw okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.

2

318

453

323

358

412

288

251

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.

Wykres 11. Łączna powierzchnia nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinnąw okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A





Łącznie największą powierzchnię tego rodzaju nieruchomościsprzedano we wschodniej i północno-wschodniej części obszaruWrOF oraz na terenie obrębów gminy Oborniki Śląskie, Siechnice

i Kobierzyce. Poza tymi rejonami wyróżniają się także obręby z gminyMiękinia, Trzebnica oraz z pogranicza gmin Sobótka i Jordanów Śląski[Rysunek 7.].

Rysunek 7. Łączna powierzchnia nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinnąw okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.

Transakcje nieruchomościami przeznaczonymi pod zabudowęzagrodową.Z analizowanych danych wynika, iż na terenie WrOF w latach 2006-2012 zawarto łącznie 435 transakcji dotyczących nieruchomościprzeznaczonych w miejscowych planach zagospodarowaniaprzestrzennego pod zabudowę zagrodową. Najwięcej tego typutransakcji (94) miało miejsce w roku 2007. Nieruchomości tego rodzaju

były przedmiotem obrotu przede wszystkim na obszarach gminpołożonych na południe i południowy zachód od Wrocławia, gdziedominują grunty rolne o wysokich klasach bonitacyjnych – Siechnice,Kobierzyce, Kąty Wrocławskie, Mirków, Sobótka. Znaczna liczba tegotypu transakcji miała miejsce na terenie gminy Oborniki Śląskie, a takżegminy Długołęka [Rysunek 8.].

Rysunek 8. Łączna liczba transakcji nieruchomościami przeznaczonymi pod zabudowę zagrodowąw okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A






Łączna wartość sprzedanych nieruchomości przeznaczonych podzabudowę zagrodową w badanym okresie przekroczyła kwotę 80 mlnzł. Za najwyższą łączną kwotę ponad 30 mln zł nieruchomościprzeznaczone pod zabudowę zagrodową sprzedano w roku 2010.W pozostałych latach wartość ta kształtowała się pomiędzy około 5a 15 mln zł, z niewielką tendencją spadkową [Wykres 12.].Cena jednego metra kwadratowego nieruchomości przeznaczonychpod zabudowę zagrodową w badanym okresie kształtowała się od 50

do 81 zł, wartość średnia wynosiła 62 zł. Zauważyć można tutajniewielką tendencję wzrostową [Wykres 13.].Najwyższe średnie ceny jednego metra kwadratowego takichnieruchomości wystąpiły dla obrębu Szczepanów w gminie ŚrodaŚląska oraz dla obrębów położonych w najbliższym sąsiedztwie granicWrocławia na terenie gmin Kąty Wrocławskie, Siechnice, Kobierzyceoraz Długołęka [Rysunek 9.].

Wykres 12. Łączna wartość transakcji nieruchomościami przeznaczonymi pod zabudowę zagrodowąw okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.

0 zł

5 000 000 zł

10 000 000 zł

15 000 000 zł

20 000 000 zł

25 000 000 zł

30 000 000 zł

35 000 000 zł

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.

Wykres 13. Średnia cena 1 m powierzchni nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę zagrodowąw okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.

2

50 50

58

62

81

64

81

0 zł

10 zł

20 zł

30 zł

40 zł

50 zł

60 zł

70 zł

80 zł

90 zł

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A





Rysunek 9. Średnia cena 1 m powierzchni nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę zagrodową będącychprzedmiotem obrotu w okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.

2

Obrotem objętych było łącznie około 200 ha gruntów przeznaczonychpod zabudowę zagrodową, z czego 54 ha na terenie gminy Kobierzyce.Ponad 20 ha gruntów pod zabudowę zagrodową sprzedano na tereniegmin: Oborniki Śląskie, Katy Wrocławskie oraz Sobótka. Tego typutransakcje nie wystąpiły w gminach: Jordanów Śląski, Prusice,Trzebnica iWisznia Mała.

Największa koncentracja obrębów, w których łączna powierzchnianieruchomości przeznaczonych pod zabudowę zagrodową byław analizowanym okresie znaczna wystąpiła w kierunku południowo-zachodnim od granic Wrocławia. Nieco mniej takich obrębówkoncentruje się na południe od Wrocławia oraz w kierunkupołudniowo-wschodnim. Największą łączną powierzchnię osiągnęłyrównież obręby zlokalizowane na zachód od miasta Oborniki Śląskie[Rysunek 10.].

Rysunek 10. Łączna powierzchnia nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę zagrodową będącychprzedmiotem obrotu w okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A






78

94

48

70 70

85 85

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.

Transakcje nieruchomościami przeznaczonymi pod zabudowęusługową.Na terenie WrOF w latach 2006-20012 odnotowano łącznie 530transakcji dotyczących nieruchomości przeznaczonych w miejsco-wych planach zagospodarowania przestrzennego pod zabudowęusługową. Warto zauważyć, że największa liczba transakcji (94)wystąpiła w roku 2007, natomiast rok później była najniższa (48).Natomiast w pozostałych latach wartości te mieszczą się w przedzialeod 70 do 85 transakcji rocznie [Wykres 14.].

Wykres 14. Łączna liczba zawieranych transakcji dotyczących nieruchomości przeznaczonychpod zabudowę usługową w okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.

Łączna liczba zawieranych transakcji w badanym przedziale czasunajwyższa była w gminie Długołęka (80). Wyróżniają się także gminySobótka (53), Oleśnica (53), Kąty Wrocławskie (44) oraz Kobierzyce (40).Rozmieszczenie przestrzenne najwyższych wartości analizowanegozjawiska układa się względem Wrocławia na kierunku południowyzachód – północny wschód. Tego typu transakcji nie odnotowanow gminach: Borów, Dobroszyce, Kostomłoty oraz Jordanów Śląski[Rysunek 11.].

Rysunek 11. Łączna liczba transakcji dotyczących nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę usługową będącychprzedmiotem obrotu w okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A





Łączna wartość analizowanych nieruchomości, będących w obrociew latach 2006-2012, wyniosła dla całego obszaru WrOF blisko 445 mlnzł. Od roku 2006 do 2010 wystąpiły niewielkie wahania roczne tejwartości. Natomiast w roku 2011 zauważono znaczny, pięciokrotnywzrost analizowanych wartości. W kolejnym roku 2012 łączna wartośćnieruchomości spadła, ale do poziomu i tak dwukrotnie wyższego niżw latach 2006-2010 [Wykres 15.].Łączna wartość analizowanych nieruchomości przeznaczonych podzabudowę usługową w podziale na gminy była najwyższa w gminie

Kąty Wrocławskie (około 185 mln zł). Następnie wysoka wartośćwystąpiła w gminie Kobierzyce (około 96 mln zł) oraz gminie Długołęka(około 50 mln zł).Rozkład przestrzenny analizowanych wartości dla obrębów wskazujena wyraźne zagęszczenie najwyższych wartości w rejonie WęzłaBielańskiego oraz wzdłuż dróg krajowych S8 (w kierunku Warszawy)oraz nr 94 (w kierunku Opola). Wyższe wartości zauważalne są równieżw obrębach miast [Rysunek 13.].

Wykres 15. Łączna wartość nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę usługowąbędących przedmiotem obrotu w okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.

Rysunek 13. Łączna wartość transakcji dotyczących nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę usługowąbędących przedmiotem obrotu w okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A






46

85

112

117

95

110

123

zł-

zł20

zł40

zł60

zł80

zł100

zł120

zł140

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.

Wykres 16. Średnia cena 1 m powierzchni nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę usługowąbędących przedmiotem obrotu w okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.

2

Średnia cena nieruchomości przeznaczonej pod zabudowę usługowąw analizowanym okresie wynosiła 97,41 zł za 1 m powierzchni.W latach 2006-2009 odnotowano wyraźny wzrost średniej cenyanalizowanych nieruchomości. W roku 2010 średnia nieznaczniespadła po czym znowu zaczęła rosnąć, osiągając najwyższą wartość(123 zł za 1 m ) dla całego badanego okresu w roku 2012 [Wykres 16.].

2

2

Analizując rozkład przestrzenny najwyższych wartości średnich 1 mpowierzchni nieruchomości widać ich wyraźną koncentrację wokółWrocławia, a także wzdłuż dróg krajowych. Znaczne rozproszenienajwyższych wartości występuje na północ od granic Wrocławia.W obszarze tym najwyższe wartości wyraźnie skupiają się w obrębachmiejskich [Rysunek 14.].

2

Rysunek 14. Średnia cena 1 m powierzchni nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę usługową będących przedmiotem obrotuw okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF.

2


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A





48

86

48

36

67

137

116

0

20

40

60

80

100

120

140

160

2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.

Łączna powierzchnia analizowanych nieruchomości przeznaczonychpod zabudowę usługową dla całego obszaru WrOF, w latach 2006-2012, wynosiła około 540 ha. Dynamika zmian w tym zakresie jestznaczna. Najniższą łączną powierzchnię (36 ha) uzyskano w obrociew roku 2009. Natomiast najwyższą (137 ha) w roku 2011 [Wykres 17.].

Wysokie wartości łącznej powierzchni nieruchomości przeznaczonychpod zabudowę usługową koncentrują się w obrębach zlokalizowanychwokół Wrocławia oraz wzdłuż dróg krajowych, szczególnie drogi S8w kierunkuWarszawy orazWęzła Bielańskiego [Rysunek 15.].

Wykres 17. Łączna powierzchnia nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę usługowąbędących przedmiotem obrotu w okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF w ha.

Rysunek 15. Łączna powierzchnia nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę usługową będących przedmiotem obrotuw okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF w ha.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A






ANALIZA WPŁYWU ODLEGŁOŚCI OD DRÓG WOJEWÓDZKICHI KRAJOWYCH NA RYNEK NIERUCHOMOŚCI GRUNTOWYCH.

W celu przeprowadzenia głębszej charakterystyki rynku nierucho-mości gruntowych, zlokalizowanych na terenie WrOF, badanopowiązania pomiędzy parametrami transakcji a lokalizacjąnieruchomości, względem dróg krajowych [Rysunek 16.] oraz drógwojewódzkich [Rysunek 17.]. W tym celu od osi tych dróg wyznaczonopo pięć stref odległości:

ANALIZA WPŁYWU ODLEGŁOŚCI OD DRÓG WOJEWÓDZKICHI KRAJOWYCH NA RYNEK NIERUCHOMOŚCI GRUNTOWYCH.

• do 1 000 m,• od 1 001 do 3 000 m,• od 3 001 m do 6 000 m,• od 6 001 m do 10 000 m,• od 10 001 m do 15 000 m.

Nie łączono jednak odpowiednich stref od dróg krajowych i od drógwojewódzkich, analizując transakcje kupna-sprzedaży odrębnie dlakażdej z kategorii tych dróg.

Rysunek 16. Rozmieszczenie obrębów w poszczególnych strefach odległości od dróg krajowych.

Rysunek 17. Rozmieszczenie obrębów w poszczególnych strefach odległości od dróg wojewódzkich.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z IRT


91 zł

65 zł

60 zł

52 zł

41 zł

84 zł

102 zł

70 zł

48 zł

94 zł

0 zł

20 zł

40 zł

60 zł

80 zł

100 zł

120 zł

do 1000 m 1001-3000 m 3001-6000 m 6001-10000 m 10001-15000 m

Drogi krajowe

Drogi wojewódzkie

Z przeprowadzonych analiz wynika, że dużo większy i bardziej czytelnywpływ na charakterystykę rynku nieruchomości gruntowych we WrOFmają drogi krajowe, niż drogi wojewódzkie.Najsilniejszy związek istnieje pomiędzy przebiegiem dróg krajowychoraz średnimi cenami jednostkowymi nieruchomości będącymiprzedmiotem obrotu, a przeznaczonymi pod zabudowę mieszka-niową jednorodzinną. Zarysowuje się tutaj wyraźna współzależnośćwysokości ceny 1 m tego rodzaju nieruchomości od odległości oddrogi krajowej. Cena ta wyraźnie maleje od poziomu 91 zł za 1 m dla

2

2

nieruchomości położonych na terenie obrębów znajdujących sięw większości w strefie do 1000 m od osi drogi krajowej do poziomu41 zł za 1 m w strefie powyżej 10 000 m [Wykres 18.].W odniesieniu do dróg wojewódzkich można stwierdzić, iż podobnaprawidłowość nie wystąpiła. Najwyższe ceny w powyższym zakresieosiągały nieruchomości położone w strefie od 1 001 m do 3 000 m, zaktóre płacono średnio 102 zł za 1 m . Nieco niższe (94 zł za 1 m ) byłyceny nieruchomości znajdujących się w strefie od 10 001 m do15 000 m.

2

2 2

Podobnie można wnioskować, że ceny nieruchomości gruntowychprzeznaczonych pod zabudowę usługową, kształtują się w zależnościod odległości względem dróg krajowych. Zależność ta jednak nie jesttak wyraźna, jak w przypadku nieruchomości przeznaczonych podzabudowę jednorodzinną. Jedynie lokalizacja najbliżej dróg

krajowych wyraźnie wpływa na podniesienie ceny analizowanychnieruchomości, te położone w strefie do 1 000 m od dróg krajowychbyły o około 50 % droższe od pozostałych, położonych w strefachpomiędzy 1 000 a 10 000 m [Wykres 19.].

Wykres 18. Średnia cena 1 m wszystkich analizowanych nieruchomości będących przedmiotem obrotuw okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF wg odległości względem dróg krajowych i wojewódzkich.

2

Wykres 19. Średnia cena 1 m nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę usługową będących przedmiotem obrotuw okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF wg usytuowania względem dróg krajowych i wojewódzkich.

2

92 zł

63 zł

0 zł

60 zł

47 zł

97 zł

57 zł

86 zł

43 zł

0 zł

0 zł

20 zł

40 zł

60 zł

80 zł

100 zł

120 zł

do 1000 m 1001-3000 m 3001-6000 m 6001-10000 m 10001-15000 m

Drogi krajowe

Drogi wojewódzkie

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A






60,60 zł

79,17 zł

55,48 zł

41,21 zł

35,15 zł

0 zł

10 zł

20 zł

30 zł

40 zł

50 zł

60 zł

70 zł

80 zł

90 zł

do 1000 m 1001-3000 m 3001-6000 m 6001-10000 m pow. 10000

ANALIZA WPŁYWU ODLEGŁOŚCI OD STACJI I PRZYSTANKÓWKOLEJOWYCH NA RYNEK NIERUCHOMOŚCI GRUNTOWYCH.

Celem kolejnych analiz było ustalenie wpływu odległości od stacjii przystanków kolejowych na rynek nieruchomości. Wyznaczono pięćstref od istniejących przystanków i stacji kolejowych i zestawionoposzczególne dane dotyczące obrotu nieruchomościami gruntowymiw okresie od 2006 do 2012 roku [Rysunek 18.].

ANALIZA WPŁYWU ODLEGŁOŚCI OD STACJI I PRZYSTANKÓWKOLEJOWYCH NA RYNEK NIERUCHOMOŚCI GRUNTOWYCH.

Zauważono, że najwyższe ceny (79,17 zł za 1 m powierzchni nierucho-mości) osiągnęły te nieruchomości, które znajdowały się w drugiejstrefie odległości od infrastruktury kolejowej (tj. między 1001a 3000 m). Wraz ze wzrostem odległości, począwszy od tej strefy, cenanieruchomości spadała. Najbardziej oddalone nieruchomości byłyponad dwukrotnie tańsze (35,15 zł za 1 m powierzchni nierucho-mości), od tych położonych w bliskim sąsiedztwie stacji i przystankówkolejowych [Wykres 20.].

2

2

Rysunek 18. Rozmieszczenie obrębów w poszczególnych strefach odległości od czynnych przystanków i stacji kolejowych.

Wykres 20. Średnia cena 1 m wszystkich analizowanych nieruchomości będących przedmiotem obrotuw okresie 2006-2012 r. na obszarze WrOF wg usytuowania względem czynnych przystanków i stacji kolejowych.

2


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A




ANALIZA WPŁYWU ODLEGŁOŚCI CZASOWEJ OD CENTRUMWROCŁAWIA NA RYNEK NIERUCHOMOŚCI GRUNTOWYCH.

Na postawie portalu internetowego www.google.pl (zakładki mapa)ustalono dostępność drogową miejscowości będących centrumobrębu. Odległości czasowe od centrum Wrocławia, w podróżysamochodem osobowym, uszeregowano co 5 minut do dystansuosiągalnego w ciągu 1 godziny, a następnie co 10 minut [Rysunek 19.].

ANALIZA WPŁYWU ODLEGŁOŚCI CZASOWEJ OD CENTRUMWROCŁAWIA NA RYNEK NIERUCHOMOŚCI GRUNTOWYCH.

Z przeprowadzonych badań wynika, że drogowa dostępność czasowama wpływ na ceny sprzedawanych nieruchomości. Cena 1 mpowierzchni większości nieruchomości inwestycyjnych w zakresiemieszkalnictwa i usług w pobliżu Wrocławia (w dostępie czasowym od25 do 30 minut) mieściła się w przedziale od około 90 zł do około 140 zł.W kolejnej strefie (do 35 minut) ceny były wyraźnie niższe i kształtowałysię w przedziale od 50 do 95 zł za 1 m . W odległości od 51 do 55 minutspadły do poziomu około 30 – 45 zł [Wykres 21.]. Jedynie ceny 1 mpowierzchni nieruchomości przeznaczonych pod zabudowęmieszkaniową wielorodzinną nieco odbiegają od tej charakterystyki.

2

2

2

Rysunek 19. Rozmieszczenie obrębów w poszczególnych strefach dostępności czasowej od centrum Wrocławia.

Wykres 21. Średnia cena 1 m powierzchni nieruchomości będącymi przedmiotem obrotu w okresie2006-2012 r. na obszarze WrOF wg usytuowania względem dostępności czasowej od centrum Wrocławia.

2

0 zł

20 zł

40 zł

60 zł

80 zł

100 zł

120 zł

140 zł

160 zł

180 zł

200 zł

do 25 min. 26-30 min. 31-35 min. 36-40 min. 41-45 min. 46-50 min. 51-55 min. 56-60 min. 61-70 min.

Wszystkie analizowane

nieruchomości

Nieruchomości przeznaczone pod

zabudowę mieszkaniową - razem


zabudowę mieszkaniową

wielorodzinną



jednorodzinną


zabudowę usługową

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze strony www.google.pl



0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

do 25 min. 26-30 min. 31-35 min. 36-40 min. 41-45 min. 46-50 min. 51-55 min. 56-60 min. 61-70 min.


nieruchomości





wielorodzinną



jednorodzinną



0 zł

500 000 000 zł

1 000 000 000 zł

1 500 000 000 zł

2 000 000 000 zł

2 500 000 000 zł

do 30 min. 31-40 min. 41-50 min. 51-60 min. 61-70 min.


nieruchomości





wielorodzinną



jednorodzinną



Jeżeli zsumujemy wartości analizowanych transakcji nieruchomo-ściami w strefach odległości 10 minutowych od centrum Wrocławia, tootrzymane wyniki wyraźnie wskażą na bezpośrednią zależnośćpomiędzy odległością a wartością. Widoczny jest tu wyraźny spadek

Wykres 22. Łączna wartość nieruchomości będącymi przedmiotem obrotu w okresie 2006-2012 r.na obszarze WrOF wg usytuowania względem dostępności czasowej od centrum Wrocławia.

Interesująco przedstawia się rozkład przestrzenny wielkości powierz-chni nieruchomości będących przedmiotem obrotu w analizowanymczasie. Łączna powierzchnia sprzedanych nieruchomości gruntowychwraz ze wzrostem odległości czasowej od centrum Wrocławia rośnie[Wykres 23.]. Sytuacja zmienia się, gdy odległość czasowa przekracza40 minut. Łączna wielkość powierzchni nieruchomości objętychtransakcjami poza tą odległością gwałtownie spada. Tak więc,

Wykres 23. Łączna powierzchnia nieruchomości będącymi przedmiotem obrotu w okresie 2006-2012 r.na obszarze WrOF wg usytuowania względem dostępności czasowej od centrum Wrocławia.

wartości obrotu nieruchomościami w badanym okresie związany zewzrostem odległości od centrum Wrocławia. Zaznacza się onszczególnie w odległości powyżej 40 minut dojazdu [Wykres 22.].

nieruchomości położone bliżej centrum miasta były mniejsze od tychpołożonych dalej. Można zatem wnioskować, że nieruchomościznajdujące w strefie dostępności do 40 minut od centrum Wrocławiabyły nabywane za podobne kwoty. Różnicowała je wielkość, a tymsamym cena 1 m powierzchni. Nabywano albo mniejsze nierucho-mości położone bliżej centrum Wrocławia, albo większe nieco bardziejod niego oddalone.

2


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A





ANALIZA WPŁYWU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ NA RYNEKNIERUCHOMOŚCI GRUNTOWYCH.

Analizie poddano również związek pomiędzy wyposażeniem w siećkanalizacji sanitarnej i gazowej, a transakcjami zawieranymi na rynkunieruchomości. Dane w zakresie wyposażenia poszczególnychobrębów w sieć kanalizacji sanitarnej były aktualne na 2012 rok,natomiast w sieć gazową na rok 2011. Zrezygnowano z podobnejanalizy pod względem wyposażenia w sieć wodociągową z uwagi najej powszechne występowanie.

Największe różnice w średniej cenie ruchomości pomiędzy terenamiwyposażonymi a pozbawionymi sieci kanalizacji sanitarnej wykazy-wały nieruchomości przeznaczone pod zabudowę usługową.Nieruchomości gruntowe przeznaczone pod usługi na terenachposiadających uzbrojenie w kanalizację sanitarną były średnioo ponad 110 % droższe, niż na terenach bez kanalizacji sanitarnej.Wyposażenie w sieć kanalizacji sanitarnej istotny wpływ miało także nanieruchomości przeznaczone pod zabudowę mieszkaniowąwielorodzinną. W tym przypadku tego typu nieruchomości położonena terenach nieposiadających uzbrojenia w kanalizację sanitarną byłyśrednio o około 40 % tańsze od pozostałych. Uzbrojenie w kanalizacjesanitarną nie miało jednak większego wpływu na nieruchomościprzeznaczone pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną. W tymprzypadku różnica w średniej cenie 1 m w badanym okresie wynosiłaokoło 20 %. Ponad 85 % łącznej wartości wszystkich analizowanychtransakcji nieruchomościami gruntowymi dotyczyło nieruchomościznajdujących się na terenie obrębów wyposażonych w sieć kanalizacjisanitarnej.Również łączna powierzchnia sprzedanych nieruchomości w bada-nym okresie wskazuje na znaczenie wyposażenia terenu w siećkanalizacji sanitarnej. 77,3 % powierzchni wszystkich analizowanychnieruchomości gruntowych przypadło na obręby wyposażone w siećkanalizacyjną. Natomiast transakcje dotyczące nieruchomościprzeznaczonych pod zabudowę wielorodzinną w 97,3 % dotyczyłyobrębów posiadających na swoim terenie sieć kanalizacyjną.Liczba zawieranych transakcji potwierdza powyższe spostrzeżenia.Co najmniej 80 % spośród analizowanych transakcji dotyczyło nie-ruchomości zlokalizowanych na terenie obrębów, gdzie występujeuzbrojenie w kanalizację sanitarną.

Na podstawie przeprowadzonych analiz można stwierdzić, że wystę-powanie na danym terenie sieci gazowej ma dość znaczący wpływ nacenę nieruchomości. Na obszarze WrOF gruntowe nieruchomościpołożone na terenie uzbrojonym w sieć gazową były droższe, niż naterenach jej pozbawionych. Dla wszystkich z analizowanych transakcjiśrednia cena 1 m powierzchni nieruchomości gruntowej w okresie2006 – 2012, dotycząca nieruchomości położonych na terenieobrębów posiadających uzbrojenie w sieć gazową, była wyższao 97,3% od ceny 1 m nieruchomości znajdujących się na obszarzepozostałych obrębów. Największa różnica wystąpiła w cenie 1 mpowierzchni nieruchomości przeznaczonych pod zabudowęusługową i wynosiła 175,4 %. Dla tych przeznaczonych pod zabudowęwielorodzinną było to 147,0 %.Jeśli chodzi o łączną wartość obrotu badanymi nieruchomościamigruntowymi na terenie WrOF, to sytuacja wygląda podobnie, jakw przypadku wyposażenia obrębów w sieć kanalizacji sanitarnej. 81,2% łącznej wartości obrotu wszystkimi analizowanymi nieruchomo-ściami dotyczy nieruchomości zlokalizowanych na terenie obrębówwyposażonych w sieć gazową. W tym przypadku również uzbrojeniew sieć gazową ma największy wpływ na rynek obrotu nierucho-mościami gruntowymi przeznaczonymi pod zabudowę mieszkaniowąwielorodzinną, 97,9 % łącznej wartość obrotu w badanym okresiedotyczyła właśnie tych nieruchomości.Mniejsze znaczenie miało występowanie sieci gazowej jeżeli chodzio wielkość obszarów objętych obrotem nieruchomościami.

Sieć kanalizacji sanitarnej.

Sieć gazowa.

2

2

2

2

ANALIZA WPŁYWU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ NA RYNEKNIERUCHOMOŚCI GRUNTOWYCH.

Warto podkreślić, że ponad 70 % transakcji z terenuWrOF w latach 2006– 2012 dotyczących nieruchomości przeznaczonych pod mieszkal-nictwo, bądź usługi odnosiło się do nieruchomości zlokalizowanych naterenie obrębów wyposażonych w sieć gazową.

PODSUMOWANIE

Na podstawie przeprowadzonych analiz można sformułowaćnastępujące wnioski dotyczące tendencji na rynku gruntówinwestycyjnych, na obszarzeWrOF, w latach 2006 – 2012:1. Łączna liczba zawieranych transakcji z roku na rok malała. Na

podstawie danych z lat 2010-2012 można wnioskować o utrzy-maniu się w najbliższym czasie tendencji spadkowej. Mimo tegowartość zawieranych transakcji utrzymuje się w latach 2009 – 2012na zbliżonym poziomie, co związane jest ze wzrostem ceny 1 mnieruchomości. Wysokie wartości zawieranych transakcji skupiająsię wyraźnie w gminach zlokalizowanych wokół Wrocławia. Podwzględem łącznej powierzchni nieruchomości będącychprzedmiotem odnotowanych transakcji wyraźnie wyróżniają siępołudniowe krańce WrOF (oprócz gminy Sobótka) oraz gminaWołów, zlokalizowana na północny zachód odWrocławia.

2. Największy ruch inwestycyjny występował wokół Wrocławia orazw kierunku północny – wschód, południowy – zachód względemWrocławia. Widać wyraźny związek pomiędzy ruchem na rynkuinwestycyjnym a przebiegiem dróg krajowych oraz lokalizacjąWęzła Bielańskiego autostrady A4. Na wymienionych obszarachwystępuje wyraźna koncentracja analizowanych zjawisk.Natomiast najmniejszy popyt ,wnioskowany na podstawieniewielkiej liczby odnotowanych transakcji lub ich braku,kumulował się w gminach zlokalizowanych wzdłuż południowejgranicy oraz w północno – zachodniej częściWrOF.

3. W gminach nie sąsiadujących bezpośrednio z Wrocławiemkoncentracja analizowanych zjawisk występowała w obrębachmiejskich oraz w ich otoczeniu.

4. Po gwałtownym wzroście, w latach 2006 – 2007, wielkości obrotunieruchomościami przeznaczonymi pod zabudowę mieszkaniową,w kolejnych nastąpił powolny spadek, z wyjątkiem wzrostuodnotowanego w roku 2010, przy jednoczesnym ustabilizowaniusię ceny 1 m powierzchni. Natomiast rynek obrotu nieruchomo-ściami przeznaczonymi pod zabudowę usługową wykazujeodmienne tendencje. Po niewielkim spadku w 2010 roku, w latach2011 – 2012 nastąpił ponowny wzrost. Należy zauważyć,że powierzchnia będących w obrocie tego rodzaju nieruchomościznacznie wzrosła w roku 2011.

5. Gminy sąsiadujące bezpośrednio z Wrocławiem miały odmiennącharakterystykę analizowanych zjawisk od pozostałychw granicach WrOF. Gminy te wyróżnia zdecydowanie większadynamika zmian. To przede wszystkim one mają zdecydowanywpływ na charakterystykę rynku nieruchomości całego obszaruWrOF.

6. Przeprowadzone analizy wskazują na związki pomiędzyodległością od dróg a rynkiem nieruchomości. W zależności odkategorii drogi jej wpływ na rynek nieruchomości gruntowych jestróżny. Usytuowanie nieruchomości gruntowych względem drógkrajowych ma większe znaczenie, co do ceny, a tym samym łącznejwartości zawieranych transakcji. Najwyższe ceny nieruchomościwystępują w badanym okresie do 1 km od dróg krajowych.

7. Można wnioskować, że układ komunikacji kolejowej orazrozmieszczenie przystanków i stacji kolejowych nie jest w dużymstopniu brane pod uwagę przy kupnie nieruchomości gruntowych.Świadczy o tym niewielkie zróżnicowanie cen nieruchomościw poszczególnych strefach odległości od infrastruktury kolejowej.Ceny nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę usługową sąznacznie niższe dopiero w odległości powyżej 10 km odprzystanków i stacji kolejowych. Można stąd wnioskować, żeznaczenie kolei jest niewielkie a zarazem niedoceniane przywyborze nieruchomości gruntowych.

2

2

PODSUMOWANIE

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


8. Największy wpływ na wybór nieruchomości gruntowych madostępność czasowa do centrum Wrocławia, zwłaszcza na cenę1 m powierzchni analizowanych nieruchomości oraz łączną ichwartość. Rozkład przestrzenny dostępności zobrazowany naRysunku 19 wyraźnie wskazuje na takie korelacje.

9. Również zauważono związek między wyposażeniem obrębóww infrastrukturę techniczną a cenami nieruchomości, łączną ichwartością oraz powierzchnią, a także liczbą zawieranych transakcji.Na obszarach wyposażonych w infrastrukturę techniczną, cenynieruchomości są wyższe, a tym samym łączna ich wartość. Liczbazawieranych transakcji oraz łączna powierzchnia nieruchomościpodlegających obrotowi jest zdecydowanie większa na obszarachwyposażonych w infrastrukturę techniczną. Zależności te zauważasię zwłaszcza w przypadku zabudowy usługowej oraz mieszka-niowej wielorodzinnej. Należy jednak zaznaczyć, że analizowano

2

dane dla nieruchomości z lat 2006 – 2012, natomiast stanwyposażenia w infrastrukturę techniczną dotyczył roku 2011i 2012. Dlatego też należy być ostrożnym we wnioskowaniu,ponieważ mogło być tak, że w pierwszej kolejności zostałydokonane transakcje kupna i zrealizowane inwestycje a następnie,pod wpływem żądań właścicieli, wyposażono tereny w infra-strukturę techniczną.

Na końcu należy zaznaczyć, że przygotowanie danych do analiz niebyło proste ze względu na sposób prowadzenia rejestrów dotyczącychtransakcji w obrocie nieruchomościami. Niejednolity sposóbgromadzenia i rejestracji danych uniemożliwia sprawne i szybkieprzeprowadzanie zbiorczych analiz rynku nieruchomości. Groma-dzone dane powinny być wprowadzane zgodnie z przyjętąi ujednoliconą terminologią oraz ściśle weryfikowane systemowo.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

TRANSPORT

WPROWADZENIE DO ZAGADNIEŃTRANSPORTOWYCH

WSTĘP

METODOLOGIA

W obszarze funkcjonalnym sieć transportowa powinna łączyć przedewszystkim najważniejsze elementy osadnicze: miasto metropolitalne,ośrodki miejskie o najsilniejszych powiązaniach z miastem metro-politalnym oraz ośrodki submiejskie, usytuowane na zewnętrznym„ringu”. To jakość tych połączeń decyduje o sile powiązań pomiędzyośrodkami i umożliwia przepływ impulsów rozwojowych pomiędzynimi, co przynosi korzyść dla całego obszaru oraz daje szanse na jegorównomierny rozwój.W ostatnich latach polityka prowadzona przez Unię sprawiła, że dużąwagę przywiązuje się do kwestii zrównoważonego rozwoju. Dotyczyto także dziedziny transportu, od którego także, a nawet przedewszystkim wymaga się by był zrównoważony. Dążenie do zrówno-ważonego rozwoju w transporcie to przede wszystkim przełożeniewiększego priorytetu na bardziej efektywne środki transportu oraztakie, które w mniejszym stopniu wpływają negatywnie na środowiskonaturalne. Dla obszarów aglomeracyjnych oznacza to dążenie dorozwoju transportu szynowego, który to w tych obszarach uważanyjest za realną alternatywę dla transportu indywidualnegosamochodowego. Nie mniej ważne dla zrównoważonego rozwojutransportu jest właściwe zarządzanie, które powinno polegać,w pierwszej kolejności na wykorzystaniu istniejących zasobówi dążenia do integracji istniejących już podsystemów komunika-cyjnych, by poprawić efektywność działania systemu transportu jakocałości, a więc uzyskania efektu synergii.Ścisła zależność transportu i gospodarki przestrzennej powinnaprzekładać się także na racjonalizację w planowaniu struktururbanistycznych, w celu umożliwienia skrócenia podróży pomiędzyźródłem a celem do takich, które można pokonać pieszo lub rowerem.

Celem projektu w części dotyczącej transportu jest wskazaniewytycznych do planu transportowego dla Wrocławskiego ObszaruFunkcjonalnego. W związku z tym w opracowaniu główny naciskpołożono na zagadnienie transportu zbiorowego. W częścidiagnostycznej wskazano na najważniejsze czynniki kształtująceobecne trendy komunikacyjne, które mają bezpośredni wpływ nafunkcjonowanie transportu zbiorowego w obszarze. Przeanalizowanorównież elementy, które wpływają na strukturę przemieszczeń oraz

WSTĘP

METODOLOGIA

kształtują popyt na usługi transportu zbiorowego. Podano takżecharakterystykę obecnej sieci transportu zbiorowego w całymobszarze funkcjonalnym oraz w miastach we wskazaniem elementówintegrujących poszczególne środki transportu.Mając na uwadze konieczność szerszego podejścia do zagadnieniaprzemieszczeń i mobilności ludności, w części dotyczącej wytycznychprzedstawiono zalecenia dotyczące kształtowania zrównoważonejprzestrzeni oraz wskazano wytyczne dotyczące transportu zbiorowegow obszarze WrOF. Dzięki proponowanym działaniom, które nie zawszemieszczą się w zakresie wąskiego zakresu planu transportowego(zgodnie z ustawą ptz), ale dotyczą szeroko rozumianych realizacjipotrzeb transportowych możliwe jest osiągnięcie większychpozytywnych rezultatów w zakresie zmiany zachowań komu-nikacyjnych, co rzutuje nie tylko na łańcuch transportowy, ale takżeprowadzić może do poprawy jakości życia i otaczającej przestrzeni.Zgodnie z założeniami projektu wynikowo sformułowano wytycznedotyczące planu transportowego dla WrOF, które są właściwiewybranymi zaleceniami z wytycznych rozwiniętych wcześniej a doty-czących transportu zbiorowego.

Dla sformułowania wytycznych dotyczących planu transportowego dlaWrOF niezbędne jest przybliżenie pojęcia „planu transportowego”,którego zakres jest określony w ustawie o publicznym transporciezbiorowym. W świetle ustawy, plan zrównoważonego rozwojupublicznego transportu zbiorowego (zwany planem transportowym)jest głównym instrumentem planowania rozwoju transportu. Jest onuchwalany przez właściwe organy jednostek samorządu terytorialnegoi stanowi akt prawa miejscowego. W planach tych obowiązkowo należyustalić m.in.: główne punkty przesiadkowe, obowiązkowe dla każdegooperatora zasady organizacji przewozów i sposobu organizacjisystemu informacji pasażerskiej. Co najważniejsze plan ustala sieć, poktórej prowadzone mają być przewozy z zakresu użytecznościpublicznej. Wśród elementów, które powinny zostać uwzględnioneprzy sporządzaniu planu transportowego znajdują się m.in.:dokumenty planistyczne, sytuacja społeczno - gospodarcza obszaruoraz wpływ transportu na środowisko a także potrzeby zrówno-ważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego.

RAMY PRAWNE DLA PLANU TRANSPORTOWEGO

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


DIAGNOZA STANU ISTNIEJĄCEGO SYSTEMUTRANSPORTU DROGOWEGO

DROGOWE POWIĄZANIA ZEWNĘTRZNEObszar WrOF cechuje bardzo dobre położenie komunikacyjne.Kluczowe drogi krajowe wchodzą w skład międzynarodowej sieciTEN-T zapewniając dobry standard połączeń z najważniejszymimiastami Europy. W skład sieci TEN-T na terenie WrOF wchodzą:autostrady A4, A8, droga ekspresowa S8 oraz droga krajowa nr 5 napółnoc od Wrocławia. Transeuropejska sieć dróg zapewnia powiązaniaWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego m.in. z takimi ośrodkami jak:Berlin, Drezno, Katowice, Kijów, Kraków, Lwów, Poznań, Warszawa.Poza korytarzami drogowymi o znaczeniu międzynarodowym przezobszarWrOF przebiegają także drogi o znaczeniu krajowym.

DROGOWE POWIĄZANIA ZEWNĘTRZNE

MAPA 1. Drogowe powiązania zewnętrzne WrOF

Źródło: Opracowanie IRT na podstawie danych własnych.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 2. Natężenie ruchu kołowego na drogach krajowych i wojewódzkich w 2010 r.

Źródło: Opracowanie IRT na podst. Generalnego Pomiaru Ruchu 2010

DROGOWE POWIĄZANIA WEWNĘTRZNEW celu znalezienia powiązań występujących pomiędzy ośrodkamiWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego analizie poddano natężenieruchu drogowego na drogach krajowych i wojewódzkich (zgodniez Generalnym Pomiarem Ruchu 2010). Największe natężenie ruchu,przekraczające ponad 30 tys. pojazdów na dobę, zanotowano naautostradzie A4 na odcinku od węzła Kostomłoty do granicywojewództwa oraz na drodze krajowej nr 8 pomiędzy miejscowościąDługołęka a granicą miasta Wrocławia. W przypadku autostrady A4w bezpośrednim sąsiedztwie Wrocławia dobowe natężenie ruchuzwiększa się w granicach 18-30% zależnie od kierunku, więc możnaprzypuszczać, że przynajmniej 70% pojazdów znajdujących się naautostradzie to ruch tranzytowy. Natężenie ruchu zanotowane napółnocno-wschodnim odcinku DK8 należy zakwalifikować jako ruchwewnętrzny we WROF ze względu na bardzo duże natężenie

DROGOWE POWIĄZANIA WEWNĘTRZNE

pomiędzy Oleśnicą i Wrocławiem. Duże natężenie ruchu (tzn. powyżej10 tys. pojazdów na dobę) wystąpiło na większości dróg dojazdowychdo Wrocławia, co potwierdza typowo monocentryczną strukturęobszaru funkcjonalnego. Zauważalne jest zwiększenie natężenia ruchukołowego w kierunku Wrocławia w pobliżu takich miejscowości jak:Łagiewniki, Oława, Pęgów, Środa Śląska, Świdnica, Trzebnica, Żmigród.Jednak ze względu na przebieg przez teren Wrocławia wielu drógkrajowych i wojewódzkich o charakterze tranzytowym nie możnajednoznacznie uznać, że całość z zanotowanego na tych drogachpotoku ruchu jest absorbowana przez miasto.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


OBECNE TENDENCJE I PROBLEMYW TRANSPORCIE

Dynamika zmian w Generalnym Pomiarze Ruchu (GPR)na drogach krajowych i wojewódzkich (2005-2010)Generalny Pomiar Ruchu (GPR) jest wykonywany na drogachkrajowych i wojewódzkich co pięć lat na zlecenie Generalnej DyrekcjiDróg Krajowych i Autostrad. Dzięki uzyskanym pomiarom możliwe jestuzyskanie charakterystyki i parametrów dróg, które wspomagająpodejmowanie decyzji o koniecznych do przeprowadzeniainwestycjach drogowych. Na gęstej sieci drogowej WrocławskiegoObszaru Funkcjonalnego zauważalny jest wzrost średniegodobowego ruchu pojazdów. Jedynie na pięciu odcinkachzaobserwowano jego spadek (w 2010 r. w stosunku do 2005 r.).Najmocniej zjawisko to zaznaczyło się w bezpośrednim sąsiedztwieOleśnicy w ciągu DK8 (obecnie S8). Przyczyną tego zjawiska mogło byćoddanie do użytku, w listopadzie 2006 roku, obwodnicy Oleśnicypomiędzy węzłem Dąbrowa a węzłem Cieśle. Co za tym idzie zmieniłsię przebieg drogi oraz położenie odcinków pomiarowych w GPR2010. Podczas pomiarów wykonywanych w 2005 punkty pomiaroweOleśnica /Przejście 1/ oraz Oleśnica /Przejście 2/ znajdowały się naterenie miasta, natomiast w 2010 punkty te zostały przeniesionena obwodnicę miasta, więc tak duży spadek natężenia ruchu może

OBECNE TENDENCJE I PROBLEMYW TRANSPORCIE

wiązać się z wyłączeniem z pomiarów wykonanych w 2010 roku ruchuwewnętrznego miasta. Spadek średniego dobowego ruchuw pomiarach z 2010 r. wynoszący 774 pojazdy na dobę na drodze DK5od granic Wrocławia do obwodnicy Trzebnicy może być związanyz rewitalizacją i przywróceniem ruchu pasażerskiego na linii kolejowejnr 326, na której uruchomiono 12 par pociągów obsługiwanych przeznowoczesne szynobusy, umożliwiające mieszkańcom powiatutrzebnickiego dotarcie do centrum Wrocławia w czasie poniżej1 godziny. Występujący na zachód od Wrocławia spadek natężeniaruchu w ciągu drogi krajowej 94 może być związany z przenoszeniemsię ruchu na autostradę A4, co z kolei implikuje długi czas dojazdudo centrum Wrocławia od strony zachodniej. Spadki średniegodobowego ruchu na terenie WrOF zanotowano również na DK8 nawschód od Oleśnicy na DW396 w pobliżu Oławy oraz DW340 w pobliżuWołowa. Wielkości spadków na tych drogach jest znacznie mniejsza niżna wcześniej wymienionych odcinkach. Zanotowane spadki mogąstanowić informację o zmniejszaniu się powiązań pomiędzyWrocławiem a Oleśnicą, Oławą i Wołowem, choć różnice te możnarównież uznać za losowe odchylenia wynikające z czułości transportuna koniunkturę gospodarczą.

ZDJĘCIE 1.Autostradowa obwodnica Wrocławia (A8)(fot.: IRT)

ZDJĘCIE 2.Ruch na drodze krajowej numer 8 na odcinkupomiędzy Wrocławiem a Niemczą(fot.: IRT)


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Największy wzrost średniego dobowego ruchu na terenieWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego wystąpił na autostradzie A4,gdzie na większości odcinków przyrost był bliski 10 ys. pojazdów nadobę. Przyczynami tak dużego wzrostu są: przenoszenie się ruchuz dróg niższych klas technicznych oraz zwiększanie atrakcyjnościautostrady, wynikające z budowy jej kolejnych odcinków w woje-wództwach małopolskim oraz podkarpackim, co prowadzi dozwiększenia udziału ruchu tranzytowego na całej jej długości. Bliskośćautostrady również silnie pobudza wzrost wskaźnika motoryzacjiwśród mieszkańców okolicznych terenów, czego potwierdzeniem jestduży wzrost średniego dobowego ruchu na drogach łączącychautostradę A4 z południem województwa dolnośląskiego.W przypadku odcinka DK94 położonego na zachód od Wrocławiawidoczna jest odwrotna tendencja niż w przypadku jej zachodniegoodcinka. Przyczyną takiej sytuacji może być znacznie lepszadostępność do centrum miasta od strony wschodniej, dzięki czemudroga ta odciąża w dużym stopniu autostradę A4.

MAPA 3. Dynamika zmian w ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich we WROF (GPR 2005-2010)

Źródło: Opracowanie IRT na podst. GPR 2005 oraz GPR 2010

Duży wzrost natężenia na większości dróg prowadzących doWrocławiajest związany z rozwojem gospodarczym miasta oraz postępującymizmianami osadniczymi wokół miasta. Wzrost natężenia ruchu napozostałych drogach w obszarze WrOF ma związek ze zwiększającą sięmobilnością ludności, zwiększającym się współczynnikiemmotoryzacji, zmianami na rynku pracy oraz zbyt powolnej poprawiejakości transportu zbiorowego.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


WYKRES 1. Dynamika zmian wskaźnika motoryzacji w latach 2009-2012

Wskaźnik motoryzacjiW latach 2009–2012 na terenie analizowanego obszaru funkcjo-nalnego widoczny jest silny wzrost wskaźnika motoryzacji. W 2012roku w Polsce wskaźnik motoryzacji wyniósł 486 poj./1000mieszkańców, natomiast we wszystkich powiatach leżących na terenieWrOF przekroczony był poziom 500 poj./1000 mieszkańców. Najniższywskaźnik motoryzacji notuje się w powiecie oleśnickim, a najwyższyw powiecie strzelińskim. W 2010 roku widoczne jest zrównywanie siępoziomu motoryzacji w poszczególnych powiatach do poziomumotoryzacji we Wrocławiu. Oznacza to znacznie większą dynamikęwzrostów w otoczeniu miasta niż w samym mieście. Można zauważyć,że poziom motoryzacji w poszczególnych powiatach jest niezależnyzarówno od dostępności dróg wysokich klas technicznych w danympowiecie jak też funkcjonujących kolejowych połączeń pasażerskich.Szczególną uwagę zwraca bardzo duży wzrost poziomu badanegozjawiska w powiecie wrocławskim w 2010 roku. Powiat ten,sąsiadujący bezpośrednio z Wrocławiem, powinien się znajdowaćw zasięgu oddziaływania miejskiego transportu publicznego.

Badając tendencje związane z wskaźnikiem motoryzacji należypodkreślić przede wszystkim jego ciągłość wzrostową. Jest toodmienna sytuacja do krajów zachodnich, gdzie wskaźnik ten odjakiegoś czasu maleje i jest znacznie niższy niż w Polsce. Szczególniedynamiczny rozwoju motoryzacji w Polsce nastąpił po otwarciuzachodnich rynków motoryzacyjnych, po wejściu Polski do Unii. Polskę„zalała” po tym czasie fala samochodów, które stały się dobrempowszechnym, dostępnym praktycznie dla każdego obywatela. Takadostępność samochodu, który stał się niemal „ produktem na każdą

kieszeń” w sposób naturalny zwiększyła mobilność ludnościi przemieszczanie się na coraz większe odległości. Wśród skutkówwzmożonego ruchu samochodowego można wymienić nie tylko corazwiększą degradację środowiska, czy wzrost zagrożeń wypadkamidrogowymi, ale także obniżanie się jakości życia w miastach.Mieszkańcy miasta, narażeni na uciążliwości hałasowe czyzanieczyszczenia powietrza, poszukując lepszych warunków dozamieszkiwania zaczęli migrować na tereny podmiejskie. Większamobilność ludności przyczyniła się do także do zwiększonegozapotrzebowania na wysokiej jakości infrastrukturę drogową. Takasytuacja nie pozostała bez znaczenia dla funkcjonowania transportuzbiorowego. Odpływ pasażerów, przesiadających się do własnychsamochodów obniżył rentowność przedsiębiorstw przewozowych.Coraz mniejsza liczba pasażerów spowodowała zmniejszenie wpływówfinansowych, co doprowadzało do zamykania nierentownych połączeńoraz podnoszenia cen usług. Obniżanie poziomu usług, w tym zmianaczęstotliwości i zasięgu obsługi oraz wysokość cen spowodowała tylkozniechęcanie kolejnych pasażerów, którzy w konsekwencji nie mającdobrej alternatywy byli zmuszeni do korzystania z własnychsamochodów. Proces ten możemy określić mianem„błędnego koła”.

W najbliższych latach na terenie WrOF powinny zostać podjętedziałania mające na celu zmianę istniejącej tendencji wzrostowejpoziomu motoryzacji. Do zahamowania tego trendu może przyczynićsię poprawa oferty w zakresie dostępności i komfortu w transporciepublicznym (szczególnie na terenach podmiejskich), rozwój transporturowerowego, promowanie działań zwiększających napełnienie w jużużytkowanych samochodach osobowych w myśl zasad .carpoolingu

Źródło: Opracowanie IRT na podst. danych GUS


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Miasta – źródło i cel podróżyW obszarze funkcjonalnym cechą charakterystyczną jest silnepowiązanie otoczenia z miastem centralnym. Ta zależność przekładasię, biorąc pod uwagę wysoki poziom motoryzacji oraz wciążniedostateczne standardy obsługi komunikacją zbiorową, nawzmożony ruch samochodowy na kierunkach do i z miastacentralnego. W dużej części jest to efekt suburbanizacji, która rozwijasię blisko miasta i generuje podróże o charakterze codziennym,związane np. z pracą, edukacją czy usługami. Ruch ten nałożony naruch ponadlokalny powoduje tworzenie się zatorów na wlotach domiasta. Wyniki Kompleksowych Badań Ruchu z 2011 r., które zostaływykonane dla Wrocławia pokazują wielkość ruchu na wlotach domiasta i uświadamiają skalę tego problemu dla miasta centralnego.

MAPA 4. Liczba pojazdów wjeżdżających i wyjeżdżających z miasta w szczycie porannym na wyznaczonych kordonach

Źródło: Opracowanie BRW na podstawie KBR dla Wrocławia 2010/2011

WYKRES 2. Model SPLIT we Wrocławiu

Źródło: Opracowanie BRW na podstawie KBR dla Wrocławia 2010/2011

Codzienne rano do miasta wjeżdża ponad 13 tys. pojazdów, a 9 tys.wyjeżdża. Około 190 tys. pojazdów w ciągu doby wyjeżdża i tyle samowjeżdża do Wrocławia. Do centrum miasta codziennie rano wjeżdża21 tys. samochodów. Najwięcej samochodów wjeżdża od strony drógkrajowych: z kierunku kłodzkiego i autostrady A4 - 4286 poj./ h (szczytporanny), z kierunku oławskiego DK94 -2471 poj./ h (szczyt poranny).Taka sytuacja jest szczególnie dotkliwa dla mieszkańców miastakorzystających z dróg stanowiących układ ulic miejskich, alejednocześnie będących trasami wlotowymi do Wrocławia, na którychw szczytach porannym i popołudniowym panuje nadmiernezatłoczenie. W tym wypadku dużym problemem niejednokrotnie jestwłączenie się do ruchu miejskiego z osiedli w granicach.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Skutki dynamicznej motoryzacji nie omijają także miasta i jegomieszkańców. Jak wynika z badań KBR 2010/2011 także we Wrocławiukomunikacja samochodowa jest dominującym środkiem transportu.Wysokie zmotoryzowanie mieszkańców Wrocławia oraz intensywnyruch napływowy z zewnątrz tylko potwierdza, że pomimo kumulacjiproblemu na jednym obszarze niemożliwe jest jego rozwiązaniew ramach tylko granic administracyjnych miasta. Za negatywne skutkitransportu samochodowego dla miasta uznać należy: ponoszenieogromnych nakładów na rozbudowę i utrzymanie infrastruktury,wzrost natężenia ruchu samochodowego, co wiąże się z obniżeniemjakości życia w mieście, odpływ mieszkańców na tereny podmiejskie,czyli utratę dochodów podatkowych, generowanie większychkosztów zewnętrznych przez użytkowników samochodów, czylikorzyści utracone, których nie pokrywają, jak korzystanie z przestrzeniparkingowej (parkowanie przyuliczne), wydatki na leczenie ofiarwypadków i chorób związanych z zanieczyszczeniem komunika-cyjnym, nakłady na remonty i utrzymanie dróg, zmniejszenieefektywności komunikacji miejskiej (spadek wpływów), tereno-chłonność ( jedno miejsce postojowe to koło 20 m ) - zawłaszczanieprzestrzeni miejskiej.

2

Polityka zaspokajania popytu

Konkurencyjność czasowa transportu zbiorowegoz transportem indywidualnym

Ciągły wzrost wskaźnika motoryzacji a tym samym wzrostzapotrzebowania za polepszenie jakości infrastruktury drogowejstanowił często do tej pory dla samorządów wyznacznik dopodejmowania decyzji o rozbudowie dróg. Potrzeba rozbudowy drógpo części zgodna była z oczekiwaniami Unii Europejskiej, dla którejpriorytetem była przede wszystkim poprawa przepustowości sieciw głównych korytarzach. Z uwagi na to, że wejście Polski do UniiEuropejskiej wiązało się z otwarciem drogi do wsparcia środkamifinansowymi, realizacja inwestycji drogowych uległa po tym czasiewyraźnemu przyspieszeniu. Główne przedsięwzięcia inwestycyjneskupiły się na rozwijaniu sieci autostrad i dróg ekspresowych, któremiały poprawić dostępność metropolii w europejskiej siecitransportowej oraz wzmocnić powiązania pomiędzy aglomeracjami.Rozbudowa dróg przynosiła niestety krótkotrwałą poprawę i w dalszejperspektywie nie rozwiązywała problemu a jeszcze generowaładodatkowy ruch.Taka sytuacja niestety odbiła się także na komunikacjizbiorowej. Priorytet rozbudowy dróg powodował dysproporcjew wydatkowaniu pieniędzy na inwestycje drogowe i kolejowei niechybnie prowadził do pogłębiającej się zapaści w transporciezbiorowym. Obecnie Unia znacznie wyraźniej dostrzega problemzatłoczenia dróg i kosztów wzmożonego ruchu samochodowego.Obecnie w dokumentach unijnych ( a także strategicznych krajowych)przewija się oczywisty wniosek, że realizacja polityki transportowejnastawionej wyłącznie na zaspokojenie popytu stanowi zagrożeniedla zrównoważonego rozwoju sektora transportu.

Naturalne jest dążenie do tego, aby podróżowanie, jako niezbędnaczynność związana z pokonywaniem przestrzeni, odbywało się w jaknajkrótszym czasie przy wykorzystaniu największej dostępnejprędkości, uwzględniając koszty poszczególnych rozwiązań. Dążeniedo bardziej efektywnego wykorzystania czasu przez osobypodróżujące jest istotną przesłanką decyzji o wyborze szybszegopołączenia w danej relacji. Dojazd do pracy zajmuje nam średnio 30min w jedną stronę. Wg badań GUS pn. „ Budżet czasu 2013”„dojściai dojazdy”zajmują przeciętnemu Polakowi 4,4% doby.Oszczędność czasu w podróży to myśl, która jako pierwsza jestanalizowana przy wyborze środka transportu. Potwierdzają to różnebadania, w tym także Kompleksowe Badania Ruchu, które zostałyprzeprowadzone we Wrocławiu w 2011 r. W badaniu tym, ocenie

DOSTĘPNOŚĆ TRANSPORTU ZBIOROWEGOWE WROCŁAWSKIM OBSZARZEFUNKCJONALNYM

Analizę przeprowadzono z uwzględnieniem przewozów kolejowych iautobusowych. Pod względem wydajności oraz niskoemisyjnościtransport kolejowy w obszarach aglomeracyjnych jest znacznieefektywniejszy, ale nie należy zapominać, że elastyczność sieciautobusowej pozwala na obsługę o większym zasięgu obszarowym ,którą można wykorzystać jako dowozową do węzłów przesiadkowychna sieci kolejowej oraz jako alternatywę dla transportu indywidualnegona kierunkach pozbawionych infrastruktury kolejowej. Stworzenieoptymalnych warunków funkcjonowania transportu zbiorowegopowinno uwzględniać współdziałanie obu systemów kolejowegoi autobusowego, jako jednej sieci.

W większości gminy posiadają dostęp do jednej linii kolejowej. Dostępdo 2 linii posiadają Siechnice, Miękinia, Czernica i Jelcz Laskowice(w tym 1 nieczynna). Wyjątkiem jest Oleśnica miasto, które dostęp tenmają dla 3 kierunków. Dostępu do linii kolejowej ( rozumianej jako brakinfrastruktury kolejowej w gminie ) nie mają gminy: Zawonia,Domaniów, Jordanów Śląski oraz Kostomłoty. Promienisty przebiegsieci kolejowej w obszarze WrOF w kierunku Wrocławia stanowi dobrąbazę do budowania systemu kolei aglomeracyjnej. Obecnie wszystkiepołączenia kolejowe prowadzące do Wrocławia zatrzymują się naDworcu Głównym, który jest zlokalizowany w części centralnej miastaw odległości 1,5 km od Rynku oraz w bezpośrednim sąsiedztwiedworca autobusowego. Wrocławski węzeł kolejowy jest bardzo bogatyi uchodzi za jeden z lepiej rozwiniętych w kraju. Na liniachprowadzących ruch pasażerski w obszarze WrOF funkcjonuje 19 stacjii przystanków osobowych weWrocławiu i 40 na pozostałym obszarze.

Dostęp do infrastruktury kolejowej

TRANSPORT K OLEJOWY

poddana została m.in. komunikacja zbiorowa, dla której respondencinajgorzej ocenili takie cechy jak: czas podróżowania, czas oczekiwaniana przystankach, punktualność kursowania, konieczność przecho-dzenia między przystankami przy przesiadaniu się i częstotliwośćkursowania. Tworzenie oferty przewozowej, tym bardziej jakoalternatywnej dla transportu samochodowego, powinno więcuwzględniać czynnik czasu w pierwszej kolejności. Biorąc pod uwagędążenie do utworzenia zintegrowanej sieci transportowej, w pierwszejkolejności działania organizatorów transportu zbiorowego powinnybyć skupione na poprawie czasu podróży łączonymi środkamitransportu w stosunku do podróży wyłącznie samochodem.Dostępność czasowa drogowa i kolejowa z gmin WrOF do Wrocławia,która została przedstawiona w części analitycznej dotyczącejdelimitacji obszaru WrOF pokazują kierunki, na których ofertatransportem szynowym powinna w ulec znacznemu poprawieniu.Przede wszystkim dotyczy to kierunków, które obecnie mają dobrejjakości połączenie drogowe przy jednoczesnym funkcjonowaniurównolegle linii kolejowej wymagającej modernizacji, jak np. linianr 143 w kierunku Olesnicy.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

WYKRES 3. Układ stacji i przystanków kolejowych w ciągu poszczególnych linii kolejowych w obszarze WrOF

Źródło: Opracowanie BRW

W ostatnim czasie można zaobserwować ożywienie inwestycyjne,zarówno w zakresie poprawy parametrów sieci, jak i budowy nowejinfrastruktury stacyjnej. W ramach modernizacji linii kolejowej E-59realizowane są 2 nowe przystanki kolejowe w granicach miasta :Wrocław Grabiszyn w rejonie ul. Klecińskiej ( w ciągu linii kolejowej274) oraz Wrocław Cmentarz Osobowice (nazwa robocza) w rejonieCmentarza Komunalnego przy ul. Osobowickiej (w ciągu linii

ZDJĘCIE 3.Stacja kolejowa w Miękini(fot.: BRW)

kolejowej 271). Budowany jest także nowy przystanek kolejowyw Ramiszowie w ciągu linii kolejowej 326.Ostatnie modernizacje na liniach kolejowych w obszarze WrOFstanowią źródło dobrych przykładów poprawy warunków dlapodróżnych oczekujących na pociąg. Są to m.in. stacje i przystankiw ciągu linii E-30.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


ZDJĘCIE 4. Przystanek kolejowy w Mrozowie(fot.: BRW)

Dostępność stacji i przystanków kolejowychWłaściwe rozmieszczenie stacji kolejowych pozwala na zwiększenieatrakcyjności kolei poprzez zapewnienie osobom mieszkającymw pobliżu linii kolejowej łatwego dostępu do stacji i przystanków.Sytuacją idealną byłaby możliwość rozmieszczenia stacji na terenachcharakteryzujących się dużą gęstością zabudowy, tak by promień do5 km od stacji kolejowych objął jak największą liczbę mieszkańców,zapewniając im możliwość skorzystania z transportu szynowego.Najlepszą dostępność do tych punktów infrastruktury mająmieszkańcy Wrocławia oraz miejscowości położonych w jegobezpośrednim sąsiedztwie, gdzie ze względu na istnienie wielu stacjii przystanków osobowych prawie wszyscy mogą do nich dotrzećpieszo lub rowerem. Wraz ze wzrostem odległości od Wrocławiazmniejsza się dostępność do stacji kolejowych. Na terenieWrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego na wszystkich czynnychliniach kolejowych dostępność tę można opisać jako zaledwiezadowalającą. Najlepszą dostępnością stacji charakteryzują się liniekolejowe 236 oraz 277. Osoby mieszkające w odległości 3 km od tychlinii do najbliższej stacji mogą udać się samochodem lub rowerem. Abyzwiększyć atrakcyjność linii kolejowych we WrOF należałoby w obsza-rach o dużej gęstości zaludnienia zapewnić dobra dostępność dostacji. Zwiększenie gęstości przystanków kolejowych na terenie WrOFpozwoliłoby na utworzenie kolei aglomeracyjnej oraz poprawiłobydostępność pieszą i rowerową do stacji, a co za tym idzie zwiększyłobyzasięg oddziaływania linii kolejowej na otoczenie. Analiza obecnegorozmieszczenia przystanków i stacji kolejowych może być punktemwyjścia do zaproponowania usytuowania nowych przystankówkolejowych w następujących miejscach:

• linia 132 odcinek Oława – Lizawice,• linia 143 odcinek Oleśnica – Borowa Oleśnicka,• linia 271 odcinek Oborniki Śląskie – Pęgów,• linia 273 odcinekWrocław Pracze – Brzezinka Średzka,• linia 275 odcinekWrocław Leśnica – Mrozów,• linia 276 odcinek Żórawina –Węgry.

