stjórnarskrárfesta og stjórnarskrárbreytingar...framþróun og skrif um stjórnskipun tóku að...

Haacuteskoacutelinn aacute Akureyri

Feacutelagsviacutesinda- og lagadeild

Loumlgfraeligethi

2008

Stjoacuternarskraacuterfesta og

stjoacuternarskraacuterbreytingar

Huacuteni Heiethar Hallsson

Lokaverkefni iacute feacutelagsviacutesinda- og lagadeild



Loumlgfraeligethi

2008




Lokaverkefni iacute naacutemi til 90 eininga iacute feacutelagsviacutesinda- og lagadeild

Leiethbeinandi

Aacuteguacutest THORNoacuter Aacuternason

i

Yfirlyacutesingar

Eacuteg lyacutesi thornviacute heacuter meeth yfir aeth eacuteg er einn houmlfundur thornessa verkefnis og thornaeth er aacutegoacuteethi eigin

rannsoacutekna

___________________________


THORNaeth staethfestist heacuter meeth aeth lokaverkefni thornetta fullnaeliggir aeth miacutenum doacutemi kroumlfum til BA-

proacutefs iacute feacutelagsviacutesinda- og lagadeild

__________________________


ii

Uacutetdraacutettur Aacute liethnum tveimur oumlldum hefur hin skjalfesta stjoacuternarskraacute orethieth eitt helsta einkenni

nuacutetiacutemariacutekisins Iacute thornviacute felst aeth stjoacuternskipunin byggi aacute mannreacutettindum aethgreiningu valdathornaacutetta

hins lyacuteethraeligethislega reacutettarriacutekis hugmyndum reacutettarriacutekisins og oumlethrum grundvallarthornaacutettum sem

telja verethur til undirstoumlethuatrietha hins frjaacutelslynda lyacuteethraeligethisriacutekis Tilkoma hinnar skjalfestu

stjoacuternarkraacuter hefur orethieth til thorness aeth stjoacuternvoumlld buacutea vieth aacutekveethna forskrift um aethhald sem thornau

skuldbinda sig til aeth fara eftir THORNannig hefur verieth leitast vieth aeth tryggja stjoacuternskipulega

bindingu valdastofnana riacutekisins reacutettaroumlryggi og mannreacutettindi Hugtakieth sem lyacutesir thornessum

hugmyndum er aacute ensku constitutionalism en hefur fengieth thornyacuteethinguna stjoacuternarskraacuterfesta aacute

iacuteslensku Iacute thornessari ritgereth er hugtakieth uacutetskyacutert og grunngereth thorness skoethueth Fjallaeth er um

reacutettarriacutekieth skiptingu riacutekisvaldsins uppruna thorness og loumlgmaeligti Stjoacuternarskraacuterfesta iacute stofnunum

althornjoacuteethasamfeacutelagsins er til umfjoumlllunar thornar sem hugtakinu eru gereth skil meeth tilliti til

thornjoacuteethareacutettar althornjoacuteethastofnana og mannreacutettinda

Iacute lokin eru helstu aacutelitamaacutel nefnd sem taka thornarf til skoethunar vieth endurskoethun Stjoacuternarskraacuter

lyacuteethveldisins Iacuteslands og thornaacute seacuter iacute lagi meeth thornaeth iacute huga aeth huacuten uppfylli betur kroumlfur

stjoacuternarskraacuterfestunar Til aeth kanna hvort sliacutek breyting seacute aethkallandi eetha nauethsynleg er

nuacuteverandi stjoacuternskipun iacuteslenska riacutekisins lyacutest og thorneir thornaeligttir dregnir fram sem taldir eru

undirstaetha hennar Niethurstaetha thornessarar athugunar er suacute aeth Stjoacuternarskraacute lyacuteethveldisins thornarfnist

heilstaeligethrar endurskoethunar og aeth hana megi faeligra naeligr nuacutetiacutemalegri stjoacuternarskraacutem

Abstract For the past two centuries the written constitution has become the main characteristic of the

modern state That means that the form of government of the state is founded on human

rights the separation of state powers of the democratic state based on the rule of law the

ideas of the rule of law and other fundamental factors which must be considered as bases of

the liberal democracy The emergence of the written constitution has made governments

subject to certain prescript of restraint which they bind themselves to comply with That has

secured governmental binding of state institutions legal certainty and human rights The

concept which describes these ideas is in English constitutionalism but has been translated

stjoacuternarskraacuterfesta in Icelandic In this paper the concept is explained mainly with regard to

its infrastructure The rule of law is discussed the separation of powers its origin and

legitimacy Constitutionalism of international institutions is also discussed where the

concept is explained regarding international law international institutions and human rights

At the end the main matters mentioned which need to be taken into consideration when

the constitution of the Republic of Iceland is revised especially so it can be better equipped

to fulfil the demands of constitutionalism To find out whether such change is insistent or

necessary the present form of government is described and those factors that are considered

its foundation The conclusion of this observation is that the Icelandic constitution will need

a complete revision and that it may be brought nearer to more modern constitutions

Efnisyfirlit

INNGANGUR 1

1 UPPHAF STJOacuteRNARSKRAacuteRFESTU 3

11 STJOacuteRNARSKRAacuteR FYRRI TIacuteMA 3 12 TILKOMA THORNJOacuteETHRIacuteKISINS 3 13 UPPGANGUR STJOacuteRNARSKRAacuteRFESTU 4 14 UPPHAF NUacuteTIacuteMA STJOacuteRNARSKRAacuteRFESTU 5 15 SAMANTEKT 6

2 EINKENNI STJOacuteRNARSKRAacuteRFESTU 7

21 GRUNDVALLARTHORNAEligTTIR STJOacuteRNARSKRAacuteRFESTU 7

3 STJOacuteRNARSKRAacuteRFESTA OG REacuteTTARRIacuteKIETH 9

31 LOumlGMAEligTI VALDS 10 32 THORNRIacuteSKIPTING RIacuteKISVALDSINS 11

4 STJOacuteRNARSKRAacuteR 13

41 HLUTVERK STJOacuteRNARSKRAacuteA 13 42 SKJALFESTAR STJOacuteRNARSKRAacuteR 13

421 Formlegar og virkar stjoacuternarskraacuter 14 422 Auethbreytanlegar og torbreytanlegar stjoacuternarskraacuter 15

43 STJOacuteRNARSKRAacute LYacuteETHVELDISINS IacuteSLANDS SKILGREIND 16

5 STJOacuteRNARSKRAacuteR SEM REacuteTTARHEIMILDIR 17

51 TUacuteLKUN STJOacuteRNARSKRAacuteRAacuteKVAEligETHA OG FRAMKVAEligMD THORNEIRRA 17

6 VIETHURKENNING THORNJOacuteETHAREacuteTTAR OG YFIRTHORNJOacuteETHLEGS VALDS 19

61 ALTHORNJOacuteETHADOacuteMSTOacuteLAR OG YFIRTHORNJOacuteETHLEGIR DOacuteMSTOacuteLAR 19 62 MANNREacuteTTINDI 20

621 Mannreacutettindi iacute oumlndvegi thornyacuteskrar stjoacuternarskraacuterfestu 21

7 GRUNDVOumlLLUR IacuteSLENSKRAR STJOacuteRNSKIPUNAR 22

71 LYacuteETHVELDISSTJOacuteRNARFORM 22 711 Forsetaembaeligttieth 22 712 THORNingraeligethi 23

72 GREINING RIacuteKISVALDSINS 24 73 LYacuteETHRAEligETHI 24 74 MANNREacuteTTINDAVERND 24 75 ENDURSKOETHUNARVALD DOacuteMSTOacuteLA 25 76 SAMANTEKT 25

8 STJOacuteRNSKIPUNARTHORNROacuteUN EFTIR STRIacuteETH 26

81 MEGIN BREYTINGAR Aacute EVROacutePSKUM STJOacuteRNARSKRAacuteM Aacute SIacuteETHARI TIacuteMUM 26

9 ENDURSKOETHUN STJOacuteRNARSKRAacuteR LYacuteETHVELDISINS IacuteSLANDS 28

91 HELSTU VIETHFANGSEFNI VIETH ENDURSKOETHUN STJOacuteRNARSKRAacuteRINNAR 331944 28 92 LOKAORETH 29

HEIMILDASKRAacute 30

1

Inngangur THORNrjaacuter skjalfestar stjoacuternarskraacuter hafa verieth iacute gildi aacute Iacuteslandi Suacute fyrsta sem gefin var af konungi

toacutek gildi aacuterieth 1874 og veitti huacuten Althorningi innlent loumlggjafarvald aeth hluta og aethskildi thornar meeth

loumlggjafarvaldieth iacute maacutelefnum Iacuteslands aeth nokkru leyti fraacute thornviacute danska Danakonungur hafethi thornoacute

samkvaeligmt henni neitunarvald iacute loumlggjafarmaacutelefnum Aethra stjoacuternarskraacute siacutena fengu Iacuteslendingar

aacuterieth 1920 iacute kjoumllfar thorness aeth iacuteslenska riacutekieth vareth fullvalda aacuterieth 1918 Sjaacutelfraeligethi Iacuteslands aeth

althornjoacuteethaloumlgum var thornar meeth staethreynd thornoacutett riacutekieth vaeligri aacutefram iacute konungssambandi vieth

Danmoumlrku Iacute samraeligmi vieth aacutekvaeligethi sambandslagasamningsins aacuterieth 1918 aacutekvaacuteethu Iacuteslendingar

siacuteethan aeth rjuacutefa samband riacutekjanna aeth tilskildum tiacutema liethnum og stofna lyacuteethveldi aacuterieth 1944 Vieth

thornaeth taeligkifaeligri var riacutekinu sett nyacute stjoacuternarskraacute THORNraacutett fyrir aacutekveethnar grundvallarbreytingar aacute

iacuteslenskri stjoacuternskipun meeth hverri nyacuterri stjoacuternarskraacute einkennist stjoacuternskipuleg thornroacuteun Iacuteslands af

samfellu1 thornoacute oft hafi langur tiacutemi liethieth aacute milli stjoacuternarskraacuterbreytinga Aacutestaeligethuna maacute eflaust

rekja til thorness aeth aacuterekstrar iacute stjoacuternskipunarmaacutelum aacute Iacuteslandi hafa verieth faacutetiacuteethir thorne til loka

siacuteethustu aldar THORNviacute maacute segja aeth thornaeth seacute ekki fyrr en nuacute aacute tuttugustu og fyrstu oumlldinni aeth krafa

seacute gereth til endurskoethunar aacute stjoacuternarskraacutenni sem er nuacute meira en sextiacuteu aacutera goumlmul Vieth

endurskoethun aacute stjoacuternarskraacute er aeth moumlrgu aeth hyggja Fyrst thornarf aeth athuga gaumgaeligfilega hvort

bryacutena nauethsyn beri til breytinga hvort naeliggilegt seacute aeth breyta hluta aacutekvaeligetha viethkomandi

stjoacuternarskraacuter eetha hvort huacuten sinni hlutverki siacutenu baeligrilega eins og huacuten er og til samraeligmist vieth

thornaeligr stjoacuternarvenjur sem tiacuteethkast hafa

Iacute fyrri hluta ritgeretharinnar eru thorneir thornaeligttir sem helst einkenna stjoacuternarskraacuterfestu dregnir

fram og mikilvaeliggi thorneirra iacute nuacutetiacutemariacutekjum og skipulagi thorneirra gereth skil THORNaacute er hinni skjalfestu

stjoacuternarskraacute gereth iacutetarleg skil Iacute seinni hluta ritgeretharinnar verethur leitaeth svara vieth thorneirri

spurningu hvort endurskoetha thornurfi Stjoacuternarskraacute lyacuteethveldisins Iacuteslands fraacute aacuterinu 1944 meeth

hliethsjoacuten af stjoacuternarskraacuterfestunni sem fjallaeth er um iacute fyrri hluta ritgeretharinnar

Stjoacuternarskraacuterfesta (constitutionalism) er liacutett thornekkt hugtak heacuter aacute landi enda maacute segja aeth aacute

lyacuteethveldistiacutemanum hafi umraeligethan um framtiacuteeth stjoacuternarskraacuterinnar verieth iacute skoumltuliacuteki THORNoacute vareth

toumlluvereth umraeligetha um gildi aacutekvaeligetha stjoacuternarskraacuterinnar vieth inngoumlngu lyacuteethveldisins iacute Evroacutepska

efnahagssvaeligethieth meeth samningi sem undirritaethur var iacute Oacuteportoacute 2 maiacute 1992 en hann toacutek gildi 1

januacutear 1994 Iacuteslensk stjoacuternarskraacuterumraeligetha naacuteethi aacutekveethnu haacutemarki eftir maacutelskot forseta Iacuteslands

aacute svokoumllluethu fjoumllmiethlafrumvarpi 2 juacuteniacute 2004 Vareth thornaeth ma til thorness aeth forsaeligtisraacuteethherra

aacutekvaeth aeth skipa seacuterstaka stjoacuternarskraacuternefnd iacute byrjun aacuters 2005 sem endurskoetha aacutetti

1 Forsaeligtisraacuteethherra 2007 Endurskoethun stjoacuternarskraacuterinnar Aacutefangaskyacutersla um endurskoethun stjoacuternarskraacuter

lyacuteethveldisins Iacuteslands februacutear 2007 bls 62 THORNingskj 1293 ndash 709 maacutel Sjaacute naacutenar aacute

httpwwwalthingiisaltext133s1293html

2

stjoacuternarskraacutena og gera tilloumlgur aeth breytingum Eina breytingin sem nefndin saacute tiacutemabaeligra var

aeth faeligra almenningi breytingarvaldieth aacute stjoacuternarskraacutenni meeth thornjoacuteetharatkvaeligethagreiethslu2

Hin skjalfesta stjoacuternarskraacute og grunngereth riacutekja hafa mikieth verieth til umraeligethu meethal

Evroacuteputhornjoacuteetha aacute liethnum aacuteratugum vegna soumlgulegra atburetha og maacute thornar nefna siacuteethari

heimstyrjoumlldina stofnun Evroacutepuraacuteethsins og Evroacutepubandalagsins stofnun Evroacutepusambandsins

og fall jaacuterntjaldsins Sem daeligmi maacute nefna aeth stjoacuternarskraacuter flestra Evroacutepuriacutekja toacuteku gildi eftir

seinni heimstyrjoumlld og aethrar hafa verieth endurskoethaethar og endurbaeligttar aacute liethnum aacuteratugum til

samraeligmis vieth Roacutemarsaacutettmaacutelann sem er aeligethsta reacutettarheimild Evroacutepusambandsins

Tilgangur thornessarar ritgerethar er aeth gera lesandanum kleift aeth oumlethlast innsyacuten iacute thornau megin

einkenni stjoacuternarskraacuterfestu sem nuacute eru almennt talin vera grundvoumlllur evroacutepskra

stjoacuternskipunarhugmynda THORNoacute ekki siacuteethur til aeth gera grein fyrir mikilvaeliggi thorness aeth skjalfestar

stjoacuternarskraacuter seacuteu virtar sem grundvoumlllur stjoacuternskipunar riacutekja og sem aeligethsta reacutettarheimild

thorneirra Iacute lok ritgeretharinnar veretha svo tekin til skoethunar thornau sjoacutenarmieth og hugmyndir sem hafa

ber iacute huga vieth endurskoethun nuacutegildandi eetha skjalfestingu nyacuterra stjoacuternarskraacutea almennt og

thorneirrar iacuteslensku seacuterstaklega


lyacuteethveldisins Iacuteslands februacutear 2007 THORNingskj 1293 ndash 709 maacutel

3

1 Upphaf stjoacuternarskraacuterfestu Almennt er talieth aeth stjoacuternarskraacuterfesta eigi upphaf sitt aeth rekja til froumlnsku

mannreacutettindayfirlyacutesingarinnar og stjoacuternarskraacuter Frakka sem fylgdi iacute kjoumllfar froumlnsku

byltingarinnar aacuterieth 1789 THORNaacute ekki siacuteethur til frelsisyfirlyacutesingar Bandariacutekjamanna aacute aacutetjaacutendu oumlld

stjoacuternarskraacuter Bandariacutekjanna fraacute aacuterinu 1787 og mannreacutettindaaacutekvaeligetha hennar sem baeligtt var vieth

aacuterieth 17893 THORNaeth getur boethieth aacutekveethinni haeligttu heim aeth rekja upphaf stjoacuternarskraacuterfestu lengra

aftur iacute soumlguna Ekki einungis vegna thorness hve oacutenaacutekvaeligm suacute athugun yrethi heldur einnig vegna

thorness aeth stjoacuternarskraacuterfesta gaeligti vieth thornaeth orethieth of almenn sem hugtak og gefieth villandi syacuten aacute

thornaeth sem huacuten stendur fyrir iacute nuacutetiacutemanum 4 THORNoacute er gott aeth hafa eftirtalin atriethi iacute huga

11 Stjoacuternarskraacuter fyrri tiacutema

Elstu daeligmi um einhverskonar stjoacuternarskraacute er aeth finna iacute griacutesku borgriacutekjunum aacute sjoumlttu oumlld fkr

iacute skjalfestum lyacutesingum stjoacuternskipana thorneirra Fram aeth lokum miethalda voru stjoacuternarskraacuter

einungis lyacutesandi skrif aacute stjoacuternskipunum riacutekja og voru Grikkir aacutesamt Roacutemverjum fremstir iacute

flokki iacute thorneim skrifum Aacutehrifamestir thorneirra sem skrifuethu um stjoacuternspeki og heimspeki henni

tengdri voru griacutesku heimspekingarnir Platoacute (427-347 fkr) Aristoacuteteles (384-322 fkr) og

