strona 2 - hans von storch

Strona 2

Wywiad przeprowadzony przez Hansa von Storcha oraz Reinharda Dietricha

This is the translation of an interview, originally done in German, by Emil Lesner and Andrzej Witkowski. The translation was made possible through the generous funding by the Dean of the Faculty of Geosciences of the University of Szczecin, Poland.

The interview is publicly accessible without costs on the internet platform Researchgate.net. The German original is at https://www.researchgate.net/publication/321878537_Jan_Harff_-_zwischen_Welten

and the English translation at https://www.researchgate.net/publication/323538062_Jan_Harff_-_Between_Worlds. Later in 2018 two additional translation will become available, in Russian and in Chinese.

Strona 3


Zasługi Jana Harffa,

kierownika katedry w Instytucie Badań Morza Bałtyckiego w Warnemünde. profesora geologii morza w Uniwersytecie w Greifswaldzie oraz profesora Uniwersytetu Szczecińskiego.

„Durch ferne Welten und Zeiten” („Przez odległe czasy i odległe światy“), tytuł wydanej w 1936 roku monografii Milutina Milankovitscha można z powodzeniem odnieść do osoby Jana Harffa, który dzięki publikacjom naukowym na temat strefy brzegowej oraz wahań poziomu morza znalazł własną drogę do świata nauk geologicznych. Jest on aktywnym wędrowcem pomiędzy światami (polityki, nauki i kultury), którego osobowości nie można zrozumieć bez odniesienia się do jego długoletniego związku z jego żoną i partnerką Angeliką.

Gdy się pozna go bliżej, od razu można ze zdziwieniem zauważyć, że początkowo kształcił się w NRD jako pracownik w zakresie konstrukcji z betonu, co nie przeszkodziło mu później podjąć studia (od roku 1964 na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie, zaś po reorganizacji uniwersyteckich nauk geologicznych NRD zdobył dyplom geologa oraz doktorat na Uniwersytecie w Greifswaldzie). Po okresie różnych, z akademickiego punktu widzenia ważnych zajęć, został zatrudniony w CIFZ (Centralny Instytut Fizyki Ziemi w Akademii Nauk NRD w Poczdamie). Dzięki temu mógł rozwinąć własną niezależną dyscyplinę badawczą, a w roku 1986 objął stanowisko kierownika Zakładu Geologii Matematycznej.

Stało się to na kilka lat przez wielkim przełomem, który swoim zasięgiem ogarnął NRD oraz Republikę Federalną Niemiec. Niestety, wszystkich naukowców z byłej NRD zmuszono do poddania się ocenie, która dawała ogromne wpływy Radzie Naukowej. Jan Harff został „pozytywnie oceniony”. Nieco wcześniej zaś datuje się początek, pod wpływem Eugena Seibolda, jego zachwytu nad „geologią morza”. Po upadku muru berlińskiego i likwidacji CIFZ został zatrudniony jako Kierownik grupy badawczej w Instytucie Badań Morskich Akademii Nauk w Warnemünde, który z rekomendacji Rady Naukowej w roku 1992 przekształcono w Instytut Badań Morza Bałtyckiego w Warnemünde. W roku 1993 Harff został powołany na stanowisko profesora geologii morza na Uniwersytecie w Greifswaldzie. „Uczestniczyłem wtedy w tworzeniu GEOMARU, tzn. Centrum Badań Geologii Morza na Uniwersytecie Christiana Albrechta w Kilonii miałem już świadomość, że nawet przed upadkiem muru nasze kontakty z Instytutem Badań Morskich w Warnemünde oraz z rosyjskimi placówkami badawczymi były obiecujące. Duże znaczenie wówczas miało wprowadzenie zachodniej taryfy BAT odnośnie wynagrodzeń w Instytucie Badań Morza Bałtyckiego oraz udział pracowników tego Instytutu w ekspedycji statku badawczego POLARSTERN na Morze Norweskie, gdzie przejęli nadzór nad pracą części laboratoriów sedymentologicznych. W tym samym czasie wprowadzono we wschodnich Niemczech zachodnią markę jako nową, wspólną walutę, a myśli naszych nowych kolegów wędrowały ku ich rodzinom, podczas gdy my próbowaliśmy ich zapewniać, że wszystko będzie dobrze.”

Strona 4


W roku 2008 Jan Harff przeszedł na „pracowitą emeryturę” obejmując stanowisko profesora na Uniwersytecie Szczecińskim oraz profesora wizytującego w Chinach i do dziś nadzoruje wiele projektów naukowych z dziedziny geologii morza i badań strefy brzegowej. Wielokrotnie był też odznaczany, np. w roku 1986, w czasach NRD, medalem Abrahama Gottloba Wernera z zakresu nauk geologicznych, w roku 2010 medalem Serga von Bubnoffa Niemieckiego Towarzystwa Geologicznego oraz w roku 2017 za swoje wybitne osiągnięcia jako redaktor Encyklopedii Geologii Morskiej „Encyclopedia of Marine Geosciences” nagrodą Mary B. Ansari, Best Research Resource Award Amerykańskiego Towarzystwa Geologicznego Geoscience Information Society. Nagroda ta została wręczona podczas dorocznej konferencji Geological Society of America w Seattle. Rozległe dokonania Jana Harffa są potwierdzeniem jego szerokich zainteresowań badawczych, działalności twórczej oraz, ze względu na współautorów licznych publikacji naukowych, jego międzynarodowych kontaktów, które rozwijał podczas swoich pobytów w Wietnamie, USA, Rosji, obok tych w Chinach i Polsce.

Jan Harff jest buduje mosty pomiędzy krajami, kulturami i dyscyplinami naukowymi, często towarzyszy mu jego żona Angelika i który wspólnie z nią podjął i zrealizował wiele przedsięwzięć. Pomimo swojej otwartości na świat oraz ze względu na swoje wielkie przywiązanie do Meklemburgii uczynili oni także wiele dobrego dla rozwoju życia kulturalnego w Güstrow. Świadczy o tym m.in. ich wielokrotna obecność w lokalnej, a także regionalnej prasie. Budowa współpracy między Meklemburgią (Güstrow) a Polską (Szczecin), o którą Harff wraz żoną zabiegali i którą kształtowali, stanowi istotny dowód dobrych sąsiedzkich relacji między Polską a Niemcami.

Listopad 2017

Jörn Thiede (St. Petersburg/ Kilonia)

Strona 5


Od wydawcy

Upłynęło już ponad 20 lat od czasu, kiedy Hans von Storch wraz ze swoimi współpracownikami zaczął przeprowadzać wywiady z uznanymi naukowcami. Pierwszym wywiadem była przeprowadzona w 1996 roku rozmowa z Hansem Hinzpeterem, Prezentowany tu jest ósmym z kolei. Prawie wszyscy rozmówcy von Storcha byli geologami mającymi za sobą długą i imponującą karierę. To właśnie ich można określić mianem świadków wydarzeń, które często miały miejsce w dalekiej przeszłości, a które silnie oddziałują na naszą teraźniejszość. Te „relacje świadków” są wartościowe, ponieważ pozwalają młodym zrozumieć, dlaczego wiedza i świat jest taki, a nie inny, a nauka nie jest jedynie zbiorem mądrości, lecz procesem społecznym, który został opisany przez George’a Philandera w następujący sposób: „Science is organized skepticism, a strange religion that demands of its congregation a firm commitment to the continual testing of all observational and theoretical results. The tests permit no compromises, are not democratic – if 99% of all scientists are in agreement, then they are not necessarily right -- and produce results that, in the long run, are objective, independent of ethnicity, race, gender, religion, values etc.” „nauka jest zorganizowanym sceptycyzmem, dziwną religią która wymaga od swoich wyznawców stałego zaangażowania w ciągłe testowanie wszystkich doświadczalnych i teoretycznych wyników. Eksperymenty nie pozwalają na kompromisy, nie są demokratyczne – jeśli 99% wszystkich uczonych zgadza się ze sobą, niekoniecznie oznacza to, że mają oni w rację – i dostarczają wyników, które w długiej perspektywie czasowej, są obiektywne, niezależne od narodowości, rasy, płci, religii, wartości, itp.”

Publikowane przez nas wywiady są przeprowadzane według tego samego scenariusza – nie chodzi tu o prawdę, lecz o odczucia naszych świadków. Nie jest więc bardzo istotne to, jak było, lecz o to, jak przeżywali to nasi świadkowie. Istnieje więc możliwość, że inni ludzie te same procesy i okoliczności postrzegali w odmienny sposób. Nasi rozmówcy mają też kontrolę nad tym, co znajdzie się w danym wywiadzie – wszystkie ich wypowiedzi zawarte w wywiadach zostały przez nich przeczytane i autoryzowane.

Tym razem wraz prof. Reinhardem Dietrichem, geodetą z Drezna, o udzielenie wywiadu poprosiłem Jana Harffa. Jan Harff był postrzegany przeze mnie jako badacz strefy brzegowej, z którym współpracowałem szczególnie w kontaktach z Polakami, natomiast prof. Dietrich służył mi pomocą w kwestiach geologicznych, aby można było lepiej uporządkować w wywiadzie dwa aspekty działalności Harffa, tj. geologię basenów morskich i badania nad linią brzegową. Dodatkowo zaangażowaliśmy też prof. Jörna Thiede, który napisał przedmowę na cześć Jana Harffa.

Nasz wywiad w przeważającej mierze odbywał się w formie pisemnej z dwoma długimi spotkaniami i prowadzony był w języku niemieckim. Planujemy jednak tłumaczenia: obok polskiego na język rosyjski, angielski i chiński.

Tematem rozmowy była jedynie nauka, jej własna dynamika, ale też jej warunki w zmieniającym się środowisku politycznym. Pominęliśmy kwestie osobiste.

Strona 6


Wyjątkowe w przypadku Jana Harffa są jego naukowe początki w NRD, kiedy chciał studiować architekturę, odbył praktykę przy konstrukcjach betonowych i otrzymał stanowisko geologa w Akademii Nauk. Po upadku muru berlińskiego w 1989 roku, przy wdrożeniu zachodnich tradycji tworzenia nauki, udało mu się zaaklimatyzować w dziedzinie geologii morza – lub lepiej w badaniu strefy brzegowej. Były to dwa odmiennie funkcjonujące światy. Później Harff zaangażował się w odkrywanie kolejnych światów nauki – mianowicie tego w Polsce (dokładniej rzecz ujmując w Szczecinie) oraz w Chinach, gdzie zyskał wielkie uznanie jako kolega i kierownik projektów. Budowniczy mostów pomiędzy światami – jest to niewątpliwie pasją Jana – także pomimo tego, że w głębi serca jest Meklemburczykiem ze swoją małą ojczyzną w Güstrow.

Most Długi (Lange Brücke) w Szczecinie. Obraz autorstwa Alexandra Dettmara, rok 2009.

Problemem był dla nas także tytuł niniejszego wywiadu. Pierwszą propozycją było: „Jan Harff – wędrowiec pośród światów”. Jan zwrócił nam jednak poniższą uwagę, a my doszliśmy do wniosku, że podsumowuje to w interesujący sposób jego myślenie: „No tak, przez całe moje życie wędrowałem i robię to nadal. Jednak nie czynię tego dla samej wędrówki, jak można by było przypuszczać po przeczytaniu tego tytułu. Robię to ze względu na pragnienie dokonania czegoś, co byłyby wspólne nam wszystkim (zaczerpnięte z myśli Willy’ego Brandta). U podstaw tego życzenia leżą jednak bolesne przeżycia rozłąki – w rodzinie (moi rodzice rozdzielili się w wyniku zawirowań wojennych) i we własnym kraju. Przez całe moje życie wyczuwałem to życzenie, próbowałem odnajdować ścieżki wspólne dla poglądów naukowych (regionalna klasyfikacja), krajów (moja praca w Rosji, USA i Polsce) lub kultur (Chinach), aby nimi podążać.

Przyciąga mnie napięcie między prawdziwymi i pozornymi przeciwieństwami. Sam siebie postrzegam bardziej jako prekursora lub konstruktora mostów (jako, że był czas gdy chciałem

Strona 7


zostać architektem), a dopiero później jako osobę, która podąża wytyczonymi już ścieżkami. Dlatego publikowałem w zespołach międzynarodowych, i przekazując darowizny książkowe (biblioteka mojej matki – kulturoznawczyni – znajduje się od roku 1991 w bibliotece Uniwersytetu w Kansas, a biblioteka mojego dziadka – był lekarzem – jest obecnie częścią zbiorów Uniwersytetu Szczecińskiego) starałem się tworzyć fundamenty pod budowę mostów, z których w przyszłości, mam nadzieję, będą korzystać inni. Chińska Nagroda Narodowa „International Science and Technology Cooperation Award”, którą otrzymałem w roku 2014, ma również z tego powodu szczególną wartość. Polska jako nasz bezpośredni sąsiad nie jest ważny dla mnie jedynie jako kraj partnerski. Uważam także, że jako Europejczycy powinniśmy starać się o utrzymanie jednolitych obszarów kulturowych – dla mnie na przykład takim obszarem jest Pomorze. M.in. z tego względu zainicjowałem wraz z moją żoną Angeliką w roku 2009 wystawę malarza Alexandra Dettmara w Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie. Nosiła ona tytuł „Z Greifswaldu do Szczecina” i miała zadanie opisywać nie naszą drogę, lecz przynależność do Europejskiego Obszaru Kulturowego.”

Od siebie jako od redaktora, nie mam nic więcej do dodania.

27. listopada 2017, Hamburg – Hans von Storch

Strona 8


WYWIAD

Podczas przygotowań do wywiadu (z prawej do lewej strony): Jan Harff, Hans von Storch, Angelika Harff i Reinhard Dietrich. Na wyspie Poel w lipcu 2017

Strona 9


Pozwól Jan, że zaczniemy od przeglądu różnych etapów Twojego życia zawodowego.

Moje życie zawodowe jest mocno związane z politycznym rozwojem Niemiec i Europy po Drugiej Wojnie Światowej. Maturę zdałem w roku 1961 w meklemburskim (wschodnioniemieckim) mieście Güstrow w ówczesnym NRD. Chciałem wówczas studiować architekturę na Politechnice w Berlinie Charlottenburgu. Po tym, jak w sierpniu 1961 zamknięto granice i tym samym dosłownie zabudowano mi drogę na berlińską Politechnikę, została mi tylko możliwość otrzymania miejsca na uczelni w NRD poprzez wykonywanie działalności praktycznej. Rozpocząłem naukę konstrukcji betonowych we wschodniej części Berlina, którą ukończyłem w roku 1963 jako pracownik wykwalifikowany.

Wycinek z czasopisma „Der Bagger“, organu zakładowej organizacji partyjnej Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności Państwowego Przedsiębiorstwa Budownictwa Podziemnego w

Berlinie. Wydanie z 1. Stycznia 1963 dla uczczenia VI. Dnia Partyjnego Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności. J. Harff jako członek brygady budowlanej Marquardt

Strona 10


Ze względu na doświadczenia wynikające z podejmowanych w tym czasie prac budowlanych, a w szczególności prac architektonicznych w NRD, zmieniłem swoje zainteresowania zawodowe na nauki przyrodnicze, z czego najbardziej atrakcyjna wydawała mi się geologia. Musiałem jednak spędzić jeszcze jeden rok przygotowawczy do studiów jako geolog w jednym z przedsiębiorstw geologicznych w Berlinie, zanim w roku 1964 zostałem dopuszczony do studiów w renomowanym Instytucie Geologicznym na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie.

Studenci geologii na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie podczas praktyki geodezyjnej w Brand-Erbisdorf (Saksonia), rok 1965, J. Harff w środku

Przewrót polityczny roku 1968 w Niemczech Zachodnich miał w NRD odwrotne w swoich skutkach zadekretowane reformy. Do wspomnianych reform należała restrukturyzacja szkolnictwa wyższego i krajobrazu naukowego. W NRD przeżyliśmy więc zapowiadaną odgórną rewolucję: jako utworzenie tzw. sekcji naukowych1 na uniwersytetach i tzw.

1 „Sekcjami” określano na uniwersytetach Instytuty odpowiadające tzw. Instytutom Centralnym Akademii Nauk NRD. Do nauk geologicznych zaliczano wówczas paleontologię, geofizykę i mineralogię. Geologia była również w ofercie studiów geograficznych na Uniwersytetach w Berlinie i

Strona 11


Instytutów Centralnych w Akademii Nauk NRD, które miało doprowadzić do przezwyciężenia barier dyscyplinarnych i zwiększenia efektywności gospodarczej nauki. Dla geologii ten proces był o tyle dramatyczny, że łączył się on z zamknięciem wszystkich geologicznych, paleontologicznych, mineralogicznych i geofizycznych instytutów oraz z utworzeniem jedynie dwóch sekcji nauk geologicznych, a więc sekcji Nauk Geologicznych na Uniwersytecie w Greifswaldzie oraz w Akademii Górniczej w saksońskim Freibergu. Osoby studiujące i prowadzące zajęcia na innych uniwersytetach zostały odgórnie przydzielone do tych sekcji. Dla mnie i innych geologów z Berlina oznaczało to przeprowadzkę do Greifswaldu, gdzie w roku 1969 otrzymałem dyplom.

1„Sekcjami” określano na uniwersytetach Instytuty odpowiadające tzw. Instytutom Centralnym Akademii Nauk NRD. Do nauk geologicznych zaliczano wówczas paleontologię, geofizykę i mineralogię. Geologia była również w ofercie studiów geograficznych na Uniwersytetach w Berlinie i Halle. Dla mnie jednak istotny był fakt, że na Uniwersytecie w Lipsku w sekcji fizyki zachowano geofizykę jako przedmiot badawczo-dydaktyczny, co było później dla mnie źródłem współpracy.