Na terenie WrOF znajdują się dwie linie kolejowe, na których obecnienie prowadzi się ruchu pasażerskiego są to linie 285 (Wrocław Główny– Jedlina Zdrój) oraz 292 (Wrocław Osobowice – Jelcz Miłoszyce). Obiete linie przebiegają przez tereny o średniej i dużej gęstości zaludnienia,co daje szansę uzyskania rentowności w przypadku wznowienia nanich ruchu. Jednak przed wprowadzeniem ruchu pasażerskiegokonieczne jest wykonanie na obu liniach remontów; w pierwszymrzędzie konieczne jest przywrócenie prędkości projektowej, cogeneruje najwyższe koszty. Wieloletnie zawieszenie ruchu pasażer-skiego zmusza również do wykonania szerokiego zakresu pracrenowacyjnych związanych z infrastrukturą obsługi podróżnych. Linia285 (w całości jednotorowa) powinna stanowić ważne dopełnienie jużistniejącej sieci kolejowych połączeń pasażerskich w obszarze WrOF.Linia 292 może stanowić alternatywne połączenie dla linii 277 łączącejWrocław z Jelczem-Laskowicami. Przywrócenie ruchu pasażerskiegona tej linii może być korzystne przy tworzeniu wrocławskiej koleiaglomeracyjnej.

ZDJĘCIE 5. Linia kolejowa nr 275(fot.: IRT)

ZDJĘCIE 6. Nieczynna linia kolejowa nr 285 na relacji Wrocław - Sobótka(fot.: IRT)


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Zwiększenie dostępności do połączeń kolejowych w obszarze WrOFpowinno również nastąpić poprzez zwiększenie integracji przewozówkolejowych i autobusowych. Konieczna jest koordynacja rozkładówkolejowych i autobusowych, szczególnie w rejonach nieobjętychoddziaływaniem linii kolejowych. W przypadku odsunięcia liniikolejowej od terenów najgęściej zaludnionych należy zapewnićmożliwość dowożenia pasażerów na stacje. Pod tym względemnajpilniejszym działaniem powinno być właściwe skomunikowaniestacji Środa Śląska z obszarem miasta.

MAPA 5. Dostępność do stacji i przystanków kolejowych na obszarze WrOF

Źródło: Opracowanie IRT na podst. danych własnych oraz GUS

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


ZDJĘCIE 7. Dworzec kolejowy Wrocław Pracze położony przy liniikolejowej nr 273(fot.: IRT)

Liczba pasażerów korzystających ze stacjii przystanków kolejowychNa obszarze WrOF występuje znaczne zróżnicowanie obciążeniaposzczególnych stacji kolejowych. Największa liczba pasażerówkorzysta z dworca Wrocław Główny oraz Wrocław Mikołajów. Ponadtonajwiększe zainteresowanie połączeniami kolejowymi występujew północno-zachodniej części obszaru WROF. Najmniejszy popyt naprzewozy kolejowe występuje na liniach kolejowych nr:

• 132 (Wrocław Główny – Oława – Brzeg – Opole – Bytom),• 181 (Oleśnica – Syców – Kępno –Wieluń – Herby Nowe),• 276 (Wrocław Główny – Strzelin – Kamieniec Ząbkowicki –

Kłodzko – granica państwa w Międzylesiu),• 766 (Dąbrowa Oleśnicka – Łukanów).

W przypadku linii kolejowych o najmniejszym popycie możliwympowodem niskiego zainteresowania połączeniami kolejowymi jestbliskość dróg wysokich klas (A4 oraz S8), które zapewniają krótki czasdojazdu do Wrocławia. Niski popyt jest szczególnie niepokojącyw przypadku linii 132, która została zmodernizowana w 2011i dopuszcza się tam ruch pociągów pasażerskich z prędkościądochodzącą do 160 km/h. Podobnie niekorzystna sytuacja występujew przypadku linii kolejowej 276, która była w ostatnich latachrewitalizowana, dzięki czemu skrócił się czas dojazdu do Wrocławia.Na liczbę pasażerów na liniach 181 oraz 766 niekorzystnie wpływadługi czas dojazdu do Wrocławia przekraczający 1,5 h, w związkuz czym liczba osób codziennie dojeżdżających w tej relacji jest bliskazeru. Na linii 766 funkcjonują tylko 4 pary bezpośrednich połączeń doWrocławia, co również bardzo niekorzystnie wpływa na liczbępasażerów.

Na wszystkich liniach kolejowych na obszarzeWrOF istnieje możliwośćzwiększenia liczby osób podróżujących koleją poprzez zwiększenieatrakcyjności kolei oraz dostosowanie rozkładu jazdy pociągów dopotrzeb mieszkańców. Na części linii wiąże się to z koniecznością pracinwestycyjnych w celu poprawy infrastruktury kolejowej, co międzyinnymi umożliwi podniesienie dopuszczalnej prędkości pociągów. Naliniach już zmodernizowanych lub będących w trakcie modernizacjiatrakcyjność można poprawić wprowadzając nowoczesny taborkolejowy, który jest w stanie w pełni wykorzystać istniejące parametrytechniczne. Wskazanym działaniem jest również szeroka integracjaróżnych środków transportu pozwalająca nie tylko poprawićwykorzystanie połączeń kolejowych, ale również obniżyć kosztyfunkcjonowania transportu. Koordynacja i integracja taryfowa koleii połączeń autobusowych funkcjonujących na terenie WrOFprawdopodobnie pozwoliłaby zatrzymać wzrost poziomu moto-ryzacji. Ze względu na promienistą strukturę sieci kolejowej we Wro-cławskim Obszarze Funkcjonalnym zasadnym byłoby wprowadzanieuzupełniającej sieci połączeń autobusowych o charakterzeobwodowym, aby zapewnić silniejsze więzi pomiędzy mniejszymimiejscowościami obszaru oraz możliwości dotarcia do dworcówkolejowych.

ZDJĘCIE 8. Dworzec kolejowy w Świętej Katarzynie(fot.: IRT)

ZDJĘCIE 9. Zaniedbany budynek dworca kolejowego w Środzie Śląskiej(fot.: IRT)


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 6. Liczba pasażerów korzystających z kolei na przystankach zlokalizowanych we WrOF

Źródło: Opracowanie IRT na podst. danych UMWD

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MAPA 7. Podział obsługi pasażerskiej pomiędzy przewoźnikami


Przewoźnicy kolejowiOferta transportu kolejowego dla mieszkańców WrOF jest tworzonaprzez 2 przewoźników, którzy obsługują cały obszar. Posiadany przezSpółkę Koleje Dolnośląskie nowocześniejszy tabor przekłada się napostrzeganie przez pasażerów kierunków obsługiwanych przez tąSpółkę jako tych o lepszym standardzie obsługi.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Liczba połączeń kolejowych z gminWrOF doWrocławiaObecna liczba połączeń kolejowych z gmin WrOF do Wrocławia jestniewystarczająca dla obsługi ruchów aglomeracyjnych. Analizującliczbę połączeń kolejowych trudno nie stwierdzić, że stałympasażerem kolei może być tylko ktoś, kto jest w stanie dopasować siędo proponowanego rozkładu jazdy. Przy przyjęciu kursowaniaw godzinach 4.00 - 22.00 dla przykładowych 19 połączeń, daje tośredni takt co 60 min. Przy połączeniach aglomeracyjnych standardempowinno być przyjęcie cyklu minimalnego co 30 min w godzinachszczytu porannego. Porównując w istniejącym układzie połączeń, ichliczbę w szczycie porannym określonym pomiędzy 6.00 – 9.00 ( a więc3 godziny) powinno być co najmniej 7 połączeń. Można więc ocenić,że obecna częstotliwość kursowania transportu kolejowego jest zbytmało elastyczna dla dojeżdżających do pracy, co przy możliwościniepunktualności pociągów, dla pasażera stanowi nieprzewidywalną

MAPA 8. Liczba dobowych połączeń kolejowych z poszczególnych gmin do Wrocławia

Źródło: Opracowanie BRW na podstawie danych z strony www.e-podroznik.pl ( stan listopad 2014r.)

sytuację dotarcia na czas lub zbyt długiego oczekiwania na następnypociąg. Obecnie najbardziej popularna linia kolejowa w obszarze WrOFto linia nr 275 w kierunku Legnicy. Liczba pasażerów na odcinku WrOFprzekracza 5 tys./dobę. Duży potok pasażerski jest także na odcinkuWrocław - Brzeg Dolny, Wrocław - Oleśnica czy Wrocław - ObornikiŚląskie iWrocław - Oława.Obecna oferta nie uwzględnia czynników charakterystycznych dlapołączeń o charakterze aglomeracyjnym. Dostosowanie oferty dozapotrzebowania powinno być ukształtowane z uwzględnieniemtakich czynników jak: zmienność dobowa ( szczyty poranne w kierunkucentrum, szczyty popołudniowe w kierunkach zewnętrznych),zmienność tygodniowa (spadek przewozów w weekendy) orazsezonowa ( mniejsze przewozy w okresie wakacyjnym i ferii ). Pod takiezapotrzebowanie powinna być kształtowania oferta przewozowa.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


TRANSPORT AUTOBUSOWY

W obszarze WrOF jest duże zróżnicowanie w zakresie obsługikomunikacją autobusową gmin z Wrocławiem, a także sposobuorganizowania tego transportu. Oprócz połączeń realizowanych nazamówienie gmin, istnieje gęsta sieć autobusowa, po której przewozyprowadzą przedsiębiorcy prywatni z wykorzystaniem taborumikrobusowego. Z uwagi na wolny rynek przewozów w transporcie

TRANSPORT AUTOBUSOWY

Liderem w liczbie połączeń autobusowych we WrOF jest gminaDługołęka, przy czym duża liczba tych połączeń jest realizowanaw ramach porozumienia z gminą Wrocław na organizację przewozówmiędzygminnych. W pozostałym gminach przyległych do Wrocławialiczba kursów jest w miarę wyrównana z wyjątkiem gminy Miękinia,która ma wprawdzie stosunkowo dużo połączeń kolejowych doWrocławia, ale w przypadku połączeń autobusowych więcej jest ichw kierunku miasta powiatowego Środa Śląska. Należy uznać, że jest tozbyt mała liczba połączeń w odniesieniu do liczby pracujących z tej

MAPA 9. Liczba dobowych połączeń autobusowych z poszczególnych gmin do Wrocławia

Źródło: Opracowanie BRW - dane zebrane na wrzesień 2014

autobusowym istnieje duże zróżnicowanie zarówno w dostępie doinformacji rozkładowej, jak i oferty biletowej. Można też zauważyć,że pomimo zazwyczaj przyjęcia strefowego podziału w cenach biletów(oprócz np. firmy POLBUS, która posiada podział kilometrażowy) –strefy te nie są jednolite i każdy przewoźnik prowadzi własną politykęw tym zakresie.

gminy we Wrocławiu. Dodać jednak także trzeba, że wskazana liczbapołączeń odnosi się do siedziby gminy. Liczba połączeń autobusowychmiejscowości w pobliżu Wrocławia jest większa poprzez realizacjęz gminąWrocław komunikacji podmiejskiej.

Oprócz powiązań poszczególnych gmin z Wrocławiem niezwykleistotna jest obsługa transportem zbiorowym z obszarów wiejskich domiast powiatowych. Jest to szczególnie istotne ze względu na potencjał

Obsługa autobusowa miast powiatowych


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 10. Zakres porozumień międzygminnych z Wrocławiem

Źródło: Opracowanie BRW na podstawie rozkładu jazdy na stronie www.wroclaw.pl

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


tych miast w zakresie miejsc pracy oraz świadczenia usługedukacyjnych czy zdrowotnych. Na rynku przewozów o zasięgupowiatowym w obszarze WrOF najbardziej widoczne są spółkiwyodrębnione z dawnego PKS, w tym: POLBUS PKS, PKS Oława i PKSWołów. Spółki te, mając siedziby w miastach powiatowych, w ramachswojej działalności prowadzą obsługę tych miast. Są to Oława,Oleśnica czy Środa Śląska a także Wołów. Jedynie w mieściepowiatowym Trzebnica nie ma obsługi powiatowej, a zakres obsługimiasta Trzebnicy z sąsiednimi miastami prowadzi prywatnyprzewoźnik.

Część obsługi komunikacją autobusową podmiejską pomiędzygminami a Wrocławiem jest realizowana na podstawie porozumieńmiędzygminnych zawartych pomiędzy gminami ościennymia miastem Wrocław. Zawarte porozumienia można uznać za pierwszyetap procesu integracji. Obecnie na terenie WrOF funkcjonująporozumienia dwustronne pomiędzy Wrocławiem a gminami: WiszniaMała, Miękinia, Długołęka, Siechnice. Łącznie w ramach zawartychdwustronnych porozumień jeździ 17 linii autobusowych.

Komunikacja wewnątrz i międzygminna

Niektóre gminy w ramach zadań własnych organizują komunikacjęzbiorową wewnątrz gminy oraz na kierunku do Wrocławia. Należą donich: gmina Kobierzyce, gmina Siechnice oraz gmina Czernica. Cześćpołączeń gmin ościennych z Wrocławiem jest realizowana przezprywatnych przewoźników mikrobusowych. Brak bezpośrednichz Wrocławiem połączeń autobusowych dotyczy gminy Zawonia,Dobroszyce, zaś z miast najgorzej w liczbie połączeń z Wrocławiemwypada miasto Prusice.W obszarze WrOF transport miejski w swoich granicach a takżeczęściowo wybiegający na obszar podmiejski organizują takie miastajakWrocław, Oleśnica, Oława,Trzebnica i Jelcz Laskowice.Wrocław opiera organizację transportu zbiorowego miejskiego nakomunikacji szynowej z wykorzystaniem sieci autobusowej jakouzupełniającej. Obecnie Wrocław posiada 22 linie tramwajowe oraz 74linii autobusowych.Wydaje się uzasadnione dla obszarów funkcjonalnych przyjęciew przyszłości modelu opartego na związku komunikacyjnym gminWrOF, który przejąłby od gmin go tworzących wszystkie zadaniazwiązane z organizacją lokalnego transportu zbiorowego.

MAPA 11. Usytuowanie końcowych przystanków komunikacji podmiejskiej w centrum miasta (wraz z izochroną co 500m od Rynku)


Wśród miejsc węzłowych w centrum, które pozwalają na przesiadkiz prywatnej komunikacji podmiejskiej na miejską należy wymienić:Dworzec Nadodrze Galeria Dominikańska, Eureka i Wzgórze Polskie,ul. Norwida, dworzec autobusowy, ul. Dawida, pl. Legionów. Jednaknależy zauważyć, że w przypadku komunikacji podmiejskiejorganizowanej przez miasto na mocy porozumień ma ona lepszewarunki przesiadek dla pasażera niż transport mikrobusowy czyautobusowy prywatnego przewoźnika. W niektórych przypadkachprzystanki prywatnego przewoźnika są oddalone od węzłówkomunikacji miejskiej, co powoduje konieczność pokonania przezpieszego większej odległości w przypadku przesiadki ( np. ul. Norwida- pl. Grunwaldzki).

Mając na uwadze dążenie do utworzenia zintegrowanego systemutransportu publicznego w obszarze WrOF, być może weryfikacjipowinny ulec trasy komunikacji podmiejskiej prowadzonej tak bliskocentrum, a więc często na trasach dublujących się z komunikacjąmiejską.

Do elementów integracyjnych w sferze organizacyjnej należy zaliczyćumożliwienie od 2013 r. mieszkańcom Wrocławia poruszanie sięw granicach miasta koleją z wykorzystaniem biletu na komunikacjęmiejską.

Integracja biletowa


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

ELEMENTY INTEGRACJI W SYSTEMIE TRANSPORTU ZBIOROWEGO

Integracja wewnątrzgałęziowaPodstawowy element integracji międzygałęziowej w transporciezbiorowym polega na organizacji wspólnych miejsc przesiadkowychumożliwiających dogodną zmianę środka transportu w ramachróżnych sieci transportu zbiorowego, wspólne rozwiązania taryfoweoraz zintegrowane rozkłady jazdy.

Dla pasażera korzystającego z podróży łączonej wykorzystującej różnesystemy komunikacji zbiorowej najbardziej istotna jest dogodnaprzesiadka pomiędzy tymi systemami. Modelowo powinna być onazorganizowana w jednym miejscu z założeniem maksymalnegoskrócenia dystansu pomiędzy miejscami wymiany pasażerów.Miasta, które prowadzą komunikację miejską, takie jak Wrocław,Trzebnica, Oława, Oleśnica posiadają przy stacjach kolejowychprzystanki komunikacji miejskiej. W pozostałych miastach jak Wołów,Brzeg Dolny, Środa Śląska, Kąty Wrocławskie, Oborniki Śląskie,Siechnice w pobliżu stacji kolejowych lub w obszarze placu

Powiązania miejsc wymiany pasażerów

ELEMENTY INTEGRACJI W SYSTEMIE TRANSPORTU ZBIOROWEGO przeddworcowego znajdują się przystanki autobusowe prowadzącekomunikację pozamiejską, w tym w kierunku Wrocławia. O ilenadrzędne jest ulokowanie w jednej lub bliskiej sobie przestrzeni –przystanków komunikacji autobusowej i kolejowej, ponieważw znacznym procencie oszczędzi to czas i ułatwi przesiadanie siępasażerów, to za równie istotne należy uznać element integracjirozkładowej, czyli dostosowanie rozkładów jazdy obu środkówtransportu, tak aby kontynuowanie podróży nie wiązało się ze zbytdługim oczekiwaniem.

We Wrocławiu, z uwagi na administrowanie drogami przez jednegozarządcę, Miasto na mocy umowy udostępnia przystanki dlaprzewoźników transportu autobusowego.We Wrocławiu komunikacja podmiejska ma przystanki końcoweusytuowane w dwóch rodzajach stref : albo przy węzłachprzesiadkowych w strefie zewnętrznej miasta lub w strefie centralnej.Obecnie linie komunikacji podmiejskiej realizowane na mocyporozumień międzygminnych posiadają końcowy przystanekw poniższych rejonach Wrocławia:

.Leśnica, Galeria Dominikańska,

pl. Grunwaldzki, ul. Mulicka, Psie Pole rondo, Dworzec Nadodrze

MAPA 12. Schemat powiązań komunikacji miejskiej z systemem kolejowym

Źródło: www.wroclaw.pl

Drugą formą integracji jest bilet aglomeracyjny, który obowiązujew środkach komunikacji miejskiej na obszarze Wrocławia orazw pociągach REGIO i osobowych, w klasie 2 spółki PrzewozyRegionalne i Koleje Dolnośląskie. Jest to bilet okresowy, do którego

dokupuje się znaczek aglomeracyjny i uprawnia on oprócz przewozówna zdefiniowanych liniach kolejowych również do poruszania sięw ramach sieci MPK weWrocławiu.

SCHEMAT 1. Zasięg biletu aglomeracyjnego

Źródło: Opracowanie BRW na podstawie danych WTR UM

W przypadku przewozów autobusowych podmiejskich formąintegracji taryfowej jest oferta tzw. biletu zintegrowanego. Biletzintegrowany funkcjonujący na mocy porozumienia międzygminnegoz miastem Wrocław uprawnia do poruszania się w granicachwykupionej strefy oraz na liniach komunikacji miejskiej (opcjonalniew zależności od ceny biletu na wszystkich liniach normalnych lubwszystkich liniach w granicachWrocławia). Z punktu widzenia pasażerajest to korzystne rozwiązanie, ponieważ nie ponosi on dodatkowychkosztów związanych z zakupem biletu miejskiego. Takich możliwościnie oferuje przewoźnik komercyjny. Prowadzenie komunikacji busowejw gminach WrOF przez różnych przewoźników komercyjnychpowoduje również, że panuje również duże zróżnicowanie w przyj-mowaniu taryfy za przejazd.W ramach transportu kolejowego integracja biletowa jest pomiędzyprzewoźnikami Koleje Dolnośląskie i Przewozy Regionalne ( bilety obuprzewoźników są wzajemnie honorowane). Nie są jednak ze sobąkompatybilne taryfy regionalne i PKP InterCity, co wymaga od pasażeradokonania wyboru w zakresie korzystania z oferty konkretnegoprzewoźnika lub zakupu 2 biletów.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


INTEGRACJA MIĘDZYGAŁĘZIOWA

Zakres integracji międzygałęziowej obejmuje parkingi samochodowei rowerowe w pobliżu miejsc węzłowych dla transportu zbiorowego.W granicach Wrocławia do najważniejszych już funkcjonującychmiejsc węzłowych przy stacjach kolejowych wyposażonych w parkingiprzesiadkowe należą : stacjaWrocław Leśnica, stacjaWrocław Psie Pole,czy stacja Wrocław Stadion, niewielki parking znajduje się także przystacji Wrocław Brochów. Dla powiązań z komunikacją miejską zostałyzorganizowane parkingi przy ul. Królewieckiej, przy ul. Ślężnej orazprzy ul. Grabiszyńskiej. Planowane jest rozszerzenie tego systemuo kolejne miejsca oraz rozbudowę już istniejących.Modernizacja linii kolejowych takich jak np. E-30 spowodowałapojawienie się przy stacjach i przystankach kolejowych elementówintegracji międzygałęziowej, jak parkingi samochodowe i rowerowe.

INTEGRACJA MIĘDZYGAŁĘZIOWA

ZDJĘCIE 10. Parking przy przystanku kolejowym w Mrozowie(fot.: BRW)

ZDJĘCIE 11. Parking przy stacji kolejowej w Środzie Śląskiej(fot.: BRW)

ZDJĘCIE 12. Stojaki rowerowe przy stacji kolejowej w Środzie Śląskiej(fot.: BRW)

Wszystkie obecnie funkcjonujące stacje i przystanki kolejowe powinnybyć dostosowane do potrzeb pieszych i rowerzystów, dzięki czemuzwiększy się atrakcyjność połączeń kolejowych oraz być może zasięgoddziaływania już istniejącej infrastruktury. Do pilnych zadań należypoprawa dostępności do krawędzi peronowych poprzez likwidacjębarier architektonicznych oraz montaż w pobliżu stacji stojakówrowerowych. W obszarach pozamiejskich o najwyższej gęstościzaludnienia warto przeprowadzić badania możliwości i zasadnościumiejscowienia parkingów typu P&R w pobliżu stacji kolejowych.Istotne dla integracji transportu zbiorowego z transportemrowerowym jest umożliwienie przewozu roweru w środkachkomunikacji zbiorowej. Takie możliwości są obecnie w pociągach orazw środkach komunikacji miejskiej Wrocławia i wymagają zakupujedynie odpowiedniego biletu.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

ELEMENTY INTEGRACJI PRZESTRZENNEJ

Styk kolei z miejscowościąDla pasażera transportu kolejowego przestrzenna identyfikacjamiejsca dostępu do tego transportu to nie tylko stacja, ale równieżobiekt dworcowy. Pierwotna funkcja dworca jako symbolicznej bramydo miejscowości, uległa zatraceniu. Istniejące w obszarze WrOFobiekty dworcowe w większości nie stanowią pozytywnej wizytówkimiejscowości. Przyczyną jest z pewnością obniżenie znaczenia kolei wprzewozach pasażerskich i wieloletnie zaległości modernizacyjne nakolei. Jednocześnie funkcja obsługi pasażerskiej, wraz z postępemw innych formach sprzedaży usług, przestała istnieć poza większymimiastami, co oznaczało w zasadzie brak potrzeby utrzymywania takichobiektów. Rozdrobnienie w strukturach PKP i przypisanie majątku doróżnych spółek sprawiło, że nadrabianie zaległości w modernizacjiposzczególnych linii nie oznaczało jednocześnie poprawy standarduobiektów dworców. Niejednokrotnie możemy więc zaobserwowaćpolepszony standard w postaci nowych peronów i wiat przyjednoczesnym sąsiedztwie zrujnowanego budynku dworcowego.

ELEMENTY INTEGRACJI PRZESTRZENNEJ ZDJĘCIE 13. Budynek dworcowy w Środzie Śląskiej 0 od strony miasta(fot.: BRW)

ZDJĘCIE 14. Zmodernizowana stacja kolejowa w Środzie Śląskiej(fot.: BRW)

ZDJĘCIE 15. Wejście do budynku dworcowego w Kątach Wrocławskich(fot.: BRW)

ZDJĘCIE 16. Zrewitalizowany dworzec w Brzegu Dolnym(fot.: BRW)

Jednym z rozwiązań prowadzących do poprawy tej sytuacji jestmożliwość nieodpłatnego przekazania obiektów dworcowychsamorządom. Brak wymogów, by funkcja transportowa byłazachowana na całości obiektu, daje szansę wykorzystania częścipomieszczeń dworcowych na cele komercyjne. Dzięki takiejmożliwości wiele obiektów może znaleźć nowe zastosowanie dlaspołeczności lokalnej. Samorządy zwykle wykorzystują przekazanedworce na siedziby własnych instytucji (kulturalnych, społecznych,służb porządkowych), a także na centra komunikacyjne. Możliwe dowprowadzenia w ramach procesu rewitalizacyjnego są np. funkcjeadministracyjne, biurowe, mieszkaniowe, turystyczne ( sklepy, punktyusługowe, punkt informacyjny, bar lub restauracja). W obszarze WrOFwciąż istnieje dużo obiektów dworcowych, które wymagają pilnychdziałań w zakresie poprawy wizerunku. Dla powodzenia tegoprzedsięwzięcia niezbędne są jednak działania dwustronne, pomiędzypodmiotem zarządzającym infrastrukturą a samorządem lokalnym,które wspólnym działaniem mogą doprowadzić do spójnościrozwiązań urbanistycznych, wizerunkowych i funkcjonalnych na stykukolej – miejscowość. Spójność stacji kolejowej (wraz z budynkiemdworcowym) i otoczenia nie może być pominięta przez żadną ze stron.Oprócz potencjału związanego z funkcją miejsca węzłowego dlakomunikacji, wzbogacenie tych obiektów lub otoczenia w innefunkcje usługowe może spowodować większą aktywność ludzkąw tym obszarze i jego działanie kulturotwórcze czy tworzenia nowychrelacji społecznych. Starania o przejęcie budynku dworcowegoprowadzi m.in. gmina Kąty Wrocławskie. Zaś w ostatnim czasiebudynek dworcowy przejęła na własność gminaWołów.

Za pozytywny przykład działań rewitalizacyjnych budynkówdworcowych można uznać oddany we wrześniu 2014 r. dworzecw Brzegu Dolnym.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Problemem dla właściwych procesów integracyjnych miejscowości nastyku z koleją jest właściwe zagospodarowanie przestrzeni przy-dworcowej, która nie posiada obecnie funkcji przestrzeni publicznej.Wyraźnie zauważalne jest pomijanie strefy przed budynkiem dwor-cowym w kształtowaniu miejsca węzłowego, a przecież historyczniebyła to część reprezentacyjna, podnosząca prestiż miejsca. Obecnieprzed budynkami dworcowymi można znaleźć co najwyżej parking,co oznacza, że funkcja transportowa stała się dominująca nadprzestrzenią publiczną.

Jako przykład pozytywnych działań można wskazać modernizacjędworca w Obornikach Śląskich. Kompleksowa przebudowa objęła nietylko sam budynek dworca, ale także rewitalizację pobliskiego parku.Po remoncie w obiekcie dworcowym znalazła się biblioteka miejska.

ZDJĘCIE 17. Plac przed dworcem kolejowym w Wołowie(fot.: BRW)

ZDJĘCIE 18. Plac przed dworcem kolejowym w Wołowie(fot.: BRW)

ZDJĘCIE 19. Budynek dworca kolejowego Wrocław Leśnica(fot.: IRT)

ZDJĘCIE 20. Budynek dworca kolejowego w Obornikach Śląskich(po lewej stronie część parku)(fot.: BRW)


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Rozwój miejscowości w otoczeniu dworcówNiestety zagospodarowanie przestrzenne nie zmierza takżew kierunku budowania potencjału miejsc węzłowych. Możnazaobserwować pogłębiające się zjawisko odwrócenia miejscowościod kolei. Jest to po części skutek wieloletnich zaniedbań w gospodarceprzestrzennej, które doprowadziły poprzez brak odpowiedniejkoordynacji w zagospodarowaniu terenów do kształtowania sięzabudowy w otoczeniu sieci dróg a w izolacji od terenów kolejowych.Po części wynika to z dążenia do zapewnienia rozwoju terenówz dostępem dojazdu, a po części z wizerunku kolei, którego jakość,w tym słabnące parametry oznaczające także większą uciążliwość dlaotoczenia, stanowiły przesłankę do tworzenia w studiach gmin czy

MAPA 13. Usytuowanie dworca kolejowego i autobusowego w strukturze miasta Oleśnica

Źródło: Opracowanie BRW (kolor różowy – dworzec autobusowy, kolor niebieski – dworzec kolejowy)

planach miejscowych pasów izolacyjnych od zabudowy lub ofertyprzestrzennej o charakterze przemysłowym. Taka izolacja z jedno-czesnym funkcjonowaniem i rozwijaniem się przedsiębiorstwautobusowych w centrach miast doprowadziła do dużej dysproporcjiz funkcjach sąsiadujących z dworcem autobusowym a dworcemkolejowy. Przykładem mogą być dwa największe miasta (poWrocławiu)w obszarze WrOF : Oleśnica i Oława. Oba te miasta posiadają dworcekolejowe a także dworce autobusowe, jednak w każdym przypadkumożna zaobserwować lepsze usytuowanie dworca autobusowegow strukturze miasta niż dworca kolejowego, a tym samym większypotencjał pasażerski.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


GŁÓWNE PROBLEMY W ORGANIZACJI ZINTEGROWANEGOTRANSPORTU PUBLICZNEGO

Za główne problemy w organizacji zintegrowanego transportupublicznegoWrOF należy uznać:

• brak jednego organizatora transportu publicznego na całymobszarze,

• brak pełnej integracji taryfowo – biletowej pomiędzyprzewoźnikami ( rodzaje i ceny biletów, harmonizacja trasi rozkładów jazdy, regulaminy, ulgi),

• zróżnicowany standard przewozów,• zbyt mało porozumień pomiędzy gminami regulujących

funkcjonowanie lokalnych linii komunikacyjnych,

GŁÓWNE PROBLEMY W ORGANIZACJI ZINTEGROWANEGOTRANSPORTU PUBLICZNEGO

MAPA 14. Usytuowanie dworca kolejowego i autobusowego w strukturze miasta Oława

Źródło: Opracowanie BRW (kolor różowy – dworzec autobusowy, kolor niebieski – dworzec kolejowy)

• ograniczony wpływ samorządów lokalnych na organizacjęi funkcjonowanie kolejowych przewozów aglomeracyjnych (naszczeblu województwa - przewozy regionalne),

• brak dokumentów planistycznych w zakresie transportuzbiorowego w gminach,

• brak badań zachowań transportowych na obszarze aglomera-cyjnym czy metropolitalnym, które pozwoliłyby zaplanowaćzakres przewozów dostosowanych do rzeczywistego zapo-trzebowania.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

WYTYCZNE DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCHI PLANISTYCZNYCH

Wytyczne Komisji Europejskiej dotyczące polityki transportowej, którezostały zawarte w Białych i Zielonych Księgach wskazują na znaczeniepodnoszenia konkurencyjności dla transportu zbiorowego,w szczególności kolei, dysponującej dużym potencjałem, w zakresieprzewozów pasażerskich. Pojawia się pojęcie „nowej kulturymobilności”, która polegać ma przede wszystkim na optymalizacjipodróży z wykorzystaniem różnych środków transportu i działającejpomiędzy nimi współmodalności. Zakres proponowanych rozwiązańobejmuje m.in. też bardziej efektywne wykorzystanie samochodu jaksystem carsharing czy carpooling a także włączenie samochodu dołańcucha podróży łączonej poprzez organizowanie systemu Park& Ride. Białe Księgi i Zielone Księgi wydane przez Unię Europejską sązbiorem wytycznych, czy wskazówek przy tworzeniu strategii i politykdla krajów, miast czy regionów i określone w nich zalecenia nie sąwiążące dla adresatów. Przyjęcie kierunku wskazanego przez Unię jesto tyle istotne, że aplikowanie o środki finansowe z programówoperacyjnych Unii Europejskiej do współfinansowania inwestycjitransportowych lub związanych z zarządzaniem mobilnością wymagaspójności dokumentów strategicznych z założeniami przyjętymi przezUE w wydanych dokumentach.

(z perspektywą do 2030 roku) szczególny priorytet ustala się dlawzmocnienia transportu kolejowego prognozując m.in., że w ciągunajbliższych kilkunastu lat to przewozy międzyaglomeracyjnei aglomeracyjne będą się rozwijać najintensywniej. Także w

podkreślonyzostał jako jeden z priorytetów - organizacja sprawnego systemutransportu publicznego zintegrowanego z systemami sub-regionalnymi i klokalnymi, konkurencyjnego dla transportusamochodowego. Nowoczesne podejście do kształtowaniamobilności znajduje się we , któryw szerszym ujęciu odnosi się do zagadnień transportowych z dużymnaciskiem prowadzenia działań w kierunku kształtowania właściwejproporcji pomiędzy podróżami samochodowymi a niesamo-chodowymi. Dokument ten, mając na uwadze wzajemne korelacjepomiędzy różnymi dziedzinami kształtującymi popyt naprzemieszczanie się i podejmowanie wyborów transportowych,wskazuje środki realizacji celów polityki dla obszarów m.in. takich jakgospodarka przestrzenna, kształtowanie zrównoważonej mobilności,monitorowanie i modelowanie zachowań komunikacyjnych.

określa jako kierunek dla rozwoju transportupublicznego - kształtowanie spójnego, intermodalnego systemupublicznego transportu zbiorowego zapewniającego wysokiej jakościmożliwości przemieszczeń wewnątrz regionu, obszaru metro-politalnego , obszarów rozwoju oraz jednostek osadniczych. Wśródzasad dla tworzenia spójnego intermodalnego systemu publicznegotransportu zbiorowego znalazły się m.in. integracja przestrzenna,funkcjonalna i taryfowa poszczególnych form transportu zbiorowego,dobór optymalnych środków transportu zbiorowego do skali popytuna przewozy, ułatwienia infrastrukturalne i organizacyjne w dostępiedo transportu zbiorowego dla użytkowników transportuindywidualnego ( parkingi P&R, B&R oraz bezpieczne i wygodnedojścia piesze), powszechna dostępność i wysoki standard

1 2

3

4

5

6

W Strategii Rozwoju Transportu w Polsce do 2020 roku

StrategiiRozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020

Wrocławskiej polityce mobilności

Plan zagospodarowania przestrzennego województwadolnośląskiego

WYTYCZNE DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCHI PLANISTYCZNYCH

DETERMINANTY ROZWOJU TRANSPORTUZBIOROWEGO WE WROF

pasażerskiej informacji statycznej i dynamicznej. W

Wrocławia w części dotyczącej kierunków zagospodarowaniaprzestrzennego dla transportu publicznego przyjęto za niezbędnywzrost udziału transportu publicznego w podróżach w mieście,szczególnie w obszarze ścisłego centrum, w stosunku do transportuindywidualnego- samochodowego, najlepiej w proporcji 70% do 30%.Za najważniejsze działanie w kierunku polepszania jakości życiamieszkańców z jednoczesnym zachowaniem zasad zrównoważonegorozwoju uznaje się optymalizację wykorzystania poszczególnychśrodków transportu w mieście, ze szczególnym naciskiem na transportpubliczny. Szczególną rolę przypisano także do systemu kolejowegow zakresie wykorzystania zapasów przepustowości w celuuruchomienia połączeń dedykowanych dla ruchu miejskiego i aglo-meracyjnego z zapewnieniem odpowiedniej częstotliwości i regu-larności tym połączeniom.

Studiumuwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego7

Rozbudowa dróg w ślad za rosnącym zapotrzebowaniemspowodowała, że swoboda dostępu do terenów w otoczeniu miast jaki dostępność drogowa samych miast uległa poprawie. Jednak ofertamieszkaniowa w obszarach podmiejskich przy jednoczesnymnienadążaniu gminy rozwijania odpowiedniej infrastrukturyspołecznej w jej otoczeniu a także bazy usługowej, a co najważniejszerynku pracy była równolegle przyczyną rosnącej skali przemieszczeńna kierunku miejsce zamieszkania – miasto w zakresie dojazdów dopracy, usług a także szkół. Brak koordynacji w planowaniuprzestrzennym spowodowała także rozproszenie zabudowy orazusług i miejsc pracy, co z kolei przy odpowiednim poziomiedostępności drogowej oraz jednocześnie słabo rozwiniętej ofercietransportu zbiorowego promowało poruszanie się samochodem. Dlamiasta centralnego oraz gmin zamieszkania suburbanizacja to przedewszystkim zwiększanie kosztów obsługi, w tym przestrzennejrozbudowy sieci komunikacyjnej i rozbudowy transportu publicznego.Koszty dotyczą także samych mieszkańców, którzy przemieszczając sięna coraz większe odległości, w coraz większym stopniu obciążająbudżety domowe kosztami dojazdu, ale także zwiększając czaspoświęcony na przemieszczanie się uszczuplają swój budżet czasuwolnego. Przeciwdziałanie spontanicznemu rozlewaniu się obszarówzabudowanych powinno być skupione na poszukiwaniu rozwiązańopartych na integracji planowania przestrzennego z planowaniemoptymalnie i efektywnie funkcjonującego transportu.

Demografia jest dziedziną, która każdorazowo powinna być brana poduwagę przy planowaniu transportu, w szczególności transportuzbiorowego. Zmiany demograficzne mogą wpłynąć na natężenie ruchuna drogach, ale również spowodować spadek liczby osób korzy-stających z komunikacji zbiorowej.Wyzwania przed jakimi stoi nie tylkoPolska, ale i cała Unia to z jednej strony zmniejszanie się populacji,a z drugiej starzenie się społeczeństwa, co wynika zarówno z rosnącejśredniej długości życia, jak i spadku płodności i urodzeń.W konsekwencji tego trendu, liczba młodych ludzi będzie sukcesywniespadać, podczas gdy udział ludzi starszych będzie rosnąć. Wg prognozpopulacja ludności ulegać będzie sukcesywnemu zmniejszeniu .

Proces suburbanizacji

Demografia

8

UWARUNKOWANIA SPOŁECZNE I GOSPODARCZE

1

2

3

4

5

6

7

Carsharing – wspólne użytkowanie jednego samochoduCarpooling – oferowanie przez właściciela miejsca w samochodzie innym osobom w celu wspólnej podróżyDokument przyjęty przez Uchwałą nr 6 Rady Ministrów dnia 22 stycznia 2013 r.Dokument przyjęty Uchwałą SejmikuWojewództwa Dolnośląskiego Nr XXXII/932/13 dnia 28 lutego 2013 r.Dokument przyjęty Uchwałą Nr XLVIII/1169/13 Rady MiejskiejWrocławia z dnia 19 września 2013 r.Dokument przyjęty Uchwałą Nr XLVIII/1622/2014 SejmikuWojewództwa Dolnośląskiego dnia 27 marca 2014r.

Dokument przyjęty Uchwałą Nr LIV/3249/06 Rady MiejskiejWrocławia z dnia 6 lipca 2006r. ze zmianą przyjętą Uchwałą Nr L/1467/10 Rady MiejskiejWrocławia z dnia 20 maja 2010 r.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


W 2050r. liczna ludności Polski wyniesie 33 mln 951 tys. Jest to mniejo 12% ( 4,55 mln) w stosunku do roku bazowego 2013. Aż 98%przewidywanego spadku wielkości populacji będzie dotyczyła miast.Starzenie się społeczeństwa może spowodować zwiększeniezapotrzebowania na przejazdy publiczną komunikacją zbiorową orazkonieczność dostosowania taboru do osób o ograniczonej sprawnościruchowej. Proces starzenia się ludności zachodzi szybciej w miastachniż w obszarach wiejskich, dlatego problem ten powinien byćuwzględniany w szczególny sposób w strategiach dla obszarówmiejskich. Znaczenie także będzie miała zmiana w liczbie osóbw wieku produkcyjnym. Prognozowany spadek liczby tego przedziałuludności może oznaczać także zmniejszenie udziału podróży do pracyw ogólnej liczbie podróży.

W zwraca sięuwagę na zmianę wzorców formowania się rodzin, wynikającąz mniejszej skłonności do tworzenia formalnych związkówmałżeńskich, opóźniania zawierania małżeństw i odkładaną w czasieprokreację. Zjawiska te rzutują w oczywisty sposób na wielkośćgospodarstw domowych. W przyszłości wzrośnie udział gospodarstwmałych 1- lub 2-osobowych oraz zmniejszy się udział gospodarstwwiększych. W świetle zmiany koncepcji gospodarstwa domowego, jaki wieku jego członków możliwe są także zmiany w strukturzeprzewozów. Samochód jak wiadomo jest najbardziej potrzebnyrodzinom z małymi dziećmi i nie musi być tak samo potrzebny dlaaktywnej zawodowo pary. Za takimi zamianami w demografii powinnypójść działania w kierunku dostosowania oferty pod konkretną grupęklientów.

Dla obszaru funkcjonalnego niepodważalna w budowaniu potencjałujest rola miast. Koncentracja w miastach miejsc pracy, administracji,obiektów zdrowotnych, edukacyjnych czy kulturalnych i jednocześnieintensywne rozwijanie się zamieszkiwania na terenach podmiejskichprowadzą do rozwijania się szczególnie dynamicznie tzw. migracjiwahadłowych, a więc regularnych codziennych i rutynowych podróżyz miejsc zamieszkania do miejsc pracy, nauki i usług. Przy czym todojazdy do pracy są jednym z ważniejszych zjawisk przestrzennychkształtujących relacje funkcjonalne w obszarze oraz oddziaływaniaośrodków miejskich. Mając na uwadze dla ważności budowaniaodpowiednich relacji miasta z otoczeniem, w tym tworzenia ofertytransportu zbiorowego, w projekcie przeanalizowano siłę oddzia-ływania miast na otoczenie na podstawie dojazdów do pracy.Wykorzystano dane GUS dotyczące dojazdów do pracy. Przeprowa-dzone badania zeznań podatkowych podatników zatrudnionychgłównie na podstawie umowy o pracę w 2006 r. pozwoliły nautworzenie macierzy przepływów pracowniczych pomiędzy gminamiw Polsce. W niniejszym opracowaniu posłużono się tymi badaniamiw celu rozpoznania natężenia dojazdów pracowniczych nie tylko doWrocławia z gmin objętych WrOF, ale także oceny siły oddziaływaniamiast WrOF na tereny je otaczające. Identyfikacja ruchówpracowniczych pomiędzy tymi obszarami pozwoliła między innymi napodjęcie dalszych rozważań w celu wskazania obszarów, które zewzględu na duży ruch migracji wahadłowych o charakterzepracowniczym powinny mieć wzmocnioną komunikację zbiorową. Donajważniejszych wniosków wynikających z przeprowadzonej analizydojazdów do pracy należą te, które są wskazaniem do budowaniasystemu komunikacji zbiorowej ze względu na siłę przyciągania.Gminy bezpośrednio przyległe do granic Wrocławia mają największeprzepływy związane z dojazdami do pracy do Wrocławia – Długołęka,Miękinia, Jelcz Laskowice czy Kobierzyce. Gminy te powinny miećzapewnione najlepsze warunki dostępności komunikcją zbiorową domiasta centralnego ( czy to autobusową czy też kolejową). Drugim codo wielkości ośrodkiem miejsc pracy są Kobierzyce, dla której to gminy

Prognozie gospodarstw domowych na lata 2008 – 20359

10

Aktywność gospodarcza, migracje wahadłowe

największa intensywność dojazdów do pracy jest z Wrocławia.Skupienie dużej liczby miejsc pracy w jednym obszarze, np. większeprzedsiębiorstwo czy też grupa, powinno być przesłanką dozainteresowania firm organizowaniem samodzielnie dojazdów dopracy z wykorzystaniem transportu zbiorowego. Oprócz oczywistejoszczędności w konieczności budowy parkingów, polepszy towizerunek firmy i zmniejszy ruch samochodowy w obszarze gminy(polepszy warunki zamieszkiwania na jej obszarze stałych mieszkań-ców). Do obszarów miejskich o silnym wpływie na obszary przyległe(gminy wiejskie lub obszary wiejskie) należą Oława oraz Środa Śląska.Dla takich ośrodów niezwykle ważne jest sprawne funkcjonowaniekomuniakcji obsługującej gminę wiejską. Pomiędzy miastem Oleśnicaa gminą wiejską Oleśnica występuje wzajemna prawie równowmiernawymiana pracowników. Miasta zlokalizowane w bliskiej odległości odsiebie mają wzajemną siłę oddziaływania, jak np. Wołów – Brzeg Dolny,Oława – Jelcz Laskowice. Oddziaływanie to jest wskazaniem doorganizowania komunikacji zbiorowej pomiędzy miastami WrOFz pominięciem miastaWrocławia, a więc o zasięgu obwodowym.

Część diagnostyczna wykonana w opracowaniu dotyczyła takżezbadania aktywności gospodarczej gmin. W 2009 roku w obszarzeWrOF było zarejestrowanych łącznie 134 822 podmiotów gospodarkinarodowej i stanowiły one 42% podmiotów funkcjonującychw województwie dolnośląskim. W 2013 roku liczba podmiotów wzrosłado 152 335 i stanowiła już 44% podmiotów funkcjonujących w woje-wództwie dolnośląskim. Największy wzrost w latach 2009 – 2013nastąpił w Siechnicach (miasto). Zauważalna jest także w porówaniuz pozostałymi gminami większa dynamika wzrostu liczby podmiotóww powiecie wrocławskim, w gminach sąsiadujących z Wrocławiem.Dobra dostępność komunikacyjna jest czynnikiem podnoszącymatrakcyjność terenów inwestycyjnych, zaś bliskość Wrocławiagwarantuje m.in. dostęp do kadry wysoko wykwalifikowanychspecjalistów oraz pracowników. Najsłabszy wskaźnik aktywnościgospodarczej w obszarze WrOF wyrażony liczbą podmiotówgospodarki narodowej na 1000 ludności posiadają gminy: Prusice,Kostomłoty, Domaniów, Mietków i Jordanów Śląski. Najsilniejszeośrodki to Wrocław oraz Kobierzyce. Największa stopa bezrobocia jestw powiecie wołowskim do którego należą gminy Wołow, Brzeg Dolnyi Wińsko. Potwierdza się to także w liczbie bezrobotnych zareje-strowanych w gminach Wołów i Brzeg Dolny. Wyrównywanie szansrowojowych w obszarze powinno byćprzedmiotem strategiirozwojowych dla obszaru funkcjonalnego. Z jednej strony wskazanejest zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju dążenie do skróceniadystansu pomiędzy źródłami a celami podróży, co oznacza rozwijanieprzedsiębiorczości i towrzenie miejsc pracy i usług w otoczeniu dużychobszarów zabudowanych, z drugiej strony rozwijanie komunikacjizbiorowej umożliwi lepszy przepływ pracowniczy pomiędzy obszaramigenerującymi miejsca pracy a tymi, których charakter zagospodaro-wania nie pozwala na dynamiczny rozwój aktywności gospodarczej.

Obowiązywanie hierarchicznej struktury planowania publicznegotransportu zbiorowego wymaga przy wytycznych dla planu transpor-towego dla WrOF uwzględnienie ustaleń planów wyższego rzędu. Dlaobszaru WrOF do planów tych należą plan o zasięgu krajowym orazwojewódzkim.

W– międzywojewódzkie i międzynarodowe przewozy

pasażerskie w transporcie kolejowym wskazane zostały połączeniakrajowe, międzynarodowe oraz punkty handlowe, na którychwystępują powiązania wewnątrzgałęziowe lub międzygałęziowe

Planie zrównoważonego rozwoju publicznego transportuzbiorowego11

UWARUNKOWANIA Z PLANÓW TRANSPORTOWYCHWYŻSZEGO RZĘDUUWARUNKOWANIA Z PLANÓW TRANSPORTOWYCHWYŻSZEGO RZĘDU

8

9

10

11

GUS. Prognoza ludności Polski na lata 2014-2050GUS, Studia i Analizy Statystyczne,Warszawa 2009.Dojazdy do pracy. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. Główny Urząd Statystyczny.Warszawa 2014Dokument przyjęty Rozporządzeniem MinistraTransportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 9 października 2012 r. ( poz. 1151)


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

z innymi środkami publicznego transportu zbiorowego i które mogąpełnić funkcję zintegrowanych węzłów przesiadkowych w rozumieniuUstawy PZT . Wskazane w planie krajowym punkty transportoweznajdujące się w granicach WrOF to: WROCŁAW, Oleśnica, Oława,Oborniki Śląskie i Wołów. Przewozy o charakterze między-wojewódzkim i międzynarodowym, których organizatorem jestMinister wykonywane są na liniach kolejowych będących w zarządziePKP Polskie Linie Kolejwoe S.A. na 6 kierunkach (w układzie kierunkówkolejowych WrOF - sieć ta nie zawiera czynnych linii kolejowych nr 277,nr 276 oraz 326).

ma skomunikowaćze stolicą województwa oraz między sobą ośrodki powiatowe , a takżepozostałe ośrodki miejskich o znacznym potencjale demograficznymoraz głównych miejscowości turystycznych. Ze względu na zależnościdotyczące migracji wahadłowych oraz mobilności mieszkańcówregionu, w planie za szczególnie istotne uznano koniecznośćrozwijania transportu aglomeracyjnego we Wrocławskim ObszarzeMetropolitalnym. Biorąc pod uwagę mobilność mieszkańcówDolnego Śląska oraz dostęp do szkolnictwa wyższego jako ważnyelement systemu transportu publicznego wskazano także połączeniawszystkich miast powiatowych i innych większych miast ( powyżej 20tys. mieszkańców) z Wrocławiem. Jednym z zadań określonychw planie jest także powiązanie ze sobą miast będących stolicamipowiatów położonych w bezpośrednim sąsiedztwie. Jest to ważnyelement w kierunku spójności funkcjonalnej i pozwala nawyrównywanie potencjału gospodarczego obszarów. Jako elementyintegracji wymieniono: optymalizację siatki połączeń, koordynacjipomiędzy liniami oraz środkami transportu oraz wprowadzeniezintegrowanych rozwiązań taryfowo – biletowych. W planie wskazanona transport kolejowy stanowiący szkielet transportu zbiorowegow regionie, zaś dla transportu autobusowego wskazano rolęzintegrowanego dowozu do kolejowych węzłów komunikacyjnychoraz podstawowy środek transportu na trasach , gdzie brak jestmożliwości zorganizowania komunikacji kolejowej. Za obszaryniezbędne do działań integracyjnych uznano: integrację taryfową,integrację rozkładów jazdy oraz integrację infrastrukturalną(koncentracja przystanków komunikacyjnych w zintegrowanychwęzłach przesiadkowych). Na sieci transportowej wyznaczono miejscaintegracji infrastrukturalnej, rozumianych jako koncentracjęprzystanków komunikacyjnych w ramach funkcjonujących zintegro-wanych węzłów przesiadkowych. W sieci węzłów zapewniającychintegrację regionalnej komunikacji wewnątrz- i międzygałęziowej,a także powiatowej komunikacji zbiorowej znalazły się: Wrocław,Oleśnica, Oława, Oborniki Śląskie, Wołów, Trzebnica, Jelcz- Laskowice,Środa Śląska oraz Brzeg Dolny. Plan obejmuje wszystkie kierunkikolejowe wychodzące z Wrocławia( w tym linie nieczynne obecnie dlaruchu pasażerskiego – nr 285 i 292, do uruchomienia w dalszymscenariuszu).

12

Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportuzbiorowego dla Województwa Dolnośląskiego

12

13

zintegrowany węzeł przesiadkowy – miejsce umożliwiające dogodną zmianę środka transportu wyposażone w niezbędną dla obsługi podróżnych infrastrukturę, w szczególności:miejsca postojowe, przystanki komunikacyjne, punkty sprzedaży biletów, systemy informacyjne umożliwiające zapoznanie się zwłaszcza z rozkładem jazdy, linią komunikacyjną lubsiecią komunikacyjną ( u.p.t.z.)

Rudnicki.A., Zrównoważona mobilność a rozwój przestrzenny miasta, CzasopismoTechniczne,Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej , 1-2/2010 Zeszyt 3

WYTYCZNE DO PLANUTRANSPORTOWEGO DLA WROF

Mając na uwadze ścisłe powiązanie rozwoju transportu z gospodarkąprzestrzenną oraz wąski zakres przypisany do planu transportowegorozszerzono wytyczne na 3 obszary, w których wskazano najważniejszeelementy stanowiące kierunki działań w celu zrównoważonegorozwoju transportu w obszarzeWrOF.

Wśród najważniejszych zasad kształtowania zrównoważonejprzestrzeni należy wymienić :

• tworzenie obszarów wielofunkcyjnych;• przeciwdziałanie pogłębianiu się zależności miast satelickich od

miasta centralnego, w tym dążenie do wzmacniania niezależnościgospodarczej i usługowej większych jednostek osadniczych,

• dążenie do powstrzymania procesu dekoncentracji osadnictwa,• utrzymanie wysokiej zwartości struktury miast,• dogęszczanie istniejących struktur, nie zaś tworzenie nowych,

odrębnie funkcjonujących,• promowanie rozwijania się osadnictwa w rejonach umożliwia-

jących efektywną obsługę komunikacją zbiorową,• rozwijanie intensywnej zabudowy wzdłuż korytarzy komunikacji

zbiorowej w szczególności szynowej z centralizowaniem jejw rejonach stacji i przystanków,

• rozwijanie osadnictwa na terenach podmiejskich w strefachdogodnie powiązanych z koleją,

• dążenie do strefowania rodzaju zabudowy w zależności oduciążliwości trasy (tworzenie ekranu z obiektów o funkcji mniejwrażliwej)

• zachowanie rezerw pod elementy integrujące typu park & ride orazpod funkcje nowych przystanków i stacji kolejowych wraz ze wska-zaniem w ich otoczeniu funkcji korelujących z funkcją węzłowąpunktu wymiany pasażerów (np. funkcja usługowa),

• dążenie do nasycenia usługami obszaru pomiędzy źródłema celem podróży (przechwycanie klienta w czasie podróży i takkoniecznej do przebycia np. dom - praca).

W tworzeniu modelu zrównoważonego podstawą działań powinnotworzenie warunków do wykonywania jak największej liczby podróżykrótkich. Zrównoważona przestrzeń zawiera w obszarze lubw bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej wszelkiepotrzebne usługi i miejsca pracy, rozrywki i odpoczynku. Przyjmującdystans 300 – 800 m za najbardziej akceptowany, bo pozwalający nadojście piesze w czasie 5-10 min , należałoby w tym promieniu odkażdego miejsca zamieszkania lokalizować podstawowe usługi jakprzychodnia, żłobek, przedszkole, podstawowe usługi handlowe,przestrzeń do spotkań lokalnej społeczności oraz ogólnodostępnazieleń, w formie małego parku czy przestrzeni spacerowej. Dalejpołożone obiekty wyższej edukacji, obiekty kulturalne, większezałożenia parkowe powinny być dostępne rowerem lub komunikacjąpubliczną.Konieczne jest planowanie z wyprzedzeniem korytarzy pod rozwójkomunikacji zbiorowej i podstawowych elementów związanychobsługą podróżnych. Zbytnia dowolność w rozwijaniu się terenówgenerujących ruch bez utrzymania rezerw spowoduje brak możliwościrozwijania elementów niezbędnych (jak np. tereny pod parkingiw pobliżu stacji kolejowych). Rozgęszczenie zabudowy na obrzeżachmiast powoduje, że dostarczanie usług transportu zbiorowego wiążesię ze zbyt wysokimi kosztami i jest nieuzasadnione ekonomicznie.Komunikacja zbiorowa kursuje w takich obszarach rzadziej i tym

13

OGÓLNE WYTYCZNE FUNKCJONALNO – PRZESTRZENNEDLA ROZWOJUT RANSPORTUOGÓLNE WYTYCZNE FUNKCJONALNO – PRZESTRZENNEDLA ROZWOJUT RANSPORTU

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


samym standard obsługi jest niższy niż np. w obszarach gęstozabudowanych. Dlatego też planowanie transportu zbiorowego niemoże opierać się na przyjęciu modelu obsługi 100% wszystkichmieszkańców komunikacją zbiorową. Należałoby dokonać podziałuobszaru funkcjonalnego na strefy, w których zróżnicowany byłbypoziom obsługi komunikacją zbiorową. Dla każdego z przyjętychobszarów wskazać należałoby standard obsługi czyli % mieszkańcówobjętych dostępem do komunikacji zbiorowej np. w zasięgu 400 m odkomunikacji autobusowej i tramwajowej i 1000 m w odległości odstacji kolejowej. Dla obszarów o najniższym % obsługi (ze względu np.na największe rozgęszczenie zabudowy) promowany powinien byćmodel dojazdu innym środkiem transportu do punktu węzłowegoi umożliwienie wygodnej i przy minimalnej stracie czasu przesiadki.Największe węzły przesiadkowe powinny służyć jako węzły, gdzienastępuje integracja struktury funkcjonalno – przestrzennejz systemem transportu publicznego. Węzły te powinny pełnić rolęlokalnego centrum aktywności, w którym funkcji przesiadkowejtowarzyszyć powinny funkcje komercyjne stanowiące dodatkowygenerator ruchu. Miejsca te powinna charakter yzowaćwielofunkcyjność, a wiec oprócz warunku w postaci sąsiedztwazaludnienia powinny zawierać funkcje handlowe, kulturalne. Przytakim założeniu możliwe jest połączenie przesiadki z dostarczaniemusług w postaci np. zakupów, dzięki czemu czas oczekiwania jestbardziej akceptowany a dodatkowo stanowi korzyść ekonomiczną dlaprzedsiębiorcy, który podejmuje się prowadzić działalność w takimmiejscu. Wskazane jest także w takich miejscach mieszane funkcjipublicznej i prywatnej poprzez wykraczanie z ofertą bliżej klienta(ogródki gastronomiczne, ale również wystawy i ekspozycje,kwiaciarnie). Niezbędne dla takich działań jest umożliwienie ichrealizacji na podstawie dokumentów planistycznych. Nasycenieokolicy miejsc węzłowych „pożądanym” zagospodarowaniemumożliwi zaistnienie odpowiednich relacji z funkcją komunikacyjną.

W małych miejscowościach, gdzie komunikacja zbiorowa kumuluje sięw jednym punkcie (przystanek lub zespół przystanków) istotne jest,aby miejsce to dostarczało jak najwięcej możliwości transportowych(typu stacja kolejowa z przystankiem autobusu dowożącego lubrozwożącego, infrastruktura rowerowa, Park & Ride). Powodzenietakiego miejsca uzależnione jest przede wszystkim od zintegrowaniarozkładów jazdy w transporcie zbiorowym, ponieważ brak dodatkowejoferty w postaci usług może powodować poczucie straty czasuw przypadku zbyt długiego oczekiwania na przesiadkę.Warunkiem powodzenia dla kształtowania miejsc węzłowych, jakomiejsc użytecznych publicznie jest także ich dostępność dla każdego,w tym niepełnosprawnych, matek z dziećmi ( w wózkach), osóbstarszych – to zapewnia jego optymalne funkcjonowanie i generujez pewnością większą aktywność społeczną. Dla osiągnięcia wysokiejjakości rozwiązań tych przestrzeni powinna zostać stworzonastandaryzacja, która dawałaby gwarancję dostępności dla różnychgrup społecznych.

Transport zbiorowy powinien być zrównoważony, czyli spełniającywymogi środowiskowe i bezpieczeństwa, powinien być dostępny dlawszystkich, a więc przystosowany także dla osób niepełnosprawnychi osób o ograniczonej zdolności ruchowej a także powinien byćzintegrowany zarówno wewnątrzgałęziowo (kolej, autobus, tramwaj,zintegrowany bilet, integracja rozkładów jazdy, wspólna politykataryfowa, informacja, węzły przesiadkowe) jak i międzygałęziowo(parkingi P&R i B&R, odpowiednia infrastruktura doprowadzająca dowęzłów przesiadkowych)Głównym celem w obszarze WrOF powinno być dążenie do zmianyproporcji pomiędzy środkami transportu samochodowegoa niesamochodowego oraz dążenie do zwiększenia znaczeniaw przewozach komunikacji zbiorowej szynowej, a więc tramwajuw obszarze miasta oraz transportu kolejowego do obsługi terenówpodmiejskich.