Cicero (106-43 fkr) hinn mikli hugsuethur Roacutemverja Allir voru thorneir uppi fyrir Kristsbureth og

foacuter svo aeth hugmyndir thorneirra og heimspeki feacutellu iacute gleymsku iacute yfir heilt aacuterthornuacutesund THORNaeth var iacute

raun ekki fyrr en heilagur Toacutemas af Akviacutenoacute komst yfir rit Aristoacutetelesar og hugmynda hans aeth

framthornroacuteun og skrif um stjoacuternskipun toacuteku aeth birtast aacute nyacute 5

12 Tilkoma thornjoacuteethriacutekisins

Aacute sextaacutendu oumlld foacuter nuacutetiacutemahugtakieth riacuteki aeth oumlethlast nokkrar vinsaeligldir hjaacute thorneim sem soacutettust eftir

aeth stjoacuternskipulegum stoumlethugleika yrethi naacuteeth og vareth svo viethfangsefni umboacutetasinna sautjaacutendu og

aacutetjaacutendu aldar Kveikjan aeth thorneim umboacutetum kom samt ekki til af goacuteethu Truacutear- og

borgarastyrjaldir voru tiacuteethar aacute sextaacutendu og sautjaacutendu oumlld og til vareth steacutett saeligtti sig illa vieth

miethaldafyrirkomulagieth en thornaeth var hin svokallaetha borgarasteacutett THORNaacute foacuteru umraeligethur um

fullveldishugtakieth aeth aukast og spurningar um hver vaeligri fullvalda thornjoacuteethin eetha stjoacuternandi

riacutekisins6

Iacute kjoumllfarieth fylgdu heimspekihugmyndir sem houmlfnuethu hinni almennt viethurkenndu skoethun

aeth konungurinn hefethi guethdoacutemlegt vald og oacuteskoraethan reacutett til aeth sitja einn aeth thorneim voumlldum

3 Aacuteguacutest THORNoacuter Aacuternason1999 Stjoacuternarskraacuterfesta grundvoumlllur lyacuteethraeligethisldquo Skiacuternir bls 469

4 Aacuteguacutest THORNoacuter Aacuternason 2001 Constitutionalism Popular Legitimacy of the Stateldquo The Welfare State and

Constitutionalism in the Nordic Countries bls 39 5 Sama heimild bls 39-41

6 Hafsteinn THORNoacuter Hauksson 2004 Stjoacuternarskraacuterhyggja og stjoacuternarskraacuteriacutegildi althornjoacuteethlegra mannreacutettinda-

saacutettmaacutelaldquo Uacutelfljoacutetur bls 507

4

THORNessar hugmyndir umboacutetasinnanna gerethu raacuteeth fyrir thornviacute aeth vald riacutekisins og stjoacuternskipuleg

uppbygging vaeligru grundvoumlllueth aacute eethlisreacutetti mannsins til frelsis Aacute grundvelli

samfeacutelagssaacutettmaacutelans faacute valdhafar umboeth sitt til aeth stjoacuterna riacuteki og lyacuteeth meeth thornviacute aeth tryggja frelsi

og velfereth mannsins Kenningar John Locke um hvernig borgaralegt samfeacutelag og riacutekisvald

myndaethist fyrir tilstuethlan samfeacutelags einstaklinga og samkomulagsins um framsal valdsins

hoacutefu thornviacute mikla sigurgoumlngu innan hugtaksins um riacutekieth og naacuteethi huacuten haacutemarki siacutenu vieth

mannreacutettindayfirlyacutesingar Bandariacutekjamanna og Frakka iacute lok aacutetjaacutendu aldar

Samkvaeligmt thornessum tveim samfeacutelagssaacutettmaacutelum er thornaeth foacutelkieth sem veitir riacutekisstjoacuterninni

heimild til aeth stjoacuterna riacutekinu svo framarlega sem thornaeth bryacutetur ekki gegn eethlisreacutetti einstaklinga aacute

afgerandi haacutett Aethskilnaethur valdathornaacutetta riacutekisins var hluti af thornviacute aeth tryggja aeth stjoacuternvoumlld

misnotuethu ekki valdieth sem samfeacutelagieth fengi thornviacute iacute hendur Siacuteethasti hluti hinnar fraeligethilegu

moacutetunar aacute nuacutetiacutema stjoacuternarskraacuterfestu var hugmyndin um aeth valdieth laeliggi hjaacute thornjoacuteethinni Meeth thornviacute

var lagethur grunnur aeth almennum kosningareacutetti og thorningraeligethi byggt aacute fulltruacutealyacuteethraeligethi7

13 Uppgangur stjoacuternarskraacuterfestu

Sem fyrr segir er litieth aacute skjalfestingu stjoacuternarskraacutea Bandariacutekjanna og Frakklands sem upphaf

stjoacuternarskraacuterfestu og er hugmyndafraeligethi hennar helst rakin til kenninga John Locke Charles

Montesquieu og Jean Jacques Rousseau Segja maacute aeth stjoacuternarskraacuterfesta hafi baeligethi verieth

tilgangurinn og meethalieth iacute sjaacutelfstaeligethisbaraacutettu Bandariacutekjanna Bandariacuteska stjoacuternarskraacutein fraacute

aacuterinu 1787 oumlethlaethist fljoacutett meginhlutverk iacute lagalegum og poacutelitiacuteskum deilum og hefur oft reynst

borgurum Bandariacutekjanna mikilvaeliggt haldreipi iacute baraacutettunni vieth stjoacuternvoumlld THORNaacute hefur huacuten einnig

haft varanleg aacutehrif aacute stjoacuternskipunarhugmyndir Evroacutepumanna thornoacute hin skjalfesta stjoacuternarskraacute

Frakka sem toacutek gildi aacuterieth 1791 gerethi thornaeth ekki

Fraacute upphafi hefur stjoacuternarskraacuterfesta thornroacuteast iacute tvaeligr nokkueth oacuteliacutekar aacutettir Iacute Bandariacutekjunum thornar

sem ekki thornurfti aeth bylta innlendu valdi var aacutehersla loumlgeth aacute aeth halda megin stofnunum riacutekisins

aethgreindum og sjaacutelfstaeligethum svo thornaeligr gaeligtu veitt hver annarri naeliggilegt aethhald THORNviacute maacute segja aeth

Bandariacutekjamenn hafi reynt aeth forethast oumlflugt miethstyacuteringarvald Franska borgarasteacutettin

kappkostaethi hinsvegar vieth aeth auka vald sitt meeth thornviacute aeth takmarka vald konungs meeth

stjoacuternarskraacuteraacutekvaeligethum THORNannig gaacutetu raacuteethherrar konungs ekki setieth vieth voumlld nema meeth stuethningi

meirihluta kosinna fulltruacutea aacute loumlggjafarthorninginu THORNetta var byrjunin aacute lyacuteethraeligethislegri

thorningraeligethishyggju iacute Evroacutepu aacute niacutetjaacutendu oumlld8


Constitutionalism in the Nordic Countries bls 41-42 8 Sama heimils bls 45

5

Aacutekvaeligethi um skiptingu valdastofnana riacutekisins voru almennt orethueth iacute Evroacutepskum stjoacuternarskraacutem aacute

niacutetjaacutendu oumlld en ekki aacutekveethieth liacutekt og stjoacuternarskraacute Bandariacutekjanna Hinsvegar fylgdu moumlrg

Evroacutepuriacuteki fordaeligmi Frakka og takmoumlrkuethu vald konungs meeth stjoacuternarskraacuteraacutekvaeligethum og uacuter

urethu thorningbundin eetha stjoacuternarskraacuterbundin konungsriacuteki Vera maacute aeth thornaeth seacute aethal aacutestaeligetha thorness aeth

franska stjoacuternarskraacutein vareth suacute sem litieth var til thornegar nuacutetiacutemalegri stjoacuternarhaeligttir voru teknir upp

iacute riacutekjum sem buacuteieth houmlfethu vieth einveldi konungs Iacute Bandariacutekjunum thornroacuteaethist stoumlethug

stjoacuternarskraacuterfestu sem byggethist aacute endurskoethunarvaldi doacutemstoacutela og valdajafnvaeliggi aacute meethan

iacutebuacutear Vestur-Evroacutepu voumlldu leieth til lyacuteethraeligethis og naeligr oacutetakmarkaethrar thorningraeligethishyggju

THORNegar konungar iacute riacutekjum Vestur-Evroacutepu houmlfethu verieth sviptir naeligr oumlllu valdi meeth

stjoacuternarskraacuteraacutekvaeligethum vareth hlutverk stjoacuternarskraacutea thornessara riacutekja annaeth og miklu minna en aacute

upphafsdoumlgum hinna skjalfestu stjoacuternarskraacutea THORNaeligr tryggethu ekki mannreacutettindi og takmoumlrkuethu

ekki lengur vald riacutekisstofnana handan thorneirra aacutekvaeligetha er snertu lyacuteethraeligethi og thorningraeligethishyggju

Stjoacuternvoumlld fengu valdieth fraacute borgurunum iacute frjaacutelsum kosningum og voru thornviacute reacutettilega kosnir

fulltruacutear thornjoacuteetharinnar meeth einum eetha oumlethrum haeligtti THORNviacute foacuter thornaeth svo aeth stjoacuternarskraacuter Vestur-

Evroacutepuriacutekja urethu aacute fyrri hluta tuttugustu aldar yacutemist gagnslausar eetha foacuternarloumlmb poacutelitiacuteskra

tilrauna thornjoacuteeththorninga iacute stjoacuternarskipulegum maacutelum Valdatoumlku Nasista aacute fjoacuteretha aacuteratug siacuteethustu

aldar maacute td aeth hluta rekja til aacutekveethinna veikleika iacute hinni svokoumlllueth Weimar-stjoacuternarskraacute

Aftur aacute moacuteti var eitt staeligrsta skrefieth iacute aacutett aeth nuacutetiacutema stjoacuternarskraacuterfestu aacute seinni tiacutemum

oacuteneitanlega Grundvallarloumlg THORNyacuteska Sambandslyacuteethveldisins fraacute aacuterinu 19499

14 Upphaf nuacutetiacutema stjoacuternarskraacuterfestu

Stofnun Sambandslyacuteethveldisins THORNyacuteskalands aacuterieth 1949 lagethi grunninn aeth nyacuterri stefnumoumlrkun iacute

stjoacuternarskraacuterfestu iacute Evroacutepu Grundvallarloumlgin maeligltu svo fyrir aeth stjoacuternlagadoacutemstoacutell

(Bundesverfassungsgericht) yrethi stofnaethur sem hefethi vald til aeth fella uacuter gildi sett loumlg og

doacutema ef hann kaeligmist aeth thorneirri niethurstoumlethu aeth ekki vaeligri farieth aeth iacute samraeligmi vieth nyacuteju

stjoacuternarskraacutena Hlutverk doacutemstoacutelsins er aeth tryggja aeth allar stofnanir riacutekisins fari aeth aacutekvaeligethum

Grundvallarlaganna Stofnun doacutemstoacutelsins verethur vart rakin til annars en hryllilegrar vald-

niacuteethslu Nasista og thorness hve auethvelt Nasistum reyndist aeth naacute naeligr algerum voumlldum aacuterieth 1933

Langt fram eftir tuttugustu oumlld var thornaeth riacutekjandi aacutelit vestraelignna stjoacuternmaacutela- og fraeligethimanna

aeth einfoumlld lagasetning framkvaeligmd af thornjoacuteeththorningi sem kosieth var iacute almennum kosningum vaeligri

grundvoumlllur loumlgmaeligtra stjoacuternarhaacutetta iacute lyacuteethraeligethisriacutekjum THORNessir stjoacuternmaacutela- og fraeligethimenn voru thornoacute

ekki tilbuacutenir aeth efast um loumlgmaeligti vildarhyggjunnar thornraacutett fyrir niethurlaeliggingu margra skjalfestra

stjoacuternarskraacutea aacute fyrri hluta tuttugustu aldar og thorness siethmenningarhruns sem valdatiacuteeth Nasista


Constitutionalism in the Nordic Countries bls 46

6

olli THORNaeth kom thornoacute ekki iacute veg fyrir aeth thorneir taeligkju forystu iacute undirbuacuteningi aacute Althornjoacuteethlegu

mannreacutettindayfirlyacutesingunni (1948) sem var greinilega skrifueth iacute anda eethlisreacutettar Aacute aacutettunda

aacuteratug siacuteethustu aldar komst skriethur aacute stjoacuternskipulega thornroacuteun iacute Vestur-Evroacutepu Aacute thorneim tiacutema voru

thornaeth Suethur-Evroacutepuriacuteki sem toacuteku upp lyacuteethraeligethislega stjoacuternarhaeligtti eftir aacuteratuga einraeligethisstjoacutern

Aacutehrifum Mannreacutettindadoacutemstoacutelsins iacute Strasburg og Evroacutepudoacutemstoacutelsins maacute thornoacute ekki gleyma

Tilkoma thornessara doacutemstoacutela hefur sett valdastofnunum riacutekja frekari skorethur og veitt

einstaklingum aacutekveethna vernd aacute reacutettindum thorneirra

Siacuteethast ber aeth nefna thornau umbrot sem urethu iacute Mieth- og Austur-Evroacutepu iacute byrjun tiacuteunda

aacuteratugar siacuteethustu aldar Eftir fall kommuacutenismans kepptust fraeligethimenn vieth aeth lyacutesa yfir algerum

sigri Vesturlanda iacute thorneirri hugmyndafraeligethilegu baraacutettu sem hafethi staethieth yfir fraacute valdatoumlku

Bolseacutevika iacute Ruacutesslandi aacuterieth 1917 THORNaeth sem ekki hefur komieth fram er aeth stjoacuternarskraacuterfesta hefur

oacutetviacuteraeligtt verieth ein aethal aacutestaeligetha thorness aeth poacutelitiacutesk hugmyndafraeligethi vestraelignna thornjoacuteetha hefur verieth

viethurkennd af thorneim sem leiddu frelsisfylkingar iacute Ruacutesslandi og fyrrverandi bandamanna thorneirra

siacuteethan thornessar breytingar aacutettu seacuter staeth Vieth lok tuttugustu aldar jukust thornannig vinsaeligldir hinnar

skjalfestu stjoacuternarskraacuter og urethu aacuteliacuteka og aacute frumskeiethi hennar iacute lok aacutetjaacutendu aldar og byrjun

thorneirrar niacutetjaacutendu Siacuteethustu aacuteratugi hafa siacutefellt fleiri riacuteki valieth stjoacuternarskraacuterfestu til aeth leggja

grunn aeth poacutelitiacuteskri feacutelagslegri og efnahagslegri uppbyggingu10

15 Samantekt

Vangaveltur um loumlgmaeligti og stjoacuternarfar hafa verieth uppi aacute pallborethinu fraacute upphafi

siethmenningar thornar sem uppbygging poacutelitiacutesks samfeacutelags hefur verieth framarlega iacute hugum

manna THORNraacutett fyrir aeth hugtoumlkin takmoumlrkueth riacutekisstjoacutern og einstaklingsreacutettindi seacuteu thornekkt uacuter

heimspeki og truacutearbroumlgethum fyrri tiacutema er ekki reacutett aeth setja thornau iacute beint samhengi vieth

stjoacuternarskraacuter nuacutetiacutemans Fraeligethilegar vangaveltur um nuacutetiacutemariacutekieth og um manninn sem

einstakling voru iacute raun enn aacute frumskeiethi siacutenu aacute seinni hluta sautjaacutendu aldar og thornviacute vart haeliggt

aeth rekja stjoacuternarskraacuterhugtakieth aftar en til loka hennar eetha byrjun aacutetjaacutendu aldar

Meeth uppgangi vildarhyggjunnar aacute seinni hluta niacutetjaacutendu aldar og iacute byrjun thorneirrar siacuteethustu

missti hin skjalfesta stjoacuternarskraacute tiacutemabundieth mikieth af thorneirri virethingu sem huacuten aacuteethur hafethi og thornaacute

ekki siacutest sem aeligethstu loumlg fullvalda riacutekja Aacute seinni hluta tuttugustu aldar hlaut stjoacuternarskraacuterfestan

uppreist aeligru ekki siacutest eftir voethaverk Nasista iacute seinni heimstyrjoumlldinni Vieth siacuteethustu aldamoacutet

vareth stjoacuternarskraacuterfestan einskonar heildarlausn sem riacuteki leituethu til vieth aeth losa sig uacuter

stjoacuternarfarslegum vandraeligethum

10

Aacuteguacutest THORNoacuter Aacuternason 2001 Constitutionalism Popular Legitimacy of the Stateldquo The Welfare State and

Constitutionalism in the Nordic Countries bls 29-30

7

2 Einkenni stjoacuternarskraacuterfestu Suacute stjoacuternarskraacuterfesta sem heacuter verethur til skoethunar og kalla maacute evroacutepska uacutetfaeligrslu aacute nuacutetiacutema

stjoacuternarskraacuterfestu telst eiga upphaf sitt aeth rekja til gildistoumlku Grundvallarlaga THORNyacuteska

Sambandslyacuteethveldisins thornann 24 maiacute aacuterieth 1949 THORNaeth thornarf etv ekki aeth hafa moumlrg oreth um thornaeth

aeth houmlfundar thornyacutesku Grundvallarlaganna11

houmlfethu sem viethmieth thornaeligr stjoacuternskipulegu hamfarir

sem urethu iacute THORNyacuteskalandi aacuterieth 1933 thornegar Nasistar naacuteethu voumlldum og thorneirra hryllilegu

mannreacutettindabrota sem borgarar riacutekisins maacutettu thornola af stjoacuternvoumlldum iacute kjoumllfarieth Niethurstaethan

vareth suacute aeth mannreacutettindi voru sett iacute oumlndvegi vieth samningu Grundvallarlaganna riacutekisvaldinu

settar aacuteethur oacutethornekktar skorethur og seacuterstoumlkum stjoacuternarskraacuterdoacutemstoacutel komieth aacute foacutet og getur hann

hafnaeth loumlggjoumlf ef huacuten stenst ekki stjoacuternarskraacutena aeth hans mati12