Pracę dyplomową przygotowałem z zakresu geochemii osadów, mając na celu dostanie się na studia doktoranckie w ówczesnym Instytucie Badań Morskich Akademii Nauk NRD, aby móc zająć się tematyką sedymentologiczną na przykładzie obszarów południowego Bałtyku. Nic jednak z tego nie wyszło, ponieważ z „powodów polityczno-kadrowych” nie otrzymałem zezwolenia potrzebnego do udziału w ekspedycji morskiej, która wiązała się z opuszczeniem morskiej granicy NRD.

Po roku pracy jako geolog złóż w rejonowym Urzędzie Geologicznym (odpowiednik Krajowego Urzędu Geologicznego) powróciłem jako doktorant do Sekcji Nauk Geologicznych Uniwersytetu w Greifswaldzie i napisałem pod kierunkiem Profesora Geralda Peschela pracę doktorską z zakresu geologii matematycznej, w której opracowałem postępowanie klasyfikacyjne w celu wyodrębnienia potencjalnych miejsc gromadzenia ropy naftowej na wyspie Rugia w okresie karbońskim na podstawie danych z pomiarów geofizycznych w otworach wiertniczych. Pracę doktorską obroniłem w roku 1974 i niedługo potem powróciłem do rejonowego Urzędu Geologicznego w Rostocku, skąd w roku 1977 przeniosłem się do Centralnego Instytutu Fizyki Ziemi (CIFZ) Akademii Nauk NRD. To tam założyłem najpierw w Berlinie, a później w Poczdamie Oddział Geologii Matematycznej.

Halle. Dla mnie jednak istotny był fakt, że na Uniwersytecie w Lipsku w sekcji fizyki zachowano geofizykę jako przedmiot badawczo-dydaktyczny, co było później dla mnie źródłem współpracy.

Strona 12


Angelika i Jan Harffowie 3. Października 1990 podczas Dnia Zjednoczenia Niemiec przed budynkiem Reichstagu w Berlinie

W miejsce CIPZ powołano w Poczdamie Geologiczne Centrum Badawcze (GFZ), które przejęło w swoje struktury Oddział Geologii Matematycznej i przemianowało go na „Grupę Projektową Modelowania Geologicznego”. Ubiegałem się o stanowisko kierownika tej Grupy, na które zostałem przyjęty 1. stycznia 1992 roku. Pracowałem tam jedynie trzy miesiące, ponieważ w międzyczasie w Warnemünde w miejsce Instytutu Badań Morskich Akademii Nauk NRD powołano Instytut Badań Morza Bałtyckiego, jako instytucja tzw. Niebieskiej Listy i rozpisano konkursy na nowe miejsca pracy. Między innymi na kierownika sekcji „Geologia Morza”, o które również się ubiegałem z pozytywnym skutkiem i które zaproponowano mi w kwietniu 1992 roku.

Strona 13


Geologia matematyczna powstała w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych niezależnie od siebie na zachodzie (głównie w USA i Francji) i w ówczesnym Związku Radzieckim, w związku z czym można było mieć nadzieję na dalszą matematyzację geologii i jej teoretyczno-metodyczny rozwój. Tak było również w NRD, gdzie wspierano rozwój tej dyscypliny, głównie mając nadzieję na optymalizację eksploatacji złóż geologicznych (głównie węglowodorów). W CIFZ dano mi wolną rękę w doborze ekipy badawczej, do której zaangażowałem również współpracowników z firm zajmujących się rozpoznaniem geologicznym oraz z Uniwersytetu w Lipsku. Ze wspomnianą ekipą opracowaliśmy model basenu północnoniemiecko-polskiego w odniesieniu do perspektywiczności występowania gazu ziemnego w złożach czerwonego spągowca2. Praca była o tyle atrakcyjna, że dysponowaliśmy dostępem do danych rozpoznania geologicznego na temat występowania bogactw naturalnych w obrębie basenu północnoniemiecko-polskiego, ponieważ obszar NRD był jednocześnie terenem koncesyjnym dla rozpoznania geologicznego. Podpisana 31.12.1991 umowa o zjednoczeniu Niemiec zakończyła nie tylko istnienie tzw. Instytutów Akademii, lecz także oznaczała zerwanie umów z pracującymi tam naukowcami.

W ten sposób zamknął się krąg moich zawodowych planów, w wyniku czego do instytutu zajmującego się badaniami morskimi, na co wyrażałem chęć w 1969 roku, dotarłem z opóźnieniem 23 lat. W ujęciu metodologicznym zmiana miejsca pracy z Poczdamu na Warnemünde nie była wyrazem zmiany kierunku zainteresowań naukowych, dzięki temu, opracowane i stosowane wcześniej przeze mnie modele tworzenia się basenu paleozoicznego mogłem teraz używać do opisu procesów zachodzących w morskich basenach późnego czwartorzędu oraz współczesnych.

To właśnie zagadnienia interdyscyplinarne dotyczące badań procesów brzegowych na styku nauk podstawowych i stosowanych szczególnie mnie fascynowały. Ten urok jest szczególnie i bezpośrednio doświadczany podczas wycieczek terenowych na wybrzeże morskie. Wykorzystywałem to przede wszystkim podczas moich zajęć jako profesor na Uniwersytecie w Greifswaldzie, aby przyciągać studentów do naszego zawodu geologii morza.

Moja działalność naukowo-badawcza w Instytucie Badań Morza Bałtyckiego w Warnemünde dała mi długo oczekiwaną wielką swobodę w badaniach i nauczaniu. Mogłem tym samym wykorzystać swoje nabyte jeszcze przed zjednoczeniem znajomości w Europie Północnej i Wschodniej w celu realizacji projektów badawczych oraz nauczania akademickiego w obrębie całego obszaru Morza Bałtyckiego.

2 Czerwony spągowiec to stratygraficzny poziom permu, podczas którego przed około 270 milionami lat na obszarze dzisiejszej północnej części Niemiec tworzyły się piaski. W ich porach można dzisiaj odnaleźć gaz ziemny. Złoża w Altmark wykorzystywane były w tym samym stopniu zarówno przez NRD, jak i przez RFN. Koncepcja polityki energetycznej NRD bazowała na wykorzystaniu oprócz węgla brunatnego pokładów gazu ziemnego. Tym samym „perspektywiczność”, czyli oczekiwanie na wystąpienie konkretnych bogactw naturalnych, miała ogromne znaczenie dla ekonomicznej i politycznej egzystencji NRD.

Strona 14


Jan Harff ze studentami geologii Uniwersytetu w Greifswaldzie podczas jednej z wypraw terenowych na plażę Morza Bałtyckiego w pobliżu miasta Kühlungsborn w semestrze letnim

2007 roku

Do tego doszła także współpraca i gościnna profesura w USA, później w Wietnamie i dalej szczególne relacje z Chinami.

Zjednoczenie Europy przyniosło nam nowe możliwości współpracy międzynarodowej. I tak po odejściu na emeryturę w 2008 roku w Niemczech mogłem bez problemu przyjąć polskie zaproszenie do Szczecina, gdzie nadal pracuję jako profesor geologii morza w Instytucie Nauk o Morzu Uniwersytetu Szczecińskiego. Więcej o tym później.

Studia geologiczne nie były w latach 60. Twoim pierwszym życzeniem. Jak do tego doszło, że zacząłeś studiować i jak rozpoczął się Twój zachwyt geologią morza, który, jak wiemy, zmaterializował się dopiero po Zjednoczeniu Niemiec?

Przed budową muru berlińskiego w roku 1961, jeszcze za czasów uczniowskich w Berlin-Tiergarten, miałem okazję widzieć ekspozycje Międzynarodowej Wystawy Budowlanej (IBA 1957), podczas której wszyscy znani wtedy architekci przedstawiali swoje dzieła. To właśnie wtedy miałem okazję podziwiać konstrukcję domu mieszkalnego stworzoną przez brazylijskiego architekta Oscara Niemeyera –stworzył on budynek w sposób innowacyjny

Strona 15


przy pomocy nowoczesnego i funkcjonalnego betonu. Stało się to dla mnie inspiracją do wyboru zawodu architekta. Pociągało mnie w tym zawodzie połączenie techniki budowania z tworzeniem konstrukcji, ekonomią oraz socjologią. Na miejsce studiowania wybrałem – granice między wschodem i zachodem były wówczas jeszcze otwarte – wraz z Uniwersytetem Technicznym (wcześniej Wyższa Szkoła Techniczna) w Berlinie-Charlottenburgu, uczelnię której wydziały związane z budownictwem nawiązywały do tradycji Berlińskiej Akademii Budownictwa Schinkela. To właśnie tam chciałem studiować. Z tych planów jednak nic nie wyszło, ponieważ 13. sierpnia 1961 roku, czyli krótko po mojej maturze, w Niemczech postawiono szczególną konstrukcję – Mur Berliński. Ta oto budowla zablokowała mi – obywatelowi Berlina Wschodniego – wstęp na Uniwersytet Techniczny w Berlinie-Charlottenburgu. Musiałem więc zrewidować własne plany i podjąłem praktykę w konstrukcjach betonowych z nadzieją, że to ona umożliwi mi dostanie się na studia w NRD. Dzięki temu poznałem również na własnej skórze realia zawodu architekta w NRD i zrozumiałem, że punkty styczne między nim, a polityką i ekonomią są tak wielkie, że nie można sobie pozwolić na wolną oraz kreatywną pracę. Kreatywność w zawodzie architekta w NRD była kwestią drugoplanową, podczas gdy masowa produkcja według schematu budynków mieszkalnych i przemysłowych miała pierwszeństwo.

Zacząłem więc szukać swojego celu zawodowego w kręgu nauk przyrodniczych, co doprowadziło mnie do geologii, która ze względu na osobliwości redukcjonistycznego podejścia3 kładzie względnie wysoki nacisk na intuicję, nawet jej wymaga. Zainicjował to podejście pewien charyzmatyczny geolog i dziennikarz naukowy Harro Hess przedstawiając mi zawód geologa jako coś atrakcyjnego. Wybór geologii był więc w moim przypadku racjonalny. Stosunek emocjonalny do tej dziedziny nauki nabyłem oczywiście poprzez pracę w terenie, ale również poprzez lekturę książki Hansa Cloosa „Gespräch mit der Erde” („Rozmowa z Ziemią”), w której autor w sposób poetycki opisuje swoją geologiczną podróż dookoła świata, przy pomocy fantastycznych rysunków przedstawia kinematykę powstawania struktur geologicznych i definiuje problemy, które wymagają dalszych badań. Podziw dla teorii i odkryć geologicznych zawdzięczam Serge’owi von Bubnoff, który wykładał w Instytucie Geologii Uniwersytetu Humboldta w Berlinie. Osobiście nie dane mi było go jednak poznać. Do dziś pozostaję pod wpływem jego prac. Przed snem wkładałem egzemplarz jego książki „Grundproblemen der Geologie” („Podstawowe problemy geologii”) pod poduszkę. W książce tej definiuje on ogólne cele, problemy i możliwości uzyskiwania nowych odkryć w dziedzinie geologii: książka ta do dziś wskazywała mi właściwy kierunek w pracy geologa.

3 Mam tu na myśli wszelkie procesy geologiczne, które począwszy od pewnych cech skał lub większej części skorupy ziemskiej prowadzą do ściśle określonych warunków kształtowania się środowiska naturalnego (por. m.in. prace Bubnoffa 1954 oraz Chrobok et al. 1979). Powyższy proces, ze względu na jego długotrwałość trudno jest zauważyć, jednak można utworzyć pewien model, który pokazywałby, że reguły tworzenia się skorupy ziemskiej opierają się na stałych czynnikach, które trwają niezmiennie na osi czasu. Tego typu przypuszczenia nie są jednak oparte na pewności, ponieważ występowanie procesów, o których tutaj mowa leży w granicach prawdopodobieństwa.

Strona 16


Mój zachwyt geologią morza rozbudził natomiast inny geolog: Eugen Seibold. Był on wtedy jeszcze profesorem w Kilonii, który przyjechał w 1965 roku do Berlina, aby wygłosić w naszym Instytucie wykład na temat prac geologicznych na Morzu Północnym. Wykład ten wzbudził we mnie pewne życzenie, które nigdy już miało nie zostać stłumione: zostać geologiem morza. Eugen Seibold opisywał w nim sposób, w jaki można było określić wiek rdzeni osadów morskich na podstawie znajdujących się w nich drobinek węgla, które uwalniane są z kominów statków parowych do atmosfery, aby później być częścią osadów zdeponowanych na dnie morskim.

Prof. Dr. Eugen Seibold (1918 – 2013)

Było to połączeniem przestrzeni morskiej jako obszaru działania zawodowego i skomplikowanych kwestii przyrodniczych – określanie wieku osadów – które dawały się opisać na drodze wnioskowania redukcjonistycznego w odniesieniu do socjoekonomicznego rozwoju przestrzeni badawczej, tzn. uprzemysłowienia Europy, co mnie niezwykle fascynowało. W rzeczywistości był to wówczas zachwyt, na realizację którego moja decyzja

Strona 17


miała minimalne szanse. Wszystko bowiem przemawiało przeciw temu wyborowi: perspektywa znalezienia pracy jako badacz morza była w malutkim NRD mocno ograniczona. Dodatkowym utrudnieniem był fakt, że właśnie zbudowano berliński mur, którego zadanie polegało na utrudnieniu obywatelom NRD opuszczenia państwa, a pozwolenie na podróże (zwłaszcza morskie) dostawali jedynie wybrani „kadry” pracownicy. Mimo tego udało mi się sprawić, że Otto Kolp (wówczas kierownik Grupy Badań Dna Morskiego w Instytucie Badań Morza w Warnemünde) zaproponował mi stanowisko doktoranta. Tak się złożyło, że już jako student miałem okazję z nim rozmawiać, a pracowałem u niego jako praktykant. Problem polegał na tym, że ze względów polityczno-kadrowych nie mogłem skorzystać z przedłożonej mi propozycji. Pomimo przeszkód, jakie tworzyło NRD, nie porzuciłem swojego marzenia, a jedynie zdecydowałem się zrealizować je w sposób bardziej skomplikowany, czyli wybierając okrężną drogą poprzez geologię matematyczną. Zakładałem wtedy, że w tym zawodzie będę miał także możliwość rozwoju naukowego pomimo braku pozwolenia na wyjazdy służbowe. Wszystko czego potrzebowałem to dobre biblioteki i technika obliczeniowa. Było przy tym dla mnie jasne, że umiejętności modelowania będą przydatne we wszystkich dyscyplinach nauk geologicznych. Inna sprawa, że moje zainteresowanie geologią matematyczną także było spore, z tego względu już podczas studiów wierzyłem, w kwantyfikację jako proces niezbędny dla dalszego rozwoju geologii. Oczywiście oprócz tego potrzebne były także dane, a tych mi nie brakowało, jako że uczestniczyłem we wspomnianym wyżej programie poszukiwania ropy naftowej i gazu ziemnego. Potrzebowałem więc jedynie aktywnie działać, nie tracąc przy tym z oczu pracy w badaniach morza i czekając na swoją szansę.

Statek badawczy „Profesor Albrecht Penck“ Instytutu Badań Morza Bałtyckiego w

Warnemünde

Strona 18


Szansa ta zaistniała wówczas gdy po zjednoczeniu Niemiec rozpisano w Instytucie Badań Morza Bałtyckiego konkurs na „moje” stanowisko. Ubiegałem się o nie jako człowiek z zewnątrz i zostałem zaakceptowany, mimo braku doświadczeń na morzu poza praktyką sportowo-żeglarską. Wspomniane doświadczenia mogłem zbierać później podczas licznych rutynowych wypraw na statku badawczym „Profesor Albert Penck”.

Jego ówczesny kapitan Ottfried Albrecht, dla którego mam ogromny szacunek, tak mnie wytrenował metodą learning-by-doing, że później nie było mi ciężko pracować jako kierownik ekspedycji na większych statkach, np. „Posejdon”, ”Heincke”, „Petr Kottsov” czy „Maria S. Merian”. Ukoronowaniem mojej kariery w Niemczech była odbyta w roku 2007 podróż do Zachodniej Grenlandii na pokładzie statku badawczego „Maria S. Merian” dowodzonego przez kapitana Friedhelma von Staa.

Opowiadałeś nam o” modelowaniu” w geologii. Za terminem „model” kryją się jednak różne dyscypliny i koncepcje. Czy zechciałbyś nam opowiedzieć, czym dla Ciebie jest model, jak jest zbudowany, jak zademonstrować jego przydatność i jakie korzyści można przy jego pomocy osiągnąć?