WYTYCZNE DLA ROZWOJU TRANSPORTU PUBLICZNEGOWE WROFWYTYCZNE DLA ROZWOJU TRANSPORTU PUBLICZNEGOWE WROF

ZasadyPlanowanie rozwoju transportu zbiorowego powinno odbywać sięz uwzględnieniem poniższych zasad:

• zintegrowanie wszystkich rodzajów transportu w węzłachprzesiadkowych,

• optymalne wykorzystanie istniejących zasobów poprzezmodernizację, zmiany organizacji przewozów i wprowadzeniepriorytetu w ruchu dla transportu zbiorowego(wydzielone pasyi torowiska, ulice piesze z dopuszczeniem ruchu pojazdówkomunikacji zbiorowej, pierwszeństwo na skrzyżowaniachz sygnalizacją świetlną),

• planowanie sieci komunikacji zbiorowej w sposób ograniczającykonkurencyjność przewoźników na tych samych obszarach lubciągach komunikacyjnych,

• budowanie na obrzeżach miasta węzłów przesiadkowych wrazz parkingami typu P&R, („przechwytywanie” transportu samocho-dowego indywidualnego),

• dążenie do stworzenia: jednej jednostki zajmującej się organizo-waniem i zarządzaniem transportem zbiorowym w obszarze WrOF,zintegrowanego biletu obowiązującego na wszystkie środkitransportu zbiorowego w obszarzeWrOF, zintegrowanej informacjipasażerskiej pozwalającej na dostępność w węzłach przesiad-kowych pełnej i rzeczywistej informacji o rozkładzie jazdy różnychśrodków transportu zbiorowego,

• skoordynowanie rozkładów jazdy wszystkich rodzajów transportuzbiorowego w węzłach przesiadkowych,

• stosowanie rozwiązań umożliwiających pełną dostępnośćkomunikacji zbiorowej dla osób niepełnosprawnych oraz o ograni-czonych możliwościach ruchowych.

Elementami składowymi systemu transportu zbiorowego WrOFpowinny być:

kolej aglomeracyjna• sieć tramwajowa• sieć autobusowa dowożąca do węzłów przesiadkowych• sieć autobusowa obsługująca obszary bez dostępu do systemu

szynowego

Planowanie transportu zbiorowego powinno być oparte o badaniaruchu, które są podstawowym źródłem wiedzy o rzeczywistychkierunkach przemieszczania się, używanych do tego środkówtransportu a także motywów podróży. Badania powinny byćprzeprowadzone w sposób kompleksowy (pomiary ilościowe potokówsamochodowych , pasażerskich i pieszych oraz badania ankietowezachowań komunikacyjnych), bo tylko takie będą źródłem miaro-dajnych danych o ruchu w sieci i zachowaniach komunikacyjnychmieszkańców oraz pozwolą na opracowanie modelu ruchufunkcjonującego systemu transportowego analizowanego obszaru.Uzyskane na podstawie takich badań dane na temat zachowańkomunikacyjnych mieszkańców, ich rzeczywistej ruchliwości mogą byćwykorzystywane do efektywniejszego zarządzania całym systememtransportowym w obszarze a także planowania całej sieci transpor-towej. Jednocześnie poznanie preferencji wyboru w transporciepozwoli nie tylko na lepsze planowanie komunikacji zbiorowej, aletakże na przyjęcie odpowiednich działań mających na celukształtowanie pozytywnych zachowań komunikacyjnych.

Planowanie rozwoju transportu powinno być oparte o koncepcjęrozwoju zrównoważonego transportu we WrOF. Koncepcja ta powinnaprzyjąć za podstawę podejście do rozwoju transportu całościowo, a niejako funkcjonujących niezależnie systemów, ponieważ tylko wtedymożliwe jest osiągnięcie synergii w całym układzie. Przyjęty napodstawie koncepcji komplementarny system transportowynależałoby realizować z przyjęciem priorytetu w inwestycjach dlatransportu zbiorowego oraz dążenia do modernizacji i rewitalizacji liniikolejowych przede wszystkim na kierunkach posiadających największypotencjał w postaci intensywnie rozwijających się terenów w zasięgujej możliwej obsługi.

• s


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Dla wyrównania poziomu obsługi transportem zbiorowym gminpozbawionych dostępu do infrastruktury kolejowej niezbędna jestorganizacja przewozów autobusowych od miejsc z najsłabsządostępnością kolejową (Prusice, Zawonia, Dobroszyce, Domaniów) dowęzłów przesiadkowych zewnętrznych typu Trzebnica, ObornikŚląskie, Oleśnica, Oława.

Utworzenie sprawnie działającej kolei aglomeracyjnej łączącejobszary podmiejskie i gminy obszaru funkcjonalnego z miastemcentralnym powinno być głównym celem dla poprawy dostępnościtransportowej całego obszaru funkcjonalnego.

Dla systemu kolei aglomeracyjnej należy założyć:• obsługę w kierunkach terenów o najszybciej postępującej

urbanizacji,• modernizację oraz rewitalizację istniejącej sieci i budowę nowych

przystanków kolejowych w miejscach umożliwiających obsługęterenów podmiejskich o intensywnie rozbudowanej tkancemieszkaniowej,

• przyjęcie częstotliwości kursów dostosowanej do potrzebpodróżnych (uwzględnienie szczytu porannego i popołudnio-wego),

Włącznie kolei aglomeracyjnej do systemu zintegrowanegotransportu zbiorowego wymaga:

• utworzenia węzłów przesiadkowych w rejonach ważniejszychstacji z dostępem do kompleksowej informacji o możliwościachkontynuacji podróży,

• realizacji w rejonach węzłów przesiadkowych parkingów Park& Ride i Bike &Ride na ważniejszych stacjach oraz na obrzeżachmiasta w rejonach stacji i przystanków kolejowych,

• zapewnienia integracji rozkładowej z komunikacją autobusowądziałającą na zasadzie dowozowej do stacji,

• utworzenia oferty biletu zintegrowanego.

Biorąc pod uwagę istniejący system sieci kolejowej w obszarze WrOFmożliwych jest kilka wariantów funkcjonowania układu koleiaglomeracyjnej. System ten powinien bazować na istniejącej sieciinfrastruktury kolejowej z założeniem wykorzystania wszystkichdostępnych korytarzy kolejowych umożliwiających ruch pasażerskiwe wrocławskim obszarze funkcjonalnym. Dla uzyskania większejefektywności przewozów na sieci aglomeracyjnej oraz poprawywizerunku kolei, niezbędne jest rozwijanie struktury przestrzennejw otoczeniu stacji i przystanków kolejowych, tak aby polepszyćfunkcjonalność miejsca, jego zasięg oraz rozwijać wielofunkcyjnośćmiejsca ( podróże łączone typu : podróż do pracy - zakupy- usługi -podróż do domu). Obszary te powinny stanowić przestrzeniepubliczne zorientowane na przystanek czy stację. Układ wro-cławskiego węzła kolejowego i dojazd z prawie wszystkich kierunkówdo Dworca Głównego przez podg. Grabiszyn powoduje, że przyrównoległym prowadzeniu ruchu aglomeracyjnego i dalekobieżnegoprzepustowość tego odcinka może być niewystarczająca. Rezerwyterenowe wskazane zarówno w Studium uwarunkowań i kierunkówzagospodarowania przestrzennego Wrocławia, jak i kontynuowanew postaci rezerwy konkretnych terenów w miejscowych planachzagospodarowania przestrzennego umożliwiają wykonaniedodatkowego toru na tym odcinku bez nadmiernej ingerencjiw tkankę miejską. Rozwiązanie to może być rozpatrywane w dalszejperspektywie. Wyprzedzająco należy rozpatrzyć jednak innemożliwości uzyskania odpowiednich parametrów dla koleiaglomeracyjnej w wykorzystaniem istniejącej infrastruktury, w tymwykorzystanie Dworca Świebodzkiego. Jest to dworzec czołowyusytuowany w dogodnym dla przesiadek miejscu miasta, bliskocentrum (w zasięgu dojścia pieszego). W przypadku uruchomienia liniikolejowej w kierunku Dworca Świebodzkiego możliwe byłobyprzejęcie przez niego ruchu z kierunku linii 274 (a więc z kierunkuświdnickiego). Tym samym możliwe byłoby odciążenie od pro-

Kolej aglomeracyjna

wadzenia obsługi tego kierunku przez Dworzec Główny i odcinkapomiędzy Dworcem Głównym a podg. Grabiszyn.

Funkcjonowanie kolei aglomeracyjnej można rozpatrywać w conajmniej kilku wariantach, przy założeniu jednak, że rolę istotnych strefprzesiadkowych w śródmieściu Wrocławia pełnić powinny: DworzecGłówny, Dworzec Mikołajów , Dworzec Nadodrze oraz DworzecŚwiebodzki

w wariancie 1 - poprzez dogodne usytuowanie tych dworcóww stosunku do centrum miasta oraz w rejonach węzłów przesiad-kowych mogłyby one umożliwiać funkcjonowanie kolei aglomera-cyjnej jako dowożącej do wskazanych dworców,

w wariancie 2 - w przypadku stworzenia kolei aglomeracyjnej naliniach pomiędzy miastami z przejazdem przez Wrocław wymaganebyłoby poprzez układ kolejowy prowadzenie każdorazowo połączeńpoprzez Dworzec Główny i tym samym nadmierne obciążenianajsłabszego odcinka wrocławskiego węzła kolejowego. Należy w tymprzypadku dokładnie przeanalizować stratę czasu, powodowaną przezczekanie na wpuszczenie na newralgiczny odcinek, z założeniem żepierwszeństwo przejazdu powinna mieć kolej dalekobieżna, któraz racji funkcji powinna zatrzymywać się na Dworcu Głównym.

jeśli jednak, z różnych uzasadnionych przyczyn, nie zostaniewybrany żaden z dwóch wariantów wskazanych powyżej, możliwy jesttakże wariant rozwijania kolei aglomeracyjnej z wykorzystaniemtramwaju dwusystemowego, który odcinek centralny miastapokonywałby torami tramwajowymi a dopiero poza centrumwyjeżdżałby na tory kolejowe. Rozwiązanie takie wymaga jednakwcześniejszych analiz, które wykażą uzasadnione ekonomicznei funkcjonalnie korzyści. Niewątpliwie zaletą takiego rozwiązania jestuniezależnienie od przepustowości sieci kolejowej w centrum, większadostępność dla ruchów aglomeracyjnych centrum miasta (większaczęstotliwość przystanków , bliżej centrum) oraz ułatwieniaorganizacyjne zarówno taryfowe jaki i informacyjne.Przy projektowaniu systemu łączącego infrastrukturę kolejowąz miejską szynową należy uwzględnić przede wszystkim wpływ taboruna istniejącą sieć tramwajową (większe obciążenia) oraz koniecznośćstosowania taboru, który może poruszać się zarówno po sieci kolejowejjak i tramwajowej, co znacznie podraża koszt funkcjonowania całegosystemu. Prowadzenie działań w kierunku integracji obu systemówzwiększy elastyczność funkcjonowania całej sieci i pod tym kątemdziałania te należy uznać za właściwy kierunek rozwijania transportuzbiorowego. Niezbędna jest jednak analiza kosztów i korzyściz uruchomienia takiego systemu.

(załącznik graficzny)W ramach realizacji węzłów przesiadkowych niezbędne jest przyjęcieukładu hierarchicznego węzłów wskazującego również kolejnośćinwestycyjną ich organizacji lub budowy. Ze względu na zasięg obsługioraz możliwości powiązań pomiędzy różnymi systemami transportuzbiorowego w pierwszej kolejności preferowana powinna byćrealizacja węzłów komunikacyjnych zewnętrznych WrOF w miejscachnajlepszej dostępności transportu kolejowego oraz dostępnościautobusowej o zakresie miejskim, gminnym i powiatowym (Oława,Oleśnica, Oborniki Śląskie, Brzeg Dolny lub Wołów , Środa Śląska). Dlaograniczenia ruchu samochodowego z obszarów pozamiejskich doWrocławia wskazana jest budowa lub rozbudowa w pierwszejkolejności węzłów przesiadkowych na obrzeżach Wrocławiaw dostępem do komunikacji szynowej lub autobusowej miejskieji skupiających linie komunikacji podmiejskiej i regionalnej orazwyposażonych w parkingi Park & Ride i Bike&Ride. Organizacjaśródmiejskich węzłów przesiadkowych w rejonach najważniejszychdworców kolejowych ( Dworzec Główny Dworzec Mikołajów, DworzecNadodrze) powinna się skupić na maksymalnym ułatwieniu przesiadkina komunikację miejską.

Konieczność uwzględnienia planów transportowych wyższego rzędujest wyznacznikiem dla proponowanej hierarchizacji węzłóww obszarzeWrOF.

1)

2)

3)

Zintegrowane węzły przesiadkowe

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


TABELA 1. Proponowana hierarchia węzłów przesiadkowych

Nazwa węzłów Cechy Proponowanelokalizacje

regionalne • znajdują się na kierunku istotnym dla połączeń międzywojewódzkich lub (i) międzynarodowych• znajdują się w układzie dróg prostopadłych do linii kolejowej z powiązaniem z najbliższymi

miastami (szybki dostęp autobusowy)

WrocławOleśnica

OławaOborniki Śląskie

aglomeracyjnepodstawowe

węzły spełniające co najmniej 2 z poniższych warunków:• posiadają dostęp do infrastruktury kolejowej,• są położone w ciągu ważniejszych dróg prostopadłych do linii kolejowej wiążących węzeł

z najbliższymi miastamiWrOF,• są położone w ciągu ważniejszych dróg wiążących węzeł z najbliższymi siedzibami gmin lub

miastami pozbawionymi dostępu do infrastruktury kolejowej,• pełnią funkcje siedziby powiatu

WrocławOleśnica

OławaOborniki Śląskie

Brzeg DolnyJelcz Laskowice

Środa ŚląskaTrzebnica

Wołów

aglomeracyjneuzupełniające

• są ośrodkiem miejskim z dostępem do infrastruktury kolejowej• posiadają dobrą dostępność kolejowo - drogową lub drogową

Kąty WrocławskieSiechniceSobótka

miejskiezewnętrzne

• są usytuowane w granicachWrocławia przy ważniejszych wlotach drogowych doWrocławia• posiadają dostęp do linii kolejowych,• w bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się przystanki komunikacji miejskiej,• znajdują się w układzie wrocławskich węzłów przesiadkowych „full comfort”,

Psie PoleLeśnica

BrochówStadion

Nowy Dwór

śródmiejskie • węzły przesiadkowe skupiające co najmniej 2 kierunki kolejowe• dostęp do komunikacji miejskiej (skupienie linii lub węzeł przesiadkowy w pobliżu)• usytuowane blisko centrum miasta

Dworzec GłównyDworzec NadodrzeDworzec Mikołajów


„Punkty handlowe” , które mogą pełnić funkcję zintegrowanychwęzłów przesiadkowych dla przewozów kolejowych organizowanychprzez ministra (międzynarodowe i międzywojewódzkie) to wymie-nione powyżej – węzły regionalne. Węzły wskazane jako aglomera-cyjne podstawowe to „zintegrowane węzły przesiadkowe” wskazanew planie transportowym wojewódzkim.W węzłach przesiadkowych powinna następować integracja poniż-szych gałęzi transportu :

• transportu kolejowego,• transportu autobusowego organizowanego przez jednostki

samorządu terytorialnego,• transportu autobusowego komercyjnego,• komunikacji samochodowej (P&R),• komunikacji rowerowej (B&R).

Podstawowa zasada integracji transportu zbiorowego w węzłachtransportowych powinna obejmować organizację przestrzeniw sposób maksymalnie ułatwiający pasażerom przesiadanie się.Oznacza to tworzenie krótkich, czytelnych i dogodnych drógprzemieszczania się dla różnych grup pasażerów (w tym osóbniepełnosprawnych, z dużym bagażem itp.) pomiędzy miejscamizatrzymania się pojazdów transportu zbiorowego.

14 Dla prawidłowego przyjęcia rozwiązań przestrzennych i organiza-cyjnych węzła przesiadkowego niezbędne jest wyprzedzającozdefiniowanie wszystkich podsystemów transportu publicznego, któremają podlegać integracji w węźle oraz ustalenie ich hierarchiiwzględem siebie. Pomimo oczywistego rozwiązania, najbardziejwskazanego z punktu widzenia pasażera, skupienia wszystkichniezbędnych środków transportu zbiorowego w jednej spójnejprzestrzeni ( np. w sąsiedztwie stacji kolejowej), należy wziąć poduwagę, że niezależność organizacyjna oraz dysponowanie własnymterenem przewoźników transportu autobusowego i kolejowego dlawielu miast oznacza usytuowanie obecnie dworców autobusowychi kolejowych w oddaleniu od siebie. W takim przypadku „miejsceumożliwiające dogodną zmianę środka transportu” (wg definicjiz ustawy o ptz) powinno zostać przypisane do lokalizacji stacjikolejowej, a „dowiązaniem” systemu autobusowego powinna byćlokalizacja przy stacji kolejowej przystanku autobusowegopośredniego dla przewozów regionalnych czy lokalnych pomiędzydworcem kolejowym a autobusowym lub też sprawna komunikacjao zasięgu miejskim(czy gminnym) kursująca z założeniem integracjirozkładowej.

14Określenie z planu transportowego krajowego


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

TABELA 2. Proponowane powiązanie środków transportu w węzłach

Miasta

Transport kolejowy

P & R


Transport autobusowy

B & RMiędzywojewódzki - M

Regionalny - R

Aglomeracyjny -A

Dalekobieżny, regionalny - D

Międzymiastowy ( linia obwodowa) - MM

Lokalny – L, podmiejski- pm,

gminny - g miejski -m

Oleśnica

Oława

Trzebnica

Środa Śl.

Wołów

Brzeg Dolny

Oborniki Śląskie

Jelcz Laskowice

Kąty Wrocł.

Siechnice

Sobótka

M

M

M

R

R

R

R

R

R

R

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

(A)

D

D

D

MM

MM

MM

MM

MM

MM

MM

MM

MM

L

L

L

L

L

L

L

L

L

pm

pm

pm

pm

g

m

m

m

(m)

m

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

Należy założyć, że miasto Wrocław, które zdefiniowane zostałow planie transportowym krajowym i wojewódzkim jako „węzełtransportowy”, posiada szczególne zasady kształtowania rozwiązańintegracyjnych, które polegają na integracji transportu samocho-dowego z transportem zbiorowym w wyznaczonych „węzłachmiejskich zewnętrznych” usytuowanych na obrzeżach miasta, zaśintegracja komunikacji kolejowej z innymi systemami transportupublicznego następuje w obrębie wszystkich wskazanych węzłówśródmiejskich. W tabeli wskazano przebieg proponowanej liniiautobusowej obwodowej pomiędzy miastami WrOF z założeniemwariantowego prowadzenia w części zachodniej (przez Środę Śląskąlub z jej pominięciem oraz przezWołów lub Brzeg Dolny).Dla węzłów wskazanych jako węzły miejskie zewnętrzne zakłada sięprzede wszystkim integrację transportu szynowego i transportuautobusowego podmiejskiego z transportem miejskim. Należy przytym mieć na uwadze, że wprowadzenie kolei aglomeracyjnejo wysokiej częstotliwości kursowania powinna przekładać się także nazmiany w sieci komunikacji podmiejskiej, która powinna obsługiwaćprzede wszystkim obszary pozbawione dostępu do infrastrukturykolejowej oraz pełnić rolę dowozową do stacji i przystankówkolejowych na sieci aglomeracyjnej.

Zakłada się, że docelowo w ramach porozumienia gmin lub powiatóww obszarze WrOF powstanie jedna jednostka organizacyjna, którejzadaniem będzie organizowanie publicznego transportu zbiorowegooraz integracja systemu komunikacji autobusowej z komunikacjąkolejową obecnie będącą w kompetencjach województwa. Pozwoli tona takie ukształtowanie sieci, która w miejscach węzłowych (organizo-wanych przy stacjach kolejowych ze względu na założeniu transportuszynowego jako podstawowego środka transportu dla przewozówaglomeracyjnych) skupiać będzie zarówno kolej jak i autobus. Przyczym rolą komunikacji autobusowej powinno być dowożeniew pierwszej kolejności do miejsc węzłowych.

Planowany układ węzłów przesiadkowych we Wrocławiu zakładastworzenie sieci węzłów o zróżnicowanej funkcji w układzietransportowym miasta wynikającej z zasięgu obsługi oraz poziomuintegracji z innymi systemami. Wśród najważniejszych do obsługiruchów aglomeracyjnych należy wymienić węzły „full comfort” oraz„full city comfort”.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MAPA 15. Planowany układ węzłów przesiadkowych we Wrocławiu


„Full comfort”

„Full city comfort”

– węzły przesiadkowe zewnętrzne przy liniachkolejowych, których celem jest przede wszystkim umożliwienieprzesiadki z komunikacji podmiejskiej a także „przechwycenie”samochodów wjeżdżających do miasta i poprzez organizacjęw bezpośrednim sąsiedztwie parkingów P&R zmianę środkatransportu na kolejowy lub komunikację miejską.

– węzły przesiadkowe w miejscach węzłowych liniikolejowych, tym samym najważniejszych stacji kolejowych Wrocławia,węzły z dostępem do gęstej sieci komunikacji miejskiej, a więcnajbardziej wskazanym miejscem do przesiadki z kolei na komunikacjęmiejską.Układ węzłów przesiadkowych proponowanych dla Wrocławiaumożliwia wpięcie ich w system zintegrowanego transportuzbiorowegoWrOF. Poprzez zlokalizowanie węzłów na najważniejszychwlotach do Wrocławia pozwala na wzbogacenie systemu całegotransportu zbiorowego WrOF o system komunikacji miejskieja poprzez organizację P&R zmianę środka transportu i brakkonieczności wjazdu samochodem w kierunkach dobrze obsługi-wanych transportem zbiorowym.

Proponowane działania w kierunku integracji międzygałęziowejskupione powinny być na umożliwieniu wykonywania podróżyłączonych, tzn. z wykorzystaniem środków transportu zbiorowegoi transportu indywidualnego, jak samochód czy rower. Integracjamiędzygałęziowa może odbywać się w ramach wskazanych węzłów,jak i poza nimi, w rejonie mniejszych stacji przystanków kolejowych.Z uwagi na fakt, że nie wszystkie miejscowości położone na tereniedanej gminy są położone w zasięgu stacji kolejowych niezbędne jestzapewnienie w otoczeniu stacji parkingów, na których dojeżdżającysamochodami mogliby zaparkować i dalszą podróż kontynuować

Integracja międzygałęziowa

pociągiem. Parkingi tego typu powinny posiadać jednoznacznąinformację, dla jakiej grupy są dedykowane. Wskazane byłobyzastosowanie rozwiązań zachęcających do regularnego korzystaniaz tego typu podróży łączonej poprzez np. umożliwienie parkowaniadarmowego wyłącznie dla posiadaczy okresowego biletu kolejowego.Integracja międzygałęziowa pomiędzy transportem zbiorowyma transportem rowerowym może odbywać się dwutorowo : poprzezorganizację parkingów rowerowych typu B&R lub też umożliwienieprzewiezienia roweru w środkach transportu publicznego. Przy czymnależy wziąć pod uwagę, że wskazane jest ze względu na specyfikęśrodka transportu, jakim jest rower tworzenie parkingów rowerowycho odpowiednio wysokim standardzie, które zapewnią bezpieczeństwoprzed kradzieżą czy uszkodzeniem pojazdu a także ochronią pojazdprzed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi (np. parkingizadaszone).

Analiza dotyczącą parkingów typu Park & Ride w obszarzefunkcjonalnym została wykonana na potrzeby Projektu City Regionspn.„Poprawa warunków zamieszkiwania w Aglomeracji Wrocławskiej”.Bazowała ona m.in. na analizie dostępności kolejowej i autobusowejgmin Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego. Przyjęta metodologiatypowania lokalizacji opierała się na badaniu 7 atrybutów, do którychzaliczały się: gęstość zaludnienia, udział transportu publicznegow podróżach do i z Wrocławia, udział komunikacji kolejowejw transporcie publicznym, liczba połączeń kolejowych do Wrocławia,najkrótszy czas przejazdu do Wrocławia w stosunku do odległości nakorzyść kolei, lokalizacja przystanku autobusowego w promieniu 500mod stacji kolejowej oraz zainteresowanie gmin realizacją systemu Park& Ride na swoim terenie. W konsekwencji wykonanych analizwytypowano stacje kolejowe sugerowane do lokalizacji parkingówP&R w 16 miejscowościach: Oborniki Śląskie, Szewce, Długołęka, Jelcz


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Laskowice, Czernica, Siechnice, Św. Katarzyna, Oława, Żórawina,Smardzów, Smolec, Katy Wrocławskie, Środa Śląska, Miękinia,Brzezinka Średzka, Brzeg Dolny. Wśród nich znalazły się takie, które sąnajbardziej racjonalne do realizacji w pierwszym etapie: Brzeg Dolny,Oława, Żórawina, Kąty Wrocławskie, Miękinia, Jelcz – Laskowice,Oborniki Śląskie. W niniejszym opracowaniu zostały one przyjęte jakoparkingi aglomeracyjne.

Pomimo, że miejsca wskazane jako węzły są typowane jakopriorytetowe do realizacji systemu Park & Ride to należy wziąć poduwagę, że tego typu parkingi to część systemu, który w obszarachpozamiejskich powinien także objąć inne przystanki i stacje kolejowe.Z punktu widzenia przestrzennego i dążenia do obsługi jaknajwiększego obszaru, zwiększenie liczby pasażerów poprzezumożliwienie wykonania podróży kombinowanej jest jak najbardziejwskazane i powinno dotyczyć docelowo każdej stacji. Należy jednakmieć na uwadze, że efektywność tego sytemu uzależniona jest odwielu czynników, w tym nie tylko potencjału mieszkaniowegow okolicy. Najbardziej znaczącym czynnikiem jest jakość połączeńkomunikacją zbiorową. Dlatego też realizacja parkingów w są-siedztwie stacji i przystanków kolejowych powinna dotyczyć traskolejowych, które już obecnie mają zadowalającą jakość połączeń lubteż równolegle z planowanymi pracami modernizacyjnymi, którychcelem jest przyspieszenie przejazdu na linii kolejowej. Tym samym

można by uznać, że jest to działanie systemowe w celu utworzeniaoferty kompleksowej. Dla umożliwienia realizacji pełnego systemu,istotne jest, na etapie planistycznym zachowanie odpowiednichrezerw terenowych na parkingów w pobliżu stacji i przystankówkolejowych.Słaba jakość niektórych połączeń kolejowych oraz jednocześniepromienisty układ drogowy i kolejowy prowadzony niemal równoleglena niektórych kierunkach w obszarze WrOF może być przesłanką dorozważenia realizacji już na obecnym etapie parkingów przesiad-kowych przy miejscach węzłowych skupiających różne rodzajekomunikacji autobusowej ( np. powiatowa, podmiejska czy nawetmiędzymiastową). W takim wypadku wybór lokalizacji parkingupowinien uwzględniać z jednej strony czytelne dojście do przystankówautobusowych a z drugiej strony posiadać możliwości przestrzennegozorganizowania w przyszłości wygodnych i czytelnych (w tym takżekrótkich) dojść pieszych do stacji czy przystanku kolejowego, którymógłby przejąć strumień pasażerski z transportu autobusowego poosiągnięciu przez linię kolejową odpowiedniej jakości połączeń. Jakoprzykład miejscowości, w której takie działania są uzasadnione jestDługołęka, gdzie trasa z komunikacją autobusową przebiega bardzoblisko linii kolejowej oraz gdzie przystanki autobusowe są usytuowanejuż obecnie w sąsiedztwie stacji kolejowej.

MAPA 16. Planowany układ parkingów Park & Ride we Wrocławiu

Źródło: UM Wrocław. Departament Infrastruktury i Gospodarki oraz Biuro Rozwoju Wrocławia.

Oprócz systemu parkingów przy stacjach kolejowych niezbędne jestutworzenie systemu Park & Ride na obrzeżach miasta Wrocławia,w rejonie węzłów komunikacji zbiorowej. Celem tych parkingów jestzatrzymanie samochodów w miejscu dostępu do komunikacjimiejskiej, tak aby ograniczyć liczbę samochodów wjeżdżających docentrum. Najbardziej dogodne warunki dla zmiany środka transportuindywidualnego na komunikację zbiorową to węzły przesiadkowe.Ze względu na kompleksową ofertę, na którą składają się różne środki

transportu zbiorowego do realizacji w pierwszej kolejności wybranowe Wrocławiu obszary w rejonie stacji kolejowych Wrocław Psie Pole,Wrocław Leśnica. Wybór ten warunkowany był także dostępemdogodnej komunikacji miejskiej tramwajowo – autobusowejw przypadku Leśnicy i autobusowej w rejonie stacji Psie Pole. Należyzaznaczyć, że węzły te są także końcowym przystankiem dlaniektórych linii komunikacji podmiejskiej.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Koncepcja parkingów Park & Ride w granicach miasta Wrocławiadokonuje funkcjonalnego podziału parkingów na 3 grupy:

• Grupa 1 - Parkingi przeznaczone do przesiadek na kolej (dlaużytkowników zewnętrznych i lokalnych), do grupy tej zaliczonoparkingi istniejące: Psie Pole, Leśnica, Brochów, Stadion(planowane do rozbudowy) oraz planowane:

• Grupa 2 - Parkingi przeznaczone do przesiadek na komunikacjęmiejską (w sąsiedztwie pętli tramwajowych), do grupy tejzaliczono parkingi istniejące: Stadion Pilczycka, Marino, Krzyki,Oporów, Gaj, Leśnica (część wymaga oznakowania) orazplanowane:

• Grupa 3 - Parkingi stanowiące uzupełnienie węzłów przesiad-kowych (dla użytkowników lokalnych), do grupy tej zaliczonoparkingi istniejące : Cmentarz Osobowice, Grabiszyn orazplanowane:

System organizacji parkingów typu Park & Ride wymaga ustaleniawysokiego priorytetu realizacji. Nie spełni jednak on swojej funkcji jeślirównolegle nie będzie następować poprawa jakości transportuzbiorowego.

W zakresie oferty w przewozach kolejowych najbardziej dotkliwy dlapasażera jest brak koordynacji działań poszczególnych podmiotów.Tym samym to podróżny zostaje niejako przymuszony do rozeznaniasię w zakresie oferowanych usług , zakupu biletu w różnych kasach,oraz zorientowania się we wzajemnych relacjach taryfowych. Dlaspójności i dążenia do konkurencyjności wobec transportusamochodowego indywidualnego niezbędne jest przyjęciewspólnych rozwiązań systemowych korzystnych dla pasażera jakoklienta oferowanych usług, w tym:

• zbudowanie modelu wspólnego biletu umożliwiającegoporuszanie się w ramach jednego obszaru pojazdami różnychprzewoźników,

• zastosowanie powszechnej informacji dostępnej dla wszystkichpodróżnych o możliwych połączeniach oferowanych przezwszystkich przewoźników oraz o dostępnych przesiadkach nainne formy transportu publicznego a także nowoczesnychnośników informacji dynamicznej informujących o utrudnieniachbędących przyczyną opóźnień ze wskazaniem potencjalnegoczasu oczekiwania na pojazd,

• rozwijanie nowoczesnych kanałów dystrybucji biletów (w tyminternet, telefon komórkowy, automaty biletowe).

W każdym węźle powinien działać punkt obsługi pasażera, gdziepasażer otrzyma kompleksową informację o środkach transportuzbiorowego funkcjonujących w obszarze WrOF a także ich rozkładachjazdy i pomoc w zaplanowaniu podróży pomiędzy źródłem a celemz uwzględnieniem odcinków pieszych czy możliwych do pokonaniarowerem ( np. miejskim). Wszystkie informacje powinny być dostępnetakże z użyciem nowoczesnych technologii.

Sieć istniejących stacji i przystanków kolejowych jest w obszarze WrOFdość bogata, jednak jest także dość duże zróżnicowanie w ichwykorzystaniu przez podróżnych. Składa się na to oczywiście wieleczynników, do których zaliczyć trzeba zagospodarowanie obszaruprzyległego oraz stan sieci infrastruktury, a także poziom integracjiz innymi środkami transportu, o których mowa była we wcześniejszych

Osobowice

i Pawłowice.

Ślężna, Księże Małe, Sępolno

Pracze Odrzańskie, Sołtysowice, Żerniki

Elementy integracji organizacyjnej

Polepszenie dostępności transportu zbiorowego

rozdziałach. Historyczne uwarunkowania lokalizacji stacji nieodpowiadają w większości dzisiejszym kierunkom rozwijania sięzabudowy. Zauważalna jest silna urbanizacja wzdłuż drógz jednoczesnym odwróceniem się zabudowy od kolei. Odwrócenietego trendu będzie bardzo trudne i być może lepszym rozwiązaniemdla poprawy atrakcyjności niektórych stacji byłaby ich relokacja.W przypadku relokacji stacji, która poprzez położenie w stosunku doterenów mieszkaniowych może posiadać potencjał usługowyo charakterze lokalnym, działanie w obszarze zmian infra-strukturalnych powinno być powiązane z działaniami urbanistycznymipolegającymi m.in. na wsparciu samorządu dla rozwijania się usług,zapewnienie dobrej dostępności pieszej i rowerowej a takżedziałaniami planistycznymi polegającymi na tworzeniu zwartych ofertmieszkaniowych w zasięgu dojścia pieszego do stacji. Jako przykładtakich działań można wskazać stację kolejową Żórawina (linia 276),która jest usytuowana w odległości 500 m od drogi stanowiącej głównąoś miejscowości o przebiegu prostopadłym do linii kolejowej, wzdłużktórej prowadzona jest również komunikacja autobusowa. Rozwijaniesię funkcji usługowej w rejonie przejazdu kolejowego jest dodatkowymatutem na kształtowania miejsca węzłowego ( handel, gminny ośrodekkultury). Biorąc powyższe pod uwagę uzasadnione pod kątemprzestrzennym byłoby rozważenie przesunięcia stacji kolejowejw kierunku wskazanej drogi. Przy czym należy dodać, że takiewskazanie przestrzenne wynika tylko z analizy zagospodarowania nieodnosi się natomiast do możliwości technicznych zmian w układzieinfrastruktury kolejowej. Wskazaniem do relokacji istniejącej stacjimoże być także stacja Boreczek ( linia 276). Biorąc pod uwagę kierunekrozwoju terenów mieszkaniowych przyjęty w gminie Borów należałobyzastanowić nad usytuowaniem stacji bliżej przejazdu kolejowegow ciągu drogi powiatowej łączącej Borów z Borkiem Strzelińskimz założeniem realizacji równolegle parkingu P&R i B&R. Ze względu nato, że relokacja przystanku może wiązać się ze zmianami w infra-strukturze kolejowej właściwe byłoby przy podjęciu decyzjio modernizacji linii kolejowej dokonanie analizy usytuowania stacjii przystanków kolejowych, tak aby prace modernizacyjne na liniikolejowej uwzględniały również potrzeby przestrzenne i funkcjonalneobecnych i przyszłych pasażerów. Dobrym przykładem takich działańjest obecna modernizacja linii kolejowej 275(E-59), w ramach którejzmodernizowana została infrastruktura stacyjna a w przypadkuniektórych stacji dokonano zmiany usytuowania peronów (np. stacjaSzewce). Wskazane jest w tym względzie nawiązanie silnej współpracyz samorządami gmin przyległych do linii, które ze swojej stronymogłyby nie tylko wskazać przestrzenne uwarunkowania dodokonania zmian, ale również podjąć działania wspomagającekształtowanie miejsca węzłowego przyjaznego pasażerom.Analizując istniejące zagospodarowanie, które może być dobrą bazą dokształtowania się potencjału pasażerskiego oraz biorąc pod uwagęplanowane przeznaczenia terenów w studiach uwarunkowańi kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin proponuje siętakże rozpatrzenie wzbogacenia sieci kolejowej o poniższe lokalizacjeprzystanków kolejowych. Propozycja zostały celowo wskazanaw najbliższym otoczeniu Wrocławia z uwagi na najbardziej intensywnyrozwój terenów mieszkaniowych i największe w związku z tympowiązania w zakresie dojazdów do Wrocławia związanych z pracą,szkołą czy usługami.Kolorem niebieskim oznaczono stan istniejący z izochroną 1km odprzystanku , kolorem różowym – proponowane lokalizacjeprzystanków z tożsamą izochroną.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 17, 18. Propozycja lokalizacji przystanku na linii kolejowej nr 274

MAPA 19,20. Propozycja lokalizacji przystanku na linii kolejowej nr 276


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MAPA 21, 22, 23. Propozycja lokalizacji przystanków na linii kolejowej nr 292

MAPA 24,25. Propozycja lokalizacji przystanku na linii kolejowej nr 143

MAPA 26, 27. Propozycja lokalizacji przystanków na linii kolejowej nr 273



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

MAPA 28, 29. Propozycja lokalizacji przystanków na linii kolejowej nr 275


WYTYCZNE DO PLANU TRANSPORTOWEGODLA WROF – PODSUMOWANIE

Plan transportowy powinien być poprzedzony dokładnymibadaniami społecznymi mieszkańców dotyczącymi ichmobilności i preferencji korzystania z poszczególnych środkówtransportu.Konsultacje społeczne powinny być prowadzone różnymikanałami i umożliwić dostęp jak najszerszemu gronumieszkańców ( strona internetowa, forum, dyskusje warsztatowe,badania ankietowe, spotkania z mieszkańcami.Podstawowym środkiem dla podróży pasażerskich w obszarzeWrOF powinna być kolej aglomeracyjna.Należy dążyć do uruchomienia pociągów dla ruchówaglomeracyjnych z przyjęciem docelowo odstępów czasowychw szczycie co 10 – 20 min w szczycie i 20 – 30 min poza szczytem,Należy dążyć do przyjęcia w kursowaniu kolei aglomeracyjnejtaktu.Odległość pomiędzy przystankami kolei aglomeracyjnej powinnawynosić około 1-2 km w terenie zabudowanym, co pozwalaw sposób optymalny objąć zasięgiem dostępności kolejowejobszary w zasięgu dojścia pieszego i dojazdu rowerowego z tychterenów znajdujących się w otoczeniu stacji i przystanków.Ze względu na ograniczoną dostępność kolei do stacjii przystanków kolejowych należy zapewnić dojazd z terenówznajdujących się poza zasięgiem dojścia pieszego innymiśrodkami transportu jak rower, czy komunikacja autobusowa –dzięki temu zostanie powiększony obszar oddziaływaniakomunikacji kolejowej na obszary pozbawione tego dostępubezpośrednio.Linie autobusowe dowozowe powinny stanowić elementsystemowy zarówno jeśli chodzi o integrację rozkładów jazdy,jak i rozwiązania taryfowe.Trasa linii autobusowych powinna przebiegać prostopadle do liniikolejowych nie zaś stanowić element konkurencyjny poprzezprowadzenie dojazdów do centrum aglomeracji na trasachpromienistych równoległych do sieci kolejowych.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

WYTYCZNE DO PLANU TRANSPORTOWEGODLA WROF – PODSUMOWANIE

10.

11.

12.

13.

14.

Szczególnie istotne jest utworzenie systemu, który umożliwikorzystanie z różnych środków transportu w ramachzintegrowanego systemu na podstawie jednego dokumentu(biletu), korzystne byłoby wypracowanie modelu wspieraniaprzewozów środkami komunikacji zbiorowej rodzin (mogłoby tostanowić rozwiązanie korzystne dla osób, które korzystająz samochodu podwożąc innych członków rodziny do szkoły czypracy na terenieWrocławia).Uzupełnieniem w zakresie organizacji systemu zintegrowanegopowinna być organizacja miejsc do parkowania dla innychśrodków transportu w otoczeniu stacji i przystanków kolejowychw strefach podmiejskich (P&R, B&R), parkingi te powinny byćbezpieczne i chroniące przed kradzieżą, ale również powinnystanowić element integracji – zmiana środka transportu natransport zbiorowy z preferencją kontynuacji podróży koleją bezponoszenia dodatkowych kosztów wynikających z koniecznościzaparkowania.Uzasadnione byłoby dążenie do utworzenie organizacji zarządza-jącej zintegrowanym systemem transportu zbiorowego o zasięgumetropolitalnym oraz organizującej publiczny transport zbiorowyw całym obszarzeWrOF.Należałoby zapewnić odpowiedniej wielkości środki finansoweuwzględniające potrzeby rozwoju zrównoważonego systemutransportu celem odwrócenia obecnego trendu, jakim jest słabszaw stosunku do transportu indywidualnego kondycja transportuzbiorowego.Konieczne jest dalsze prowadzenie działań w kierunkumodernizacji linii kolejowych, które pozwolą na skrócenie czasupodróży i tym samym konkurencyjność dla transportuindywidualnego.

15. Działania w zakresie modernizacji infrastruktury powinny byćskoordynowane z działaniami promującymi zrównoważonąmobilność oraz działaniami ograniczającymi ruch wraz z wprowa-dzeniem elementów uspokojenia ruchu samochodowego.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


MAPA 30. Załącznik graficzny do wytycznych do planu transportowego dla WrOF

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

ŚRODOWISKO PRZYRODNICZO-KULTUROWEI REKREACJA

CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA NATURALNEGO

Użytkowanie terenuW granicach obszaru objętego opracowaniem znajduje się 28 gmin,w tym ośrodek metropolitalny – Wrocław – miasto na prawachpowiatu, 2 gminy miejskie, 10 miejsko-wiejskich oraz 15 gminwiejskich. Łączna powierzchnia obszaru opracowania wynosi 412 823ha, co stanowi 20,7% powierzchni województwa dolnośląskiego.Miasta w swoich granicach administracyjnych zajmują 12,1%powierzchni obszaru, natomiast obszary wiejskie – 87,9%.

CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA NATURALNEGO

Użytkowanie terenu we WrOF i w województwie dolnośląskim (wg danych WGIK UMWD, stan na 01.01.2013 r.)

WrOF WOJEWÓDZTWODOLNOŚLĄSKIERAZEM W TYM WROCŁAW

ha % ha % ha %

Powierzchnia ogólna

Grunty użytkowane rolniczo

Grunty leśne, zadrzewione i zakrzewione

Tereny zabudowane i zurbanizowane

Grunty pod wodami

Pozostałe grunty

412 823

268 782

83 138

44 874

9 592

6 437

100,00

65,1

20,1

10,9

2,3

1,6

29 282

11582

1728

13 049

1 209

1 714

100,0

39,6

5,9

44,6

4,1

5,8

1 994 674

1 137 471

624 592

166 049

41 613

24 949

100,0

57,0

31,3

8,3

2,1

1,5


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Użytkowanie terenu

W strukturze użytkowania terenu (mapa „Użytkowanie terenu”)przeważają grunty użytkowane rolniczo (grunty orne z sadami i trwałeużytki zielone) stanowiąc 65,1% obszaru. Najwyższy udział gruntówużytkowanych rolniczo występuje z reguły w gminach charakte-

ryzujących się bardzo wysokim (powyżej 80 pkt) wskaźnikiemwaloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, świadczącym o bardzodobrych i dobrych warunkach dla prowadzenia produkcji rolniczej.

Grunty leśne i zadrzewione stanowią 20,1% z czego lasy – 19,4%.Lesistość obszaru jest niższa od średniej dla województwadolnośląskiego wynoszącej 30,6%. Do najbardziej zalesionych gminobszaru należą gminy: Dobroszyce, Oborniki Śląskie i Brzeg Dolny.Tereny zabudowane i zurbanizowane stanowią 10,9%, a grunty podwodami - 1,9%, a ich powierzchnia zwiększyła się od roku 2007 o3 598 ha.

W regionalizacji fizycznogeograficznej (wg Kondrackiego) obszaropracowania mieści się w podprowincji Nizin Środkowopolskich,wchodzącej w skład prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego oraz(południowa część) w podprowincji Sudetów z PrzedgórzemSudeckim w ramach prowincji Masywu Czeskiego.Zgodnie z podziałem mezoregionalnym przeważająca liczba gmin leżyw obrębie Równiny Wrocławskiej, Pradoliny Wrocławskiej orazRówniny Oleśnickiej. Mezoregiony: Masyw Ślęży, Równina Świdnickaoraz Wzgórza Strzegomskie i Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskieobejmują swoim zasięgiem południowe części gmin: Sobótka,Kostomłoty, Mietków oraz Jordanów Śląski, natomiast na obszarzeWysoczyzny Rościsławskiej położona jest zachodnia część gminyOborniki Śląskie oraz gminaWołów.

Klimat obszaru kształtowany jest przez ogólne warunki atmosferycznetypowe dla klimatu umiarkowanego o cechach przejściowych między

Regionalizacja fizyczno-geograficzna

Klimat

Udział gruntów użytkowanych rolniczo

klimatem morskim a kontynentalnym charakterystycznego dla całegowojewództwa dolnośląskiego. Średnioroczna temperatura wynosi ok.8 C, osiągając maksymalne wartości w lipcu, natomiast minimalnew styczniu–lutym. Długi okres wegetacyjny wynosi od 220 do 230 dni,natomiast opady koncentrują się głównie w ciepłej porze roku(średnioroczne wartości wynoszące ok. 600 mm).Największa część obszaru objętego opracowaniem znajduje sięw regionie klimatycznym Dolnośląskim Środkowym, obejmującymNizinę Śląską i Przedgórze Sudeckie.

Pod względem budowy geologicznej omawiany obszar znajduje sięw granicach dwóch dużych jednostek geologiczno-strukturalnychcharakteryzujących się odmienną budową. Są to, rozdzielone strefąuskoków środkowej Odry, blok przedsudecki oraz monoklinaprzedsudecka. Jednostki te rozciągają się od północnego-zachodu napołudniowy-wschód i obniżają progowo w kierunku północnego-wschodu (mapa „Budowa geologiczna. Jednostki strukturalne”).W południowo-zachodniej części obszar WrOF znajduje się blokprzedsudecki zbudowany z prekambryjskich i paleozoicznych skałkrystalicznych przykrytych pokrywą utworów mezozoicznychi kenozoicznych, schodzących w kierunku północno-wschodnim podmłodsze utwory monokliny przedsudeckiej.W południowo-zachodniejczęści obszaru możemy wyróżnić fragmenty masywów Strzegom-Sobótka, Ślęży oraz Gogołów-Jordanów stanowiących jego jednostkistrukturalne.

⁰

Geologia i rzeźba terenu

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


ZDJĘCIE.ŚLĘŻA – WIDOK Z DROGI NR 8(fot. Ewa Markowicz Judycka)

Monoklina przedsudecka zbudowana jest z utworów karbonu,permu i triasu przykrytych warstwami osadów trzeciorzędowychi czwartorzędowych (WBU, 2005). Niejednorodna budowageologiczna tego obszaru, jak również całego Dolnego Śląska, jestbazą do dokumentowania różnorodnych złóż kopalin.Współczesna forma rzeźby terenu jest wynikiem działania czynników:glacjalnego związanego z plejstoceńskimi zlodowaceniamii pozostałymi po nich formami takimi jak moreny, najczęściej denne

płaskie i czołowe; fluwialnego związanego z rozwojem sieci rzecznejOdry oraz eolicznego (np. pokrywy lessowe, które osadziły się naobszarach wysoczyznowych na Wzgórzach Trzebnickich) i antropo-genicznego związanego z działalnością gospodarczą (np. wylesienia,górnictwo) i osadniczą człowieka. Oś obszaru stanowi przepływającaz południowego-wschodu w kierunku północnego-zachodu Odra.Szerokość jej doliny waha się od 6 do 10 km. Najwyższym punktem jestgóra Ślęża wznosząca się na wysokość 718 m n.p.m.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Budowa geologiczna. Jednostki strukturalne

KopalinyW granicach opracowania udokumentowano złoża (w nawiasachliczba złóż): gazu ziemnego (2), glin ceramicznych i kamionkowych (1),kamieni łamanych i blocznych (6), kwarcu żyłowego (1), piaskówkwarcowych (3), piasków i żwirów (113), surowców ilastych ceramikibudowlanej (15) oraz surowców skaleniowych (2).Najliczniej reprezentowaną grupą surowców skalnych, okruchowychsą piaski i żwiry. W regionie udokumentowano 113 z 439 dolnośląskichzłóż tego surowca. Złoża te związane są z utworami dolin rzeki utworami wodno-lodowcowymi w północnej częściWrOF.W granicach WrOF udokumentowano również 3 złoża (obecnie nieeksploatowane) piasków kwarcowych odpowiednich do produkcjicegły wapienno-piaskowej: Bystrzyca Oławska I i Godzikowice (gm.Oława), Kozików (gm. Kostomłoty).W południowej części WrOF, w gminach Sobótka i Jordanów Śląski,występują złoża kamieni łamanych i blocznych. Są to złoża granitu:Pagórki Zachodnie, Strzeblów I, Strzeblów II oraz złoża serpentynitu:

Jordanów, Jordanów I, Nasławice.Udokumentowano tu także dwa z 9 dolnośląskich surowców skale-niowych: Pagórki Wschodnie i Stary Łom w powiecie wrocławskim. Toostatnie jest jedynym eksploatowanym w kraju złożem tego surowca.Występowanie kwarcu żyłowego udokumentowano jedynie naDolnym Śląsku i jedno z siedmiu jego złóż, obecnie nie eksploatowane,znajduje się w omawianym obszarze.Najważniejsze w grupie surowców skalnych ilastych są, wykorzy-stywane do produkcji m.in. cegły, dachówki i wielu innych produktówceramicznych, surowce ilaste ceramiki budowlanej, których 15 z 71dolnośląskich złóż występuje na terenie WrOF (największe w gminachKąty Wrocławskie i Miękinia). Ponadto w powiecie wołowskimudokumentowano złoże glin ceramicznych kamionkowych (złożeKraniec).Poza surowcami skalnymi na północnych krańcach WrOF występują,związane z przedsudeckimi utworami permu, 2 udokumentowanezłoża gazu ziemnego zaliczanego do kopalin energetycznych.

Na całym obszarze opracowania głębokość użytkowego poziomuwodonośnego zawiera się w przedziale od kilku do ponad 150 metrów.Najpłycej występuje on w utworach czwartorzędowych dolinrzecznych Odry i jej dopływów. Najgłębiej na terenach na północ odrzek Odry od 50 do 100 i miejscami w północnej części obszaruopracowania pow. 150. W niektórych rejonach, zwłaszczaw południowej części oraz częściowo na terenie Wrocławia, brak jestużytkowego poziomu wód podziemnych. Granice GZWP na tległębokości głównego użytkowego poziomu wodonośnego pokazanona mapie „Wody podziemne”.Monitoring stanu wód podziemnych jest prowadzony przezWojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu.

Wody podziemneBiorąc pod uwagę podział kraju na jednolite części wód podziemnych(JCWPd), będące podstawowymi elementami gospodarowania tymiwodami, w obszarze WrOF znajduje się 7 fragmentów takich JCWPd(granice JCWPd – mapa„Wody podziemne”).W obszarze objętym opracowaniem znajdują się (w całości lubfragmentach): udokumentowane Główne Zbiornik i WódPodziemnych: trzeciorzędowy nr 319 Subzbiornik Prochowice-ŚrodaŚląska w zachodniej części WrOF, czwartorzędowy nr 320 Pradolinarzeki Odra w środkowej części obszaru oraz czwartorzędowy nr 322Zbiornik Oleśnica, a także nie posiadający dokumentacjihydrogeologicznej czwartorzędowy GZWP nr 303 Pradolina Barycz-Głogów (E) w północnej częściWrOF.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Lokalizacja najważniejszych złóż kopalin

Wody podziemne

Odra, przystosowana do żeglugi śródlądowej, na terenie wielu gminposiada zabezpieczenia brzegów narzutem kamiennym orazostrogami (gmina Brzeg Dolny, Oborniki Śląskie, Środa Śląska). Niektóreodcinki Odry zachowały swój naturalny lub zbliżony do naturalnegocharakter, gdzie rzeka płynie szeroka doliną z licznymi łachami,zakolami i starorzeczami.Istotnym elementem systemu wód powierzchniowych są równieżwystępujące tu zbiorniki wodne, z których największy, o powierzchniok. 900 ha, to Zbiornik Mietkowski. Jest to zbiornik zaporowyutworzony głównie dla celów przeciwpowodziowych na rzeceBystrzycy.Pozostałe znacznie mniejsze zbiorniki spełniają różnorodne funkcje:hodowli ryb, małej retencji, przeciwpożarowe, rekreacyjne.

Wody powierzchnioweOsią sieci hydrograficznej obszaru jest, przepływająca z południowegowschodu na północny zachód, rzeka Odra, której długość w tymobszarze wynosi 114 km.Zlewnie dopływów lewostronnych Odry mają charakter górsko-nizinny i odwadniają północną część Sudetów. Dopływyprawostronne są rzekami nizinnymi, więc ich wezbrania powodziowenie są tak znaczne jak wezbrania powodziowe dopływówlewostronnych.Największymi lewobrzeżnymi dopływami na terenie WrOF są rzeki:Bystrzyca, Ślęza i Oława, prawobrzeżnymi: Widawa i Jezierzyca. Korytawiększości tych rzek są obwałowane i uregulowane.

ZDJĘCIEZBIORNIK „JORDANÓW”(fot. Ewa Markowicz Judycka)


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Warunki gleboweGleby obszaru objętego opracowaniem wykazują znacznezróżnicowanie typologiczne (mapa „Dominujące typy gleb”),wynikające z budowy geologicznej powierzchniowej warstwy litosfery.Na południe od linii Odry rozciągają się czarne ziemie, tworząc zwartekompleksy na obszarze gmin: Borów, Domaniów, Kąty Wrocławskie,Żórawina, Kobierzyce oraz w południowo-zachodniej części gminySiechnice.W części południowej obszaru, występują gleby brunatne właściwieoraz czarne ziemie o bardzo wysokiej przydatności rolniczej. Wpołudniowo-wschodniej oraz w zachodniej (w mozaice z glebami

brunatnymi właściwymi) części występują nieco słabsze gleby płowewytworzone z pyłów, piasków gliniastych i glin o słabszej przydatnościrolniczej.Na północ od Odry dominują gleby płowe, tworząc miejscamimozaikowy układ z glebami brunatnymi (skupionymi głównie naterenie gminy Trzebnica) oraz czarnymi ziemiami (gmina Wisznia Małaoraz Czernica). Wzdłuż dolin rzecznych na terenie całego WrOF-u znaniesionych aluwiów wytworzyły się mady wykazujące różny stopieńprzydatności rolniczej i stanowiące często podłoże dla użytkówzielonych, zadrzewień i zakrzewień.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Układ hydrograficzny

Dominujące typy gleb (źródło: Mapa glebowo-rolnicza, IUNG Puławy)

LasyLasy zajmują 19,4% powierzchni terenu WrOF. Znacznie większapowierzchnia kompleksów leśnych występuje w części rozciągającejsię na północ od Odry. Największą lesistością, powyżej średniej dlawojewództwa dolnośląskiego, charakteryzują się więc takie gminy jak:Jelcz-Laskowice, Brzeg Dolny, Oborniki Śląskie, Zawonia, Wołówi Dobroszyce. Miasta: Wrocław, Oleśnica i Oława oraz 7 gmin

położonych na południe od Odry należą do najmniej zalesionych(poniżej 10% obszaru) gmin województwa.W składzie gatunkowym lasów dominują gatunki iglaste, główniesosna, charakterystyczna dla siedlisk borowych. Drugi pod względemilościowym gatunkiem jest dąb, którego udział wzrasta wrazz żyznością siedlisk. Gatunkami domieszkowymi są głównie brzoza,olcha i akacja.

Ochrona przyrodyObszar objęty opracowaniem, pomimo intensywnego zagospodaro-wania i wykorzystywania dla celów gospodarczych i mieszkalnictwa,posiada cenne walory przyrodnicze i krajobrazowe. Najważniejszez nich chronione są w ramach regionalnego systemu obszarówchronionych województwa dolnośląskiego (stanowiącego integralnączęść systemu krajowego). W obszarze opracowania znajduje się(w całości lub fragmenty): 14 rezerwatów przyrody, 2 parkikrajobrazowe w całości oraz 2 parki krajobrazowe we fragmentachoraz 1 obszar chronionego krajobrazu.Ponadto występują tu liczne obszary o randze subregionalnej, istotnez punktu widzenia zachowania różnorodności biologicznej i walorówkrajobrazowych, takie jak użytki ekologiczne i zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.Ochrona i racjonalne wykorzystywanie zasobów środowiska naobszarach zawierających najcenniejsze gatunki i siedliska nakontynencie stały się celem powoływania obszarów Europejskiej SieciEkologicznej NATURA 2000. Cele ochrony na obszarach sieci sąosiągane poprzez zachowanie w dobrym stanie bądź odtworzeniesiedlisk roślin i zwierząt, kluczowych dla zachowania przyrodniczegodziedzictwa Europy. Zostały one wymienione w załącznikach doDyrektyw Unijnych: tzw. Dyrektywy Ptasiej i Siedliskowej, stąd podziałna dwa typy obszarów – obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO)oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) oraz obszary mająceznaczenie dlaWspólnoty (OZW).

W analizowanym obszarze występuje w całości lub fragmentami 21specjalnych obszarów ochrony siedlisk oraz 4 obszary specjalnejochrony ptaków.

Niezwykle cennym elementem dla zapewnienia spójnościi integralności środowiska przyrodniczego są korytarze ekologiczne,obecnie nieobjęte ochroną prawną.Ich głównym celem jest przeciwdziałanie izolacji obszarów cennychprzyrodniczo, umożliwienie migracji zwierząt i roślin w skali kraju orazcałego kontynentu europejskiego oraz ochrona i odbudowabioróżnorodności zarówno na obszarach sieci NATURA 2000, jaki innych terenach o dużej wartościPrzez obszar objęty opracowaniem przebiega jeden głównychkorytarzy ekologicznych:Południowo-Centralny (GKPdC-9) łączącyRoztocze z Lasami Janowskimi, Puszczą Sandomierską i Świętokrzyską,Przedborskim Parkiem Krajobrazowym, Załęczańskim ParkiemKrajobrazowym, następnie biegnący do Lasów Lublinieckich i BorówStobrawskich aż do Lasów Milickich, Doliny Baryczy i BorówDolnośląskich.Położenie obszarów chronionych i głównych korytarzy ekologicznychw granicach opracowania przedstawiono na mapie „System obszarówchronionych”.

Korytarze ekologiczne


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A Udział gruntów leśnych i zadrzewionych (%)

System obszarów chronionych

ZASOBY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

Wrocławski Obszar Funkcjonalny w ogólnym zarysie obejmuje obszaryhistorycznych księstw: wrocławskiego, świdnicko-jaworskiego,oleśnickiego i oławskiego. Wyróżnia się ogromnym bogactwemi różnorodnością tak całych zespołów urbanistycznych, jak i całychkompleksów zabytkowych oraz pojedynczych obiektów, z którychduża część posiada wybitne walory architektoniczno-artystycznei historyczne. Występujące tu zasoby zabytkowe reprezentująwszystkie epoki i style artystyczne, począwszy od wczesnegośredniowiecza aż po XX wiek.

Najwcześniejsze znaleziska archeologiczne potwierdzające obecnośćczłowieka na tym terenie sięgają epoki paleolitu, jak np. obozowiskoHomo Erectusa w Winnej Górze k. Trzebnicy. Prehistoryczne śladyobecności różnych kultur i ludów penetrujących ten teren począwszyod VII w. dokumentują liczne znaleziska archeologiczne, są to przedewszystkim pozostałości osad i cmentarzysk. Cenne odkrycia z czasówCesarstwa Rzymskiego, jak np. grobowiec dostojnika rzymskiegoodnaleziony na wrocławskim Zakrzowie, są dowodem na przebiegszlaku bursztynowego w tym rejonie.

Intensywny proces osadniczy na Śląsku przypadający na przełom XII iXIII wieku związany był z wprowadzeniem nowego systemuorganizacyjno-prawnego, jakim były lokacje na prawie niemieckim.Najwcześniej lokowanym miastem w tym rejonie była Środa Śląska

Zespoły archeologiczne

Historyczne założenia urbanistyczne

ZASOBY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

(1223 r.), a jej statut określony mianem prawa średzkiego stanowił wzórdla wielu następnych lokacji. Większość miast tego obszaru posiadaśredniowieczny rodowód i zachowała układ przestrzenny typowy dlamiast lokacyjnych są to m.in.: Dobroszyce, Kąty Wrocławskie,Kostomłoty, Oleśnica, Oława, Prusice, Sobótka, Środa Śląska, Trzebnica,Wołów orazWrocław.Wśród gęsto występujących obiektów architektury rezydencjonalnejna uwagę zasługują założenia pałacowo-parkowe malowniczopołożone w Dolinie Bystrzycy, są to m.in. zamek we wrocławskiejLeśnicy oraz obiekty w Samotworze, Skałce, Małkowicach, Sadowicach,Jurczycach, Kątach Wrocławskich, Sośnicy, Krobielowicach, Kamionnej,Okulicach, Milinie, Mietkowie, Borzygniewie i Domanicach. Niestetywiele z wymienionych obiektów pozostaje w stanie ruiny, jak np. pałacw Kamionnej, Okulicach, Mietkowie czy Borzygniewie.

