EDEBİYAT FAKÜLTESİ BÜLTENİ

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ

KASIM 9. SAYI

KASIM SAYIMIZ

Edebi̇yat Fakültesi̇ DekaniProf. Dr. Hayati DEVELİ

Edebiyat Fakültesi Bülteni bu ay da yine birbirinden güzel, renkli bir içerikle takipçilerinin huzuruna çikti. İncelendiğinde görüleceği üzere, toplantilara gerek öğrencilerimiz gerekse Fakülte dişindan gelen katilimcilar tarafindan yoğun bir ilgisi gösterildi. Bu Fakültemizin bilimsel bilginin topluma ulaştirilmasi konusunda sahip olduğu farkindaliği da göstermektedir. Bu sayida yer alan her biri ayri değere sahip önemli etkinlikler arasinda Altin Orda Devleti’nin kuruluşunun 750. yili münasebeti ve Türk Tarih Kurumu’nun destekleriyle düzenlen Sempozyuma dikkat çekmek istiyorum. Çok değişik konularda tebliğin sunulduğu Sempozyumda başta Kazan Federal Üniversitesi’nden değerli bilim insanlari olmak üzere saygin bilimsel kurumlara mensup araştirmacilar Altin Orda Devleti hakkinda yürüttükleri araştirmalarin sonuçlarini bu sempozyum araciliğiyla bilim dünyasinin dikkatine sundular. Bu vesile ile değerli destekleri için Türk Tarih Kurumu başkani sayin Prof. Dr. Refik Turan’a ve Elginkan Vakfi’na teşekkür ederim. Bilimsel işbirliklerinden dolayi Kazan Federal Üniversitesi ve Ahmet Yesevî Üniversitesi’nin saygideğer rektörleri ve değerli yöneticilerine teşekkürlerimi ifade etmek isterim. Bültende yer alan etkinliklerin gerçekleşmesinde ve Bültenin hazirlanmasinda emeği geçen kiymetli akademisyenleri tebrik ediyor, Fakültemizdeki bilimsel faaliyetlerin hiz kesmeden devam edeceği inanciyla keyifli okumalar diliyorum.

SUNUŞ

Edebiyat Fakültesi Bülteni Yayın Kurulu

Fakültemizde gerçekleştirilen bilimsel, kültürel ve sosyal etkinliklerin yani sira öğretim elemanlarimizin bilimsel çalişmalari, ulusal ve uluslararasi başarilari ile Fakültemizin yayinlarina dair haberler içeren Edebiyat Fakültesi Bülteni sizlerin katkilariyla dokuzuncu sayisina ulaşti. Bu sayimizda Kasim ayinda düzenlenen etkinlerle birlikte bir de kitap tanitimi yer aliyor. Bültenimizde ilk olarak Fakültemiz ev sahipliğinde düzenlenen “Uluslararasi Altin Orda ve Mirasi Sempozyumu” ile Slav Dilleri ve Edebiyatlari Bölümü, Makedon Dili ve Edebiyati Anabilim Dalinin katkilariyla gerçekleştirilen “Üsküp – İstanbul Kentsel Kültürel Kimlikler Sempozyumu” hakkinda ayrintili bilgiler bulunuyor. Ardindan Psikoloji Kulubü ile Türk Dili ve Edebiyati Kulübünün söyleşileri ve etkinlikleri tanitiliyor. Sonrasinda “Kore Edebiyati Haftasi” kapsamindaki “Koreli Yazarlarla Buluşma” başlikli söyleşiler ve İspanyol polisiye roman yazari Lorenzo Silva’nin İspanyol Dili ve Edebiyati Anabilim Dali ziyareti üzerinde duruluyor. Devaminda Eski Yunan Dili ve Edebiyati Anabilim Dali’nin “Logoi: Antikçağ Tartişmalari” başlikli konferansi ile “Çin Coğrafya Kurumu’nun 110. Yili Kutlama Töreni” yer aliyor. Bültenimizde son olarak Fakültemiz Tarih Bölümü Öğretim Üyelerinden Dr. Öğr. Üyesi Mustafa Tanriverdi tarafindan hazirlanan Çarlık Rusyası’nda Tiflis Vilayeti (1846-1914) başlikli kitabin tanitimi okuyucularimizin dikkatine sunuluyor. Bültene destekleriniz için teşekkür ediyor, Aralik ayi etkinlik haberlerinizi bekliyoruz. Yeni sayimizda görüşmek dileğiyle.