Termin „model“ trzeba w zasadzie rozumieć bardzo ogólnie. Przykładowo jako model rozumiana jest prosta hipoteza, polegająca na tym, że w danym (niezaburzonym) profilu osadowym ułożenie osadów jeden nad drugim odzwierciedla ich czasowe następstwo. Taki model określamy „podstawą stratygrafii”. Aby móc go jednak zaakceptować Nicolaus Steno (1638-1686) musiał dojść do wniosku, że osady tworzą się na zasadzie opadających liści. Oprócz tego istnieje również wiele innych modeli, które są tworzone także w sposób matematyczny. Decydujące były praktyczne skutki użycia modeli matematycznych w latach 70. minionego stulecia podczas rozpoznawania występowania ropy naftowej i gazu ziemnego. W rozpoznaniu dziś zasadniczo używa się modeli powstawania basenów sedymentacyjnych, akumulacji skał macierzystych oraz skał złożowych, tworzeniu węglowodorów z frakcji organicznej osadów a także podczas planowania odwiertów eksploracyjnych i produkcyjnych. Sukces tego typu modeli polega przede wszystkim na tym, że baseny osadowe postrzegane są jako pewne zamknięte systemy, co ułatwia określenie warunków granicznych. Dodatkowo zachodzi też ruch obniżający skorupy ziemskiej, akumulacja osadów, która w wyniku działania stresu termicznego prowadzi do przekształcenia materii organicznej i migracji płynnych i lotnych węglowodorów, które dają się względnie łatwo odzwierciedlić w sposób matematyczny i obliczyć przez programy komputerowe. Z pomocą tego typu dopasowanych przestrzennie i czasowo modeli można z powodzeniem stworzyć scenariusze powstawania, migracji i magazynowania węglowodorów, które później będą efektywnie wspierać geologów w obliczaniu potencjału surowcowego (ich perspektywiczności) oraz pomagać w podejmowaniu decyzji dotyczących potrzeb zastosowania odwiertów. W porównaniu do kosztów odwiertów, które idą w miliony dolarów, ocena tego typu danych przy pomocy modelowania matematycznego wypada tak opłacalnie, że różne przedsiębiorstwa stosują ją chętniej niż odwierty. Skuteczność danego

Strona 19


modelu można przy tym łatwo zmierzyć: mianowicie poprzez baryłki ropy naftowej. Tego ostatniego typu kontroli jakości nie pozwolono nam jednak przeprowadzić dla naszego modelu opracowanego w Instytucie Fizyki Ziemi w Poczdamie. W roku 1990 wyróżniliśmy (w dotychczas nieopublikowanych raportach) tereny północnozachodniej Meklemburgii i graniczące z nimi obszary Zatoki Meklemburskiej jako „perspektywiczne” dla gazu ziemnego. Rozpad NRD zmienił także wymagania koncesyjne i żadne przedsiębiorstwo naftowe nie zdecydowało się na prowadzenie odwiertów na rekomendowanych przez nas terenach.

Czy możesz coś powiedzieć o technice obliczeniowej, którą wówczas stosowaliście? Był to bowiem jeszcze czas komputerów centralnych; od kiedy mieliście dostęp do terminali biurkowych i komputerów osobistych?

Nasze prace zaczęliśmy w tzw. batch processing (przetwarzanie wsadowe). Stosowaliśmy wtedy wielki sowiecki procesor BESM 6, który był dostępny w Akademii Nauk w NRD. Było to urządzenie, które zajmowało przestrzeń niewielkiego supermarketu i miało osiągnięcia porównywalne z dzisiejszymi lepszej jakości komputerami osobistymi. Proces liczenia był czasochłonny a praca odbywała się także w nocy. Pierwsze komputery osobiste otrzymaliśmy pod koniec istnienia NRD. Był to sprzęt, który znajdował się na listach COCOMu, nie znam jednak drogi, jaką przebyły komputery zanim znalazły się w naszych laboratoriach. (Na zdjęciach można zobaczyć jeden z tych komputerów. Plakat na ścianie wskazuje na większą swobodę pracy w NRD w latach 80.). W roku 1990 sprzedaliśmy swoje oprogramowanie do zachodnich przedsiębiorstw naftowych. To zapewniło nam dewizy np. na podróże i poważanie w kierownictwie Akademii.

Jan Harff z geologiem dr Peerem Hothem, matematykiem dr Jörnem Springerem z Oddziału Geologii Matematycznej Centralnego Instytutu Fizyki Ziemi podczas rozwoju

oprogramowania w roku 1990

Strona 20


Powróćmy do studiów w NRD. Studiowanie dla młodych ludzi wywodzących się ze środowiska mieszczańskiego nie było w NRD czymś oczywistym. Jak ominąłeś tę przeszkodę?

Poruszyliście złożone zagadnienie. W NRD narzucane były limity studentów z różnych warstw społecznych, ponieważ pochodzenie studentów powinno odzwierciedlać uwarstwienie ludności. Przez to dzieciom nauczycieli akademickich, rzemieślników i przedsiębiorców (którzy żyli również w NRD) generalnie było trudniej otrzymać miejsce na uczelni niż przedstawicielom klasy robotniczej. Z drugiej jednak strony dzieci nauczycieli były wyróżnione przez tzw. umowy indywidualne na miejsca na studia. Miało to powstrzymać ich rodziców przed wyjazdem na Zachód.

Gdy ubiegałem się o miejsce na studiach geologicznych, należałem jako pracownik budowlany względnie geolog do klasy robotniczej i byłem przede wszystkim oceniany i dopuszczony na podstawie moich umiejętności fachowych. Trudniej było jednak podczas oraz po studiach. W środowisku studenckim działały bowiem niezrzeszone organizacje opozycyjne. Wraz z innymi kolegami dostałem się w Berlinie pod lupę aparatu partyjnego za wypowiedzi przeciw budowie Muru Berlińskiego i w Greifswaldzie po tym, jak wypowiedziałem się przeciwko wkroczeniu żołnierzy Układu Warszawskiego w roku 1968 do Pragi. Następstwem tych wydarzeń był dla mnie zakaz podróży morskich, które okazały się niezbędne do realizacji studiów doktoranckich w Instytucie Badań Morskich.

Jak już wspomniałem, mój plan na przyszłość zawalił się i musiałem odpowiednio reagować. Po zrobieniu doktoratu i w pracy naukowej w Oddziale Geologii Matematycznej mogłem skierować się na bezpieczniejsze wody. W takim Instytucie jak CIFZ miało się wolną rękę i można było spokojnie orientować kurs w oparciu o kryteria naukowe. Stworzyłem więc ekipę badawczą złożoną z geologów specjalizujących się w poszukiwaniu złóż ropy, matematyków i specjalistów IT, z którymi rozwijałem modele i oprogramowanie dla krajowego przemysłu naftowego. Współpraca z partnerami ze Związku Radzieckiego, wspólne publikacje i wizyty na konferencjach w krajach bloku wschodniego również nie stanowiły problemu. Podczas staży naukowych byłem gościem czołowych radzieckich naukowców, takich jak Dimitrij Alekseevich Rodionov czy Andrej Borisovich Vistelius. To tam spotkałem się również z „zachodnią elitą” geologii matematycznej min. John Harbaugh, John Davis, Dan Merriam i Fritz Agterberg. Przesłane mi w 1985 roku przez Johna Davisa zaproszenie na staż naukowy, po czterech latach obróbki zostało zaakceptowane. W roku 1989, Akademia Nauk NRD pozwoliła mi na mój pierwszy wyjazd do USA, gdzie pracowałem na University of Kansas w mieście Lawrence. Pozwolenia na wyjazd udzielono mi zapewne w duchu liberalizacji przepisów dotyczących Bloku Wschodniego, ale mimo to odzwierciedla ono międzynarodowe sukcesy naszej ekipy badawczej. W kwietniu 1989 roku opuściłem NRD, aby powrócić jesienią tego samego roku do gruntownie odmienionego systemu: granica z Węgrami była do pewnego stopnia otwarta, a

Strona 21


protesty w NRD już się nasiliły. Z USA przywiozłem wartościowe kontakty, miałem okazje tam publikować i zyskać znajomości nie tylko na Wschodzie, ale także i na Zachodzie.

W lipcu 1990 roku, w okresie unii walutowej, zorganizowaliśmy w NRD pierwszą międzynarodową konferencję z zakresu geologii matematycznej pt. „Computerized Basin Analysis”. W tym czasie we Wschodnich Niemczech sytuacja stale pogarszała się. Dlatego zdecydowałem się na zorganizowanie tego wydarzenia w renesansowym zamku Güstrow, czyli w moim rodzinnym mieście, którego infrastrukturę dobrze znałem i mogłem wyrównać pewne braki organizacyjne współpracą z administracją miejską i ówczesną Wyższą Szkołą Pedagogiczną. I tak też „wielkie gwiazdy” ze wschodu i z zachodu w naszym zawodzie mogły gościć kilka dni. Organizatorem konferencji był Centralny Instytut Fizyki Ziemi Akademii Nauk w Poczdamie, a współorganizatorem kombinat Ropy Naftowej i Gazu Ziemnego Gommern oraz International Association for Mathematical Geology (IAMG). Efektem konferencji była piękna monografia (Harff and Merriam 1993).

Wszystkie te czynności pomogły nam przetrwać ciężką fazę oceny przez Radę Naukową w ramach Zjednoczenia Niemiec i zapewniły zawodowy start w zjednoczonym kraju. To nowe otwarcie zapewniło mi z 23-letnim opóźnieniem realizację moich zawodowych marzeń.

Uczestnicy konferencji „Computerized Basin Analysis“ na schodach zamku w Güstrow, lipiec 1990 (Angelika i Jan Harff z przodu pośrodku, córka Anna druga od lewej)

Strona 22


Czy zechciałbyś nam opowiedzieć historię „Pana Vettera“?

Było to przy okazji wizyty Helmuta Schmidta w Güstrow w roku 1981. Jest to co prawda historia marginalna, ale ilustruje dokąd może prowadzić system z nadmiernie rozbudowanym systemem bezpieczeństwa. Wzdłuż zaplanowanej na przejazd Ericha Honeckera, wraz z jego gościem, trasy w odgrodzonym na czas wizyty Schmidta mieście Güstrow sprawdzano wielokrotnie z dużym wyprzedzeniem wszystkich mieszkańców, w tym również moją rodzinę. Do tych czynności należało też niewątpliwie podsłuchiwanie rozmów telefonicznych. Z tego powodu postanowiliśmy w dowcipny sposób zwracać się do naszego kuzynostwa „per Pan Vetter”, co skłoniło służby bezpieczeństwa NRD do wszczęcia poszukiwań wspomnianego Pana Vettera. Ten epizod można postrzegać jako dowód na zagubienie systemu w dobie schyłkowego okresu Zimnej Wojny. Również i dzisiaj, jednak z innych powodów, pytanie o możliwości i granice ochrony sfery prywatnej obywateli jest jak najbardziej zasadne.

W tym kontekście ciekawie by było posłuchać, jaką rolę odgrywała Partia w procesie zdobywania wiedzy. Koncepcja marksistowsko-leninowska zakładała praktyczne oddziaływanie na proces badawczy i publikowanie?

Dominującą rolę odgrywała Niemiecka Socjalistyczna Partia Jedności (SED), czyli w skrócie „Partia”. Jej dominacja przekładała się na życie w NRD i na świat nauki. Partia poprzez marksizm-leninizm (ML) ustaliła programowo-ideologiczne ramy i praktyczne przełożenie swojego programu na aspekty „planowej gospodarki socjalistycznej”. Wspomniany program wdrażano paradygmatycznie od lat szkolnych aż do „praktyki partyjnej” w zakładach pracy, także w instytutach i placówkach badawczych, obywatelom na terenie całego NRD.

Częścią tego planu było oczywiście kształcenie doktorantów. Podczas studiów doktoranckich trzeba było odbyć kursy w zakresie nauk społecznych, które obejmowały tak naprawdę nauki humanistyczne i społeczne, co wiązało się z uczestnictwem w wykładach, seminariach i pisaniem prac na zaliczenie. Można jednak było sobie względnie swobodnie wybrać konkretną dyscyplinę, z czego oczywiście skorzystałem, poszerzając swoją wiedzę z zakresu filozofii. Dotyczyło to zarówno Uniwersytetu w Greifswaldzie, gdzie w roku 1974 uzyskałem stopień doktora, jak i Akademii Nauk NRD, gdzie w roku 1985 otrzymałem stopień „doktora nauk” (co było porównywalne do habilitacji). Naturalnie interpretacja jakiegokolwiek pisanego lub mówionego słowa należała do autorytetów z zakresu marksizmu-leninizmu, co oznaczało niemal niemożliwe odstępstwo od tej wykładni.

W tym czasie zajmowałem się kwestiami rozwoju matematycznego postępowania klasyfikacyjnego w geologicznej metodologii badawczej. To zaś z kolei prowadziło do problemów teorii poznania, czyli tych, którymi zajmowali się i zajmują filozofowie idealistyczni i materialistyczni. Mój profesor marksizmu-leninizmu w Greifswaldzie zaakceptował propozycję tematu mojej pracy pisemnej co przyjąłem z entuzjazmem. Udało mi się przy tym na tyle formalnie opisać kwestie klasyfikacji w odkryciach geologicznych, że

Strona 23


mogłem je przedstawić, co było częścią mojej pracy doktorskiej, przy pomocy stworzonego przeze mnie programu komputerowego. Przy wykorzystaniu tego samego programu mogłem później identyfikować w odwiertach naftowych na podstawie pomiarów geofizycznych poziomy roponośne. Praca z zakresu nauk społecznych przyniosła mi zaś wiele dobrego. Aby osiągnąć założone cele, czytałem prace Arystotelesa, Kanta, Hegla, Schopenhauera, Nietzschego, Marksa, Engelsa oraz Lenina porównując je z twierdzeniami z zakresu teorii poznania takich geologów jak Werner, Lyell, Walther, Sander czy von Bubnoff. Na końcu dostrzegłem, w jaki sposób można kwestie abstrakcyjne w geologii przełożyć na konkretne algorytmy oraz w jaki sposób analiza może prowadzić do syntezy danych. I nie musiałem się przy tym przejmować kontrolą. Czas ograniczeń miałem już bowiem za sobą.

Partia oczywiście kontrolowała gospodarkę planową, która stanowiła wtedy część skomplikowanego programu politycznego, obejmującego również naukę (cyrkiel w emblemacie państwowym NRD), która powinna spełniać dwa zadania. Z jednej strony chodziło o umacnianie międzynarodowego wizerunku NRD dzięki tak zwanym „wspaniałym osiągnięciom”, z drugiej zaś strony nauka i gospodarka powinny się zazębiać, i podwyższać wydajność gospodarki poprzez tzw. „naukową penetrację”. Oznaczało to konkret, poparcie instytucji państwowych dla tworzenia interdyscyplinarnych zespołów badawczych których skład przecinał społeczne struktury pracownicze. Stworzyliśmy dla naszego projektu modelowania basenów osadowych efektywną sieć , która obejmowała pracowników Akademii Nauk, Uniwersyteckich Instytutów Badawczych, służby geologicznej NRD (ZGI) i geologicznych przedsiębiorstw poszukiwawczych. Wszystko jednak psuł absurdalny państwowy system kontroli bezpieczeństwa. Dane, którymi dysponowaliśmy, były ze względów strategiczno-gospodarczych opatrzone mocnymi klauzulami poufności (chodziło przecież o bardzo ważne, z perspektywy rozwoju gospodarczego kraju surowce). Ich publikacja wymagała daleko idącej generalizacji, co wiązało się z opóźnieniami na wielu płaszczyznach, na które wpływała także biurokracja. Mimo wszystko publikować można było i korzystaliśmy z tego, tak często jak to możliwe.

A jak wyglądał w NRD proces recenzowania publikacji? Jak potwierdzano wtedy sukcesy naukowe w NRD?

Proces recenzji przebiegał w NRD inaczej niż w innych krajach. W naukach geologicznych autor musiał najpierw przekonać swojego bezpośredniego przełożonego, że warto opublikować dany artykuł. W Akademii Nauk nie było to trudne. W przypadku urzędników państwowych, jak to było we wszechmocnej ZGI, poprzeczka była podniesiona o wiele wyżej i przysparzała wielu moim kolegom sporo trudności. Przemysł był w tym zakresie elastyczniejszy, dlatego bez problemu przygotowywałem wspólne publikacje ze swoimi kolegami z kombinatu naftowego w Saksonii. Kolejnym etapem była kontrola bezpieczeństwa. Sprawdzanie manuskryptu przed drukiem odbywało się poza kontrolą autorów w tzw. utajonym postępowaniu. To właśnie tutaj geolodzy doświadczyli licznych absurdów czasami osobistego cierpienia, wymieniając się ze

Strona 24


swoimi kolegami z zachodnich Niemiec pomysłami w celu wspólnych publikacji. Takie postępowanie było wówczas prawnie zabronione i częściowo karalne.

Naukową oceną artykułów zajmowali się redaktorzy czasopism specjalistycznych i Rada Naukowa. Sukces danej pracy postrzegano wtedy przez pryzmat przełożenia teorii na praktykę, czyli poprzez wdrożenie do przemysłu. Tak samo istotne były patenty i zainteresowanie krajów zachodnich know how z NRD, która mogła by zostać wykorzystana jako tzw. niematerialny eksport (IMEX) dóbr w celu polepszenia sytuacji dewizowej NRD.

Powróćmy może jednak do naukowca Jana Harffa. Swoje pierwsze naukowe sukcesy uzyskałeś gdy w Akademii Nauk NRD zaczynałeś pracę nad modelami w geologii. Chciałbyś nam powiedzieć o tym coś więcej?

Pytanie to wiąże się ze szczególnym, kognitywnym statusem geologii. . Wymiar przestrzenny i czasowy w przedmiocie badań geologicznych, skorupie ziemskiej, uniemożliwia bezpośrednią obserwację procesu powstawania, podobnie, jak i w jego próbach rekonstrukcji w warunkach eksperymentalnych. Niemożliwe są także strukturalne obserwacje przestrzenne. Te ostatnie są możliwe w wyniku obserwacji przestrzennych odwiertów geologicznych bądź pośrednio w wyniku pomiarów geofizycznych. Tak naprawdę to nic się nie zmieniło od czasów Abrahama Gottloba Wernera, który przed 200. laty wprowadził dychotomiczny podział badań geologicznych tzn. obserwacji (pomiarów) facji skalnych w odkrywkach lub w odwiertach i transponowanie ich na budowę skorupy ziemskiej wzgl. jej części, aby później wnioskować o procesach genezy w trakcie dedukcji redukcjonistycznej. Ale o tym już dyskutowaliśmy.