Naturalnym otoczeniem pałaców i dworów były komponowanezałożenia zieleni, jak parki, ogrody i aleje. Ich kompozycja byłaodzwierciedleniem panujących ówcześnie trendów w sztuceogrodowej. Otoczenie barokowej rezydencji stanowił zazwyczajregularny ogród o kompozycji geometrycznej, wypełniony rzeźbąfiguralną i obiektami małej architektury (pawilony, oranżerie), jak np.w Brzezince Oleśnickiej, Oleśnicy Małej, Zaprężynie. W późniejszymokresie, tj. u schyłku XVIII i w XIX w. kompozycje zieleni przybrały formykrajobrazowe, sprawiające wrażenie naturalności.

Założenia zabytkowej zieleni

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


ZDJĘCIEPAŁAC W KROBIELOWICACH(fot. Ewa Markowicz Judycka)

Architektura sakralna

Zespoły zabytkoweWrocławia

Krajobraz kulturowy omawianego obszaru wzbogacają liczniewystępujące obiekty architektury sakralnej. Należą do nich wybitnerealizacje sakralne z okresu średniowiecza, jak np. kościoływrocławskie skoncentrowane w rejonie Ostrowa Tumskiegoi lewobrzeżnego Wrocławia, a także miejskie kościoły parafialnew Oleśnicy, Oławie i Środzie Śląskiej. Interesującym obiektemsakralnym z okresu reformacji jest kościół w Żórawinie, którego wystrójreprezentuje europejski poziom artystyczny. Obok tego godnymuwagi jest zespół kościołów drewnianych, jakie zachowały sięw Boguszycach (gm. Oleśnica), Bystrzycy Oławskiej (gm. Oława),Godzięcinie (gm. Brzeg Dolny), Koniowie (gm. Trzebnica), Kuźniczysku(gm. Zawonia), Pawłowie Trzebnickim (gm. Prusice), Złotowie (gm.Zawonia).Przez tę część Dolnego Śląska przebiega szlak cystersów, na którympołożone są obiekty o wyjątkowych wartościach historyczno-artystycznych, takie jak zespoły klasztorne w Lubiążu i Trzebnicy.Ważnym ogniwem tego szlaku jest klasztor cysterski w Lubiążumalowniczo położony w zakolu Odry i Brzeźnicy, który odegrałwyjątkową rolę w rozwoju kultury i sztuki, szczególnie w okresienowożytnym. Drugim ważnym obiektem jest klasztor w Trzebnicy,będący jednocześnie miejscem pielgrzymek do grobu św. JadwigiŚląskiej – fundatorki klasztoru cysterek.

Wrocław zajmuje niezwykle istotne miejsce na mapie kulturalnej tegoobszaru z tego względu, że posiada obiekty zabytkowe o wysokiej

klasie artystycznej i wartościach historycznych. Zespół historycznegocentrum Wrocławia obejmujący zabudowę staromiejską z historycznąsiecią ulic i kwartałów skupioną wokół rynku, gmach uniwersytetu,liczne w tym rejonie kościoły klasztorne oraz Ostrów Tumski –najstarszy ośrodek osadniczy – posiadają status Pomnika Historii. Pozaarchitekturą sakralną i rezydencjonalną, powstałą w średniowieczui okresie nowożytnym, występują tu także cenne obiekty pochodzącez przełomu XIX i XX w. Należą do nich obiekty dziedzictwaprzemysłowego w większości związane z rozwojem przemysłuprzypadającym na 2 poł. XIX w. i pocz. XX w. Są to spichlerze, młyny,browary oraz zabytki techniki – wieże ciśnień, wodociągi, elektrownie,bunkry, dworce kolejowe oraz mosty. Wrocław wyróżnia się takżewybitnymi realizacjami z okresu modernizmu, jak m.in. Hala Stulecia,Pawilon Czterech Kopuł oraz okazałe domy handlowe. Hala Stuleciaoraz Pawilon Czterech Kopuł wraz z kompleksem zakomponowanejzieleni (pergola, ogród japoński) figurują na liście dziedzictwakulturalnego UNESCO.Zasoby zabytkowej architektury, w tym również układy urbanistyczne,historyczne rozplanowanie osad wiejskich, założenia zabytkowejzieleni – szczególnie dawne założenia parkowe i ogrodowe, objęte sąochroną na podstawie ustawy o ochronie zabytków i opiece nadzabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (Dz. U. 2003 nr 162 poz. 1568).Scharakteryzowane zasoby dziedzictwa kulturowego zostałyprzedstawione na poniższym rysunku.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

ZAGOSPODAROWANIE REKREACYJNO-SPORTOWE

Szlaki piesze

Szlaki wodne

Analizowany obszar, poza Wrocławiem, dysponuje szlakami pieszymio łącznej długości 434,8 km. Przez teren WrOF prowadzi południkowom.in. międzynarodowy pieszy szlak pielgrzymkowy Droga Św. Jakuba,łączący Dolny Śląsk z ośrodkiem pielgrzymkowym w Santiago deCompostela w Hiszpanii.Największa koncentracja szlaków pieszych (89,9 km) występujew granicach Ślężańskiego Parku Krajobrazowego w gminie Sobótka.Gęsta sieć szlaków pieszych udostępnia również Dolinę Odry. Dobrzeudostępnione przez sieć szlaków pieszych są ponadto Park Krajobra-zowy Doliny Bystrzycy, gmina Wołów z Parkiem KrajobrazowymJezierzycy oraz gminy podwrocławskie. WrOF posiada dużemożliwości dalszego rozwoju sieci szlaków pieszych, zwłaszczaw dolinach rzek i lasach. Na terenach pozbawionych walorówprzyrodniczych wyznacznikiem przebiegu szlaków pieszych mogą byćliczne obiekty i zespoły zabytkowe.Rekreacyjne trasy piesze Wrocławia koncentrują się główniew obszarach parkowych, leśnych oraz na terenach nadodrzańskichmiasta. Są miejscem wypoczynku umożliwiającym codziennąrekreację w formie spacerów, uprawiania biegów oraz nordic walking.Uczęszczanymi przez mieszkańców miejscami tradycyjnej rekreacjipieszej są również Ogród Botaniczny iWrocławskie ZOO.Do najpopularniejszych tras oraz miejsc związanych z rekreacją piesząmieszkańców Wrocławia należą: trasa „Między mostami”, Śródmiejskatrasa biegowa, Szczytnicka kilometrówka,Tumska trasa biegowa, trasaŻabia Kładka – Jaz Opatowicki, Popowicka trasa biegowa oraz trasyw większości wrocławskich parków.

Szlaki wodne w granicach WrOF wyznakowane są na Odrze i jejdopływach: Bystrzycy ze Strzegomką i Czarną Wodą, Ślęzy i Oławie

ZAGOSPODAROWANIE REKREACYJNO-SPORTOWE

oraz Widawie z Oleśnicą i Smortawą. Szlak Odry jest odcinkowoszlakiem żeglugowym oraz kajakowym na całym swoim biegu,pozostałe szlaki wodne w obszarze WrOF to szlaki kajakowe.Korzystanie ze szlaków wodnych utrudniają okresowo zły stanczystości wód oraz wahania poziomu wody, a także brak infrastrukturyszlaków wodnych zwłaszcza na dopływach Odry.Przez Wrocław przepływa Odra i uchodzące do niej w granicach miastarzeki Bystrzyca, Oława, Ślęza iWidawa.Sezon żeglugowy na Odrze trwa z reguły od 15 marca do 15 grudnia.Łączna długość szlaku wodnego Odry w granicach WrocławskiegoObszaru Funkcjonalnego wynosi 132,4 km. Odra, spośród szlakówwodnych analizowanego obszaru, jest rzeką najlepiej wyposażonąw infrastrukturę dla turystyki i rekreacji wodnej.Szlak kajakowy Oławy ma 19,7 km długości i prowadzi przez gminęwiejską Oława ( 5,5 km), miasto Oława (6,2 km) oraz gminę miejsko-wiejską Siechnice (8 km) i dalej do Wrocławia, gdzie rzeka uchodzi doOdry. Szlak Oławy posiada cztery niezagospodarowane miejsca dowodowania kajaków.Szlak kajakowy Bystrzycy w granicach analizowanego obszaru małączną długość 56 km i przebiega przez gminy Mietków, KątyWrocławskie oraz miasto Wrocław. Szlak posiada liczne jazy i progi orazmiejsca do wodowania, które w większości nie są zagospodarowane.Integralną częścią szlaku jest Jezioro Mietkowskie z ośrodkiem sportówwodnych w Borzygniewie oraz podstawową infrastrukturą turystycznąna nabrzeżach. Jest powiązany on z dwiema trasami kajakowymi nadopływach rzeki Strzegomce i CzarnejWodzie.Optymalne warunki do spływu szlakiem kajakowym Strzegomkiwystępują wiosną, kiedy stan wody jest najwyższy. Jego długośćwynosi łącznie blisko 29 km i w granicach WrOF prowadzi przez gminyMietków, Kostomłoty do ujścia rzeki do Bystrzycy w gminie Kąty

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Zasoby dziedzictwa kulturowego

Wrocławskie. Wzdłuż szlaku do dyspozycji kajakarzy pozostaje pięćmiejsc do wodowania.Szlak kajakowy CzarnejWody, o łącznej długości 17 km, prowadzi przeztereny gmin Sobótka i Kąty Wrocławskie. Szlak w całości biegniew granicach WrOF, a na jego przebiegu dostępne są cztery miejsca dowodowania.Na Ślęzy najlepsze warunki do spływów kajakowych panują wiosną,ponieważ latem rzeka mocno zarasta roślinnością. Przebiegającyw całości na terenie WrOF szlak kajakowy Ślęzy liczy 48,5 km i prowadziod podnóża Masywu Ślęży przez gminy Jordanów Śląski, Kobierzyce,Borów, Żórawinę do Wrocławia, gdzie rzeka uchodzi do Odry. Na całymprzebiegu szlak wyposażony jest w trzynaście niezagospodarowanychmiejsc do wodowania kajaków.Widawa razem z rzekami Oleśnicą oraz Smortawą stanowią jedyneszlaki wodne w położonej na północ od Odry części WrOF. Szlakkajakowy Widawy liczy tu łącznie 45,7 km i prowadzi przez gminywiejskie: Oleśnica, Długołęka oraz miasto Wrocław. Szlak tenwyposażony jest w dwa niezagospodarowane miejsca do wodowaniakajaków.Szlak kajakowy Oleśnicy, liczący długość 31 km, prowadzi przez gminęwiejską Oleśnica, miasto Oleśnica oraz gminę wiejską Długołęka, gdzierzeka uchodzi do Widawy. Szlak ten pomiędzy Oleśnicą a ujściem rzekiwyposażony jest w cztery, z reguły niezagospodarowane, miejsca dowodowania kajaków.Szlak kajakowy Smortawy przebiega przez województwa dolnośląskiei opolskie. Jego łączna długość wynosi 40 km, przy czym dolnośląskiodcinek w granicach badanego obszaru liczy tylko 10,5 km i prowadziprzez gminę wiejską Oława oraz gminę miejsko-wiejską JelczLaskowice aż do ujścia Smortawy do Odry.

Szlaki roweroweŁączna długość szlaków rowerowych na terenie WrOF (pozaWrocławiem) wynosi 714,44 km. Rekreacja rowerowa, codzienna orazweekendowa, uprawiana jest w najbliższej okolicy Wrocławia odWzgórz Trzebnickich przez Dolinę Odrę po Masyw Ślęży oraz położonejuż poza obszarem opracowania – Dolinę Baryczy i WzgórzaNiemczańsko-Strzelińskie.Szlaki rowerowe w obszarze WrOF nie tworzą obecnie spójnegosystemu, przez co utrudniony jest turystyczny dostęp do terenówrekreacyjnych wokół Wrocławia. Sytuacji nie ratuje fakt wyznakowanialokalnych systemów tras rowerowych w powiatach oleśnickim,oławskim, średzkim oraz w rejonieWzgórzTrzebnickich.Trasy rowerowe we Wrocławiu wg danych na początek 2014 r. majądługość blisko 214 km. System wrocławskich tras rowerowych, któryjest sukcesywnie rozbudowywany od wielu lat, obecnie nie tworzyspójnego systemu w granicach miasta. System szlaków rowerowychWrocławia opiera się o trzy magistrale rowerowe – główną pętlęrowerową wokół miasta tzw. Trasę rowerową Twierdzy Wrocław orazdwie „przelotowe” trasy rowerowe – EuroVelo9 o przebiegupołudnikowym oraz Szlak Odry o przebiegu równoleżnikowym.W 2014 r. Urząd Miejski we Wrocławiu udostępnił cztery miejskie trasyrowerowe, które mają pomóc rowerzystom m.in. w dotarciu dorekreacyjnego centrum miasta i adresowane są głównie domieszkańców Wrocławia. Są to: trasa do centrum Wrocławia z północy(Karłowice, Różanka, Kleczków, Nadodrze), trasa do centrum Wrocławiaz południa (Ołtaszyn, Wojszyce, Gaj, Krzyki, Borek), trasa do centrumWrocławia ze wschodu (Sępolno, Biskupin, Zalesie, Szczytniki), trasa docentrumWrocławia z zachodu (Pilczyce, Kozanów, Gądów, Popowice).

Szlaki turystyczne piesze


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Szlaki turystyczne wodne

Szlaki turystyczne rowerowe

Obiekty rekreacyjno-sportoweWśród obiektów, które stanowią najbardziej popularne zapleczecodziennego i weekendowego wypoczynku mieszkańców WrOFnależy wymienić baseny (kryte i otwarte, w tym aquaparki), stadionyi boiska sportowe, korty tenisowe, ośrodki sportu i rekreacji, porty oraztory sportowe i rekreacyjne. W 2010 r. funkcjonowało na tym tereniełącznie 737 tego typu obiektów, z czego 235 na obszarach miejskich.Większość obiektów stanowiły boiska sportowe (525 ob.), ośrodkisportowo-rekreacyjne (113 ob.), korty tenisowe otwarte (55 ob.),otwarte baseny (21 ob.), stadiony (11 ob.). Najwięcej obiektówsportowo-rekreacyjnych funkcjonuje we Wrocławiu i mają onenajbardziej zróżnicowaną ofertę. Z pozostałych miast największakoncentracja tego typu obiektów wystąpiła w Oławie, Oleśnicy,Trzebnicy iWołowie.W miastach przeważają baseny w tym aquaparki, korty tenisowe,ośrodki sportu i rekreacji, stadiony, porty, przystanie (Wrocław),natomiast na terenach wiejskich najwięcej funkcjonuje boisksportowych, ośrodków sportów i rekreacji oraz sporadycznie kortytenisowe otwarte i baseny otwarte. Największa koncentracjai różnorodność obiektów sportowo-rekreacyjnych wystąpiław gminach wiejskich sąsiadujących z Wrocławiem: Długołęce,Kobierzycach, KątachWrocławskich,Wiszni Małej i Miękini.Obok najczęściej użytkowanych, tradycyjnych obiektów rekreacyjno-sportowych należy również wspomnieć o zapleczu bardziej„specjalistycznych” form rekreacji takich jak golf, jazda konna, sportylotnicze, sporty wodne i wiele innych form aktywności, które równieżrozwijają się w analizowanym obszarze.Golf staje się dyscypliną coraz bardziej popularną i bardzodynamicznie rozwijającą się. W latach przedwojennych, na tereniedzisiejszej Polski istniało kilka pól golfowych, w tym m.in.we Wrocławiu. Sport golfowy został reaktywowany w Polsce dopierow latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia. W granicach

analizowanego obszaru funkcjonują dwa duże pola golfowe: Pole ToyaGolf & Country Club w miejscowości Kryniczno w gminie Wisznia Małaoraz pole golfowe Rycerski Klub Golfowy Krobielowice w gminie KątyWrocławskie Oprócz wyżej wymienionych ośrodków funkcjonują tujeszcze trzy mniejsze obiekty: w Zamku Topacz (gm. Kobierzyce), przyPałacu Brzeźno (gm. Prusice) oraz w okolicy ul. GrabiszyńskiejweWrocławiu.Obiekty te, położone na terenach atrakcyjnych pod względemkrajobrazowym, wyposażone są w elementy pola golfowego i służą donauki i trenowania tego sportu.W granicach Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego funkcjonujerównież pięć parków linowych w gminach: Sobótka, Kąty Wrocławskie,Długołęka, na Wyspie Opatowickiej we Wrocławiu oraz w BrzeguDolnym.Coraz większym zainteresowaniem wśród mieszkańców WrOF cieszysię również rekreacja konna. Liczba ośrodków oferujących rekreacyjnąjazdę konną w latach 2011–2013 w granicach obszaru prawie siępodwoiła.Ośrodki jazdy konnej, stadniny, kluby jeździeckie, ośrodki jeździeckiemają bardzo zróżnicowaną wielkość i ofertę, ale zawsze ich lokalizacjazwiązana jest w większym czy mniejszym stopniu z terenami otwartymii zieleni.Ośrodki jazdy konnej funkcjonują obecnie w następujących gminachWrOF: Wrocław (7), Miękinia(2), Siechnice (2), Środa Śląska (1),Trzebnica(1), gmina wiejska Oława (1), Wisznia Mała (2), Oborniki Śląskie (4),Kobierzyce (4), KątyWrocławskie (1), Żórawina (2), Sobótka (2), Oleśnica(3), Jelcz-Laskowice (8), Kostomłoty (2), Długołęka (9), Mietków (2)i Brzeg Dolny (2), Zawonia (1). Możliwość jazdy konnej oferują równieżcoraz częściej gospodarstwa agroturystyczne, dla których nie jest tojednak działalność podstawowa. Nowym zjawiskiem jest rosnąca liczbaośrodków jazdy konnej w granicach samego Wrocławia, co potwierdzarosnące zainteresowanie mieszkańców tą formą rekreacji.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Obiekty rekreacyjno-sportowe (główne)

Rosnącej liczbie ośrodków jazdy konnej niestety nie towarzyszyrealizacja systemu szlaków konnych które we WrOF obecnie niefunkcjonują.Kąpieliska czyli oznakowane fragmenty wód powierzchniowych„wykorzystywane przez dużą liczbę kąpiących się” to miejsca częstoodwiedzane w porze letniej przez mieszkańców obszaru. Już z samejdefinicji wynika sposób ich zagospodarowania. Kąpieliskiem nie jestsztuczny zbiornik wodny oddzielony od wód powierzchniowych lubwód podziemnych. Ich zaletą jest czysta woda, położenie w otwartejprzestrzeni oraz możliwość wypoczywania w otoczeniu przyrody.We WrOF nie występuje zbyt wiele miejsc pełniących oficjalnie funkcjekąpielisk czyli oznakowanych fragmentów wód powierzchniowychwykorzystywanych do kąpieli. Łącznie funkcjonuje tu 15 tego rodzajuobiektów w gminach: Oborniki Śląskie, Sobótka, Wisznia Mała,Długołęka, Wrocław, Siechnice, Mietków oraz Czernica.Nad Odrą w Urazie oraz we Wrocławiu i, od niedawna, w Borzygniewiew gminie Mietków nad Zbiornikiem Mietków funkcjonują centrasportów wodnych. W Borzygniewie powstał również port wodny.Pozostałe - Marina Topacz, Port Miejski i Port Żeglarski Rancho - toporty wodne związane z Odrą. W większości wymienionych obiektówdziałają wypożyczalnie sprzętu wodnego.W granicach Wrocławia funkcjonuje również wiele przystaniumożliwiających uczestnictwo w rejsach turystycznych. Należą donich: Przystań Uniwersytecka zlokalizowana obok Mariny Topacz,Przystań Turystyczna, (przy ul. Grodzkiej), Przystań Kardynalska,Przystań Zwierzyniecka, Przystań ZOO, Przystań Hala Targowa,Przystań Piaskowa oraz Zatoka Gondoli.We Wrocławiu oraz największych ośrodkach miejskich, czyliw Oleśnicy, Trzebnicy, Brzegu Dolnym i Środzie Śląskiej działająaquaparki.Coraz większą popularnością cieszą się również funkcjonujące naterenie WrOF tory sportowe i rekreacyjne oraz lotniska sportowe.Zróżnicowaną ofertę, skierowaną do dorosłych i do dzieci, posiadającentra sportowo–rekreacyjne, znajdujące się zarówno we Wrocławiujak i w innych miejscowościach, m.in. w Brzegu Dolnym, Oławie, Jelczu-Laskowicach, Oleśnicy, Trzebnicy, Obornikach Śląskich, Mietkowie,Sobótce, Siechnicach i Wiszni Małej.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


W obszarze WrOF preferowana powinna być rekreacja bliska,codzienna, ściśle powiązana z miejscem zamieszkania a w drugiejkolejności ta o charakterze wyjazdowym, weekendowym. Proponujesię wskazanie charakterystycznych typów rekreacji w powiązaniuz proponowaną koncepcją parków regionalnych. W ramach zadańjednostek samorządu terytorialnego możliwe są następujące działania:wyposażenie w obiekty sportowo-rekreacyjne, w tym szkolne obiektysportowe, kryte pływalnie, korty tenisowe, obiekty i urządzenialekkoatletyczne, siłownie na świeżym powietrzu, obiekty komercyjne(fitness, siłownie, inne). W wielu przypadkach wystarczająca jestjedynie modernizacja istniejących obiektów. Realizowane obiektysportowo-rekreacyjne powinny w jak największym stopniu byćcałoroczne, wielofunkcyjne i ogólno-dostępne oraz znajdować sięw pobliżu terenów mieszkaniowych lub być bardzo łatwo osiągalnekomunikacją zbiorową. Dopuszczalne są także obiekty stanowiąceofertę dla sąsiadujących gmin. W celu ujednolicenia oferty wskazanejest stworzenie typowych obiektów sportowo-rekreacyjnychw zależności od lokalizacji i ilości potencjalnych odbiorców (osiedlowe,szkolne, parkowe, w innych przestrzeniach publicznych, wiejskie,lokalne, ponadlokalne).W kwestii sieci szlaków turystycznych proponuje się większe położenianacisku na szlaki przebiegające przez określone obszary krajobra-zowo-kulturowe niż szlaki długodystansowe czy okrężne. Proponujesię stworzenie oferty tras turystycznych o różnej długości (np. doprzejścia w godzinę, dwie, itd.) rozpoczynających się z kilku punktówwęzłowych na danym obszarze, ze stosunkowo łatwym dostępemkomunikacją publiczną i możliwością zostawienia samochodu. Szlakipowinny udostępniać najbardziej wartościowe obiekty pod względemprzyrodniczym, krajobrazowy, kulturowym. Dodatkowo mogą byćpowiązane z walorami edukacyjnymi (ścieżki dydaktyczne, stanowiskadokumentacyjne, punkty widokowe, ścieżki kulturowe). Na znaczeniuzyskują także nowe rodzaje aktywności ruchowej takie jak nordicwalking, bieganie, jazda konna, dlatego należy przygotowaćdedykowaną tym aktywnością ruchowym ofertę szlaków. W miaręmożliwości powinna ona być odmienna od regularnej oferty szlakówturystycznych i spacerowych.Niedocenianą formą rekreacji we WrOF jest ta związana z akwenamiwodnymi. Zaleca się dalsze wsparcie rozwoju infrastruktury żeglarskieji kajakowej. Oprócz wyznaczonych już szlaków kajakowych bardzoistotna jest infrastruktura towarzysząca (przystanie, zejścia do wody,miejsca odpoczynku, miejsca parkingowe).W kwestii szlaków rowerowych również postuluje się powiązanie ichz proponowanymi parkami regionalnymi oraz poprawę infrastrukturytowarzyszącej. Dominującą formą powinny być szlaki krótko-dystansowe. Poprawy wymaga trasowanie szlaków tak, aby unikaćruchliwych tras komunikacyjnych i nieodpowiednich nawierzchni (np.piaszczystych). Szlaki długodystansowe muszą posiadać jednolitąinfrastrukturę i parametry techniczne. W obrębie poszczególnychregionów trasy powinny mieć charakter tematyczny, w tymspecjalistyczny (np. rowery górskie), ale także zawierać ofertę dla rodzini atrakcje kulturowe, gastronomiczne, historyczne, sakralne, etc. Zalecasię standaryzacje tras rowerowych zgodnie z przygotowywanąDolnośląską Polityką Rowerową.Działania pro rekreacyjne na obszarze WrOF powinny zmierzać dopodnoszenie atrakcyjności obszarów wypoczynkowych, główniepoprzez rozwój i modernizację infrastruktury sportowo-rekreacyjnejo całorocznym charakterze, służącej wypoczynkowi codziennemui weekendowemu mieszkańców aglomeracji oraz turystów.

• Powiązanie turystyki i rekreacji z proponowanymi parkamiregionalnymi – wskazane jest przygotowanie kompleksowejoferty rekreacyjnej ukierunkowanej na walory krajobrazowe czykulturowego określonych regionów. Narzędziem przydatnym dookreślenia preferowanych typów rekreacji w danym obszarzemogą opracowania tematyczne dotyczące walorów środo-wiskowych i produktów regionalnych.

WYTYCZNE DLA ROZWOJU REKREACJI

• Koncepcja produktów turystycznych tworzonych na zasadachmarketingowych (krajobraz, kuchnia, wydarzenia kulturalnei sportowe, etc.)

• Rozwój turystyki i rekreacji aktywnej – przygotowanie ofertyaktywnego spędzania czasu dla różnych grup wiekowych, w tymdla całych rodzin.

• Oferta jednodniowa i weekendowa – oferta turystyczno-rekreacyjna powinna być nastawiona na mieszkańców WrOFze szczególnym uwzględnieniem mieszkańców Wrocławia.W przypadku wyjazdów jednodniowych istotna jest odpowiedniadostępność komunikacyjna (transport indywidualny, komunika-cja zbiorowa) oraz możliwość zrealizowania oferty w określonymmiejscu. W przypadku oferty weekendowej dochodzi dostępnośćusług gastronomicznych i noclegowych. Oferta weekendowamoże być realizowana w niektórych parkach regionalnych,podczas gdy oferta jednodniowa powinna być powszechniedostępna. Oferty turystyczno-rekreacyjne powinny być dosto-sowane do specyfiki krajobrazowej i kulturowej określonychparków regionalnych. Należy także przygotować ofertę kulturalnąi sportową w ujęciu jednodniowym i weekendowym.

• Potrzebne są zachęty dla prywatnych właścicieli do tworzeniai powiększania bazy rekreacyjnej na obszarze WrOF. Jednostkisamorządowe w miarę swoich możliwości tworzą takie obiekty(baseny, boiska) jednak bez inwestorów prywatnych nie uda sięosiągnąć zadowalającego nasycenia. Konieczne jest teżuregulowanie kwestii prawnych w odniesieniu do niektórychzdegradowanych obiektów.

• Istnieje konieczność stworzenia wspólnej oferty rekreacyjno-turystycznej, z jednolitym systemem informacji wizualnej naobszarze WrOF. Oferta powinna być komplementarna z nasta-wieniem na oferty pakietowe lub weekendowe. W pierwszejkolejności powinna to być oferta dla mieszkańców WrOF. Bardzoistotnym elementem jest stworzenie odpowiedniej infrastruktury,w tym miejsc parkingowych (samochody, rowery), miejscwypoczynku, tras pieszych i rowerowych) oraz wyposażeniew transport publiczny.

• Należy zachęcać prywatnych właścicieli do nabywaniai remontów obiektów zabytkowych. Jednostki samorządowemogą stać się pośrednikiem w rozmowach prywatnych właścicieliz służbami ochrony zabytków w celu wypracowaniapostępowania w trakcie remontu takich obiektów. Na dalszymetapie obiekty historyczne powinny być szeroko popularyzowanei stanowić o atrakcyjności danego regionu.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

WYBRANE ZAGROŻENIA DLA ŚRODOWISKA I OGRANICZENIAROZWOJU PRZESTRZENNEGO

Obszary o szczególnym zagrożeniu powodziowymPrzebieg Odry, przecinającej tereny województwa na długości około280 km, wymusza jego podział na trzy strefy reżimów powodziowych:nizinną, podgórską i górską.Obszar WrOF położony jest w strefie nizinnej, na terenie której do Odryuchodzą większe cieki, takie jak: Barycz, Widawa, Jezierzyca, Oława,Ślęza oraz Bystrzyca. Stwarza to specyficzną sytuację w dolinie rzeki,zwłaszcza na obszarze aglomeracji wrocławskiej, gdzie ochrona przedpowodzią wymaga szczególnej uwagi (przede wszystkim miastoWrocław).Największe zagrożenie powodziowe we WrOF skupia się w kilkurejonach zlewni Odry, tj. w dorzeczach: Bystrzycy i Ślęzy.Na terenie województwa dolnośląskiego wyodrębniono cztery rejonypodwyższonego ryzyka powodziowego, spośród których jedenpołożony jest w obszarze WrOF – rejon Aglomeracji Wrocławskiej –szczególnie ważny, ze względu na duże zagęszczenie ludności,wielkość zgromadzonego majątku, urządzenia przemysłowe o wyso-kim potencjale zagrożenia, wartość kulturową oraz lokalizacjęstrategicznych elementów warunkujących funkcjonowanie terenówzurbanizowanych.

WYBRANE ZAGROŻENIA DLA ŚRODOWISKA I OGRANICZENIAROZWOJU PRZESTRZENNEGO

System ochrony przeciwpowodziowejBardzo ważnym elementem systemu ochrony przed powodzią jestretencja zbiornikowa. Na terenie województwa znajduje się 12wielofunkcyjnych, dużych zbiorników retencyjnych wykorzysty-wanych do celów przeciwpowodziowych, wodociągowych, alimentacjiOdry dla potrzeb żeglugi, hydroenergetycznych, rybactwa i rekreacji.Jeden z nich położony jest na analizowanym terenie. Zbiornik Mietków(1974-1986) o pojemności max. 70,5 mln m położony jest w gminieMietków i pełni niezwykle ważną, przeciwpowodziową rolę w zlewniBystrzycy. Drugi zbiornik we WrOF – Jordanów (2002 r.) położonyw zlewni Ślęzy, na terenie gminy Jordanów Śląski jest znacznie mniejszy– poj. max 260 tys. m i jego znaczenie przeciw-powodziowe ma raczejcharakter lokalny.Po Wielkiej Powodzi w 1997 r. możliwość przejęcia wód powodziowychprzez zbiorniki retencyjne wzrosła w skali województwa o około 20%.

3

3

Ryzyko powodziowe we WrOF, http://odra-wroclaw.pl/lokalizacja

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Elementy systemu ochrony przeciwpowodziowej

Istotną rolę odgrywają również zbiorniki małej retencji wodnej(o pojemności do 5 mln m3 ) prowadzone w formie krajobrazowej(torfowiska, bagna, mokradła, lasy).W dolinie Odry, na terenie WrOF, znajdują się 4 poldery, stanowiącejeden z elementów systemu ochrony przed powodzią aglomeracjiwrocławskiej w ramach Wrocławskiego Węzła Wodnego. Są to polderyBlizanowice –Trestno, Oławka, Lipki – Oława oraz Paniowice.Najlepiej zabezpieczona przed zagrożeniem powodziowym,redukowanym przez retencje zbiornikową jest we WrOF zlewniaBystrzycy (zbiornik Mietków). Kluczową inwestycją dla skutecznejochrony regionu przed powodzią jest realizacja zbiornika Racibórzw województwie śląskim.Kolejnym elementem ochrony są wały przeciwpowodziowe. Ogólnadługość wałów rzeki Odry i polderów wynosi 380 km. Chronią oneprzed wezbraniami wód znaczny obszar WrOF, jednak ok. 40% wałówwymaga odbudowy lub modernizacji.

We Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym zagrożenie powodziowekoncentruje się w dolinie Odry i kilku jej dopływów (Bystrzyca,Widawa,Oława, Ślęza). Wezbrania powodziowe w dorzeczu Odry występująnajczęściej w okresie letnim w następstwie dreszczów nawałnicowychw górskich, sudeckich regionach dorzecza. PołożenieWrOF w obszarzenizinnym w dolinach wielu rzek uchodzących do Odry, zwłaszcza naobszarze aglomeracji wrocławskiej, stwarza szczególne zagrożeniepowodziowe i dlatego ochrona przed powodzią wymaga szczególnejuwagi, przede wszystkim we Wrocławiu, ze względu na potencjalnienajwyższe straty materialne będące wynikiem powodzi. Dwanajbardziej rozpowszechnione sposoby ochrony przed powodzią tobudowa obwałowań oraz polderów zalewowych w dolinach rzek orazretencja zbiornikowa. Na obszarze WrOF istnieje rozbudowany systemwałów przeciwpowodziowych jednak są to obiekty w bardzo różnymstanie technicznym, nie zawsze spełniające wymogi bezpieczeństwa.Po powodzi 1997 roku dokonano modernizacji części wałów a równieżobecnie trwa przebudowa wielu obwałowań w ramach modernizacjiWrocławskiego Węzła Wodnego. Ponadto na obszarze WrOF, w dolinierzeki Odry znajdują się 4 poldery, stanowiące jeden z elementówsystemu ochrony przed powodzią aglomeracji wrocławskiej w ramachWrocławskiego Węzła Wodnego. Poldery Blizanowice–Trestno orazOławka to poldery sterowane, zalewane tylko w ekstremalniewysokich stanach wód, natomiast poldery Lipki–Oława i Paniowice topoldery niesterowalne, wykorzystujące powierzchnię retencyjnąw obniżeniu doliny rzeki. Na obszarze WrOF znajdują się także dwazbiorniki retencyjne: Zbiornik Mietków na Bystrzycy oraz ZbiornikJordanów na Ślęzie.Istotnym elementem tworzenia systemu terenów otwartych jestprowadzenie nowej polityki zagospodarowania przestrzennego naobszarach zagrożonych niebezpieczeństwem wystąpienia powodziw oparciu o mapy zagrożenia powodziowego, mapy ryzykapowodziowego i plany zarządzania ryzykiem powodziowymprzygotowywane przez KZGW. Nowe podejście powinno nie tylkoograniczać się do wskazywania terenów szczególnego zagrożeniapowodzią, ale także do aktywnego ograniczania rozwoju zabudowyi infrastruktury lub wskazywania warunków, na jakich nowa zabudowama być lokalizowana na obszarach narażonych na niebezpieczeństwopowodzi np. w wyniku przerwania wałów przeciwpowodziowych czyw przeszłości zalanych w trakcie powodzi historycznych. Na obszarzeWrOF dotyczy to przede wszystkich doliny Odry oraz jej dopływów:Oławy, Ślęzy, Widawy, Bystrzycy. Największe zagrożenie powodziowewystępuje w granicach samego Wrocławia oraz w gminachpołożonych wzdłuż Odry, Widawy i Bystrzycy. Obwiązujące przepisyprawa obligują samorządy terytorialne do aktualizacji obowiązu-jących dokumentów planistycznych, co jest dobrą okazją do eliminacjilub ograniczenia potencjalnych zagrożeń wynikających z powodzi.Zgodnie z ustawą o planowaniu przestrzennym – teren zalewowy(szczególnego zagrożenia powodzią) jest wyłączony z zabudowy.Problemy pojawia się z planowaniem na terenach potencjalniezagrożonych, tj. głównie w dolinach rzek chronionych wałami, któreobecnie są już zabudowane. Konieczne jest usankcjonowanie stanu

DIAGNOZA STANU I SPOSOBY POSTĘPOWANIA

faktycznego i dopuszczenie do zabudowy, przy czym dla nowychobiektów powinny być określone wymagania konstrukcyjne,wpływające na zmniejszenie strat powodziowych.Istotnym elementem zmniejszenia ryzyka powodziowego w obszarachdolinnych może być także tworzenie polderów retencyjnych w wynikuodsuwania obwałowań od koryt rzecznych oraz realizacja programówmałej retencji na obszarach rolniczych (Program małej retencji wodnejw województwie dolnośląskim, 2006).

W celu zapewnienia odpowiedniej jakości wody ujmowanej dozaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia orazzaopatrzenia zakładów wymagających wody wysokiej jakości, a takżeze względu na ochronę zasobów wodnych mogą być ustanawianestrefy ochronne ujęć wody oraz obszary ochronne zbiorników wódśródlądowych. Strefę ochronną ujęcia wody dzieli się na teren ochronybezpośredniej i pośredniej.We Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym występuje 6 obowiązu-jących stref ochronnych ujęć wody na terenie gmin: Wołów (3 ujęcia),Twardogóra, Dobroszyce, Oleśnica (miasto i gmina wiejska), WiszniaMała iTrzebnica.Na terenie ochrony bezpośredniej ujęć wód podziemnych orazpowierzchniowych zabronione jest użytkowanie gruntów do celówniezwiązanych z eksploatacją ujęcia wody.Natomiast na terenach ochrony pośredniej może być zabronione lubograniczone wykonywanie robót oraz innych czynności powodującychzmniejszenie przydatności ujmowanej wody lub wydajności ujęcia.

Największy wpływ na zanieczyszczenie powietrza tlenkami siarkii azotu mają zakłady przemysłowe zajmujące się wytwarzaniem energii(elektrociepłownie, ciepłownie), z których pochodzi ponad połowaemisji tlenków siarki i ponad jedna trzecia tlenków azotu. Drugimpoważnym źródłem tlenków azotu w powietrzu jest transportdrogowy. Negatywny wpływ emisji z transportu drogowegonajbardziej widoczny jest w dużych miastach w bezpośrednimsąsiedztwie dróg o znacznym natężeniu ruchu.W analizowanym obszarze do zakładów przemysłowych o naj-większym znaczeniu dla jakości powietrza należą Elektrociepłownie„Wrocław” i „Czechnica” należące do Zespołu ElektrociepłowniWrocławskich„Kogeneracja”SA oraz PCC„Rokita”w Brzegu Dolnym.Kolejnym istotnym dla zdrowia i warunków życia człowiekazanieczyszczeniem powietrza jest pył zawieszony, stanowiący nośnikszkodliwych dla zdrowia zanieczyszczeń , takich jak metale ciężkie orazwielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA). Głównymiźródłami pyłu zawieszonego są sektor komunalny oraz mieszkaniowy(tzw.„emisja niska”).

Źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza są produkcjaprzemysłowa, transport drogowy, sektor komunalny i mieszkaniowyoraz rolnictwo. W przypadku emisji przemysłowych, równieżw odniesieniu do zakładów zajmujących się wytwarzaniem energii(elektrociepłownie, ciepłownie), regulacje w przepisach odrębnychprowadzą do ciągłego ograniczania ilości zanieczyszczeń. Natomiastw przypadku terenów zurbanizowanych, w tym zwłaszcza na obszarzeWrocławia, ale także lokalnie mniejszych miast na obszarze WrOFnajważniejsze czynniki wpływająca na jakość powietrza to ruchsamochodowy i emisja komunalna. Negatywny wpływ emisjiz transportu drogowego najbardziej widoczny jest w dużych miastachw bezpośrednim sąsiedztwie dróg o znacznym natężeniu ruchu.W przypadku sektora komunalnego i terenów mieszkaniowych głównąsubstancją zanieczyszczająca jest pył zawieszony, stanowiący nośnikszkodliwych dla zdrowia zanieczyszczeń, takich jak metale ciężkie orazwielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA). Głównymiźródłami pyłu zawieszonego są sektor komunalny oraz mieszkaniowy(tzw.„emisja niska”).W celu ograniczenia zanieczyszczenia powietrza należy prowadzićszereg działań organizacyjnych i prawnych wpływających na poprawę

Strefy ochronne ujęć wód

Zanieczyszczenie powietrza



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

jakości urządzeń do ogrzewania, jakości silników samochodowych czyrodzaju paliwa spalanego w piecach domowych. Po stronie działańplanistycznych, odnoszących się do przestrzeni, należy wprowadzaćna tereny zurbanizowane jak największe ilości zieleni wysokiej. Pozasystemem terenów otwartych w obrębie miast, wykorzystującymtereny niezabudowane np. doliny rzeczne, należy tworzyć miejskiesystemy zieleni wysokiej w obrębie terenów zurbanizowanych,częściowo pochłaniające lub wychwytujące zanieczyszczenia pyłowe.W przypadku projektowania nowych obszarów zurbanizowanych,zwłaszcza mieszkaniowych, należy unikać tworzenia zbyt zwartychkompleksów zabudowy utrudniających przewietrzanie i sprzyjającychkumulacji zanieczyszczeń.

Oprócz monitorowania stanu środowiska, wśród zadań PaństwowejInspekcji Ochrony Środowiska znajduje się również prowadzenierejestru potencjalnych sprawców poważnych awarii.Do ochrony środowiska przed poważnymi awariami zobowiązani sązarówno prowadzący zakłady, stwarzające zagrożenie wystąpieniaawarii, dokonujący przewozu substancji niebezpiecznych, jak równieżorgany administracji.Według informacji WIOŚ we Wrocławiu z kwietnia 2014 roku na terenieWrOF istniało 8 zakładów zakwalifikowanych do grupy o dużym ryzyku(ZDR) oraz 11 zakładów o zwiększonym ryzyku (ZZR) wystąpieniapoważnej awarii przemysłowej. Zakłady z grupy o dużym ryzykuzlokalizowane są w Brzegu Dolnym, Wrocławiu i Oławie, a zakładyo zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii – równieżw Brzegu Dolnym i Wrocławiu oraz w Rogowie Sobóckim (gm.Sobótka), Oleśnicy, Wilkszynie (gm. Miękinia) oraz BiskupicachPodgórnych (gm. Kobierzyce).Każdy zakład o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnejawarii jest zobowiązany do sporządzenia programu zapobieganiapoważnym awariom przemysłowym, zawierającym opis systemubezpieczeństwa gwarantującego ochronę ludzi i środowiska.

Zagrożenia związane z hałasem są coraz bardziej dokuczliwei obejmują z roku na rok coraz większa liczbę ludzi. Hałascharakteryzuje się mnogością źródeł i jest często trudny do eliminacji.Ponadnormatywny hałas powoduje nie tylko mniejszy komfort pracyi wypoczynku w miejscu zamieszkania ale jest także przyczynągroźnych schorzeń.Oceny stanu akustycznego środowiska oraz obserwacji zmiandokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska. Napotrzeby oceny, co 5 lat, wykonuje się mapy akustyczne, które służąm.in. tworzeniu i aktualizacji programów ochrony środowiska przedhałasem.Zdecydowana większość (ponad 80%) źródeł uciążliwego hałasupochodzi ze źródeł komunikacyjnych: przede wszystkim komunikacjidrogowej, w mniejszym stopniu kolejowej (i tramwajowej) orazlotniczej.Istotnym czynnikiem wpływającym na poziom hałasu drogowego jestilość pojazdów poruszających się po drogach, która w naszym krajugwałtownie rośnie.Województwo dolnośląskie wyróżnia się dość gęstą siecią komuni-kacyjną, zarówno drogową, jak i kolejową. Duża część szlakówkomunikacyjnych biegnie przez Wrocław lub w jego pobliżu. Naterenie Wrocławia funkcjonuje lotnisko – Port Lotniczy Wrocław S.A.(Strachowice), na którym od 2012 roku, kiedy uruchomiono nowyterminal, wzrosło znacznie natężenie ruchu. Ale już w 2006 roku,w drodze Rozporządzenia Wojewody Dolnośląskiego dla terenulotniska ustanowiono obszar ograniczonego użytkowania(Rozporządzenie nr 3693 Wojewody Dolnośląskiego z dnia17 listopada 2006 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonegoużytkowania dla LotniskaWrocław-Strachowice weWrocławiu).Pozostałe główne źródła hałasu to działalność przemysłowa,rzemieślniczo-usługowa, elektrownie wiatrowe i linie elektro-magnetyczne.

Poważne awarie

Klimat akustyczny

Ponieważ o poziomie hałasu decyduje bardzo wiele różnego rodzajuczynników, pierwsze działania w kierunku zapewnienia jak najlepszegoklimatu akustycznego powinny być podejmowane na etapiesporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,kiedy to najłatwiej i najtaniej wyklucza się zagrożenia związane np.z hałasem komunikacyjnym. Kolejnymi czynnikami sprzyjającymiminimalizacji negatywnego wpływu komunikacji na klimat akustycznysą sprawna organizacja ruchu oraz modernizacja i rozbudowasystemów komunikacyjnych.

Źródłem uciążliwego hałasu w środowisku jest komunikacja drogowa,a w mniejszym stopniu kolejowa, w tym tramwajowa oraz komunikacjalotnicza. We WrOF najgorszy klimat akustyczny jest we Wrocławiu gdziekrzyżują się główne trasy komunikacyjne regionu, zarównosamochodowe jak i kolejowe oraz występują największa koncentracjaludzi narażonych na hałas. W przypadku hałasu lotniczego w otoczeniulotniska Wrocław Strachowice obowiązuje obszar ograniczonegoużytkowania (Rozporządzenie nr 3693 Wojewody Dolnośląskiegoz dnia 17 listopada 2006 r. w sprawie utworzenia obszaruograniczonego użytkowania dla Lotniska Wrocław-Strachowicewe Wrocławiu). Zgodnie z przepisami odrębnymi dla obszarów dużychmiast, w tym przypadku Wrocławia, oraz dla dróg i linii kolejowycho odpowiednim natężeniu ruchu (dróg o natężeniu ruchu powyżej6 mln pojazdów, linii kolejowych, po których przejeżdża ponad 60 tys.pociągów rocznie) sporządzono mapy akustyczne pokazujące zasięgponadnormatywnego hałasu w odniesieniu do wskaźnikówcałorocznych. Mapy te są aktualizowane, co 5 lat a na ich podstawiesporządza się programy ochrony prze hałasem, które wskazują nakonieczność podejmowania działań organizacyjnych jak i planistycz-nych ograniczających zasięg i uciążliwość hałasu na terenachchronionych akustycznie (Program ochrony środowiska przed hałasemdla województwa dolnośląskiego na lata 2013 – 2017, Programochrony środowiska przed hałasem dla miastaWrocławia).Działania w kierunku zapewnienia jak najlepszego klimatuakustycznego powinny być podejmowane na etapie sporządzaniamiejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, kiedy tomożna wykluczyć zagrożenia związane np. z hałasem komu-nikacyjnym. Kolejnymi czynnikami sprzyjającymi minimalizacjinegatywnego wpływu komunikacji na klimat akustyczny są sprawnaorganizacja ruchu oraz modernizacja i rozbudowa systemówkomunikacyjnych. Działania planistyczne zmierzające do ograniczeniailości osób narażonych na hałas powinny polegać np. na dążeniu dolokalizacji w pierwszej linii zabudowy obiektów usługowych(z wyjątkiem wrażliwych obiektów usług zdrowia i oświaty), którepełnić będą funkcję ekranującą, w bezpośrednim sąsiedztwie źródłahałasu, np. drogi lub linii kolejowej. Ponadto, zaleca się oddzielanieterenów zabudowy mieszkaniowej od drogi zwartymi pasami zieleniizolacyjnej. Zieleń izolacyjna co prawda wprowadza jedynie niewielkietłumienie poziomu hałasu, ale główną rolę w takich przypadkachodgrywa aspekt psychologiczny. Dla człowieka źródło hałasu wydajesię mniej dokuczliwe wówczas, gdy staje się ono niewidoczne.W przypadku terenów niezagospodarowanych minimalizacjauciążliwości związanych z oddziaływaniem hałasu na etapieplanowania przestrzennego możliwa jest również dzięki stosowaniutzw. zasady strefowania urbanistycznego polegającej na wpro-wadzeniu odpowiedniego zagospodarowania terenu w zależności odistniejącego lub prognozowanego poziomu hałasu. W przypadkuwłaściwego strefowania urbanistycznego wokół tras komunikacyjnychprzyjmowany jest podział na strefy od najbardziej zagrożonej hałasemdo strefy o najbardziej rygorystycznych wymaganiach dotyczącychochrony akustycznej (najniższych wartościach obowiązującychpoziomów normatywnych hałasu. Należy jednocześnie zaznaczyć,że stosowanie zasady strefowania winno być ograniczone wyłącznie doulic, będących źródłem ponadnormatywnego hałasu. Zasada ta nieobowiązuje dla ulic lokalnych, z których następuje bezpośredniaobsługa komunikacyjna usytuowanej w bliskim ich otoczeniuzabudowy wrażliwej.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Zasady strefowania zabudowy względem źródła hałasu(źródło: Programu ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Wrocławia, 2013).

Planowanie przestrzenne powinno także prowadzić do lokalizowanianowych budynków mieszkalnych poza zasięgiem uciążliwego hałasudrogowego lub w ich zasięgu, pod warunkiem obowiązkuzastosowania Śródków technicznych (ekranowanie, oknao podwyższonej izolacyjności akustycznej) zmniejszającychuciążliwości do poziomów dopuszczalnych. W szerszej skali miejskiej,ale też obszaru funkcjonalnego powinna prowadzić do wykształcanielokalnych centrów usługowych w celu ograniczania ruchuwewnątrzmiejskiego lub podmiejskiego. Należy stosować przyjaznądla środowiska zasadę nie przybliżenia ludzi do usług, ale przybliżenieusług do ludzi. Prowadzić to powinno do projektowanie obszarówmiejskich przy założeniu dostępności, a nie wciąż rosnącej mobilności.Ponadto planowanie przestrzenne powinno prowadzić doeliminowania powstawania nowych kolizji funkcjonalnychi łagodzenia już istniejących konfliktów. W przypadku obszarówprzeznaczonych pod zabudowę wzdłuż głównych tras komunikacjidrogowej i kolejowej powinna obowiązywać nadrzędna zasada niezbliżania się z zabudową w zasięg ponadnormatywnego hałasu.

Rozwój energetyki wiatrowej, oprócz pozytywnego znaczenia dlakrajowego bilansu energetycznego i obniżania emisji CO2, poprzezzwiększanie udziału odnawialnych źródeł energii w produkcji energii,może powodować również różnego rodzaju uciążliwości, związanegłównie z negatywnym wpływem na przyrodę i krajobraz.Aby wiarygodnie ocenić warunki dla lokalizacji elektrowni wiatrowychna terenie województwa dolnośląskiego, biorąc pod uwagę przedewszystkim wartość przyrodniczą i krajobrazową terenów,Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne (obecnie Instytut RozwojuTerytorialnego) opracowało „Studium przestrzennych uwarunkowańrozwoju energetyki wiatrowej w województwie dolnośląskim”a następnie jego aktualizację.Na podstawie analiz uwarunkowań przestrzennych, przyrodniczych,krajobrazowo-kulturowych oraz ekspertyz ornitologicznej i chiropte-rologicznej dokonano kategoryzacji terenów, na których lokalizacjadużych obiektów energetyki wiatrowej powinna być wykluczona lubpodlegać ograniczeniom. Pozostałe obszary uznano za potencjalnienajmniej konfliktowe dla lokalizacji dużych obiektów energetykiwiatrowej, co nie oznacza, że są to tereny bezwzględnie wskazane dosytuowania urządzeń energetyki wiatrowej i nie wymagajądokładniejszego rozpoznania lokalnych uwarunkowań. Z przestrzen-nego rozmieszczenia poszczególnych obszarów ograniczeń naanalizowanym obszarze przedstawionego na mapie „Wybranychzagrożeń i ograniczeń” wynika, iż północna i środkowa część obszaruWrOF oraz pas terenu przebiegający pomiędzy dolinami rzek

Obszary ograniczeń dla lokalizacji elektrownii parków wiatrowych

Bystrzycy i Ślęzy w południowej części obszaru w kierunku do miastaWrocławia, powinny podlegać wykluczeniu bądź istotnymograniczeniom rozwoju energetyki wiatrowej.Wyznaczenie obszarów ograniczeń oraz sformułowanie wskazań dlalokalizacji elektrowni wiatrowych ma w tym przypadku jedynie rangęzaleceń. Opracowanie nie jest dokumentem obligatoryjnym, leczw praktyce jest bardzo przydatnym narzędziem wspomagającym przypodejmowaniu decyzji lokalizacyjnych.

Dla obszaru województwa dolnośląskiego w roku 2010 powstałoopracowanie „Studium przestrzennych uwarunkowań rozwojuenergetyki wiatrowej w województwie dolnośląskim” (przyjęteUchwałą Nr 4857/III/10 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia31 sierpnia 2010 r.), a następnie jego Aktualizacja (przyjęta UchwałąNr 2082/IV/12 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia 3 kwietnia2012 r.). W ramach opracowania, uwzględniając wszystkieuwarunkowania krajobrazowe, społeczne, kulturowe i środowiskowe,dokonano kategoryzacji terenów, na których lokalizacja dużychobiektów energetyki wiatrowej powinna być wykluczona lub podlegaćograniczeniom.Wyodrębniono trzy kategorie terenów:

• obszary całkowicie wyłączone z lokalizacji elektrowni wiatrowych(kategoria I) - przede wszystkim rezerwaty przyrody, pomnikihistorii, obiekty na liście UNESCO, zespoły przestrzennei zabytkowe objęte strefami ochrony konserwatorskiej, stanowiskaarcheologiczne o zachowanych formach krajobrazowych;

• obszary lokalizacji niebezpiecznej (kategoria II) – obszary, dlaktórych lokalizację dużych obiektów energetyki wiatrowej uznanoza obarczoną wysokim ryzykiem środowiskowym i inwestycyjnym:obszary ważne dla ptaków (na podstawie ekspertyzy ornito-logicznej), obszary szczególnie cenne dla nietoperzy (na podstawieekspertyzy chiropterologicznej), strefę zintegrowanej ochronywalorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych, w którejochrona wartości przyrodniczych i krajobrazowych powinna miećcharakter nadrzędny w stosunku do pozostałych działań(wyznaczoną w Planie Zagospodarowania PrzestrzennegoWojewództwa Dolnośląskiego, Perspektywa 2020, przyjętymUchwałą Nr XLVIII/1622/14 Sejmiku Województwa Dolnośląskiegoz dnia 27 marca 2014 r. i opublikowanym w Dz. Urz.Woj. Doln. z dnia22 maja 2014 r. poz. 2448), obejmującą w obszarze analiz WrOFnastępujące formy ochrony o charakterze wielkoprzestrzennym:parki krajobrazowe wraz z otulinami, obszary chronionegokrajobrazu oraz obszary sieci NATURA 2000 (OSO, OZWi projektowane);



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Źródło hałasu – droga / linia kolejowaStrefa IDroga wewnętrzna, parkingi- teren nie podlegający standardom akustycznymStrefa IIZieleń izolacyjna (urządzona lub nieurządzona)- teren nie podlegający standardom akustycznym

Strefa IIIZabudowa usługowa, gospodarcza (zwarta, pierzejowa)- teren ekranujący nie podlegający standardom akustycznymStrefa IVZabudowa mieszkaniowo-usługowa, zagrodowa, wielorodzinna-teren podlegający podwyższonym wartościom standardów akustycznychStrefa VZabudowa szpitali, oświaty, tereny uzdrowiskowe, zabudowa jednorodzinna- teren podlegający obniżonym wartościom standardów akustycznych

• obszary lokalizacji zagrożonej (kategoria III) - obszary, dla którychlokalizację dużych obiektów energetyki wiatrowej należy uznać zaobarczoną dużym ryzykiem środowiskowym i inwestycyjnym. Sąto: obszary potencjalnie ważne dla ptaków oraz trasy przelotówi żerowania gęsi (na podstawie ekspertyzy ornitologicznej),obszary potencjalnie ważne dla nietoperzy (na podstawieekspertyzy chiropterologicznej), lądowe korytarze ekologiczne(wyznaczone w Planie Zagospodarowania PrzestrzennegoWojewództwa Dolnośląskiego, Perspektywa 2020)

Pozostałe obszary uznano za potencjalnie najmniej konfliktowe dlalokalizacji dużych obiektów energetyki wiatrowej, co nie oznacza, że sąto tereny bezwzględnie wskazane do sytuowania urządzeń energetykiwiatrowej i nie wymagają dokładniejszego rozpoznania lokalnych

uwarunkowań. Na obszarze WrOF obiekty energetyki wiatrowej niepowinny być lokalizowane lub powinny podlegać ograniczeniomw północnej i środkowej części obszaru WrOF oraz w pasie terenuprzebiegający pomiędzy dolinami rzek Bystrzycy i Ślęzyw południowej części obszaru w kierunku do miastaWrocławia.(na podstawie: Analiza uwarunkowań środowiska przyrodniczo-kulturowego i rekreacji, IRT, Wrocław, 2014. Analiza została wykonanaprzez Instytut Rozwoju Terytorialnego w ramach Działania 3. Zadania3.2. w projekcie pn. : „Studium spójności funkcjonalnejwe Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”, częściowo finanso-wanego przez Unię Europejską w ramach Programu OperacyjnegoPomocTechniczna 2007 – 2013).

Obszary przydatne i nieprzydatne do lokalizacji obiektów energetyki wiatrowej na obszarze WrOF (źródło: Studium przestrzennych uwarunkowańrozwoju energetyki wiatrowej w województwie dolnośląskim, 2012).

Wykonane dla województwa dolnośląskiego opracowanie ma jedyniecharakter informacyjny i nie ma mocy prawnej dlatego każdorazowonależy wykonać szczegółową analizę krajobrazową, ornitologicznai chiropterologiczną oraz akustyczną w celu uzyskania decyzjiśrodowiskowej oraz dokonać kompleksowych konsultacjispołecznych w celu określenia ilości i warunków lokalizacjiposzczególnych elektrowni wiatrowych. Należy jednak podkreślić,

że lokalizacja tego typu obiektów na obszarze WrOF jest dopuszczalna ipowinny one być uwzględnione w przygotowywanych dokumentachplanistycznych już na etapie studium uwarunkowań i kierunkówzagospodarowania przestrzennego, gdzie zgodnie z przepisamio planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym daje się możliwośćwskazania terenów przeznaczonych pod lokalizacje obiektów dopozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


PROBLEMY W OCHRONIE ŚRODOWISKAWE WROCŁAWSKIM OBSZARZE FUNKCJONALNYM

1.

2.

3.

Presja budownictwa mieszkaniowego na tereny rolnicze, otwarte

Presja budownictwa na tereny narażone na niebezpieczeństwopowodzi

Presja budownictwa mieszkaniowego na tereny chronioneprzyrodniczo i tereny leśne

– W kontekście wpływu suburbanizacji na środowiskoprzyrodnicze najważniejsze problemy dotyczą zagrożeńwynikających z negatywnego wpływu na krajobraz, wpływu naróżnorodność biologiczną, zmian w jakości parametrówśrodowiska (powietrze, woda, hałas), zmian mikroklimatycznychi obiegu wody w przyrodzie co jest szczególnie istotnew kontekście globalnych zmian klimatycznych i zagrożeńkatastrofami naturalnymi, zmian w migracji zwierząt oraz staniei rodzaju szaty roślinnej. Lawinowy w ostatnich latach rozwójinwestycji mieszkaniowych w pierścieniu terenów otaczającychWrocław, głównie w sektorze południowym i wschodnim odbywasię kosztem żyznych gleb i walorów krajobrazowych. Lokalizujączabudowę nie zwraca się uwagi na walory krajobrazowei przyrodnicze choć w powszechnym odczuciu im bardziej„zielone” otoczenie planowanego osiedla mieszkaniowego tymlepiej.

- tereny narażone na niebezpieczeństwo powodziwystępują we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym w dolinach:Odry, Widawy, Bystrzycy czy Ślęzy. Niestety poza rzeką Bystrzycadla pozostałych rzek nie zostały przygotowane studia powodzio-we wskazująca na stopień zagrożenia zalaniem poszczególnychterenów. Największy problem w planowaniu przestrzennymdotyczy terenów potencjalnie narażonych na zalanie czyli takichktóre znajdują się poza terenami obwałowanymi ale w przypadkuuszkodzeń urządzeń ochronnych (najczęściej wałów) zostajązalane. Do tej pory nie istniały zasady udostępniania tychobszarów pod zabudowę. Dopuszczano na nich terenymieszkaniowe bez określania szczególnych zasad jej lokalizacji.W konsekwencji w sytuacjach powodzi katastrofalnych prowa-dziło to do dużych strat materialnych.

– na obszarze WrOF brak jest obszarówo najwyższej ochronie, czyli parków narodowych a występują

PROBLEMY W OCHRONIE ŚRODOWISKAWE WROCŁAWSKIM OBSZARZE FUNKCJONALNYM

jedynie rezerwaty, które zajmują stosunkowo małe powierzchnieoraz parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu czyzespoły przyrodniczo-krajobrazowe. Są to formy ochronyprzyrody, które dopuszczają rozwój zabudowy. Niestety żadenz tych obszarów nie posiada jasnych i jednolitych kryteriówlokalizowania obiektów budowlanych. W uchwałach powo-łujących te obszary odnoszono się jedynie do zapisówpochodzących z Ustawy o ochronie przyrody, które odnosiły się doochrony walorów przyrodniczych terenów a nie regulowały zasadlokalizacji zabudowy. Stąd często dysproporcje pomiędzy różnymiobszarami w stopniu i rodzaju zagospodarowanie. Podobniesprawa wygląda w przypadku obszarów Natura 2000. Obejmująone znacznie większe obszary niż tylko siedliska cenneprzyrodniczo, ale wszelkie zapisy na ich temat obejmują jedynieochronę siedlisk, pomijając problem gospodarowania przestrzeniąna pozostałych terenach. Dlatego często tereny te postrzegana sąjako ograniczenie rozwoju przestrzennego gminy i stanowiąźródło konfliktów przestrzennych. W przypadku lasów istniejeduża presja ze strony budownictwa mieszkaniowego na„zbliżaniesię” do kompleksów leśnych ze względu na potencjalne waloryrekreacyjno-wypoczynkowe. Jednak brak zachowania strefyekotonowej od zwartych kompleksów leśnych powodujeniezmierzone konflikty przyrodnicze np. w postaci pojawiania siędzikiej zwierzyny na obszarach zabudowy.