21 Grundvallarthornaeligttir stjoacuternarskraacuterfestu

Stjoacuternarskraacuterfesta samanstendur af amk sex grunvallarthornaacutettum ef miethaeth er vieth

nuacutetiacutemaskilning norraelignna fraeligethimanna13

Iacute fyrsta lagi thornarf ritaetha stjoacuternarskraacute sem aeligethst er iacute

lagakerfi hvers riacutekis og thornviacute einskonar grundvallarloumlg Iacute oumlethru lagi thornarf thornaeth aeth liggja fyrir hver

eigi aeth tuacutelka stjoacuternarskraacutena en thornaeth er oftast iacute houmlndum doacutemstoacutela sem hafa aacutekveethieth

endurskoethunarvald aacute stjoacuternarskraacuteraacutekvaeligethum gagnvart settum loumlgum Iacute thornriethja lagi skarast

hugmyndirnar um stjoacuternarskraacuterfestu og reacutettarriacutekieth (the rule of law) thornar sem oacuteliacutek viethmieth eru

houmlfeth uppi vieth framkvaeligmd hvors um sig Stjoacuternarskraacuterfesta krefst meiri vandvirkni vieth gereth

laga og loumlgmaeligti thorneirra thornarf aeth eiga oacuteumdeilanleg stoeth iacute stjoacuternarskraacutenni sjaacutelfri Iacute fjoacuteretha lagi

thornarf riacutekisvaldieth aeth vera skipt Heacuter er iacute raun verieth aeth viacutesa til hinnar klassiacutesku thornriacuteskiptingar

riacutekisvaldsins en riacuteki hafa thornoacute misjafnan haacutett aacute aeth skipta riacutekisvaldi niethur aacute stofnanir siacutenar

Stjoacuternarskraacuterfestan gerir samt thornaacute kroumlfu aeth moumlrkin milli doacutems- loumlggjafar- og

framkvaeligmdavalds seacuteu nokkueth skyacuter Iacute fimmta lagi er gereth krafa um aeth aacutekveethin

einstaklingsreacutettindi (mannreacutettindi) seacuteu stjoacuternarskraacutervarin og aeth ekki seacute haeliggt aeth fella thornau uacuter

gildi Iacute sjoumltta og siacuteethasta lagi thornarf aeth liacuteta til thorness aeth stjoacuternarskraacuterfesta byacuter yfir aacutekveethinni

althornjoacuteethahyggju sem lyacutesir seacuter thornannig aeth yfirthornjoacuteethlegt vald eetha stofnanir njoacuteta viethurkenningar og

11

Grundvallarloumlg THORNyacuteska Sambandslyacuteethveldisins (Grundgesetz fuumlr die Bundserepublik Deutschland) hafa haldieth

thornessu nafni fraacute gildistoumlku thorneirra aacuterieth 1949 Aacutestaeligethan fyrir thornviacute er suacute aeth iacute upphafi var reiknaeth meeth aeth sameinaeth

THORNyacuteskaland myndi taka upp aethra stjoacuternarskraacute thornegar aeth thornviacute kaeligmi en THORNyacuteskaland var aacute thornessum tiacutema skipt aacute milli

Soveacutetriacutekjanna annars vegar og Vesturveldanna Bandariacutekjanna Bretlands og Frakklands hinsvegar Vieth fall

kommuacutenismans iacute Evroacutepu og sameiningu THORNyacuteskalands var aacutekveethieth aeth halda iacute thornessa braacuteethabrigetha stjoacuternarskraacuteldquo

Vestur-THORNyacuteskalands og nafninu haldieth oacutebreyttu enda hafethi huacuten reynst meeth afbrigethum vel 12

Foster amp Sule 2005 German Legal System and Laws bls 32 13

Martin Scheinin 2001 Introductionldquo The Welfare Stete and Constututionalism in the Nordic Countries

bls 17

8

thornjoacuteethreacutettarsamningar eru virtir Daeligmi um thornetta er samband Evroacutepusambandsins og

Sameinuethu thornjoacuteethanna vieth siacuten aethildarriacuteki14

THORNetta aacute thornoacute ekki alltaf vieth

Bandariacutekjamenn tala um constitutionalism en aacute allt oumlethrum forsendum en heacuter er gert og

hafa thorneir td komieth seacuter undan thornviacute aeth fullgilda althornjoacuteethlega mannreacutettindasamninga og telja sig

eingoumlngu bundna af eigin stjoacuternarskraacute Segja maacute aeth thorneir liacuteti aacute the rule of law eetha reacutettarriacutekieth

sem afleiethu stjoacuternarskraacuterinnar og meeth thornviacute aeth styrkja stoumlethu hennar meeth doacutemafordaeligmum hafa

Bandariacutekjamenn skapaeth sinn eigin constitutionalism sem er ekki aacutethornekkur thorneim evroacutepska En

hver er munurinn aacute reacutettarriacuteki og riacuteki byggethu aacute stjoacuternarskraacuterfestu

14


bls 17-19

9

3 Stjoacuternarskraacuterfesta og reacutettarriacutekieth Aacutekveethin skilyrethi thornurfa aeth vera uppfyllt til thorness aeth frumvoumlrp geti orethieth aeth loumlgum og

einstaklingar geti orethieth embaeligttismenn iacute nuacutetiacutema lyacuteethraeligethisriacutekjum Seacuteu skilyrethin uppfyllt er

frumvarpieth eetha skipun embaeligttismanns loumlgmaeligt og er thornaeth ein meginkrafa hins svokallaetha

reacutettarriacutekis Embaeligttismenn thornurfa aeth fara eftir boacutekstaf laganna vieth stoumlrf siacuten eetha aacutekvarethanatoumlku

riacutekisstjoacutern thornarf stuethning meirihluta fulltruacutea aacute thornjoacuteeththorningi og loumlg veretha aeth vera samin iacute samraeligmi

vieth stjoacuternarskraacute THORNetta er oacuteumdeilt iacute lyacuteethraeligethisriacutekjum og er aacutestaeligethan ekki siacutest suacute aeth hugmyndin

um reacutettarriacutekieth er roacutetgroacutein baeligethi iacute fordaeligmisreacutetti (the rule of law) og meginlandsreacutetti Evroacutepu

(Rechtsstaat) THORNoacute aeth stigsmunur seacute aacute virethist thornaeth thornoacute ekki trufla skilgreiningar aacute hugtakinu og

segir Garethar Giacuteslason ma um thornaeth

Grundvallarhugmyndin sem felst iacute orethinu riacuteki reacutettarins er suacute aeth foacutelk eigi aeth hlyacuteetha reacutettinum og laacuteta

hann stjoacuterna gerethum siacutenum iacute samfeacutelaginu En reacutettarriacuteki er oft notaeth iacute thornrengri merkingu en thornetta

thorneirri aeth riacutekisvaldieth skuli bundieth loumlgum og haacuteeth loumlgum15

Segja maacute aeth fyrri skilgreining Garethars eigi vieth um hina daeligmigerethu skilgreiningu

fordaeligmisreacutettar aacute hugtakinu en hin siacuteethari eigi vieth skilgreiningu meginlandsreacutettar Almenn

skilgreining aacute reacutettarriacuteki myndi sjaacutelfsagt uacutetleggjast thornannig aeth thornaeth seacute thornjoacuteethfeacutelag thornar sem

riacutekisvaldinu er komieth aacute foacutet takmarkaeth og bundieth meeth loumlgum og af mannreacutettindum16

Stjoacuternarskraacuterfestan gerir thornaacute kroumlfu aeth skilyrethin seacuteu meiri en almennt thornykir naeliggjanlegt iacute

daeligmigerethu reacutettarriacuteki og viethurkennir ekki roumlk sem leietha til minnstu tilsloumlkunar skilyretha aacute

kostnaeth td mannreacutettinda17 Heacuter aeth neethan verethur komieth inn aacute aeth yfirleitt thornurfi aukinn

meirihluta thornjoacuteeththornings eetha einfaldan meirihluta thornjoacuteetharatkvaeligethagreiethslu til thorness aeth breyta

stjoacuternarskraacute THORNaeth eru hoacuteflega iacutethornyngjandi skilyrethi thornar sem stjoacuternmaacutelaflokkakerfin iacute flestum

vestraelignum loumlndum eru thornannig gereth aeth naacutenast oacutemoumlgulegt er fyrir einn eetha tvo flokka aeth koma

seacuter saman um seacutertaeligka stjoacuternarskraacuterbreytingu Viethkomandi thornjoacuteethum eru thornoacute faacutear skorethur settar

varethandi stjoacuternarskraacuterbreytingar enda oacuteliacuteklegt aeth almenningur samthornykkti iacutethornyngjandi loumlg fyrir

sjaacutelfan sig Uacuterslit thornjoacuteetharatkvaeligethagreiethslna hafa mikieth poacutelitiacuteskt vaeliggi og eru

stjoacuternarskraacuterbreytingar sem framkvaeligmdar eru meeth sliacuteku moacuteti naeligr oacutevefengjanlegar hvaeth

loumlgmaeligti thorneirra varethar

15

Garethar Giacuteslason 1991 Eru loumlg nauethsynleg ndash og fleiri greinar uacuter reacutettarheimspeki bls 143 16

Ragnar Aethalsteinsson 2000 einungis eftir loumlgunumldquoldquo Uacutelfljoacutetur 4 tbl 53 aacuterg bls 582 17 Aacuteguacutest THORNoacuter Aacuternason 2001 Constitutionalism Popular Legitimacy of the Stateldquo The Welfare State and


10

31 Loumlgmaeligti valds

Moumlrg menningarsamfeacuteloumlg undanfarinna tvoumlthornuacutesund aacutera houmlfethu thornann haacutettinn aacute aeth fela

seacuterstoumlkum thornjoacuteethhoumlfethingja allt riacutekisvald THORNjoacuteethhoumlfethinginn gat aukieth skattheimtu (loumlggjafarvald)

sent embaeligttismenn til aeth innheimta skattinn (framkvaeligmdavald) og daeligmt thornaacute iacute fangelsi sem

ekki borguethu (doacutemsvald) Valdieth var reacutettlaeligtt meeth yacutemsu moacuteti en thornekktust eru roumlkin aeth vera

konungborinn og guethdoacutemlegt vald (divine authority) THORNetta er thornoacute nokkueth tengt tiacutemabilum og

samfeacuteloumlgum Fyrstu Iacuteslendingarnir voru td eethlisreacutettarmenn aeth thornviacute leiti aeth thorneir truacuteethu thornviacute aeth

goumlmul loumlg vaeligru bundin heiloumlgum boumlndum vieth hieth endanlega reacutettlaeligti THORNeir litu svo aacute aeth thorneir

vaeligru ekki aeth stunda loumlggjafarstarf iacute Loumlgreacutettu thornjoacuteethveldisaldar heldur einungis aeth leietha reacutett loumlg

iacute ljoacutes18

Aacute sautjaacutendu oumlld maacute segja aeth thornessar hugmyndir hafi orethieth undir iacute thornaeth minnsta aacute

Vesturloumlndum Iacute boacutekinni Leviathan sem gefin var uacutet aacuterieth 1651 segir breski heimspekingurinn

Thomas Hobbes meethal annars

And therefore the first Founders and Legislators of Common-wealths amongst the Gentiles whose

ends were only to keep the people in obedience and peace have in all places taken care First to

imprint in their minds a beliefe that those precepts which they gave concerning Religion might not

be thought to proceed from their own device but from the dictates of some God or other spirit or

else that they themselves were of a higher nature than mere mortalls that their Lawes might the

more easily be received 19

Meeth thornessum orethum og fullyrethingum um aeth truacutearbroumlgeth seacuteu notueth til aeth ala aacute heimsku

mannanna afneitar hann algerlega sliacutekum stjoacuternarhaacutettum meeth roumlkum skynseminnar Hobbes

uacutetskyacuterir svo thornjoacuteethriacutekishugtakieth thornar sem hann reisir tilgaacutetu um hvers vegna riacutekisstjoacuternum leyfist

aeth hafa vald yfir flestum thornaacutettum samfeacutelagsins THORNar uacutetskyacuterir Hobbes aeth seacuterhver maethur hafi

liacutekamlegt vald sem hann geti notaeth sjaacutelfum seacuter til varnar eetha til aeth komast yfir hluti THORNetta

vald er samkvaeligmt svokoumllluethum samfeacutelagssaacutettmaacutela framselt hinu almaacutettuga riacutekildquo sem thornaacute

hefur yfir oumlllu valdi thornegna sinna aeth raacuteetha THORNetta sameinaetha og mikla vald aacute svo aeth sjaacute til thorness

aeth tryggja oumlryggi thornegna riacutekisins iacute thornaeth minnsta fyrir hverjum oumlethrum Hobbes uacutetskyacuterir svo

loumlgmaeligti valdsins hjaacute thornessu riacutekisvaldi og hvernig stofnun sliacuteks valds fer fram THORNaacute skilgreinir

hann samfeacutelagssaacutettmaacutelann og thornaeth umboeth sem valdhafar hafa Segir hann thornaeth falieth iacute thorneim

hluta saacutettmaacutelans sem segir aeth thornegnarnir skuli viethurkenna vald thorness sem valdieth hlyacutetur jafnvel

thornoacutett hann faacutei ekki atkvaeligethi allra20

THORNetta er enn iacute dag grundvallarregla iacute lyacuteethraeligethisriacutekjum

18

Sigurethur Liacutendal Loumlg og lagasetning iacute Iacuteslenska thornjoacuteethveldinuldquo Bls 125 19

HobbesThomas Leviathan bls 177 20

Sama heimild bls 185-201

11

32 THORNriacuteskipting riacutekisvaldsins

Franski stjoacuternspekingurinn Charles-Louis de Secondat baron de La Bregravede et de Montesquieu

er talinn einn mesti aacutehrifavaldur aacute stjoacuternskipun nuacutetiacutemariacutekja Iacute boacutek sinni LEsprit des lois eetha

Andi laganna fraacute aacuterinu 1748 talar hann fyrir thornviacute aeth valdi riacutekja seacute skipt iacute thornrennt til aeth forethast

valdniacuteethslu THORNar er hann iacute raun aeth lyacutesa eigin reynslu og kynnum af stjoacuternskipun Breta en

Bretland var aacute thorneim tiacutema eins og kunnugt er vagga thorningraeligethis THORNeir stjoacuternarhaeligttir voru thornoacute iacute

mikilli thornroacuteun aacute aacutetjaacutendu oumlld Um riacutekisstjoacuternarvald segir Montesquieu meethal annars

In every government there are three sorts of power the legislative the executive in respect to

things dependent on the law of nations and the executive in regard to matters that depend on the

civil law [hellip] The latter we shall call the judiciary power and the other simply the executive

power of the state

The political liberty of the subject is a tranquillity of mind arising from the opinion each person

has of his safety In order to have this liberty it is requisite the government be so constituted as

one man need not be afraid of another When the legislative and executive powers are united in the

same person or in the same body of magistrates there can be no liberty because apprehensions

may arise lest the same monarch or senate should enact tyrannical laws to execute them in a

tyrannical manner

Again there is no liberty if the judiciary power be not separated from the legislative and

executive Were it joined with the legislative the life and liberty of the subject would be exposed

to arbitrary control for the judge would be then the legislator Were it joined to the executive

power the judge might behave with violence and oppression There would be an end of

everything were the same man or the same body whether of the nobles or of the people to

exercise those three powers that of enacting laws that of executing the public resolutions and of

trying the causes of individuals21

Montesquieu hafethi upplifaeth stjoacuternmaacutel og fraeligethst um stjoacuternspeki iacute fjoumllda aacutera aacuteethur en hann

skrifaethi thornessa merku boacutek Hann skilgreinir valdieth og stofnanir riacutekisins aacutesamt thornviacute aeth vara vieth

aacutekveethnum haeligttum sem valdieth getur skapaeth Stjoacuternmaacutelamenn hafa thornoacute notaeth tviacuteraeligethni iacute

skilgreiningum Montesquieus til aeth reacutettlaeligta oacutejafna skiptingu valdsins Bjarni Benediktsson

frv forsaeligtisraacuteethherra sagethi ma iacute afmaeligliserindi uacutetvarpsins aacuterieth 1956

Td er talieth aeth hinn mikli franski stjoacuternspekingur Montesquieu [] hafi aeth nokkru misskilieth hina

brezku stjoacuternskipan Hann hafi gert meira en reacutett var uacuter skiftingunni milli hinna thornriggja

houmlfuethgreina riacutekisvaldsins thorne iacute loumlggjafarvald framkvaeligmdarvald og doacutemsvald er vaeligru iacute houmlndum

thornriggja oacuteliacutekra aethila eetha valdhafa22

Bjarni setur thornann fyrirvara aacute oreth siacuten aeth thornaeth geti skipt maacuteli hvenaeligr leitaeth var til Bretlands um

fyrirmynd aacute stjoacuternarfyrirkomulagi Eins og fyrr segir var thorningraeligethieth iacute Bretlandi iacute mikilli thornroacuteun

aacute thorneim tiacutema sem Montesquieu var aeth fraeligethast um thornaeth Hann segir samt sem aacuteethur aeth THORNegar

loumlggjafar- og framkvaeligmdavaldieth er sameinaeth iacute einni manneskju eetha sama yfirvaldinu getur

ekkert frelsi thornrifistldquo THORNar meeth er hann aeth segja aeth oacutetakmarkaeth thorningraeligethi geti verieth frelsinu

haeligttulegt THORNoacute veretha oreth hans ekki skilin betur en svo aeth thorningraeligethi seacute betra en samruni