EDEBİYAT FAKÜLTESİ BÜLTENİ

HAKKINDAİstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi bölüm ve anabilim dallari tarafindan düzenlenen bilimsel ve kültürel faaliyetlerin, yayin ve diğer akademik etkinlikler hakkinda haber ve tanitim yazilarinin yer aldiği bülten olup ayda

bir kere elektronik ortamda yayinlanmaktadir.

ALINTI VE İRTİBATBültende yer alan haberler kaynak gösterilmek şartiyla haber ve tanitim amaçli olarak kullanilabilirler. Bültende yer almasini istediğiniz bilimsel toplanti ve yayin tanitimi için edebiyatebulten@gmail.com adresine elektronik

posta gönderebilirsiniz.

EDEBİYAT FAKÜLTESİ BÜLTENİ YAYIN KOMİSYONU

Metin Ünver, Aliye Erol - Özdizbay, Mehmet Şerif Eskin, Bülent Çağlakpinar, Ömer Arslan Ferhat Ayyildiz, Metin Kaya, Onur Kiliçer, İrem Atasoy

MİZANPAJ VE TASARIM

Sedanur Atmaca & Onur Kovaci

4

3

Sunuş

Uluslararası Altın Orda Ve Mirası Sempozyumu

Uluslararası Altın Orda Ve Mirası Sempozyumu

İÇİNDEKİLER

76

8 9

Kitap Tanıtımı: Mustafa Tanrıverdi Çarlık Rusyası’nda

Tiflis Vilayeti

Matmazel Noraliya’nın

Koltuğu & Çocuk Yayıncılığı

Bir Varmış Bir Yokmuş Şahmeran Masalları & Koreli

Yazarlarla Buluşma

Vaka Analizleri & Psikoloji

Alan Haritası & Psikodrama Atölyesi & Farkındalık Zirvesi

13

10 11

12Çin Coğrafya Kurumu’nun

110. yılı Kutlama Töreni

14-15

Üsküp – İstanbul Kentsel Kültürel

Kimlikler Sempozyumu

Lorenzo Silva’nın Ziyareti & Antik-çağ Tartışmaları

5

6

EDEBİYAT FAKÜLTESİ Uluslararası Altın Orda Ve Mirası Sempozyumu

Ortaçağ’in en büyük Türk-İslam devletlerinden biri olan Altin Orda Devleti, kuruluşunun 750. yildönümü münasebetiyle İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Kurul Odasi’nda 25-26 Kasim 2019 tarihleri arasinda gerçekleştirilen Uluslararasi Altin Orda ve Mirasi konulu sempozyumda ele alindi. Sempozyum, Kazan Federal Üniversitesi adina Doç. Dr. Ramil Hayrutdinov, Şehabettin Mercani Tarih Enstitüsü Başkan Yardimcisi Prof. Dr. Radik Salihov, Kazan Arkeoloji Enstitüsü Başkani Prof. Dr. Ayrat Sitdikov, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekani Prof. Dr. Hayati Develi, Ahmet Yesevi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Çengiz Tomar ve İstanbul Üniversitesi Rektör Vekili Prof. Dr. İlyas Topsakal’in konuşmalariyla açildi. İki gün devam eden Sempozyumda, 30’u yurt dişindan olmak üzere 44 akademisyen tarafindan sunulan tebliğlerde Altin Orda Devleti’nin birçok yönü değerlendirildi.

ULUSLARARASI ALTIN ORDA VE MİRASI SEMPOZYUMU GERÇEKLEŞTİRİLDİ

7

EDEBİYAT FAKÜLTESİUluslararası Altın Orda Ve Mirası Sempozyumu Uluslararası Altın Orda Ve Mirası Sempozyumu