4.– występuje jedynie na poziomie terenów chronionych

w skali ogólnokrajowej. Na pozostałych poziomach brak jestspójnej koncepcji ochrony przyrody w ramach gmin czy powiatów.W dokumentach studialnych tematyka ta nie jest szczególnierozbudowa lub jest pomijana. Zdarza się, że system jest niespójny.Widać to zwłaszcza na granicy Wrocławia z gminami ościennymi.Pomimo wskazania w studium Wrocławia „podstawowegosystemu powiązań przyrodniczych” zdarzają się przypadkiprzeznaczania obszarów stanowiących kontynuacje tego systemupoza miastem na tereny inwestycyjne. Na szczęście w większościsystem ten opiera się na

Niespójność planowania przestrzennego w kwestii ochronyprzyrody

dolinach rzek dlatego trudno gozabudować.

WYTYCZNE W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA

Jednym ze sposobów ograniczenia nadmiernej ekspansji terenówzurbanizowanych na tereny otwarte jest koncepcja „greenbelts” –pasów zieleni otaczających duże aglomeracje miejskie, wyzna-czających niejako granicę dopuszczalnej ekspansji zabudowy. Ideą„greenbelts” jest ochrona przestrzeni otwartych wokół miasta. Lasy,parki czy tereny wiejskie są buforem ekologicznym i receptą napoprawę warunków życia w uprzemysłowionych ośrodkach miejskich.Podstawowym celem polityki „zielonych pasów” jest powstrzymanieżywiołowego rozprzestrzeniania się – „rozlewania się” miast, poprzeztrwałe zachowanie terenów otwartych, które mają zostać wyłączonez zabudowy. W ujęciu brytyjskim „greenbelts” oznaczają obszarytakiego gospodarowania terenem wokół miasta, w którympreferowane są naturalne formy użytkowania od zbiorowiskroślinnych po ekstensywne rolnictwo i rekreację. Dopuszcza sięjednocześnie zabudowę o charakterze wiejskim choć jest toobwarowane pewnymi ograniczeniami. Tworzenie „pasów zieleni”wokół miast ma służyć przede wszystkim ograniczenie niekontro-lowanego rozwoju miast, ochronie naturalnych lub częściowonaturalnych siedlisk i krajobrazu kulturowego wsi i miasteczek,poprawie jakości życia w miastach satelitarnych, zapewnieniumieszkańcom dostępu do terenów otwartych, rekreacyjnychi wiejskich, zachowaniu (zabezpieczenie) obszarów produkcji rolniczejwokół miast oraz poprawie jakości powietrza.W ujęciu niemieckim wyróżnia się pojęcie „planowania krajobrazu”,który to proces koncentruje się na działaniach zapobiegających,

kształtujących i wdrażających pewne rozwiązania przestrzennew odniesieniu do ochrony przyrody, ale także jej relacji z zabudową(krajobraz). Kompleksowe podejście do problematyki gospodarowanieprzestrzenią na obszarach miejskich i podmiejskich pozwalauwzględniać wybrane zagadnienia istotne dla zachowania powiązańprzyrodniczych oraz rozwoju obszarów metropolitalnych. Niemieckieopracowania krajobrazowe w dużej części pełnią funkcje doradczewobec planowania przestrzennego, ale także zawierają wytyczne dogłównych aktów prawa miejscowego. Podejmowane są w nichwybrane zagadnienia istotne dla rozwoju danych regionów.W kontekście Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego wartościowymrozwiązaniem jest koncepcja tzw. parków regionalnych wdrożonaw otoczeniu Berlina. Powstało ich osiem i obejmują one zespołyhistoryczno-kulturowe i obszary rekreacyjno-wypoczynkowe, którychpriorytetem jest ochrona i promocja dziedzictwa kulturowego. Parkiregionalne tworzą naturalne połączenie terenów zurbanizowanychBerlina z otaczającym regionem Brandenburgii. Koncepcja tworzeniatych parków świadomie nie opierała się na funkcjach przyrodniczychobszaru. Nie starano się także tworzyć ciągłej struktury pierścieniowej,jako uzupełnienia zieleni miejskiej. Podstawą do wyznaczenia parkówregionalnych była chęć doinwestowania obszarów podmiejskichi stworzenie atrakcyjnej oferty rekreacyjno-turystycznej dla miesz-kańców metropolii. Atrakcyjność poszczególnych parków uzależnionajest od naturalnych lub kulturowych cech krajobrazu. Te cechykrajobrazowe stały się głównymi wyznacznikami zróżnicowania


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

parków. Poszczególne parki mają różną charakterystykę i takwyróżniamy parki leśne, rolnicze, kulturowe, podkreślając w tensposób zróżnicowanie lokalne. W ramach utworzonych parkówprowadzi sie np. działania konserwujące i odtwarzające historycznezałożenia parkowe i krajobrazowe. Ponadto wybrane obszarydoinwestowuje się w ramach rekultywacji terenów poprzemysłowychoraz organizacji wystaw czy targów tematycznych np. budownictwalub ogrodniczych. Działania inwestycyjne i promocyjne powodują,że lokalni mieszkańcy mocno identyfikują się z lokalnym krajobrazemi aktywnie działają na rzecz jego utrzymania lub przywrócenia. Berlinjako pierwsze z niemieckich miast wdrożył koncepcję integrującąsystemy: zieleni miejskiej i parków metropolitalnych otaczającychstolicę. Jest to przykład pokazujący konieczność zintegrowanegoplanowania na wielu szczeblach i w różnych skalach.

Z punktu widzenia ochrony terenów otwartych najistotniejszymzagadnieniem jest wskazanie obszarów, które powinny w danejjednostce przestrzennej, w tym przypadku WrOF, stanowić elementstruktury przyrodniczej - sieci, która powinna podlegać ochronie.Podstawowym elementem takiej sieci ekologicznej powinny być bezwątpienia tereny chronione przyrodniczo w ramach krajowegoi lokalnego systemu ochrony przyrody (obszary Natura 2000, parkikrajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty przyrody).Podstawowym kryterium w wyznaczaniu„sieci ekologicznej”powinnabyć jej ciągłość przestrzenna i funkcjonalna. Oprócz tak wyznaczonejsieci ekologicznej obejmującej najbardziej cenne przyrodniczoobszary należy wskazać także obszary ograniczonego zainwestowaniaz przewagą funkcji przyrodniczych i rekreacyjnych a także rolniczych.Ta druga wspominana struktura może mieć postać tzw. „zielonegopierścienia”(greenbelt), ale także inne formy przestrzenne. Istotne jestaby struktura terenów otwartych z ograniczonym zagospo-darowaniem była spójna w całym obszarze funkcjonalnym zeszczególnym uwzględnieniem struktury terenów otwartych w mieściecentralnym obszaru. Co istotne w przypadku terenów otwartych niemuszą one tworzyć struktury ciągłej jak w przypadku terenów cennychprzyrodniczo. Wskazanie takiej struktury „zielonego pierścienia” lubinnej powinno się odbywać na etapie przygotowywania planuzagospodarowania przestrzennego obszaru funkcjonalnego.Pomocne w procesie jego wyznaczania mogą być analizyekofizjograficzne, w tym krajobrazowe. Należy w tym miejscupodkreślić, że funkcje sieci ekologicznej i terenów otwartych są różne.Proponuje się wprowadzenie do nazewnictwa planistycznego dwóchodrębnych systemów – „sieć ekologiczna” - obejmująca obszarychronione i obszary wyłączone z zagospodarowania np. z powodówpowodziowych lub innych np. lasy oraz „parki regionalne” - tworzące„zielony pierścień”ale nie w rozumieniu zamkniętego okręgu dookołamiasta, a raczej strefy gdzie rozwój urbanistyczny jest skoncentrowanyw już ukształtowanych jednostkach krajobrazowo-kulturowych,a pomiędzy nimi stawia się na zachowanie w jak największym stopniuistniejącego stanu użytkowania np. rolnego, rekreacyjnego czymieszkaniowego, ale nasyconego terenami otwartymi lub zieleniąwysoką. Termin „zielony pierścień” powinien być rozumiany jakokonieczność ograniczenia niekontrolowanej ekspansji zabudowy naobszarach otaczających Wrocław na rzecz pozostawiania obszarówotwartych w tym rolnych lub kreowania obszarów o zróżnicowanymzagospodarowaniu z przeważającym udziałem terenów otwartych.Nie jest także intencją tej koncepcji wskazywanie obszarów, które np.mają ulegać zalesianiu lub rozwojowi zieleni wysokiej w jakiejkolwiekinnej formie. Oczywiście na terenach z ograniczeniem udziałuzabudowy można stosować różne formy zieleni w tym parki, lasy czyzadrzewienia przydrożne jednak „zielony pierścień” tworzyć mogątakże tereny rolne a szerzej niezabudowane. Istotne jest takżezwrócenia uwagi na charakterystyczne cechy poszczególnychkrajobrazów (hydrogeniczne, równinne, pagórkowate, górskie)i dostosowanie form użytkowania i formy zabudowy do naturalnych

WYTYCZNE DO GOSPODAROWANIA PRZESTRZENIĄ OTWARTĄNA OBSZARZE WROF – KONCEPCJA SIECI EKOLOGICZNEJI PARKÓW REGIONALNYCH

WYTYCZNE DO GOSPODAROWANIA PRZESTRZENIĄ OTWARTĄNA OBSZARZE WROF – KONCEPCJA SIECI EKOLOGICZNEJI PARKÓW REGIONALNYCH

cech krajobrazu. Ważnym aspektem w tym kontekście jest wnikliwerozpoznanie cech krajobrazu kulturowego i próba wzmacniania tychcech w przyszłym planowaniu przestrzennym. W celu zapewnieniarozwoju gospodarczego jednostek samorządu terytorialnegowskazane jest wykorzystanie potencjału np. ciągów komunikacyjnychdo rozwoju aktywności gospodarczej, ale sytuowanie obszarówpowinno się odbywać w nawiązaniu do istniejących obiektów tak abytworzyć pewna „masę krytyczną” dla rozwoju przedsiębiorczości.Niestety nawet najbliżej położony autostrady teren pod aktywnośćgospodarczą jeśli będzie pozbawiony zaplecza naukowego,technologicznego czy ludzkiego mimo chęci ze strony samorządu niebędzie się rozwijał.Podstawą do wykreowania terenów otwartych w obszarze WrOFpowinna być poza walorami krajobrazowymi także możliwośćrekreacyjnego i gospodarczego wykorzystania poszczególnychregionów. Ochrona krajobrazu w polskich warunkach sprowadza się dotworzenia obszarów chronionego krajobrazu i parków krajobrazowychw granicach, których co prawda obowiązują pewne ograniczeniaw rozwoju zabudowy, ale są one dość schematyczne i nie dopasowanedo lokalnych uwarunkowań. Dlatego często nie są respektowane. Pozatym ochroną krajobrazową zwykło sie obejmować obszary o wysokichwalorach a tymczasem ochrona krajobrazowa w kontekście tworzeniazielonej infrastruktury powinna polegać na zachowaniu terenówotwartych nawet jeśli ich atrakcyjność lub wartość krajobrazowa jestprzeciętna lub są to krajobrazy dość pospolite np. równinne obszaryrolne. Powiązanie ochrony krajobrazu i terenów otwartychz możliwością ich wykorzystania rekreacyjnego a najlepiej wskazaniainnych form rozwoju gospodarczego niż lokalizacja terenówaktywności gospodarczej lub budownictwa mieszkaniowego mogąskłonić władze lokalne do zainteresowania takim sposobemgospodarowania na swoich obszarach. W obszarze WrOF jest kilka„obszarów problemowych”, na których mógłby się koncentrowaćrozwój regionalny i które mogłyby być podstawą do utworzeniaparków regionalnych. Może nim być np. niewykorzystany potencjałprzyrodniczy i rekreacyjny doliny Odry czy Wzgórz Trzebnickich. Z koleipołudniowe obszary WrOF stanowią wartościowe krajobrazy rolnicze,na których możliwy jest rozwój nowych upraw sadowniczych czyogrodniczych. Należy także podkreślić, że w celu integracjiposzczególnych parków regionalnych w granicach WrOF ważny jestrozwoju układu komunikacyjnego nie tylko z wykorzystaniem drógkołowych, ale także transportu kolejowego (kolej aglomeracyjna).Dotyczy to zwłaszcza promienistej sieci kolejowego, której punktemzwornikowym jest miasto Wrocław. Z kolei komunikację obwodowązapewniają realizowane drogi pomiędzy miastami ościennymiw stosunku do Wrocławia, które tworzą pierścień dookoła metropoliiw odległości około 30 km. Zachowanie terenów o ograniczonejurbanizacji w obrębie obszaru funkcjonalnego ma na celu poprawęstandardu życia mieszkańców WrOF na skutek odtworzenia i lokalizacjinowych obiektów infrastruktury wypoczynkowo-rekreacyjnej orazwykreowanie atrakcyjnego produktu turystycznego poprzez promocjęlokalnych dóbr kultury i przyrody. Osiągnąć to można w wynikubardziej racjonalnego gospodarowania przestrzenią z uwzglę-dnieniem potencjału całego WrOF a nie tylko poszczególnychjednostek samorządowych. Może to być realizowane poprzezwskazanie obszarów dopuszczonej urbanizacji ze względu na aspektyspołeczne, komunikacyjne czy gospodarczo-ekonomiczne orazobszary zachowania walorów krajobrazowo-kulturowo-przyro-dniczych. Takie podejście do planowania przestrzennego przyczyni siędo ograniczania suburbanizacji i bardziej racjonalnego wykorzystaniaprzestrzeni i minimalizacji potrzeb transportowych.Propozycja dla WrOF to połączenie dwóch uzupełniających sięsystemów: pasmowego (sieć ekologiczna) oraz klinowego (parkiregionalne). System pasmowy nawiązuje do przebiegu głównychjednostek fizjograficznych w regionie, którego strukturę przestrzennątworzą ułożone równoleżnikowo pasma: Dolina Baryczy, WzgórzaTrzebnickie, Dolina Odry, Dolina Widawy oraz Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie z Masywem Ślęży. Uzupełniają je prostopadłe pasywyznaczone głównie wzdłuż mniejszych rzek: Dobrej, Bystrzycy, Oławyi Ślęzy. System ten opiera się w dużej mierze na istniejących

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


i proponowanych formach ochrony obszarowej, które są częściąkrajowego systemu obszarów chronionych (KSOCh). System ten możetworzyć wzmiankowaną wcześniej „sieć ekologiczną”. Zaletą tegoukładu jest wykorzystanie naturalnych powiązań przyrodniczych np.dolin rzecznych oraz terenów leśnych. Drugi z systemów – płatowy lubklinowy – nawiązuje do prezentowanej koncepcji parkówregionalnych w otoczeniu Berlina. W prezentowanym układzie byłbysystem uzupełniającym dla „sieci ekologicznej” i tworzyć podstawętzw. „zielonego pierścienia” we WrOF. Poszczególne parki regionalnemogłyby wykorzystywać walory krajobrazowe i kulturoweposzczególnych regionów położonych pomiędzy dolinami rzecznymitworzącymi sieć ekologiczną i wraz z tymi dolinami tworzyć atrakcyjneturystycznie i rekreacyjnie obszary wypoczynku dla mieszkańcówWrOF. W obrębie poszczególnych parków odbywała by siękoncentracja funkcji turystyczno-rekreacyjnych co ułatwiałobyorganizację komunikacji i oferty turystyczno-rekreacyjnej wewnątrzparków. Parki regionalne opierać mogłyby się na modelu współpracykilku jednostek samorządowych sąsiadujących ze sobą co znacznieułatwiłoby zarządzanie nimi i przygotowanie spójnej ofertyrekreacyjno-wypoczynkowej czy inwestycyjnej. Koncepcja parkówregionalnych zakłada udostępnienie dla mieszkańców WrOFatrakcyjnych terenów rekreacyjno-wypoczynkowych w bezpo-średnim otoczeniuWrocławia z możliwością łatwego dojazdu zarównotransportem indywidualnym jak i publicznym zbiorowym.Jednocześnie parki regionalne poprzez określone kształtowanieprzestrzeni otwartych w ich granicach mogą stanowić barierę dladalszego rozwoju suburbanizacji. Skupienie rozwoju zabudowy wewskazanych miejscach o największym potencjale ekonomicznymi dostępności komunikacyjnej stwarza warunki do innych formzagospodarowania w obszarach gdzie inwestowanie w rozwójkomunikacji i infrastruktury jest nieefektywne. Tereny parkówregionalnych wykorzystywać mają obszary w niewielkim stopniuprzekształcone antropogenicznie i wskazywać dla nich najlepszeformy zagospodarowanie tak aby podkreślać ich walory krajobrazowe,kulturowe, rekreacyjne i gospodarcze. Jednocześnie w połączeniuz „siecią ekologiczną” bazująca na dolinach rzecznych i obszaracho wysokich walorach przyrodniczych tereny parków regionalnychbędą zachowywać regionalne i lokalne korytarze ekologiczne.

Sieć ekologiczna„Sieć ekologiczna” – oparta o obszary chronione i obszary dolinnez towarzyszeniem lasów jeśli znajdują się poza granicami terenówchronionych. Powinna to być w miarę ciągła struktura, powiązanaekologicznie. W przypadku ewidentnie braków w ciągłości siecize względu na zabudowanie lub rozległe tereny rolne należywprowadzić pojęcie rolnego korytarza ekologicznego – czyli obszarówupraw rolnych chronionych przed zabudową. Poza funkcjamiprzyrodniczymi ważne jest też żeby te obszary posiadały funkcjerekreacyjne. Oczywiście nie oznacza to rezygnacji z terenówo ograniczonym wstępie, ale wszędzie gdzie jest to możliwe wskazanejest wykorzystanie walorów krajobrazowych i przyrodniczych doprzygotowania oferty rekreacyjnej np. edukacyjnej czy weekendowej.Tak wyznaczona sieć o walorach przyrodniczych, ale też przydatna doograniczonej rekreacji może zapewnić stabilizację procesówprzyrodniczych w obszarze funkcjonalnym. Wskazany systempowinien być włączony w systemy przyrodnicze wyznaczone napoziomie gmin w ich dokumentach planistycznych. Sieć ekologicznao zasięgu ponadlokalnym obejmująca cały obszar funkcjonalnypowinna być traktowana jako nadrzędna dla planowania przestrzen-nego. Sieć ekologiczna jest tożsama z osnową zaproponowanąw koncepcji rozwoju „Zielonej Infrastruktury” na obszarze WrOF. W jejskład wchodzić powinny tereny chronione w ramach sieci Natura 2000znajdujące się w dolinie Odry i Widawy a także parki krajobrazowe„Dolina Jezierzycy” i „Dolina Bystrzycy” oraz duże kompleksy leśnew okolicach Jelcza, Wołowa czy Obornik Śląskich. Istotnym elementemsieci ekologicznej powinien być także Masyw Ślęży, objęty parkiemkrajobrazowym, ze względu na swoje odmienne walory krajobrazowe iprzyrodnicze w kontekście struktury krajobrazowej WrOF. Elementysieci ekologicznej są w chwili obecnej dość jednoznacznie„utrwalone”w dokumentach planistycznych na obszarze poszczególnych gmini stanowią trwały element przestrzeni. Podejmowane na tym obszarzedziałania planistyczne powinny dążyć do uzupełnienia zieleni wysokieji trwałych użytków zielonych z równoczesnym ograniczeniem zbytekspansywnej zabudowy.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Sieć ekologiczna – zawiera obszary chronione oraz większe kompleksy leśne a także obszary powodziowe, które poza śródmieściemWrocławia są w większości terenami o funkcji przyrodniczej.

W obrębie głównego systemu przyrodniczego („sieci ekologicznej”)konieczne jest wprowadzenie odpowiednich zapisów dotyczącychobszarów chronionych przyrodniczo, zwłaszcza w odniesieniu doobszarów Natura 2000, na bazie istniejących i tworzonych planówzadań ochronnych i planów ochrony parków krajobrazowych czyrezerwatów. W przypadku obszarów Natura 2000 ważne jestwskazanie wytycznych do zagospodarowania przestrzennego, w tymw szczególności wskazanie terenów lokalizacji zainwestowania bezszkody dla siedlisk chronionych w ramach Natura 2000, możliwościprzeprowadzenia przez te obszary infrastruktury techniczneji komunikacyjnej oraz lokalizacji infrastruktury turystyczneji edukacyjnej, a także obszarów, które powinny być zalesione orazobszarów wyłączonych z zalesiania. Uzupełnieniem dla istniejącegosytemu przyrodniczego może być także realizacja programówzwiększania lesistości czy realizacja zalesień wyznaczonych w planachurządzeniowo-rolnych dla gmin. Istnieje konieczność bardziejaktywnego realizowania polityki zalesiania terenów nieużytkowanychrolniczo lub zdegradowanych. W przypadku tworzenia lokalnychsystemów ochrony przyrody lub krajobrazu (międzygminnych) wartowykorzystać proponowane już koncepcje parków krajobrazowych czyobszarów chronionego krajobrazu (Dolina Odry,WzgórzaTrzebnickie).Istotne jest także, aby zakazy i nakazy w tych obszarach nie odnosiły sięjedynie do ochrony walorów środowiskowych, ale wskazywałydopuszczalne funkcje zagospodarowania terenów. Pozwoli to naracjonalne wykorzystanie terenów niezabudowanych a także stworzyrealne możliwości rozwoju gospodarczego na tych obszarach,ponieważ w powszechnym odbiorze społecznym powoływanieterenów chronionych przyrodniczo ogranicza możliwościinwestycyjne.

Drugim elementem zielonej infrastruktury na obszarze WrOF powinnybyć tzw. parki regionalne. Podstawową funkcją„parków regionalnych”powinno być zatrzymanie procesu rozwoju „ciągłej zabudowy”i zapewnienie odpowiedniej proporcji terenów otwartych dozurbanizowanych. Tak zdefiniowany „park regionalny” musi byćpowiązany z innymi funkcjami, które będą sprzyjać zachowaniuterenów otwartych (rolnictwo, leśnictwo, rekreacja). O ile w przypadkusieci ekologicznej istotne były walory przyrodnicze i krajobrazoweobszarów o tyle w przypadku zielonego pierścienia istotny jest stopieńzurbanizowanych i ilość terenów otwartych. „Park regionalny”powinny tworzyć jednostki charakteryzujące się znacznym stopniem„otwartości”, czyli pozbawione zabudowy (trzeba tu uwzględnić nietylko stan istniejący, ale także zapisy obowiązujących planówzagospodarowania przestrzennego czy studiów gmin). Opróczobszarów w mniejszym stopniu zainwestowanych w system wartotakże włączyć obszary zurbanizowane o charakterze wiejskim lubmałomiasteczkowym, które tworzą mozaikową strukturę krajobrazuotwartego.Obszary chronione przyrodniczo wraz z sąsiadującymi obszaramiprzestrzeni rolniczych, ale też krajobrazami kulturowymi czy nawetobszarami zainwestowanymi, dają możliwość stworzenia systemu tzw.parków regionalnych otaczających Wrocław, jako miasto centralneWrOF. System parków regionalnych o różnorodnej specyficezagospodarowania, walorach krajobrazowych, kulturowych,przyrodniczych, o odmiennych tradycjach kulturowych i walorachrekreacyjnych może stać się podstawą do rozwoju systemu zielenii terenów otwartych w ramach obszaru WrOF a także rozwoju turystykii rekreacji. Jednocześnie wskazanie na specyficzne cechy poszcze-gólnych obszarów w odniesieniu do wymienionych cech może byćbazą do rozwoju gospodarczego poszczególnych regionów w skaliwiększej niż gminna. Delimitacja parków regionalnych może byćprzeprowadzona na bazie zidentyfikowania odrębnych jednostekkrajobrazowych, charakterystycznego typu zagospodarowania czyjednolitych wartości kulturowych. Ważne jest, aby wyodrębnioneobszary były spójne pod względem krajobrazowym, kulturowymi społecznym, co może stanowić punkt wyjścia do szczegółowegookreślenia predyspozycji rozwojowych każdego z obszarów.Prezentowane w opracowaniach specjalistycznych propozycjezielonych pierścieni lub zielonej infrastruktury na obszarze WrOF

Parki regionalne

niestety mogą być źródłem wielu konfliktów przestrzennychw kontekście rozwoju gmin. Propozycja parków regionalnych dajemożliwość wykreowania charakterystycznych typów zagospo-darowania i rozwoju gospodarczego na poszczególnych obszarachz zachowaniem ich walorów krajobrazowych, kulturowych i przyro-dniczych. W dłuższym horyzoncie czasowym może prowadzić także dozahamowania procesów suburbanizacji. Na obszarze WrOF proponujesię utworzenia pierścienia parków regionalnych które mogłybyobejmować następujące obszary:

Rejon Masyw Ślęży – sam masyw objęty parkiem krajobrazowymi mogący być elementem sieci ekologicznej powinien byćzintegrowany z otaczającymi terenami rolnymi ze względu na silnewięzi kulturowe. Kierunek zagospodarowania parku: turystyczny,rekreacyjny, kulturowy, rolny.Wzgórza Trzebnickie z fragmentem Kotliny Żmigrodzkiej – spójnypod względem krajobrazowym i kulturowym obszar. Kierunekzagospodarowania parku: rolny, turystyczny, rekreacyjny,kulturowy.Dolina Odry (poniżej i powyżej Wrocławia, Łęgi i Grądy Odrzańskie– wykorzystanie walorów przyrodniczych dolin rzecznych.Kierunek zagospodarowania parku: przyrodniczy, turystyczny,rekreacyjny, kulturowy.Dolina Bystrzycy i Strzegomki – istniejący park krajobrazowymogący być elementem sieci ekologicznej powinien byćzintegrowany z otaczającymi terenami rolnymi ze względu na silnewięzi kulturowe. Zaleca się wykorzystanie walorów przyrodniczychi krajobrazowych dolin rzecznych. Kierunek zagospodarowaniaparku: przyrodniczy, turystyczny, rekreacyjny, kulturowy.Międzyrzecze Oławy i Ślęzy (park rolny) – odtworzenie i wzmocnie-nie walorów krajobrazowych i przyrodniczych dolin rzecznych.Wykorzystanie walorów przestrzeni rolnej i walorów kulturowych.Kierunek zagospodarowania parku: rolny, kulturowy, turystyczny,rekreacyjny, przyrodniczy.Międzyrzecze Bystrzycy i Odry (park rolny) - wykorzystaniewalorów przestrzeni rolnej i walorów kulturowych. Kierunekzagospodarowania parku: rolny, kulturowy, turystyczny,rekreacyjny.Równina Oleśnicka z doliną Widawy i Dobrej - wykorzystaniewalorów przestrzeni rolnej, dolinnej i walorów kulturowych.Kierunek zagospodarowania parku: rolny, kulturowy, przyrodniczy,rekreacyjny, turystyczny.

8. Dolina Jezierzycy – rejon objęty parkiem krajobrazowym i mogącybyć elementem sieci ekologicznej powinien być zintegrowanyz otacza-jącymi terenami rolnymi ze względu na silne więzikulturowe. Kierunek zagospodarowania parku: przyrodniczy, rolny,kulturowy, turystyczny, rekreacyjny.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Proponowane „parki regionalne” na obszarze WrOF.Szczegółowa delimitacja granic parków powinna opierać się nazidentyfikowanych cechach krajobrazów naturalnych oraz kulturowych.

Dla parków regionalnych należy stworzyć katalog działańplanistycznych i organizacyjnych, który byłby wdrażany w ramachpolityk planowania i gospodarczych poszczególnych gmin orazobszarów funkcjonalnych. Przykładowe działania możliwe dozrealizowania w kwestiach strategicznego planowania w ramach

obszarów wskazano np. w opracowaniu pt. „Ochrona i gospodaro-wanie krajobrazem Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego w świetleEuropejskiej Konwencji Krajobrazowej, mgr inż. arch. kraj. ŁukaszDworniczak, PolitechnikaWrocławska,Wrocław 2013”.

Przykładowe propozycje działań dla wybranych typów krajobrazów na obszarze Zielonego Pierścienia Wrocławia(źródło: Ochrona i gospodarowanie krajobrazem Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego w świetleEuropejskiej Konwencji Krajobrazowej. Dworniczak L. Wrocław, 2013).

Działania kreujące parki oraz wskazujące na kierunki działania na ichobszarach muszą być wdrażane w skali regionalnej gdyż łączą interesywielu gmin i społeczności. Kluczowym dokumentem w ramach,którego można realizować koncepcję tworzenia parków regionalnychjest plan zagospodarowania przestrzennego obszaru funkcjonalnegolub metropolitalnego. Pożądanym działaniem jest także tworzeniepolityk krajobrazowych dla poszczególnych gmin jednak w koordy-nacji z gminami sąsiadującymi tak aby wykreować spójna koncepcjęochrony krajobrazowej dla obszaru funkcjonalnego. W interesieekonomicznym gmin powinno być stworzenie atrakcyjnej ofertyproduktów turystycznych oraz budowa własnej tożsamości i marki.Bardzo istotnym elementem wdrażania założeń polityki krajobra-zowej, decydującym o jej powodzeniu, jest włączenie społeczeństwaw proces zarządzania krajobrazem. Zasięganie opinii mieszkańców nakażdym etapie tworzenia polityki i jej wdrażania są najlepszymisposobami budowania powszechnej akceptacji dla podejmowanychprzedsięwzięć.Bardzo ważnym elementem koncepcji parków regionalnych jestmożliwość ich integracji z wewnętrznym systemem zieleni miejskiej naobszarze Wrocławia. Układ elementów krajobrazowych, w tym dolinrzecznych umożliwia „wnikanie” przestrzeni parków regionalnych naobszar miasta np. z wykorzystaniem doliny Odry, Bystrzycy, Ślęzy,Oławy,Widawy czy Dobrej.

Integracja parków regionalnych z systememzieleni miejskiej we Wrocławiu.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Typ i lokalizacjajednostek

krajobrazowychProponowane zadania krajobrazowe

Jednostki leśne wobszarze WzgórzTrzebnickich

� kultywowanie krajobrazu wsi leśno – łanowych� komponowanie makrownętrza krajobrazowych� przywrócenie funkcji związanych z dawnymi uzdrowiskami

Jednostki rolnicze wobszarze WzgórzTrzebnickich

� kultywowanie upraw sadowniczych oraz wyznaczenie atrakcyjnychkrajobrazowo lokalizacji nowych sadów

� kultywowanie form krajobrazowych związanych z działalnością św. Jadwigioraz zakonu Cystersów na tych ziemiach

� wzbogacanie oprawy krajobrazowej głównych ciągów komunikacyjnychprzebiegających w tym obszarze

� wyznaczenie i zagospodarowanie punktów widokowych na WzgórzachTrzebnickich

Jednostki w obszarzePradoliny Odry

� wzmocnienie szlaków komunikacji wodnej oraz zagospodarowanie nabrzeżyrzek

� ochrona starorzeczy oraz renaturyzacji małych cieków� promocja ekstensywnego rolnictwa w pobliżu zbiorników i cieków wodnych

Jednostki hydrogenicznena południe od PradolinyOdry

� promocja ekstensywnego rolnictwa w pobliżu cieków� renaturyzacji dolin rzek (w szczególności Ślęzy)� budowanie ciągów ekologiczno-kulturowych wzdłuż dolin rzecznych ze

szczególnym uwzględnieniem zespołów pałacowo-parkowych oraz grodzisk

Jednostki rolnicze napołudnie od PradolinyOdry

� tworzenie parków agrarnych� odtwarzanie śródpolnych zadrzewień i zakrzaczeń oraz alei przydrożnych,

zwłaszcza wykorzystanie do nich rodzimych odmian drzew owocowych� rewaloryzacja zabytkowych założeń pałacowo-parkowych i folwarków� projektowanie ekspozycji krajobrazowej z głównych dróg (A4, DK8, DK35), ze

szczególnym uwzględnieniem Masywu Ślęży

WYTYCZNE DO DZIAŁAŃ PLANISTYCZNYCH W GRANICACHSIECI EKOLOGICZNEJ I PARKÓW REGIONALNYCH

W ramach parków regionalnych, zarówno w obszarach przestrzenizurbanizowanych jak i terenów niezabudowanych, powinny byćpodejmowane działania o charakterze planistycznym i organiza-cyjnym, zmierzające do poprawy wyposażenia w zieleń obszarówzurbanizowanych i zachowania walorów krajobrazowych przestrzeniotwartych. Istniejący układ zielonej infrastruktury na obszarze WrOFma charakter pasmowo-klinowy, co jest warunkowane układemgłównych dolin rzecznych. Osią układu jest dolina Odry a klinowycharakter uzupełniają poprzeczne doliny rzek: Bystrzycy, Strzegomki,Ślęzy, Dobrej. Jednocześnie istnieją doliny rzek, np. Widawy czy Oławylub kompleksy leśne, które tworzą mniej lub bardziej ciągłe pasmaprawie równoległe do doliny Odry. Na tej bazie, w ramach parkówregionalnych, możliwe jest kreowanie fragmentów pierścieniowegoukładu zielonej infrastruktury. Natomiast w rejonach gdzie brak jesttakich elementów preferowane powinno być zwiększanie udziałyzieleni wysokiej w obrębie terenów rolnych lub zurbanizowanych.W przypadku podejścia zaproponowanego w wytycznych, gdziezielona infrastruktura jest elementem parków regionalnych, niekładzie się tak dużego nacisku na ciągłość poszczególnych elementówpierścieniowych, dlatego rozwój zabudowy na tych obszarach jestmożliwy jednak przy założeniu, że nie odbywa się to kosztem jakościśrodowiska przyrodniczego. Tereny mieszkaniowe, usługowe i akty-wności gospodarczej należy kształtować z wykorzystaniem dużegoudziału terenów otwartych i zielenie wysokiej oraz nie dopuszczać dotworzenia zwartych rozległych kompleksów zurbanizowanych.Podejście krajobrazowe do planowania przestrzennego w ramachparków regionalnych powinno uwzględniać cechy krajobrazukulturowego i naturalnego i dążyć do uzupełniania istniejącejstruktury przestrzennej a nie jej znaczącej modyfikacji. Istotne jesttakże całościowe podejście do planowania na obszarze WrOF. Brakfunkcjonowania dotąd jednorodnego systemu działań orazpodchodzenie indywidualne poszczególnych gmin do budowaniastrategii i wizji na przyszłość, potęguje chaos i fragmentacjęprzestrzeni z rozprzestrzeniającą się zabudową, a to z kolei wzmacniazjawisko „rozlewnia się” zabudowy, szczególnie w strefie gminbezpośrednio sąsiadujących zWrocławiem.Przy podejmowaniu decyzji planistycznych należy uwzględniać szeregaspektów aby efektem był zrównoważony rozwój obszaru orazprawidłowe kształtowanie krajobrazu. Działania wdrożeniowepowinny być rozłożone na wiele lat i powinny obejmowaćopracowanie szczegółowej koncepcji rozwoju sieci ekologiczneji parków regionalnych. Dziania te powinny zmierzać w pierwszejkolejności do wyznaczenia granic przestrzennych parków orazustalenia sposobu postępowania w ich granicach w zależności odzidentyfikowanych funkcji obszaru. Będzie to wymagalno współpracyna poziomie kilku gmin oraz doradztwa eksperckiego z zakresuplanowania krajobrazu, planowania przestrzennego i rozwojugospodarczego. W ramach parków regionalnych powinny byćrealizowane lokalne programy wdrożeniowe dotyczące zielonejinfrastruktury, które powinny być koordynowane w obszarze całegoWrOF w celu uzyskania spójności przestrzennej elementówprzyrodniczych. równocześnie na obszarach miejskich, ale takżew większych obszarach zurbanizowanych na obszarach wiejskichpowinny być prowadzone działania prowadzące do poprawywyposażenia tych terenów w zieleń tak, aby mogły się one staćelementami zielonej infrastruktury całego obszaru WrOF. W celuzrekompensowania ewentualnych strat materialnych należałobyzapewnić gminom np. system dofinansowania działań związanychz rozwojem ekologicznego rolnictwa, bazy agroturystycznej, infra-struktury turystycznej, wprowadzania zadrzewień czy zalesień.

WYTYCZNE DO DZIAŁAŃ PLANISTYCZNYCH W GRANICACHSIECI EKOLOGICZNEJ I PARKÓW REGIONALNYCH

PROPOZYCJE DZIAŁAŃ PLANISTYCZNYCH W OBRĘBIE TERENÓWZURBANIZOWANYCH I OTWARTYCH W GRANICACHPARKÓW REGIONALNYCH

W ramach wytycznych proponuje się wdrożenie następujących działańplanistycznych w małej skali na obszarach zurbanizowanychi otwartych w ramach parków regionalnych i ośrodków miejskich:

np. układu miejscowości, siecirzecznej, osi widokowych (Studium, plany miejscowe) – ukształtowaniew każdej gminie we WrOF systemu powiązań przyrodniczych spójnegoz gminami sąsiadującymi. System ten oparty powinien być nacharakterystycznych cechach krajobrazu i zinwentaryzowanychwalorach środowiskowych. Nie muszą to być elementy przyrodniczeobjęte ochroną prawną a jedynie warte do zachowanie ze względu nakompozycje przestrzenną, walory krajobrazowe czy klimatyczne(doliny rzek i strumieni, lasy, tereny podmokłe, łąki, ważniejsze rowymelioracyjne, ciągi zadrzewień śródpolnych a nawet przydrożnych).

– lepsze wykorzystanie istniejących terenówzurbanizowanych zamiast tworzenia nowych. „Rozlewanie” sięzabudowy poza istniejące jednostki urbanistyczne szczególniewidoczne jest w otoczeniu Wrocławia, gdy tymczasem tereny „starychwsi” czy „miasteczek” wyludniają się. Wskazane jest odwrócenie tegotrendu i wykorzystanie przestrzeni wolnych od zabudowy w obrębieistniejących miejscowości. Pozwoli to ograniczyć konieczność budowynowej infrastruktury oraz umożliwi kreowanie przestrzeni publicznycho charakterze społecznym, kulturowym czy rekreacyjnym. Pozostaładzięki temu wolna od zabudowy przestrzeń będzie mogła nadal pełnićfunkcje przyrodnicze. Innym aspektem tego zagadnienia jest rozwójzabudowy rekreacyjnej i letniskowej w rejonach o największejatrakcyjności turystycznej. Zaleca się wskazanie regionów gdzie takazabudowa mogłaby być lokalizowana i określenie pojemnościturystycznej obszarów.

- np. na cele mieszkaniowe,usługowe lub sportowo-rekreacyjne ale również w kierunkuprzyrodniczym (w przypadku wyrobisk pokopalnianych). Terenypoprzemysłowe znajdują się najczęściej w atrakcyjnych lokalizacjachw obrębie miast i miejscowości, z istniejącą infrastrukturą technicznąi dojazdem. Przekształcenie terenów poprzemysłowych w terenymieszkaniowe lub usługowe ogranicza konieczność ingerencji w istnie-jący system przyrodniczy i zapobiega rozlewaniu się miejscowości.

. W chwili obecnej o ilości zieleni lub powierzchnibiologicznie czynnej decyduje rozporządzenie dotyczące warunkówtechnicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanieco nie jest wystarczające. Zaleca się określenie szczegółowychwytycznych określających ilość terenów zieleni dla poszczególnychtypów zabudowy w zależności od lokalizacji terenu inwestycjii przestrzegania tych zaleceń w planach miejscowych i w nadzorzeinwestycji. W chwili obecnej bardzo często powstające nowe terenymieszkaniowe, zwłaszcza w sąsiedztwie Wrocławia, pozbawione sąterenów zieleni albo te ograniczają się do trawników towarzyszącychterenom parkingowym. Tymczasem zieleń powinna być równo-rzędnym elementem kompozycyjnym osiedli mieszkaniowych i usłu-gowych, który w sposób istotny może wpływać na atrakcyjność tychterenów dla mieszkańców i klientów.

.Odpowiednie ich zaprojektowanie umożliwia np. zachowanieistniejących zadrzewień lub terenów zieleni, nie dopuszczając do ichzabudowy (poprzez wskazanie usytuowania elewacji nowopowstających budynków). Zieleń na obszarach zabudowanych stanowinieodzowny składnik kompozycji urbanistycznej i może składać sięz następujących elementów: zielone podłogi (trawniki, kompozycjeparterów kwiatowych), zielone ściany urbanistyczne (rośliny pnące,grupy, szpalery drzew), zielone bramy tworzone przez szpalery drzew,

Utrzymanie cech lokalnego krajobrazu

Uzupełnianie zabudowy

Rewitalizacja terenów poprzemysłowych

Tworzenie i przestrzeganie wskaźników udziału zieleni na terenachzabudowanych

Odpowiednie kształtowanie linii zabudowy i ochrona istniejącej zieleni

PROPOZYCJE DZIAŁAŃ PLANISTYCZNYCH W OBRĘBIE TERENÓWZURBANIZOWANYCH I OTWARTYCH W GRANICACHPARKÓW REGIONALNYCH

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


akcenty urbanistyczne (pojedyncze drzewa stanowiące o identyfi-kowalności miejsca). Zieleń może służyć do rozwiązywaniaproblemów związanych z kształtowaniem przestrzeni zurbanizo-wanych — tworzy wrażenie pierzei lub dzieli rozległe przestrzenie namniejsze wnętrza. Zieleń podkreśla także reprezentacyjny charaktermiejsc, urozmaica posadzki urbanistyczne, tworzy akcentykompozycyjne oraz oprawy dla widoków i otwarć krajobrazowych.

. Zastosowanie zieleniw odniesieniu do infrastruktury drogowej polega m.in. na określeniuzasad zagospodarowania pasa drogowego. Wprowadzać ją możnaw pasie drogowym jako szpaler drzew lub wydzielony teren zieleniizolacyjnej wzdłuż drogi. Można też wprowadzić obowiązekurządzenia szpalerów drzew przez właścicieli na terenach zabudowymieszkaniowej. Znaczenie zieleni dla rozwoju infrastrukturytechnicznej jest zdecydowanie niedoceniane. Tymczasem zieleńprzyczynia się np. do zmniejszenia zapotrzebowania na kanalizacjędeszczową (np. jako powierzchnia przepuszczalna, zatrzymującawodę). Może też być stosowana w celu łagodzenia uciążliwości drógzwiązanej z natężeniem ruchu samochodowego. Zieleń przyulicznasprawia, że ulice zamiast charakteru„tras przelotowych”zaczynają byćodbierane przez kierowców jako miejsca, w których toczy się życiespołeczne i należy zwolnić, aby zachować bezpieczeństwo. Z koleiwolniej przejeżdżające samochody skłaniają mieszkańców doprzebywania na ulicy i spacerowania. Przy ustalaniu parametrów dróg,ustalić można stosowane na nich nawierzchnie w taki sposób, abyumożliwiały one w najlepszy sposób funkcjonowanie systemuprzyrodniczego miasta. Dostępne są zarówno przepuszczające wodęasfalty, betony, jak i materiały do budowy chodników, dzięki którymrozwiązywać można problemy z utrzymaniem w odpowiednim staniezieleni w pasach drogowych, a także ograniczyć koszty rozbudowysieci kanalizacji deszczowej. Możliwym sposobem na osiągnięciebardzo efektywnych i efektownych rezultatów w zarządzaniu zieleniąw pasach infrastruktury komunikacyjnej jest stosowanie w odnie-sieniu do tych terenów współczynnika powierzchni biologicznieczynnej.

uwzględniającego lokalnewarunki krajobrazowe, glebowe, klimatyczne, etc. Istnieje bardzobogata literatura przedmiotu wskazująca na najbardziej pożądanei odporne do warunków miejskich i innych gatunki drzew i krzewów.Stosowanie odpowiednich gatunków drzew może uchronić w przy-szłości przed kosztami usuwania szkód, jakie powoduje nieumiejętnielokalizowana zieleń wysoka. Właściwa zieleń wysoka wpływa także nawalory kompozycje terenów zurbanizowanych, komunikacyjnych czyrekreacyjnych. Stosowanie określonych gatunków drzew i krzewówogranicza także dodatkowe koszty związane z pielęgnacją zieleni czykonieczność jej uzupełniania ze względu na niesprostanie warunkomsiedliskowym.

W sferze działań na obszarach rolnych w ramach parków regionalnychwskazuje się na następujące działania:

. Zgodnie z politykąrolną Unii Europejskiej wprowadzony zostanie nowy komponentpłatności bezpośrednich - tzw. obowiązek zazielenienia. Obejmowaćon będzie trzy obowiązkowe praktyki: dywersyfikację upraw,utrzymanie trwałych użytków zielonych oraz utrzymanie obszarówproekologicznych. Oznacza to, że gospodarstwa rolne będązobowiązane do przeznaczenia na obszary proekologiczne około 5%gruntów ornych w gospodarstwie. Za obszary ekologiczne uznanemogą być: grunty ugorowane, elementy krajobrazu, żywopłoty lubpasy zadrzewieniowe, rowy, zadrzewienia liniowe, zadrzewieniagrupowe, miedze śródpolne, oczka wodne, drzewa wolnostojące,strefy buforowe, w tym na trwałych użytkach zielonych czy obszaryobjęte zagajnikami. Na obszarach tych ograniczone ma też byćstosowanie nawozów mineralnych i środków ochrony roślin.Wprowadzenie tych regulacji jest doskonałą okazją dla wsparcie przez

Wprowadzanie zieleni przyulicznej i w ramach infrastrukturytechnicznej oraz tworzenie tzw. woonerfów

Stworzenie katalogu zieleni wysokiej

Zazielenianie gruntów rolnych lub nieużytków

jednostki samorządu terytorialnego działań proekologicznychprowadzonych przez rolników.

. Pełnią funkcjemikroklimatyczną (ograniczają ucieczkę wody z gleby wskutekparowania na rzecz przechwytywania wody przez rośliny, zwiększająobiegu wody w procesie transpiracji; drzewa w pobliżu upraw rolnychpoprawiają gospodarkę wodną roślin uprawnych), biocenotyczną(sprzyjają wzbogaceniu gatunkowemu wskutek migracji zwierząt orazdostarczają miejsc schronienia i gniazdowania: owadów, płazów,ptaków, ssaków, tworzą zróżnicowane gatunkowo strefy ekotonowe),produkcyjną (produkcja drewna, grzybów, owoców, ziół, miodu,poprawiają plonowanie), rekreacyjną (zadrzewienia, pasy oraz kępydrzew i krzewów uatrakcyjniają krajobraz, szczególne znaczenie maw rejonach o małej lesistości i wpływa korzystnie na rozwój turystyki,zachęca ludzi z miast do wypoczynku na wsi). Zadrzewienia śródpolnemogą być formowane jako: kępy lub pasy wśród pól, wzdłuż brzegówpól i użytków zielonych, zadrzewienia wokół zabudowań - przybudynkach mieszkalnych i gospodarczych, zadrzewienia nadwodne -wzdłuż różnego rodzaju cieków i zbiorników wodnych, zadrzewieniaparkowe tworzące parki i cmentarze. Wyraźnie korzystny wpływzadrzewień śródpolnych na sąsiadujące z nimi pola stwierdzić możnaszczególnie wtedy, gdy tworzą one pasy położone prostopadle dokierunku dominującego wiatru, a jeszcze lepiej gdy tworzą systemo obramowujący pola. Mogą być uwzględnianie w planachzagospodarowania przestrzennego i stanowić odrębne jednostkikompozycyjne.

. W sensie prawnym zieleńprzydrożna ma pełnić przede wszystkim funkcję izolacyjną. Dotyczyona możliwie skutecznej eliminacji negatywnych oddziaływań ruchukomunikacyjnego na tereny sąsiadujące. Istnieje także zamiarwtopienia pasa drogowego w środowisko otoczenia (funkcjakrajobrazowa). Zieleń przydrożna pełni także w pewnym stopniufunkcje bariery ograniczającej rozprzestrzenianie zanieczyszczeńw podłożu, czyli w środowisku wodno-gruntowym. Ponadto wymieniasię funkcję przeciwśnieżną (ochrona nawierzchni drogi przednawiewaniem śniegu), funkcję przeciwwietrzną (obniżanie siły wiatruna jezdni), funkcję ekologiczną, ocienianie pasa drogowego. Funkcje iforma zieleni przydrożnej powinny być modyfikowane i rozszerzanepoprzez wprowadzanie szczególnych zasad w odniesieniu do samychdróg. Jest to postulat, który mógłby być realizowany w procedurachplanistycznych – a zwłaszcza w opracowaniach ekofizjograficznych. Naich podstawie może być stanowione prawo lokalne. Wartościprzyrodniczo-krajobrazowe, jakie niewątpliwie mają licznezadrzewienia przy drogach lokalnych mogłyby być w ten sposóbchronione. Ponadto proponuje się ochronę istniejących i tworzenienowych dróg o charakterze krajobrazowym w układzie alejowym.Powinny one łączyć obiekty lub miejscowości o wysokich walorachprzyrodniczych, krajobrazowych czy kulturowych. Mogą byćwyznaczane na drogach gminnych lub wojewódzkich.

Dotyczy zabiegów technicznych,których celem jest nadanie rzekom uregulowanym cech charakter-ystycznych dla rzek naturalnych lub odtworzenie dawnego stanu rzeki(przed jej regulacją). Celem renaturyzacji rzeki jest: poprawa stanuśrodowiska przyrodniczego rzeki i doliny, wzrost różnorodnościbiologicznej i odtworzenie ciągłości ekosystemów, racjonalizacjagospodarczego wykorzystania rzeki i doliny oraz uzyskanie korzyściekonomicznych, zwiększenie możliwości retencyjnych i poprawaochrony przed powodzią oraz poprawa walorów krajobrazowych orazturystyczno-rekreacyjnych. Możliwa do wykonania zarówno naobszarach zurbanizowanych gdzie renaturyzowana dolina rzeki możestać się elementem systemu przyrodniczego jak i na obszarachwiejskich gdzie może przyczynić się do poprawy warunków gruntowo-wodnych korzystnych dla upraw rolnych. Na obszarach miejskich możeponadto stać się elementem gospodarowanie wodami opadowymi(retencja, zapobieganie podtopieniom).

Wprowadzanie zadrzewień śródpolnych

Zieleń przydrożna – zarówno wzdłuż dróg niższej rangi jak i głównych(tworzenie i ochrona dróg krajobrazowych)

Renaturyzacja cieków wodnych.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

PODSUMOWANIE

Wrocławski Obszar Funkcjonalny jest dynamicznie rozwijającym sięośrodkiem administracyjnym, mieszkaniowym, usługowymi przemysłowym. Rozwój przestrzenny obszarów zurbanizowanychodbywa się kosztem terenów rolnych i lokalnie wywiera presje naobszary o walorach przyrodniczych. Zaproponowane w opracowaniupodejście do gospodarowania przestrzenią na obszarze WrOF zakładapróbę zrównoważonego wykorzystania zasobów środowiskaprzyrodniczego i krajobrazu zarówno dla dalszego rozwoju terenówzurbanizowanych jak i zachowania terenów cennych przyrodniczoi krajobrazowo oraz poprawy „jakości” terenów zurbanizowanychpoprzez wprowadzenie większego udziału zieleni.Proponuje się wprowadzenie dwóch uzupełniających się układówprzestrzennych zielonej infrastruktury:

. powinna składać się obszarówchronionych, głównie dolinnych z towarzyszeniem większychkompleksów leśnych. Powinna to być struktura ciągła, powiązanaekologicznie. Zaleca się wykorzystanie sieci ekologicznej w celachrekreacyjno-wypoczynkowych i edukacyjnych. Natomiast

powinny tworzyć tereny o w miarę jednolitych walorachkrajobrazowych lub kulturowych, w ramach których preferowane sąprzyjazne środowisku formy gospodarowania, zachowanienaturalnych cech krajobrazu i walorów kulturowych oraz rozwójrekreacji. W ramach parków regionalnych dopuszcza się rozwójterenów zurbanizowanych, zarówno mieszkaniowych jak i aktywnościgospodarczej jednak z poszanowaniem lokalnych uwarunkowańkrajobrazowych i kulturowych. Preferowane jest utrzymanie i rozwójkrajobrazu kulturowego wsi i miasteczek, które tworzą mozaikowąstrukturę krajobrazu otwartego. Ponadto w granicach parkówregionalnych powinna być realizowana polityka przestrzenna mającana celu tworzenie układów zielonej infrastruktury w nawiązaniu docałego obszaru WrOF. Kształt, układ i zasięg przestrzenny orazpreferowane zagospodarowanie na obszarach zielonej infrastrukturypowinien być uzależniony od warunków naturalnych, cechkrajobrazowych i możliwości rozwoju przestrzennego i gospodar-czego poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. Ponadtoistotnym zagadnieniem związanym z kreowaniem zielonejinfrastruktury jest wskazanie na konieczność odmiennegokształtowania jej na obszarach miejskich czy szerzej zurbanizowanychoraz na obszarach wiejskich. W przypadku miast należy dążyć do

sieci ekologicznej i parkówregionalnych Sieć ekologiczna

parkiregionalne

PODSUMOWANIE

ograniczenia negatywnych skutków żywiołowego rozprzestrzenianiasię miasta, rozrostu strefy podmiejskiej w wyniku ogromnego przyrostuterenów zabudowanych, przekształcania gruntów rolnych nabudowlane wynikające z zapotrzebowania na budownictwomieszkaniowe oraz rozwój strefa aktywności gospodarczej. Naobszarach miejskich powinny być wprowadzane elementyprzyrodnicze, aby polepszyć środowisko życia jego mieszkańców.Dotyczy to rozwijania typowych elementów zieleni miejskiej m.in.w postaci parków, zieleńców, alei i szpalerów drzew, cmentarzyogródków działkowych, lasów, zieleni dolin rzecznych. W przypadkuobszarów wiejskich konieczne jest wyważenie i określenie ichchłonności antropogenicznej, aby istniejący krajobraz kulturowyi przyrodniczy nie uległ degradacji.Parki regionalne powinny obejmować kilka jednostek samorząduterytorialnego oraz uwzględniać walory przyrodnicze terenówchronionych na mocy przepisów odrębnych. Ponadto:

• delimitacja parków regionalnych powinna zostać wykonanaw nawiązaniu do tworzonych opracowań krajobrazowych dlaDolnego Śląska z uwzględnieniem dodatkowo walorówkulturowych;

• parki regionalne powinny obejmować obszary o walorachkrajobrazowych zarówno o cechach naturalnych jak i antropo-genicznych;

• dla każdego parku regionalnego należy przygotować katalogpreferowanych przeznaczeń terenów nawiązujących docharakterystycznych walorów krajobrazowo-kulturowych;

• parki regionalne powinny posiadać kompleksową ofertęrekreacyjno-wypoczynkową dostosowaną do lokalnych walorówkrajobrazowych i kulturowych;

• należy dążyć do zapewnienia odpowiedniej obsługi komuni-kacyjnej „do” i „na” obszarze parków oraz rozwoju kompleksowejinfrastruktury rekreacyjno-wypoczynkowej;

• parki regionalne muszą stwarzać warunki do rozwoju gospo-darczego i społecznego lokalnych jednostek samorzą-dowychz wykorzystaniem swojego potencjału ale także zasobów miastacentralnego;

• możliwe jest wskazanie preferowanych typów aktywnościgospodarczej dla poszczególnych parków regionalnych.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


PROJEKT OPTYMALNEGO UKŁADUZIELONEJ INFRASTRUKTURY NA OBSZARZEWROCŁAWSKIEGO OBSZARU FUNKCJONALNEGO

WSTĘP

METODOLOGIA

Obserwowane w ostatnich latach negatywne zjawisko intensywnego,a zarazem niekontrolowanego ozwoju osadnictwa powodujenieodwracalne straty w środowisku przyrodniczym i krajobrazie,a także wpływa na zachwianie zrównoważonego rozwoju funkcjispołecznych, ekonomicznych i ekologicznych. Głównym celemopracowania jest wskazanie możliwego układu zielonej infrastrukturyjako istotnego elementu strukturotwórczego przestrzeni w obszarzeobjętym opracowaniem oraz identyfikacja wytycznych dla zago-spodarowania przestrzennego w tym zakresie, w celu zapewnieniaochrony przed zabudową cennych przyrodniczo obszarów,zachowania zaplecza przyrodniczego w otoczeniu terenówosadniczych, ograniczenia fragmentacji obszarów zieleni i otwartych,jak i poprawy warunków klimatycznych oraz warunków dla rozwojuturystyki i rekreacji.

W celu wykonania opracowania prace podzielono na pięć etapówMają one na celu:ETAP I Badania wstępne. Przegląd zrealizowanych i projektowanych,podobnych rozwiązań krajowych oraz zagranicznych dla układówzieleni wokół metropolii. Pozwolił on na wnioski z doświadczeń innychkrajów oraz analizę otrzymanych studiów diagnostycznych dlaobszaru opracowania;ETAP II Analizy uwarunkowań ogólnych; Waloryzacja istniejącychobszarów zieleni i terenów otwartych kształtujących obecny układzielonej infrastrukturyETAP III Wykreowanie idei optymalnego układu zielonej infrastrukturyWrOF;ETAP IV Określenie wytycznych do kształtowania układu zielonejinfrastruktury na obszarze Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnegoi wskazanie narzędzi do realizacji tego zadania;ETAPV Podsumowanie i wnioski oraz prezentacja wyników.

WSTĘP

METODOLOGIA


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

ETAP I Badania wstępne

ETAP II Uwarunkowania ogólne

W ramach pierwszego etapu wykonano przegląd zrealizowanychi projektowanych rozwiązań krajowych oraz zagranicznych dlaukładów zieleni wokół metropolii. Dotyczyło to zarównowspółczesnych koncepcji projektowych, jak również analizhistorycznych projektów takich rozwiązań.

Na tym etapie przeprowadzono waloryzację istniejących obszarówzieleni i terenów otwartych kształtujących obecny układ zielonejinfrastruktury i w oparciu o wnioski z etapu I stworzono wstępnewytyczne do idei optymalnego układu. Przy waloryzacji uwzględnianozapisy z Planu Zagospodarowania Przestrzennego WojewództwaDolnośląskiego, a także opracowania wykonane podczas pracw ramach międzynarodowego projektu City Regions, finansowegoz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, realizowanegow ramach Programu dla Europy Środkowej, Europejskiej WspółpracyTerytorialnej przez partnerów z pięciu krajów (Austria, Czechy, Włochy,Polska i Niemcy). Dodatkowe wsparcie stanowiła literatura dotyczącatematu opracowania, analiza z I etapu badań oraz opracowania własne.

Do kolejnych analiz wykonywanych w skali rozpatrywanego obszaruWrOF zostały wykorzystane obszary wyznaczone w koncepcji KrajowejSieci Ekologicznej ECONET-PL , ze względu na koniecznośćuwzględnienia ewentualnych powiązań.W Koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju 2030 zespolonofunkcjonalnie obszary objęte różnymi formami ochrony, międzyinnymi sieci Natura 2000, chronionych zespołów ruralistycznychi dobrze zapisanych w ochronie przyrody obiektów KSOCh tworzącspójną sieć powiązaną z siecią europejską. W ten system wpisano takżesieci przyrodnicze terenów zurbanizowanych jako obligatoryjnezielone systemy pierścieniowe 31 miejskich obszarów funkcjonalnychośrodków metropolitarnych i regionalnych, między innymi miastaWrocław (Ryc. Główne elementy sieci ekologicznej kraju 2030). Stanowito jedną z przesłanek do rozważań na temat kompleksowego ujęciaukładu zielonej infrastruktury weWrOF.

Położenie względem krajowej sieci ekologicznej

1

2

ETAP I Badania wstępne

ETAP II Uwarunkowania ogólne

1

2

Liro A., Głowacka I., Jakubowski W., Kaftan J., Matuszkiewicz A. J., Szacki J., 1995,Koncepcja krajowej sieci ekologicznej Econet-Polska. Fundacja IUCN Poland,Warszawa.Źródło: www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/Polityka_przestrzenna/KPZK/Documents/KPZK_2030_PL_small_po_reasumpcji_new.pdf, s.62

Ryc. Główne elementy sieci ekologicznej kraju 2030.

Struktura ukształtowania terenu WrOF ma charakter równoleżnikowy.Taki przebieg mają poszczególne krainy geograficzne, a także głównyciek przepływający centralnie przez ten obszar, czyli Odra.Przeważająca część gmin położona jest na terenach równinnych.Zgodnie z podziałem mezoregionalnym (wg Kondrackiego) są tomezoregiony: Równina Wrocławska, Pradolina Wrocławska orazRównina Oleśnicka . Od północy pojawiają się tereny pofalowane w3

postaci mezoregionów: Wzgórza Trzebnickie i WysoczyznaRościsławicka, a na południowym-zachodzie Masyw Ślęży i WzgórzaNiemczańsko-Strzelińskie i Wzgórza Strzegomskie w PodprowincjiSudety z Pogórzem Sudeckim.Ma to wpływ na kształtowanie się klimatu na tym obszarze, a także jegoprzewietrzenie, z dominującymi wiatrami w takich właśnie kierunkach .Jednocześnie narzuca to układ zieleni i terenów otwartych.