Z naukowego punktu widzenia umatematycznienie geologii rozwinęło się z modelowania struktury skorupy ziemskiej w celu odzwierciedlenia procesów jej genezy. Gdy zaczynałem działalność w tym zawodzie, wiele różnych międzynarodowych szkół pracowało nad modelowaniem struktury. Prace te przebiegały dwukierunkowo na granicy dwóch odrębnych systemów politycznych krajów zachodnich i bloku wschodniego. Granica ta była wówczas także wyrazem bariery językowej pomiędzy rosyjskim a angielskim, co bardzo utrudniało transgraniczną komunikację.

Wspomniane szkoły reprezentowały dwa odmienne punkty widzenia, które można było opisać w taki oto prosty sposób. Skupiona wokół Dimitrija Rodionova, Roberta Kogana, Jurija Voronina oraz Andreja Visteliusa szkoła rosyjska wychodziła poza składający się z jednorodnych części, nieciągły obszar badawczy, który należy najpierw podzielić na czynniki, co określane jest jako „klasyfikacja obiektów geologicznych”. W kolejnym kroku, tzw. regionalizacji, badacz koncentruje się na sąsiedztwie wspomnianych komponentów, czyli na strukturze obszaru badawczego. Wynik można przyrównać do „klasycznej” mapy geologicznej. Szkoła Zachodnia natomiast, której przedstawicielami byli Georges Matheron, Danie Krige, Andre Journel i inni, postrzegała obszar badań w kategoriach ciągłości, której cechy mogą być opisane na podstawie interpolacji danych geologicznych przez funkcje

Strona 25


(stałe). Określenie tych funkcji odbywa się metodą geostatystyczną, bazującą na modelu regionalnych zmiennych Matheona. Wydawało się, że wschodnia metoda numeryczna oraz zachodni model geostatystyczny jest nie do pogodzenia, co wiązało się z brakami w komunikacji interpersonalnej.

Ze względu na znajomość języka mogłem czytać zarówno rosyjskie, jak i angielskie publikacje i byłem w stanie budować teoretyczny most pomiędzy dwiema wspomnianymi szkołami. Most ten nazwałem „regionalną klasyfikacją“, postrzegając przestrzeń badawczą w sposób dotychczas nieustalony i dzieląc go w postępowaniu klasyfikacyjnym na stałe części składowe, do wytyczenia granic których zastosowałem metody podejścia geostatystycznego. Równolegle do współzawodnictwa, modelarze strukturalni min. naukowcy tacy, jak Dietrich Welte pracowali nad wprowadzeniem modeli funkcjonalnych do opisu procesów geologicznych. Chodziło tu przede wszystkim o powstawanie basenów sedymentacyjnych jako obniżeń skorupy ziemskiej, akumulacje osadów basenowych oraz powstawanie węglowodorów z frakcji organicznej osadów w wyniku stresu termicznego. O tym już wspominałem. . Starania te były wzmacniane przez naciski ekonomiczne ze strony przemysłu oraz żądania optymalizacji i kwantyfikacji rozpoznania zasobów ropy naftowej i gazu ziemnego. Wraz z naszą poczdamską grupą CIFZ stworzyliśmy oprogramowanie „BANSIN” jako syntezę modelowania procesów powstawania basenów sedymentacyjnych i metody klasyfikacji regionalnej. Pierwszy kompleks opisuje na geologicznej osi czasu obniżanie się basenów i wyprowadza z niego wskaźniki dla powstawania i akumulacji węglowodorów. W drugim kompleksie będą te wskaźniki jednocześnie ocenione zaś obszar badawczy podzielony na fragmenty w zależności od perspektywiczności występowania ropy naftowej i gazu ziemnego. Wspomniane postępowanie zastosowaliśmy z powodzeniem w przypadku badań nad basenem północnoniemiecko-polskim oraz w badaniu struktury basenowej paleozoicznego szelfu na środkowym zachodzie USA. Koniec końców te osiągnięcia przyniosły CIFZ pozytywną ocenę Rady Naukowej i pomogły zabezpieczyć miejsca pracy w nowo otwartym Centrum Badań Geologicznych w Poczdamie.

Kiedy przeszedłeś do Instytutu w Warnemünde? Czy zmiana profilu badań była dla Ciebie wyzwaniem? Czy były w tym czasie jakieś główne kwestie badawcze, którymi należało się zajmować?

Do Badań Morskich przeszedłem na fali mojego sukcesu w Poczdamie. Gdy ogłoszono moje odejście z Instytutów i Akademii NRD, byłem wraz z Angeliką w Stanach. Moi amerykańscy koledzy dostrzegali niepewność zatrudnienia i proponowali mi posadę u siebie. Ja jednak nie skorzystałem z tej możliwości. Głównym powodem ku temu był fakt, że wraz z żoną chcieliśmy uczestniczyć w historycznym procesie Zjednoczenia Niemiec. Z perspektywy lat była to dobra decyzja, bo moją grupę badawczą z Poczdamu przejęło GFZ, a ja wreszcie dostałem szansę spełnienia mojego pierwotnego marzenia. Przeprowadzki do Warnemünde

Strona 26


nie postrzegałem jednak jako przełom, ponieważ miałem podobne zadania: utworzenie ekipy, interdyscyplinarność oraz opis powstawania basenów sedymentacyjnych przy pomocy modeli ilościowych. Cele były w zasadzie tylko trzy:

‐ Rekonstrukcja warunków powstawania osadów basenowych,

‐ Opis wybrzeży jako wynik ruchów skorupy ziemskiej, eustatycznych zmian poziomu morza i morfogenezy wybrzeży,

‐ I dla mnie bardzo ciekawe: prognozowanie przyszłych zmian na obszarze wybrzeża.

Narzędzie metodyczne już miałem, zmieniła się jedynie przestrzeń i skala czasowa podejścia. Skalę czasu ograniczono do późnego czwartorzędu i antropocenu, ale dla mnie było niezwykle ciekawe badać okres, w którym człowiek wchodzi w kontakt z przyrodą. Żeby lepiej zrozumieć „młodszą” przeszłość, współpracowaliśmy z archeologami, którzy pomagali nam w identyfikacji obszarów wybrzeży ulegających ruchom obniżającym, które obecnie znajdują się pod wodą, a także w ustalaniu ram czasowych w oparciu o artefakty kulturowe. Naszym zadaniem była rekonstrukcja warunków środowiskowych epoki kamiennej. Parametrów tych potrzebowaliśmy , aby zbudować zgodne ze stanem faktycznym modele, które umożliwiłyby nam spojrzenie w przyszłość.

Uczestnicy interdyscyplinarnej ekspedycji na statku badawczym „Professor Albrecht Penck“, rok 2002 Zatoka Wismarska. Na pierwszym planie kopalny, wydobyty z głębokości 7 metrów z dna morskiego, pień drzewa rosnącego przed ok. 8000 lat na obszarze lasu nadmorskiego,

obecnie zalanego przez morze (drugi z prawej kapitan Ottfried Albrecht)

Strona 27


Jak ważny jest ten widok, może zrozumieć każdy, kto fakt podnoszenia się poziomu morza, wycofywania linii brzegowej i skutki następujących powodzi taktuje na serio. Jest to problem znany na całym świecie: pomyślmy o huraganie „Katrina”. Nie potrzeba jednak dalekich podróży, by ten problem zrozumieć. Mając morze przed drzwiami mogliśmy – szczególnie na południowym wybrzeżu Bałtyku – badać procesy brzegowe jak w warunkach laboratoryjnych. W pracy motywowały mnie bezpośrednie pytania mieszkańców terenów nadmorskich o przyszłość zamieszkiwanego przez nich obszaru. Pytania te zachęcały mnie również do brania udziału w wielu projektach badawczych dotyczących tego typu procesów geologicznych. Z tego okresu zapadł mi szczególnie w pamięci mistrz piekarski pan Graf, który pytał mnie o przyszłość swojej ulokowanej bezpośrednio nad klifem piekarni w miejscowości Rerik.

Jak przeżyłeś zawodowo zmiany polityczne w NRD?

Zjednoczenie Niemiec przyniosło mi spełnienie zawodowych marzeń: mogłem zostać badaczem morza. Oznaczało to przede wszystkim swobodę podróżowania, której potrzebowałem jak każdy inny geolog i której mogłem doświadczyć. Na początku byliśmy w bardzo euforycznym nastroju i przeoczyliśmy fakt, że jesteśmy świadkami procesu, który przebiegał od lat i jeszcze trwał.

Ważnym etapem była ewaluacja prowadzona przez Radę Naukową. Pierwszy raz mogłem doświadczyć jak to jest, gdy w rozmowie z kompetentnymi kolegami mogę dostać odpowiedź na fundamentalne pytania związane z moją pracą naukową, jak koncepcje badań, publikowanie prac, współpraca czy dzielenie się wiedzą z młodzieżą akademicką. Taka ewaluacja nakłaniała mnie do stawiania własnych pytań o badania i ich wyniki oraz pomogła mi w dalszej karierze naukowej.

Ewaluacja była dla mnie sprawiedliwa, otwarta i obiektywna. Naturalnie nie była to tylko moja opinia, ponieważ od czasu zjednoczenia Niemiec ocena stała się stałym miernikiem osiągnięć naukowych w instytutach i placówkach badawczych w kraju. Problem stanowiły jednak tzw. Komisje Honorowe, które postępowały mniej obiektywnie niż Komisje Naukowe, lecz były decyzyjne w kwestiach ponownego zatrudniania byłych obywateli NRD w placówkach państwowych Republiki Federalnej Niemiec na podstawie ich nastawienia do aparatu państwa w czasach NRD.

Dostrzegałem także wiele różnic w obrębie poszczególnych landów. Jako, że wyjechałem z Brandenburgii do Meklemburgii-Pomorza Przedniego, mój osąd opiera się na porównaniach pomiędzy tymi dwoma landami. Byłem tam świadkiem bardzo ludzkich decyzji, z drugiej jednak strony widziałem również wielkie dramaty życiowe po niezrozumiałych decyzjach.

Jeżeli chce się widzieć pozytywną stronę Zjednoczenia Niemiec, to podobnych historii doświadczyłem później również w przypadku rozszerzenia Europy. Kraje

Strona 28


wschodnioeuropejskie wniosły nieobecną w Europie przestrzeń kulturową z nowymi perspektywami naukowej współpracy. Sam przez to skorzystałem dzięki mojej pracy w Polsce.

Jak przebiegało włączenie świata nauki NRD w kontekst Republiki Federalnej Niemiec? Spotkało się to z akceptacją czy może z krytyką?

Z tym na pewno było różnie, a ja mogę mówić jedynie o swoich doświadczeniach. Zjednoczenie Niemiec przeżywałem w Poczdamie w Centralnym Instytucie Fizyki Ziemi, gdzie zaraz po otwarciu granic byłem zaskoczony tym, jak szybko nasi koledzy z Zachodniego Berlina chcieli się z nami kontaktować. Oczywiście oni sami również dostrzegali możliwości współpracy i wykorzystania naszych powiązań ze regionem Europy Wschodniej. Nie brakowało jednak dla nas też ofert pomocy w odnalezieniu się w świecie niemieckiej nauki. Pierwsze zaproszenia otrzymałem z uniwersytetu w Zagłębiu Ruhry, gdzie mogłem się czuć „jak w domu”. Miałem wrażenie, że górnicza kultura tego regionu wymaga pracy w duchu solidarności niezależnie od narodowości i innych dzielących ludzi cech. Ten sposób pracy jest podobny do prac na Morzu. Mnie pomógł on w wyjaśnieniu, dlaczego po przeprowadzce do Warnemünde mogłem odczuć podobną solidarność wśród moich współpracowników z Kilonii oraz Bremy. Szczególnie zapadły mi w pamięć dni po Zjednoczeniu, kiedy w relacjach z DGF oraz BMBF – nam, obywatelom Niemiec Wschodnich – udzielono wielkiej pomocy. Oczywiście mieliśmy również przed oczami obraz ludzi z Niemiec Zachodnich, którzy bez zrozumienia nas krytykują. Dziś jednak te konflikty są dla mnie kwestią społeczną, która gaśnie na wietrze teraźniejszości.

Co uważasz za najważniejszy wynik swojej naukowej kariery? Czy też, powinieneś wymienić szereg osiągnięć? Czy masz poczucie, że są one rozpoznawalne w świecie nauki?

Dla mnie ważne są trzy efekty mojej pracy i mojego zespołu:

- rozwój koncepcji „klasyfikacji regionalnej“ jako synteza powstałej we Francji i Stanach Zjednoczonych teorii „Regionalized Variables“, a także „Klassifikacija Geologiczeckich Objektov“ rosyjskiej szkoły geologii matematycznej,

- wypracowanie modeli koncepcyjnych do analizy basenów sedymentacyjnych i do oceny perspektywiczności występowania ropy naftowej i gazu ziemnego, jaką zrealizowałem przy wykorzystaniu oprogramowania BANSIN

- realizacja koncepcji badań strefy brzegowej zawierających fizyczno-oceanograficzny oraz geologiczny opis morfogenezy wybrzeża oraz wykorzystanie społeczno-ekonomiczne stref wybrzeża od prehistorycznej po historyczną skalę czasową, a także ich projekcję na przyszłość.

Strona 29


Nie mam powodu uskarżać się na braki w poważaniu. Moje prace z zakresu geologii matematycznej zostały wyróżnione w roku 1998 najważniejszą nagrodą International Association for Mathematical Geology – medalem Krumbeina. Za nasze prace nad rozwojem koncepcji modelowania basenów sedymentacyjnych otrzymałem w roku 1989 na corocznej konferencji Stowarzyszenia Nauk Geologicznych NRD (GGW) nagrodę Friedrich Stammbergera – najwyższe wyróżnienie dla geologów w NRD. Moje prace z zakresu badań morza i wybrzeża, Niemieckie Towarzystwo Nauk Geologicznych wyróżniło w 2009 roku medalem Serge’a von Bubnoffa. Jest to dla mnie szczególnie ważne, ponieważ praca i spuścizna intelektualna Bubnoffa towarzyszyła mi i wpływała na całe moje życie. Jako aprobatę moich koncepcji badania strefy brzegowej postrzegam wdrażanie stosownych projektów w Niemczech przez DFG oraz BMBF oraz w Polsce przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Szczególnym potwierdzeniem jest tu jednak dla mnie moja praca w Chinach i przyznana mi w roku 2013 chińska nagroda państwowa, tzw. International Science and Technology Cooperation Award.

Jan Harff podczas przekazania Encyclopedia of Marine Geosciences Bibliotece Uniwersytetu Szczecińskiego w styczniu 2016 roku

Strona 30


Jan Harff to nie tylko poważany naukowiec, ale też znaczący człowiek w swoim meklemburskim, ojczystym mieście Güstrow co potwierdza niniejszy wycinek prasowy

Według mnie zadaniem naukowców jest również porządkowanie i synteza wyników. Prac przeglądowych nie można z nauki wyeliminować ze względu na szybkość rozwoju badań naukowych i chęć współpracy w kwestiach naukowych. Problem ten poznałem wówczas, gdy mój dobry przyjaciel Terry Healy, badacz strefy brzegowej z Nowej Zelandii, zaproponował mi w roku 2008 wspólną pracę nad zredagowaniem Encyklopedii Geologii Morza. Międzynarodowe zainteresowanie tym projektem mocno wzrosło, a publikacji brakowało. Byłem świadomy tego, że ze względów specjalistycznych nie jestem w stanie napisać tej książki sam i poszukiwałem współpracowników. Znalazłem ich w osobach Martina Meschede z Uniwersytetu w Greifswaldzie, który napisał rozdział o tektonice ziemskich płyt litosferycznych, Svena Petersena z oddziału GEOMAR-u w Kolonii, który zajął się wulkanizmem i surowcami oraz Jörna Thiede z Kilonii (obecnie pracującego w St. Petersburgu w Rosji), który opracował geologię głębokiego oceanu i paleoceanografię. Wspólnie wydaliśmy „Encyclopedia of Marine Geosciences“ w roku 2016 w wydawnictwie Springer-Nature. Wyróżnienie książki nagrodą Mary B. Ansari Best Geoscience Research Resource Work Award Towarzystwa Geoscience Information Society (GSIS) traktujemy jako

Strona 31


wyraz uznania. Niestety Terry nie dożył końca prac nad encyklopedią. Nagroda pokazała nam jednak, że jego sugestia stworzenia takiego kompendium wiedzy była na arenie międzynarodowej naukowym strzałem w dziesiątkę. Książkę tę dedykowaliśmy Terry’emu Healy’emu oraz Eugenowi Seiboldowi, który nie tylko wpłynął na nas i inspirował nas jako redaktor, ale także był kimś ważnym dla całego środowiska geologów morza po drugiej wojnie światowej. O jego wpływie na moje życie zawodowe już rozmawialiśmy. Wspólnie z pozostałymi redaktorami mam nadzieję, że nagroda pomoże w promowaniu książki, aby była ona dostępna dla szerszej grupy studentów i młodych naukowców uprawiających nasz zawód, geologa morza.

Istotnym wydarzeniem była też Twoja grenlandzka ekspedycja na „Marii S. Merian”.