21

Montesquieu Charles de Secondat 2001 The Spirit of Laws bls 173-174 22

Bjarni Benediksson 1956 THORNingraeligethi aacute Iacuteslandildquo Tiacutemarit loumlgfraeligethinga 1 hefti bls 2

12

framkvaeligmda- og doacutemsvalds annars vegar og loumlggjafar- og doacutemsvalds hins vegar

Framkvaeligmda- og doacutemsvalds var iacute houmlndum soumlmu embaeligttismanna aacute Iacuteslandi thornangaeth til aacuterieth

1992 og var thornviacute framkvaeligmdavaldieth aeth hluta til tengt vieth hina tvo megin valdathornaeligtti riacutekisins

sem Montesquieu sagethi iacutegildi doacutemsdags

Ekki verethur annaeth seacuteeth vieth lestur Anda laganna en aeth Montesquieu hafi verieth aeth lyacutesa thornviacute

aacute hverju stjoacuternarskraacuterfesta eigi aeth grundvallast og thornar meeth stjoacuternun og grunnbygging riacutekja

Hann nefnir ma meethalhoacutefsregluna og poacutelitiacuteskt frelsi sem ekki var gert seacuterlega haacutett undir

houmlfethi fyrr en aacute seinni hluta tuttugustu aldar thornraacutett fyrir mannreacutettindayfirlyacutesingar fraacute lokum

aacutetjaacutendu aldar og fyrri hluta thorneirrar niacutetjaacutendu THORNaeth er einmitt saacute tiacutemi sem heacuter er haldieth fram aeth

nuacutetiacutema stjoacuternarskraacuterfesta hafi iacute raun orethieth grundvoumlllurinn vieth stofnun riacutekja Hin skjalfesta

stjoacuternarskraacute er afsprengi skrifa Montesquieus og thornviacute liggur beinast vieth aeth skoetha hana aetheins

naacutenar

13

4 Stjoacuternarskraacuter Skjalfestar stjoacuternarskraacuter sem toacuteku gildi aacute aacutetjaacutendu og niacutetjaacutendu oumlld houmlfethu aethallega thornaeth hlutverk

aeth vera laga-poacutelitiacuteskur rammi fyrir upprennandi thornjoacuteethriacuteki Iacute thorneim laacute einnig framsaeligkin aacuteaeligtlun

meeth thornann tilgang aeth efla loumlgmaeligti borgarasteacutettarinnar til aeth krefjast valda iacute baraacutettunni vieth

einveldi Vegna thornessa voru stjoacuternarskraacuter seacuterstaklega hugsaethar til aeth takmarka poacutelitiacutesk afskipti

framkvaeligmdavaldsins eetha konungs en auka feacutelagsleg og poacutelitiacutesk aacutehrif borgarasteacutettarinnar meeth

thornviacute aeth veita thornjoacuteeththorningum sterka stoumlethu innan thornjoacuteethriacutekisins Stjoacuternarskraacuter tuttugustu og fyrstu

aldar veita valdhoumlfum starfsumboeth lyacuteethraeligethisriacutekjum aacutekveethinn lagagrunn og mannreacutettindum

aacutekveethna vernd THORNaeth er thornviacute oacutehaeligtt aeth segja aeth poacutelitiacutesk staetha og hlutverk hinnar skjalfestu

stjoacuternarskraacuter hafi breyst griacuteetharlega mikieth siacuteethustu tvaeligr aldir liacutekt og hieth frjaacutelslynda thornjoacuteethriacuteki

niacutetjaacutendu aldar er oacuteliacutekt velferethar- og lyacuteethraeligethisriacutekjum tuttugustu og fyrstu aldar23

41 Hlutverk stjoacuternarskraacutea

Stjoacuternarskraacuter gegna thornviacute hlutverki aeth skilgreina voumlld skyldur og sambandieth milli stofnana

riacutekisvaldsins eetha valdhafa Auk thorness setja stjoacuternarskraacuter fram aacutekveethnar skilgreiningar og visst

gildismat Segja maacute aeth stjoacuternarskraacuter uacutetlisti aacutekveethnar meginreglur fyrir stoumlrf valdhafa og gefa

fyrirmaeligli um hvaeth eigi aeth gera iacute seacuterstoumlkum tilvikum24

THORNessar stjoacuternarskraacuterreglur hvort sem

thornaeligr eru skjalfestar eetha ekki greietha fyrir stoumlethugleika og fyrirsjaacuteanleika iacute atferli allra aethila

riacutekisins THORNaacute buacutea sliacutekar forskriftarreglur til aacutekveethinn maeliglikvaretha sem raunverulegt atferli getur

verieth miethaeth vieth og daeligmt eftir25

42 Skjalfestar stjoacuternarskraacuter

Stjoacuternarskraacuter geta verieth baeligethi skjalfestar (written) eetha oacuteskjalfestar (unwritten) og eru aacutestaeligethur

thorness tengdar stjoacuternmaacutelasoumlgu hvers riacutekis Stjoacuternarskraacute Bretlands er td oacuteskjalfest thornoacute aeth

einhver hluti hennar seacute skjalfestar meginreglur laga sem rekja maacute allt til thornrettaacutendu aldar

Aacutestaeligetha thorness aeth stjoacuternarskraacute Breta er oacuteskjalfest er ekki siacutest suacute aeth Bretar hafa naacuteeth naeligr algerri

samfellu iacute thornroacuteun aacute lagakerfi siacutenu aacute thorneim tiacutema sem riacutekisvald hefur verieth thornar til THORNessu er

algerlega oumlfugt farieth iacute riacutekjum sem hafa skjalfesta stjoacuternarskraacute THORNar hafa alger kaflaskil oftast

aacutett seacuter staeth thornegar nyacutejar stjoacuternarskraacuter hafa verieth skjalfestar KC Wheare proacutefessor iacute

stjoacuternskipunarreacutetti vieth Oxford-haacuteskoacutela uacutetskyacuterethi skjalfestar stjoacuternarskraacuter aacute thornennan veg

23


Constitutionalism in the Nordic Countries bls 31-32 24

Daeligmi um thornetta er 7 gr Stjoacuternarskraacuter lyacuteethveldisins Iacuteslands en thornar segir Nuacute deyr forseti eetha laeligtur af stoumlrfum

aacuteethur en kjoumlrtiacutema hans er lokieth og skal thornaacute kjoacutesa nyacutejan forseta til 31 juacuteliacute aacute fjoacuteretha aacuteri fraacute kosninguldquo 25

Barnett Hilaire 2002 Constitutional and administrative law bls 6

14

If we investigate the origins of modern constitutions we find that practically without exception

the were drawn up and odopted because people wished to make a fresh start so far as the

statement of their system of government was concerned [] The circumstances in which a break

with the past and the need for a fresh start come about vary from country to country but in almost

every case in modern times countries have a constitution for the very simple and elementary

reason that they wanted for some reaseon to begin again26

Breski stjoacuternspekingurinn Samuel Finer tekur iacute svipaethan streng og Wheare en hann segir

skjalfestar stjoacuternarskraacuter oft vera vanvirtar og aeth siacutefellt seacute verieth aeth breyta thorneim Hann segir

auk thorness

Moreover-so this line of argument goes-Britain New Zealand and Israel have no codified

constitutions but nevertheless follow with remarkable consistency and continuity what

constitutional rules they do posess Hencersquoit is concluded-constitutions are otiose if the

powerholders exercise self-restraint the written constitution is unnecessary and if they do not it is

useless [] But this is not a sound reason for rejecting the study of constitutions rather for

persuing it with sensitivity and common sense otherwise one might just as well deny the

usefulness of door locks These are clearly unnecessary to honest people who pass the door and

equally are useless against the determined burglar But they can and do deter the casual strollers

who might otherwise in and help themselves27

Stjoacuternarskraacuter eru thornviacute teknar iacute notkun vegna thorness aeth foacutelk vill nyacutett upphaf og sjaacutelfsagt leiethreacutetta

sambandieth milli siacuten og riacutekisvaldsins THORNaeth er thornoacute varla noacuteg aeth hafa einungis skjalfesta

stjoacuternarskraacute til aeth tryggja aethhald valdhafa og reacutettindi borgaranna Hinsvegar verethur aeth liacuteta til

oretha Finers thornar sem hann segir aeth thornaeth seacute ekki aacutestaeligetha til aeth forethast notkun thorneirra Hann segir

aeth fleira thornurfi aeth koma til og er thornaeth vel iacute takt vieth thornaeth sem komieth var innaacute aeth ofan um

einkenni stjoacuternarskraacuterfestu THORNau einkenni gera ekki raacuteeth fyrir thornviacute aeth stjoacuternarskraacuter seacuteu aetheins til

formlega og aeth aethrar oacuteskjalfestar meginreglur grundvalli stjoacuternskipun riacutekja THORNaeth gefur tilefni

til geeththornoacutettaaacutekvarethana stjoacuternvalda og minnkar reacutettaroumlryggi borgaranna

421 Formlegar og virkar stjoacuternarskraacuter

Samkvaeligmt skoska loumlgspekingnum Neil MacCormick er haeliggt aeth skipta skjalfestum

stjoacuternarskraacutem iacute annars vegar formlegar (formal) stjoacuternarskraacuter og hins vegar virkar

(functional) stjoacuternarskraacuter28

MacCormick segir virkar stjoacuternarskraacuterldquo vera vieth lyacuteethi thornar sem

uppi er haldieth lagakerfi sem viacutesar iacute sjaacutelft sig Til aeth uacutetskyacutera thornetta naacutenar segir hann

The idea of aacuteconstostitution in the functional senseacute is nothing other than the set of rules that

taken together as a dynamic unity establishes and regulates the self-governance of a political

entity This applies wether the entity you have in mind is a nation state a union state a federation

a confederation or whatever other kind of human commonwealth there may be29

Formleg stjoacuternarskraacute er thornviacute andstaeligethan vieth thornetta og er iacute raun skjal sem ekki er farieth

naacutekvaeligmlega eftir heldur er stuethst vieth thornau aacutekvaeligethi sem ekki er haeliggt aeth liacuteta framhjaacute Segja maacute

26

Wheare K C 1966 Modern Constitutions bls 4 27

Samuel Finer 1995 Comparing constitutions bls 2 28

Neil MacCormick 2005 Whorsquos afraid of a European Constitution bls 40-41 29

Sama heimild bls 42

15

sem daeligmi aeth hluti stjoacuternskipunarkafla iacuteslensku stjoacuternarkraacuterinnar seacute aetheins formlega til og allt

oumlnnur stjoacuternarskraacute seacute iacute raun virk THORNaeth er haeliggt aeth taka undir thornaeth aeth farieth seacute eftir helstu

aacutekvaeligethum iacuteslensku stjoacuternarskraacuterinnar en stoacuter hluti hennar er ekki virkur Sem daeligmi maacute nefna

14 gr stjoacuternarskraacuterinnar um stjoacuternaraacutebyrgeth sem segir Raacuteethherrar bera aacutebyrgeth aacute

stjoacuternarframkvaeligmdum oumlllum Raacuteethherraaacutebyrgeth er aacutekveethin meeth loumlgum Althorningi getur kaeligrt

raacuteethherra fyrir embaeligttisrekstur thorneirra Landsdoacutemur daeligmir thornau maacutelldquo THORNetta einstaka aacutekvaeligethi

stjoacuternarskraacuterinnar er ekki virkt thornar sem Landsdoacutemur hefur aldrei verieth kallaethur saman og thornviacute

er stjoacuternaraacutebyrgeth aetheins formlegur hluti stjoacuternarskraacuter Iacuteslands

Allar stjoacuternarskraacuter hafa siacutena virku hlieth og siacutena formlegu hlieth Spurningin er hversu

fraacutebrugethnar thornaeligr eru hvorri annarri Ljoacutest er aeth stjoacuternarskraacuterfesta krefst thorness aeth liacutetieth beri thornar aacute

milli thornoacute svo aeth thornviacute verethi kannski aldrei naacuteeth aeth thornaeligr verethi algerlega hliethstaeligethar Laacutegmarkieth er

etv thornaeth aeth haeliggt seacute aeth skynja meginreglur hverrar stjoacuternarskraacuter fyrir sig og aeth thornaeligr stuethli aeth

thornviacute aeth almenningur geti nokkurn veginn seacuteeth fyrir gjoumlrethir valdhafa

422 Auethbreytanlegar og torbreytanlegar stjoacuternarskraacuter

Iacute lok thornessarar yfirferethar um skilgreiningar aacute stjoacuternarskraacutem er reacutett aeth fjalla um torbreytanlegar

(rigid) og auethbreytanlegar (flexible) stjoacuternarskraacuter Torbreytanlegar stjoacuternarskraacuter thornurfa

nokkueth samstillt aacutetak til aeth haeliggt seacute aeth breyta thorneim Algengasta einkenni thorneirra er thornaeth aeth

aukinn meirihluta thorne tvo thornriethju hluta thornjoacuteeththornings eetha thornjoacuteetharatkvaeligetha thornarf til aeth breyta thorneim

Daeligmi um thornetta er stjoacuternarskraacute Bandariacutekjanna en tveir thornriethju hlutar beggja thorningdeilda thornurfa

aeth leggja fram frumvarp thorness efnis eetha tvouml af hverjum thornremur loumlggjafarthorningum riacutekjanna

sjaacutelfra30

Hugmyndin aeth baki thornessu fyrirkomulagi er aeth torvelda meirihaacutettar breytingar aacute

stjoacuternskipun riacutekisins aeth tilstuethlan faacuterra stjoacuternmaacutelamanna THORNessi thornroacuteun bandariacutesku stjoacuternar-

skraacuterinnar hefur orethieth til thorness nuacute aacute tiacutemum er naacutenast oacutemoumlgulegt aeth breyta henni thornar sem

gildismat thornjoacuteetharinnar er mun fjoumllskruacuteethugra en thornaeth var fyrir ruacutemum 200 aacuterum thornegar

stjoacuternarskraacutein toacutek gildi

Auethbreytanlegar stjoacuternarskraacuter thornurfa hinsvegar ekki aeth reietha sig aacute algeran samhug

thornjoacuteetharinnar THORNekktasta auethbreytanlega stjoacuternarskraacutein er aacuten vafa Weimar-stjoacuternarskraacutein sem

Hitler nyacutetti seacuter til aeth komast til valda Suacute stjoacuternarskraacute hafethi ma thornann galla aeth thornjoacuteeththorningieth gat

breytt stjoacuternarskraacutenni meeth sama haeligtti og einfoumlldum loumlgum31

THORNaeth er ekki haeliggt aeth benda aacute

seacuterstakt einkenni auethbreytanlegra stjoacuternarskraacutea Segja maacute aeth ef ekki er krafist amk aukins

meirihluta aacute thornjoacuteeththorningi vieth stjoacuternarskraacuterbreytingu seacute um auethbreytanlega stjoacuternarskraacute aeth raeligetha

30

Barnett Hilaire 2002 Constitutional and administrative law bls 10 31

Aacuteguacutest THORNoacuter Aacuternason1999 Stjoacuternarskraacuterfesta grundvoumlllur lyacuteethraeligethisldquo Skiacuternir Bls 471

16

Iacute Evroacutepu er viacuteetha gert raacuteeth fyrir auknum meirihluta thornings eetha einfalds meirihluta

thornjoacuteetharatkvaeligetha og maacute segja aeth thornaeth fullnaeliggi vel kroumlfum stjoacuternarskraacuterfestu Seacute

stjoacuternarskraacuterfesta houmlfeth til viethmiethunar er ekki um seacuterstaka leieth aeth raeligetha varethandi thornaeth hversu

erfitt eetha auethvelt eigi aeth vera aeth breyta stjoacuternarskraacutem Hinsvegar maacute draga thornaacute aacutelyktun af

thornroacuteun maacutela iacute Evroacutepu aeth stjoacuternarskraacuterfesta geri thornaacute kroumlfu aeth thornaeth seacute raunverulega gerlegt aeth

breyta thorneim en thornoacute thornannig aeth thornaeth seacute haacuteeth hoacuteflegum skilyrethum

43 Stjoacuternarskraacute lyacuteethveldisins Iacuteslands skilgreind

Nuacute er iacute gildi Stjoacuternarskraacute lyacuteethveldisins Iacuteslands fraacute 17 juacuteniacute 1944 og thornarf thornviacute ekki aeth roumlkstyethja

thornaeth seacuterstaklega aeth Iacuteslendingar eigi skjalfesta stjoacuternarskraacute Hitt er umdeilanlegra hvort huacuten seacute

aetheins formlega til eetha hvort aeth huacuten seacute virk eins og komieth var inn aacute heacuter aeth ofan THORNaeth fer ma

eftir thornviacute hver tuacutelkar stjoacuternarskraacutena en Haeligstireacutettur hefur enn ekki fengieth oumlll aacutekvaeligethi hennar til

uacuterlausnar eetha skyacuteringar thornar sem ekki oumlll aacutekvaeligethi hennar mynda thornau reacutettaraacutehrif til aeth svo

verethi Daeligmi um aacutekvaeligethi stjoacuternarskraacuterinnar sem hefur einungis verieth tuacutelkaeth og sett iacute

framkvaeligmd af forseta er 26 gr stjoacuternarskraacuterinnar sem maeliglir fyrir um maacutelskotsreacutett forseta