Altin Orda Devleti’nin temelleri, Çengiz Han’in ele geçirdiği topraklari kendi oğullari arasinda paylaştirmasi (1227) neticesinde atilmişti. Devletin başinda Çengiz soyundan gelen Hanlar bulunsa da, Altin Orda Devleti’nin nüfusunun büyük bir kismini Kipçak, İdil Bulgarlari ve başka Türk boylari oluşturmuştur. Özellikle Berke ve Özbek Han’in çabalariyla da Altin Orda’da İslâmiyet yayilmiştir. Türk-İslam devleti olan Altin Orda Devleti hem kapladiği coğrafya, hem de 13-15. yüzyillarda bölge siyasetinde oynadiği rol dolayisiyla Ortaçağ’in en büyük Türk devletlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bizans ve Balkanlar’daki diğer prenslikleri vergiye bağlamasi, Rus Knezliklerini ise iki buçuk asir boyunca hâkimiyet altinda tutmasi, Altin Orda Devleti’nin Avrasya coğrafyasindaki hâkimiyetinin önemli göstergeleridir. Altin Orda Devleti 15. yüzyilin ilk yarisinda parçalanmasina rağmen Karadeniz’in kuzeyinde Türk-İslam hâkimiyeti Hanliklar döneminde de devam etmiştir. Özellikle Hanliklar döneminden itibaren yaşanan sosyal-etnik süreçlerle birlikte, günümüzde bağimsiz veya Rusya Federasyonu içerisinde yer alan Türk halklarinin oluşumlari tamamlanmiştir. Bu yönüyle Altin Orda Devleti’nin tarihi, aslinda eski Sovyet coğrafyasindaki bütün Türk ve Fin-Ugor halklarinin ortak mirasidir.

8

EDEBİYAT FAKÜLTESİ Üsküp – İstanbul Kentsel Kültürel Kimlikler Sempozyumu

2018 yilinda İ. Ü. Edebiyat Fakültesi ile Makedon Edebiyati Enstitüsü arasinda imzalanan iş birliği anlaşmasi kapsaminda İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Slav Dilleri ve Edebiyatlari Bölümü Makedon Dili ve Edebiyati Anabilim Dali ile Sv. Kiril ve Metodi Üniversitesi Üsküp Makedon Edebiyati Enstitüsünün ortaklaşa düzenlediği ve Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Kültür Bakanliğinca da desteklenen “Üsküp – İstanbul Kentsel Kültürel Kimlikler” konulu sempozyum 13-14 Kasim 2019 tarihleri arasinda gerçekleştirildi. 13 Kasim’da Prof. Dr. Fuat Sezgin Kongre ve Kültür Merkezinde yapilan açiliş töreninde sirasiyla Slav Dilleri ve Edebiyatlari Bölüm Başkani Prof. Dr. Emine İnanir, Dekanimiz Prof. Dr. Hayati Develi, Sv. Kiril ve Metodi Üniversitesi Üsküp Makedon Edebiyati Enstitüsü Müdürü, Sv. Kiril ve Metodi Üniversitesi Rektörü, Rektörümüz Prof. Dr. Mahmut Ak ve Kuzey Makedonya Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosu söz alarak sempozyumun her iki ülke arasindaki bilimsel iş birliğine yapacaği katkidan dolayi duyduklari memnuniyeti dile getirdiler. Açilişta ayrica İ. Ü. Devlet Konservatuari öğretim görevlileri de bir konser verdi.Sempozyuma 14 Kasim’da Edebiyat Fakültesi Kurul Odasinda düzenlenen oturumlarla devam edildi. Sempozyum 8’i Üsküp Sv. Kiril ve Metodi Üniversitesinden olmak üzere 19 bilim insaninin Türkçe ve Makedonca sunduklari bildirilerle toplam 5 oturumda tamamlandi. Bildirilerde bir yandan Makedonya ve Türkiye arasindaki tarihsel ilişkiler ele alinirken bir yandan da her iki

ülkenin kültürel değerleri bağlaminda dil, edebiyat, dilbilim, görsel sanatlar, tiyatro ve müzik sanatina dair sunumlar gerçekleştirildi. Ayrica katilimcilar her iki ülke arasinda var olan bilimsel iş birliğinin daha da geliştirilmesine yönelik görüşlerini aktarma firsati buldular.

ÜSKÜP – İSTANBUL KENTSEL KÜLTÜREL KİMLİKLER SEMPOZYUMU

9

EDEBİYAT FAKÜLTESİ

İÜPK Psikopedi Takimi yeni Vaka Analizleri serisinin ilkini Uzm. Psk. Ahmet Yilmaz ile gerçekleştirdi. Etkinlik 13 Kasim Çarşamba günü İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Amfi 11’de yapildi. Serinin bu ilk etkinliğinde bağimlilarda vaka takibi ve tedavi sürecinin nasil devam ettiği, vakanin analiz sürecini ve tedavi süreçlerinin nasil işlediği katilimcilara aktarildi.