O tę ekspedycję bardzo walczyliśmy, aby latem 2007 roku jako międzynarodowy zespół podjąć pracę na wybrzeżu i w fiordach Zach. Grenlandii. Przez wiele lat badaliśmy obszar Morza Bałtyckiego, który u schyłku epoki lodowcowej znajdował się pod wpływem lądolodu skandynawskiego. W naszych geologicznych odkryciach dostrzegamy jedynie „echo” zmian pokrywy lodowej jako skutek zmian klimatycznych mających wpływ na poziom morza i ukształtowanie wybrzeży. Aby móc obecnie badać te procesy w czasie rzeczywistym, trzeba było wyruszyć na Grenlandię, by sprawdzić na skraju lodowca efekty zmian wywieranych na wybrzeża przez pokrywkę lodową. Reinhard, byłeś wtedy przy nas, przyczyniając się swymi pomiarami do lepszego zrozumienia tych procesów.

Kolejnym powodem do pracy na Grenlandii były osady zdeponowane na szelfie grenlandzkim. To one pozwalają na porównania z wahaniami klimatu, jakie panowały w Europie w okresie późnego glacjału i holocenu. Dziś wiemy, że rozwój klimatu na wschód i na zachód od Grenlandii ukształtowany jest podobnie ale ma odwrotny kierunek. Mówi się tu mianowicie o tzw. „efekcie huśtawki”. Najlepszym sposobem na ich zrozumienie i tym samym na zrozumienie globalnych zmian klimatycznych jest odszyfrowanie regionalnego klimatu oraz paleooceanograficznych sygnałów zachowanych w osadach i ich porównanie z innymi archiwami klimatycznymi, np. z rdzeniami lodowymi. Podczas naszej ekspedycji pobraliśmy na szelfie grenlandzkim oraz z niepokrytych lodem fiordów cenne rdzenie osadowe. Interpretacja danych wciąż co prawda trwa, ale najważniejsze wyniki już opublikowaliśmy.

Strona 32


Jan Harff przy próbie oszacowania zawartości pyłu w holoceńskich osadach szelfu grenlandzkiego w czerwcu 2007 roku na pokładzie statku badawczego „Maria Sybilla

Merian“

Podczas tej ekspedycji Meriam dotarliście do fiordu Kamarujuk. Trafiliście na miejsce, w którym Alfred Wegner rozpoczął swoją ekspedycję, gdzie spędziłeś chwilę w milczeniu. O czym wtedy myślałeś?

To bardzo wzruszający moment, gdy docierasz do miejsca o tak dużym znaczeniu historyczno- naukowym. Alfred Wegner wywarł wielki wpływ na nasze nowoczesne myślenie geologiczne i jest przykładem naukowca, który bezbłędnie podążał ku wyznaczonemu przez siebie celowi, za konsekwencje płacąc swoim życiem. Nie chcę oczywiście go heroizować, ale czuję wielki respekt. Ekspedycji w latach 1930-1931 przyświecał cel meteorologiczny: wyjaśnienie wpływu procesów atmosferycznych nad lądolodem Grenlandii na warunki pogodowe na Północnym Atlantyku – była to kwestia niezwykle ważna dla żeglugi morskiej na pn. Atlantyku. Ogromne znaczenie Wegnera dla świata nauki tkwi jednak w jego pracach na rzecz rozwoju modelu tektoniki płyt litosferycznych. Było to zwycięstwo mobilizmu nad fiksizmem. Wiemy, że do stworzenia hipotezy ruchu płyt litosferycznych nie naprowadziły go twarde dane, było to wnioskowanie na podstawie kształtu wybrzeży ograniczających wschodni i zachodni Atlantyk. Wnioski, które sformułował wymagały ogromnej intuicji, o której rozmawialiśmy podczas pytań o początki mojej drogi zawodowej.

Strona 33


Fjord-Kamaruk, Zachodnia Grenlandia, czerwiec 2007, z przodu Jan Harff, w tle „Maria S. Marian”

Na pokładzie „Merian“ mieliście w czasie tej ekspedycji także politycznie odwiedziny na bardzo wysokim poziomie. Co może i co powinna zyskać nauka w kontakcie z polityką?

Wizyta ta wywarła na nas wielkie wrażenie, ponieważ pokazała nam, że świat polityki zaczyna rozumieć, jaką rolę pełni klimat i jego zmiany dla społeczeństwa. Nasza ekipa chętnie wyjaśniała obecne i przyszłe cele naszej pracy. Do tego celowo nie przerywaliśmy swojej pracy, a wręcz przeciwnie, zapraszaliśmy polityków do towarzyszenia nam na naszych miejscach pracy, obserwacji i zadawania pytań. Poprzez odpowiedzi na pytania i rozmowę udało nam się ich szczerze zainteresować. Powstaje tu też pytanie jak się to przełożyło na działania polityczne. One jednak zależą przeważnie od siły przekazu. Na Grenlandii wypróbowaliśmy metody, które z powodzeniem mogę polecić. Wyszliśmy mianowicie do lokalnej społeczności i sprawiliśmy, że trudno było o nas zapomnieć. Na rok przed ekspedycją wybrałem się z żoną na Grenlandię i zwróciłem się tam do Szkoły Średniej w Uummannaq. Wspólnie z tamtejszymi nauczycielami zachęciliśmy uczniów do popytania rodziców, dziadków i znajomych o zmiany klimatyczne, których doświadczyli i wpływu tychże na życie, oraz do udokumentowania wyników tej ankiety. Po roku zakotwiczyliśmy w Uummannaq i poprosiliśmy uczniów o ogłoszenie wyników swoich ankiet. Pokazały one

Strona 34


negatywny wpływ ocieplenia klimatu na życie lokalnej społeczności, przede wszystkim jeśli chodzi o skurczenie się lodowca i dostępność lodu w fiordach i ich negatywny wpływ na połowy ryb i myślistwo. Zaprosiliśmy też uczniów, nauczycieli i wszystkich zainteresowanych mieszkańców na nasz statek, aby pokazać im jak pracujemy na pokładzie i w laboratoriach. Wyjaśnialiśmy też wyniki naszych prac badawczych.

Ostatecznie osiągnęliśmy dwa cele: jakościową dokumentację zmian klimatycznych w Uummannaq oraz wyostrzenie świadomości lokalnej społeczności w kwestii zmian klimatycznych w tamtym regionie. Wpłynęliśmy przez to na grupę osób, która będzie przekazywać nasze przesłanie lokalnym politykom, a w demokratycznych wyborach będzie głosować na tych kandydatów, którzy będą najlepiej reprezentować ich stanowisko w kwestii środowiska i rozwoju klimatu.

Jan Harff (z prawej) podczas politycznej wizyty na pokładzie „Maria S. Merian“: z Przewodniczącym Komisji Europejskiej Barrosso wraz z małżonką (z lewej), premierem Danii

Rasmussenem z małżonką (w środku) oraz grenlandzkim premierem Enoksenem (drugi z prawej)

Myślę, że nasze doświadczenia nabyte na Grenlandii można interpretować na dwa sposoby. Jako naukowcy powinniśmy szukać kontaktu z politykami i przekonywać ich do swoich argumentów – działania na rzecz klimatu i środowiska. Innym wyjściem w kierunku polityki jest poszukiwanie kontaktu przez wyborców. Musimy kształtować swoje przesłanie tak, aby było rozumiane i aprobowane przez wszystkich – tych którzy mają prawo wyborcze i tych, którzy będą je mieć w przyszłości. Mam tu na myśli młodzież. Mamy do tego przecież różne środki: otwarte drzwi naszych instytutów, wykłady otwarte oraz media.

Strona 35


Jan Harff na klifie plejstoceńskim na wyspie Wolin z Ryszardem K. Borówką i Krystyną Osadczuk (Uniwersytet Szczeciński) w sierpniu 2008r.

Po Twoim odejściu na emeryturę w Warnemünde otworzyła się kolejna faza Twojej kariery naukowej – w Szczecinie oraz regularne pobyty w Chinach.

Moja aktywność jako niemieckiego naukowca wygasła w 2008 roku z chwilą przejścia na emeryturę. Byłem jednak wówczas jeszcze pełen zapału i miałem zbyt wiele naukowych pytań pozostawionych bez odpowiedzi, aby zrezygnować z pracy. Chodziło tu przede wszystkim o wybrzeże Morza Bałtyckiego. We wcześniejszych badaniach koncentrowaliśmy się na strefie południowo-zachodniej. Biorąc jednak pod uwagę fakt, że procesy tam panujące można zrozumieć jedynie wówczas, gdy traktuje się cały południowy obszar wybrzeża jako jednolitą całość, co skłania do prowadzenia badań ponad granicami państw. Tym razem chodziło nam o obszary wschodnie.

Podjęcie wspomnianych badań naukowych zagwarantowało mi zaproszenie na Uniwersytet Szczeciński jako stypendystę Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. Po dwóch latach tzn. w roku 2010 przekształcono moje stanowisko stypendysty na stanowisko profesora geologii morza, które piastuję do dzisiaj. Program mych badań, do których zaprosiłem naukowców z Niemiec, Litwy i Estonii, został sfinansowany przez MNiSW.

Strona 36


Jan Harff z Di Zhou (z lewej) z South China Institute of Oceanology, Academica Sinica (SCSIO) oraz Zhichang Zheng (srodek) z Marine Geological Survey (GMGS) na pokładzie

statku rybackiego w Pearl River Ästuar w roku 2004

Moja relacja z Chinami jest częścią wieloletniej współpracy, którą rozpocząłem jeszcze pracując w Niemczech. Koleżanka z South China Sea Institute of Oceanology Chińskiej Akademii Nauk, Di Zhou, zaprosiła mnie w roku 1999 po raz pierwszy do Chin. Początkowo pracowaliśmy w Estuarium Rzeki Perłowej usiłując zrozumieć, w jaki sposób odzwierciedlają się wpływy naturalne i obciążenia antropogeniczne w facjach osadów na obszarze trójkąta Hongkong – Guangzhou – Makao. Mieliśmy przy tym dobry obszar porównań w postaci zatoki meklemburskiej, gdzie wcześniej stykał się wschód z zachodem, a do morza wędrowały zrzucano silnie zanieczyszczone odpady przemysłowe. Potem dołączył do nas Chaoyo Wu z Uniwersytetu Sun Yat-Sena oraz Zhichang Zheng ze swoją grupą badawczą z Guangzhou Marine Geological Survey (GMGS). Moja współpraca z instytutami z Guangzhou trwa do dzisiaj i nie była przerwana także w czasie tymczasowego zatrudnienia w Yantai Institute of Coastal Zone Research Chińskiej Akademii Nauk. Po moim zatrudnieniu w Polsce projekty niemiecko-chińskie zamieniono na projekty chińsko-polskie w kooperacji ze stroną niemiecką. Interesowaliśmy się wówczas osadami rzecznymi na szelfie ze szczególnym uwzględnieniem procesu powstawania delt rzecznych z obszarem badań w estuarium i delcie Rzeki Perłowej, w delcie Huang ho oraz w Zatoce Beibu w północnej części Morza Południowochińskiego.

Strona 37


Zależało nam wtedy na badaniu zmian w strefie brzegowej i zmian klimatycznych w ostatniej epoce lodowcowej na północnej krawędzi kontynentalnej Morza Południowochińskiego. Po wieloletniej współpracy z Guangzhou Marine Geological Survey (GMGS) zdołaliśmy przekonać naszych partnerów z GMGS i Hainan Geological Survey do projektu w Zatoce Beibu. W międzyczasie wykonano z naszej rekomendacji odwiert w dnie morskim, który obecnie badany jest przez zespół polsko-niemiecko-chiński. Ogólnie postrzegam pracę, którą wykonuję od roku 1999 z moimi chińskimi kolegami jako wielkie wyróżnienie. W tym czasie wkroczyliśmy ze swoimi badaniami klimatycznymi, geologicznymi oraz wpływów antropogenicznych chińskich mórz marginalnych na tereny, które w części nie były badane.

Inspirujące były również nasze kontakty z chińskimi instytucjami, szczególnie z uniwersytetami, gdzie mieliśmy okazję poznać podczas prowadzonych przez nas zajęć młode pokolenie zmotywowanych i uzdolnionych naukowców posiadających silne motywacje do prowadzenia badań.

Chińska wicepremier Liu Yandong przekazuje Janowi Harffowi w Wielkim Pałacu Ludowym medal International Science and Technology Cooperation Award of the People’s Republic of

China, Pekin, 10.01.2014

Strona 38


Podkreślasz znaczenie badań interdyscyplinarnych. Jak udawało Ci się z fizyką? Lub też jakie znaczenie miała fizyka dla Ciebie?

Fizyka miała dla mnie szczególne znaczenie. Poprzez koncepcję nieostrości Heisenberga zrozumiałem wagę klasyfikacji w geologii, którą opisałem w mojej rozprawie doktorskiej, musiałem i chciałem zrozumieć. Chodzi tu o przejścia pomiędzy różnymi okresami, które geologia musiała ująć i opisać podczas regionalizacji – tzn. o wyznaczanie granic. Takie wyznaczanie granic przebiega hierarchicznie poprzez zdefiniowanie obszarów nieciągłych, odgraniczających zakresy homogeniczne, które doświadczają, z geologicznego punktu widzenia, kolejnego rozkładu. Ten hierarchiczny rozkład obszaru badań ma jednak swoją dolną granicę, która określana jest poprzez tzw. „geologiczną regulację” Sandera. Jest to ciało geologiczne, w którym współistnienie przestrzenne nie przekłada się na współistnienie czasowe. Sander określa ten obszar jako „czasowo monotonny”, która to definicja posiada swój ekwiwalent w koncepcji nieostrości Heisenberga. Granice geologiczne można opisać stochastycznie, natomiast algorytmicznie – przy wykorzystaniu metod geostatystycznych – można je ująć przestrzennie. Wspomnianą koncepcję teoretyczną przełożyliśmy w praktyce na analizę basenów sedymentacyjnych. W badaniu procesów geologicznych wykorzystywaliśmy fizykę w dwóch kwestiach. Podczas oceny kompletności powstawania węglowodorów, tzn. że podczas powstawania gazu ziemnego i ropy naftowej znaczącą rolę odgrywa termiczne obciążenie materiałów organicznych w skałach macierzystych. Oprócz danych proxy z odwiertów, np. odbicia witrynitu wykorzystywaliśmy także modele przepływu ciepła podczas subsydencji basenów sedymentacyjnych. Poszukiwaliśmy również współpracy z fizykami z Uniwersytetu w Lipsku. Do opisu o wyższej rozdzielczości przestrzennej dynamiki wybrzeża używaliśmy koncepcji fizycznych z zakresu „dynamiki płynów”. Tutaj również badania są tak zaawansowane, że efektywną syntezę można uzyskać jedynie przy zorganizowanej współpracy fachowców z tego zakresu. W moich projektach udało mi się uzyskać efekty poprzez współpracę z oceanografami fizycznymi oraz zatrudnienie z dodatkowych środków do pomocy fizyków, a także jednej fizyczki.

W zasadzie jednak interdyscyplinarność w naukach geologicznych polega na rozglądaniu się dookoła. Interdyscyplinarność nie dotyczy bowiem tylko fizyki, ale również biologii, chemii a dziś także w coraz większym zakresie ekonomii społecznej. Tego typu współpracę budowaliśmy w naszych projektach badawczych prowadzonych na wybrzeżu. Chodziło wówczas o przyrodniczo-ekologiczne zrozumienie kształtowania się i przebiegu procesów zmian strefy brzegowej oraz o ich wpływ na sytuację ekologiczną i społeczno-ekonomiczne skutki dla mieszkańców strefy nadmorskiej w południowej części Morza Bałtyckiego. Dotyczyło to okresu historycznego i prehistorycznego. Tego typu współpracę podejmowaliśmy także na statku badawczym „Professor Albrecht Penck“.

Strona 39


Co przekazałbyś młodym naukowcom będącym, na początku swojej zawodowej drogi?

Uważam, że powinniśmy dość wcześnie tzn. już na etapie wyboru zawodu radzić młodym ludziom.

Przed wyborem zawodu młodzi ludzie powinni mieć już realistyczny obraz tego, co dany zawód ma do zaoferowania. Można to osiągnąć poprzez praktykę lub posadę asystenta w instytutach, biurach inżynierskich lub rządowych zakładach pracy. Przy wyborze zawodu nie należy kierować się tylko względami finansowymi. Praca powinna sprawiać radość i budzić zachwyt, aby człowiek był w stanie opanować jej trudne aspekty. Wszystkim przyszłym geologom polecam lekturę książki „Rozmowy z Ziemią” Hansa Cloosa. Swoim studentom i młodym kolegom zawsze powtarzam: jeśli czujecie satysfakcję, to kierujcie się swoim sercem i nie traćcie z oczu swojego celu.

Na pewno osiągniecie swój cel, choć może to was kosztować wiele trudu. W przypadku popełnienia błędów doradzam spokój. Każdy odrzucony projekt lub nieprzyjęte podanie o pracę nie idzie na marne. Potrzeba wtedy jednak chłodnej oceny sytuacji przed ponowną próbą.

Przed kilkoma laty pewien nauczyciel przedstawił mi swojego wnuczka, który chciał studiować geologię i któremu miałem doradzić. Podczas rozmowy z nim zauważyłem, że jego wyobrażenia o zawodzie geologa są wyidealizowane i przez to nierealistyczne. Przedstawiłem mu wtedy ciemne strony tego zawodu i myślałem, że zrezygnuje. Tego samego roku spotkałem go jednak w Instytucie Geografii i Geologii na Uniwersytecie w Greifswaldzie, gdzie mi powiedział, że złożył papiery na geologię. Dzisiaj jest już profesorem na jednym z uniwersytetów w Australii.