Iacuteslenska stjoacuternarskraacutein er auethbreytanleg en meirihluti Althorningis (thorne 32 thorningmenn) getur

samthornykkt frumvarp til stjoacuternskipunarlaga aacute einu kjoumlrtiacutemabili og svo aftur aacute thornviacute naeligsta og er thornaacute

loumlggjafargjoumlrningurinn orethinn stjoacuternarskraacuterbreyting Foacutelk kyacutes thornviacute meeth eetha aacute moacuteti fyrrverandi

thorningmeirihluta iacute thorningkosningum til aeth koma fram aacuteliti siacutenu aacute fyrirhuguethum

stjoacuternarskraacuterbreytingum Samkvaeligmt hugmyndum stjoacuternarskraacuterfestu er thornetta fyrirkomulag

mjoumlg oacuteheppilegt thornar sem stjoacuternmaacutelamenn njoacuteta poacutelitiacuteskrar friethhelgi ef um slaeligmar breytingar

aacute stjoacuternarskraacutenni er aeth raeligetha

17

5 Stjoacuternarskraacuter sem reacutettarheimildir Meeth faacuteum undantekningum maacute segja aeth stjoacuternarskraacuter seacuteu almennt aeligethstu loumlg (lex superior)

32

hvers riacutekis THORNetta thornyacuteethir aeth stjoacuternarskraacute er aeligethsta reacutettarheimild hvers riacutekis sem haeliggt er aeth leita

til vieth uacuterlausn aacutegreinings setningu laga eetha framkvaeligmd riacutekisvalds Stjoacuternarskraacute er thornviacute ekki

aetheins samansafn reglna um hvernig viethkomandi thornjoacuteethfeacutelagi seacute stjoacuternaeth heldur einnig

uppspretta annarrar loumlggjafar og veitir henni loumlgmaeligti og virkni THORNaacute er spurningin hver maacute

tuacutelka stjoacuternarskraacutena og setja aacutekvaeligethi hennar iacute framkvaeligmd

Eins og fram kemur aeth ofan skiptir thornaeth stjoacuternarskraacuterfestu miklu maacuteli aeth thornaeth geti ekki

hver sem er tuacutelkaeth stjoacuternarskraacute og enn siacuteethur aeth hver sem er geti sett reglur hennar eetha

fyrirmaeligli iacute framkvaeligmd THORNar sem stjoacuternarskraacutein er aacutelitin aeligethsta reacutettarheimildin er eethlilegt iacute

reacutettarriacutekjum aeth doacutemarar tuacutelki aacutekvaeligethi hennar Endurskoethunarvald doacutemstoacutela (Judicial review)

er helsta verkfaeligrieth sem notast er vieth iacute tuacutelkunum stjoacuternarskraacuteraacutekvaeligetha Valdhafar hafa

lyacuteethraeligethislegt umboeth til thorness aeth setja aacutekvaeligethi stjoacuternarskraacuter iacute framkvaeligmd og oftast hafa thorneir

nokkueth svigruacutem til thorness vegna oacuteljoacutesra eetha almennra aacutekvaeligetha THORNaeth hefur thornoacutett viethunandi aeth svo

seacute enda vinna valdhafarnir stoumlrf siacuten meeth heimild uacuter stjoacuternarskraacute og hafa doacutemstoacutelar vanalega

endurskoethunarvald aacute stoumlrfum valdhafa Sem fyrr segir thornykir thornaeth bera vott um

stjoacuternarskraacuterfestu ef stjoacuternaskraacutein er oacuteyggjandi tuacutelkueth af sem faeligstum til aeth auka

fyrirsjaacuteanleika og uppfylla thornarfir borgaranna um reacutettaroumlryggi

51 Tuacutelkun stjoacuternarskraacuteraacutekvaeligetha og framkvaeligmd thorneirra

Stjoacuternarskraacuteraacutekvaeligethi mynda oftast aacutekveethinn ramma og geta verieth baeligethi oacuteljoacutes og almenn Ein

aacutestaeligethan fyrir thornviacute er suacute aeth stjoacuternarskraacuteraacutekvaeligethi sem hefur mjoumlg aacutekveethna merkingu getur

glataeth hlutverki siacutenu ef thornaeth er haft of seacutertaeligkt Oumlnnur er suacute aeth mannreacutettindareacutettindaaacutekvaeligethi er

liacuteklegra til heimfaeligrslu aacute raunveruleg vandamaacutel ef thornaeth er viacuteethtaeligkt og oacuteljoacutest Fyrst og fremst

eru stjoacuternarskraacuteraacutekvaeligethi houmlfeth almenn svo aeth loumlggjafinn eigi nokkueth haeliggt um vik vieth stoumlrf siacuten

aacuten thorness aeth vera siacutefellt aeth rekast aacute aacutekvaeligethi sem torvelda thornaacute vinnu

Tuacutelkun stjoacuternarskraacuteraacutekvaeligetha fara vanalega eftir soumlmu reglum og tuacutelkun settra laga33

thorne

almennt viethurkenndum tuacutelkunarreglum eetha loumlgskyacuteringarreglum doacutemstoacutela viethkomandi riacutekis

Ekki er verethur fjallaeth naacutenar um loumlgfraeligethilega tuacutelkun stjoacuternarskraacutea heacuter Samt er raacuteethlegt aeth

skoetha naacutenar thornau sjoacutenarmieth sem houmlfeth eru til grundvallar thornegar stjoacuternarskraacuter eru tuacutelkaethar

Iacute boacutek sinni Loumlgskyacuteringar segir Daviacuteeth THORNoacuter Bjoumlrgvinsson ma

32

Lex superior er latneska heitieth aacute aeligethri loumlgum thorne loumlgum sem hafa meira vaeliggi og loumlgmaeligti seacuter aeth baki en td

lex posterior (yngri loumlg) sem eru laeliggra sett loumlg iacute aacutekveethinni stigveldisreglu Lex posterior getur thornannig ekki

haft meira vaeliggi vieth uacuterlausn maacutela en lex superior seacute aacutegreiningsefnieth vel innan reacutettaraacutehrifa thorneirra beggja 33

Daviacuteeth THORNoacuter Bjoumlrgvinsson 1996 Loumlgskyacuteringar bls 133

18

Stjoacuternskipunarfraeligethingar hafa sett fram kenningar um thornaeth hvaetha sjoacutenarmieth reacutett seacute aeth leggja til

grundvallar vieth skyacuteringu aacute aacutekvaeligethum stjoacuternarskraacuter Hefethbundieth er aeth gera greinarmun aacute tveimur

andstaeligethum kenningum iacute thornessu efni Annars vegar eru thorneir sem telja aeth skyacutering grunvallarlaga eigi

aeth vera oacutebreytileg og hins vegar thorneir sem telja aeth skyacutering thorneirra eigi aeth vera breytileg Iacute fyrra

tilfellinu er aacutett vieth aeth vieth skyacuteringu stjoacuternarskraacuteraacutekvaeligetha eigi aeth leggja til grundvallar thornau viethhorf sem

voru raacuteethandi aacute thorneim tiacutema sem huacuten var sett [] Iacute siacuteethari kenningunni felst aeth doacutemsstoacutelar eigi aeth hafa

svigrum til aeth haga og breyta skyacuteringum aacute aacutekvaeligethum stjoacuternarskraacuter eftir thornviacute sem breyttar aethstaeligethur og

nyacuteir thornjoacuteethfeacutelagshaeligttir gefa tilefni til34

[Upprunaleg aacuteherslubreyting]

Miethaeth vieth fyrrnefnt maacutelskot forseta aacuterieth 2004 maacute segja aeth siacuteethari kenningunni vaxi aacutesmegin aacute

meethan stjoacuternskipunarkafli stjoacuternarskraacuterinnar helst oacutebreyttur Eitt af megin einkennum

stjoacuternarskraacuterfestu aeth tiltekinn aethili fari meeth tuacutelkun stjoacuternarskraacuteraacutekvaeligetha er grundvoumlllueth aacute

thorneirri hugmynd aeth doacutemari seacute oacutehaacuteethur og aeth persoacutenuleg sjoacutenarmieth doacutemarans raacuteethi ekki

doacutemaframkvaeligmd heldur loumlgin Roacutebert R Spanoacute styethur thornaacute kroumlfu stjoacuternarskraacuterfestu aeth

seacuterstakur oacutehaacuteethur aethili eetha doacutemur sjaacutei um tuacutelkun stjoacuternarkraacuteraacutekvaeligetha

Aeth baki hinni almennu viethurkenningu iacuteslensks reacutettar aacute thornviacute aeth settar lagareglur teljist reacutettarheimildir

liggja tiltekin efnisleg roumlk sem tengjast uppbyggingu iacuteslenskrar stjoacuternskipunar [] Ef

loumlgskyacuteringaraethfereth sem notueth er vieth afmoumlrkun aacute merkingu settrar lagareglu tekur aeth engu leyti mieth

af eethli hennar sem reacutettarheimildar skortir aacute aeth suacute niethurstaetha sem faeligst meeth tuacutelkun hennar seacute iacute

naeliggilegum tengslum vieth thornaeligr grunnforsendur og roumlk sem buacutea aeth baki viethurkenningunni aacute

reacutettarheimildarlegu gildi lagareglunnar Vieth sliacutekar aethstaeligethur kann aeth vera haeligtta aacute aeth saacute sem tuacutelkaeth

hefur lagareglu meeth thornessum haeligtti verethi gagnryacutendur fyrir aeth hafa beitt aethferethum sem ekki teljast

almennt viethurkenndar heldur seacuteu fremur byggethar aacute persoacutenulegum oacuteskum eetha geeththornoacutetta35

THORNar sem aacutekvaeligethi stjoacuternarskraacuter krefjast aacutekveethinnar skyacuteringar thornarf thornviacute aeth beita

loumlgskyacuteringaraethferethum sem hafa aacutethornekkt vaeliggi iacute viethkomandi reacutetti og sjaacutelf reacutettarheimildin

Tuacutelkunaraethferethin thornarf thornviacute aeth vera viethurkennd og aacuten thorness aeth geeththornoacutetti eetha aacutelit skyacuterandans

komi thornar aacute nokkurn haacutett fram THORNetta er ekki vandamaacutel hjaacute seacuterstoumlkum doacutemstoacutelum thornar sem thorneir

hafa oftar en ekki thornroacuteaeth seacuterstakar tuacutelkunar og meethferetharreglur THORNyacuteski

stjoacuternarskraacuterdoacutemstoacutellinn sem er ein af grundvallar fyrirmyndum nuacutetiacutemastjoacuternarskraacuterfestu

hefur sem daeligmi thornroacuteaeth meeth seacuter sliacutekar reglur36

34

Daviacuteeth THORNoacuter Bjoumlrgvinsson 1996 Loumlgskyacuteringar bls 133 35

Roacutebert R Spanoacute 2005 Um loumlgskyacuteringu ndash hugtaksatriethi tengsl vieth tuacutelkunarfraeligethi og merkingarfraeligethilegur

rammi lagatextansrdquo Rannsoacuteknir iacute feacutelagsviacutesinum VI bls 337 36

Foster amp Sule 2005 German Legal System and Laws bls 241

19

6 Viethurkenning thornjoacuteethareacutettar og yfirthornjoacuteethlegs valds Reacutett er aeth minnast aacute thornaeth einkenni stjoacuternarskraacuterfestunnar sem snyacuter aeth thornjoacuteethareacutetti en thornaeth er

mikilvaeliggur thornaacutettur nuacutetiacutema stjoacuternskipunarhugmynda THORNviacute einkenni stjoacuternarskraacuterfestunnar maacute

helst lyacutesa thornannig aeth huacuten viethurkennir virethir og gerir raacuteeth fyrir aacutehrifum yfirthornjoacuteethlegs valds

thornjoacuteethreacutettarsamninga og althornjoacuteethasamvinnu37

THORNaeth er thornviacute aacute grundvelli stjoacuternarskraacuterfestu og

hugmynda henni tengdri sem thornjoacuteethareacutettur og landsreacutettur sameinast yacutemist sem heild eetha

aacutetakapunktar

61 Althornjoacuteethadoacutemstoacutelar og yfirthornjoacuteethlegir doacutemstoacutelar

Saacute doacutemstoacutell sem hvaeth mest hefur talaeth fyrir stjoacuternarskraacuterfestu og hefur iacute raun komieth henni aacute

althornjoacuteethavettvang er Evroacutepudoacutemstoacutellinn Evroacutepureacutettur er oacutevenjulegt og iacute raun einstakt

regluverk sem hefur oacuteviacuteraeligeth einkenni stjoacuternarskraacuterfestu AEligethsta reacutettarheimild Evroacutepureacutettar

Roacutemarsaacutettmaacutelinn sem toacutek gildi 1958 er tuacutelkaethur af doacutemurum sem gera seacuter grein fyrir

tilgangi saacutettmaacutelans Vieth undirskrift hans afsala aethildarriacuteki loumlggjafarvaldi siacutenu varethandi

efnahagsmaacutel til Evroacutepska efnahagsbandalagsins Iacute hinu thornekkta foruacuterskuretharmaacuteli Costa gegn

ENEL (ECJ maacutel nr 664) sagethi Evroacutepudoacutemstoacutellinn ma

By contrast with ordinary international treaties the EEC treaty has created its own legal system

which on the entry into force of the treaty became an integral part of the legal systems of the

member states and which their courts are bound to apply

By creating a community of unlimited duration having its own institutions its own personality its

own legal capacity and capacity of representation on the international plane and more particularly

real powers stemming from a limitation of sovereignty or a transfer of powers from the states to the

community the member states have limited their sovereign rights albeit within limited fields and

have thus created a body of law which binds both their nationals and themselves

The integration into the laws of each member state of provisions which derive from the

community and more generally the terms and the spirit of the treaty make it impossible for the

states as a corollary to accord precedence to a unilateral and subsequent measure over a legal

system accepted by them on a basis of reciprocity [hellip] Law stemming from the treaty an

independent source of law could not because of its special and original nature be overridden by

domestic legal provisions however framed without being deprived of its character as community

law and without the legal basis of the community itself being called into question38

Heacuter er Evroacutepudoacutemstoacutellinn aeth senda doacutemstoacutelum allra aethildarriacutekja Roacutemarsaacutettmaacutelans thornau

skilaboeth aeth Evroacutepureacutettur hafi forgang aacute sambaeligrilega loumlggjoumlf riacutekjanna og fyrir thornviacute seacuteu

loumlgmaeligtar og stjoacuternskipulega loumlgmaeligtar aacutestaeligethur Festan sem foacutelst iacute thornessum roumlkum sem enn

eru talin goacuteeth og gild naeligrri haacutelfri oumlld siacuteethar vareth til aeth kynna stjoacuternarskraacuterfestu tryggilega fyrir

Evroacuteputhornjoacuteethunum

37


bls 19 38

Doacutemur Evroacutepudoacutemstoacutelsins iacute maacuteli Costa gegn ENEL nr 4 fraacute 1964 Doacuteminn maacute finna aacute heimasiacuteethu doacutemstoacutelsins

aacute netsloacuteethinni httpeur-

lexeuropaeusmartapicgisga_docsmartapicelexplusprodCELEXnumdocamplg=enampnumdoc=61964J0006

20

En althornjoacuteethahyggja stjoacuternarskraacuterfestu byacuteethur upp aacute margt annaeth Eins og fram kemur aeth

ofan krefst stjoacuternarskraacuterfesta thorness aeth althornjoacuteethasamningar seacuteu virtir og riacutekrar althornjoacuteethasamvinnu

seacute gaeligtt Althornjoacuteethasamningar um mannreacutettindi hafa verieth gerethir aeth almennum loumlgum iacute sumum

riacutekjum og maacute rekja thornaeth til thornessarar viethurkenningar stjoacuternarskraacuterfestunnar39

THORNar sem

mannreacutettindi eru mikilvaeliggt einkenni stjoacuternarskraacuterfestu liggur beint vieth aeth skoetha thornau naeligst

62 Mannreacutettindi

Mannreacutettindi thornykja sjaacutelfsoumlgeth iacute nuacutetiacutema stjoacuternarskraacutem og thornaacute helst thorneim sem skjalfestar voru aacute

seinni hluta tuttugustu aldar Flest riacuteki heims eru skuldbundin aeth thornjoacuteethareacutetti til thorness aeth viretha

og tryggja mannreacutettindi innan sinnar loumlgsoumlgu Moumlguleg undantekningaraacutekvaeligethi eru venjulega

skyacutert tekin fram iacute mannreacutettindasaacutettmaacutelum og stjoacuternarskraacutem Mannreacutettindi sem hugtak kom

fyrst fram iacute froumlnsku mannreacutettindayfirlyacutesingunni fraacute aacuterinu 1789 Hugtakieth feacutell iacute nokkra

gleymsku en aftur var hugtakieth notaeth vieth stofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna40 Skrifaeth var undir

stofnsaacutettmaacutela Sameinuethu thornjoacuteethanna sumarieth 1945 og toacutek hann gildi thornann 24 oktoacuteber sama aacuter

Iacute inngangi stofnsaacutettmaacutela hinna Sameinuethu thornjoacuteetha segir

VEacuteR HINAR SAMEINUETHU THORNJOacuteETHIR STAETHRAacuteETHNAR Iacute

aeth bjarga komandi kynsloacuteethum undan houmlrmungum oacutefriethar sem tvisvar aacute aeligvi vorri hefur leitt

oacutesegjanlegar thornjaacuteningar yfir mannkynieth

aeth staethfesta aeth nyacuteju truacute aacute grundvallarreacutettindi manna virethingu thorneirra og gildi jafnreacutetti karla og

kvenna og allra thornjoacuteetha hvort sem stoacuterar eru eetha smaacutear

THORNarna er lyacutest yfir thornviacute markmiethi aeth halda friethi og thornaeth viethurkennt aeth mannreacutettindi seacuteu svo

mikilvaeligg aeth thornau megi aldrei viacutekja fyrir oumlethrum hagsmunum Iacute froumlnsku mannreacutettinda-

yfirlyacutesingunni sem samthornykkt var thornann 26 aacuteguacutest aacuterieth 1789 segir iacute ma inngangi