4

4Więcej informacji na temat klimatu we WROM w: Miszuk B., Otop I., Strońska M., 2014,

Maszynopis IRT.

Ocena znaczenia zielonej infrastruktury dla kształtowania warunków klimatycznych

(mezoklimatu i topoklimatu) na obszarze Wrocławskiego Obszaru Metropolitarnego

(WROM).

3Szczegółowa charakterystyka warunków fizjograficznych obszaru WrOF zawarta jestm.in. w: , Maszynopis IRT;

, Maszynopis IRT.

Charakterystyka uwarunkowań środowiskowych Koncepcja

kształtowania i racjonalnego wykorzystania terenów otwartych we Wrocławskim

Obszarze Metropolitarnym. Diagnoza stanu

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Źródło: Koncepcja zagospodarowania przestrzennego kraju 2030, s.62.

Za: Opracowanie MRR na podstawie: M. Degórski, A. Mizgajski, T. Palmowski, Ekspertyzy do KPZK, EKONET-PL, ZBS PAN

(W. Jędrzejewski z zespołem), KPPZK, pzpw województw przygranicznych

ETAP III Waloryzacja istniejących obszarów zieleni i terenówotwartych kształtujących obecny układ zielonej infrastruktury

Obecnie obszar WrOF ma wiele zachowanych elementówprzyrodniczych o dużych walorach, jednak są one znacznierozproszone i trudno znaleźć w nich wzajemne połączenia czy relacje.Jedynym czytelnym wyznacznikiem jest pasmowy układ narzuconyukształtowaniem terenu i kierunkiem przepływającej przez ten obszarOdry.Znalezienie wzajemnych powiązań bazujących na istniejącychelementach zielonej infrastruktury – jej najmocniejszych walorach,skierowano na utworzenie systemu pierścieniowo-klinowegoumożliwiającego utrzymanie prawidłowej struktury przestrzennejobszaru z zachowaniem walorów środowiska, klimatu i krajobrazu .Niezbędnym działaniem była analiza części diagnostycznej dotyczącejobszaru opracowania w celu określenia istniejących powiązańprzyrodniczo-przestrzennych i sieci węzłów ekologicznych we WrOF.To kluczowy punkt w przeprowadzanych pracach. W jego trakciepowstała koncepcja funkcjonalno-przestrzenna układu zielonejinfrastruktury na obszarze Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego,która ma za zadanie zachowanie, a także wskazanie możliwychpowiązań wewnątrz obszaru opracowania oraz przestrzennąkontynuację poza jego granicami. Jest ona wynikiem wszystkich

5

ETAP III Waloryzacja istniejących obszarów zieleni i terenówotwartych kształtujących obecny układ zielonej infrastruktury

wcześniejszych prac analitycznych . Stanowi podstawę do kolejnegokońcowego etapu prac.

Pierwsza część analiz dotyczyła położenia i rodzaju poszczególnychelementów zielonej infrastruktury WrOF w celu określenia istniejących,a także potencjalnych powiązań w jej strukturze zmierzających doutworzenia spójnego systemu. Na wstępie, na podstawie istniejącychopracowań, nałożono na siebie obecne uwarunkowania przyrodniczo-kulturowe i syntezę studiów uwarunkowań i kierunków zagospo-darowania przestrzennego gmin tworząc mapę-bazę do dalszych pracanalitycznych .

Od tego momentu rozpoczęto własną analizę struktury istniejącychelementów składowych zielonej infrastruktury WrOF poprzeznakładanie na mapę uproszczonych schematów poszczególnychelementów zieleni i wód powierzchniowych. Tę część badańrozpoczęto od naniesienia na mapę (bazę z części 1) usytuowania dolinrzecznych wraz z zasięgiem oddziaływania na otaczającą je przestrzeń,przyjmując jako kryterium istniejącą zieleń. Kluczowe znaczenie w tymkontekście ma Odra wraz z Oławą oraz Widawa i Bystrzyca. Pomocnicząrolę pełni Dobra i Strzegomka. Natomiast aktualna rola Ślęzy jeststosunkowo słaba.

6

7

Część 1. Stan istniejący

Część 2. Analiza – schematy

6

7

Mapy opracowane i dostarczone przez IRTIbidem.

5Właściwe podejście polega na rozwiązaniu podstawowego dylematu „…czyw wymiarze ekologicznym korzystniejsze jest miasto zwarte – terenooszczędne, np.w bogatym otoczeniu przyrodniczym, czy też miasto ekstensywnie zagospodarowane,zajmujące bardzo duże tereny, ale z przenikającym go systemem terenów przyrodniczoaktywnych?” Przewoźniak M., 2004, Płaty i korytarze ekologiczne w strukturze miasta –teoria i praktyka, [w:] Płaty i korytarze jako elementy struktury krajobrazu - możliwościi ograniczenia koncepcji, 2004, red. A. Cieszewska, Wyd. SGGW, Warszawa, s. 53. Jaktwierdzi Dworsky dawniej struktura miasta przypominała cebulę z kolenymi ciasnymiwarstwami. Dziś powinny być to skomunikoawne ośrodki przypomnajace strukturęsystem korzeniowego rosliny. Zob. więcej w: Dworsky A., 2006, Recent tendencies inEuropean urbanism at the guideline of decentralization and sustainability, TajpeiInternational Healthy Cities Conference, Session 3-1, Green Spaces, CleanNeighborhoods

Ryc. Analiza. Krok 1. Schemat dolin rzecznych o znaczeniu ponadlokalnym i towarzyszącychim struktur zieleni.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Źródło: opracowanie własne

Następnym krokiem było nałożenie na sieć dolin rzecznych schema-tycznego zasięgu występowania obszarów chronionych (Ryc. Analiza. Krok2. Nakładka z obszarami objętymi ochroną w formie uogólnionej, bezzróżnicowania form ochrony i ich wartościowania). Nie uwzględniano natym etapie charakteru ochrony ani jego rangi, jedynie wielkość i położenie.

Uzupełnieniem powstającej struktury stały się obszary zieleniwysokiej nie objęte żadną formą ochrony, a posiadającepotencjalnie duże znaczenie dla całej struktury także zaznaczoneschematycznie w formie uogólnionej (Ryc. Analiza. Krok 3.Nakładka z obszarami zieleni wysokiej nieobjętymi żadnymiformami ochrony oraz schematem korytarza ekologicznego).

Ryc. Analiza. Krok 2. Nakładka z obszarami objętymi ochroną w formie uogólnionej,bez zróżnicowania form ochrony i ich wartościowania.

Ryc. Analiza. Krok 3. Nakładka z obszarami zieleni wysokiej nieobjętymi żadnymi formamiochrony oraz schematem korytarza ekologicznego.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A




ETAP III Synteza. Wykreowanie idei optymalnego układu zielonejinfrastruktury WrOFNałożone na siebie wyżej opisane warstwy pozwoliły wyznaczyćsyntetycznie, na zasadzie superpozycji, główne elementy projektowanejstruktury.Osią układu są: doliny Odry, Oławy i Widawy wraz z kompleksami leśnymiw okolicach Jelcza w części południowo-wschodniej oraz dolina Odry i ParkKrajobrazowy Doliny Jezierzycy z dużymi kompleksami leśnymi w oko-licach Wołowa w części północno-zachodniej. Ta część proponowanejstruktury ma kształt klepsydry bardzo mocno przewężonej na obszarzezurbanizowanym Wrocławia (Ryc. Synteza. Krok 1. Połączenie systemowedoliny Odry).

ETAP III Synteza. Wykreowanie idei optymalnego układu zielonejinfrastruktury WrOF

Pozwoliło to zagregować dość dużą część elementów zielonejinfrastruktury WrOF, ale wiele jej składowych nadal na tym etapieopracowania pozostało w rozproszeniu. Jako formę spajającązaproponowano układ trzech pierścieni zieleni o różnej randze.Każdy z nich miał za zadanie połączyć jak największą ilośćrozdrobnionych elementów. Ciągłość dwóch z nich zostałaprzerwana ze względu na istniejące uwarunkowania i brakistniejących elementów (Ryc. Synteza. Krok 2. System pierścieniłączących najważniejsze elementy zielonej infrastruktury).

Ryc. Synteza. Krok 1. Połączenie systemowe doliny Odry.

Ryc. Synteza. Krok 2. System pierścieni łączącychnajważniejsze elementy zielonej infrastruktury.Źródło: opracowanie własne


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Następnie, w celu zapewnienia powiązań w proponowanej strukturzeoraz jej ciągłości, zaprojektowane zostały dodatkowe kliny w postaci

wielofunkcyjnych łączników pomiędzy poszczególnymi pierścieniami(Ryc. Synteza. Krok 3. Dodatkowe połączenia klinowe pomiędzysystemem pierścieni).

Ryc. Synteza. Krok 3. Dodatkowe połączenia klinowe pomiędzy systemem pierścieni .

Na obecnym etapie zdefiniowano poszczególne elementy struktury(Ryc. Synteza. Krok 4. Propozycja układu obszarów węzłowychwzględem istniejących uwarunkowań oraz wcześniejszychopracowań):

O1 i O2 – dolina Odry oraz Widawy i Park Krajobrazowy Jezierzycy wrazz dużymi kompleksami leśnymi zarówno w okolicach Jelcza jakiWołowa (zawiera doliny rzeczne – D1, D2, D3 oraz łączniki Ł1 i Ł4).Osnowa w całości powinna podlegać ochronie. Na obszarze tym pozaobszarami Natura 2000 konieczne są uzupełnienia przede wszystkimzieleni wysokiej i trwałych użytków zielonych z równoczesnymograniczeniem zbyt ekspansywnej zabudowy.

– doliny rzeczne (rzeczne korytarze ekologiczne):D1a – dolina Oławy. Stanowi korytarz łączący pierścień R3b. Wymagaochrony.D4 – Park Krajobrazowy Bystrzycy. Niezwykle cenny element struktury.Wymaga uzupełnień.D4a – Dolina Strzegomki. Uzupełnia i wzmacnia w strukturze klinzwiązany z Bystrzycą. Powinna być objęta ochroną.D5 – Dolina Dobrej. Ważny korytarz ekologiczny – klin w istniejącejstrukturze.Wymaga uzupełnień.D6 – Dolina Ślęzy. W projektowanym układzie bardzo istotny elementstruktury – klin spinający pierścienie R1, R2 i R3 na południu,jednocześnie izolujący cenne rolniczo obszary od ewentualnychterenów działalności gospodarczej. Stanowi zaporę przed

Osnowa:

Kliny

rozszerzaniem się inwestycji na grunty orne. Wymaga ochrony i zdecy-dowanego wzmocnienia.

R1 – podstawowy zamknięty pierścień wokół Wrocławia stanowiącynieprzekraczalną granicę miasta. Swoim zasięgiem obejmuje m.in.:Szczytnicki Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy, Dolinę Widawy, ParkKrajobrazowy Doliny Bystrzycy, łączy tereny zieleni na południu miastai przecina dolinę Ślęzy. Zwłaszcza w jego południowej części wymagadużych uzupełnień.R2 – pierścień niezamknięty, łączący newralgiczne tereny istotne dlaśrodkowej części zielonej infrastruktury WrOF. Bardzo ważny zewzględu na uwarunkowania przyrodnicze i klimatyczne obszaru, alerównież przyszłe funkcje turystyczne. Spełniać będzie także barieręprzed nadmiernym rozrostem terenów zabudowanych, szczególnieaktywnych gospodarczo, konieczne do uwzględnienia w rozwią-zaniach planistycznych.Wymaga utrwalenia i uzupełnień.R2a – pierścień izolacyjny ze względu na ekspansję przemysłui zabudowy.Wymaga ochrony.R3a – częściowy pierścień-łuk, zespalający końce proponowanejosnowy, a także stanowiący połączenie z Doliną Baryczy.R3b – pierścień o walorach wybitnie przyrodniczo-turystycznych,wymagający uzupełnień.

Najistotniejszymi obszarami ekologicznymi węzłowymi w propono-wanym układzie są: osnowa wraz z północnym odcinkiem pierścieniaR2 oraz pierścienie R3a i R3b.

Pierścienie:

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A



Ryc. Synteza. Krok 4. Propozycja układu obszarów węzłowych względem istniejących uwarunkowań oraz wcześniejszych opracowań.

ETAP IV Określenie wytycznych do kształtowania układu zielonejinfrastruktury na obszarze Wrocławskiego ObszaruFunkcjonalnego i wskazanie narzędzi do realizacji tego zadania

Etap ten jest bezpośrednio powiązany z poprzednim, ponieważdopiero zaprojektowanie spójnej idei optymalnego układu zielonejinfrastruktury (modelu) może pozwolić na sprecyzowanie wytycznychdotyczących wszelkich poczynań w przyszłości, a także ichuzasadnienie, w przypadku konieczności podjęcia działańzachowawczych lub interwencyjnych. Jest to punkt wyjścia donastępnej części opracowania, a dotyczącej nie tylko tego co, ale w jakisposób wdrożyć. Jest to tym bardziej uzasadnione, że analizazatwierdzonych przez gminy studiów uwarunkowań i kierunkówzagospodarowania przestrzennego w wielu przypadkach wykazałamiejsca, które mogą budzić wątpliwości, szczególnie u władzposzczególnych gmin i właścicieli wykupionych działek, co dozasadności zaproponowanych w niniejszym opracowaniu rozwiązań.Stąd ważne jest, aby w takim przypadku zaproponować coś w zamian.Patrząc na planszę„Synteza ustaleń studiów gmin" można stwierdzić,że nie przewidziano w tych opracowaniach realnych czynnikówdemograficznych wskazujących na spadek liczby mieszkańcówwojewództwa dolnośląskiego. Według przewidywań do roku 2025liczba ludności województwa ma się zmniejszyć o około 100 tysięcyosób, a już do 2030 o kolejne około 70 tysięcy, czyli w sumie będzieokoło 7% mniej ludności w stosunku do obecnej populacji . Nawet,

8

9

ETAP IV Określenie wytycznych do kształtowania układu zielonejinfrastruktury na obszarze Wrocławskiego ObszaruFunkcjonalnego i wskazanie narzędzi do realizacji tego zadania

gdy weźmiemy pod uwagę, że bliskie sąsiedztwo miasta podlegainnym uwarunkowaniom niż obszary od niego oddalone, to i takpowierzchnia proponowanych w studiach terenów przewidzianychpod zabudowę jest mocno wyolbrzymiona. Dodatkowo właśnie tamnależy tak sterować procesami, aby zachować wszelkie warunkiwpływające na jakość środowiska życia człowieka .Podstawową zasadą powinno być zachowanie lub, w miejscachkoniecznych, zbudowanie nieprzerwanej ciągłości w zapropono-wanym układzie zielonej infrastruktury. Niedopuszczalne jestwznoszenie nieprzekraczalnych barier z masywnych, liniowychi powierzchniowych inwestycji budowlanych. Powinno się dążyć dotego, aby to nie zabudowa – czyli jej nieprzerwane ciągi, lecz elementyzielonej infrastruktury tworzyły w przyszłości sieć powiązań

10

8

9

Opracowanie wykonane przez IRT 2014.Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego 2020.

10Ciekawe rozwiązania dla suburbiów pod kątem ekologicznym m.in. w:2004. (Guest–edited by Ilka+Andreas Ruby),„Architectural Designe”Vol 74 No

4 July/August 2004. Między innymi przedstawiono projekt , na kalifornijskiejpustyni przy wschodniej granicy Los Angeles. Jest to swego rodzaju zielonawyspa/dywan z odsłoniętymi zewnętrznymi ścianami budynków, które przykryte sązielonymi płaskimi dachami tworzącymi jedną płaszczyznę z geometrycznym wzoremposzczególnych obiektów. Nawiązaniem do idei XIX-wiecznych miast-ogrodów jestkolejna propozycja o nazwie , zaproponowana dla silnie zurbanizowanegoZagłębia Ruhry w Niemczech. Projekt ma na celu jak najmniejszą ingerencjęw naturalny grunt, dlatego osiedle składa się z około 10 niewielkich domkówo futurystycznych kształtach stojących w zieleni na podporach. Następną koncepcję,która projektowana była dla otwartych przestrzeni w Missisipi nazwano . W tejkoncepcji zabudowa jest mieszanką rezydencji i gospodarstw. Jednak mieszkańcyrezydencji mogą włączać się w życie całej wspólnoty poprzez np. trzymanie koni,pszczół, sadzenie ogródków warzywnych, drzew owocowych itp. Wspólne terenyzieleni powiększone są dodatkowo przez częściowe udostępnienie dla wszystkichprzestrzeni dużych przedogródków.

The Challenge of

Suburbia.

sub-'burb

greenurbia

agro city


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


funkcjonalno-przestrzennych, pewnego rodzaju "komunikację" dlaludzi i zwierząt.Porównanie opracowanej„Syntezy ustaleń studiów gmin” ze stanemistniejącym zagospodarowania terenów WrOF pokazuje, że wielez obszarów wskazanych do intensywnego zabudowania zarównozabudową mieszkaniową, jak i usługową czy przemysłową nie zostałojeszcze zabudowanych. To pozwala mieć nadzieje, że można jeszczespróbować wdrożyć i wzmocnić poprzez uzupełnienia proponowanyw niniejszym opracowaniu system zielonej infrastruktury, jednakwymaga to działań wspólnych z wieloma interesariuszami .Dodatkowo należy wspomnieć, że ustalenia zawarte w studiach gminbyły (w miarę możliwości) brane pod uwagę przy kreowaniu sytemuzielonej infrastruktury na etapie III. Jednak całkowite ich uwzględnie-nie uniemożliwiłoby stworzenie spójnego systemu zintegrowanych,lub zmierzających do scalenia elementów. Najbardziej dotyczyło topierścienia R1, a także klinów i łączników tworzących połączeniapomiędzy poszczególnymi pierścieniami systemu. Było to spowo-dowane tym, że tereny zabudowane w studiach tworzą nieprzerwanąciągłą strukturę, szczególnie w promieniu około 15 km od granicmiasta.

Podczas rozważań ogólnych dotyczących problematyki zielonejinfrastruktury dość istotnym aspektem jest zwrócenie uwagi naodmienne podejście do jej przyszłego kształtowania na terenie miastaoraz dla obszarów wiejskich.Zjawisko żywiołowego rozprzestrzeniania się miasta, rozrost strefypodmiejskiej w postaci ogromnego przyrostu terenów zabudo-wanych, przekształcania gruntów rolnych na budowlane wynikające

11

12

z zapotrzebowania na budownictwo mieszkaniowe stanowiącezaplecze sypialne dla Wrocławia to tylko kilka z negatywnych zjawisktowarzyszących suburbanizacji. Oprócz tego zmienia się takżedynamicznie model życia mieszkańców obszarów wiejskich, równieżtych nie będących pod bezpośrednim wpływem dużych miast.Podstawowym źródłem dochodów nie jest już rolnictwo, a rozwójtechnologii, pogłębianie świadomości i potrzeb powoduje obecniezmiany w dotychczasowym podejściu do problematyki projektowaniana terenach wiejskich. Różnica pomiędzy urbanistyką – projekto-waniem miast, a ruralistyką – projektowaniem wsi była zawsze,pomimo wielu elementów wspólnych. Było to spowodowaneodmiennymi potrzebami oraz innym sposobem życia mieszkańców wsii miast. Wydawałoby się, że w momencie, gdy wieś utraci swójdominujący rolniczy charakter, gdy jej mieszkańcy w większości będąmieć pozarolnicze źródło utrzymania, to obydwie dziedziny zbliżą siędo siebie, a nawet się pokryją. Jednak obszary wiejskie wymagają nadalodmiennego podejścia niż miejskie, z wielu względów. W dużymuproszczeniu obszar miasta to miejsce, w którym przy dzisiejszej naszejświadomości ekologicznej powinny być wprowadzane elementyprzyrodnicze, aby polepszyć środowisko życia jego mieszkańców.Dotyczy to w szczególności części o najbardziej intensywnejzabudowie (Ryc. Aspekty przyrodnicze w kształtowaniu krajobrazumiasta.). Łączy się to nie tylko z typowymi elementami zieleni miejskiejm.in. w postaci parków, zieleńców, alei szpalerów, cmentarzyogródków działkowych, lasów itp. Przy dzisiejszym rozwoju technologiimożna wprowadzać zielone dachy, ściany czy zupełnie innowacyjnerozwiązania chociażby jak wskazuje przykład 3 wież Bosco Verticalew Mediolanie namiastkę pionowego lasu .13

11

12

Opracowanie IRT.Wiele środowisk porusza problemy związane prawidłowym planowaniem przestrzeni

obszarów wiejskich. Zob. m.in. diagnozę i apele zawarte w: Opolski dezyderat w sprawieprzestrzeni wiejskiej, Przegląd UrbanistycznyTOMVII 2013, s. 53-55.

12

13

2

Wiele środowisk porusza problemy związane prawidłowym planowaniem przestrzeniobszarów wiejskich. Zob. m.in. diagnozę i apele zawarte w: Opolski dezyderat w sprawieprzestrzeni wiejskiej, Przegląd UrbanistycznyTOMVII 2013, s. 53-55.Bosco Verticale łączy zalesianie miast oraz zintegrowanie przyrody i substancji miasta.Składa się on z dwóch wież mieszkalnych o wysokości 110 i 76 metrów (26 - i 18-pięter).Budynki będą podłożem dla 900 drzew, 5000 krzewów i 11000 roślin na balkonachwspornikowych, wykonanych z betonu zbrojonego. Początkowo zakładano 3 grupydrzew ze względu na gabaryty: 3, 6 i 9 metrów wysokości, jednakże próby praktyczneograniczyły maksymalną wysokość do sześciu metrów. Projekt Bosco Verticale dajealternatywę zarówno dla niekontrolowanego rozwoju miasta jak i wypierania przyrodyz krajobrazów miejskich. Zwrócić należy uwagę, że jeśli jednostki miałyby byćzbudowane, jako samodzielne elementy, projekt wymagałby 50.000 metrówkwadratowych ziemi i 10.000 m lasu. Dodatkowe koszty poniesione na zalesieniebudynków mieszkalnych wynoszą jedynie 5 procent wartości całego przedsięwzięcia,a więc zyski są nieporównanie większe od ponoszonych nakładów.http://visuall.net/2011/10/12/bosco-verticale-vertical-forest-by-stefano-boeri-architetti.

Ryc. Aspekty przyrodnicze w kształtowaniu krajobrazu miasta.Odpowiedź na pytanie: Ile zieleni potrzeba?Źródło: opracowanie własne

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Odmiennie wygląda sytuacja na obszarach wiejskich, ponieważ to jestśrodowisko przyrodnicze, w które wprowadzane są elementy obce,antropogeniczne, a więc konieczne jest wyważenie i określenie jegochłonności antropogenicznej, aby nie uległo ono degradacji(Ryc. Aspekty przyrodnicze w kształtowaniu krajobrazu wiejskiego.)

14

Ryc. Aspekty przyrodnicze w kształtowaniu krajobrazu wiejskiego. Odpowiedź na pytanie: Ile można wprowadzićelementów antropogenicznych?

W tych działaniach ważne jest, aby zachować czytelną granicępomiędzy obszarem miasta i wsi, co ułatwi zapobieganie zjawiskuurban sprawl, które można zaobserwować także w przypadkuWrocławia.

Reasumując:• w mieście działania powinny być skierowane na: "polepszanie" -

wprowadzanie elementów zieleni;• poza miastem na obszarach wiejskich działania powinny być

skierowane na: "nie pogarszanie" - minimalizowanie strat zieleni.

Wszystkie zielone pierścienie – ringi R1, R2 i R3 oraz łączące je klinyw proponowanym systemie wskazane są do wprowadzania w miaręmożliwości zieleni wysokiej. Ich funkcja wiodąca to funkcja ekolo-giczna, klimatyczna i krajobrazowa (Ryc. Projektowane funkcjeukładu zielonej infrastruktury).

Dodatkowo ma za zadanie stworzenie filtra pomiędzy zabudowąmiasta i obszarami wiejskim – utrzymanie czytelnej granicy pomiędzytymi dwoma obszarami.Ponadto pierścień ten, zwłaszcza w północnej części, pełnić możepomocniczą rolę korytarza ekologicznego dla mocno zacieśnionegopasa doliny Odry, który w centrum miasta staje się praktycznieszczątkowy.Ważne jest to, że ma on pełnić funkcję klimatyczną i ochronnąbezpośrednio dla terenów zurbanizowanych miasta.Należy dążyć aby pierścień tworzył zamkniętą strukturę składającą sięz elementów zielonej infrastruktury. Wskazane są zadrzewianie w tympasie.Na rysunku 29 w obrębie proponowanego ringu pokazanopotencjalne połączenia istniejących elementów zieleni (lasy, parki,ogródki działkowe itp.) przy udziale przestrzeni obecnieniezabudowanych.

Ring R1

PROPONOWANE FUNKCJE DLA POSZCZEGÓLNYCH ELEMENTÓWSKŁADOWYCH PROJEKTOWANEGO UKŁADU ZIELONEJINFRASTRUKTURY WROF

PROPONOWANE FUNKCJE DLA POSZCZEGÓLNYCH ELEMENTÓWSKŁADOWYCH PROJEKTOWANEGO UKŁADU ZIELONEJINFRASTRUKTURY WROF

Ring R2

Ring R3

Dominującą rolą tego obszaru jest funkcja korytarza ekologicznego,szczególnie w jego północnej części. Jego dodatkową funkcją powinnastać się turystyka przede wszystkim o charakterze wypoczynkujednodniowego dla mieszkańców Wrocławia i okolicy. Tam powinnybyć zlokalizowane usługi rekreacyjne funkcje turystyczne typu m.in.:

• ścieżki spacerowe,• ścieżki rowerowe,• trasy do narciarstwa biegowego,• kąpieliska, parki linowe,• pola golfowe,• miejsca do jazy konnej,• miejsca do grillowania, itp.

Zabytki (np. założenia pałacowo-parkowe) powinny mieć „zieloneświatło” w postaci dofinansowania inwestycyjnego dla ich restauracjii adaptacji do funkcji np. hotelowo-gastronomicznej, w celuutworzenia wartości dodanej do zielonej infrastruktury jako elemen-tów dziedzictwa kulturowego. Konieczna jest odpowiedniainfrastruktura pobytowa, która umożliwiałaby funkcjonowanie tegoobszaru, np. punkty informacji turystycznej, oznakowanie tras, parkingiz zapleczem sanitarnym, a w niedalekim sąsiedztwie baza gastrono-miczna, ewentualnie noclegowa. Jak wykazano w opracowaniuA. Dołęgi mieszkańcy WrOF wyrażają zapotrzebowanie na tegorodzaju usługi.

Ma mieć dodatkową funkcję rekreacyjno-turystyczną dla mieszkańcówWrocławia i regionu. Tutaj może być przewidziana profesjonalna bazanoclegowa o szerokim zakresie usług towarzyszących np. SPA,a przeznaczona dla wypoczynku o charakterze kilkudniowym.Ring 3 jest ważnym elementem zielonej infrastruktury WrOF zewzględu na połączenie tego obszaru z ponadlokalnymi węzłami

15

14Niedźwiecka-Filipiak I., 2014,, 2020, 22/2014, s. 72-77.

Cultural Landscape an Invaluable Asset, Dorferneuerunginternational, “European Rural Vision”

15Dołęga A.,

Maszynopis IRT.

Analiza potrzeb mieszkańców Wrocławia i sąsiednich gmin na produktyturystyczne związane z terenami otwartymi na obszarze Wrocławskiego ObszaruMetropolitarnego /WROM/,


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


ekologicznymi na północy (dolina Baryczy), a na południu PrzedgórzeSudeckie.

Ze względu na dużą wartość przyrodniczą i krajobrazową obszaruzalecana jest tu wiodąca funkcja ekologiczna. Turystyka powinna byćtutaj wprowadzana w zakresie nieprzekraczającym chłonnościturystycznej obszaru, a zorganizowana na zasadzie atrakcyjnychszlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych. Nie należy lokalizowaćtu funkcji rekreacyjnych uciążliwych dla środowiska, aby minimali-zować dla niego skutki ujemne.W jej centrum znajduje się obszar z zabudową mieszkaniowąskupioną. Jako bezwzględną zasadę przy dalszym jej rozwoju należytu przyjąć maksymalne jej skupianie.

Miejsca wskazane do potencjalnego zadrzewienia w obszarachringów i klinów należy przeanalizować w dalszych krokach. Ma to nacelu scalenie i wzmocnienie zaproponowanego systemupierścieniowego.Zaproponowany układ pierścieniowo klinowy tworzy rodzaj szkieletuwydzielającego obszary o zróżnicowanym charakterze. Dla bardziejczytelnego zróżnicowania proponowanych wiodących funkcji naobszarze WrOF zaproponowano wprowadzenie dodatkowychowalnych schematów (komórek), wplecionych w zaproponowanyukład.Pomiędzy pierścieniami R1 i R2 wytypowano 11 komórek, z których:K1, K4, K6, K7, K9 I K10 reprezentują obszary otwarte. Zabudowa w tychstrefach powinna być maksymalnie skupiona i nasycona w miaręmożliwości zielenią wysoką.Komórka K10 w północnej części przylegająca do Wrocławiapozostanie częściowo nasycona funkcjami aktywności gospodarczeji usług. Na obszarze tym unikać należy skupiania obiektów o dużychgabarytach i powierzchni, wprowadzając np. strefy zieleni wysokiejpomiędzy nimi. Lokalizować te obiekty należy przede wszystkim bliskogranic miasta po odizolowaniu zielenią wysoką.Podobnie w K7, w północnej części występować mogą ograniczoneobszary aktywności gospodarczej, lecz wymagają one szczególnejuwagi.

Wstęga („klepsydra”) O1

Komórki K2, K3, K5 i K8 będą w dużym stopniu zawierać obiektyo funkcji aktywności gospodarczej. Takie przeznaczenie wydaje sięsłuszne z powodu istniejącej i planowanej infrastruktury komu-nikacyjnej wokółWrocławia.Obszar K11 w studium ujęty, jako tereny o dominującej funkcjimieszkaniowej, aktywności gospodarczej oraz usługowej ze względuna położenie w rozwidleniu dolin rzecznych oraz prawnie chronionychterenów zieleni, w miarę możliwości w przyszłym czasie musiograniczać nasycenie i koncentrację zabudowy.W strefie ograniczonej pierścieniami R2 i R3 rozlokowanych jest 17komórek.K12, K13, K15, K16, K17, K19, K20, K22, K23, K24, K25, K26, K27, K28bezwzględnie powinny pozostać terenami otwartymi o maksymalnieskupionej zabudowie.K14, K18, K21 będą zapewne zagospodarowane pod kątem aktywnościgospodarczej i usług. Nie należy jednak dopuszczać do połączenia K18 iK21 gdyż stworzy to gigantyczną strefę zabudowaną niszcząc potencjałprzyrodniczy, który obecnie występuje w tej okolicy.W południowo wschodniej części opracowywanego obszaru pozostajekomórka K29 jako teren otwarty.Pierścień R1 stanowi bezpośrednie powiązanie z wewnętrznymsystemem zielonej infrastruktury miasta, również pierścieniowoklinowym.Miejska struktura zieleni opierać się powinna na granicznym kręgu R1oraz wewnętrznych:

• : parki , ogrody działkowe, cmentarze;• ściśle określony, oparty jest na dawnym układzie obwarowań

miejskich czyli obecnej fosie.Kliny w tym układzie to wspólne z infrastrukturą WrOF korytarzerzeczne oraz zieleń związana z głównymi arteriami komunikacyjnymimiasta rozchodzącymi się promieniowo od centrum.Zewnętrzne Pierścienie R3a i R3b wraz ze wstęgą - "klepsydrą" stanowiąnatomiast ścisłe powiązanie z istniejącą zieloną infrastrukturąwojewództwa dolnośląskiego. Należy zauważyć, że proponowanyukład zielonej infrastruktury dla WrOF nie koliduje w żadnym stopniuz systemem zewnętrznym, a wręcz go uzupełnia, powodując tymsamym jego wzmocnienie.

pierwszy wiążedrugi

Ryc. Projektowane funkcje układu zielonej infrastruktury.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A



MIEJSCA KOLIZYJNE W PROJEKTOWANYM UKŁADZIE ZIELONEJINFRASTRUKTURY WROF.MIEJSCA KOLIZYJNE W PROJEKTOWANYM UKŁADZIE ZIELONEJINFRASTRUKTURY WROF.

Ryc. Miejsca kolizyjne w proponowanym systemie zielonej infrastruktury WrOF.

Zaproponowana koncepcja układu zielonej infrastruktury w postacipierścieni, klinów i komórek – wnętrz na niektórych obszarach możewywołać konflikty z planami gmin dotyczącymi ich rozwoju. Jest tozwiązane z przewidzianymi na terenie WrOF dużymi zespołamizabudowy mieszkaniowej, usług i terenów aktywności gospodarczej.Ocenia się, że miejscem potencjalnych konfliktów mogą być (Ryc.Miejsca kolizyjne w proponowanym systemie zielonej infrastrukturyWrOF):1. Na terenie pierścienia Ringu 2:

- teren styku gmin Czernica i Jelcz–Laskowice, gdzie planuje sięrozwój terenów mieszkaniowych i aktywności gospodarczej;

- teren styku gmin Środa Śląska i Miękinia, gdzie planuje się rozwójterenów aktywności gospodarczej;

- centralna część terenu gminy Kąty Wrocławskie, gdzie planuje sięrozwój terenów aktywności gospodarczej;

- teren południowo–wschodni gminy Brzeg Dolny, gdzie planujesię rozwój terenów aktywności gospodarczej.

2. Na terenie północno–zachodnimWstęgi ("klepsydry") O1 i O2:- teren gminy Oborniki Śląskie, gdzie planuje się rozwój terenów

mieszkaniowych i usług;- teren na styku gmin Brzeg Dolny i Miękinia, gdzie planuje się

rozwój terenów mieszkaniowych.3. Na terenie północnego odcinka Klina Ślęzy D6:

- teren styku gmin Żórawina i Borów, gdzie planuje się rozwójterenów mieszkaniowych.

4. Na terenie wnętrz (K1- K29):- teren styku gmin Żórawina i Siechnice, gdzie planuje się rozwój

terenów mieszkaniowych i aktywności gospodarczej;- teren na styku gmin Sobótka i Jordanów, gdzie planuje się rozwój

terenów aktywności gospodarczej.

W celu zrekompensowania ewentualnych strat należałoby zapewnićtym gminom np. system dofinansowania działań związanychz rozwojem ekologicznego rolnictwa, bazy agroturystycznej, infra-struktury turystycznej, wprowadzania zadrzewień czy zalesień

Celem opracowania jest takie wykreowanie modelu postępowania weWrOF, które zmier zać będzie do zbudowania systemuzagospodarowania przestrzennego, zapewniającego rozwójgospodarczy regionu, jednak aby nie odbywało się to kosztem jakościśrodowiska przyrodniczego.

NARZĘDZIA DO REALIZACJI ZADANIA

Brak funkcjonowania dotąd jednorodnego systemu działańoraz podchodzenie indywidualne poszczególnych gmin do budowaniastrategii i wizji na przyszłość, potęguje chaos i fragmentację przestrzeniz rozprzestrzeniającą się zabudową, a to z kolei zjawisko urban sprawl,szczególnie w strefie gmin bezpośrednio sąsiadujących zWrocławiem.

NARZĘDZIA DO REALIZACJI ZADANIA

Ryc. Schemat ideologicznydecyzji planistycznychi krajobrazowych.Źródło: opracowanie

własne


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Przy podejmowaniu decyzji planistycznych i tych, które mają zazadanie prawidłowe kształtowanie krajobrazu, należy uwzględniaćszereg aspektów, aby efektem był zrównoważony rozwój obszaru. Jestto proces interdyscyplinarny złożony z uwarunkowań zarównomaterialnych, jak i niematerialnych funkcjonowania społecznościdanego obszaru (Ryc. Schemat ideologiczny decyzji planistycznychi krajobrazowych).Ażeby zaistniał, a przede wszystkim zaczął funkcjonować propo-nowany układ zielonej infrastruktury WrOF, działania wdrożeniowepowinny być założone na wiele lat. Ich efekt nie będzie od razuwidoczny, szczególnie w miejscach, w których przewidziane są nowenasadzenia zieleni wysokiej, czyli w kolejnych ringach i łączących jeklinach.Ze względu na koncepcyjny charakter niniejszego opracowania należydodać, że następnym krokiem powinno być wykonanie "projekturealizacyjnego", w którym szczegółowo rozpatrywane będąmożliwości jego wdrożenia w poszczególnych gminach, a takżew obrębie samego miasta Wrocławia, z uwzględnieniem etapowania.Zakładając, że kolejne ringi, kliny i powiązania w planowanymsystemie pokazują przede wszystkim układ i kierunki połączeń oraz,że nie mają one charakteru sztywnego można szukać powiązań w ichobrębie w najbardziej sprzyjających miejscach, zależnych nie tylko odwarunków środowiskowych, ale również od dobrej woli i możliwościludzi. Filozofia takiego podejścia pokazana została na przykładzieringu R1, w którym w obrębie "mgły-idei" grubą linią zaznaczonezostały potencjalne w dniu dzisiejszym obszary niezabudowane, któremogą utworzyć proponowany pierścień.

We wdrożeniu proponowanego systemu duże znaczenie będą miałydziałania, które są zależne od regulacji prawnych. Jak pokazujeschemat (Ryc. Schemat ideologiczny decyzji planistycznychi krajobrazowych), powinny one uwzględniać 4 warunki: prawidłowyrozwój zabudowy i infrastruktury, aspekty przyrodnicze, które sąpośrednio powiązane z projektem zielonej infrastrukturyWrOF, a takżeekonomiczne i społeczne. W tym względzie bardzo ważne jest, abygminom zaproponować alternatywne rozwiązania sprzyjające ichrozwojowi, w momencie, gdy obecny interes gminy będzie kolidowałz przedstawionymi założeniami. Dotyczy to terenów przeznaczonychpod usługi i aktywność gospodarczą. Innym działaniem powinno byćpowstrzymanie procesu rozpraszania zabudowy mieszkaniowej naobszarach wiejskich WrOF, a także wprowadzenie zapisówobligujących do tworzenia terenów zieleni publicznej w obrębieterenów zabudowanych, szczególnie w obszarze bezpośredniegosąsiedztwa miasta.Ważna jest także zmiana podejścia do partycypacji społeczneji rozumienie jej nie tylko jako współudział w podejmowaniu decyzjiplanistycznych, ale również w ponoszeniu kosztów tych decyzji -"zaśmiecanie" środowiska powinno być nieopłacalne, np.wprowadzenie opłat za niezrealizowane w określonym czasieustalenia planów zagospodarowania przestrzennego. Efektem będziedążenie do umieszczania w MPZP realnych potrzeb i możliwości gmin.Istotne będzie stworzenie systemu finansowego wsparcia dla działańzwiązanych z wdrażaniem zaprojektowanego układu zielonejinfrastruktury, np. wprowadzenie ulg za działania proekologiczne,kompensacyjne.

Działania ogólne

Potrzebne jest również zachęcanie rolników do produkcji zdrowejżywności, stworzenie systemowego wsparcia dla nich w tychdziałaniach, aby mogli przy okazji w miarę możliwości stworzyć siećturystyczną na bazie produktów lokalnych dla mieszkańców miasta.Oprócz wskazanych działań ogólnych zależnych od odpowiednichregulacji prawnych, które będą miały na celu wdrożeniezaproponowanego systemu, jego ochronę i prawidłowe kształtowaniewiele zależy też od programów skierowanych na te obszary, inicjatywlokalnych, ale także indywidualnych działań samych mieszkańców,którzy powinni być aktywnymi uczestnikami w całym procesie jegowprowadzania.Duże wsparcie mogą dać również programy skierowane na rozwójobszarów wiejskich, które zostały szczegółowo omówione w niniej-szym opracowaniu.

PODSUMOWANIE

Jaki będzie krajobraz WrOF w przyszłości, zielony czy betonowy, zależyprzede wszystkim od jego mieszkańców. Zrozumienie procesówzachodzących na tych obszarach przez wszystkich, którzy mają wpływna jego formę jest podstawą sukcesu. Działania, które należy podjąćpowinny iść równolegle na różnych poziomach, tym bardziej,że w wielu miejscach dynamiczne procesy powodują bezpowrotnezanikanie zieleni, a także degradację jakości zarówno ekologicznej, jaki wizualnej WrOF. W tej chwili mamy grę o przyszłość tego obszaru, ktoi jak w niej wygra będzie miało wpływ na jego kondycję i jakość. Celemjest kreowanie krajobrazu WrOF z uwzględnieniem aspektówekologicznych, jakości życia mieszkańców i zróżnicowania regional-nego, aby jednocześnie nie stał się on w przyszłości tylko rozkrzyczanąnieczytelną zurbanizowaną strukturą. W ogólnym zarysie priorytetowedziałania na przyszłość można ująć w kilku punktach:

Włączenie środowisk naukowych i praktyków, przedstawicieli nauktechnicznych przyrodniczych, ekonomicznych i społecznych dowspólnych działań związanych z wdrażaniem proponowanegosystemu zielonej infrastrukturyWrOFTworzenie odpowiednich zapisów prawnych umożliwiającychprowadzenie działań ochronnychOprócz oceny oddziaływania na środowisko i skutków ekono-micznych realizacji planów, analizy krajobrazowe i trójwymiarowesymulacje prezentujące efekty podejmowanych decyzji inwesty-cyjnych zarówno w zakresie planowania, przestrzennego, jaki przez pojedynczego mieszkańca.Prowadzenie edukacji na różnych poziomach, pokazującej wartośćkrajobrazu jako harmonijnego połączenia przyrody i działanialudzi. Pokazanie dobrych i złych praktyk.Zachęcanie rolników do produkcji zdrowej żywności, stworzeniesystemowego wsparcia dla nich w tych działaniach, aby mogli przyokazji w miarę możliwości stworzyć sieć turystyczną na bazieproduktów lokalnych dla mieszkańców miasta.Wsparcie poprzez dopłaty i ulgi finansowe dla działań wpisującychsię we wdrażanie opracowanego systemu.Tworzenie regionalnych przewodników dla lokalnych społeczno-ści, pokazujących co należy uwzględnić, aby działania inwestycyjneprowadzone były w zgodzie z naturą i specyfiką regionalną.Konkursy, podróże studyjne pokazujące udane działania w tymzakresie.Wpływ na świadomość ekologiczną lokalnych społecznościpoprzez Programy np. OdnowyWsi, Leader.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

PODSUMOWANIE PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


PROJEKT PILOTAŻOWYDLA POWIATU WROCŁAWSKIEGO

Inwentaryzacja terenów zabudowy usługowej i mieszkaniowejWytyczne dla lokalizacji węzłów usługowych

IV ROZDZIAŁ


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

INWENTARYZACJA TERENÓW ZABUDOWYUSŁUGOWEJ I MIESZKANIOWEJ


WSTĘP

Problematyka planowania i kształtowania zabudowy mieszkanioweji usługowej w polskich strefach podmiejskich została poruszona przezwielu autorów i była rozważana najczęściej w kontekściepostępujących procesów suburbanizacyjnych, trwale przekształ-cających przestrzeń wsi i małych miast zlokalizowanych w najbliższymotoczeniu największych polskich miast (Bański, 2008, Gonda-Soroczyńska, 2009, Hełdak, 2010, Tokajuk, 2011, Drozd, 2012,Szmytkowska, 2013). Warto w tym miejscu wyjaśnić co należyrozumieć pod pojęciem suburbanizacji. Została ona zdefiniowana napolu różnych dziedzin nauki, w tym planowania przestrzennego,socjologii, demografii i wielu innych. W przypadku niniejszegoopracowania istotnym wydaje się jednak wyjaśnienie tego terminurozważając jedynie aspekt przestrzenny. Zdaniem Kaczmarka (2008) iParyska (2008) suburbanizację w wymiarze przestrzennym należyrozumieć jako dynamiczny rozwój peryferii miast i obszarówpodmiejskich, wiążący się z gwałtownym wzrostem intensywnościzagospodarowania. Należy podkreślić, że wspomniana przez autorów„intensywność zagospodarowania” to zazwyczaj nic innego jak„rozlewające” się wzdłuż granic dużych miast połacie zabudowymieszkaniowej, które często stanowią obszary monofunkcyjne –pozbawiane jakichkolwiek innych funkcji poza mieszkaniowymi.Dynamicznie przebiegające procesy suburbanizacyjne możnaobserwować, jak już wcześniej wspomniano, w większości dużychpolskich miast i ich strefach podmiejskich. Są one także bardzowyraźnie zauważalne w przypadku Wrocławia i jego okolic, w tymw gminach powiatu wrocławskiego. W celu określenia nasileniazjawiska suburbanizacji w powiecie, w ramach działania pilotażowegowykonano inwentaryzację istniejącej i planowanej zabudowymieszkaniowej i usługowej. Działanie miało charakter pilotażowyi obejmowało swoim zasięgiem wszystkie gminy powiatuwrocławskiego, stanowiące zarazem część Wrocławskiego ObszaruFunkcjonalnego. Zasadniczym celem Działania jest poprawa politykilokalizacyjnej usług na obszarze powiatu wrocławskiego.Inwentaryzacją zostały objęte wszystkie gminy wchodzące w składpowiatu wrocławskiego, tj.:Czernica, Długołęka, Jordanów Śląski, KątyWrocławskie, Kobierzyce, Mietków, Siechnice, Sobótka oraz Żórawina.Przeprowadzono ją w oparciu o dostępne dane rastrowe orazwektorowe. Wyniki inwentaryzacji zostały przedstawione w sposóbopisowy i graficzny. Dla każdej z gmin powiatu wrocławskiegowykonano po 4 egzemplarze wynikowych map ukazujących istniejącąi zaplanowaną zabudowę mieszkaniową, typy istniejącej i zaplano-wanej zabudowy mieszkaniowej, istniejącą i zaplanowaną zabudowęusługową na tle istniejącej i zaplanowanej zabudowy mieszkaniowej.W niniejszym opracowaniu przedstawiono przykładowy zestaw mapdla gmin KątyWrocławskie oraz Sobótka (Zał. 1-8).

WSTĘP METODOLOGIA I STRUKTURA DANYCH

W celu wykonania inwentaryzacji istniejącej i zaplanowanej zabudowymieszkaniowej konieczne było sformułowanie ogólnej definicjizabudowy mieszkaniowej. Po przeanalizowaniu definicji dostępnychw obowiązujących aktach prawnych, za zabudowę mieszkaniowąuznano wraz z towarzyszącymi muinnymi budynkami, budowlami, obiektami małej architektury.Posługując się przyjętym terminem orazdefinicjami zamieszczonymi w obowiązujących aktach prawnych,wyróżnić można również trzy podstawowe typy zabudowymieszkaniowej, tj.: zabudowę jednorodzinną, wielorodzinną,zagrodową. Nieco większym wyzwaniem okazało się sformułowaniedefinicji zabudowy usługowej. W żadnym z obowiązujących w polskimprawodawstwie aktów nie wyartykułowano terminu budynkuusługowego. Zdefiniowano natomiast pojęcia budynku zamieszkaniazbiorowego, budynku rekreacji indywidualnej oraz budynkuużyteczności publicznej. Niemal wszystkie przeznaczenia budynkówwymienione w ustawowych definicjach budynków zamieszkaniazbiorowego, budynków rekreacji indywidualnej oraz budynkówużyteczności publicznej (oprócz budynku koszar i budynku socjalnego)uznano za świadczenie usług, rozumianych w myśl wypracowanych dotej pory na polu naukowym ich różnych definicji (Ilnicki, 2009 zaPolarczyk, 1971, Hill, 1977, Lange, 1978, Rogoziński, 1993, Nowosielska,1994, Kłosowski, 2006). Biorąc pod uwagę powyższe stwierdzeniapodjęto próbę zdefiniowania budynku usługowego, aby w kolejnymkroku móc sprecyzować pojęcie zabudowy usługowej. Jednakprzeznaczenia budynków wymienione w ustawowych definicjachbudynków zamieszkania zbiorowego, budynków rekreacji indywi-dualnej i budynków użyteczności z pewnością nie wyczerpująwachlarza przeznaczeń związanych z prowadzeniem działalnościusługowej. Uznano, że do brakującej części przeznaczeń możnazakwalifikować wszystkie te, które wpisują się w definicję usługLangego z 1978, czyli wszelkich czynności związanych bezpośredniolub pośrednio z zaspokojeniem potrzeb ludzkich, ale niesłużących dowytwarzania przedmiotów. Za budynek usługowy uznano więc, taki,którego przeznaczenie pokrywa się z jednym bądź wielomaprzeznaczeniami budynków wymienionych w definicjach budynkówzamieszkania zbiorowego, rekreacji indywidualnej, użytecznościpublicznej w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaćbudynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2002 nr 75 poz. 690 ze zm.) (pozabudynkami koszar i budynkami socjalnymi) lub też jego przeznaczeniejest inne, ale służy zaspokajaniu potrzeb ludzkich, bez koniecznościwytwarzania przedmiotów. Na tak zdefiniowany budynek usługowypowołano się przy tworzeniu definicji zabudowy usługowej, zgodniez którą pod pojęciem zabudowy usługowej należy rozumieć

.Stworzone definicje zabudowy mieszkaniowej i usługowej wykorzy-stano w dalszych etapach pracy związanych z inwentaryzacjąistniejącej i zaplanowanej zabudowy mieszkaniowej i usługowej.

budynek mieszkalny lub ich zespół

zabudowy mieszkaniowej

budynek

usługowy lub ich zespół wraz z towarzyszącymi mu innymi budynkami,

budowlami, obiektami małej architektury

1

METODOLOGIA I STRUKTURA DANYCH

1Zgodnie z definicją budynku mieszkalnego zamieszczoną w Rozporządzeniu MinistraInfrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakimpowinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2002 nr 75 poz. 690 ze zm.), dlabudynku jednorodzinnego, o którym mowa w definicji budynku mieszkalnegoobowiązuje definicja budynku mieszkalnego jednorodzinnego z ustawy z dnia 7 lipca1994 r Prawo budowlane (Dz. U. 2013 poz. 1409 ze zm.).


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

STRUKTURA DANYCH

Inwentaryzacja istniejącej i zaplanowanej zabudowy mieszkanioweji usługowej została przeprowadzona w środowisku GIS, które jak sięokazało, bardzo dobrze sprawdza się w wykonywaniu tego typu zadań,oczywiście pod warunkiem, że dysponuje się szeregiem szcze-gółowych danych wejściowych. Do przeprowadzenia inwentaryzacjiistniejącej i zaplanowanej zabudowy mieszkaniowej na obszarzepowiatu wrocławskiego wykorzystano przede wszystkim danewektorowe i rastrowe Systemu Informacji Przestrzennej PowiatuWrocławskiego wroSIP, a także dane z innych źródeł, tj.: CentralnejEwidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej prowadzonej przezMinisterstwo Gospodarki, Kuratorium Oświaty we Wrocławiu,poszczególnych urzędów gmin i in.Do wykonania inwentaryzacji wykorzystano wektorowe warstwybudynków, działek, obrębów, warstwę przeznaczeń terenów – będącejproduktem wyjściowym przeprowadzonej digitalizacji obowiązuj-ących na terenie powiatu miejscowych planów zagospodarowaniaprzestrzennego , warstwę zawierającą granice administracyjne gminoraz warstwy przedstawiające rozmieszczenie usług publicznych,takich jak placówki oświaty i placówki służby zdrowia.Warstwa budynków zawierała informacje na temat funkcji użytkowejbudynków zlokalizowanych w 250 miejscowościach (wraz z przy-siółkami) w powiecie. Z warstwy, poprzez selekcję atrybutów,wygenerowano 2 warstwy dodatkowe – warstwę budynkówmieszkalnych i warstwę budynków usługowych . Warstwa działekoraz obrębów została wykorzystana bez ingerencji w jej strukturę.Bardzo przydatna przy inwentaryzacji istniejącej i zaplanowanejzabudowy mieszkaniowej i usługowej była warstwa przeznaczeńterenów, która została opracowana na podstawie 826 obowiązującychna obszarze powiatu wrocławskiego miejscowych planów zagospo-darowania przestrzennego (stan na dzień 31 grudnia 2014 r.).Warstwa wektorowa przeznaczeń terenów, którą wykorzystanow inwentaryzacji istniejącej i planowanej zabudowy mieszkanioweji usługowej w powiecie wrocławskim zawierała między innymizestandaryzowaną informację o przeznaczeniach terenów , którezdigitalizowano w oparciu o postać rastrową rysunków planówmiejscowych. Wykonanie wektorowej warstwy przeznaczeń terenówbyło najbardziej czasochłonnym elementem w procedurze prze-prowadzenia inwentaryzacji. Sama digitalizacja była poprzedzonakalibracją dostępnych rastrów planów miejscowych oraz utwo-rzeniem wektorowego rejestru planów.Podczas inwentaryzacji istniejącej i zaplanowanej zabudowymieszkaniowej i usługowej korzystano również z warstwy wektorowejprzedstawiającej rozmieszczenie placówek oświaty na tereniepowiatu wrocławskiego. Obiekty znajdujące się na warstwieskonfrontowano z wykazem szkół i placówek znajdującym się naoficjalnej stronie internetowej Kuratorium Oświaty weWrocławiu .

2

3

4 5

6

7

STRUKTURA DANYCH Dodatkowo, na potrzeby inwentaryzacji opracowano od podstawwarstwę wektorową zawierającą lokalizację placówek służby zdrowia.Za dane źródłowe do wykonania warstwy posłużyły informacjeo działających placówkach służby zdrowia przekazane przezpracowników poszczególnych urzędów gmin. Na warstwę naniesionołącznie 33 obiekty służby zdrowia, z czego zdecydowaną większośćstanowiły Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej.W ramach wykonania inwentaryzacji istniejącej i planowanejzabudowy mieszkaniowej i usługowej z Ministerstwa Gospodarkipozyskano bazę podmiotów gospodarczych działających w poszcze-gólnych gminach powiatu wrocławskiego, uwzględnionychw Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Bazaw formacie xls zawierała informację o nazwie firmy, jej dane adresowei status, datę rozpoczęcia działalności, numer NIP i REGON oraz symboli nazwę prowadzonej działalności zgodną z Polską KlasyfikacjąDziałalności z 2007 r. Na podstawie otrzymanej bazy stworzono dwiewarstwy wektorowe, jedną z sumaryczną liczbą podmiotówgospodarczych w obrębach powiatu wrocławskiego, z podziałem napodmioty aktywne i zawieszone oraz drugą, na której, w oparciuo warstwę z punktami adresowymi znajdującą się w bazie danychSystemu Informacji Przestrzennej Powiatu Wrocławskiego wroSIP,zlokalizowano podmioty gospodarcze w wybranych obrębachpowiatu.Podczas inwentaryzacji istniejącej i planowanej zabudowy mieszkanio-wej i usługowej posiłkowano się także cyfrową barwną ortofotomapąopracowaną na podstawie zdjęć lotniczych z 2012 r. o rozdzielczości0,1 m. Ortofotomapa została wykorzystana do przeprowadzeniaweryfikacji budynków mieszkalnych i usługowych znajdujących się nawarstwach opracowanych na podstawie źródłowej bazy danych.

Inwentaryzację istniejącej i zaplanowanej zabudowy mieszkaniowejw całości wykonano w oprogramowaniu ArcGIS. W celu upo-rządkowania wykorzystanych danych źródłowych i uzyskanych danychwynikowych, dla każdej z gmin powiatu stworzono geobazę plikową,która jest podstawowym produktem wykonanych prac.Do przygotowanej geobazy plikowej zostały zaimportowane daneźródłowe, a następnie, w oparciu o nie przeprowadzono analizyprzestrzenne. Wykonane prace pozwoliły na uzyskanie obrazu stanuistniejącej i zaplanowanej zabudowy mieszkaniowej i usługowejw powiecie oraz poznanie procesów przestrzennych, które w nimzachodzą.Pozyskane warstwy wynikowe istniejącej i zaplanowanej zabudowymieszkaniowej i usługowej zostały zwizualizowane przy pomocynarzędzi reprezentacji kartograficznej, dostępnych w oprogramo-waniu ArcGIS.Prace polegające na uzyskaniu aktualnej liczby oraz rozmieszczeniaplacówek oświaty i służby zdrowia, a także podmiotów działalnościgospodarczych, przeprowadzono wykorzystując narzędzia selekcji,filtrowania, agregacji oraz edycji danych statystycznych i przestrzen-nych, dostępnych w arkuszach kalkulacyjnych oraz w oprogramowaniuArcGIS.

W ramach inwentaryzacji istniejącej i zaplanowanej zabudowymieszkaniowej i usługowej przeprowadzono dwie analizy zbiorcze dlaobszaru całego powiatu. Ich liczba była zdeterminowana ilościąi jakością pozyskanych danych. Prace miały na celu zbadanierozmieszczenia podstawowych usług publicznych w powiecie –placówek oświaty i służby zdrowia oraz wyznaczenie obszarówkoncentracji podmiotów gospodarczych w powiecie.

METODOLOGIA WYKONANIA INWENTARYZACJI ISTNIEJĄCEJI ZAPLANOWANEJ ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ I USŁUGOWEJ

WYNIKI INWENTARYZACJI ISTNIEJĄCEJ I ZAPLANOWANEJZABUDOWY MIESZKANIOWEJ I USŁUGOWEJ W GMINACHPOWIATU WROCŁAWSKIEGO

METODOLOGIA WYKONANIA INWENTARYZACJI ISTNIEJĄCEJI ZAPLANOWANEJ ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ I USŁUGOWEJ

WYNIKI INWENTARYZACJI ISTNIEJĄCEJ I ZAPLANOWANEJZABUDOWY MIESZKANIOWEJ I USŁUGOWEJ W GMINACHPOWIATU WROCŁAWSKIEGO

2

3

4

5

6

Zdigitalizowano przeznaczenia terenów zawarte na rysunkach obowiązujących mpzp,którymi została zasilona baza danych systemu wroSIP, tworzona na podstawie„Porozumienia w sprawie wspólnej budowy Systemu Informacji Przestrzennej PowiatuWrocławskiego wroSIP” przez jednostki powiatu wrocławskiego i wszystkie 9 gminz powiatu.

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10. grudnia 2010 w sprawieKlasyfikacji Środków Trwałych (KŚT) (Dz. U. 2010 nr 242 poz. 1622) budynki posiadałyprzyporządkowane następujące funkcje użytkowe: przemysłowe, transportui łączności, handlowo-usługowe, zbiorniki, silosy i budynki magazynowe; biurowe,szpitali i zakładów opieki medycznej; mieszkalne, oświaty, nauki i kultury oraz budynkisportowe; produkcyjne, usługowe i gospodarcze dla rolnictwa; inne niemieszkalne,nieokreślone.

Z warstwy wektorowej budynków, znajdującej się w bazie danych Systemu InformacjiPrzestrzennej wroSIP, wybrano wszystkie o funkcji użytkowej„mieszkalne”.

Z warstwy wektorowej budynków, znajdującej się w bazie danych Systemu InformacjiPrzestrzennej wroSIP wybrano wszystkie te, których funkcja użytkowa była określonajako handlowo-usługowe, biurowe, szpitali i zakładów opieki medycznej, oświaty, naukii kultury oraz budynki sportowe.

Wektorowa warstwa przeznaczeń terenów była opracowywana zgodnie z projektemstandardu przeznaczeń terenów przygotowanym w ramach „Porozumienia w sprawiewspólnej budowy Systemu Informacji Przestrzennej Powiatu Wrocławskiego wroSIP”.W standardzie wskazano łącznie 65 przeznaczeń terenów.

7www.kuratorium.wroclaw.pl [dostęp: 11 marca 2015]


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Zgodnie z wynikami przeprowadzonej inwentaryzacji na obszarzepowiatu wrocławskiego na dzień 31 grudnia 2014 r. działały 152placówki oświaty, w tym 102 placówki publiczne i 50 placówekniepublicznych.Placówki oświaty w powiecie wrocławskim skoncentrowane są wnajwiększych pod względem liczby mieszkańców miejscowościachoraz w strefie bezpośrednio przy granicy miasta Wrocławia, wzdłuż

której zachodzą dynamiczne procesy suburbanizacyjne (por. Ryc. 1).O ile w największych miejscowościach powiatu (tj. Sobótka, KątyWrocławskie, Kobierzyce, in.) oddalonych od Wrocławia funkcjonująplacówki oświaty gwarantujące edukację na różnych poziomachkształcenia (od przedszkolnego po ponadgimnazjalne), o tylew przypadku miejscowości w pobliżu granicy administracyjnejWrocławia są to przede wszystkim przedszkola i punkty przedszkolne.

Ryc. 1. Placówki oświaty i służby zdrowia w gminach powiatu wrocławskiego.