W związku z powyższym polecałbym jak najwcześniej wykraczać poza ramy dyscyplinarne i narodowe. Wszystkie wielkie naukowe zadania, z którymi przychodzi nam się mierzyć w dobie zmian klimatycznych, zmniejszania się zasobów naturalnych, w tym źródeł energii, obciążania środowiska, globalizacji i digitalizacji świata pracy, zostały kompleksowo zdefiniowane i mogą być rozwiązane jedynie poprzez międzynarodową i interdyscyplinarną współpracę. Dlatego też interdyscyplinarne i międzynarodowe powiązania są najlepszym warunkiem sukcesu w projektowaniu i przeprowadzaniu badań naukowych.

Jest jeszcze jedna rzecz, na którą należy zwrócić uwagę. Jest to zadowolenie z wykonywanego zawodu. Nie działamy przecież w próżni, lecz obowiązuje nas imperatyw pożytecznej pracy4. Z tego względu polecam dialog z grupami społecznymi które mają korzystać z efektów naszych badań, tzw. stakeholders (pol. interesant, interesariusz) przed, podczas i po przeprowadzeniu danego projektu badawczego. Istotna przy tym jest przejrzystość, szczerość i komunikatywność, która sprawi, że zrozumiemy naszych rozmówców.

4 Żądanie pożytecznej pracy nawiązuje do imperatywu kategorycznego Kanta.

Strona 40


Możemy zadać jeszcze jedno pytanie – jakiej rady udzieliłbyś starzejącym się kolegom, którzy są już u schyłku swojej zawodowej kariery?

Nie mam prawa udzielać rad kolegom w tym wieku. Każdy bowiem wtedy, wie co robić. Mogę jedynie powiedzieć, co było dobre dla mnie, ale przecież jestem przykładem osoby wywodzącej się z czasu przejściowego między dwoma systemami politycznymi. Mnie pozwolono dopiero później zaistnieć w geologii morza. Z tego względu, gdy przechodziłem na emeryturę w Niemczech, dostrzegałem zbyt wiele otwartych kwestii, aby przestać pracować i z tego względu z wielką chęcią podjąłem pracę w Polsce. Ale przecież człowiek nie żyje sam na świecie i posiada też rodzinę, która również stanowi część jego życia zawodowego. Moje szczęście polegało na tym, że żona była zaznajomiona z moimi odkryciami i często prezentowała krytyczną postawę w prowadzonych przez nas rozmowach. Wspierała też moją decyzję zatrudnienia w Polsce. Towarzyszy mi również w podróżach do Szczecina, gdzie możemy wspólnie dzielić radości i trudy. Jestem jej za to głęboko wdzięczny.

Strona 41


Bibliografia

Tezy Harff, J., 1985. Untersuchung der Beziehung zwischen Struktur, Stoffbestand und geophysikalischen Merkmalen geologischer Körper des ozeanischen und kontinentalen Bereichs und Möglichkeiten ihrer Korrelation. – DSc(geology)-Thesis. Dissertation B, Academy of Sciences GDR, Berlin.

Harff, J., 1973. Komplexinterpretation geowissenschaftlicher Informationen mit determinierten Klassifizierungs- und Erkennungskriterien und ihre Anwendung zur Bearbeitung von Tiefbohrungen. – PhD(Dr. rer. nat.)-Thesis. Dissertation A, Ernst-Moritz-Arndt Univ., Greifswald.

Harff, J., 1969. Rekonstruktion der Paläosalinität der Karbonsedimente in den Bohrungen Hiddensee 3 und Rügen 2 auf Grund des Spurenelementsgehaltes. –Diploma-Thesis (Geology), Ernst-Moritz-Arndt Univ., Section of Geological Sciences, Greifswald.

Artykuły / Rozdziały w książkach

Deng, J., Woodroffe, C. D., Rogers, K., Harff, J., 2017. Morphogenetic modelling of coastal and estuarine evolution. Earth-Science Reviews: 171, 254–271.

Bailey, G. N., Harff, J., Sakellariou, D., 2017. Archaeology and paleolandscapes of the continental shelf. An introduction. In Bailey, G. N., Harff, J., Sakellariou, D. (eds) 2017. Under the Sea. Archaeology and Paleolandscapes of the Continental Shelf. Coastal Research Library, vol 20, Springer, Heidelberg, pp 1-17.

Deng, J., Harff, J., Zhang, W., Schneider, R., Dudzinska-Nowak, J., Giza, A., Terefenko, P., Furmanczyk, K., 2017. The dynamic equilibrium shore model for the reconstruction and future projection of coastal morphodynmics. In: Harff, J., Furmanczyk, K., von Storch, H. (eds), 2017. Coastline Changes of the Baltic Sea from South to East - Past and Future Projection Coastal Research Library, vol 19. Springer, Heidelberg, pp 87-106.

Deng, J., Harff, J., Giza, A., Hartleib, J., Dudzinska-Nowak, J., Bobertz, B., Furmanczyk, K., Zölitz, R., 2017. Reconstructions of coastline changes by the comparisons of historical maps at the Pomeranian Bay, southern Baltic Sea. In: Harff, J., Furmanczyk, K., von Storch, H. (eds), 2017. Coastline Changes of the Baltic Sea from South to East - Past and Future Projection Coastal Research Library, vol 19. Springer, Heidelberg, pp 271-287.

Harff, J., Deng, J., Groh, A., Dudzinska-Nowak, J., Fröhle, P., Hünicke, B., Soomere, T., Zhang, W., 2017. What determines the change of coastlines in the Baltic Sea? In: Harff, J.,

Strona 42


Furmanczyk, K., von Storch, H. (eds) 2017. Coastline Changes of the Baltic Sea from South to East - Past and Future Projection Coastal Research Library, vol 19. Springer, Heidelberg, pp 15-35.

Zhang, W. Schneider, R., Harff, J., Hünicke, B., Fröhle, P., 2017. Modelling of mdium term (decadal) coastal foredume morphodynamics – historical hindcast and future scenarios of the Swina Gate barrier coast (southern Baltic Sea). in. Harff, J., Furmanczyk, K., von Storch, H. (eds) 2017. Coastline Changes of the Baltic Sea from South to East - Past and Future Projection Coastal Research Library, vol 19. Springer, Heidelberg, pp 107-136.

Harff, J., Flemming, N., Groh, A., Hünicke, B., Lericolais, G., Meschede, M., Rosentau, A., D. Sakellariou, D., Uscinowicz, S., Zhang, W., Zorita, E., 2017. Sea level and climate.- in. Flemming, N. et al., (eds.), 2017. Submerged Landscapes of the European Continental Shelf: Quaternary Paleoenvironments.- Dordrecht. Wiley Blackwell, 11-50.

Flemming, N., Harff, J., Moura, D., 2017. Non-cultural processes of site formation, preservation and destruction. in. Flemming, N. et al. (eds.), 2017. Submerged Landscapes of the European Continental Shehelf: Quaternary Paleoenvironments.- Dordrecht. Wiley Blackwell, 533 p.

Newton, A., Harff, J., You, Z., Zhang, H., Wolanski, E., 2016. Sustainability of future coasts and estuaries. A synthesis. Estuarine, Coastal and Shelf Science: 183, 271-274.

Clift, P. D., Harff, J., Wu, J. & Qui, Y., 2016. Introduction to River-Dominated Shelf Sediments of East Asian Seas.- Geological Society, London, Special Publications: 429, 1–8.

Thiede, J., Harff, J., Berger, W. H., Seibold, E. †, 2016. Marine geosciences, a short, eclectic and weighted history account. in. Harff, J., Meschede, M., Petersen, S., Thiede, J.,(eds.), 2016. Encyclopedia of Marine Geosciences.- Heidelberg et al.. Springer, 437-448.

Deng, J., Harff, J., Li, Y., Zhao, Y., Zhang, H., 2016. Morphodynamics at the Coastal Zone in the Laizhou Bay, Bohai Sea.- Journal of Coastal Research: SI 74, 59-69.

Ni, Y., Harff, J., Xia, Z., Waniek, J. J., Endler, M., Schulz-Bull, D. E., 2016. Post-glacial mud depocentre in the southern Beibu Gulf. acoustic features and implication for the sedimentary environment evolution. in. Clift, P. D., Harff, J., Wu,J., Yan, Q. (eds.). River-Dominated Shelf Sediments of East Asian Seas.Geological Society, London, Special Publications 429, 87-98.

Harff, J., Bailey, G., Lüth, F. 2016. Geology and archaeology. submerged landscapes of the continental shelf. an introduction. In. Harff, J., Bailey, G., Lüth, F. (eds.), 2016, in Geology and Archaeology. Submerged Landscapes of the Continental Shelf. Geological Society, London, Special Publication 411, 1 - 8.

Chen, H., Harff, J., Qiu, Y., Osadczuk, A., Zhang, J., Tomczak, M., Cui, Z., Wen, M., Li, L., 2015. Last Glacial Cycle and seismic stratigraphic sequences offshore western Hainan Island,

Strona 43


NW South China Sea. in. Clift, P., Harff, J., Wu, J., Qiu, Y. (eds.), 2016. River dominated shelf sediments of East Asian seas. Geological Society, London, Special Publication 429, 99-121.

Deng, J., Harff, J., Schimanke, S., Meier, H.E.M., 2015. A method for assessing the coastline recession due to the sea level rise by assuming stationary wind-wave climate. Oceanol. Hydrobiol. Stud.: 44, 362-380. doi.10.1515/ohs-2015-0035.

Zhang, W., Schneider, R., Kolb, J., Teichmann, T., Dudzinska-Nowak, J., Harff, J., Hanebuth, T., 2015. Land-sea interaction and morphogenesis of coastal foredunes - a modeling case study from the southern Baltic Sea coast. Coastal Engineering: 99, 148-166.

Deng, J., Harff, J., Li, Y., Zhang, W., 2014. Modelling Paleo-Geomorphology of Wave-Dominated Sandy and Tide-Inflenced Muddy Coastal Embayments on the Decadal to Centennial Scale. A Comparative Study.- in. Raju, N. J. (ed.). Geostatistical and Geospatial Approaches for the Characterization of Natural Resources in the Environment. Challenges, Processes and Strategies. - Proceedings of the 16th International Association for Mathematical Geosciences NEW DELHI / INDIA / 17-20 OCTOBER 2014, Capital Publishing Company / Springer. New Delhi, p. 548 – 551. ISBN 978-93-81891-25-4

Kotrys, B., Tomczak, M., Witkowski, A., Harff, J., Seidler, J., 2014. Diatom-based estimation of sea surface salinity in the south Baltic Sea and Kattegat.- Baltica: 27, no.2, 131-140.

Krawczyk, D. W., Witkowski, A., Waniek, J., Wroniecki, M., Harff, J., 2014. Description of diatoms from the Southwest to West Greenland coastal and open marine waters.- Polar Biol., DOI 10.1007/s00300-014-1546-2.

Ni, Y., Endler, R., Xia, Z., Endler, M., Harff, J., Gan, H., Schulz-Bull, D. E., Waniek, J. J., 2014. The “butterfly delta” system of Qiongzhou Strait. morphology, seismic stratigraphy and sedimentation.- Marine Geology: 355, 361-368.

Deng, J., Zhang, W., Harff, J., Schneider, R., Dudzinska-Nowak, J., Terefenko, P., Giza, A.; Furmanczyk, K., 2014. A numerical approach to approximate historical morphology of wave-dominated coasts - a case study of the Pomeranian Bight, southern Baltic Sea. – Geomorphology: 204, 425-443.

Jöns, H., Harff, J., 2014. Geoarchaeological Research Strategies in the Baltic Sea Area. Environmental Changes, Shoreline-Displacement and Settlement Strategies. In. Evans, A. M., Flatman, J. C., Flemming, N. C. (eds.), 2014. Prehistoric Archaeology on the Continental Shelf. Springer. N. Y., Heidelberg, Dordrecht, London, p. 173-192.

Zhang, W., Harff, J., Schneider, R., Meyer, M., Zorita, E., Hünicke, B., 2014. Holocene morphogenesis at the southern Baltic Sea. simulation of multiscale processes and their interactions for the Darss-Zingst peninsula. Journal of Marine Systems: 129, 4-18.

Strona 44


Bauer, A., Radziejewska, T., Liang, K., Kowalski, N., Dellwig, O., Bosselmann, K., Stark, A., Xia, Z., Harff, J., Böttcher, M. E., Schulz-Bull, D. E., Waniek, J. J., 2013. Regional Differences of Hydrographical and Sedimentological Properties in the Beibu Gulf, South China Sea.- Journal of Coastal Research: SI 66, 49-71.

Heise, B., Bobertz, B., Tang, C., Harff, J., Zhou, D., 2013. Surface sediment and geochemical parameters of the Pearl River Estuary (South China Sea).- Journal of Coastal Research: SI 66, 34-48.

Harff, J., 2013. Eugen Seibold – a promoter of European marine geology.- Baltica. 26, no. 1, 5-8 doi.10.5200/baltica.2013.26.02

Krawczyk, D., Witkowski, A., Lloyd, J., Moros, M. , Harff, J., Kuijpers, A., 2013. Late-Holocene diatom derived seasonal variability in hydrological conditions off Disko Bay, West Greenland.- Quaternary Sci. Rev.: 67, p. 93-104

Zhang, W., Deng, J., Harff, J., Schneider, R., Dudzinska-Nowak, J., 2013. A coupled modeling scheme for longshore sediment transport of wave-dominated Coasts — A case study from the southern Baltic Sea.- Coastal Engineering: 72, p. 39-55.

Zhang, W.Y., Schneider, R., Harff, J., 2012. A multi-scale hybrid long-term morphodynamic model for wave-dominated coasts. Geomorphology: 149-150, 49-61.

Rosentau, A., Harff, J., Oja, T., Meyer, M. 2012. Postglacial rebound and relative sea level changes in the Baltic Sea since the Litorina transgression.- Baltica: vol. 25, no. 2, 113-120.

Harff, J., Meyer, M., Zhang, W., Barthel, A., Naumann, M., 2011. Holocene sediment dynamics at the southern Baltic Sea.- Ber. Röm.-Germ. Komm.: 92, 41-76.

Witkowski, A., Kierzek, A., Krawczuk, D., Harff, J., 2011. Diatom-based contribution to the inundation history of Wismar Bay during the Late Mesolithic.- Ber. Röm.-Germ. Komm..: 92, 365 – 380.

Harff , J., Endler, R., Emelyanov, E., Kotov, S., Leipe, T., Moros, M., Olea, R.A., Tomczak, M., Witkowski, A., 2011. Late Quaternary Climate Variations reflected in Baltic Sea Sediments.- in. Harff, J., Björck, S., Hoth, P. (eds,). The Baltic Sea Basin.- Springer. Berlin et al., p. 99-132.

Harff, J., Meyer, M., 2011. Coastlines of the Baltic Sea - zones of competition between geological processes and a changing climate. Examples from the southern Baltic.- in. Harff, J., Björck, S., Hoth, P. (eds,) 2011. The Baltic Sea Basin.- Springer. Berlin et al., p. 149-164.

Harff, J., Witkowski, A., Zorita, E., 2011. Environmental change and socio-economic response in the Baltic region.- Climate Research: 48, 3–4.

Harff, J., Zhang, W., Meyer, M., Schneider, R., 2011. Coastline Change – from paleoenvironmental reconstruction to future scenarios. A Case study from the Baltic.- in.

Strona 45


Wallendorf, L. A. (ed.). Solutions to Coastal Disasters 2011, Proceedings of the 2011 Solutions to Coastal Disasters conference, Amer. Soc. Civil Engineers, p. 164-175.

Meyer, M., Harff, J., Dyt, C., 2011. Modelling Coastline Change of the Darss-Zingst Peninsula with Sedsim.- in. Harff, J., Björck, S., Hoth, P. (eds,). The Baltic Sea Basin.- Springer. Berlin et al., p. 281-300.

Reimann, T., Harff, J., Tsukamoto, S., Oszadczuk, K., Frechen, M., 2011. Reconstruction of Holocene coastal spit evolution and foredune accretion using luminescence dating – a case study from Świna barrier (southern Baltic Sea, NW Poland).- Geomorphology: 132, p. 1-16.

Perner, K., Moros, M., Lloyd, G. M., Kuijpers, A., Telford, R. J., Harff, J., 2011. Centennial scale benthic foraminiferal record of late Holocene oceanographic variability in Disko Bugt, West Greenland. Quaternary Science Reviews: 30, 2815-2826.

Uscinowicz, S., Miotk-Szpiganowicz, G., Krapiec, M., Witak, M., Harff, J., Lübke, H. Tauber, F., 2011. Drowned forests in the Gulf of Gdanks (southern Baltic) as an indicator of the Holocene shoreline changes.- in. Harff, J., Björck, S., Hoth, P. (eds,), 2011. The Baltic Sea Basin.- Springer. Berlin et al., p. 219-232.

Zhang, W.Y., Harff, J., Schneider, R., 2011. Analysis of 50-year wind data of the southern Baltic Sea for modelling coastal morphological evolution - a case study from the Darss-Zingst Peninsula.- Oceanologia: 53(1-TI), pp. 489-518.

Zhang, W., Harff, J., Schneider, R., Meyer, M., and Wu, C.Y. 2011. A multi-scale centennial morphodynamic model for the southern Baltic coast. Journal of Coastal Research: 27, 890-917.

Harff, J., Leipe, T., Zhou, D., 2010. Pearl River Estuary related sediments as response to Holocene climate change and anthropogenic impact (PECAI).- Journal of Marine Systems: 82, suppl. 1, S1-S2.

Heise, B., Bobertz B., Harff, J., 2010. Classification of the Pearl River Estuary via Principal Component Analysis and Regionalisation.- Journal of Coastal Research: 26(4), 769–779.

Heise, B., Bobertz, B., Tang, C., Harff, J., Zhou D., 2010. Environmental and anthropogenic interpretation of new surface sediment and geochemical parameters of the Pearl River Estuary (South China Sea).- Journal of Marine Systems. 82, suppl.1, S62-S82.