THORNjoacuteethkjoumlrnir fulltruacutear froumlnsku thornjoacuteetharinnar liacuteta svo aacute aeth einu orsakirnar til oacutegaeligfu almennings og

spillingar stjoacuternanna seacuteu thornaeligr aeth moumlnnum seacute oacutekunnugt um mannreacutettindi gleymi thorneim eetha traethki

thornau og hafa thornviacute aacutekveethieth aeth setja fram iacute haacutetiacuteethlegri yfirlyacutesingu oacutefraacuteviacutekjanleg helg reacutettindi manna

svo aeth thornessi yfirlyacutesing sem allir thornjoacuteethfeacutelagsthornegnar hafa stoumlethugt vieth houmlndina minni thornaacute siacutefellt aacute

reacutettindi siacuten og skyldur

THORNessi oreth hefethu getaeth verieth skrifueth vieth lok seinni heimstyrjaldarinnar Aacute meethan styrjoumlldinni

stoacuteeth urethu minnihlutahoacutepar iacute Evroacutepu fyrir gegndarlausum ofsoacuteknum Nasista sem litu fram hjaacute

allri mannlegri reisn Einbeittur vilji forystusveitar Nasista til oacutemannuacuteethlegra athafna af oumlllu

tagi iacute THORNriethja riacutekinu var staethreynd og leiddi thornaeth til thorness aeth iacute lok striacuteethsins var Evroacutepa full af

floacutettamoumlnnum41

39


bls 19 40

Smith Rhona KM 2007 Textbook on International Human Rights bls 5 41

Sama heimild bls 21

21

621 Mannreacutettindi iacute oumlndvegi thornyacuteskrar stjoacuternarskraacuterfestu

Eftir seinni heimstyrjoumlldina thornurftu THORNjoacuteethverjar aeth horfast iacute augu vieth siethmenningarlegt hrun

samfeacutelagsins og thornviacute var vel aeth thornviacute gaeligtt aeth nyacute stjoacuternarskraacute riacutekisins myndi byggja aacute svo mikilli

festu aeth enginn gaeligti misnotaeth valdastoumlethu siacutena liacutekt og Adolf Hitler hafethi gert aacute doumlgum

Weimar-lyacuteethveldisins THORNetta byggethist baeligethi aacute thornviacute aeth valdathornaacutettum riacutekisins voru sett skyacuterari

moumlrk en aacuteethur og mannreacutettindi urethu grundvoumlllurinn sem stjoacuternskipunarkafli stjoacuternarskraacuterinnar

var reistur aacute THORNaeth var iacute raun mikilvaeliggt skref iacute aacutett til thorness aeth nuacutetiacutemavaeligetha stjoacuternarskraacuterfestu en

sem fyrr segir voru stjoacuternarskraacuter aacute fyrri hluta tuttugustu aldar oftar en ekki gagnslausar hvaeth

reacutettindi einstaklinga varethaethi

Heacuter er aeligtlunin aeth tala um mannreacutettindi meeth tilliti til Sameinuethu thornjoacuteethanna og

Grundvallarlaga THORNyacuteskalands Oacuteliacutekt er farieth meeth framkvaeligmd mannreacutettindaaacutekvaeligetha innan

thornessara tveggja stofnana THORNyacutesku Grundvallarloumlgin hafa thornoacutett reynast vel og aacutekveethieth var aeth

halda iacute thornau vieth sameiningu Austur- og Vestur-THORNyacuteskalands Sameinuethu thornjoacuteethirnar vinna aacute

grundvelli thornjoacuteethreacutettarsamninga og thornviacute er oumlethruviacutesi farieth meeth framkvaeligmd mannreacutettindaaacutekvaeligetha

og eftirfylgni thorneirra en iacute THORNyacuteskalandi Meginhlutverk Sameinuethu thornjoacuteethanna er iacute raun aeth

uppfylla skuldbindingar siacutenar iacute aeth hvetja til althornjoacuteethlegrar virethingar mannreacutettinda og hafa

eftirlit meeth framkvaeligmd riacutekja vieth verndun og eflingu thorneirra THORNannig er thornaeth iacute raun undir

riacutekjunum sjaacutelfum komieth hvort thornau fylgja leiethbeiningum eetha laga vankanta sem stofnanir

Sameinuethu thornjoacuteethanna benda aacute Ef riacuteki baeligta ekki uacuter innlendum vandamaacutelum sem varetha

mannreacutettindi geta thornau thornoacute thornurft saeligta gagnryacuteni og jafnvel refsingum 42

THORNjoacuteethverjar hafa naeligr sextiacuteu aacutera reynslu aacute aeth tryggja vernd mannreacutettinda thornar sem

mannreacutettindaaacutekvaeligethin eru tuacutelkueth af hinum virta stjoacuternarskraacuterdoacutemstoacutel

(Bundesverfassungsgericht) sem hefur buacuteieth seacuter til seacuterstakar tuacutelkunarreglur til aeth glata ekki

poacutelitiacuteskum og hugmyndafraeligethilegum grundvelli stjoacuternarskraacuterinnar THORNar sem grundvallarreglur

stjoacuternarskraacuterinnar eru viacuteetha frekar oacuteljoacutesar er stjoacuternlagadoacutemstoacutelnum nauethsynlegt og skylt aeth

skyacutera thornaeligr thornannig aeth thornaeligr seacuteu nothaeligfar aacute thorneim maacutelum sem honum berast43

Samkvaeligmt thorneim

viethmiethum sem haeliggt er aeth nota til aeth meta stoumlethu stjoacuternarskraacuterfestu iacute einstoumlkum riacutekjum telst

aacutestand thorneirra maacutela iacute THORNyacuteskalandi vel viethunandi

42

Smith Rhona KM 2007 Textbook on International Human Rights bls 155-158 43


22

7 Grundvoumlllur iacuteslenskrar stjoacuternskipunar Seacuterstoumlk ritueth stjoacuternarskraacute hefur fraacute aacuterinu 1874 verieth saacute grunnur sem stjoacuternskipun Iacuteslendinga

hefur hviacutelt aacute og hafa thornrjaacuter stjoacuternarskraacuter tekieth gildi fraacute thornviacute aeth Kristjaacuten IX Danakonungur kom

til landsins meeth Stjoacuternarskraacute um hin seacuterstaklegu maacutelefni Iacuteslandsldquo Iacuteslensk stjoacuternskipun er

byggeth aacute stjoacuternarskraacute og stjoacuternskipunarvenjum Dana eins og huacuten var aacute seinni hluta niacutetjaacutendu

aldar Suacute stjoacuternarskraacute var samin meeth stjoacuternarskraacute Belga fraacute aacuterinu 1831 sem fyrirmynd en suacute

belgiacuteska var aacuten nokkurs vafa byggeth aacute hinni froumlnsku fraacute aacuterinu 179144

Grundvoumlll hinnar

iacuteslensku stjoacuternskipunar maacute thornviacute rekja til stjoacuternskipunarhugmynda Frakka aacute aacutetjaacutendu oumlld

Helstu grundvallarreglur og houmlfuetheinkenni iacuteslenskrar stjoacuternskipunar eru thornessi seacuterstoumlk ritueth

stjoacuternarskraacute lyacuteethveldisstjoacuternarform aethgreining valdathornaacutetta riacutekisins thorningraeligethi lyacuteethraeligethi

sjaacutelfsaacutekvoumlrethunarreacutettur thornegnanna og riacutek mannreacutettindaverndldquo45

Vieth thornetta maacute baeligta

endurskoethunarvaldi doacutemstoacutela46

sem einnig er einkenni thornroacuteaeths reacutettarriacutekis og aacute vieth um Iacutesland

THORNetta eru thornau einkenni sem taka maacute undir aeth seacuteu grundvoumlllur iacuteslenskrar stjoacuternskipunar og thornviacute

reacutett aeth fjalla naacutenar um nokkur thorneirra

71 Lyacuteethveldisstjoacuternarform

Grunnbygging lyacuteethveldis er thornannig aeth aeligethsti maethur lyacuteethveldis er forseti meeth fyrirfram

aacutekveethinn kjoumlrtiacutema og er hann kjoumlrinn af almenningi iacute beinum eetha oacutebeinum kosningum

Forsetinn er aethalhandhafi framkvaeligmdavalds THORNjoacuteeththorning er einnig kjoumlrieth iacute lyacuteethveldum og er thornaeth

aethalhandhafi lagasetningarvalds riacutekisins Aethalhandhafar loumlggjafar- og framkvaeligmdavalds eru

thornviacute thornjoacuteethkjoumlrnir og hafa thornar meeth loumlgmaeligtieth sem til thornarf47

THORNetta kann thornoacute aeth leietha til aacutekveethinnar

lyacuteethraeligethislegrar togstreitu Iacute iacuteslenskri stjoacuternskipun hefur thornessi togstreita verieth fyrirferetharliacutetil fraacute

lyacuteethveldisstofnun en vareth raunveruleg iacute maacutelskoti forsetans aacute fjoumllmiethlafrumvarpinu eins og aacuteethur

segir THORNar voacutegust iacute raun aacute tvouml lyacuteethveldisoumlfl forsetaembaeligttieth og thorningraeligethieth

711 Forsetaembaeligttieth

Lengi hefur verieth deilt um vald og hlutverk forsetaembaeligttisins en Sigurethur Liacutendal thornykir hafa

aacute thornviacute haldbaeligrar skyacuteringar Um forsetaembaeligttieth segir Sigurethur Auk thorness aeth vera

thornjoacuteetharleiethtogi er forseti Iacuteslands embaeligttismaethur sem aacute hlutdeild iacute lagasetningu og

stjoacuternarframkvaeligmd hann er aacutesamt Althorningi annar handhafi lagasetningarvalds og aeligethsti

handhafi framkvaeligmdarvaldsldquo48

Einnig segir hann aeth forsetinn seacute voldugasti maethurinn iacute

44

Gunnar Helgi Kristinsson 1994 THORNroacuteun iacuteslensku stjoacuternarskraacuterinnar bls 10 45

Gunnar G Schram og Oacutelafur Joacutehannesson 1994 Stjoacuternskipun Iacuteslands fyrri hluti bls 21 46

Hafsteinn THORNoacuter Hauksson 2004 Stjoacuternarskraacuterhyggja og stjoacuternarskraacuteriacutegildi althornjoacuteethlegra mannreacutettindasaacutettmaacutelaldquo

Uacutelfljoacutetur bls 524 47

Sama heimild bls 22 48

Sigurethur Liacutendal 1992 Stjoacuternskipuleg staetha forseta Iacuteslandsldquo Skiacuternir 166(haust) bls 426

23

embaeligttismannakerfi riacutekisins og aeth hann hafi svokallaethan maacutelskotsreacutett En hvernig stendur aacute

thornviacute aeth svona mikil oacutevissa riacutekir um vald og hlutverk embaeligttisins Sigurethur Liacutendal heldur

aacutefram Samkvaeligmt boacutekstaf margra greina stjoacuternarskraacuterinnar er forseta fengieth mikieth vald en

thornaeth er svo takmarkaeth meeth oumlethrum greinum og samkvaeligmt venjumldquo49

Segja maacute aeth thornetta seacute

eethlileg skyacutering aacute valdi forsetans og hvers vegna haeliggt seacute aeth deila um thornaeth

712 THORNingraeligethi

THORNingraeligethi er stjoacuternarfar thornar sem thorneir einir geta setieth iacute riacutekisstjoacutern sem meirihluti thornjoacuteeththornings vill

styethja eetha thornola iacute embaeligtti Iacute thorningraeligethisriacutekjum er raacuteethherra eetha riacutekisstjoacutern skylt aeth segja af seacuter ef

thorningieth lyacutesir yfir vantrausti aacute stoumlrf thorneirra Meeth thornannig thorningstjoacutern er thornjoacuteeththorningum iacute

thorningraeligethisriacutekjum veitt mjoumlg sterk aethstaetha til aacutehrifa aacute stjoacuternarframkvaeligmdir vald thorneirra til

lagasetningar ekki veacutefengt og fullveldi thorneirra oftast algert THORNoacute ekki seacuteu allir sammaacutela um

aacutegaeligti thornessara stjoacuternarhaacutetta er almennt talieth aeth thorneir hafi ekki iacute foumlr meeth seacuter alraeligethi thorningsins50

Iacute raeligethu sinni aacuterieth 2004 lyacutesti Daviacuteeth Oddsson thornaacuteverandi forsaeligtisraacuteethherra aacutegaeligtlega thorneirri syacuten aacute

thorningraeligethinu sem thornaacute hafethi riacutekt iacute heila oumlld Hann sagethi ma

THORNingraeligethieth er ekki varieth beinum aacutekvaeligethum iacute stjoacuternarskraacute og hefur aldrei verieth Aacute hinn boacuteginn er

oacuteumdeilt aeth suacute hefur alltaf verieth aeligtlan manna aeth heacuter riacutekti thorningraeligethi ndash eins og aethdragandinn aeth

heimastjoacuterninni og skipun fyrsta raacuteethherrans ber meeth seacuter ndash og viacutest er aeth thorneir stjoacuternarhaeligttir hafa

fyrir loumlngu oumlethlast venjuhelgaethan sess sem iacute raun skapa thorneim stjoacuternarskraacutervaretha stoeth51

Aacuterieth 1956 sagethi Bjarni Benediktsson iacute afmaeligliserindi uacutetvarpsins nokkueth sem vert er aeth

hugleietha um oacuteskyacuterleika thorningraeligethisreglunnar og hvernig verethi uacuter thornviacute baeligtt

[] hugtakieth er auethvitaeth skyacutert iacute stjoacuternlagafraeligethinni [] Um thornaeth er hins vegar deilt hvort svo hafi

aeligtiacuteeth verieth gert og thorningraeligethieth hafi verieth reacutett framkvaeligmt Ekki er tiltoumlkumaacutel thornoacute aeth yacutemis vafa-atriethi

hafi vaknaeth thornar sem hugtakieth er harla oacuteaacutekveethieth og sem sagt sjaacutelft ekki einu sinni berum orethum

nefnt iacute stjoacuternarskraacutenni

THORNviacute meira er um thornaeth vert aeth athuga meeth hverjum haeligtti framkvaeligmd thorningraeligethisins hefur orethieth heacuter aacute

landi Ef og aeth svo miklu leyti sem fastar venjur hafa komist aacute verethur aeth telja thornaeligr bindandi um

framtiacuteethina aacute meethan boacutekstaf stjoacuternarskraacuterinnar er ekki breytt eetha fyllri aacutekvaeligethi sett thornar en eru nuacute

um thornessi efni Og jafnvel thornoacutett ekki seacute um fasta venju aeth raeligetha hafa fordaeligmin mikla thornyacuteethingu til

leiethbeiningar52

Greinilegt er aeth Bjarni hafi gert raacuteeth fyrir thornviacute aeth stjoacuternarskraacutenni yrethi breytt og thornaacute seacuterstaklega

meeth tilliti til thorningraeligethisreglunar Hugmyndir hafa komieth fram um aeth nefna thorningraeligethisregluna

skyacuterum orethum iacute nuacuteverandi stjoacuternarskraacute en vafi leikur aacute thornviacute hvort orethalagieth bdquothorningbundin

stjoacuternldquo feli thorningraeligethisregluna iacute seacuter53

Stjoacuternarskraacutein segir einnig aeth forsetinn fari meeth myndun

riacutekisstjoacuternar sem er iacute raun andstaeligtt thorningraeligethisreglunni THORNetta eykur thornaacute gagnryacuteni um oacuteskyacuterleika

49

Sigurethur Liacutendal 1994 Stjoacuternskipulag staetha forseta Iacuteslandsldquo Skiacuternir 166(haust) bls 426 50


Daviacuteeth Oddsson 2004 Aldarafmaeligli thorningraeligethis aacute Iacuteslandildquo Sjaacute einnig

httpforsaetisraduneytiisradherraraedur-og-greinarnr1257 52

Bjarni Benediksson 1956 THORNingraeligethi aacute Iacuteslandildquo Tiacutemarit loumlgfraeligethinga 1 hefti bls 4 53

Gunnar Helgi Kristinsson 2005 Aacutegrip af thornroacuteun stjoacuternarskraacuterinnar bls 30

24

stjoacuternarskraacuterinnar sem segja maacute aeth hafi byrjaeth 2 juacuteniacute aacuterieth 2004 thornegar Oacutelafur Ragnar

Griacutemsson forseti skaut hinu svokallaeth fjoumllmiethlafrumvarpi til thornjoacuteetharinnar