W powiecie funkcjonuje 8 szkół ponadgimnazjalnych i są onezlokalizowane w następujących miejscowościach: Sobótka, KątyWrocławskie, Długołęka, Krzyżowice, Wierzbice (Liceum Ogólno-kształcące dla młodzieży z niepełnosprawnością ruchową i sprzężoną).Są to w większości miejscowości położone w południowo-zachodnieji zachodniej części powiatu, oddalone od granic Wrocławia o conajmniej 10 km. Zgodnie z pozyskanymi danymi, w gminach Czernica,Żórawina, Siechnice, Jordanów Śląski oraz Mietków nie jestzlokalizowana żadna szkoła ponadgimnazjalna.Analizując rozmieszczenie placówek służby zdrowia w powiecie niemożna wyznaczyć większych obszarów ich koncentracji. Skupiskaplacówek znajdują się jedynie w miastach Sobótka oraz KątyWrocławskie (por. Ryc.1). Zdecydowaną większość placówek służbyzdrowia w powiecie stanowią niepubliczne ośrodki, przychodnie oraz

praktyki lekarskie. Ich największa liczba jest zlokalizowana w gminachDługołęka (6), Kąty Wrocławskie (6) oraz Kobierzyce (5). Z pozyskanychdanych wynika, że w gminach Mietków oraz Siechnice nie funkcjonujeani jedna niepubliczna placówka służby zdrowia. Publiczne ośrodkizdrowia i przychodnie działają natomiast w 5 miejscowościachpowiatu, tj. Mietkowie, Rogowie Sobóckim, Żórawinie, ŚwiętejKatarzynie oraz Siechnicach. Ponadto w Sobótce jest zlokalizowanapodstacja Pogotowia Ratunkowego weWrocławiu.Podmioty gospodarcze w powiecie zlokalizowane są przede wszystkimw obrębach ościennych Wrocławia oraz w 4 innych miejscowościachpowiatu, tj. w Kątach Wrocławskich, Sobótce, Żórawinie orazKobierzycach (por. Ryc. 2). Obszary koncentracji podmiotówgospodarczych pokrywają się z tymi wyznaczonymi dla placówekoświaty i poniekąd dla placówek służby zdrowia.

Źródło: Opracowanie własne PZK

Ryc. 2. Podmioty gospodarcze w obrębach powiatu wrocławskiego w 2014 r.

Inną zależność, którą udało się zauważyć jest spadek liczbypodmiotów gospodarczych w obrębach powiatu wraz ze wzrostemodległości od granic administracyjnych Wrocławia. Najmniejpodmiotów jest zarejestrowanych w południowej i południowo-zachodniej części powiatu (gmina Mietków, gmina Jordanów Śląski,gmina Sobótka - poza miastem Sobótka, gmina Żórawina – pozamiejscowością Żórawina, obręby z południowej części gminyKobierzyce). Niewielką liczbą podmiotów gospodarczychcharakteryzują się również obręby z północnej części gminyDługołęka. W przypadków podmiotów gospodarczych obliczonorównież stosunek liczby podmiotów gospodarczych w poszcze-gólnych obrębach do liczby podmiotów w gminie. Największewartości procentowe uzyskały obręby ościenne Wrocławia oraz kilkaobrębów zlokalizowanych w innych częściach powiatu (KątyWrocławskie, Sobótka, Jordanów Śląski, Żórawina, Kobierzyce) (por.Ryc. 2). W tych jednostkach stosunek liczby podmiotów gospo-darczych do całkowitej liczby podmiotów w gminie przekracza często20%, a w skrajnych przypadkach w miejscowości Sobótka i JordanówŚląski wynosi kolejno 61,9 i 60,3% (wyraźna dominacja tych ośrodkównad innymi miejscowościami w gminie). Jedynie w obrębach gminyCzernica i Mietków procentowy udział podmiotów gospodarczychw poszczególnych obrębach rozkładał się równomiernie i oscylowałwokół 4-10 %.

Wyniki inwentaryzacji istniejącej i planowanej zabudowy potwierdziłyistnienie procesów suburbanizacyjnych w różnych częściach powiatu.Najsilniej przebiegają one w gminach bezpośrednio sąsiadującychz Wrocławiem (Czernica, Długołęka, Kobierzyce, Kąty Wrocławskie). Imwiększa odległość od granic administracyjnych stolicy województwatym są one słabsze. Różnice między gminami są szczególnie widocznew kontekście istniejącej i zaplanowanej zabudowy mieszkaniowej (por.Ryc. 3 i 4)W gminach otaczającychWrocław zaplanowana powierzchniazabudowy zakłada często powiększenie powierzchni istniejącejzabudowy o ponad 100%. W przypadku realizacji ustaleń obowią-zujących planów miejscowych zmianie ulegnie także charaktermiejscowości w powiecie wrocławskim. W większości wsi zlokalizo-wanych w gminach bezpośrednio sąsiadujących z Wrocławiemzabudowa mieszkaniowa jednorodzinna zdominuje historycznązabudowę zagrodową. W przypadku pozostałych gmin sytuacja jestnieco inna – rozległe połacie zabudowy mieszkaniowej zaplanowanoprzede wszystkim wokół największych miejscowości, natomiastw pozostałych, w większości przypadków, utrzymany zostaniezagrodowy charakter zabudowy (por. Ryc. 5 - 8). Wyraźne różnice sątakże widoczne w wyposażeniu poszczególnych miejscowości powiatuw usługi, w tym publiczne. W tym przypadku można zauważyćpodobne zależności, jak w przypadku stanu istniejącej i zaplanowanejzabudowy. Wyraźnie lepiej wyposażone w usługi są miejscowościpołożone w bezpośredniej strefie oddziaływania Wrocławia, a takżepojedyncze miasta zlokalizowane na obszarze powiatu (por. Ryc. 9 i 10).


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Ryc. 3 i 4. Istniejąca i zaplanowana zabudowa mieszkaniowa w wybranych obrębach gminy Długołęka (bezpośrednio graniczącej z Wrocławiem)i gminy Sobótka (niesąsiadującej z m. Wrocławiem).

Ryc. 5 i 6. Typy istniejącej zabudowy mieszkaniowej w wybranych obrębach gminy Długołęka (bezpośrednio graniczącej z Wrocławiem)i gminy Sobótka (niesąsiadującej z m. Wrocławiem).


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Ryc. 7 i 8. Typy zaplanowanej zabudowy mieszkaniowej w wybranych obrębach gminy Długołęka (bezpośrednio graniczącej z Wrocławiem)i gminy Sobótka (niesąsiadującej z m. Wrocławiem).

Ryc 9 i 10. Istniejąca i zaplanowana zabudowa usługowa w wybranych obrębach gminy Długołęka (bezpośrednio graniczącej z Wrocławiem)i gminy Sobótka (niesąsiadującej z m. Wrocławiem).

PODSUMOWANIE

W celu kontrolowania przebiegu procesów suburbanizacji na obszarzepowiatu wrocławskiego konieczne jest przeprowadzanie cyklicznejinwentaryzacji zabudowy mieszkaniowej i usługowej. Tylko działanietego typu może w względnie całościowy sposób unaoczniać skutkisuburbanizacji i być podstawą do podjęcia takich działań projek-towych w zakresie planowania zabudowy mieszkaniowej i usługowej,które przyczynią się do zahamowania niekontrolowanego rozwojubudownictwa mieszkaniowego, jak i zagwarantują mieszkańcomodpowiednie wyposażenie w usługi, zwłaszcza publiczne. W celuwykonywania kolejnych inwentaryzacji niezbędnym wydaje się byćstała aktualizacja danych wejściowych, w tym w szczególnościwarstwy przeznaczeń terenów będącej wynikową warstwądigitalizacji obowiązujących miejscowych planów zagospodarowaniaprzestrzennego. Wnioskuje się o wprowadzenie standarduopracowywania miejscowych planów zagospodarowaniaprzestrzennego w gminach powiatu, w zakresie wspólnychwytycznych do warunków technicznych realizacji zamówień,dotyczących wykonywania rysunków planów (np. wykorzystywaniew podkładzie aktualnej warstwy wektorowej z działkami,przekazywanie rysunków planów w formacie wektorowym, itp.).W znacznym stopniu wspomogłoby to procedurę aktualizacji warstwyz przeznaczeniami terenów. Konieczne jest także stałe aktualizowanebazy rastrów planów miejscowych oraz ich rejestru. Oprócz warstwyprzeznaczeń terenów, niezbędnym wydaje się być pozyskiwanieortofotmapy, przynajmniej w odstępach trzyletnich, tak aby możliwebyło śledzenie zmian w zasięgach istniejącej zabudowy mieszka-niowej i usługowej. Należy również stale weryfikować aktualnośćwarstw dotyczących usług publicznych, w tym placówek oświaty orazsłużby zdrowia. Dzięki temu możliwe będzie kontrolowaniewyposażenia istniejących terenów mieszkaniowych w usługi tegotypu. Realizacja wszystkich postulatów z pewnością wspomoże gminypowiatu w zakresie monitorowania i ewentualnego ogranicza-nia procesów suburbanizacyjnych, bądź też ich świadomegostymulowania.Zawartość bazy danych, wykorzystywanej przy wykonywaniukolejnych inwentaryzacji powinna być zasilana nie tylko danymiznajdującymi się w zasobie powiatowym. Wskazane byłoby równieżwykorzystywanie zasobów innych jednostek samorządu tery-torialnego na różnych szczeblach. Konieczne jest wypracowanieschematu współpracy w zakresie zasilania bazy, tak aby inwen-taryzacje mogły być przeprowadzane w oparciu o aktualne dane.Dzięki kooperacji jednostek możliwe byłoby również poszerzeniezakresu danych wchodzących w skład bazy, co z pewnościąwpłynęłoby na poprawę stopnia szczegółowości ewentualnychinwentaryzacji oraz wyeliminowałoby przynajmniej w częścimożliwość wystąpienia błędów wynikających chociażby z brakudostępu do niektórych danych. Współpraca jednostek w zakresiegromadzenia danych pozwoliłoby na ujednolicenie posiadanychprzez nie zbiorów, chociażby w zakresie rozmieszczenia obiektówusługowych. Bez wątpienia powinna także powstać i być staleaktualizowana spójna baza danych przestrzennych, zawierającaobowiązujące dokumenty planistyczne opracowywane na różnymszczeblu, zarówno w formie wektorowej, jak i rastrowej.Baza danych, która powstała podczas wykonywania inwentaryzacjiistniejącej i planowanej zabudowy mieszkaniowej posłużyły dorealizacji Zadań 5.2 i 5.3 Projektu pn. Studium spójności we Wrocław-skim Obszarze Funkcjonalnym, tj.„Diagnozy trendów i analizy potrzebw zakresie lokalizacji funkcji usługowych w powiecie wrocławskim”oraz „Wytycznych planistycznych dla lokalizacji usług w powieciewrocławskim”. W ramach Zadań 5.2 i 5.3 sformułowano szczegółowewnioski dla obszaru powiatu, dotyczące zabudowy mieszkaniowej,a zwłaszcza usługowej oraz sformułowano wytyczne projektowe dlalokalizacji zabudowy usługowej.

PODSUMOWANIE BIBLIOGRAFIA

Bański J., 2008, Strefa podmiejska – już nie miasto, jeszcze nie wieś,[w:] A. Jezierska-Thole, L.Kozłowski (red.), Gospodarka przestrzennaw strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce, WydawnictwoNaukowe UMK,Toruń, s. 29-43

Drozd K, 2012, Dynamika i kierunki rozlewania się Szczecina,[w:] Zeszyty naukowe, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, s. 197-213

Gonda-Soroczyńska E., 2009, Przemiany strefy podmiejskiej Wrocławiaw ostatnim dziesięcioleciu, [w:] Infrastruktura i Ekologia terenówWiejskich, PAN, Oddział w Krakowie, s. 149-165

Hełdak M, 2010, Rozwój przestrzenny zabudowy w strefie dużych miast,[w:] Acta Scientarium Polonorum, Administratio Locorum,Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie,nr 9, s.37-46

Ilnicki D, 2009, Przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju usługw Polsce. Teoretyczne i praktyczne uwarunkowania badań, [w:]Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego, t.11,Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego UniwersytetuWrocławskiego

Kaczmarek T., 2008 , Aglomeracja poznańska jako region badaniai działania, [w:] Kaczmarek T., Mazgajski A. (red.), Powiat poznański.Jakość przestrzeni i jakość życia, Bogucki Wydawnictwo Naukowe,Poznań, s. 15-37

Szmytkowska M., 2013, Ku urbs czy sub-urbs? Przestrzeń i mieszkańcynowych osiedli mieszkaniowych w obszarach peryferyjnych dużychmiast, [w:] Kształtowanie współczesnej przestrzeni miejskiej,Wydawnictwo UniwersytetuWarszawskiego, s. 550-562

Parysek J. 2008. Procesy suburbanizacji w aglomeracji poznańskiej,[w:] Kaczmarek T., Mazgajski A. (red.), Powiat poznański. Jakość prze-strzeni i jakość życia, BoguckiWydawnictwo Naukowe, Poznań. s. 71 - 90

Tokajuk J., 2011, Konflikty przestrzenne na styku istniejącej zabudowyzagrodowej i planowanej zabudowy mieszkaniowej na terenach wsistrefy podmiejskiej włączonych do obszaru miasta Białegostoku,[w:] Przestrzeń i forma, nr 15, Szczecińska Fundacja Edukacji i RozwojuAddytywnego„Sfera”, s. 311-320

BIBLIOGRAFIA


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Załą

czn

ik n

r 1

Istn

ieją

ca i

zap

lan

ow

an

a z

ab

ud

ow

a m

iesz

kan

iow

aw

ob

ręb

ach

gm

iny

Kąt

y W

rocł

awsk

ie(s

tan

na

31

gru

dn

ia 2

01

4 r.

)Ź

ród

ło: O

pra

cow

an

ie w

łasn

e P

ZK

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Załą

czn

ik n

r 2

Typ

y is

tnie

jące

j za

bu

do

wy

mie

szka

nio

we

jw

ob

ręb

ach

gm

iny

Kąt

y W

rocł

awsk

ie(s

tan

na

31

gru

dn

ia 2

01

4 r.

)Ź

ród

ło: O

pra

cow

an

ie w

łasn

e P

ZK

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Załą

czn

ik n

r 3

Typ

y za

pla

no

wa

ne

j za

bu

do

wy

mie

szka

nio

we

jw

ob

ręb

ach

gm

iny

Kąt

y W

rocł

awsk

ie(s

tan

na

31

gru

dn

ia 2

01

4 r.

)Ź

ród

ło: O

pra

cow

an

ie w

łasn

e P

ZK

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Załą

czn

ik n

r 4

Istn

ieją

ca i

zap

lan

ow

an

a z

ab

ud

ow

a u

słu

gow

aw

ob

ręb

ach

gm

iny

Kąt

y W

rocł

awsk

ie(s

tan

na

31

gru

dn

ia 2

01

4 r.

)Ź

ród

ło: O

pra

cow

an

ie w

łasn

e P

ZK

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Załącznik nr 5Istniejąca i zaplanowana zabudowa mieszkaniowaw obrębach gminy Sobótka(stan na 31 grudnia 2014 r.)


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Załącznik nr 6Typy istniejącej zabudowy mieszkaniowejw obrębach gminy Sobótka(stan na 31 grudnia 2014 r.)


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Załącznik nr 7Typy zaplanowanej zabudowy mieszkaniowejw obrębach gminy Sobótka(stan na 31 grudnia 2014 r.)


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Załącznik nr 8Istniejąca i zaplanowana zabudowa usługowaw obrębach gminy Sobótka(stan na 31 grudnia 2014 r.)


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

WYTYCZNE DLA LOKALIZACJIWĘZŁÓW USŁUGOWYCH


WSTĘP

„Opracowanie wytycznych dla lokalizacji węzłów usługowych naobszarze powiatu wrocławskiego” zostało zrealizowane przez zespółekspercki z Politechniki Wrocławskiej w okresie od grudnia 2014 r. dolutego 2015 r.Całość opracowania obejmowała cztery etapy. W Etapie I przy-gotowano opis metodologii i struktur danych dot. inwentaryzacjiterenów istniejącej i planowanej zabudowy usługowej i mieszka-niowej na obszarze powiatu wrocławskiego, katalog rodzajów usługw podziale na trzy poziomy: usługi podstawowe, usługi podstawowecentrotwórcze, usługi centrotwórcze oraz listę parametrów(atrybutów) umożliwiających mierzenie dostępności poszczególnychrodzajów usług.Etap II służył opracowaniu map ukazujących dostępność czasową doistniejących usług poziomu podstawowego i podstawowegocentrotwórczego (komercyjnych i publicznych) w powieciewrocławskim poprzez sieć komunikacyjną samochodową, rowerowąi pieszą. W Etapie III przygotowano diagnozę trendów w zakresielokalizacji funkcji usługowych poziomu podstawowego i podstawo-wego centrotwórczego w powiecie wrocławskim, poszukiwanostandardu wyposażenia w usługi podstawowe i podstawowecentrotwórcze terenów mieszkaniowych oraz opracowano mapyukazujące potrzeby w zakresie lokalizacji funkcji usługowych poziomupodstawowego i podstawowego centrotwórczego w powieciewrocławskim. Produktami Etapu IV są: model wyznaczania węzłówusługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczego oraz wytyczne planistyczne dla lokalizacji usług poziomupodstawowego i podstawowego centro twórczego.W prezentowanej publikacji zamieszczono jedynie wybranefragmenty raportów ze wszystkich czterech etapów. Podstawowymkryterium wyboru była chęć zwięzłego zaprezentowania naj-ważniejszych wyników badań, dlatego pominięto tu szereg opisówobszernego kontekstu, w jakim odbywa się rozwój i planowanie usługw powiecie wrocławskim.

Podstawą prezentowanego opracowania jest katalog rodzajów usługw podziale na trzy poziomy: usługi podstawowe (P), usługipodstawowe centrotwórcze (PC) i usługi centrotwórcze (C). Podziałten, choć uproszczony, uznać trzeba za uzasadniony i przydatnyz punktu widzenia praktyki planistycznej, bowiem wytyczanie węzłówusługowych w przestrzeni zurbanizowanej polega m. in. nawyodrębnieniu odpowiednich kategorii przeznaczenia terenuw dokumentach planistycznych.

Aby w sposób usystematyzowany i jednocześnie zgodnyz rzeczywistymi tendencjami rozwoju przestrzennego opracowaćkatalog usług, w pierwszym etapie przeprowadzono analizę studiówuwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminpowiatu wrocławskiego. Wynika z niej, że większość samorządówprowadzi permisywną politykę przestrzenną w zakresie usług, czylidopuszcza funkcje o charakterze usługowym (zwłaszcza funkcjekomercyjne) na większości obszaru gminy jako jedno z przeznaczeń

KATALOG RODZAJÓW USŁUG

Trzy kierunki poszukiwań

WSTĘP

dominujących lub jako przeznaczenie uzupełniające. Obserwacja taprowadzi do dwóch wniosków: (1) w praktyce planistycznej niefunkcjonuje jednoznacznie wyrażona hierarchia usług oraz (2) brakzapisów ograniczających lokalizowanie usług sprawia, że powstają onew sposób spontaniczny tam, gdzie znajdują odpowiednią ilośćodbiorców.W drugim etapie podjęto próbę wypracowania trójstopniowegokatalogu usług w oparciu o istniejące klasyfikacje różnych typów, w tymzwłaszcza Polską Klasyfikację Działalności (PKD) oraz PolskąKlasyfikację Wyrobów i Usług (PKWiU). Ten kierunek poszukiwań nieprzyniósł jednak oczekiwanych efektów z uwagi na nadmiernerozdrobnienie kategorii usług w tych dokumentach oraz nieostry,trudny do ustalenia (lub wyłącznie intuicyjny) podział na usługipodstawowe, podstawowe centrotwórcze i centrotwórcze.W związku z tym w trzecim etapie przeprowadzono pilotażowąinwentaryzację 11 wybranych obrębów w różnych gminach powiatuwrocławskiego, w podziale na obręby o niskiej, średniej i wysokiejgęstości zaludnienia w terenach zabudowanych.

Inwentaryzacja (obserwacja terenowa) jest jedną z podstawowychmetod badań w naukach geograficznych. Jest ona szczególnieprzydatna w sytuacji braku bezpośrednich i miarodajnych danychdotyczących badanego zagadnienia.Podstawowym celem badania terenowego było empiryczne określeniezakresu i form usług oferowanych na terenie wybranych miejscowości,tak aby móc na tej podstawie określić podstawowy zrąb katalogu usług.Ważna była także ocena spektrum branż w ramach świadczonychusług, która będzie pomocą przy charakterystyce jakościowej.Wszystkie te informacje zostały zebrane w formie kart inwen-taryzacyjnych oraz uzupełnienia warstwy wektorowej budynkówpochodzącej z bazy danych obiektów topograficznych.Selekcja próby do badań terenowych została oparta na obliczonymwskaźniku gęstości zaludnienia przypadającym na przybliżony obszarterenów zabudowanych uzyskany na podstawie warstwy budynkówpozyskanej z bazy danych obiektów topograficznych. Po przeana-lizowaniu histogramu wyników uzyskany wskaźnik został arbitralniepodzielony na trzy kategorie uwzględniające funkcję przerwynaturalnej. Otrzymany w ten sposób kartogram posłużył do określeniamożliwie najszerszej próby wynikającej z 3 kategorii gęstościzaludnienia oraz położenia poszczególnych obrębów wobec granicadministracyjnych miasta Wrocławia. Poszczególne obręby zostałydobrane wg zakresu uzyskanych odległości: od 2 200 m do 20 500 m, codaje na tyle duży rozrzut, że można zaobserwować wpływoddziaływania metropolii na lokowanie usług, jak i procesyendogeniczne.Spośród obrębów charakteryzujących się najwyższą gęstościązaludnienia (przedział: 0,87 – 1,98) zdecydowano się na: Kiełczów (4 068mieszkańców), Kobierzyce (2048), Pustków Żurawski (856) i ŚwiętąKatarzynę (2163). W ramach pośredniego przedziału gęstości (0,41 –0,86) zinwentaryzowano obręby: Milin (411), Żurawina (2347), Siedlec(718). Najrzadziej zaludnione obręby to: Baranowice (179), Bratowice(130), Kępa (192), Pietrzykowice-Rybnica (649).

Inwentaryzacja wybranych obrębów


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Mapy obrazujące sposób doboru próby do pilotażowej inwentaryzacji

Przystępując do inwentaryzacji przyjęto założenie, że usługi powstajątam, gdzie znajdują odpowiednią liczbę odbiorców, ponieważ nie maistotnych ograniczeń w ich rozwoju przestrzennym (a przynajmniejtakich ograniczeń nie wprowadza polityka przestrzenna na poziomiegmin). W związku z tym uznano, że do grupy usług podstawowychzaliczone zostaną te, które występują w obrębach o najniższej gęstościzaludnienia w terenach zabudowanych (czyli sklep spożywczy, sklepwielobranżowy, kiosk warzywny, warsztat samochodowy, punktwymiany butli gazowych, boisko, plac zabaw, skład opału etc.). Dogrupy usług podstawowych centrotwórczych należeć będą usługipubliczne (administracja, oświata, ochrona zdrowia, kultura etc.)i komercyjne o charakterze rzemiosła (fryzjer, solarium, specjalistycznywarsztat, weterynarz etc.), ponieważ licznie pojawiają się onew obrębach o średniej i wysokiej gęstości zaludnienia. Wreszcie usługicentrotwórcze obejmować będą wszystkie pozostałe kategorie,

obsługujące nie tylko mieszkańców ale i osoby przyjezdne (sklepywielkopowierzchniowe, obiekty turystyczne, rekreacyjne i rozryw-kowe, ośrodki naukowe etc.).Wynikiem inwentaryzacji na obszarze 11 obrębów było zidentyfiko-wanie 282 obiektów usługowych (w wielu przypadkach będącychobiektami wielofunkcyjnymi), z pominięciem terenowych obiektówsportowych oraz ich zakodowanie i zapisanie w kartach inwenta-ryzacyjnej poszczególnych obrębów.Inwentaryzacja okazała się najbardziej skuteczną metodą budowaniakatalogu usług: wykazała silne zróżnicowanie wyposażenia w usługi wposzczególnych miejscowościach, doprowadziła do stworzenia listyrzeczywistych usług oraz pozwoliła na obserwację istniejącychkoncentracji obiektów usługowych o różnym programie funkcjo-nalnym.

Mapa wynikowa inwentaryzacji obiektów usługowych w obrębie Baranowice, gmina Kąty Wrocławskie (4.07.2014).

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Mapa wynikowa inwentaryzacji obiektów usługowych w obrębie Kiełczów, gmina Długołęka (4.07.2014).

Najważniejsze założenia

Najważniejszymi założeniami przyjętymi przy konstruowaniukatalogu były:- wprowadzenie podziału na usługi podstawowe (P), podstawowecentrotwórcze (PC) oraz centrotwórcze (C) w oparciu o wynikiinwentaryzacji przeprowadzonej w wybranych, reprezentatywnychobrębach powiatu wrocławskiego;- zagwarantowanie możliwości bezpośredniego wykorzystaniakatalogu w praktyce planistycznej poprzez zastosowanie terminologiitypowej dla dokumentów planistycznych (kategorie przeznaczeniaterenu, inaczej funkcje planistyczne);- powiązanie katalogu z istniejącą klasyfikacją Bazy Danych ObiektówTopograficznych (BDOT) stosowaną w instytucjach odpowiedzialnychza procesy planistyczne na poziomie powiatu i województwa;- zastosowanie typologii obiektów handlowych zgodnie z obowią-zującą nomenklaturą Głównego Urzędu Statystycznego .Przy opracowaniu katalogu usług stosowano zasadę jednoznacznościgrupowań, to znaczy zakresy poszczególnych rodzajów usług nie

1

mogą zachodzić na siebie (nie może powstać sytuacja, w którejokreślona usługa może być zaliczona do więcej niż jednej kategorii).Dotyczy to jednak wyłącznie kategorii przeznaczenia terenu, ponieważw przypadku powiązań z BDOT zasady tej nie udało się zachowaćz uwagi na szeroki zakres poszczególnych pozycji tej klasyfikacjii konieczność powtórzenia niektórych obiektów na dwóch różnychpoziomach katalogu.Pomimo pewnych trudności (związanych np. z różnicami w nomen-klaturze poszczególnych klasyfikacji oraz braku pewnych usług naterenie zinwentaryzowanych obrębów) udało się opracować spójny,możliwie obszerny katalog usług z wyróżnieniem poziomupodstawowego, podstawowego centrotwórczego i centrotwórczego.Jego zasadniczą treść stanowią kategorie przeznaczenia terenu(zamiennie nazywane „funkcjami planistycznymi”), do którychdopasowano pozycje z klasyfikacji BDOT. Należy zaznaczyć, że przyjętyw katalogu podział na usługi podstawowe, podstawowe centrotwórczei centrotwórcze ma jedynie walor porządkujący, a nie normatywny.Dzięki niemu uzyskujemy usystematyzowany zasób pojęć, podzie-lonych na podkategorie zgodnie z obserwacjami w przestrzeni.

1GUS wyróżnia następujące formy organizacyjne sklepów: domy towarowe, domyhandlowe, supermarkety, hipermarkety, sklepy powszechne, sklepy wyspecjalizowane,pozostałe sklepy, apteki, stacje paliw (na podstawie Główny Urząd Statystyczny, Rynekwewnętrzny w 2012 r. Informacje i opracowania statystyczne.Warszawa 2013. Publikacjadostępna na http://www.stat.gov.pl).


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Katalog usług

Ostateczną wersję katalogu przedstawiono w tabeli. Uogólniającmożna powiedzieć, że wyróżnikiem poszczególnych poziomów usługw katalogu są:- dla usług podstawowych (P) – występowanie niewielkich sklepówwielobranżowych, warsztatów samochodowych, niewielkich boiskoraz zabudowy mieszkaniowej z usługami towarzyszącymi,

- dla usług podstawowych centrotwórczych (PC) – występowanie usługpublicznych o charakterze codziennym (oświata, zdrowie, admini-stracja, sport i rekreacja, kultura), obiektów handlowych średniejwielkości, usług gastronomii oraz rzemiosła,- dla usług centrotwórczych (C) – występowanie handlu wielkopo-wierzchniowego i wyspecjalizowanego oraz usług publicznychi komercyjnych wyższego rzędu (szkoły ponadgimnazjalne, szpitale,stadiony, muzea, turystyka, rozrywka etc.).

Katalog usług w podziale na usługi podstawowe, podstawowe centrotwórczei centrotwórcze (w powiązaniu z kategoriami obiektów wg BDOT).

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Kategoria przeznaczenia terenu(funkcja planistyczna)L. p.

Rodzaj obiektu usługowegowg BDOT

Usługi podstawowe

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

Handel: pozostałe sklepy** (do do 119 mpowierzchni sprzedażowej)

2 Budynek handlowy,usługowy*

BB BD 04*

Obsługa komunikacji (warsztaty samochodoweogólne, warsztaty rowerowe)

Zakład produkcyjny,usługowy, remontowy*

KU PG 01*

Usługi sportu i rekreacji (boiska, place sportowe,place zabaw)

ELEMENT UZUPEŁNIAJĄCY: przestrzenie publiczne

ELEMENT UZUPEŁNIAJĄCY: przystanki komunikacjizbiorowej, parkingi dla rowerów

Usługi podstawowe centrotwórcze

AdministracjaBezpieczeństwo publiczne (straż gminna / strażmiejska, straż pożarna, posterunek policji)

Oświata (żłobki, przedszkola, szkoły podstawowei gimnazja)Kultura (świetlica, biblioteka, czytelnia, dom kultury)

Usługi medyczne i zdrowotne (przychodnie POZ,gabinety lekarskie)Działalność socjalna (domy pomocy społecznej etc.)Usługi dla osób starszych, chorychi niepełnosprawnych (domy opieki, kluby seniora,mieszkania z opieką)

Usługi sportu i rekreacji (wielofunkcyjne kompleksyboisk, baseny, sale sportowe, ośrodki jeździeckie etc.)

Usługi sakralne (kościół lub kaplicai obiekty towarzyszące)

Handel: sklepy powszechne** (od 120 do 399 mpowierzchni sprzedażowej)Apteki**Gastronomia i rozrywka (restauracje, kluby, dyskoteki)Finanse (banki etc.)Doradztwo podatkowe, finansowe i prawneObsługa rolnictwa

2

Rzemiosło (w tym fryzjer, zegarmistrz, szewc, kaletnik,krawiec, kuśnierz, fotograf, jubiler, ksero, czyszczenie,sprzątanie, pranie etc.)Usługi z zakresu urodyUsługi pogrzebowe

Obsługa komunikacji (warsztaty samochodowespecjalistyczne, myjnie samochodowe)

Usługi informatyczne, telekomunikacyjne, poczta

BiuraUsługi projektowe

Targowiska

Stacje paliw**

Turystyka i wypoczynek

ELEMENT UZUPEŁNIAJĄCY: przestrzenie publiczne

ELEMENT UZUPEŁNIAJĄCY: przystanki komunikacjizbiorowej, parkingi dla rowerów

ELEMENT UZUPEŁNIAJĄCY: parki, tereny zieleniurządzonej

Nazwa

Plac sportowy

[nie dotyczy]

Przystanek kolejowy

Przystanek autobusowylub tramwajowy

Inny budynekniemieszkalny*

Budynek oświaty, nauki,kultury, sportu*

Szkoła, zespół szkół*

Przedszkole

Budynek ochronyzdrowia, opieki socjalnej

Zakład opieki socjalnej,dom dziecka

Budynek mieszkalny

Basen odkryty

Teren ośrodka sportowo-rekreacyjnego*

Budynek sakralny*

Budynek handlowy,usługowy*


Budynek transportu,łączności

Budynek biurowy

Targowisko, bazar

Stacja paliw

Teren ośrodkawypoczynkowego

KempingAlejka lub pasaż

Dworzec autobusowy

Przystanek autobusowylub tramwajowy

Stacja kolejowa

Parking

Park

Kod


BB SP 04

[niedotyczy]

OI KM 02

OI KM 01

BB BD 11*

BB BD 08*

KU OS 01*

KU OS 04

BB BD 07

KU OZ 02

BB BD 01

BB SP 01

KU SK 01*

BB BD 10*

BB BD 04*

KU PG 01*

KU PG 01*

BB BD 03

BB BD 06

KU HU 02

KU KO 06

KU HO 02

KU HO 03SK RP 01

KU KO 04

OI KM 01

KU KO 03

KU KO 07

KU SK 03

* kategoria BDOT występująca na więcej niż jednym poziomie katalogu** nazewnictwo zgodne z formami organizacyjnymi sklepów obowiązującymi w statystykach GUS

UWAGI DODATKOWE: Tereny chronione, takie jak parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty niezostały uwzględnione jako „typowe” obszary zieleni. Na poziomie podstawowym w BDOT nieznaleziono dodatkowych, trafnych odpowiedników przestrzeni publicznych, niż te, które już zostaływymienione: „Plac sportowy”, „Przystanek kolejowy”, „Przystanek autobusowy lub tramwajowy”, stądoznaczenie [nie dotyczy].

DOSTĘPNOŚĆ PRZESTRZENNA USŁUG W OBRĘBACHPOWIATU WROCŁAWSKIEGO

Dostępność usług – definicja

Dostępność usług, w tym zwłaszcza usług publicznych, jest ważnymczynnikiem konkurencyjności danego obszaru oraz elementemjakości życia mieszkańców. Dostępność przestrzenną usług możnazdefiniować jako łatwość dotarcia przez mieszkańców danego obszarudo obiektów usługowych. W odróżnieniu od nieprzestrzennychaspektów dostępności usług (np. dostępność ekonomiczna), tenrodzaj dostępności wiąże się przede wszystkim z dystansemgeograficznym między odbiorcami usług a obiektami usługowymi,kosztem transportu oraz czasem podróży.Poniżej zaproponowano kilka metod pomiaru dostępności usług naterenie powiatu wrocławskiego. Podstawowym narzędziemumożliwiającym przeprowadzenie tego rodzaju analiz jest środowiskoaplikacji GIS i taka też technika zostanie wykorzystana w kolejnychetapach projektu. Aby zróżnicować dostępność do poszczególnychrodzajów usług, dokonany zostanie podział obiektów usługowychdostępnych w Bazie Danych Obiektów Topograficznych (BDOT) oraz wzwektoryzowanych danych z Centralnej Ewidencji i Informacjio Działalności Gospodarczej (CEIDG), w oparciu o ustalony wyżejkatalog usług podstawowych i podstawowych centrotwórczych.

DOSTĘPNOŚĆ PRZESTRZENNA USŁUG W OBRĘBACHPOWIATU WROCŁAWSKIEGO

Strefy obsługi – poligony Thiessen'a

Jedną z metod analiz przestrzennych, którą można odnieść do teoriimiejsc centralnych jest geometryczne wyznaczenie obszarów obsługiposzczególnych jednostek usługowych w formie np. poligonówThiessen'a (znanych także jako poligony Voronoi'a). Zasięgoddziaływania poszczególnych jednostek (w tym wypadku centroidówzespołów obiektów zabudowy mieszkaniowej w obrębie)reprezentowany jest przez figurę geometryczną powstałą w wynikuprzecięcia prostopadłą linią promienia łączącego punkty repre-zentujące badane jednostki w połowie odległości między nimi.Istotnym założeniem tego rodzaju analiz jest rynkowa orientacjabadanych form usług, czyli centralne położenie jednostki usługowejw stosunku do rozmieszczenia obsługiwanych użytkowników. Pewnymproblemem jest tu jednak kwestia wielkości badanej jednostki, którejskala również wpływa na generowanie różnic w wielkości obsłu-giwanego terenu (tzw. catchment area). Mimo to wydaje się,że zestawienie wynikowych obszarów z terenami zabudowy mieszka-niowej oraz analizą dostępności opartą na siatce gridowej pozwoliłoznormalizować uzyskane relacje, przez co mogą zostać wskazaneobszary niedoborów oferty usługowej.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Usługi centrotwórcze

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

Handel: domy towarowe**, domy handlowe**,supermarkety**, hipermarkety**, sklepywyspecjalizowane** (od 400 2 powierzchnisprzedażowej)Handel hurtowy

m

Obsługa transportu zbiorowego (stacje, dworce,przystanki) wraz z usługami towarzyszącymi(handel, gastronomia)

Oświata (szkoły ponadgimnazjalne, internaty etc.)

Wyższe uczelnie i campusy

Instytuty i centra badawcze

Usługi medyczne i zdrowotne (szpitale, sanatoria,przychodnie specjalistyczne)

Usługi sportu i rekreacji (stadiony etc.)

Kultura (muzeum, skansen etc.)

Usługi sakralne (klasztory i obiekty towarzyszące)

Gastronomia i rozrywka (parki rozrywki)Działalność targowo-wystawiennicza

Turystyka i wypoczynek (hotele, motele, schroniskaturystyczne)Centra hotelowe i konferencyjne

Tory wyścigowe

Ogrody botaniczne

Ogrody zoologiczne

Działalność składowo-spedycyjna, centra logistyczne

Centrumhandlowo-usługowe

Budynek oświaty, nauki,kultury, sportu*

Szkoła, zespół szkół*

Wyższa uczelnia

Stacja, ośrodeknaukowo-doświadczalny

Zespół szpitalny,sanatoryjny

Stadion

Skansen

Zespół muzealny

Miejsce pamięcinarodowej

Zespół sakralny,klasztorny

Budynek handlowy,usługowy*

Teren hotelu, motelu

Teren schroniskaturystycznego

Stacja kolejowa*

Dworzec autobusowy*

Port wodny, przystań

Lotnisko, lądowisko

Stacja metra

Teren ośrodka sportowo-rekreacyjnego*

Ogród botaniczny

Ogród zoologiczny


KU HU 01

BB BD 08*

KU OS 01*

KU OS 02

KU OS 03

KU OZ 01

BB SP 05

KU ZA 04

KU ZA 05

KU ZA 06

KU SC 01

BB BD 04*

KU HO 01

KU HO 04

KU KO 03*

KU KO 04*

KU KO 02

KU KO 01

KU KO 05

KU SK 01*

KU SK 04

KU SK 05

KU PG 01*

Przykładowe wyniki przeprowadzonych analiz: geometryczne obszary obsługi obrębów konstruowane na bazie poligonówThiessen'a dla wszystkich obrębów powiatu wrocławskiego oraz dla obrębów o liczbie ludności przekraczającej 1000 osób.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Uzyskane w Etapie II prezentowanego projektu obrazy geomet-rycznych obszarów obsługi obrębów dobrze wpisują się w uzyskanewyniki analizy dostępności przestrzennej między innymi placówekoświatowych oraz placówek opieki zdrowotnej. O ile widoczny namapach parkietaż poligonów dla wszystkich obrębów jest dośćrównomierny, mimo niewielkich zaburzeń wynikających z dużejpowierzchni niektórych obrębów, o tyle obszary obsługi dla obrębówo liczbie ludności powyżej 500. i 1000. mieszkańców wskazują znacznerozgęszczanie się koncentracji ludności w kierunku południowymi południowo-zachodnim, utrzymując ten obszar poza bezpośrednimoddziaływaniem funkcji metropolitalnych Wrocławia, a ponadtopotencjalnie ograniczając możliwości lokowania nowych węzłówusługowych poza już funkcjonującymi w znajdujących się tammiastach.Potwierdza to prezentowany w kolejnej analizie wykres liczbyobsługiwanych mieszkańców powiatu w ramach kolejnych strefodległości dla podróży samochodem z obrębów o liczbie powyżej

1000. mieszkańców. Widać na nim, że w przeciwieństwie do innychcelów podróży, tutaj w strefie najdalszej, przekraczającej 15 minutznajduje się aż 20. tysięcy mieszkańców.

Teoretyczną podstawą prezentowanych tu map dostępności jestkoncepcja „dwuetapowej metody płynnego obszaru obsługi” (TwoStep Floating Catchment Area Method, 2SFCAM) opisana przez L. Maoi D. Nekorchuka . Pozwala ona na określenie liczby ludności w przyjętejizochronie podróży do danej usługi jednym lub kilkoma środkamitransportu. U podstaw tej koncepcji leży założenie, że badanapopulacja ma możliwość poruszania się różnymi środkami transportu,a zasięg każdego typu podróży jest inny. Na przykład ludnośćzamieszkująca w punkcie L1 może posiadać pełny dostęp do danejusługi, ponieważ znajduje się w zasięgu wszystkich badanych środkówtransportu, ale już w punkcie L3 dostęp do usługi w przyjętej izochroniemają tylko posiadacze samochodów.

Metoda badania dostępności usług przyjęta w raporcie

2

Fragment schematu dwuetapowej metody płynnego obszaru obsługi dla kilku środków transportu zaadaptowanyna potrzeby modelu wyznaczania węzłów usługowych w powiecie wrocławskim.

Dopiero złożenie stref zasięgu różnych środków transportu (izochronasumaryczna) daje pełen obraz dostępności danej usługi dlamieszkańców, wyrażonej w postaci wskaźnika obsłużenia (wypo-sażenia w usługi) badanej populacji, czyli liczby ludności w założonejizochronie i poza nią. Takie podejście pozwala również na czytelnepowiązanie popytu na usługi z ich podażą i dostępnością.Typowe środki transportu, jak również progowe wartości zasięgudojścia i dojazdu dla każdego środka transportu powinno się określićempirycznie na podstawie badań zachowań przestrzennych ludnościna danym obszarze. Z uwagi na brak takich danych dla powiatuwrocławskiego, kalibracji poszczególnych parametrów obliczenio-wych dla wybranych typów i form usług dokonano na podstawiedostępnej literatury charakteryzującej mobilność populacjizbliżonych cywilizacyjnie i kulturowo do społeczeństw środko-woeuropejskich , zawężając zakres analiz do ruchu pieszego,rowerowego i samochodowego, a więc bez uwzględnienia transportuzbiorowego.

3

Parametry analiz dostępności przestrzennej funkcji usługowych na

obszarze powiatu wrocławskiego

Analizę dostępności wykonano bazując na rastrowych mapachopisujących przestrzeń, jako komórki o boku 50x50m z przypisanym dotego obszaru atrybutem oporu przemieszczania się. Podstawowymczynnikiem uwzględnianym dla różnych rodzajów sieci jest kwestiaczęstotliwości korzystania z usługi oraz czynnik nazywany krytycznymzasięgiem kontaktu, a więc maksymalna izochrona odpowiadająca za„opłacalność” podróży do usług (wynikająca między innymi ześredniego czasu podróży do założonego typu obiektu w ramachhierarchii usług) . Atrybutem różnicującym poszczególne typy podróżybędzie maksymalna możliwa prędkość poruszania się po odcinkachsieci odnosząca się do mobilności wynikającej z wybranej formyporuszania się i środków transportu (m.in. samochód, komunikacjazbiorowa – w tym kolej, rower, pieszo). Wykorzystany przy analizie GRIDopór przemieszczania się jest odwrotnie proporcjonalny do założonychdopuszczalnych prędkości poszczególnych użytkowników.

4

2

3

Mao L., Nekorchuk D., Measuring spatial accessibility to healthcare for populations withmultiple transportation modes,“Health and Place”Nr 24 (2013) s. 115-122.Zängler T., Mikroanalyse des Mobilitätsverhaltens Alltag und Freizeit. Springer, Berlin2000.

4Zipser T., Sławski J. Modele procesów urbanizacji. Teoria i jej wykorzystanie w praktyceplanowania, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, studia, tom XCVII,PWE,Warszawa 1988.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Źródło: opracowanie własne na podstawie Mao L., Nekorchuk, Measuring spatial accessibility to healthcare for populations

with multiple transportation modes, “Health and Place” Nr 24 (2013) s. 115-122.

Zestawienie parametrów przyjętych przy prowadzeniu analiz dostępnościprzestrzennej funkcji usługowych na obszarze obrębów powiatu wrocławskiego

Wspomniany już tzw. krytyczny zasięg kontaktu, a więc maksymalnaizochrona odpowiada za poczucie „opłacalności” podróży do usług ,bezpośrednio związana z wyposażeniem terenu w obiekty oferującepożądaną funkcję oraz z wyposażeniem i standardem systemutransportowego. W wykonanych badaniach wykorzystano własnedoświadczenia wynikające z badań terenowych w celu określeniastandardu sieci komunikacyjnej i stopnia bezpieczeństwaoferowanego przez poszczególne odcinki sieci zwłaszcza w kontekścieruchu pieszego i rowerowego. W ramach przeprowadzonych analiz,bazując na średnich prędkościach poruszania się daną formątransportu przyjęto następujące krytyczne zasięgi stref czasowych:

- Samochód – zasięg 15 minut. Przy uwzględnieniu średniejprędkości nie przekraczającej 60 km/h na niektórych odcinkachsieci drogowej (pozostałe odcinki od 5 do 40 km/h w zależnościod klasy drogi i jakości nawierzchni, autostrada i drogi ekspresowe50 km/h przyjmując nieduże znaczenie tych powiązań w skalilokalnej),

- Rower – zasięg 30 minut. Przy zakładanej średniej prędkości15 km/h i zredukowanej do 10 km/h prędkości na odcinkach traso dużym natężeniu ruchu, gdzie bezpieczeństwo poruszania sięrowerem jest ograniczone.

- Pieszo – zasięg 30 minut, przy średnim tempie 4 km/h.W tym kontekście wydaje się, że realny popyt na usługi jestzniekształcany przez przytłaczający wpływ Wrocławia silnie determi-nującego system powiązań przestrzennych przynajmniej w obrębachi gminach usytuowanych w pobliżu jego granic, jeżeli nie nawet nacałości obszaru. Żeby przeciwdziałać takiej niełatwo poddającej sięstrukturze trzeba było założyć, że poziom usług podstawowychi podstawowych centro twórczych powinien być dostępny w bliskimsąsiedztwie terenów mieszkaniowych i w tym kierunku przemianyzagospodarowania powinny zmierzać. Dlatego też wprowadzonokilka założeń teoretyczno-metodologicznych, które miałyby pełniej

oddawać taki stan rzeczy.Chodzi tu między innymi o osłabienie znaczenia dróg wysokich klastechnicznych (takich jak autostrady, czy drogi szybkiego ruchu), któreodgrywają istotną rolę w szerszych powiązaniach regionalnych,lokalnie wspierając poziom usług centro twórczych. Wynika to przedewszystkim z ograniczonej ilości punktów węzłowych umożliwiającychakcesję oraz z możliwości doprowadzenia paradoksalnie do osłabieniaspójności ofert usługowych na obszarze powiatu ziemskiego. Kolejnymistotnym założeniem było wyraźne oddzielenie samochodu odalternatywy rowerowej i pieszej.Uznając, że coraz częściej mieszkańcy decydują się odrzucić samochódwybierając inne formy poruszania się, traktując je jak swego rodzajudeklaracje programowe opisujące styl i filozofię życia. Wydaje się, żez korzyścią dla wszystkich byłoby to im ułatwiać. Stąd z jednej stronyprzewidziane dłuższe izochrony sięgające 30 minut dla pieszychi rowerzystów, co oznacza w przypadku pieszych dystans w granicach2-3 km, którego pokonanie nie jest specjalnie uciążliwe, a dlarowerzystów: 5-8 km. Dodatkowo w ramach powiązań pieszychi rowerowych zdecydowano się udrożnić wszystkie możliwepowiązania, których aktualny stan niekoniecznie musi odpowiadaćstandardom poruszania się po nich przez pieszych i rowerzystów.Jednak uznano, że może to być ważna alternatywa dla odcinków drógmocno obciążonych ruchem tranzytowym, jak i dojazdowym do miastaprzez zdeklarowanych użytkowników samochodu. Dlatego teżzdecydowano się arbitralnie obniżyć prędkość na poruszania sięrowerzystów na drogach, które mogą generować dużo większezagrożenie dla rowerzystów.Można przyjąć, że takie założenia będą czytelnie wspierać procespodejmowania decyzji przestrzennych redukując ustalone w ramachanalizy braki wyposażenia w usługi, lub dążąc do poprawy standardumultimodalnego systemu powiązań komunikacyjnych (poprawabezpieczeństwa, gęstsza sieć).

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Ruchpieszy

Ruchrowerowy

Ruchsamochodowy

Wszystkie odcinki siecipowiązań pieszych

Obszary poza terenamikomunikacji (terenyzabudowane, pola, lasy,nieużytki itp.)

Bariery przestrzenne(rzeki, linie kolejowe,autostrady itp.)

Autostrady, drogiszybkiego ruchu

Odcinki dróg klas GP, G

Odcinki dróg klas Z, L, Doraz innych wg rodzajunawierzchni (w tym:kostka brukowa, płytybetonowe, żwir itp.)


Bariery przestrzenne(rzeki, linie kolejowe)Autostrady, drogiszybkiego ruchu, GPOdcinki dróg klasytechnicznej GOdcinki dróg klasytechnicznej ZOdcinki dróg klasytechnicznej L

Odcinki dróg o innymrodzaju nawierzchni niżbitumiczna, betonowalub brukowana


Kategorie prędkościp odcinkomsieci komunikacyjnej

rzypisane

4 km/h

0,6 km/h

Wyłączone z możliwościporuszania

10 km/h

15 km/h

0,6 km/h


50 km/h

60 km/h

40 km/h

30 km/h

5 km/h

0,6 km/h

• 2• 5• 10• 15• 20• 30• >30

Przedziały założonychizochron(minuty)


Bariery przestrzenne(rzeki, linie kolejowe)


• 5• 10• 15• 30• >30

• 1• 2• 5• 10• 15• >15

Mapy obrazujące zapotrzebowanie na usługi w obrębach powiatu

wrocławskiego

Analiza obrazów opisujących układ stref dostępności przestrzennej naobszarze powiatu wrocławskiego daje ogólny zarys sytuacjiw poszczególnych obrębach. Dla większości z nich zapewnia pełną lubniemal pełną obsługę obszaru samochodem, jako indywidualnymśrodkiem transportu lub formą transportu zbiorowego. Rower, jakośrodek transportu codziennego jest silnie uzależniony od regularnościwyposażenia przestrzeni powiatu w poszczególne typy usług. Imbardziej równomierne rozmieszczenie, tym bardziej przydatny wdajesię być rower jako alternatywa dla samochodu, zwłaszcza w obrębach,gdzie ilość dróg z nawierzchnią utwardzoną jest niewielka. Wreszcieruch pieszy, który w tej skali wydaje się mieć marginalne znaczenie,związane z lokalną penetracją przestrzeni usługowej (ewentualniew połączeniu z formami transportu zbiorowego), bezsprzeczniewymaga dalszych analiz w skali gminy lub co najwyżej zespołu gmin.Jednak obraz obsługi terenu jedynie w oparciu o dane obiektowe niejest w pełni satysfakcjonujący, dlatego też zdecydowano się osza-cować liczbę nieobsłużonych mieszkańców w oparciu o uśrednionystopień gęstości zaludnienia przypadający na jeden hektar terenuzabudowanego, który wygenerowano na podstawie warstwybudynków o funkcji mieszkaniowej. Bazując na module jednohekta-rowym opisanym odpowiednią dla danego obrębu gęstościązastosowano wcześniej opisany sposób postępowania. Oczywiścieprzyjęta metoda nie wyklucza przekłamań, których można uniknąć

korzystając z bazy adresowej mieszkańców (PESEL), jednak z drugiejstrony skala opracowania, obejmująca tak rozległą przestrzenniejednostkę administracyjną jaką jest powiat wrocławski, zapewniaodpowiedni przestrzenny margines błędu, który nie rzutuje znaczącona ogólny obraz wyników.Z uzyskanych map rysuje się interesująca charakterystyka powiatu,jako jednostki niemal w pełni zaspokajającej potrzeby wychowawczo-edukacyjne dzieci i młodzieży, włączając w to także kategorię obiektówreprezentujących zbiorczo: oświatę, kulturę i sport. Jedynie niewielkiobszar pozostaje poza zasięgiem obsługi przy wykorzystaniusamochodu – przede wszystkim południowo-zachodnia część gminyMietków, która faktycznie ciąży już bardziej w kierunku Świdnicy.W przypadku rejonów obsługi szkół gimnazjalnych to słabiej dostępnesą one jeszcze z rejonu styku gmin: Sobótki i Mietkowa, co w przypadkuroweru, jako podstawowego środka transportu nabiera jeszczesilniejszego charakteru tworząc rodzaj trójramiennego szwu na stykugmin: Sobótka, KątyWrocławskie i Kobierzyce.Podobna sytuacja ma też miejsce w kontekście obsługi obszarówpodmiejskich Wrocławia funkcją ochrony zdrowia, zwłaszcza nawschodzie gminy Kąty Wrocławskie, w rejonie Smolca, który na tylesilnie się rozwija, że część funkcji o charakterze podstawowymcentrotwórczym i centrotwórczym powinien zapewniać swoimmieszkańcom we własnym zakresie obejmując w swego rodzaju ramyproces rozlewania i rozpraszania zabudowy mieszkaniowej.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Sumaryczny zasięg obsługi punktów centralnych zabudowy obrębów w 5-minutowej izochronie (ruch pieszy, rower, samochód – łącznie).

Wykresy obrazujące stopień obsłużenia mieszkańców powiatu

wrocławskiego przez usługi

Obserwując rozkład przestrzenny obsługi mieszkańców powiatuw formie wykresu stref odległości można dostrzec, że liczba tych,którzy mogą odczuwać braki jest bardzo niska przy uwzględnieniusamochodu jako głównego środka transportu. Jedynie w przypadkuusług opieki medycznej ten odsetek jest nieco wyższy, choć napodstawie przestrzennego rozmieszczenia obrębów słabiejobsłużonych można domniemywać, że odpowiednią ofertę jestw stanie zapewnićWrocław.O dziwo wydaje się również, że podróże rowerem zapewniająproporcjonalnie podobny stopień zaspokojenia potrzeb, jednak takżez wyjątkiem usług zdrowia (prawie 30 tys. osób nieobsłużonych).Wątpliwość, która dygresyjnie się nasuwa dotyczy przyjętegooptymistycznie założenia stref dystansu obsługi. Trudno bowiemsobie wyobrazić tak zdeterminowanego rowerzystę, który mimo złegostanu zdrowia zmuszającego go do wizyty u lekarza i prawdopodobniepredysponującego go bardziej do leżenia w łóżku, spędzi 30 minut narowerze. W warunkach miejskich byłoby to może mniej uciążliwe, jakna otwartym terenie. Mimo to można uwzględnić sytuację, gdy wokółprzychodni zacznie rozwijać się węzeł usługowy, który osiągnie istotneznaczenie dla funkcjonowania mieszkańców położnych najbliżejobrębów i dlatego warto prowadzić analizę przy tych założeniach.

Wyniki przeprowadzonych analiz - na przykładzie przedszkoli.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Deficyt obsługi mieszkańców w zakresie usług publicznych o charakterze podstawowym centrotwórczym(łącznie przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, placówki opieki zdrowotnej, obiekty kultury i sportu).

Liczba obsługiwanych mieszkańców powiatu wrocławskiego w kolejnych strefach odległości od przedszkoli, wyznaczona dla podróży pieszo,rowerem i samochodem. Linia trendu reprezentuje kumulowaną liczbę ludności dla kolejnych stref odległości.

DIAGNOZA TRENDÓW W ZAKRESIE LOKALIZACJI FUNKCJIUSŁUGOWYCH POZIOMU PODSTAWOWEGO I PODSTAWOWEGOCENTROTWÓRCZEGO W POWIECIE WROCŁAWSKIM

Najprostsza, słownikowa definicja trendu mówi, iż jest to„istniejącyw danym momencie kierunek rozwoju w jakiejś dziedzinie” . Napotrzeby tej publikacji zakres analiz zawężono do ujęcia retro-spektywnego, które obejmuje analizę pozwoleń na budowęw latach 2006-2013.

W tej części opracowania wykorzystano dostarczone przez WydziałArchitektury i Budownictwa Starostwa Powiatowego we Wrocławiudane dotyczące pozwoleń na budowę w postaci tabelarycznychwyciągów z rejestru decyzji o pozwoleniu na budowę wydanychwe wszystkich 9 gminach powiatu wrocławskiego w latach 2006-2013.Zestawienia te obejmowały trzy informacje: nr wpisu, rodzaj i adreszamierzenia budowlanego, nr i data decyzji o pozwoleniu na budowę,co stanowi dobrą podstawę do przeprowadzenia badań metodąanalizy treści dokumentów.Wynikiem badania jest następujący zbiór typów pozwoleń nabudowę:1) w zakresie usług komercyjnych:- na budowę budynku usługowego, handlowego, gastronomicznegolub mieszkalno-usługowego itp.,- na przebudowę bądź zmianę przeznaczenia budynku mieszkalnegolub gospodarczego na cele usługowe, handlowe lub gastronomiczne,

5

Metoda analizy pozwoleń na budowę obiektów związanych

z usługami

DIAGNOZA TRENDÓW W ZAKRESIE LOKALIZACJI FUNKCJIUSŁUGOWYCH POZIOMU PODSTAWOWEGO I PODSTAWOWEGOCENTROTWÓRCZEGO W POWIECIE WROCŁAWSKIM

2) w zakresie usług publicznych:- na budowę szkół, przedszkoli, ośrodków zdrowia, obiektówsportowych, ośrodków kultury, cmentarzy, kościołów, obiektów usługturystycznych itp.Łącznie przeanalizowano ponad 526 zapisów dotyczących obiektówusługowych, odrzucając przy czym obiekty przemysłowo-usługowe,handlowo-magazynowe, centra logistyczno-usługowe etc., któreuznać należy za usługi centrotwórcze (wyspecjalizowane wyższegorzędu), a więc wykraczające poza zakres oczekiwanych danych.

W latach 2006-2013 w powiecie wrocławskim wydano łącznie 18 144decyzji o pozwoleniu na budowę. Największa liczba pozwoleńprzypada na lata 2007-2008, a więc okres tzw. „boomu” inwe-stycyjnego. Po okresie spadku w latach 2009-2010 nastąpił lekki wzrostw roku 2012, który jednak nie utrzymał się w roku 2013.Jeśli chodzi o pozwolenia związane z zabudową usługową (zarównonową jak i remontowaną), to widoczny jest stały wzrost ich liczby, z 78decyzji w 2006 roku do 162 w 2012 roku. W zestawieniu ogólnymliczebnie dominują usługi komercyjne, na budowę lub przebudowęktórych wydano 365 pozwoleń wobec 161 decyzji dla usługpublicznych. Na tym tle wyróżnia się rok 2010, kiedy to wydanonajwięcej pozwoleń na budowę nowych obiektów usług publicznych(co w dużej mierze związane było z realizacją programu rządowego„Moje boisko Orlik 2012”) oraz rok 2012, w którym powstało najwięcejusług komercyjnych.Można więc dostrzec, że sektor usługowy rozwija się dynamicznie i tentrend jest dość stabilny i istotny z punktu widzenia gospodarkiprzestrzennej.

Dynamika i struktura pozwoleń na budowę w powiecie wrocławskim

w latach 2006-2013

Wykresy obrazujące dynamikę rozwoju zabudowy usługowej w latach 2006-2013

5Słownik języka polskiego PWN online, http://sjp.pwn.pl/ (28.11.2014).


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Liczba pozwoleń na budowę nowych obiektówusług publicznych wydanych w latach 2006-2013

Liczba pozwoleń na budowę nowych obiektówusług komercyjnych wydanych w latach 2006-2013

Rozkład przestrzenny pozwoleń na budowęRozmieszczenie decyzji o warunkach zabudowy dotyczącychobiektów usługowych na terenie powiatu wrocławskiego wykazujedość klarowne tendencje. Przede wszystkim liczba pozwoleńwydanych w latach 2006-2013 jest ściśle związana z wielkością gminy –najwięcej decyzji odnotowano w gminach o największej liczbiemieszkańców (Długołęka, Kobierzyce, Siechnice, Kąty Wrocławskie).Najwięcej nowych usług publicznych powstało w gminie Siechnice,a najwięcej usług komercyjnych w gminie Długołęka. Rysuje sięrównież naturalna tendencja do lokalizowania obiektów usługowychw obszarach o wysokiej dostępności do dróg wyższych klas (krajowychi wojewódzkich). Ten ostatni trend może wpływać niekorzystnie napoziom wyposażenia w usługi terenów mieszkaniowych zlokalizo-wanych poza zasięgiem ważniejszych dróg.

Mapy obrazujące przestrzenne rozmieszczenie pozwoleń na budowę w powiecie wrocławskimw latach 2006-2013

W związku z charakterystycznym położeniem powiatu wrocławskiego– w polu niezwykle silnego oddziaływania osadniczego i gospo-darczego Wrocławia – istotne wydaje się zestawienie liczbywydawanych pozwoleń z odległością od granic miasta. Odległość tąobliczono jako dystans w linii prostej mierzony od centralnego punktu(centroidy) obszaru zabudowanego w danym obrębie do najbliższegowlotu do Wrocławia (miejsca skrzyżowania granicy miasta z drogą).W ten sposób zobrazowano zależność tych dwóch zmiennychw rozbiciu na usługi komercyjne i publiczne oraz łącznie.Wykresy i kartogramy dowodzą silnego związku między odległością odgranicWrocławia a liczbą wydanych pozwoleń na budowę dotyczącychobiektów usługowych: generalnie im dalej od miasta, tym mniejszaaktywność budowlana w zakresie usług. Dodatkowa, obserwowalnazwłaszcza w odległości większej niż 5 km zasada mówi, że większaliczba pozwoleń występuje w miastach (KątyWrocławskie, Sobótka).