Perner, K., Leipe, T., Dellwig,O., Kuijpers, A., Mikkelsen, N., Andersen, T.J., Harff, J., 2010. Contamination of arctic Fjord sediments by Pb–Zn mining at Maarmorilik in central West Greenland.- Marine Pollution Bulletin: 60, p. 1065–1073.

Quang-Minh, D., Frechen, M., Nghi, T., Harff, J., 2010.Timing of Holocene sand accumulation along the coast of central and SE Vietnam.- Int J Earth Sci (Geol Rundsch): 99,1731–1740, DOI 10.1007/s00531-009-0476-7

Strona 46


Qi, S., Leipe, T., Rückert, P., Zhou, D., Harff, J., 2010. Geochemical Composition, Provenance, Deposition and Enrichment of Short Sediment Cores from the Pearl River Estuary, Southern China. Journal of Marine Systems: 82, suppl. 1, S28–S42

Tang, C., Zhou, D., Endler, R., Lin, J., Harff, J., 2010. Sedimentary development of the Pearl River Estuary based on seismic stratigraphy.- Journal of Marine Systems: 82, suppl. 1, S3-S16.

Zhang, W., Harff, J., Schneider, R., and Wu, C.Y. 2010. Development of a modeling methodology for simulation of long-term morphological evolution of the southern Baltic coast. Ocean Dynamics: 60 (5), 1085-1114.

Bobertz, B., Harff, J., Bohling, B., 2009. Parameterisation of clastic sediments including benthic structures. – Journal of Marine Systems: 75, p. 371-381.

Harff, J., Lüth, F., 2009. The SINCOS Project - Geosphere, Ecosphere and Anthroposphere of the Holocene Southern Baltic Sea. Baltica: 22 no. 2, p. 133-134.

Yao Y., Harff, J., Meyer, M., Zhan, W., 2009. Reconstruction of paleocoastlines for the northwestern South China Sea since the Last Glacial Maximum.- Sci China Ser D-Earth Sci.: 52, p. 1127-1136.

Harff, J., Meyer, M., 2008. The interplay of neotectonics and climate change as triggers for coastal hazards - Examples from the Baltic. –in. Wallendorf, L.; Ewing, L.; Jones, C. & Jaffe, B (eds). Solutions to Coastal Disasters 2008. - Proceedings of sessions of the conference, April 13-16, 2008, Hawaii, p. 73 – 84.

Harff, J., Meyer, 2008. Changing Coastlines of the Baltic Sea.- in. Feistel, R., Nausch, G. Wasmund, N. (eds.), 2008. The Baltic Sea - Present State and Past Trends (1950-2005). – Wiley. Hoboken, p. 395-406.

Harff, J., Meyer, M., 2008. Changing sea level at sinking coasts – competition between climate change and geological processes.- Polish Geological Institute Special Paters: 23, p. 39 – 44.

Meyer, M., Harff, J., Gogina, M, and Barthel, A., 2008. Coastline changes of the Darss-Zingst Peninsula - a modeling approach.- Journ. Mar. Systems: 74 (suppl.), p. S147-S154.

Olea, R. A., Bobertz, B. Harff, J., Endler, R., 2008. Enhancement of a porosity map for the Mecklenburg Bay, Germany, using proxy-variables. – Bonham-Carter, G., Cheng, Q. (eds.), Springer. Heidelberg, p. 457-480.

Dobracka, E., Dobracki, R., Kaszubowski, L.J., Domaradzki, P., Hoffmann, G., Harff, J., 2007. Coastal Dynamics and Coastal Protection – NW Poland and NE Germany. Państwowego Instytutu Geologicznego. Biuletyn: 424, 2007, p. 102-121.

Strona 47


Harff, J.; Hay, W. W.; Tetzlaff, D. M., 2007. Coastlines as zones of interaction among geological processes, climate change, and socioeconomic development – Modeling opportunities. – The Geological Society of America: Spec. Pap. 426, pp. 1-4.

Harff, J.; Lemke, W.; Lampe, R.; Lüth, F.; Lübke, R.; Meyer, M.; Tauber, F.; Schmölcke, U., 2007. The Baltic Sea Coast - a Model of Interrelations between Geosphere, Climate and Anthroposphere. - In. Harff, J.; Hay, W.W.; Tetzlaff, D. (eds.). Coastline Change – Interrelation of Climate and Geological Processes. - The Geological Society of America: Spec. Pap. 426, pp. 133-142.

Harff, J., Meyer, M., 2007. Changing Holocene coastal zones of the Baltic Sea – a modeling approach. In. Harff, J., Lüth, F. (eds.) , Sinking Coasts–Geosphere, Ecosphere and Anthroposphere of the Holocene Southern Baltic Sea. Bericht der RGK: 88, 241-266.

Rosentau, A., Meyer, M., Harff, J., Dietrich, R., Richter, A., 2007. Relative Sea Level Change in the Baltic Sea since the Littorina Transgression.- Z. geol. Wiss.: 35, no. 1/2, p. 3-16.

Kotov, P., Harff, J., 2006. A Comparison of Greenland Ice and Baltic Sea Sediment Record - A Contribution to Climate Change Analysis. - Mathematical Geology: 38, no. 6, p. 721-733.

Bobertz, B., Kuhrts, C., Harff, J., Fennel, W., Bohling, B., 2005. Parameterisation of sediment properties for the sediment transport module of the Warnemünde Baltic Sea Ocean Model - method and first results. Journal for Coastal Research: 21, no. 3, p. 588-597.

Harff, J., Lampe, R., Lemke, W., Lübke, H., Lüth, F., Meyer, M. and Tauber, F., 2005. The Baltic Sea – a Model Ocean to Study Interrelations of Geosphere, Ecosphere and Anthroposphere in the Coastal Zone – Journal of Coastal Research: 21, no. 3, p. 441-446.

Lampe, R., Endtmann, E., Janke, W., Meyer, H., Lübke, H., Harff, J., Lemke, W.(†), 2005. A new relative sea-level curve for the Wismar Bay, N-Germany Baltic coast, Meyniana: 57, p. 5-35.

Lemke, W., Harff, J., 2005. Holocene of Europe. - in. Richard C. Selley, L. Robin M. Cocks and Ian R. Plimer, (eds.), 2005. Encyclopedia of Geology. - Elsevier. Oxford, vol. 2, p. 147-159.

Meyer, M., Harff, J., 2005. Modeling palaeo coast line changes of the Baltic Sea - Journal of Coastal Research: 21(3), 598-609.

Bobertz, B., Harff, J., 2004. Sediment Facies and Hydrodynamic Setting.A Study in the South-Western Baltic Sea. Ocean Dynamics: 54, p. 39-48.

Harff, J., Bobertz, B., Lemke, W., Granitzki, K., Wehner, K., 2004. Sand and gravel deposits in the south-western Baltic Sea, their utilization and sustainable development.- in. Harff, J., Emelyanov, E., Schmidt-Thome, M., Spiridonov, M. (edp.) (2004). Mineral Resources of the Baltic Sea.- Zeitschrift für Angewandte Geologie: Special No.. 2, p.111-124

Strona 48


Harff, J., Jöns, H., Lüth, F., 2004. Die DFG-Forschergruppe Sinking Coasts (SINCOS).- Bodendenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern, Jahrbuch 2004-52, p. 35-42.

Heise, B., Bobertz, B., Harff, J., 2004. A method to correlate granulometrical sediment parameteres and hydrographical data.- Die Küste: 68, 166 – 186.

Harff, J., Meyer, M., Lemke, W., Lampe, R., 2003. Wasserstandsentwicklung in der südlichen Ostsee während des Holozäns.- in. Hupfer, P., et al.(eds.), 2003. Die Wasserstände an der Ostseeküste.- Die Küste. 66, p. 4 – 21.

Hlawatsch, P., Neumann, T., van den Berg, C.M.G., Kersten, M., Harff, J., Suess, E., 2002. Fast-growing, shallow-water ferro-manganese nodules from the western Baltic Sea. Origin and models of trace element incorporation. - Marine Geology: 182, 373-387.

Harff, J., Watney, W. L., Bohjling, G. C., Doveton, J. H., Olea, R. A., 2001. Three-dimensional Regionalization for Oil Field Modeoing.- in. Merriam, D. F., Davis, J.C., (eds.) 2001. Geologic Modeling and Simulation. Sedimentary Systems.- Plenum Publ. Co.. New York, p. 205 – 227.

Harff, J., Bohling, Endler, R. Davis, J. C., Kunzendorf, H., Olea, R.A., Schwarzacher, W., Voss, M., 2001. Physico-Chemical Zonation of Gotland Basin (Baltic Sea) Holocene Sediments.- Baltica: 14, p. 58-66.

Harff, J.; Frischbutter, A.; Lampe, R.; Meyer, M., 2001. Sea Level Change in the Baltic Sea - Interrelation of Climatic and Geological Processes.- in. L. C. Gerhard, W. E. Harrison, and B. M. Hanson (eds.). Geological perspectives of global climate change.- AAPG-Studies in Geology: 47, p. 231-250.

Harff, J., Watney, W. L.; Bohling, G.C., Doveton J.H., Olea R.A., Newell K.D., 2001. Three-dimensional Regionalization for Oil Field Modeling.- in. Merriam, D.F., Davis, J. C., Geological Modeling and Simulation – Sedimentary System.- Kluwer Academic / Plenum Publishers. New York, Boston, Dordrecht, London, Moscow, 205-227.

Bohling, C., Davis, C., Olea, R. A., Harff, J., 1998. Singularity and Nonnormality in the Classification of Compositional Data.- Mathematical Geology: 30(1), 5-20.

Davis, J.C., Harff, J.; Olea, R.A., Bohling, G.C., 1997. Regionalized Classification of the Darss Sill Sedimentp. – in. Pawlowsky-Glahn, V. (edt.). IAMG ´97 Proceedings of the Third Annual Conference of the IAMG. – Barcelona. CIMNE, p. 145-150.

Harff, J., Olea, R.A., Davis, J.C., Bohling, G.C., 1996. Geostatistical solution of the classification problem with an application to oil prospecting. - In. Förster, A. Merriam D. F., (eds.), 1996. Geological Modelling and Mapping., Plenum. New York, p. 263-280.

Davis, J.C., Harff, J.; Lemke, W., Olea, R.A., Tauber, F., Bohling, G.C., 1996. Analysis of Baltic sedimentary facies by regionalized classification. – Geowissenschaften: 14, 67-72.

Strona 49


Harff, J., Davis, J. C., Eiserbeck, W., 1993. Prediction of hydrocarbons in sedimentary basins.- Mathematical Geology: 25, 925-936.

Harff, J., Davis, R.A., Olea, R.A., Bohling, G.C., 1993. Computergestützte geologische Kartierung und Rohstoffperspektivität. – Geowissenschaften: 11, 375-379.

Harff, J., Hoth, P., Eiserbeck, W., 1993. Computer-assisted basin analysis for the search of oil and gas in the North German Basin.- In. Harff, J., Merriam, D. (eds.) Computerized basin analysis.- Plenum. New York, 239-254.

Harff, J., Olea, R.A., Bohling, G.C., 1993. From multivariate sampling to thematic maps with an application to marine geochemistry. - In. Herzfeld, V.C. Davis, J.R. (eds.), 1993. Computers in Geology. - Oxford Univ. Press. Oxford, 265-274.

Kulik, D.A., Harff, J., 1993. Physicochemical modeling of the Baltic Sea water-sediment column. – Meereswissenschaftliche Berichte, IOW: 6, 80 p.

Watney, W.L, Harff, J., Davis, J.C., Bohling, G., Wong, J.C., 1993. Controls on Petroleum Accumulation in Upper Pennsylvanian Cyclic Shelf Carbonates in Western Kansas, USA, Interpreted by Space Modeling and Multivariate techniques. - in Harff, J.; Merriam, D. (eds.). Computerized Basin Analysis. - Plenum Press. New York, London, 215-238.

Harff, J., Lange, D., Olea, R.A., 1992. Geostatistics for computerized geological mapping - Geol. Jb.: A122, 335-345.

Bohling, G.C., Harff, J., Davis, J.C., 1991. Regionalized Classifications. Ideas and Applications. – in. BACHU, P. (Hrsg.). Fifth Canadian/American Conference on Hydrogeology. Parameter Identification and Estimation for Aquifer and Reservoir Characterization, Calgary, Alberta, Canada, September 18.-20.1990. – National Water Well Assoc.. Dublin, 1991, OH (USA), 229-242.

Harff, J., Davis, J.C., Olea, R.A., 1991. Quantitative Assessment of Mineral Resources with an Application to Petroleum Geology. – Journ. Nonrenewable Resources: 1, 74-84.

Harff, J., Hoth, P., 1991. Modellierung der Erdkruste per Computer. – Spectrum: 2, 7-10.

Davis, J.C., Harff, J., Watney, L., 1990. Determination of Homogeneous Components of a Sedimentary Basin. – Freiburger Geowiss. Beitr., Freiburg/Br.: 2, LS. p. 22-24.

Harff, J., 1990. Mathematisch-numerische Struktur- und Prozeßmodellierung für die geologische Prognose. – Mitt. Gesellsch. f. Geol. Wiss.: 17(4), 10-12.

Harff, J., Davis, J.C., 1990. Regionalization in Geology by Multivariate Classification – Mathematical Geology: 22(5), 573-588.

Harff, J., Eiserbeck, W., Hoth, K., Springer, J., 1990. Computer Assisted Basin Analysis and Regionalization Aid the Search for Oil and Gap. GEOBYTE: 5(4),11-15.

Strona 50


Harff, J., Eiserbeck, W., Hoth, K., Springer, J., 1990. Modellierung tiefer sedimentärer Becken zur Perspektvitätsbewertung von Erdöl und Erdgas. – Niedersächs. Akad. Geowiss. Veröff.: 4, p. 10-12.

Harff, J., Eiserbeck, W., Lewerenz, B., Springer, J., 1990. Space Modeling and Multivariate Techniques for Prognosis of Oil and Gap. – in. Gaal, G., Merriam, D.; (eds.), Geol. Computer Application in Resource Estimation. – Pergamon Press. Oxford et al.., 321-337.

Harff, J., Huebscher, H., Enderlein, F., Gabriel, W., Korich, P., Springer, J. Hoth, P., Benek, R., 1990. Rechnergestützte Bearbeitung geologisch-thematischer Karten (Paläorelief und Mächtigkeit permokarbonischer Vulkanite in der Mitteleuropäischen Senke). - Z. angew. Geol.: 36(11), 397-400.

Harff, J., Merriam, D., 1990. International Symposium on Computerized Basin Analysis, Güstrow, GDR, June 19-22, 1990. – Episodes: 13(3), 191-192.

Harff, J., Schretzenmayr, P., Springer, J., Hoth, P., Eiserbeck, W., Süssmuth, P., 1989. Mathematisch-numerische Modellierung regionaler bis lokaler Einheiten in sedimentären Becken an einem Beispiel für die Kohlenwasserstofferkundung im Rotliegenden. – Z. geol. Wiss.: 17( 7), 747-759.

Harff, J., Siegel, V., 1987. Geostatistische Modellieruung von Braunkohleflözen nach Daten der geophysikalischen Bohrlochmessung. - Wiss.-techn. Inf.-Dienst, ZGI, Reihe A: 28(4), 21-28.

Harff, J., 1986. Profile einer jungen Disziplin. – Spectrum: 8, 12-14.

Harff, J., Herwig, G., Kramer, W., 1985. Geochemistry and Geotectonic Setting of Oceanic Basalts by Numerical Analysis-Models for Comparing Discussion. - Gerl. Beitr. Geophys.: 94, 444-455.

Ellenberg, J., Falk, B., Grumbt, E., Lützner, H., Harff, J., 1985. Zyklische Sedimentation jung-paläozoischer Molassen. - Z.geol. Wiss.: 13(2),127-264.

Tischendorf, G., Harff, J., 1985. Über disperse und akkumulative Elemente - Dispersive and Accumulative Elements. - Chemie der Erde: 44, 79-88.

Harff, J., Peschel, G., 1982. COGEODATA-Symposium "Automatisierung der geologischen Datenverarbeitung" 04. - 11. April 1971 Berlin. - Z. angew. Geol.: 28(3), 147.

Benek, R., Harff, J., 1981. Bemerkungen zum Internbau von Vulkanitkomplexen, speziell des Tharandter Komplexep. - Z.geol.Wiss.: 9(11), 1253-1257.

Harff, J., König, B., Schwab, G., 1981. Die perspektivische Darstellung von Funktionen zweier unabhängiger Variabler - ein zusätzliches Verfahren zur Interpretation geologischer Merkmalfelder. - Z. angew. Geol.: 27(4), 196-200.

Strona 51


Harff, J., Janssen, Ch., Schwab, G., 1981. Beitrag zur Methodik der tektonischen Rayonierung der Deckgebirgsentwicklung. - Z. Geol. Wiss.: 9(1), 1259-1264.

Harff, J., Rosetz, G.P., Stoll, R., 1980.Die Anwendung von Klassifizierungsverfahren zur Bearbeitung von labor- und bohrlochgeophysikalischen Meßdaten. - Gerl. Beitr. Geophys.: 89(3/4), 319-325.

Chrobok, P.M., Harff, J., Knape, H., 1979. Das Faziesproblem im Lichte neuer Interpretationsmethodik der Geologie. - Z.geol.Wiss.: 7(11), 215-224.

Harff, J., Lützner, H., 1979. Numerische Typisierung von klastischen Sedimenten nach Bohrkerndaten. - Z. angew. Geol.: 25(5), 174-181.