72 Greining riacutekisvaldsins

Samkvaeligmt Stjoacuternarskraacute lyacuteethveldisins Iacuteslands er riacutekisvaldinu ekki skipt jafnt aacute thornaacute valdathornaeligtti

sem hugmyndir Montesquieu lyacutesa thornoacute sannarlega seacute byggt aacute thorneim THORNetta aacute vieth

forsetaembaeligttieth sem skv stjoacuternarskraacutenni er handhafi lagasetningarvalds og aeligethsti handhafi

framkvaeligmdarvalds og einnig Althorningi Auk loumlggjafarvaldsins hefur Althorningi fjaacuterstjoacuternarvaldieth

og thorningraeligethisregluna seacuter til stuethnings og thornviacute enginn vafi hver hefur betur komi upp

aacutegreiningur aacute milli valdhafa riacutekisvaldsins54

Aacute thornetta aacutekveethna vald thorningsins uppruna sinn aeth

rekja til Frakklands eins og aacuteethur segir Vald sitt saeligkja baeligethi forsetaembaeligttieth og Althorningi til

thornjoacuteetharinnar iacute lyacuteethraeligethislegum kosningum

73 Lyacuteethraeligethi

THORNoacute aeth hvergi seacute aacute thornaeth minnst iacute stjoacuternarskraacutenni fraacute aacuterinu 1944 leikur ekki vafi aacute aeth iacuteslensk

stjoacuternskipun seacute lyacuteethraeligethisleg thornar sem allir sem fullnaeliggja tilteknum almennum skilyrethum

kjoacutesa aeligethstu handhafa framkvaeligmdavalds og loumlggjafarvalds iacute leynilegum kosningum

Riacutekisstjoacuternin er bundin af loumlgum og ber aacutebyrgeth aacute gerethum siacutenum sem eru undir eftirliti

Althorningis THORNegnarnir hafa tjaacuteningarfrelsi og eru thorneim tryggeth tiltekin reacutettindi sem ekki veretha af

thorneim tekin Doacutemstoacutelarnir eru sjaacutelfstaeligethir og oacutehaacuteethir gagnvart oumlethrum handhoumlfum

riacutekisvaldsins55

74 Mannreacutettindavernd

Hefeth er fyrir thornviacute iacute iacuteslenskum stjoacuternskipunarreacutetti aeth viacutesa til thorneirra reacutettinda sem borgurunum

eru tryggeth iacute stjoacuternarskraacute sem mannreacutettinda Erlendis er hins vegar gjarnan talaeth um

grundvallarreacutettindi iacute thornessu sambandi til aethgreiningar fraacute mannreacutettindum sem tryggeth eru iacute

helstu althornjoacuteethasamningum aacute thornviacute sviethi56

Mannreacutettindavernd hefur verieth einkenni iacuteslensks

reacutettar fraacute thornviacute aeth skjalfest stjoacuternarskraacute toacutek fyrst gildi aacuterieth 1874 THORNoacute svo aeth nokkur thornroacuteun

mannreacutettinda hafi aacutett seacuter staeth iacute althornjoacuteethaviacutesu hefur Iacutesland liacutekt og moumlrg oumlnnur riacuteki ekki fylgt

thorneirri thornroacuteun meeth breytingum aacute stjoacuternarskraacute sinni

Aacuterieth 1995 var mannreacutettindakafli stjoacuternarskraacuterinnar thornoacute endurskoethaethur og naeligr oumlllum

aacutekvaeligethum hans 63ndash78 breytt nokkueth Mannreacutettindasaacutettmaacuteli Evroacutepu og aethrir althornjoacuteethlegir

mannreacutettindasamningar voru einkum hafethir til fyrirmyndar iacute thornviacute efni Var aacutehersla loumlgeth aacute

54


Sama heimild bls 26-27 56

Althorningi 2007 Endurskoethun stjoacuternarskraacuterinnar Aacutefangaskyacutersla um endurskoethun stjoacuternarskraacuter lyacuteethveldisins

Iacuteslands februacutear 2007 bls 134 THORNingskj 1293 ndash 709 maacutel

25

borgaraleg og stjoacuternmaacutelaleg reacutettindi en yacutemis feacutelagsleg reacutettindi voru einnig uacutetfaeligreth naacutenar Iacute

sumum tilvikum var fyrst og fremst um orethalagsbreytingar aeth raeligetha en einnig var nokkrum

nyacutejum reacutettindum baeligtt vieth57

Ein helsta breytingin var tilkoma almennrar jafnraeligethisreglu iacute

stjoacuternarskraacutena eetha bann vieth mismununldquo sem er forsenda thorness aeth mannreacutettindi geti riacutekt

75 Endurskoethunarvald doacutemstoacutela

Iacuteslenskir doacutemstoacutelar hafa heimild til aeth endurskoetha stjoacuternvaldsaacutekvarethanir baeligethi hvaeth varethar

efnis- og formreglur Er thornetta almennt viethurkennt aacute Iacuteslandi og saacutett riacutekir um aeth svo seacute aacute meethal

fraeligethimanna58

Til eru doacutemar sem faeligra roumlk fyrir thornessu endurskoethunarvaldi doacutemstoacutela til aeth

meta hvort stjoacuternvaldsaacutekvoumlrethun eigi lagastoeth eetha hvort viethkomandi loumlg standist

stjoacuternarskraacutena Haeligstireacutettur Iacuteslands komst iacute fyrsta sinn aeth thorneirri niethurstoumlethu aeth almenn loumlg vaeligru

aeth efni siacutenu iacute andstoumlethu vieth stjoacuternarskraacutena aacuterieth 1943 THORNetta var iacute svokoumllluethum Hrafnkoumltludoacutemi

(Hrd 1943 bls 237) thornar sem deilt var um gildi 2 gr laga nr 1271941 um einkareacutett riacutekisins aacute

uacutetgaacutefu rita sem samin voru fyrir aacuterieth 1400 Haeligstireacutettur komst aeth thorneirri niethurstoumlethu aeth

lagagreinin samryacutemdist ekki aacutekvaeligethi stjoacuternarskraacuterinnar (thornaacute 67 greinar) um prentfrelsi59

76 Samantekt

THORNoacute svo aeth stjoacuternarskraacute Iacuteslands boethi ekki thorningraeligethi beinum orethum iacute aacutekvaeligethum siacutenum maacute

fallast aacute aeth meeth venju og fordaeligmum seacute stjoacuternarskraacutervarin thorningraeligethisregla iacute gildi aacute Iacuteslandi THORNoacute

maacute ekki gleyma aeth heildarendurskoethun stjoacuternarskraacuterinnar hefur aldrei farieth fram eins og

houmlfundar hennar gerethu raacuteeth fyrir60

og thornviacute seacute thornaeth iacute raun eethlilegt aeth notast seacute vieth stjoacuternarvenju

Almennt maacute segja aeth thornraacutett fyrir aeth Stjoacuternarskraacute lyacuteethveldisins Iacuteslands seacute aeth moumlrgu leyti barn

siacutens tiacutema hafi riacutekjandi stjoacuternskipunarvenjan veitt festu og aeth liacutetieth hafi verieth um alvarlega

aacuterekstra aacute milli valdhafa lyacuteethveldisins Eins og fram hefur komieth hafa thornaeth vanalega verieth

poacutelitiacutesk umbrot eetha greinileg thornaacutettaskil sem hvatt hafa til stjoacuternarskraacuterbreytinga iacute Evroacutepu

Fyrir liggur aeth togstreita er aacute milli embaeligttis forseta og loumlggjafarsamkundu lyacuteethveldisins

thornaacute seacuterstaklega vegna thorningraeligethisreglunnar Fjoumllmiethlafrumvarpieth reyndi aacute thornolrif iacuteslenskrar

stjoacuternskipunar og alls oacuteviacutest hvaeth yrethi ef forseti notaethi maacutelskotsreacutett sinn oumlethru sinni Svo til

thorness komi ekki gaeligti thornurft aeth endurskoetha og breyta stjoacuternarskraacutenni iacute thornaeth minnsta aeth einhverju

leyti

57


Iacuteslands februacutear 2007 bls 76 THORNingskj 1293 ndash 709 maacutel 58

Hafsteinn THORNoacuter Hauksson 2004 Stjoacuternarskraacuterhyggja og stjoacuternarskraacuteriacutegildi althornjoacuteethlegra mannreacutettinda-

saacutettmaacutelaldquo Uacutelfljoacutetur bls 523 59


Gunnar Helgi Kristinsson 2007 Iacuteslenska stjoacuternkerfieth bls 146-147

26

8 Stjoacuternskipunarthornroacuteun eftir striacuteeth Flestar evroacutepskar stjoacuternarskraacuter toacuteku gildi eftir striacuteeth og endurspegla thornviacute frekar nuacutetiacutemalegar

stjoacuternskipunarhugmyndir THORNannig markast iacutetalska stjoacuternarskraacutein fraacute aacuterinu 1947 og suacute thornyacuteska

fraacute aacuterinu 1949 af viethleitni til aeth festa lyacuteethraeligethieth raeligkilega iacute sessi aacute ruacutestum nasisma og fasisma

THORNaacute maacute nefna aeth riacuteki Suethur-Evroacutepu sem sneacuterust til lyacuteethraeligethisaacutettar aacute aacutettunda aacuteratugnum settu seacuter

nyacuteja stjoacuternarskraacute af thornviacute tilefni (Grikkland Portuacutegal og Spaacutenn) Einnig hafa fyrrverandi

kommuacutenistariacuteki Austur-Evroacutepu endurskoethaeth stjoacuternarskraacuter siacutenar fraacute grunni siacuteethustu tvo aacuteratugi

eins og fyrr segir Ofangreindar stjoacuternarskraacuter urethu til iacute kjoumllfar mikilla poacutelitiacuteskra umbrotatiacutema

Iacute oumlethrum riacutekjum hafa nyacutejar stjoacuternarskraacuter tekieth gildi eetha voru endurskoethaethar aeth mestu aacuten thorness

aeth svo vaeligri Maacute nefna thornar Danmoumlrku Sviacutethornjoacuteeth Holland og iacute seinni tiacuteeth Sviss og Finnland

Ekki er haeliggt greina tiltekna stjoacuternskipunarthornroacuteun allstaethar iacute Evroacutepu undanfarna aacuteratugi

Stjoacuternskipuleg fjoumllbreytni er mikil Umboacutetastarf aacute seacuter venjulega raeligtur innanlands og fylgir

ekki alltaf althornjoacuteethlegri stefnu Tiltekin atriethi eru thornoacute auethvitaeth sameiginleg oumlllum vestraelignum

lyacuteethraeligethis- og reacutettarriacutekjum Vernd mannreacutettinda loumlgbundin stjoacutern lyacuteethraeligethis-fyrirkomulag thorne

reacutettur borgaranna til aeth skipta um valdhafa og valddreifing thorne riacutekisvaldi er skipt milli

nokkurra meginhandhafa til thorness aeth takmarka valdieth

Ef horft er til Norethurlandanna seacuterstaklega maacute vekja athygli aacute thornviacute aeth iacute Noregi hafa

umbaeligtur undanfarinna aacutera og aacuteratuga beinst aeth thornviacute aeth uppfaeligra aacutekvaeligethi um mannreacutettindi

tjaacuteningarfrelsi og umhverfisvernd Iacute Sviacutethornjoacuteeth var tekieth af skarieth um aeth konungur hefethi enga

hlutdeild iacute framkvaeligmdarvaldi og iacute Finnlandi foacuter fram heildarendurskoethun61

THORNaeth maacute thornviacute segja

aeth stjoacuternskipunarthornroacuteun hafi helst verieth foacutelgin iacute thornviacute minnka aacutehrif hugmynda um fullveldi

thornjoacuteeththorninga sem nutu thornoacute algerrar viethurkenningar fraacute miethri niacutetjaacutendu oumlld og fram yfir miethja

tuttugustu oumlld

81 Megin breytingar aacute evroacutepskum stjoacuternarskraacutem aacute siacuteethari tiacutemum

Helst maacute greina eftirfarandi breytingar aacute evroacutepskum stjoacuternarskraacutem undanfarna aacuteratugi

mannreacutettindaaacutekvaeligethi hafa orethieth iacutetarlegri feacutelagsleg reacutettindi hafa hlotieth vaxandi

viethurkenningu vieth hlieth borgaralegra og stjoacuternmaacutelalegra reacutettinda

eftirlit meeth thornviacute aeth loumlg samryacutemist stjoacuternarskraacute hefur verieth eflt iacute moumlrgum riacutekjum hafa

seacuterstakir stjoacuternlagadoacutemstoacutelar verieth settir aacute foacutet aeth thornyacuteskri fyrirmynd

vaxandi althornjoacuteethlegt samstarf hefur kallaeth aacute stjoacuternskipulegar breytingar thornannig hafa

verieth sett aacutekvaeligethi sem heimila framsal riacutekisvalds aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum

leitaeth hefur verieth leietha til aeth efla loumlggjafarthorningin ma gagnvart Evroacutepusambandinu

61



27

leitaeth hefur verieth leietha til aeth auka lyacuteethraeligethisleg aacutehrif almennings thornoacutett erfitt seacute aeth tala

um almenna thornroacuteun maacute segja aeth thornegar aacute annaeth boreth hefur verieth breytt reglum um

kosningar og thornjoacuteetharatkvaeligethagreiethslur thornaacute er thornaeth yfirleitt til thorness aeth uacutetviacutekka sliacutek reacutettindi

aukin vitund um mikilvaeliggi thorness aeth vernda umhverfieth endurspeglast

undantekningarliacutetieth iacute nyacutelegri stjoacuternarskraacutem62

Heacuter maacute gloumlggt sjaacute aeth stjoacuternskipunarthornroacuteun iacute Evroacutepu er iacute takti vieth thornau sjoacutenarmieth og thornau

einkenni nuacutetiacutema-stjoacuternskipunarfestu sem tiacuteundueth voru iacute fyrri hluta ritgeretharinnar THORNaeth er thornviacute

oacutehaeligtt aeth segja aeth stjoacuternarskraacuterfesta seacute suacute stjoacuternskipunarhugmynd sem nyacutetur mestrar

viethurkenningar nuacute aacute tiacutemum Meeth thornaeth iacute huga er eethlilegt aeth beina spjoacutetunum aeth iacuteslenskri

stjoacuternskipun og Stjoacuternarskraacute lyacuteethveldisins Iacuteslands og kanna hvort thornessi hugmynd eigi erindi aacute

thorneim vettvangi

62


Iacuteslands februacutear 2007 THORNingskj 1293 ndash 709 maacutel bls 124-125

28

9 Endurskoethun stjoacuternarskraacuter lyacuteethveldisins Iacuteslands Iacute inngangi var komieth inn aacute thornaeth aeth margt baeligri aeth skoetha thornegar breyta aeligtti stjoacuternarskraacute Iacute byrjun

thornarf aeth meta hvort breyta thornurfi einhverju aacutekvaeligethi eetha aacutekvaeligethum hvort breyta thornurfi

stjoacuternarskraacutenni allri eetha hvort breytingartilloumlgur geri hreinlega ekkert gagn eetha illt verra fyrir

stjoacuternskipun riacutekisins Til aeth skoetha hvernig sliacutekt mat faeligri fram er vieth haeligfi aeth taka Stjoacuternarskraacute

lyacuteethveldisins Iacuteslands 331944 meeth aacuteorethnum breytingum sem daeligmi THORNannig vaeligri haeliggt aeth faacute

nokkueth greinagoacuteetha mynd af thornviacute sem mun gerast iacute stjoacuternskipunarmaacutelum aacute Iacuteslandi aacute naeligstu

aacuterum

Iacute stjoacuternarskraacutenni er aeth finna aacutekvaeligethi um meethfereth riacutekisvalds hlutverk handhafa thorness og

samspil thorneirra aacute milli THORNar er einnig lyacutest yfir hver reacutettindi borgaranna eru iacute samskiptum vieth

riacutekisvaldieth og houmlmlur lagethar vieth thornviacute aeth aacute thornessi reacutettindi seacute gengieth Uppbygging

stjoacuternarskraacuterinnar ber thornaeth meeth seacuter aeth vera aeth stofni til fraacute niacutetjaacutendu oumlld Til daeligmis er kaflinn

um mannreacutettindi aftast en viacuteetha er hann fremstur iacute stjoacuternarskraacutem sem nyacutelega hafa tekieth gildi

THORNaacute einkennist stjoacuternarskraacutein af oacuteljoacutesu orethalagi og er loumlggjafanum viacuteetha eftirlaacutetieth aeth uacutetfaeligra

naacutenar efnisatriethi Iacute stjoacuternarskraacutenni er ekki aeth finna aacutekvaeligethi sem heimilar seacuterstaklega framsal

riacutekisvalds til althornjoacuteethastofnana Loumlgfraeligethingar eru sammaacutela um aeth 21 gr hennar sem fjallar um

gereth thornjoacuteethreacutettarsamninga feli ekki iacute seacuter sliacuteka heimild63

Vegna thornessa hefur reacutettarstaetha Iacuteslands

thornoacutett oacuteljoacutes og innganga iacute Evroacutepusambandieth oacuteheimil aacuten stjoacuternarskraacuterbreytinga Breytingar aacute

einstoumlkum koumlflum stjoacuternarskraacuterinnar hafa oftast varethaeth kosningar og kjoumlrdaeligmaskipan en

breytingar varethandi starfshaeligtti Althorningis aacuterieth 1991 og endurskoethun mannreacutettindakaflans aacuterieth

1995 veretha aeth teljast umfangsmestu breytingarnar aacute henni64

91 Helstu viethfangsefni vieth endurskoethun stjoacuternarskraacuterinnar 331944

Segja maacute aeth Iacuteslendinga biacuteethi verethugt verkefni aacute komandi aacuterum hvaeth varethar breytingar aacute aeligethstu

loumlgum lyacuteethveldis siacutens Heildarendurskoethun stjoacuternarskraacuterinnar hefur ekki farieth fram eftir

lyacuteethveldisstofnun og hefur huacuten thornviacute ekki naacuteeth aeth fylgja eftir stjoacuternarskraacuterthornroacuteun annarra