Psikodramist Ezgi Başaran ile 22 Kasim Cuma günü gerçekleştirilen Psikodrama Atölyesi İÜPK’nin en ilgi çekici etkinliklerinden biriydi. Ezgi Başaran öğrencilere önce psikodramayi ve grup terapisini anlatti. Daha sonra katilimcilarla birlikte bir psikodrama uygulamasi gerçekleştirildi. Program İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi D418 numarali derslikte gerçekleşti. Kontenjanin dolduğu tam katilimli bir etkinlikti.

İstanbul Üniversitesi Psikoloji Kulübü’nün “30 Kasim Sabahi Başka Bir Ben” diyerek yola çiktiği ve bu yil ilk kez düzenlediği Farkindalik Zirvesi büyük bir ilgiyle karşilandi. Zirve, 29 Kasim Cuma günü İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Ord. Prof. Dr. Cemil Bilsel Konferans Salonu’nda yoğun bir katilimla gerçekleşti. Mülteci çocuklar, ölüm ve yaşam, cinsiyetçilik, hayvanlar, işitme engelliler ve çok daha fazla konuya dikkat çeken Farkindalik Zirvesi birçok insanin bakiş açisina bambaşka bir ölçü getirdi. Katilimcilar 30 Kasim sabahi için “Fark etmeye ve harekete geçmeye” söz verdiler.Uzm. Psk. Deniz Bozunoğullari, Prof. Dr. Ayşen Ufuk Sezgin, Aykut Kadir Kurt, Nöropsikolog Alkim Seven, Uzm. Psk. Aylin Eke, Klinik Psk. Aylin İpek Timur, Melike Çelik, Psk. Sina Sakman, Uzm. Psk. Duygu Buga ve Zümra Atalay’in anlatilariyla zirve programi gerçekleştirildi.

Psikolojinin farkli alanlarina değinmek, mesleki yolu çizerken fikir sahibi olmak, öğrencilerin kendi ilgi alanlarini keşfedebilmesi ve alanlarin uzmanlarindan temel bilgiler edinebilmek amaçlariyla düzenlenen serinin ilki “Çocuklarla Çalişmak” adli etkinlik ile gerçekleştirildi.İstanbul Üniversitesi Psikoloji bölümü mezunlarimizdan Uzm. Psk. Ecem Uzun, Uzm. Psk. Deniz Bozunoğullari ve Uzm. Psk. Ezgi Zeynep Karagöz ile gerçekleşen etkinlikte Çocuklarla Çalişmak, Oyun Terapileri, Çocuklarla Klinik Çalişma ve Çocuklarda Travma konulari işlendi. 14 Kasim Perşembe günü İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Amfi 2’ de gerçekleşen etkinliğe olan ilgi oldukça yoğundu.

İÜPK PSİKOPEDİ TAKIMI: VAKA ANALİZLERİ

PSİKODRAMA ATÖLYESİ

FARKINDALIK ZİRVESİ

İÜPK’NIN YENİ ETKİNLİK SERİSİ: PSİKOLOJİ ALAN HARİTASI

Vaka Analizleri & Psikoloji Alan Haritası & Psikodrama Atölyesi & Farkındalık ZirvesiÜsküp – İstanbul Kentsel Kültürel Kimlikler Sempozyumu

10

EDEBİYAT FAKÜLTESİ Matmazel Noraliya’nın Koltuğu & Çocuk Yayıncılığı

Türk Dili ve Edebiyati Bölümü öğretim üyelerinden Prof. Dr. Mehmet Tekin, yayimlanişinin yetmişinci yildönümünde Peyami Safa’nin Matmazel Noraliya’nın Koltuğu romani üzerine konuştu. Romanci Yönüyle Peyami Safa adli bir çalişmasi da bulunan Tekin, 20 Kasim 2019 tarihinde Edebiyat Fakültesi Kurul Odasi’nda verdiği konferansta, Safa’nin romanciliğini ana hatlariyla ele alarak edebiyat tarihimizdeki yerini hatirlatti, daha sonra Matmazel Noraliya’nin Koltuğu hakkinda bilgiler vererek Türk romanciliğindaki önemine değindi.