Krienke, H.D., Harff, J., 1979. Zur Anwendung eines numerischen Klassifizierungsverfahrens bei der Auswertung von Geschiebezählungen. - Z. angew. Geol.: 25(10), 466-474.

Harff, J., Kapelle, G., Schwarz, R., Knape, H., 1978. Numerisch gestützte geologische Korrelation. - Z. Geol. Wiss.: 9(10), 447.

v. Bülow, W., Harff, J., Müller, R, M., 1977. Gedanken zur Auswertung von Geschiebeanalysen an Hand numerisch klassifizierter Zählergebnisse der Stoltera (Kreis Rostock). - Z.geol.Wiss.: 5(1), 39-49.

Harff, J., Kapelle, G., 1977. Geologische Modelle und Wahrscheinlichkeitsräume. - Abhandl. Zentr. Geol. Institut: 39, 143-157.

Harff, J., 1975. Zur Ähnlichkeitsanalyse eindimensionaler geologischer Objekte mit determiniserten Kriterien. - Wiss.-techn.Inf.-Dienst Zentr.Geol.Institut.: 16, Special Issue 9, 113-125.

Harff, J., Sponholz, G., 1975. Komplexe Bearbeitung ingenieurgeologischer Daten mit Klassifizierungs- und Erkennungsverfahren.- Z.angew.Geol.: 21(8)8, 372-376.

Harff, J., Peschel, G., 1974. Komplexinterpretation geowissenschaftlicher Informationen mit determinierten Kriterien und ihre Anwendung zur Bearbeitung von Tiefbohrungen. - Z. angew. Geol.: 20(12), 558-565.

Harff, J., 1973. Das Programmsystem GREIF 3 zur Klassifizierung geologischer Objekte und seine Anwendung bei der Interpretation mehrdimensionaler Meßwertvektoren aus Bohrungen. - Wiss.-techn.Inf.-Dienst. Zentr.Geol.Institut: 14, Special Issue 12, 155-170.

Strona 52


Wydania książek

Flemming, N., Harff, J., Moura, D., Burgess, A., Bailey, G. N.,(eds.), 2017. Submerged Landscapes of the European Continental Shelf: Quaternary Paleoenvironments.- Dordrecht. Wiley Blackwell, 533 p.

Harff , J., Furmanczyk, K., von Storch, H. (eds) 2017. Coastline Changes of the Baltic Sea from South to East - Past and Future Projection. Coastal Research Library, vol 19, Springer, Heidelberg, 388 p.

Bailey, G. N., Harff, J., Sakellariou, D. (eds) 2017. Under the Sea. Archaeology and Paleolandscapes of the Continental Shelf. Coastal Research Library, vol 20, Springer, Heidelberg, 436 p.

Newton, A., Harff, J., You, Z., Zhang, H., Wolanski, E. (eds.), 2016. Sustainability of future coasts and estuaries. A synthesis. Estuarine, Coastal and Shelf Science: 183, Part B, p. 271-452.

Harff, J., Perner, K., Moros, M. (eds.), 2016. Deglaciation history, coastal development, and environmental change in West Greenland during the Holocene. Results of the R/V “Maria S. Merian” expedition MSM05/03 15th June to 4th July 2007. Meereswiss. Berichte: 99, 157 p., http.//www.io-warnemuende.de/tl_files/forschung/meereswissenschaftliche-berichte/mebe99_2016.pdf.

Harff, J., Zhang, H. (eds.), 2016. Environmental Processes and the Natural and Anthropogenic Forcing in the Bohai Sea, Eastern Asia. Journal of Coastal Research: SI 74, 227p.

Clift , P., Harff, J., Wu, J. , Qiu, Y. (eds.), 2016. River dominated shelf sediments of East Asian seas. Geological Society, London, Special Publication 429. 259 p.

Harff, J., Bailey, G., Lüth, F. (eds.), 2016. Geology and Archaeology. Submerged Landscapes of the Continental Shelf. Geological Society, London, Special Publication 411, 294 p.

Harff, J., Meschede, M., Petersen, S., Thiede, J.,(eds.), 2016. Encyclopedia of Marine Geosciences.- Heidelberg et al.. Springer, 961 p.

Harff, J., Leipe, T., Waniek, J., Zhou, Di. (eds.), 2013. Depositional Environments and Multiple Forcing Factors at the South China Sea’s Northern Shelf, Journal of Coastal Research: SI 66, 90 p.

Harff, J., Lüth, F. (eds.), 2011. Sinking Coasts – Geosphere Ecosphere and Anthroposphere of the Holocene Southern Baltic Sea II.- Ber. Röm.-Germ. Komm.: 92, 1 – 380.

Harff, J., Björck, S., Hoth, P. (eds.) (2011). The Baltic Sea Basin.- Springer. Heidelberg, N.Y., 449 p.

Strona 53


Harff, J., Leipe, T., Zhou, D. (eds.) (2010). Pearl River Estuary related sediments as response to Holocene climate change and anthropogenic impact (PECAI).- Journal of Marine Systems: 82, suppl. 1, S1-S89.

Harff, J., Graf, G., Bobertz, B. (eds.), 2009. Dynamics of Natural and Anthropogenic Sedimentation (DYNAS).- Journal of Marine Systems: 75, p. 315-451.

Witkowski, A., Harff, J., Isemer, H.-J. (eds.), 2009. Climate Change – The environmental and socio-ecenomiv response in the southern Baltic region.- Conference Proceedings, University of Szczecin, 25-28 May, 2009, International BALTEX Secretariat Public: 42, 140 p.

Burchard, H., Harff, J., Schubert, H. (eds.), 2008. Baltic Sea Science Congress 2007.- Journal of Marine Systems: 74 (Supplement), 153 p.

Harff, J., Hay, W.W., Tetzlaff, D. (eds.), 2007. Coastline Change – Interrelation of Climate and Geological Processes. - Geological Society of America Spec.Pap. 426, 214 p.

Harff, J., Lüth, F. (eds.), 2007. Sinking Coasts – Geosphere Ecosphere and Anthroposphere of the Holocene Southern Baltic Sea.- Reports of the Roman Germanic Commission: 88, 1-288.

Harff, J. (ed.), 2005. Modeling in Coastal Research.- Journal of coastal Research: 21(3), Special Section 579 – 617.

Harff, J., Emelyanov, E., Schmidt-Thome, M., Spiridonov, M. (eds.), 2004. Mineral Resources of the Baltic Sea.- Zeitschrift für Angewandte Geologie, SI 2,227 p.

Hupfer, P., Harff, J., Sterr, H., Stigge, H.-J. (eds.), 2003. Die Wasserstände an der Ostseeküste. Entwicklung – Sturmfluten – Klimawandel.- Die Küste: 66, 331 p.

Harff, J., Lemke, W., Stattegger, K. (eds.), 1999. Computerized Modeling of Sedimentary Systems. – Springer. Berlin et al., 452 p.

Harff, J. (ed.), 1997. Computergestützte Modellierung Sedimentärer Systeme. – Geowissenschaften: SI 1, 42 p.

Krauß, M., Bankwitz, P., Harff, J. (eds.), 1994. Rügen-Bornholm, International Conference, Binz-Prora, Bornholm, 5th – 10th Oct. 1993. – Z. Geol. Wiss.: 22, 306 p.

Harff, J. (ed.), 1993. Mathematische Geologie. – Geowissenschaften, SI 10-11, p. 340-402.

Harff, J., Merriam, D. (eds.), 1993. Computerized basin analysis. - Plenum Press, New York, 340 p.

Strona 54


Raporty naukowe (wybór)

Harff, J. (ed.), 2007. Digitale Karten von Sedimenteigenschaften der Ostsee.- Baltic Sea Research Institute, Warnemünde, 72 p.

Harff, J. (ed.), 2005. Abschlussbericht zur Studie Datenbasis des Meeresbodens der Ostsee.- .- Baltic Sea Research Institute, Warnemünde, 66 p.

Harff, J. (ed.), 2005. Projekt. DYNAS, Dynamik natürlicher und anthropogener Sedimentation; Vorhaben. Sedimentationsprozesse in der Mecklenburger Bucht, Phase II.- Baltic Sea Research Institute, Warnemünde, 193 p.

Harff, J., Bobertz, B., Bohling, B., Forster, S., Seifert, T. (eds.), 2005. DYNAS, Dynamik natürlicher und anthropogener Sedimentation, Ergebnisse zur Baggergutverbringung im Küstenbereich (Ostsee).- Baltic Sea Research Institute, Warnemünde, 38 p.

Harff, J., Davis, J. (eds.), 2004. Numerical Correlation from the Baltic Sea and the North Atlantic.- Baltic Sea Research Institute, Warnemünde, 34 p.

Harff, J. (ed.), 1997. Schlussbericht zum Projekt Zusammenstellung und wissenschaftliche Interpretation von Daten über den Meeresboden der westlichen Ostsee aus den Jahren 1953-1985.- Baltic Sea Research Institute, Warnemünde, 78 p.

Davis, J.C., Harff, J.; Lemke, W., Olea, R.A., Tauber, F.; Bohling, G.C.; Zhou, D., 1995. Analysis of sedimentary facies by regionalized classification. – Kansas Geological Survey Open File Report, no. 95-4, Lawrence, 28 p.

Watney, W.L., Davis, J.C., Olea, R.A., Harff, J., Bohling, G.C., 1995. Modeling of sediment accommodation realms using regionalized classification of Upper Pennsylvanian genetic stratigraphic units and genetic sets in Kansap. – Kansas Geological Survey Open File Report; no. 95-32, Lawrence, 37 p.

Zhou, D., Lemke, W., Tauber, F., Harff, J., 1995. Pattern and dynamics of modern sedimentation in Darss Sill area, western Baltic Sea as reflected by grainsize data. –Scientific Report, Baltic Sea Research Institute, Warnemünde.

Harff, J., Davis, J.C., Olea, R., Watney, W.L., Doveton, J.H., Bohling, G.C.; Newell, K.D., McElwee, C.D., Hoth, P., Lewerenz, B., Springer, J., Sampson, R.J., Wong, J.C. and CunningHham, K.J. 1991. Three-Dimensional Reginalization and Modeling for sedimentary Basin Analysis. – The Zenith Oil Field, I. Kansas Geological Survey Open File Report, no. 91-41, 91 p.

Olea, R., Newell, D., Harff, J., 1991. Geologic Modeling of the Zenith Field, Kansas, Using Correlator. – Kansas Geological Survey Open File Report, Lawrence, 14 p.

Strona 55


Harff, J. et al., 1990. Abschlussbericht zur Modellierung von Beckenbildungsprozessen (II). – Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Sciences GDR, Potsdam, VEB(K) Geologische Forschung und Erkundung Freiberg, University Leipzig.

Harff, J., Davis, J.C., Olea R., 1990. Regionalization of Western Kansas Based on Multivariate Classification of Stratigraphic Data from Oil Wells, II. Kansas Geological Survey Open File Report 91-40, 30 p.

Harff, J., Lewerenz, B., Springer, J., 1989. BASIN - ein Programmsystem zur rechnergestützten Beckenmodellierung. – User manual, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Science GDR, Potsdam.

Harff, J. et al., 1988. Abschlußbericht zur Modellierung von Beckenbildungsprozessen (I). – Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Sciences GDR, Potsdam, VEB(K) Geologische Forschung und Erkundung Freiberg, University Leipzig.

Harff, J. et al., 1987. Mathematisch-numerische Methodik der Strukturmodellierung lokaler bis regionaler Einheiten sedimentärer Becken am Beispiel des Oberen Rotliegenden an der Ostflanke der Altmarkschwelle. – Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Sciences GDR, Potsdam, VEB Kombinat Erdöl Erdgas Gommern.

Harff, J., 1985. Modellierung Beckenbildungsprozesse. - Scientific Report (G1), Central Institute Physics of the Earth, Academy of Sciences GDR, Berlin.

Harff, J., 1985. Konzipierung einer Bearbeitungskette zur Überführung der Methode der regionalisierten Klassifizierung in die Braunkohlenerkundung. – Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Science GDR, Berlin.

Harff, J., 1984. Modellierung Beckenbildungsprozesse. – Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Sciences GDR, Berlin.

Harff, J., 1984. Methodische Untersuchungen zur Komplexinterpretation von BLM im Bereich von Braunkohlenlagerstätten am Beispiel des Objektes Lagerstätte Breitenfeld des VEB Geophysik. – Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Sciences GDR, Berlin.

Harff, J., 1984. Untersuchung der Beziehung zwischen Struktur, Stoffbestand und geophysikalischen Merkmalen geologischer Körper und Möglichkeiten ihrer Korrelation. – Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Sciences GDR, Berlin.

Harff, J., 1983. Einsatz numerischer Klassifizierungsalgorithmen für BLM Braunkohlen (Objekt Breitenfeld). – Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Sciences GDR, Berlin.

Harff, J., 1982. Anwendung und Weiterentwicklung von Klassifizierungsverfahren. –Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Sciences GDR, Berlin.

Strona 56


Harff, J., Dahm J., Naumann, R., 1982. Konzeption zur rechentechnischen Datenorganisation und Bearbeitung geochemischer Daten. – Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Sciences GDR, Berlin/Potsdam.

Harff, J.; Kramer, W., Noack, G., 1981. Erarbeitung und Anwendung numerischer Verfahren zur geologisch-tektonischen Interpretation des Stoffbestandes von Magmatiten und Sedimentiten in ausgewählten Bereichen. - Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Sciences GDR, Berlin/Potsdam.

Hahne, K., Harff, J., 1980. Beziehungen zwischen geochemischen, mineralogischen und paläodynamischen Parametern in Sedimenten der Altmark. – Scientific Report, Central Central Institute Physics of the Earth, Academy of Sciences GDR, Potsdam/Berlin.

Harff, J., Kramer, W., Noack, G., 1980. Zur geotektonischen Positionierung ozeanischer und kontinentaler Basite auf geochemischer Grundlage. – Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Sciences GDR, Berlin/Potsdam.

Harff, J., 1979. Zwischenstandsbericht zur Durchsetzung der Konzeption zur Entwicklung der Mathematischen Geologie am ZI für Physik der Erde. - Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Science GDR, Berlin.

Harff, J., 1979. Numerische Verfahren zur Bearbeitung flächig geordneter geowissenschaftlicher Informationen und ihre Anwendung auf Probleme der Beckendynamik der Norddeutsch-Polnischen Senke. - In. SCHWAB, G., u. a..

Ergebnisse paläotektonischer Untersuchungen in der Norddeutsch-Polnischen Senke in Vergleichsgebieten II. – Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Sciences GDR, Berlin, p. 37-47.

Harff, J., 1977. Erkennungsalgorithmus HOLOTYP für EDVA EC 1040. – Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Sciences GDR, Berlin.

Harff, J., Kapelle, G., 1977. Verfahren zur Rayonierung mit Klassifizierungsmethoden. - Scientific Report, Central Institute Physics of the Earth, Academy of Science GDR, Zentrales Geologisches Institut Berlin.

Strona 57


Raporty z rejsów (wybór)

Harff, J., Perner, K., Moros, M. (eds.) 2016. Deglaciation history, coastal development, and environmental change in West Greenland during the Holocene. Results of the R/V “Maria S. Merian” expedition MSM05/03 15th June to 4th July 2007. Meereswiss. Berichte. 99, 157 p., http.//www.io-warnemuende.de/tl_files/forschung/meereswissenschaftliche-berichte/mebe99_2016.pdf.

Harff, J., Waniek, J., Xia, Z. (eds.), 2009. Cruise Report R/V FENDOU-5, September 23 to October 16, 2009 from Guangzhou to Guangzhou, Task. Holocene environmental evolution and anthropogenic impact of Beibu Gulf, South China Sea.- Guangzhou Marine Geological Survey, Leibniz-Institute for Baltic Sea Research Warenmünde, Guangzhou, October 16, 2009, 90 p.

Harff, J., (ed.), 2007. Cruise Report R/V MARIA S. MERIAN Cruise MSM 05/03, June 15 to July 4, 2007, from Nuuk to Nuuk, Task. Deglaciation history, coastal development, and environmental change during the Holocene in western Greenland.- 169 p.

Harff, J., (ed.), 2006. Cruise Report R/V MARIA S. MERIAN, Cruise MSM 01/02, March 27 to April 6, 2006,Task . Geoscientific Investigation of Quarternary Sediments the Mecklenburgian Bight, Great Belt, Southern Kattegat, Kriegers Flag, Arkona Basin, and Hanö Bay (Bornholm Basin), Baltic Sea Research Institute, Warnemünde, 157 p.

Harff, J., (ed.), 2006. Cruise Report, R/V HEINCKE, Cruise HE 17/06/01 (He_244)

Task. Geophysical Pre-Site Survey for an IODP Proposal “The Baltic Sea Basin through the Last Glacial Cycle”.- Baltic Sea Research Institute, Warnemünde, 40 p.

Harff, J., (ed.), 2006. Cruise Report, R/V POSEIDON, Cruise POS 07/05/01 (POSEIDON 323), Task . Geoscientific Investigation of the Gotland Basin, Stolpe Foredelta, Gdansk Basin and Bornholm Basin in the Frame of the German/Russian GISEB Project, 189 p.

Harff, J., Winterhalter, B. (eds.), 1997. Cruise Report, R/V PETR KOTTSOV, Research for BASYS-Baltic Sea Systems Studies; Subproject 7.- Baltic Sea Research Institute, Warnemünde, 41 p.

Harff, J., Winterhalter, B. (eds.), 1996. Cruise Report, R/V PETR KOTTSOV, Research for BASYS-Baltic Sea Systems Studies; Subprojects 7 and 4.- .- Baltic Sea Research Institute, Warnemünde, 16 p.

strona 2 - hans von storch

Documents