Evroacutepuriacutekja Aeth oumlllu framangreindu maacute aacutelykta aeth eftirfarandi kroumlfur verethi liacuteklegast upp aacute

borethinu vieth endurskoethun stjoacuternarskraacuterinnar iacute naacutenustu framtiacuteeth

Aacutekvaeligethi sett inn sem heimilar ekki stjoacuternarskraacuterbreytingu nema meeth thornaacutetttoumlku

almennings

Stjoacuternskipunarkaflanum verethi breytt vald stofnana riacutekisins uacutetlistaeth iacutetarlega og

handhoumlfum riacutekisvaldsins sett skyacuter valdamoumlrk

63

Daviacuteeth THORNoacuter Bjoumlrgvinsson 2003 Stjoacuternarskraacuteraacutekvaeligethi um framsal valdheimilda riacutekisins til althornjoacuteethastofnanaldquo

Rannsoacuteknir iacute feacutelagsviacutesindum IV ndash Lagadeild bls 219 64


Iacuteslands februacutear 2007 THORNingskj 1293 ndash 709 maacutel bls 7

29

Aacutekvaeligethi sett inn sem heimilar framsal riacutekisvalds til althornjoacuteethastofnana

Aacutekvaeligethi sett inn til verndar naacutettuacuterugersemum og naacutettuacuteruauethlindum

Mannreacutettindakafli stjoacuternarskraacuterinnar settur iacute oumlndvegi og aacutekvaeligethum hans fjoumllgaeth

Miethaeth vieth thornaeligr stjoacuternarvenjur sem tiacuteethkast hafa aacute Iacuteslandi er ljoacutest aeth endurskoethun aacute

stjoacuternskipunarkafla stjoacuternarskraacuterinnar verethur staeligrsta verkefnieth af framantoumlldu Ljoacutest er aeth

embaeligtti forseta getur ekki verieth verndari stjoacuternarskraacuterinnar miethaeth vieth thornaeligr stjoacuternskipunar-

hugmyndir sem heacuter hafa verieth bornar fram THORNoacute verethur thornviacute valdi ekki komieth aacute Althorningi thornar sem

sliacutekt myndi einnig brjoacuteta iacute baacutega vieth helstu grundvallarsjoacutenarmieth nuacutetiacutema

stjoacuternskipunarhugmynda Verethi sjoacutenarmieth stjoacuternarskraacuterfestu houmlfeth aeth leietharljoacutesi vieth

endurskoethun stjoacuternarskraacuterinnar er ljoacutest aeth miklu thornarf aeth breyta Taka maacute undir thornaeth mat

siacuteethustu stjoacuternarskraacuternefndar aeth fyrsta skrefieth iacute aacutett til endurskoethunar stjoacuternarskraacuterinnar seacute aeth

veita almenningi breytingarvaldieth aacute stjoacuternarskraacutenni

92 Lokaoreth

Margt hefur orethieth til thorness aeth Iacuteslendingar thornurfi nuacute aeth fara huga betur aeth stjoacuternhoumlgum siacutenum

og gildi aeligethstu laga riacutekisins Iacutehlutun forseta iacute loumlggjafarmaacutelum krafa um inngoumlngu iacute

Evroacutepusambandieth krafa um aeth fleiri mannreacutettindi seacuteu varin iacute stjoacuternarskraacute aukieth vaeliggi

thornjoacuteethreacutettarsamninga vieth uacuterlausnir aacute mannreacutettindabrotum og oacuteskyacuter stjoacuternarskraacuteraacutekvaeligethi eru

atriethi sem knyacuteja aacute breytingar svo faacutett eitt seacute nefnt THORNaeth thornyacuteethir thornoacute ekki endilega aeth lausnin felist

iacute breytingum aacute stjoacuternarskraacutenni og aeth setja thornar inn aacutekvaeligethi sem yrethu jafnvel merkingarlaus eetha

ekki iacute takt vieth grunneethli stjoacuternarskraacuterinnar THORNaeth er etv aethal umhugsunarefnieth hvort thornaeth eru

aacutekvaeligethi stjoacuternarskraacuterinnar eetha hin poacutelitiacuteska yfirlyacutesing sem iacute henni felst sem veldur hinni

miklu gjaacute sem skapast hefur aacute milli hennar og stjoacuternarskraacutea annarra Evroacutepuriacutekja Ef

stjoacuternarskraacutein thornroacuteast ekki biacuteetha hennar soumlmu oumlrloumlg og naacutetttroumlllsins iacute thornjoacuteethsoumlgunni huacuten dagar

uppi og huacuten verethur aeth steini dauethum boacutekstaf sem enginn hirethir umldquo eins og Gunnar G

Schram komst aeth orethi65

THORNaeth er mat houmlfundar aeth betra seacute aeth hafa stjoacuternarskraacute sem segir berum orethum hvert

markmieth hennar seacute liacutekt og thornyacutesku Grundvallarloumlgin og Roacutemarsaacutettmaacutelinn gera Sliacutekt leiethir til

festu iacute stjoacuternskipun riacutekja og meiri reacutettarvissu thornegnanna THORNoacute er stjoacuternarskraacute sem hinn aeligethsti

samningur samfeacutelagsthornegna og iacute takti vieth thornau viethhorf sem riacutekja kannski thornaeth sem fyrst og

siacuteethast skal haft aeth leietharljoacutesi thornegar grunnthornaeligttir samfeacutelagsins eru teknar til skoethunar Megin

tilgangur stjoacuternarskraacuterinnar er auethvitaeth fyrst og fremst aeth verja grundvallargildi samfeacutelagsins

hverju sinni

65

Gunnar G Schram 1997 Stjoacuternskipunarreacutettur bls 24

30

Heimildaskraacute

Baeligkur og fraeligethirit

Aacuteguacutest THORNoacuter Aacuternason 2001 Constitutionalism Popular Legitimacy of the Stateldquo The

Welfare State and Constitutionalism in the Nordic Countries bls 29-78 Ritstj Martin

Scheinen Norraeligna raacuteethherranefndin Kaupmannahoumlfn

1999 Stjoacuternarskraacuterfesta grundvoumlllur lyacuteethraeligethisinsldquo Skiacuternir

173(haust) bls 467-480

Barnett Hilaire 2002 Constitutional and administrative law Cavendish Publishing

Limited London

Birgir Hermannsson 2001 Nyacutett lyacuteethraeligethildquo Skiacuternir 175(vor) bls 161-177

Bjarni Benediktsson 1956 THORNingraeligethi aacute Iacuteslandildquo Tiacutemarit loumlgfraeligethinga 1 hefti Ritstj

Theodoacuter B Liacutendal Feacutelagsprentsmiethjan Reykjaviacutek

Daviacuteeth THORNoacuter Bjoumlrgvinsson 2003 Stjoacuternarskraacuteraacutekvaeligethi um framsal valdheimilda riacutekisins til

althornjoacuteethastofnanaldquo Rannsoacuteknir iacute feacutelagsviacutesindum IV ndash Lagadeild bls 213-228 Ritstj Viethar

Maacuter Matthiacuteasson Feacutelagsviacutesindastofnun Haacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek

Daviacuteeth THORNoacuter Bjoumlrgvinsson 1996 Loumlgskyacuteringar Haacuteskoacutelauacutetgaacutefan Reykjaviacutek

Finer Samuel 1995 Comparing constitutions Oxford University Press New York

Garethar Giacuteslason 1991 Eru loumlg nauethsynleg ndash og fleiri greinar uacuter reacutettarheimspeki

Boacutekauacutetgaacutefa Orators Reykjaviacutek

Gunnar G Schram 1997 Stjoacuternskipunar reacutettur Haacuteskoacutelauacutetgaacutefan Reykjaviacutek

Gunnar G Schram og Oacutelafur Joacutehannesson 1994 Stjoacuternskipun Iacuteslands fyrri hluti

Haacuteskoacutelauacutetgaacutefan Reykjaviacutek

Gunnar Helgi Kristinsson 2007 Iacuteslenska stjoacuternkerfieth Haacuteskoacutelauacutetgaacutefan Reykjaviacutek

2005 Poacutelitiacuteskt umboeth og aacutebyrgeth raacuteethherraldquo Rannsoacuteknir iacute

feacutelagsviacutesindum VI bls 213-228 Ritstj Roacutebert Spanoacute Feacutelagsviacutesindastofnun Haacuteskoacutela

Iacuteslands Reykjaviacutek

1994 THORNroacuteun iacuteslensku stjoacuternarskraacuterinnar Feacutelagsviacutesindastofnun

Haacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek

Hafsteinn THORNoacuter Hauksson 2004 Stjoacuternarskraacuterhyggja og stjoacuternarskraacuteriacutegildi althornjoacuteethlegra

mannreacutettindasaacutettmaacutelaldquo Uacutelfljoacutetur 4tbl 57 aacutergangur 2004 Orator Reykjaviacutek

Joacuten Guethnason 1978 Stjoacuternarmyndun og deilur um thorningraeligethi 1911ldquo Saga XVI Ritstj

Bjoumlrn Teitsson og Einar Laxness Soumlgufeacutelag Reykjaviacutek

MacCormick Neil 1999 Whorsquos afraid of a European Constitution Imprint Academic

Exeter

Montesquieu Charles de Secondat 2001 The Spirit of Laws THORNyacuteeth Thomas Nugent

Kitchener Ontario

31

Ragnar Aethalsteinsson 2000 einungis eftir loumlgunumldquoldquo Uacutelfljoacutetur 4 tbl 53 aacuterg bls

569-599

Roacutebert R Spanoacute 2005 Um loumlgskyacuteringu ndash hugtaksatriethi tengsl vieth tuacutelkunarfraeligethi og

merkingarfraeligethilegur rammi lagatextansrdquo Rannsoacuteknir iacute feacutelagsviacutesinum VI bls 327-351

Ritstj Roacutebert Spanoacute Feacutelagsviacutesindastofnun Haacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek

Scheinin Martin 2001 Introductionldquo The Welfare State and Constitutionalism in the

Nordic Countries bls 17-26 Ritstj Martin Scheinen Norraeligna raacuteethherranefndin

Kaupmannahoumlfn

Sigurethur Liacutendal 2004 Forseti Iacuteslands og synjunarvald hansldquo Skiacuternir 178(vor) bls 425-

439 Hieth iacuteslenska boacutekmenntafeacutelag Reykjaviacutek

_ __________ 1992 Stjoacuternskipuleg staetha forseta Iacuteslandsldquo Skiacuternir 166(haust) bls 203-


Sigurjoacuten Bjarnason 2005 Lyacuteethraeligethi aacute leieth til thornroskaldquoAacute sprekamoacute afmaeliglisrit tileinkaeth

Helga Hallgriacutemssyni naacutettuacuterufraeligethingi sjoumltugum 11 juacuteniacute 2005 Hoacutelar Akureyri

Sigurethur Liacutendal 1984 Loumlg og lagasetning iacute iacuteslenska thornjoacuteethveldinuldquo Greinar uacuter reacutettarsoumlgu

bls 121-158 Hieth iacuteslenska boacutekmenntafeacutelag Reykjaviacutek

Svanur Kristjaacutensson 2002 Stofnun Lyacuteethveldis ndash Nyacuteskoumlpun lyacuteethraeligethisldquo Skiacuternir 176(vor)

2001 Iacuteslenska valdakerfieth Hljoacuteethlaacutet breyting vieth aldarlokldquo Liacutendaeligla

Sigurethur Liacutendal sjoumltugur 2 juacuteliacute 2001 bls 575-588 Iacute ritnefnd voru Garethar Giacuteslason ofl

Hieth Iacuteslenska boacutekmenntafeacutelag Reykjaviacutek

Smith Rhona KM 2007 Textbook on International Human Rights Oxford University

Press Inc New York

Wheare K C 1966 Modern Constitutions Oxford University Press New York

Heimildir af netinu

Aacutesgeir Aacutesgeirsson 1960 Innsetningarraeligetha iacute embaeligtti forseta Iacuteslandsldquo Soacutett thornann 18 mars

2006 Innsetningarraeligetha Aacutesgeirs Aacutesgeirssonar iacute embaeligtti forseta Iacuteslands 1 aacuteguacutest 1960 Sjaacute

naacutenar aacute sloacuteethinni httpwwwforsetiismediafiles010860AAinnsetnpdf

Daviacuteeth Oddsson 2004 Aldarafmaeligli thorningraeligethis aacute Iacuteslandildquo Soacutett thornann 16 mars 2006 Aacutevarp

forsaeligtisraacuteethherra aacute raacuteethstefnu um aldarafmaeligli thorningraeligethis aacute Iacuteslandi iacute haacutetiacuteetharsal Haacuteskoacutela

Iacuteslands iacute Reykjaviacutek foumlstudaginn 6 februacutear 2004 Sjaacute einnig aacute sloacuteethinni

httpforsaetisraduneytiis radherraraedur-og-greinarnr1257

Forsaeligtisraacuteethuneytieth Stjoacuternarskraacute lyacuteethveldisins Iacuteslands 18 mars 2008 Forsaeligtisraacuteethuneytieth

2002 Reykjaviacutek Sjaacute naacutenar aacute httpwwwalthingiislagas131b1944033html

Althorningi 2007 Endurskoethun stjoacuternarskraacuterinnar Aacutefangaskyacutersla um endurskoethun

stjoacuternarskraacuter lyacuteethveldisins Iacuteslands februacutear 2007Soacutett thornann 15 juacuteliacute 2008 THORNingskj 1293 ndash

709 maacutel Sjaacute naacutenar aacute httpwwwalthingiisaltext133s1293html



Loumlgfraeligethi

2008




Lokaverkefni iacute naacutemi til 90 eininga iacute feacutelagsviacutesinda- og lagadeild

Leiethbeinandi


i

Yfirlyacutesingar


rannsoacutekna

___________________________




__________________________


ii





































Efnisyfirlit

INNGANGUR 1
























1


































2


















3


























riacutekisins6








4

































5



































6


















15 Samantekt














10



7




























11









bls 17

8










14


bls 17-19

9




























15




10










iacute ljoacutes18























18




11











power of the state






tyrannical manner























21



12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













i

Yfirlyacutesingar


rannsoacutekna

___________________________




__________________________


ii





































Efnisyfirlit

INNGANGUR 1
























1


































2


















3


























riacutekisins6








4

































5



































6


















15 Samantekt














10



7




























11









bls 17

8










14


bls 17-19

9




























15




10










iacute ljoacutes18























18




11











power of the state






tyrannical manner























21



12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













ii





































Efnisyfirlit

INNGANGUR 1
























1


































2


















3


























riacutekisins6








4

































5



































6


















15 Samantekt














10



7




























11









bls 17

8










14


bls 17-19

9




























15




10










iacute ljoacutes18























18




11











power of the state






tyrannical manner























21



12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













Efnisyfirlit

INNGANGUR 1
























1


































2


















3


























riacutekisins6








4

































5



































6


















15 Samantekt














10



7




























11









bls 17

8










14


bls 17-19

9




























15




10










iacute ljoacutes18























18




11











power of the state






tyrannical manner























21



12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













1


































2


















3


























riacutekisins6








4

































5



































6


















15 Samantekt














10



7




























11









bls 17

8










14


bls 17-19

9




























15




10










iacute ljoacutes18























18




11











power of the state






tyrannical manner























21



12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













2


















3


























riacutekisins6








4

































5



































6


















15 Samantekt














10



7




























11









bls 17

8










14


bls 17-19

9




























15




10










iacute ljoacutes18























18




11











power of the state






tyrannical manner























21



12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













3


























riacutekisins6








4

































5



































6


















15 Samantekt














10



7




























11









bls 17

8










14


bls 17-19

9




























15




10










iacute ljoacutes18























18




11











power of the state






tyrannical manner























21



12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













4

































5



































6


















15 Samantekt














10



7




























11









bls 17

8










14


bls 17-19

9




























15




10










iacute ljoacutes18























18




11











power of the state






tyrannical manner























21



12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













5



































6


















15 Samantekt














10



7




























11









bls 17

8










14


bls 17-19

9




























15




10










iacute ljoacutes18























18




11











power of the state






tyrannical manner























21



12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













6


















15 Samantekt














10



7




























11









bls 17

8










14


bls 17-19

9




























15




10










iacute ljoacutes18























18




11











power of the state






tyrannical manner























21



12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













7




























11









bls 17

8










14


bls 17-19

9




























15




10










iacute ljoacutes18























18




11











power of the state






tyrannical manner























21



12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













8










14


bls 17-19

9




























15




10










iacute ljoacutes18























18




11











power of the state






tyrannical manner























21



12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













9




























15




10










iacute ljoacutes18























18




11











power of the state






tyrannical manner























21



12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













10










iacute ljoacutes18























18




11











power of the state






tyrannical manner























21



12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













11











power of the state






tyrannical manner























21



12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













12












naacutenar

13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













13





























23






14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













14









auk thorness






























26




Sama heimild bls 42

15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













15





















sjaacutelfra30













30



16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













16






















17


32

























thorne





32





18































34





19







aacutetakapunktar





























37


bls 19 38




20





THORNar sem





























39


bls 19 40


Sama heimild bls 21

21






























42



22







Grundvoumlll hinnar



























44







23






























leiethbeiningar52







49







24

































54





25









fraeligethimanna58








76 Samantekt














leyti

57







26























tuttugustu oumlld










61



27











thorneim vettvangi

62



28







aacuterum






















almennings



63





29













92 Lokaoreth



















hverju sinni

65


30

Heimildaskraacute






173(haust) bls 467-480


Limited London

























Exeter


Kitchener Ontario

31


569-599






Kaupmannahoumlfn














Press Inc New York


Heimildir af netinu













stjórnarskrárfesta og stjórnarskrárbreytingar...framþróun og skrif um stjórnskipun tóku að...

Documents