Türk Dili ve Edebiyati Bölümü ile Türk Dili ve Edebiyati Kulübü tarafindan ortaklaşa düzenlenen “Editörlük Söyleşileri” dizisinin dördüncüsü 25 Kasim 2019 günü gerçekleştirildi. “Uygulamali Editörlük ve Edebiyat Yayinciliği” dersi kapsaminda düzenlenen söyleşilerde deneyimli yayinci ve editörler bir araya geldikleri öğrenciler ve editör adaylariyla hem mesleki tecrübelerini paylaşiyor hem de alanla alakali sorulari cevapladilar. Bu doğrultuda düzenlenen dördüncü toplanti çocuk edebiyati ve yayinciliği alaninda uzmanlaşan Doğukan İşler’in katilimiyla gerçekleştirildi. Programda çocuk yayinciliğinin ne gibi özel dikkatler gerektirdiği, pedagojik hassasiyetler ile sanatsal yaratim özgürlüğü arasinda nasil bir denge kurulabileceği, çocuk yayinciliğinda editöryal projelerin nasil hazirlanmasi gerektiği, yayin öncesi ve yayin sonrasi süreçlerin nasil yönetileceği gibi hususlar üzerinde verimli bir söyleşi gerçekleştirildi.

YAYIMLANIŞININ 70. YILINDA MATMAZEL NORALİYA’NIN KOLTUĞU

EDİTÖRLÜK SÖYLEŞİLERİNİN DÖRDÜNCÜSÜNDE ÇOCUK YAYINCILIĞI KONUŞULDU

11

EDEBİYAT FAKÜLTESİMatmazel Noraliya’nın Koltuğu & Çocuk Yayıncılığı

İÜ Türk Halk Edebiyati Ana Bilim Dali ile Türk Halk Bilimi Uygulama ve Araştirma Merkezinin düzenlediği “Bir Varmiş Bir Yokmuş Şahmeran Masallari” adli program 26.11.2019 tarihinde saat 17.45’te Edebiyat Fakültesi Amfi 5’te gerçekleşti.Masal anlaticisi olan Havva Emre sözlerine, anlatacaği masali dedesinden dinlediğini belirterek başladi. Masal anlatimina uygun bir ortamin yaratildiği amfide Şahmeran’in Belkiya ile yaşadiği maceralara yer veren oldukça dikkat çekici bir masal anlatti. Müzisyen Hasan Çanli ise enstrümaniyla Havva Emre’ye eşlik etti.Yoğun katilimin gözlendiği programin sonunda Havva Emre dinleyicilerin sorularini cevapladi. Ardindan masal anlaticisi Havva Emre’ye ve müzisyen Hasan Çanli’ya katilimlarindan dolayi teşekkür belgesi verildi. Program Dr. Öğr. Üyesi Esra Bilge Savci’nin kapaniş konuşmasi ile sona erdi.

BİR VARMIŞ BİR YOKMUŞ ŞAHMERAN MASALLARI

Bir Varmış Bir Yokmuş Şahmeran Masalları & Koreli Yazarlarla Buluşma

Kore Dili ve Edebiyati Anabilim Dali tarafindan 11-12 Kasim 2019 tarihlerinde “Kore Edebiyati Haftasi” kapsaminda “Koreli Yazarlarla Buluşma” konulu söyleşiler düzenlenmiştir.Etkinliklerin ilk gününde Koreli yazar Kim Unsu’nun 2010 yilinda yazdiği ve Fransa’da en iyi polisiye edebiyat eserlerine verilen Grand Prix de Literature Policière ödülü için kisa listeye alinan polisiye romani Komplocular isimli eseri ile ilgili söyleşi düzenlenmiştir. Yazar, eseri ile ilgili moderatörlerin sorularinin yani sira katilimcilarin sorulari üzerine kendi edebi tarzi ve iyi bir edebiyat eserinin nitelikleri gibi konularda da düşüncelerini belirtmiştir.Etkinliklerin ikinci gününde ise Koreli yazar Choe Yun’un yas, güzellik, beden, aile gibi evrensel kavramlarin tartişildiği Manken isimli romani ele alinmiştir. Söyleşinin sonunda yazar, dinleyicilerden gelen sorulari cevaplayip eserin içindeki semboller ve eseri yazma amacini anlatmasinin yani sira kendi hayatina dair hikâyeleri de dinleyiciler ile paylaşmiştir. Büyük ilgi gören söyleşilerin sonunda yazarlar eserlerini imzalayarak gelen dinleyiciler ile birebir konuşma imkâni da bulmuşlardir.