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Relacje między zabudową mieszkaniową i zabudową usługową

Proporcje między zabudową usługową a zabudową mieszkaniowąmogą wskazywać na stopień zaspokojenia potrzeb mieszkańców,a w efekcie świadczyć o jakości życia na danym obszarze. Zmianomliczby mieszkańców powinny zatem towarzyszyć korekty w ofercieusług. W prezentowanych tu analizach przyjęto założenie, że usługiistniejące na terenie powiatu wrocławskiego na początku badanegookresu w wystarczającym stopniu obsługiwały ówczesnychmieszkańców. Nie jest to z pewnością stwierdzenie prawdziwe, alekonieczne ze względów metodologicznych.I tak, stosunek liczby pozwoleń na budowę dotyczących zabudowyusługowej do liczby pozwoleń dotyczących zabudowy mieszkaniowejwynosił średnio w badanym okresie 0,06. W kolejnych latach wyraźniezaznacza się tendencja wzrostowa, co należy interpretować jakozjawisko korzystne.Aby jeszcze precyzyjniej określić wskaźnik obsługi nowychmieszkańców przez sektor usługowy obliczono iloraz liczby nowychobiektów usługowych (oraz obiektów wyremontowanych lubprzebudowanych) i liczby nowych mieszkańców w latach 2006-2012.Wskaźnik doposażenia nowych mieszkańców w usługi komercyjneprzyjmuje wartości od -0,667 do 0,500. Wartości dodatnie wystąpiływ 71 obrębach, co wskazuje na ogólny trend podążania sektora usługkomercyjnych za rozwojem mieszkalnictwa. Niewielka liczba

obrębów, które przyjęły wartości ujemne (7 obrębów) nie wymagakomentarza. W przypadku usług publicznych wskaźnik mieści sięw przedziale od -0,333 do 0,255. Wartości dodatnie wykazało 51obrębów, a ujemne 10 obrębów. Wydaje się więc, że sektor publicznynieco gorzej odpowiada na zapotrzebowanie związane ze wzrastającąliczbą mieszkańców.Rozkład przestrzenny przedstawiony na wykresach i na kartogramachwskazuje na równomierne rozmieszczenie wskaźnika zaspokojeniapotrzeb nowych mieszkańców w powiecie wrocławskim zarównow zakresie usług komercyjnych jak i publicznych. Odległość od granicWrocławia nie stanowi w tym przypadku czynnika różnicującegostopień wyposażenia w usługi. Natomiast położenie względemważniejszych dróg pozostaje ważną determinantą„nadążania” sektorausługowego za sektorem mieszkaniowym – najwyższe wskaźnikiwykazują obręby zlokalizowane przy głównych drogach. Jest tozjawisko ze wszech miar korzystne, ponieważ zabudowa mieszka-niowa również najdynamiczniej rozwija się właśnie w zasięgunajszybszych tras. Równocześnie uwidacznia się wyższy poziomzaspokojenia potrzeb nowych mieszkańców w miejscowościachbędących siedzibami gmin oraz w ich okolicach: Sobótka (a takżeStrzeblów, Górka), Mietków (oraz Borzygniew), Kąty Wrocławskie (wrazz Pełcznicą), Długołęka (oraz Szczodre, Domaszczyn), Czernica (wrazz Ratowicami).

Wykresy i mapy obrazujące relacje między rozwojem zabudowy usługowej a przyrostem liczby mieszkańcóww powiecie wrocławskim


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Stosunek liczby pozwoleń na budowę dotyczących zabudowy usługowej do liczbypozwoleń na budowę dotyczących zabudowy mieszkaniowej w powiecie

wrocławskim

Na podst. danych Starostwa Powiatowego Na podst. danych Instytutu Rozwoju Terytorialnego2013

STANDARD WYPOSAŻENIA W USŁUGI PODSTAWOWEI PODSTAWOWE CENTROTWÓRCZE TERENÓW MIESZKANIOWYCH

Na potrzeby niniejszego projektu wyróżniono trzy podejścia dostandardu wyposażenia terenów mieszkaniowych w usługi:

) standard istniejący,) standard pożądany,) standard normatywny.

Istniejący standard wyposażenia w usługi można scharakteryzowaćprzede wszystkim poprzez ilość usług (obiektów usługowych) i ichzróżnicowanie . W prezentowanym opracowaniu określono go napodstawie dostępnych danych ilościowych dotyczących podmiotówprowadzących komercyjną działalność usługową pozyskanychz Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, bazydanych przestrzennych dla placówek oświaty oraz placówek ochronyzdrowia udostępnionych przez Powiatowy Zakład Katastralny weWrocławiu oraz obiektów oświaty, kultury i sportu opracowanych napodstawie Bazy Danych Obiektów Topograficznych przez InstytutuRozwojuTerytorialnego weWrocławiu.Z kolei standard pożądany (docelowy) określono z uwzględnieniempreferencji i potrzeb mieszkańców, opierając się na wynikach badańspołecznych przeprowadzonych przez Instytut IPC wśród mieszkań-ców Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego. Aby uniknąćniepotrzebnych powtórzeń, w prezentowanej publikacji pominiętoten obszar analiz.Wreszcie standard normatywny wiąże się z funkcjonującymi w prak-tyce planistycznej wskaźnikami optymalnego wyposażenia w usługiterenów mieszkaniowych. Chcąc odnieść się również do tego rodzajustandardów na końcu rozdziału przeprowadzono przegląd różnychnorm urbanistycznych dotyczących usług.

Średnia gęstość rozmieszczenia usług komercyjnych wynosi:- dla poziomu podstawowego: 0,64 usług / kmdla poziomu podstawowego centrotwórczego: 2,31 usług / km

Średnia gęstość rozmieszczenia usług publicznych wynosi:- dla szkół 9 szkół / 100 kmdla obiektów ochrony zdrowia: 2,4 obiekty ochrony zdrowia / 100

km .W przeliczeniu na 1000 mieszkańców rozmieszczenie usług w po-wiecie wynosi:

- dla poziomu podstawowego: 5,6 usług / 1000 mieszk.- dla poziomu podstawowego centrotwórczego: 20,2 usług / 1000

mieszk.

123

6

2

2

2

2

Istniejący standard wyposażenia w usługi w powiecie wrocławskim

STANDARD WYPOSAŻENIA W USŁUGI PODSTAWOWEI PODSTAWOWE CENTROTWÓRCZE TERENÓW MIESZKANIOWYCH

Średnia gęstość rozmieszczenia szkół wynosi 7,6 szkół / 10.000 mieszk.;obiektów ochrony zdrowia: 2,1 obiekty ochrony zdrowia / 10.000mieszk.

Ogólną zasadą obserwowaną w strukturze osadniczej jest, że większeośrodki rozmieszczenia ludności charakteryzują się większąróżnorodnością towarów, usług i funkcji niż ośrodki mniejsze. Przyczym, wraz ze wzrostem liczby mieszkańców ilość nowych rodzajówusług zwiększa się w sposób mniej niż proporcjonalny do wzrostuliczby mieszkańców .Na tabelach, wykresach i kartogramach pokazano rozmieszczenieusług w obrębach powiatu wrocławskiego w zależności od liczbymieszkańców obrębu. Liczbę rodzajów usług przedstawionow podziale na podstawowe i podstawowe centrotwórcze, przy czymprzez należy rozumieć kategorię działalności wedługPKD 2007 (np. w jednym obrębie może być kilka sklepówwielobranżowych, ale wszystkie należą do jednego rodzaju usług).Najwięcej rodzajów usług podstawowych i podstawowychcentrotwórczych łącznie występuje w obrębach: Sobótka (64 rodzaje),Kąty Wrocławskie (56), Siechnice (51), Kiełczów (38), Smolec (44).Rodzajów usług podstawowych centrotwórczych najwięcej jestw obrębach: Sobótka (59 rodzajów), Kąty Wrocławskie (52 rodzajów),BielanyWrocławskie (51 rodzajów), Siechnice (47 rodzajów), Smolec (41rodzajów). Natomiast rodzajów usług podstawowych najwięcej jest wobrębach: Gniechowice (6 rodzajów), Sobótka (5 rodzajów), BielanyWrocławskie (5 rodzajów), Kobierzyce (5 rodzajów), Czernica(5 rodzajów).Rozmieszczenie przestrzenne wskaźnika liczby usług podstawowychw przeliczeniu na liczbę mieszkańców w 2012 r. wskazuje nastosunkowo równomierne wyposażenie poszczególnych obrębówpowiatu w usługi tego poziomu. Wpływ głównych ciągówkomunikacyjnych jest w tym wypadku niejednoznaczny: dlaniektórych rejonów (zwłaszcza w sąsiedztwieWrocławia, o czym szerzejza chwilę) uwidacznia się wyższy poziom wyposażenia w usługi przydrogach krajowych i wojewódzkich, ale w innych miejscach taobserwacja nie znajduje potwierdzenia (np. mieszkańcy gmin Mietkówi Sobótka są stosunkowo dobrze wyposażeniu w usługi podstawowemimo niewielu głównych dróg, a z kolei mieszkańcy południowej częścigminy Kobierzyce, mimo skrzyżowania ważnych szlaków są relatywniesłabo wyposażeni w usługi tego typu). Jeśli chodzi o usługipodstawowe centrotwórcze, to ich relacja do liczby mieszkańcówwypada najkorzystniej w bezpośrednim sąsiedztwie Wrocławia (copotwierdza również kolejna analiza poniżej), przy jednoczesnymistotnym wpływie sąsiedztwa głównych dróg.

Liczba i różnorodność usług a liczba ludności obrębów powiatu

wrocławskiego

7

„rodzaj usługi”

6Na podstawie wskaźników opisujących liczbę placówek w przeliczeniu na liczbęmieszkańców oraz na powierzchnię danej jednostki terytorialnegj można wysuwaćwnioski dotyczące koncentracji przestrzennej usług publicznych, co z kolei odpowiadaich potencjalnej dostępności – por. Dominiak J., Dostępność usług publicznych naterenie województwa wielkopolskiego, Instytut Geografii Społeczno-Ekonomiczneji Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,Poznań 2012.

7Haggett P. Locational analysis in human geography, Edward Arnold Publishers Ltd,London 1965, s. 114-117.

Wykresy i kartogramy obrazujące wyposażenie mieszkańców powiatu wrocławskiego w usługi

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A



PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Zależność między liczbą mieszkańców w obrębach powietu wrocławskiegoa liczbą usług podstawowych centrotwórczych

Liczba usług podstawowychcentrotwórczych

250

Wykresy i kartogramy obrazujące różnorodność usług w powiecie wrocławskim

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Na większości wykresów zasadniczo występuje zależność opisanawyżej: im więcej mieszkańców, tym większe zróżnicowanie usługw obrębach. Przy czym, wraz ze wzrostem liczby mieszkańców ilośćnowych rodzajów usług zwiększa się w sposób mniej niżproporcjonalny.Analiza zależności między różnorodnością usług a liczbą mieszkańcóww poszczególnych obrębach pozwoliła wyróżnić grupy miejscowości ocharakterystycznych wskaźnikach. O ile w przypadku różnorodnościusług podstawowych trudno zaobserwować jakieś wyraźnetendencje, o tyle wykres dla usług podstawowych centrotwórczychumożliwia wydzielenie trzech grup obrębów:- o niskiej liczbie ludności i jednocześnie niewielkim zróżnicowaniuusług (do tej kategorii zalicza się 206 obrębów),- o średniej liczbie ludności i średnim zróżnicowaniu usług (9 obrębów,w tym BielanyWrocławskie,Wysoka, Radwanice itd.),- o zdecydowanie wyższej liczbie ludności, ale tylko nieco większejróżnorodności usług (4 obręby: Sobótka, Kąty Wrocławskie, Siechnice,Kiełczów).Tak wyraźne odróżnienie tych trzech klas zróżnicowania usług możewskazywać z jednej strony na powszechność pierwszego standardu,a z drugiej na widoczną (i do pewnego stopnia nieosiągalną dla innychobrębów) atrakcyjność oferty największych miejscowości.

Liczba i różnorodność usług w obrębach powiatu wrocławskiego

a odległość od Wrocławia

W kolejnym kroku podjęto próbę wskazania zależności między liczbąusług oraz ich różnorodnością a odległością od granic Wrocławia.Odległość tą, podobnie jak we wcześniejszej analizie pozwoleń nabudowę obliczono jako dystans w linii prostej mierzony od centralnegopunktu (centroidy) obszaru zabudowanego w danym obrębie donajbliższego wlotu do Wrocławia (miejsca skrzyżowania granicy miastaz drogą).I tak, doskonale uwidacznia się tendencja do lokalizowania większejliczby usług w bezpośrednim sąsiedztwie Wrocławia. Im dalej od granicmiasta, tym mniej usług, w tym zwłaszcza usług podstawowychcentrotwóczych. Wraz z odległością maleje również różnorodnośćusług obu typów, choć trzeba zaznaczyć, że również tu spadek jestznacznie bardziej zarysowany w przypadku usług podstawowychcentrotwóczych. Jednocześnie utrzymuje się wysoka pozycja miastsatelitarnychWrocławia: Sobótki i KątówWrocławskich, które posiadajądużą liczbę zróżnicowanych usług podstawowych i podstawowychcentrotwórczych. Wśród miejscowości wiejskich oddalonych odWrocławia więcej niż 5 km istotne miejsce zajmują Kobierzyce.Niezwykle istotne wyniki daje zestawienie liczby usług publicznych(szkół i ośrodków zdrowia) i odległości od granic Wrocławia. Okazujesię, że zależność ta jest funkcją stałą – wyposażenie w usługi publicznejest niemal niezależne od dystansu dzielącego obręby powiatu odstolicy Dolnego Śląska.

Wykresy obrazujące różnorodność usług w powiecie wrocławskim


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Zależność między odległością obrębów powiatu wrocławskiego od granic Wrocławiaa różnorodnoscią usług podstawowych


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Wskaźnik „centrotwórczości” obrębów powiatu wrocławskiego

Przedmiotem tego projektu jest wyznaczenie optymalnej lokalizacjiwęzłów usługowych różnego poziomu na terenie powiatu wrocław-skiego. Dlatego analizując dane dotyczące rozmieszczenia usług wartozadać pytanie o proporcje między usługami podstawowymi i pod-stawowymi centrotwórczymi w poszczególnych obrębach. Możemybowiem mieć do czynienia z sytuacją, gdy w obrębach o niewielkiejliczbie ludności, oddalonych od Wrocławia, pozornie słabo wyposażo-nych w usługi, istnieje potencjał do lokalizacji węzłów usługowychistotnych z punktu widzenia rozwoju sieci osadniczej powiatu.W celu uchwycenia tego rodzaju potencjału obliczono wskaźnik"centrotwórczości" obrębów jako iloraz łącznej liczby usługpodstawowych centrotwórczych (komercyjnych i publicznych) dosumy usług podstawowych (komercyjnych). Proporcje między tymidwoma rodzajami usług wskazują z jednej strony na istotny związekmiędzy występowaniem usług podstawowych i usług wyższego rzędu(w przypadku obrębów o wyrównanej liczbie obu tych typów),a z drugiej na potencjał wybranych obrębów do pełnienia roliośrodków wyższego rzędu w powiatowym systemie usług (w przy-

padku obrębów, gdzie liczba usług wyższego rzędu przekraczazdecydowanie liczbę usług podstawowych).Wyniki analizy wskazują, że „centrotwórczość” obrębów maleje wrazz odległością od granic Wrocławia. Oznacza to, że bliskie sąsiedztwodużego miasta skutkuje rozwojem usług wyższego rzędu.Jednocześnie – co jest naturalne –„centrotwórczość” wiąże się z liczbąludności (im większa miejscowość, tym większy potencjał do rozwojuusług o charakterze ponadpodstawowym). Tym razem jednak to niemiasta (Sobótka, Kąty Wrocławskie, Siechnice) dominują w zesta-wieniu, choć oczywiście zajmują wysokie pozycje. Najwyższymiwskaźnikami „centrotwórczości” w większym oddaleniu od Wrocławiawykazały się siedziby gmin wiejskich (Mietków, Kobierzyce) oraz innemiejscowości (Chrząstawa Mała, Krzyżowice). Wpływ przebiegugłównych dróg wydaje się istotny, choć niejednoznaczny – zdarzają sięmiejscowości położone na skrzyżowaniu szlaków komunikacyjnych,gdzie nie usługi podstawowe centrotwórcze nie dominują nadusługami podstawowymi (Gniechowice, Wierzbice). Właściwainterpretacja tych zjawisk wymagałaby dodatkowych analiz (np. typu

).case study

Mapa obrazująca poziom „centrotwórczości” obrębów powiatu wrocławskiego

Standard wyposażenia w usługi wg normatywów urbanistycznych

Na koniec warto odnieść się do funkcjonujących w Polsce normwyposażenia terenów mieszkaniowych w usługi. Normatywyurbanistyczne definiują parametry struktury funkcjonalno-przestrzen-nej miasta oraz zasady zagospodarowania i kształtowania zabudowy wspójności z zasadami ochrony środowiska, a więc standardydostępności do szkoły, przedszkola, kościoła, domu opieki społecznej,siedziby władzy lokalnej, publicznej zieleni, sklepów itp. jakogwarancji określonej wartości i jakości przestrzeni. Wyrażają się onewskaźnikiem zaspokojenia potrzeb na mieszkańca, minimalną lubmaksymalną wielkością obiektu, izochroną dojścia pieszego i warun-kami bezpieczeństwa tego dojścia .Obligatoryjne stosowanie standardów mających aspekty użytkowe,kulturowe i ekologiczne przy formułowaniu polityk przestrzennychi strategii rozwoju, sporządzaniu planów zagospodarowaniai projektów inwestycji, jak też przy planowaniu finansowym pozwalazapewnić odpowiednie warunki życia (zarówno zdrowotne jak i spo-łeczne) . Obecnie trwają prace nad nowelizacją prawa planistycznegow Polsce, a jednym z jej elementów mają być„Urbanistyczne standardyplanistyczne”, mające na celu zapewnienie racjonalnego gospodaro-

8

9

wania przestrzenią, w szczególności uporządkowania zabudowy,spójności funkcjonalnej projektowanych zespołów urbanistycznychoraz minimalnych wymogów wiążących w planowaniu przestrzennymi realizacji inwestycji . Z uwagi na wstępny etap prac nad„Urbanistycznymi standardami…” nie wiadomo jeszcze, jakiedokładnie wskaźniki zostaną uwzględnione w tym dokumencie.W tej sytuacji poszukiwania standardów i normatywów skierowanow stronę opracowań o charakterze naukowym i zawodowym. Naszczególną uwagę zasługuje tu przegląd różnych normatywówwykonany przez G. Dąbrowską-Milewską . Jest on co prawdaograniczony do usług edukacyjnych i zieleni, ale i tak wystarczy doogólnej oceny relacji między normatywami a rzeczywistością powiatuwrocławskiego.

10

11

8

9

Staniszkis M., Normatyw urbanistyczny. Prawdo do dobrej przestrzeni, „Urbanista” Nr7/2005 (s. 12-14).Polska Polityka Architektoniczna. Polityka jakości krajobrazu, przestrzeni publicznej,architektury –Polska Rada Architektury, Stowarzyszenie Architektów PolskichTowarzystwo Urbanistów Polskich, Izba Architektów RP, wydanie II poprawionei poszerzone, 2011.

10

11

11

11

11

Komisja Kodyfikacyjna Prawa Budowlanego (2014), Kodeks Urbanistyczno-Budowlany.Projekt, wersja podstawowa przyjęty przez Komisję w dniu 16 kwietnia 2014 r.Warszawa2014.Dąbrowska-Milewska G., Standardy urbanistyczne dla terenów mieszkaniowych –wybrane zagadnienia. ARCHITECTURAE et ARTIBUS – 1/2010 (s. 18-24).Polska Polityka Architektoniczna. Polityka jakości krajobrazu, przestrzeni publicznej,architektury –Polska Rada Architektury, Stowarzyszenie Architektów PolskichTowarzystwo Urbanistów Polskich, Izba Architektów RP, wydanie II poprawionei poszerzone, 2011.Komisja Kodyfikacyjna Prawa Budowlanego (2014), Kodeks Urbanistyczno-Budowlany.Projekt, wersja podstawowa przyjęty przez Komisję w dniu 16 kwietnia 2014 r.Warszawa2014.Dąbrowska-Milewska G., Standardy urbanistyczne dla terenów mieszkaniowych –wybrane zagadnienia. ARCHITECTURAE et ARTIBUS – 1/2010 (s. 18-24).

Wskaźnik„centrotwórczości” usług

Rodzaj usługiRodzajwskaźnika

Żłobki PrzedszkolaSzkoły

podstawoweGimnazja

liczba mieszkańców/1 obiekt wgDąbrowskiej-Milewskiej

20.000 4.000-5.000 10.000 10.000-20.000

liczba mieszkańców/1 obiekt wpowiecie wrocławskim

brak danych 2780 2842 6731


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Tabela: Wybrane wskaźniki i standardy urbanistyczne dla infrastruktury społecznej wg normatywów i w powiecie wrocławskim– opracowanie własne na podstawie danych z raportu z Etapu 2 projektu oraz na podstawie artykułu Dąbrowska-Milewska G., Standardyurbanistyczne dla terenów mieszkaniowych – wybrane zagadnienia. ARCHITECTURAE et ARTIBUS – 1/2010 (s. 18-24).

Jak widać, powiat wrocławski oferuje swoim mieszkańcomponadnormatywną liczbę usług edukacyjnych w przeliczeniu naliczbę ludności. To czysto statystyczne wyposażenie trzeba jednakkrytycznie ocenić z punktu widzenia rozmieszczenia poszczególnychobiektów w przestrzeni oraz związanej z tym rzeczywistej dostępnościczasowej usług. Dlatego jednym z elementów poszukiwanianormatywów wyposażenia w usługi musi być analiza izochron dlaróżnych środków transportu.

Standardy oparte na dostępności czasowej operują różnymiwartościami dla różnych usług i środków transportu (zob. raportz Etapu 2). Zestawiając różne podejścia można przyjąć, że najbardziejtypowymi wartościami są dystanse 15 i 30 minut – to one majągwarantować optymalny zasięg obsługi mieszkańców w zakresie usługcodziennych (dotyczy to zarówno ruchu pieszego, ruchu rowerowego,transportu zbiorowego jak i indywidualnego transportu samocho-dowego). Przy tym założeniu możemy porównywać dostępność usługw różnych kontekstach osadniczych.

WNIOSKI DO MODELU WYZNACZANIA WĘZŁÓW USŁUGOWYCHPOZIOMU PODSTAWOWEGO I PODSTAWOWEGOCENTROTWÓRCZEGO

Przedstawione wyżej wybrane fragmenty „Opracowania wytycznychdla lokalizacji węzłów usługowych na obszarze powiatu wrocław-skiego”pozwalają wyciągnąć istotne wnioski dotyczące uwarunkowańrozwoju sektora usługowego na terenie powiatu wrocławskiego, coz kolei ma być podstawą konkretnych wytycznych na potrzeby modeluwyznaczania węzłów usługowych poziomu podstawowego i podsta-wowego centrotwórczego. Oto najważniejsze z nich:- model powinien wprowadzać podział na węzły podstawowe (P)i podstawowe centrotwórcze (PC) na podstawie przyjętego kataloguusług (po jego ewentualnej weryfikacji i korekcie);- model powinien zawierać konkretne wytyczne planistyczne możliwedo implementacji w dokumentach polityki samorządowej, w tymzwłaszcza w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowaniaprzestrzennego gmin powiatu;- model powinien mieć charakter przestrzenny, a nie tylko procesowylub wskaźnikowy – musi wyznaczać odpowiednie miejsca dolokalizacji usług z uwzględnieniem ich dotychczasowego wyposa-żenia w usługi oraz dostępności;- model musi uwzględniać czasową dostępność usług różnych typów,a ta jest na terenie powiatu wrocławskiego bardzo zróżnicowana;- model musi uwzględniać aktualne nasycenie usługami poszcze-gólnych obrębów oraz relacje między popytem i podażą;- model powinien dążyć do optymalnego rozmieszczenia węzłówusługowych z uwzględnieniem ich stref obsługi;- model musi uwzględniać zróżnicowaną strukturę osadniczą,nierównomierne rozmieszczenie usług oraz różnorodność ofertyusługowej na terenie powiatu wrocławskiego, w tym zwłaszczazarysowujący się podział na strefę bezpośredniego oddziaływaniaWrocławia i pozostałe obszary;- model powinien uwzględniać dynamikę rozwoju sektora usługo-wego na terenie powiatu wrocławskiego, choć nie może ona byćgłówną determinantą wyznaczania węzłów usługowych (zwłaszczarozwój usług komercyjnych w sytuacji braku ograniczeń ze stronypolityki przestrzennej rozwija się w miejscach oferujących najwyższąopłacalność prowadzenia działalności gospodarczej, ale niekonieczniew miejscach odpowiednich z punktu widzenia potrzeb mieszkańców);- model musi uwzględniać potrzeby i preferencje mieszkańcówpowiatu wrocławskiego, w tym wskazane w badaniach społecznychbraki w wyposażeniu w usługi;- model musi zapewniać optymalną dostępność węzłów usługo-wych za pomocą różnych środków transportu (pieszo, rowerem,samochodem);- model musi uwzględniać starzenie się ludności i związaną z tympotrzebę zwiększenia dostępności usług zdrowotnych i usług dla osóbstarszych.

WNIOSKI DO MODELU WYZNACZANIA WĘZŁÓW USŁUGOWYCHPOZIOMU PODSTAWOWEGO I PODSTAWOWEGOCENTROTWÓRCZEGO

MODEL WYZNACZANIA WĘZŁÓW USŁUGOWYCH POZIOMUPODSTAWOWEGO I PODSTAWOWEGO CENTROTWÓRCZEGOW POWIECIE WROCŁAWSKIM

Celem prezentowanego projektu jest wypracowanie modeluwyznaczania węzłów usługowych poziomu podstawowego (P)i podstawowego centrotwórczego (PC) w powiecie wrocławskim.Model ma określać zasady lokalizacji i organizacji węzłów usługowychzapewniających mieszkańcom odpowiednią dostępność do usług; mamieć wymiar przestrzenny, czyli jednoznacznie wskazywać rozmie-szczenie węzłów usługowych na terenie powiatu wrocławskiego.Model przeznaczony jest do wdrożenia poprzez politykę przestrzennąna poziomie samorządowym, dlatego jego odbiorcą są władze szczeblaregionalnego (wojewódzkiego), subregionalnego (powiatowego) orazlokalnego (gminnego). Towarzyszą mu wytyczne planistycznezawierające konkretne wskaźniki lokalizacji usług w węzłachusługowych różnych typów.

Przystępując do opracowania modelu wyznaczania węzłów usługo-wych na terenie powiatu wrocławskiego przyjęto szereg istotnychzałożeń o charakterze metodologicznym i planistycznym (projekto-wym). Oto najważniejsze z nich.1) Model podporządkowany jest potrzebom odbiorców usług, a więc

mieszkańców powiatu wrocławskiego. Uwzględnia on jedno-cześnie uwarunkowana rynkowe związane z opłacalnościąprowadzenia działalności gospodarczej. Można więc powiedzieć,że , a jego centralnymzałożeniem jest przestrzenne powiązanie liczby ludnościzamieszkującej obręby powiatu wrocławskiego obecnie i w naj-bliższej przyszłości z odpowiednią ofertą usługową gwarantującąrealizację różnego rodzaju potrzeb. Takie ujęcie dwustronnejzależności między popytem i podażą z uwzględnieniem zagadnieńkomunikacyjnych prowadzi do wyznaczenia hierarchicznej sieciośrodków usługowych, zlokalizowanych w miejscach o optymalnejdostępności przestrzennej.

Założenia wstępne

model ma charakter popytowo-podażowy

MODEL WYZNACZANIA WĘZŁÓW USŁUGOWYCH POZIOMUPODSTAWOWEGO I PODSTAWOWEGO CENTROTWÓRCZEGOW POWIECIE WROCŁAWSKIM

Schemat ideowy obrazujący najważniejsze założenie modelu:przestrzenne powiązanie popytu z podażą za pośrednictwemsieci komunikacyjnych.

2 Prezentowany model, uwzględniając z jednej strony geograficznącharakterystykę centralności, a z drugiej potrzebę racjonalnegorozwijania funkcji , wprowadza

. I tak, każdy węzełpoziomu P powinien oferować wszystkie usługi zaliczone wgkatalogu do usług podstawowych, zaś każdy węzeł poziomu PCpowinien oferować większość usług (jeśli nie wszystkie)zaliczonych wg katalogu do usług podstawowych oraz określonączęść usług zaliczonych wg katalogu do usług podstawowychcentrotwórczych.

3 Podobne badania prowadzone w różnych skalach i dla różnychtypów usług prowadzą do wniosku, że

,wskazując, że rozwój węzłów usługowych powinien nie tyle dążyćdo równomiernego rozmieszczenia obiektów usługowych naterenie powiatu wrocławskiego, co raczej do zwiększeniadostępności istniejących ośrodków i poszerzania ich oferty.Dostępność usług nie wiąże się bowiem z ich bezpośredniąlokalizacją na wsi, ale z łatwością dotarcia do najbliższego ośrodkalokalnego. To spostrzeżenie okaże się niezwykle istotne przypodejmowaniu ostatecznej decyzji o wyborze ośrodkówpredestynowanych do pełnienia roli węzłów usługowychpoziomu podstawowego centrotwórczego.

W tym rozdziale opisano poszczególne komponenty modeluwyznaczania węzłów usługowych poziomu podstawowego i podsta-wowego centrotwórczego w powiecie wrocławskim, a więc popyt(mieszkańcy), komunikację (dostępność) oraz podaż (usługi).Poszczególnym komponentom (a w dalszej części tekstu równieżczynnikom szczegółowym) przypisano określone wagi, które określająich znaczenie w procesie wyznaczania węzłów usługowych. O tym, czydany obręb znajdzie się w grupie ośrodków usługowych będziedecydowała wartość średniej ważonej. Uzyskany w ten sposóbzróżnicowany poziom „potencjału węzłowego” zostanie ujętyw modelu poprzez podział na węzły rzeczywiste i potencjalne.

)

)

centrotwórczych podział węzłówna podstawowe (P) i podstawowe centrotwórcze (PC) napodstawie zakresu oferowanych przez nie usług

kluczowym czynnikiemw optymalizacji systemu usług nie jest ich rozmieszczeniew przestrzeni, tylko dostępność czasowa. Dlatego w modelunajwyższą wagę przypisano powiązaniom komunikacyjnym

12

Dane wejściowe i metoda opracowania modelu

Schemat obrazujący przypisanie wag poszczególnymkomponentom modelu.

12Zob. np. Guzik R., Przestrzenna dostępność szkolnictwa ponadpodstawowego,Wydawnictwo Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej UniwersytetuJagiellońskiego, Kraków 2003. Heffner K., Gibas P., Delimitacja przestrzenna obszarówwiejskich o słabym dostępie do usług publicznych w województwie lubuskim. ZielonaGóra, 16 grudzień 2013 r.

Podejście popytowo-podażowe przyjęte jako podstawa modeluoznacza, że mieszkańcy poszczególnych obrębów powiatuwrocławskiego są traktowani jako klienci, odbiorcy i użytkownicyusług oferowanych przez różne podmioty (komercyjne i publiczne).Dlatego też jednym z decydujących komponentów metodywyznaczania węzłów usługowych jest liczba ludności (obecna i pro-

gnozowana) w obrębach powiatu, której w modelu nadano wagę= 0,3.Drugą grupą czynników wpływających na lokalizację węzłówusługowych jest komunikacja, czyli dostępność przestrzenna i czasowaposzczególnych miejscowości. Jako komponent łączący popytz podażą zasługuje ona na wysoką rangę przy wyznaczaniu miejscpredysponowanych do lokalizacji ośrodków usługowych, dlategonadano jej wagę = 0,4. W ramach tego komponentu przeanalizowanodostępność usług komercyjnych i publicznych wyznaczoną metodąmaksymalnych izochron, występowanie przystanków i stacjikolejowych w poszczególnych obrębach, przebieg ważniejszych dróg(krajowych i wojewódzkich).W trzeciej grupie czynników znalazły się atrybuty opisujące aktualnąofertę usług podstawowych i podstawowych centrotwórczych. Tymsamym model wiąże popyt z podażą, uwzględniając uwarunkowaniarynkowe, czyli aktualne wyposażenie obrębów powiatu wrocławskiegow usługi. Z uwagi na brak szczegółowych prognoz rozwoju sektorausługowego na terenie powiatu wrocławskiego obliczenia oparto nadanych statystycznych z ostatnich lat. Przyjęto, że komponentpodażowy będzie miał taką samą wagę, jak komponent popytowy, czyli= 0,3. W szczególności przedmiotem analizy w zakresie podaży usług sąwskaźnik centrotwórczości obrębów, duży ruch budowlany w zakresieusług (mierzony liczbą pozwoleń na budowę dotyczących obiektówusługowych.

Przez węzeł poziomu podstawowego (P) rozumiemy takie

Przy wyznaczaniu węzłów usługowych poziomu podstawowegoprzyjęto cztery czynniki: liczba ludności w roku 2012, liczba ludnościwg prognozy demograficznej, dostępność przestrzenna obrębów zapomocą różnych środków transportu oraz różnorodność usług (Tabela2). Wartości progowe dla poszczególnych czynników zostały przyjętena podstawie obserwacji wskaźników dotyczących rozmieszczeniausług na terenie powiatu wrocławskiego.Ostatecznie, po obliczeniu średnich ważonych uzyskano 94 obrębyo wartościach powyżej 0,5, a więc spełniające większość kryteriów dlawęzłów poziomu podstawowego w powiecie wrocławskim. Oznaczato, że średnio na 1 węzeł usługowy poziomu podstawowego w roku2035 powinno przypadać 1,32 miejscowości niebędących węzłamiusługowymi.Przestrzenne rozmieszczenie węzłów P na obszarze powiatuwrocławskiego wykazuje wyraźną tendencję do koncentracji w strefiebezpośredniego oddziaływania Wrocławia oraz wzdłuż głównychciągów komunikacyjnych. Szczególny brak ośrodków usługowychwystępuje na południowym zachodzie (gmina Mietków). Zaskakującywynik uzyskała również gmina Siechnice w części miejskiej, gdziepotencjał węzłowy jest stosunkowo niski.W przypadku węzłów P sąsiadowanie kilku obrębów węzłowych (jakma to miejsce zwłaszcza w bezpośrednim sąsiedztwie Wrocławia) niestanowi problemu z punktu widzenia polityki przestrzennej, ponieważpo pierwsze zachodzi konieczność zaspokojenia podstawowychpotrzeb większych społeczności lokalnych, a po drugie w strukturzefunkcjonalnej tych węzłów usług dominują usługi o charakterzekomercyjnym, których powstanie i funkcjonowanie podporządkowanejest zasadom rynku i wolnej konkurencji.

Węzły poziomu podstawowego

skupisko zabudowy, terenów lub funkcji, które zaspokajapotrzeby mieszkańców danej miejscowości oraz kilku-kilkunastu miejscowości sąsiednich w zakresie usług, bezktórych istnienie i funkcjonowanie społeczności lokalnychbyłoby trudne lub niemożliwe.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Węzły poziomu podstawowego centrotwórczego

Przez węzeł poziomu podstawowego centrotwórczego (PC)rozumiemy takie

Metoda wyznaczania węzłów poziomu podstawowego centro-twórczego jest bardziej złożona niż w przypadku węzłów poziomupodstawowego. Uwzględnia ona te same trzy komponenty (popyt,podaż i komunikację), w tych samych proporcjach (wagi 0,3/0,4/0,3),ale z uwzględnieniem większej liczby czynników (Tabela 5). Wynika toprzede wszystkim z większej różnorodności typów usług o charakterzepodstawowym centrotwóczym (według przyjętego katalogu usług wpowiecie wrocławskim), w tym zwłaszcza podziału na usługikomercyjne i publiczne (który na poziomie podstawowym w ogóle niewystępował).

skupisko zabudowy, terenów lub funkcji,które zaspokaja potrzeby mieszkańców danej miejscowościoraz kilkunastu-kilkudziesięciu miejscowości sąsiednichw zakresie usług, bez których nie byłby możliwy wszech-stronny rozwój społeczności lokalnych.

Z uwagi na zjawisko występowania obrębów o wysokim potencjale dolokalizacji usług podstawowych centrotwórczych, ale jednocześnieniskim potencjale do lokalizacji usług podstawowych, obręby na tympoziomie podzielono na dwie grupy:- węzły poziomu PC rzeczywiste (będące jednocześnie węzłamipodstawowymi),- węzły poziomu PC potencjalne (posiadające potencjał do lokalizacjiusług podstawowych centrotwórczych, ale niewystępujące w grupiewęzłów podstawowych).Przy obliczaniu średnich ważonych dla poszczególnych obrębówprzyjęto założenie, że potencjał w zakresie lokalizacji węzłówpodstawowych centrotwórczych posiadają te obręby, które osiągnęływartości powyżej 0,5.W efekcie w 2035 roku powinniśmy mieć 22 węzłyPC rzeczywiste i dodatkowo 14 węzłów PC potencjalnych. Okazało sięjednak, że w grupie tej nie ma dwóch miejscowości będącychsiedzibami gmin: Siechnic i Mietkowa. Dlatego do listy czynnikówdodano jeszcze jeden, weryfikujący wcześniejsze obliczenia: rangęadministracyjną, która dołącza do listy potencjalnych węzłów jeszcze 2.Daje to łącznie 38 węzłów podstawowych centrotwórczych, a zatemwskaźnik liczby obrębów niebędących węzłami PC na jeden węzeł PCwynosi 4,74.


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Mapa obrazująca potencjał poszczególnych obrębów do lokalizacji węzłówpoziomu podstawowego

Mapa obrazująca potencjał poszczególnych obrębów do lokalizacji węzłówpoziomu podstawowego centrotwórczego

Rozmieszczenie węzłów podstawowych centrotwórczych w powieciewrocławskim powiela typowy schemat: najwięcej obrębówwęzłowych jest w bezpośrednim sąsiedztwie Wrocławia, wzdłuż

głównych dróg oraz w siedzibach gmin (za wyjątkiem Mietkowai Siechnic).

Analiza stref oddziaływania wyznaczonych węzłów usługowych

Jedną z metod analiz przestrzennych, która pozwala w przybliżeniuokreślić strefy oddziaływania ośrodków usługowych jest geome-tryczne wyznaczenie obszarów obsługi poszczególnych jednostekosadniczych w formie np. poligonów Thiessen'a (znanych także jakopoligony Voronoi'a). Zasięg oddziaływania poszczególnych jednostek(w tym wypadku centroidów zespołów obiektów zabudowymieszkaniowej w obrębie) reprezentowany jest przez figuręgeometryczną powstałą w wyniku przecięcia prostopadłą liniąpromienia łączącego punkty reprezentujące badane jednostkiw połowie odległości między nimi. Istotnym założeniem tego rodzajuanaliz jest rynkowa orientacja badanych form usług, czyli centralnepołożenie jednostki usługowej w stosunku do rozmieszczeniaobsługiwanych użytkowników. Pewnym problemem jest tu jednakkwestia wielkości badanej jednostki, której skala również wpływa nagenerowanie różnic w wielkości obsługiwanego terenu (tzw.catchment area).Wyniki tej analizy dla wyznaczonych wcześniej węzłów usługowychpoziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczegowskazują, że:- obszary obsługi węzłów P zwiększają się wraz z odległością od granicWrocławia, co jest naturalne zważywszy większą liczbę takich węzłówprzy granicy miasta,

- rzeczywiste węzły PC, z uwagi na stosunkowo niewielką ich liczbęi nierównomierne rozmieszczenie w przestrzeni powiatu, mają bardzozróżnicowane obszary obsługi,- wszystkie węzły PC łącznie (rzeczywiste i potencjalne) dają lepszyobraz obszarów obsługi niż same węzły rzeczywiste.Najważniejsze wnioski z analizy metodą poligonów Thiessena sąnastępujące: należy zadbać o zwiększenie dostępności węzłówpodstawowych na obszarach peryferyjnych poprzez podniesieniejakości lokalnych połączeń komunikacyjnych, należy podnieść poziomwyposażenia i dostępności potencjalnych węzłów PC tak, aby mogłyone dołączyć do grupy węzłów rzeczywistych.Z kolei analiza dostępności czasowej węzłów podstawo-wych centrotwóczych w izochronie 15-minutowej wykazała,że rozlokowanie węzłów stosunkowo dobrze zaspokaja potrzebymieszkańców powiatu wrocławskiego. Dojazd samochodemgwarantuje niemal wszystkim mieszkańcom powiatu dostęp do węzłapodstawowego centrotwórczego. Podobnie ruch rowerowy pozwalana obsłużenie w izochronie 15-minutowej mieszkańców większościobrębów powiatu wrocławskiego (największe deficyty dostępnościwystępują w tym zakresie na południowych i północnych krańcachpowiatu). Oczywiście największe niedobory dostępności dotycząruchu pieszego, który izochroną 15-minutową jest w stanie objąćjedynie same obręby węzłowe.

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Mapa obrazująca rozmieszczenie wyznaczonych w modelu węzłów usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwórczegow powiecie wrocławskim, z uwzględnieniem wszystkich komponentów i czynników (w tym czynnika dodatkowego: ranga administracyjna)

Strefy dostępności wyznaczonych węzłów usługowych poziomu podstawowego i podstawowego centrotwóczego


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


Poziom węzła Oferta usługowa

Podstawowy (P)Wszystkie usługi zaliczone w katalogu dousług podstawowych

Podstawowy centrotwórczy (PC)

Większość usług zaliczonych w katalogu dousług podstawowych oraz określona częśćusług zaliczonych w katalogu do usługpodstawowych centrotwórczych

[Centrotwórczy (C)]*

[Wszystkie usługi zaliczone w katalogu do

usług podstawowych, określona część usług

zaliczonych w katalogu do usług

podstawowych centrotwórczych oraz

określona część usług zaliczonych w katalogu

do usług centrotwórczych.]*

WYTYCZNE PLANISTYCZNE DLA LOKALIZACJI USŁUG POZIOMUPODSTAWOWEGO I PODSTAWOWEGO CENTROTWÓRCZEGO

W tym rozdziale węzłom poziomu podstawowego i podstawowegocentrotwórczego wyznaczonym za pomocą modelu przypisanookreślone wytyczne planistyczne w taki sposób, aby umożliwićimplementację założeń projektu w polityce samorządowej.Odbiorcą modelu są władze szczebla regionalnego (wojewódzkiego),subregionalnego (powiatowego) oraz lokalnego (gminnego), które nadrodze wzajemnych uzgodnień kształtują politykę przestrzenną dlapodległych im obszarów. Dlatego zakres wytycznych planistycznychpodporządkowany jest kompetencjom tych władz, a sposóbredagowania wniosków jest spójny z opracowywanymi przez niedokumentami o charakterze planistycznym.

WYTYCZNE PLANISTYCZNE DLA LOKALIZACJI USŁUG POZIOMUPODSTAWOWEGO I PODSTAWOWEGO CENTROTWÓRCZEGO

* Zgodnie z wytycznymi Zamawiającego w modelu pominięto węzły poziomu centrotwórczego, choć oczywiście występują onena terenie powiatu wrocławskiego.

Wytyczne ogólne

Zgodnie z terytorialnym podejściem do zagadnień rozwojowychplanowanie przestrzenne powinno wykorzystywać endogenicznepotencjały miejsca. Przy wyznaczaniu węzłów usługowych na tereniepowiatu wrocławskiego odchodzimy więc od traktowania przestrzeniwyłącznie jako zasobu służącego zapewnieniu określonychstandardów wyposażenia w usługi na rzecz zróżnicowania jednostekosadniczych oraz płynącego stąd unikalnego potencjału rozwojowego.STRUKTURA FUNKCJONALNAPrezentowany model wprowadza podział węzłów na podstawowei podstawowe centrotwórcze na podstawie zakresu oferowanych przeznie usług. I tak, każdy węzeł poziomu P powinien oferować wszystkieusługi zaliczone wg opisanego wyżej katalogu do usług podsta-wowych, zaś każdy węzeł poziomu PC powinien oferować większośćusług (jeśli nie wszystkie) zaliczonych wg katalogu do usługpodstawowych oraz określoną część usług zaliczonych wg katalogu dousług podstawowych centrotwórczych (Tabela ).


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

FORMA PRZESTRZENNABadanie terenowe (inwentaryzacja) wybranych miejscowościwykazało duże zróżnicowanie lokalnych uwarunkowań rozwojuprzestrzennego. Na obszarze powiatu wrocławskiego występujązarówno miejscowości duże, dobrze skomunikowane, gęstozaludnione i wyposażone w usługi, jak i niewielkie, położoneperyferyjnie, o niskiej gęstości zaludnienia i słabym wyposażeniuw usługi. Każda z nich wymaga indywidualnego podejścia przykształtowaniu systemu usług.Jednocześnie można dostrzec charakterystyczne tendencje w rozwojuprzestrzennym obrębów oraz typowe relacje między zabudowąmieszkaniową i zabudową usługową. Niektóre z nich uznać trzebaza naturalne i zgodne z historycznym dziedzictwem poszczególnychmiejscowości, a inne za niekorzystny wynik szybkiej suburbanizacji.Dlatego przystępując do określenia wytycznych planistycznych dlawęzłów usługowych na terenie powiatu wrocławskiego należy przyjąćnastępujące, ogólne zasady:- dążenie do koncentracji usług w centrach miejscowości, przyprzystankach komunikacji zbiorowej, przy wlotach od stronyważniejszych dróg krajowych oraz od stronyWrocławia;- respektowanie dotychczasowych tendencji w rozmieszczeniuprzestrzennym niektórych usług o charakterze „niewęzłowym”,występujących w zabudowie mieszkaniowej (np. warsztatysamochodowe, biura rachunkowe, prywatne gabinety lekarskie,gabinety weterynaryjne, rzemiosło, stolarstwo, usługi projektowei geodezyjne etc.);- uwzględnienie występowania usług wyższego rzędu, w tymzwłaszcza dużych obiektów usługowych (np. dyskonty spożywcze),które zwiększają potencjał miejscowości do pełnienia funkcji węzłówponadpodstawowych;- kontynuacja naturalnej tendencji do kształtowania najważniejszychprzestrzeni publicznych w sąsiedztwie przystanków i stacjikomunikacji zbiorowej, usług publicznych (urzędów, placówekoświaty, ochrony zdrowia i obiektów sportowych) oraz kościołów;- uwzględnianie postępującego zaniku funkcji rolniczych;- zapobieganie dalszemu „rozlewaniu się” zabudowy mieszkaniowejjednorodzinnej.POWIĄZANIAPowiązania między poszczególnymi węzłami mają zasadniczeznaczenie dla funkcjonowania systemu ośrodków usługowych. Naterenie powiatu wrocławskiego postuluje się następującą hierarchiępołączeń między węzłami: węzły poziomu PC powinny przedewszystkim posiadać dobre skomunikowanie z węzłami P, a dopiero wdalszej kolejności z miejscowościami niewęzłowymi. Należy dążyć dopodniesienia jakości tego rodzaju powiązań tak, aby dostęp domiejscowości pełniącej rolę węzła PC z obsługiwanych przez niegomiejscowości był możliwy w granicach 15-minutowej izochronydojścia pieszego, dojazdu rowerem lub samochodem, zaś domiejscowości pełniącej rolę węzła podstawowego w granicachizochrony 5-minutowej. Postulat ten podlega oczywiście weryfikacji wzależności od uwarunkowań lokalnych, powinien jednak pozostawaćistotnym punktem odniesienia przy modernizowaniu sieci komu-nikacyjnej w powiecie wrocławskim.Nie ulega wątpliwości, że zasadniczą determinantą rozwoju usług naterenie powiatu wrocławskiego jest sąsiedztwo Wrocławia.Uwzględnienie tego wszechogarniającego i zmiennego zarazemkontekstu w dokumentach planistycznych różnych szczebli jestoczywistą koniecznością i nie wymaga w tym miejscu komentarza.

Skuteczność polityki przestrzennej w zakresie usług zależy nie tylko odwłaściwego wyznaczenia i zaprojektowania węzłów usługowych, alerównież od zapisów planistycznych dla pozostałych obszarów.STRUKTURA FUNKCJONALNAObecnie, w sytuacji braku wyraźnych regulacji dotyczących usługw studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania

Wytyczne dla obrębów (miejscowości) niebędących węzłami

usługowymi

prze-strzennego mamy do czynienia z rozproszeniem usług na terenachmieszkaniowych. Dlatego dążąc do wykształcenia czytelnego,

hierarchicznego systemu węzłów usługowych należy najpierwwprowadzić ograniczenia w lokalizacji funkcji usługowych w miejsco-wościach nie będących węzłami usługowymi i nie predestynowanychdo pełnienia takiej roli w przyszłości.Nie może to być oczywiście ograniczenie całkowite, zaprzeczającedotychczasowej praktyce w zakresie lokalizacji obiektów usługowych(podejście władz samorządowych do inwestycji usługowych możnastreścić słowami „przede wszystkim nie przeszkadzać”), a przez tonierealne do wdrożenia w polityce przestrzennej. Musi onorespektować zasady funkcjonowania wolnego rynku i konkurencji, alez wyraźną preferencją do lokalizacji usług w obrębach węzłowych.Pierwszym krokiem w tym kierunku jest określenie typów usługwystępujących powszechnie w obrębach powiatu wrocławskiego,które nie mają charakteru węzłowego. Są to przede wszystkim punktywymiany butli gazowych oraz składy opału (zob. Raport z Etapu I).Ponadto, szczególną formą usług jest zabudowa mieszkaniowaz funkcjami towarzyszącymi typu sołtys, noclegi, wynajem pokoi.Z uwagi na marginalne znaczenie tego rodzaju usług w kształtowaniuwęzłów usługowych uznano, że nie ma przeciwwskazań do ichlokalizowania w obrębach nie będących węzłami usługowymi.Dla pozostałych rodzajów usług przyjęto, że mogą one występować wobrębach nie będących węzłami usługowymi z następującymizastrzeżeniami (ograniczeniami):- usługi podstawowe: dopuszcza się lokalizację usług podstawowych(zakres wg katalogu) pod warunkiem unikania nadmiernychkoncentracji;- usługi podstawowe centrotwórcze: zakaz lokalizacji usługpodstawowych centrotwórczych (zakres wg katalogu);- usługi centrotwórcze: zakaz lokalizacji usług centrotwórczych (zakreswg katalogu).FORMA PRZESTRZENNANie wprowadza się ustaleń dotyczących formy przestrzennej obrębówniewęzłowych.POWIĄZANIAW obrębach niewęzłowych kluczowym działaniem będzie zape-wnienie odpowiedniej dostępności do węzłów P i PC, ze wskazaniemdocelowego standardu dostępności na poziomie 5-minutowejizochrony dojścia pieszego, dojazdu rowerem lub samochodem.

W modelu wyznaczono łącznie 94 obręby predestynowane dopełnienia funkcji węzłów usługowych poziomu podstawowegow powiecie wrocławskim (w tym 22 obręby pełniące równocześniefunkcję węzłów podstawowych centrotwórczych) w okresie 2015-2035. Oto wytyczne planistyczne dla tych węzłów.STRUKTURA FUNKCJONALNAW tego rodzaju węzłach powinny obowiązywać następujące ustaleniadotyczące lokalizacji usług:- usługi podstawowe: obowiązuje lokalizacja wszystkich usługpodstawowych (zakres wg katalogu) w ilości przynajmniej jednegoobiektu każdego typu;- usługi podstawowe centrotwórcze: dopuszcza się lokalizację usługpodstawowych centrotwórczych (zakres wg katalogu) w zakresienieprzekraczającym wskaźników ustalonych dla węzłów poziomupodstawowego centrotwórczego;- usługi centrotwórcze: zakaz lokalizacji usług centrotwórczych (zakreswg katalogu).FORMA PRZESTRZENNAJak wynika z katalogu, dodatkowymi elementami, które powinnytowarzyszyć węzłom podstawowym są:- przestrzenie publiczne zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwieusług, umożliwiające kreowanie wizerunku miejsca (poprzezumiejscowienie charakterystycznych obiektów małej architektury, np.kapliczek, pomników etc.);- węzły komunikacyjne - przystanki komunikacji zbiorowej, najlepiejbędące punktami przesiadkowymi (skrzyżowanie co najmniej 2 liniiautobusowych lub linii autobusowej i linii kolejowej), wyposażonew parkingi dla rowerów.

Wytyczne dla węzłów poziomu podstawowego

PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A


POWIĄZANIAKluczowymi środkami transportu zapewniającymi dostęp do węzłówpodstawowych są: ruch pieszy, rower, samochód i autobus. Należydążyć do podniesienia jakości tego rodzaju powiązań tak, aby dostępdo miejscowości pełniącej rolę węzła P z obrębów niewęzłowych byłmożliwy w granicach 5-minutowej izochrony dojścia pieszego,dojazdu rowerem lub samochodem.Rozwój usług elektronicznych w przypadku węzłów poziomupodstawowego nie stanowi istotnej konkurencji, ponieważzaspokajanie codziennych, koniecznych potrzeb ma zazwyczajwymiar materialny.

W modelu wyznaczono 38 obrębów mających pełnić w okresie 2015-2035 rolę węzłów poziomu podstawowego centrotwóczego naterenie powiatu wrocławskiego (w tym 14 węzłów potencjalnych). Otowytyczne planistyczne dla tych węzłów.STRUKTURA FUNKCJONALNAW tego rodzaju węzłach powinny obowiązywać następujące ustaleniadotyczące zakresu oferowanych usług:- usługi podstawowe: dopuszcza się lokalizację wszystkich usługpodstawowych (zakres wg katalogu) w dowolnej ilości;- usługi podstawowe centrotwórcze: obowiązuje lokalizacja usługpodstawowych centrotwórczych (zakres wg katalogu) w ilościprzynajmniej jednego obiektu z następujących kategorii:- oświata, kultura,- usługi medyczne i zdrowotne, działalność socjalna usługi dla osóbstarszych, chorych i niepełnosprawnych,- usługi sportu i rekreacji,- usługi sakralne,- handel, apteki, gastronomia i rozrywka, finanse, doradztwopodatkowe, finansowe i prawne, obsługa rolnictwa,- rzemiosło, usługi z zakresu urody, usługi pogrzebowe;- usługi centrotwórcze: dopuszcza się lokalizację usług centro-twórczych (zakres wg katalogu) w ograniczonym zakresie, podwarunkiem unikania nadmiernych koncentracji.Niezwykle istotne jest doposażenie zarówno o usługi podstawowe jaki podstawowe centrotwórcze wskazanych w modelu potencjalnychwęzłów PC, które obecnie nie posiadają wystarczającego potencjałuwęzłowego. Dotyczy to zwłaszcza miejscowości poza strefąbezpośredniego oddziaływania Wrocławia, gdzie zagęszczeniewęzłów PC jest mniejsze, a przez to są one trudniej dostępne. Bezodpowiedniej bazy usługowej w węzłach potencjalnych nie nastąpiistotna poprawa dostępności usług dla mieszkańców powiatuwrocławskiego.FORMA PRZESTRZENNADodatkowymi elementami, które powinny towarzyszyć węzłomusługowym poziomu podstawowego centrotwórczego są:- przestrzenie publiczne zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwieusług, umożliwiające kreowanie wizerunku miejsca (poprzez dbałośćo jakość architektury, posadzkę urbanistyczną, zieleń, umiejscowieniecharakterystycznych obiektów małej architektury itp.) oraz integracjęmieszkańców (miejsca spotkań, organizacji imprez kulturalnych,sportowych, edukacyjnych itp.);- węzły komunikacyjne – przystanki i niewielkie stacje komunikacjizbiorowej będące punktami przesiadkowymi (skrzyżowanie conajmniej 2 linii autobusowych lub linii autobusowej i linii kolejowej),wyposażone w parkingi dla rowerów.POWIĄZANIAKluczowymi środkami transportu zapewniającymi dostęp do węzłówpodstawowych centrotwórczych są: rower, samochód, autobus i kolej.Istotna jest w tym względzie wspomniana wcześniej hierarchiapowiązań: należy zagwarantować dostęp do węzłów PC przedewszystkim z węzłów P, a dopiero w dalszej kolejności z obrębówniewęzłowych. Należy dążyć do podniesienia jakości tego rodzajupowiązań tak, aby dostęp do miejscowości pełniącej rolę węzła PCz obrębów niewęzłowych i węzłów P był możliwy w granicach15-minutowej izochrony dojścia pieszego, dojazdu rowerem lubsamochodem.

Wytyczne dla węzłów poziomu podstawowego centrotwórczego

W przypadku węzłów PC należy uwzględnić istotną konkurencjęze strony usług elektronicznych. Dynamika tego sektora w ostatnichlatach wskazuje, że coraz więcej potrzeb ponadpodstawowychzaspokajanych jest zdanie za pośrednictwem internetu (dotyczy tozarówno usług publicznych jak i komercyjnych). Proces tenw przyszłości będzie się prawdopodobnie nasilał, dlatego ofertawęzłów poziomu podstawowego centrotwórczego po-winnaewoluować, koncentrując się na takich funkcjach, których nie da sięzrealizować w sposób zdalny. Planowanie przestrzenne musiuwzględniać to zjawisko poprzez selekcję tych kategorii przeznaczeniaterenu, które dają największe szanse na wytworzenie atrakcyjnychkoncentracji usług.

W opracowaniu zaprezentowano model wyznaczania węzłówusługowych poziomu podstawowego (P) i podstawowegocentrotwórczego (PC) w powiecie wrocławskim. Określa on zasadylokalizacji i organizacji ośrodków usługowych zapewniającychmieszkańcom odpowiednią dostępność do usług w wymiarzeprzestrzennym.Model ma charakter popytowo-podażowy, a jego centralnymzałożeniem jest przestrzenne powiązanie liczby ludności zamieszku-jącej obręby powiatu wrocławskiego obecnie i w najbliższej przyszłościz odpowiednią ofertą usługową gwarantującą realizację różnegorodzaju potrzeb.Takie ujęcie dwustronnej zależności między popytem ipodażą z uwzględnieniem zagadnień komunikacyjnych prowadzi dowyznaczenia hierarchicznej sieci ośrodków usługowych, zloka-lizowanych w miejscach o optymalnej dostępności przestrzennej.Wskaźniki służące wyznaczeniu węzłów usługowych podzielono na3 komponenty: popyt, komunikację i podaż, przypisując każdemuz nich określoną wagę (odpowiednio 0,3, 0,4 i 0,3). W każdymkomponencie wyróżniono szereg czynników szczegółowych (łącznie12), dla których określono wartości progowe z uwzględnieniemzróżnicowania osadniczego powiatu wrocławskiego, a więc w podzialena strefę do 10 km od granic Wrocławia i powyżej 10 km od granicmiasta.W efekcie wskazano 94 miejscowości posiadające odpowiednipotencjał do pełnienia roli węzłów usługowych poziomu podsta-wowego oraz 38 obrębów posiadających odpowiedni potencjał dopełnienia roli węzłów usługowych poziomu podstawowegocentrotwórczego. Dla każdego węzła wskazano teoretyczny obszarobsługi.Podziału węzłów na podstawowe i podstawowe centrotwórczedokonano na podstawie zakresu oferowanych przez nie usług. Stądw wytycznych planistycznych obu kategoriom węzłów przypo-rządkowano określony program funkcjonalny (w oparciuo przygotowany wcześniej katalog usług), sposób organizacjiprzestrzennej oraz priorytetowe powiązania. I tak, każdy węzełpoziomu P powinien oferować wszystkie usługi zaliczone wg katalogudo usług podstawowych, zaś każdy węzeł poziomu PC powinienoferować większość usług (jeśli nie wszystkie) zaliczonych wg katalogudo usług podstawowych oraz określoną część usług zaliczonych wgkatalogu do usług podstawowych centrotwórczych.Model ma charakter pilotażowy, co oznacza, że:- przyjęta metoda opracowania modelu będzie podlegała weryfikacjiw praktyce planistycznej i może wymagać korekty, w tymuwzględnienia większej liczby uwarunkowań rozwoju usług;- istnieje potencjał do zastosowania go w innych kontekstachprzestrzennych, jednak wymagałoby to szeregu korekt i uzupełnień,zwłaszcza w zakresie danych wejściowych, które w wielu kompo-nentach modelu charakteryzują się dużym uproszczeniem lub opierająsię na założeniach teoretycznych (jak choćby dane liczbowe dotyczącepodmiotów gospodarczych związanych z usługami, a nie obiektyusługowe, czy prognoza demograficzna dla poszczególnych miejsco-wości będąca prostym rozszacowaniem prognozy dla gmin).Mimo tych zastrzeżeń wydaje się, że opracowana metoda stanowiważny krok w kierunku kształtowania systemów usługowychw obszarach funkcjonalnych dużych miast oraz daje narzędzia dozapobiegania dyspersji zabudowy (usługowej i mieszkaniowej).

PODSUMOWANIE


PO

MO

CTE

CH

NIC

ZN

A

Lider projektu:Powiat Wrocławski

Partnerzy projektu:

WojewództwoDolnośląskie

Instytut RozwojuTerytorialnego Gmina Wrocław

Gmina KątyWrocławski Gmina Siechnice Gmina Wołów

Starostwo Powiatowe we Wrocławiuul. Kościuszki 131, Wrocław, tel. 71 722 18 40, 71 722 20 43

Wrocław 2015

studium spójności funkcjonalnej wewrocławskim obszarze funkcjonalnym

Government & Nonprofit