KORE EDEBİYATI HAFTASI KAPSAMINDA KORELİ YAZARLARLA BULUŞMA

12

EDEBİYAT FAKÜLTESİ Lorenzo Silva’nın Ziyareti & Antikçağ Tartışmaları

12 Kasim 2019’da İspanyol polisiye roman yazari Lorenzo Silva, Anabilim Dali öğrencilerimizle buluştu. Lisans eğitimini hukuk alaninda tamamlamiş olan Silva; deneme, makale ve hikâye türünde de eserler vermiş olmakla birlikte, romanlariyla ün kazanmiştir.

2000 yilinda El alquimista impaciente adli polisiye romaniyla Nadal Ödülüne layik görülen ünlü yazar,

2001 yilinda bir web sitesi üzerinden yürüttüğü interaktif roman yazma etkinliği kapsaminda,

her bölüm için üç olasi son önererek bunlari okurlar arasinda oylamaya sunmuş; ortaya La isla del fin de la suerte adli romani çikmiştir. 2012 yilinda Planeta de Novela

edebiyat ödülünü kazanan yazar 70’ten fazla eser vermiştir.

Anabilim Dalimizdan kendisi üzerine yüksek lisans tezi yazmiş olan öğrencimiz Hande Özelçi ile

buluşan yazar, polisiye roman yazarliğina dair kişisel deneyimlerini bizlerle paylaşti.

İSPANYOL POLİSİYE ROMAN YAZARI LORENZO SİLVA’NIN ZİYARETİ

Eski Yunan Dili ve Edebiyati Anabilim Dali tarafindan düzenlenen Logoi: Antikçağ Tartişmalari konferans dizisinin 2019-2021 dönemindeki yeni temasi Antikçağ’da Kent ve Kentleşme olarak belirlendi. Bu kapsamda gerçekleşen konferanslarimizin ikincisi 21 Kasim 2019 Perşembe günü saat 17:00’da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Kurul Odasinda gerçekleşti. Antikçağ’ da Kent ve Kentleşme temali dizimizin ikinci konuşmasi ise Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü öğretim üyelerinden Doç. Dr. Deniz Sari tarafindan sunulan “Bati Anadolu’da İlk Kentler ve Yerel Kralliklar (MÖ 3. Binyil)” idi.

LOGOI: ANTİKÇAĞ TARTIŞMALARI

13

EDEBİYAT FAKÜLTESİLorenzo Silva’nın Ziyareti & Antikçağ Tartışmaları Çin Coğrafya Kurumu’nun 110. yılı Kutlama Töreni

Coğrafya Bölümümüz Öğretim Üyesi ve Türk Coğrafya Kurumu Başkani Doç. Dr. T.Ahmet Ertek, 31 Ekim – 6 Kasim 2019 günlerinde Türk Coğrafya Kurumu adina davet edildiği, Çin’in başkenti Pekin’de yapilan Çin Coğrafya Kurumu’nun 110.Yili kutlama törenine katildi. Ayrica, geçen yil kurucular kurulunda yer aldiği ve 2019-2023 yillari arasinda 4 yilliğina tekrar seçildiği Asya Coğrafya Birliği (AGA) ilk Yönetim Kurulu Toplantisina da katilmiştir. Ertek, ülkemizde gelecek yil Ağustos ayinda yapilacak IGU-2020 “34.International Geographical Congress” tanitim sunumunu Pekin’de yaptiği gibi; “Anthropogenic Geomorphology of Turkey” isimli bir konferans da vermiştir.

ÇİN COĞRAFYA KURUMU’NUN 110.YILI KUTLAMA TÖRENİ

14

EDEBİYAT FAKÜLTESİ

Tarih Bölümü Yakinçağ Tarihi Anabilim Dali mensuplarindan Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Tanriverdi tarafindan hazirlanan Çarlık Rusyası’nda Tiflis Vilayeti (1846-1914) adli kitap Türk Tarih Kurumu tarafindan yayinlandi.Rusya İmparatorluğu, sinirlari itibariyle Osmanli Devleti’nin kuzey ve doğusunda hâkim bir konumdaydi. 1878 Berlin Antlaşmasi’yla Kars, Ardahan ve Batum’un Rusya’ya terki ile bu sinir Osmanli aleyhine bir kez daha genişlemişti. Rusya’nin Kafkasya’da teşkil ettiği idari yapilanma ve buna bağli olarak bölgeyi yönetme siyaseti doğal olarak Osmanli Devleti’ni yakindan ilgilendirmekteydi. Bu bağlamda bölgenin en önemli merkezi vilayeti olan- Tiflis’in, Çarlık Rusyası’nda Tiflis Vilayeti (1846-1914) adli kitap özelinde ele alinmasi dikkate değerdir. Bu çalişmada, Tiflis Vilayeti’nin idari ve sosyal yapisi ele alinmaktadir. Kitap, dört bölümden oluşmaktadir. Rusya İmparatorluğu’nun Taşra Yapilanmasi ve Tiflis Guberniyasi başlikli birinci bölümde, Rusya’nin merkez ve taşra ilişkilerinde vilayet sisteminin rolü ve bu sistemin Kafkasya’da uygulanmaya başlamasi ele alinmaktadir. Rusya’nin 1801’de Tiflis’i ilhak ederek Kafkasya’nin merkezine yerleşmesi, bölgenin tamamini ele geçirme stratejisine büyük destek sunmuştur. Burada kalici olmanin, o dönem imparatorluğun başkenti olan St-Petersburg’la, yani merkezi yapiyla kopuk olmayan bir sistemle mümkün olduğunun bilincinde olan Rusya, I. Petro döneminin en etkili reformlarindan olan vilayet (guberniya) sistemini Kafkasya’da uygulama yoluna gitti. Bu bağlamda ilk etapta Gürcü-İmereti Vilayeti oluşturuldu. 1846’da Tiflis Vilayeti adini alan bu vilayetin sinirlari içerinde Ahiska, Ahilkelek ve Borçali gibi Türklerin yoğun yaşadiklari bölgeler yer almakla birlikte, esasen günümüz Gürcistan Cumhuriyeti’nin önemli bir kismini kapsamaktaydi. Tiflis Guberniyasi’nin Sosyal ve Ekonomik Yapisi başliği altinda ele alinan ikinci bölümde, vilayetin nüfus yapisi dönemin nüfus sayimlari dikkate alinarak incelenmektedir. Nüfus sayimlarindan anlaşildiği üzere Tiflis Vilayeti’nin kozmopolit yapisi dikkat çekmektedir. Buna göre; 1897 yili Rusya Genel Nüfus Sayimi’nda Tiflis Vilayeti sinirlari içerisinde elliye yakin dil konuşulmaktaydi. Bu diller arasinda Türkçe, Gürcüce, Ermenice, Çerkezce, Osetçe, Farsça, Arapça,

MUSTAFA TANRIVERDİ’NİN ÇARLIK RUSYASI’NDA TİFLİS VİLAYETİ (1846-1914) ADLI KİTABI YAYINLANDI

Kitap Tanıtımı: Mustafa Tanrıverdi - Çarlık Rusyası’nda Tiflis Vilayeti

15

EDEBİYAT FAKÜLTESİ

İbranice, Kürtçe, Rumca, Rusça, Lehçe, Sirpça, Bulgarca, Fransizca, İspanyolca ve daha pek çok dil konuşulmaktaydi. Tiflis şehrinin nüfusu, o dönemin büyük şehirlerine yakindi. 160.000’e yakin nüfusuyla Rusya İmparatorluğu’nda Moskova, Petersburg ve Kiev gibi büyük şehirlerin ardindan dokuzuncu sirada yer aliyordu. Toplam nüfus içerisinde hemen hemen her dine mensup insanlar yaşiyordu. Nüfusun etnik ve dini aidiyetlere göre dağilimi, şehir ve köylü nüfusun vilayet sinirlari içerisindeki dağilimi, çok kültürlü yapinin şehir hayatina yansimalari, çok dilliliğin basin-yayin hayatina etkileri gibi konular bu bölümde Rusça arşiv belgeleri ve literatürden faydalanilarak ele alinmaktadir. Ayrica bu bölümde, ekonomik dinamikler üzerinde durularak tarim-hayvancilik ve endüstri-ticaret alanindaki faaliyetlerden bahsedilmektedir. Merkeziyetçilik ve Tiflis Guberniyasi’ndaki Yansimalari adli üçüncü bölümde, Rusya’nin merkezi idaresinin bölgedeki yansimalari ele alinmaktadir. Burada hukuk, eğitim, vergilendirme gibi konulardan yola çikarak Rusya’nin merkez-taşra ilişkileri Tiflis örneğinde anlatilmaktadir. Devlet mekanizmasinin bölgedeki işleyişi ve bunun topluma nasil yansidiği arşiv belgeleri örneğinde aktarilmaktadir. Bununla birlikte, merkeziyetçiliğin toplumu din ve milliyetçilik açisindan nasil etkilediği de bölüm içerisinde ele alinan bir diğer konudur. Buna göre merkeziyetçiliğin uzantisi olarak Ruslaştirma siyasetinin, bilhassa XIX. yüzyilin sonlarinda etkisini daha derinden hissettirmeye başladiği ayrintilariyla aktarilmaktadir. Kitabin son bölümünde Rusya’nin merkeziyetçi politikalarinin çikmazlari ve bölgedeki siyasal gelişmeler ele alinmaktadir. XIX. yüzyilin son çeyreğinde milliyetçiliğin yükseldiği ve 1905 İhtilali’ne giden süreçte vilayette etkisini gösterdiği görülmektedir. 1905 İhtilali, Rusya’nin Kafkasya dişindaki diğer bölgelerinde devrimci bir karakter taşirken, Kafkasya’da milliyetçi yön ön plana çikmaktadir. İhtilal neticesinde ortaya çikan meşruti yönetimde, Kafkasya’nin ve özelde Tiflis Vilayeti’nin temsiliyeti bu bölümün üzerine eğildiği konulardandir. Bu bölümde Osmanli Devleti ile ilişkiler de önemli yer tutmaktadir. Tiflis şehri nüfus yapisi itibariyle Ermenilerin en yoğun olduğu şehir olma özelliğini taşiyordu. Çoğunluğu oluşturduklari tek şehir Tiflis idi. Burada Ermenilerin siyasi faaliyetlerinin ağirlik kazandiği ve bunu şiddete varan boyutlara ulaştirdiklari görülmektedir. Bunun karşisinda Rusya iktidarinin tepki gösterdiği ve 1885 yilindan Ermeniler üzerinde baski kurduğu, okullarini kapattiği ve nihayet 1903 yilinda kilise mallarina el koyduğu anlaşilmaktadir. Bu süreçte Ermenilerin Tiflis’teki örgütlenmelerinden rahatsizlik duyan bir diğer taraf Osmanli Devleti’dir. Çünkü burada 1891 yilinda kurulan Taşnaksütyun, kisa sürede terör örgütüne dönüşecek ve Osmanli topraklarinda silahli faaliyetler yürütmeye başlayacaktir. Bu süreç, ayrintilariyla ele alinmakta, Rusça ve Türkçe arşiv belgeleri üzerinde olaylarin nasil cereyan ettiği kronolojik olarak aktarilmaktadir. Nihayet Birinci Dünya Savaşi öncesinde Rusya Hükümeti’nin değişen Ermeni politikasi ve bunun bir yansimasi olarak Tiflis Ermenilerinin Osmanli Devleti’ne karşi tutumlari ele alinmiştir. Buradaki Ermenilerin Osmanli topraklarindaki Ermeniler ile siyasi anlamda kurduğu ilişkinin ne derece yakin olduğu ayrintilariyla işlenmektedir. Çarlık Rusyası’nda Tiflis Vilayeti (1846-1914) adli kitapta Rusça ve Türkçe arşiv belgeleri ağirlikli olmak üzere konuya dair birinci ve ikinci elden kaynaklardan faydalanilmiştir. Bu bağlamda Rusya Devlet Tarih Arşivi, Gürcistan Merkez Tarih Arşivi ve Türkiye Cumhuriyeti Osmanli Arşivi’nde bulunan belgeler dikkatle incelenmiştir. Bu çalişma, Tiflis Vilayeti’ne dair özgün bir eser olarak kendini göstermektedir.

Kitap Tanıtımı: Mustafa Tanrıverdi - Çarlık Rusyası’nda Tiflis Vilayeti Kitap Tanıtımı: Mustafa Tanrıverdi - Çarlık Rusyası’nda Tiflis Vilayeti Kitabı