İstanbul Ünİversİtesİ sosyal bİlİmler enstİtÜsÜ...

1

SİYASETSOSYOLOJİSİ

TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

SOSYOLOJİ ANABİLİM DALI

SİYASET SOSYOLOJİSİ

2

Siyaset Sosyolojisi Yüksek Lisans Programı, Türkiye’de ve dünyada giderek çeşitlenen, karmaşıklaşan ve aralarındaki etkileşim her geçen gün daha da artan siyasal süreçleri toplumsal dinamikleri bağlamında inceleyebilmek üzere bilim insanı yetiştirme ve bilgi üretmeyi amaçlamaktadır.


3

Program Hakkında

Siyaset sosyolojisi, siyaseti bir toplumsal olgu olarak, toplumda var olan diğer olgular ve kurum-ların ışığında ve onlarla bağlantılarını tespit ederek inceleyen oldukça geniş kapsamlı bir sosyal bilimsel yaklaşımı ifade eder. Dolayısıyla bir toplum tarafından siyasi olarak kabul edilen veya öyle nitelendirilen her olgu, toplum merkezli bir yaklaşımı benimseyen siyaset sosyolojisinin in-celeme alanına girer. Siyaset sosyoloğunun amacı işte bu etkileşim süreçlerini incelemek, belirli bir toplumda meydana gelen siyasal olayların toplumsal temellerini araştırmak, hangi toplumsal olgunun siyaset tarafından şekillendiğini, hangi siyasal olayın toplumsal yapının bir yansıması olduğunu tespit etmektir. Kısacası, siyaset sosyolojisinin inceleme konusu siyasetin toplumsal koşullarıdır.

Türkiye’de siyaset sosyolojisi araştırmaları, genel bir tasnifle şu başlıklar altında toplanabilir: top-lumsal yapı ve siyaset ilişkisi; siyasetin özgül problem alanları (siyasal katılım, oy verme ve seçmen davranışları vs.); toplumsal ve siyasal değişime; siyasal partiler ve baskı grupları; siyasal seçkinler vs. Bu konu başlıkları, siyaset sosyolojisinin ilgilendiği dünya ölçeğindeki genel siyasal süreçleri yansıtmakla birlikte söz konusu – kendine özgü tarihsel, toplumsal, iktisadi ve jeopolitik koşul-ları olan – Türkiye bağlamı olduğunda farklı kavramlara, kuramsal ve yöntemsel yaklaşımlara duyulan ihtiyaç her geçen gün daha da hissedilmektedir. Buna karşın, dünyanın önde gelen pek çok üniversitesinde olmasına rağmen Türk üniversitelerinin hiçbirinde müstakil bir siyaset sos-yolojisi programı bulunmamaktadır. Bu bakımdan, Siyaset Sosyolojisi Yüksek Lisans Programı, lisansüstü düzeyde Türkiye’de çok önemli bir boşluğu doldurmakta, bu alanda bilim insanlarının yetiştirilmesine ve bilgi üretimine imkân sağlamaktadır.

Siyaset Sosyolojisi Yüksek Lisans Programı’nın bir diğer özelliği, disiplinler arası çalışmalara açık olması ve bu doğrultuda farklı disiplinlerden, alanlarında uzman öğretim üyelerini bir araya ge-tirmesidir. Siyaset Sosyolojisi Yüksek Lisans Programı, başta sosyoloji olmak üzere siyaset bilimi, tarih, felsefe ve iktisat gibi farklı disiplinlerden uzmanların bir araya geldiği, ortak çalışmalar yü-rüttüğü bir platformdur. Kuşatıcılığının yanı sıra farklı disiplinlerle ilişkiye de açık olan sosyoloji, disiplinler arası bu girişimin ortak zeminini teşkil etmektedir.


4

Başvuru ve Kabul Koşulları

Değerlendirme Ölçütleri

Siyaset Sosyolojisi Yüksek Lisans Programı, interdisipliner bir sosyal bilim anlayışı doğrul-tusunda, üniversitelerin örgün öğrenim veren herhangi bir lisans programından mezun ol-muş her öğrenciye açık olacaktır. Aşağıda belirtilen koşullara göre başvuran adaylarla mülakat yapılacak; başarılı olanlar Siyaset Sosyolojisi Yüksek Lisans Programına kayıt yaptırabilecek-lerdir. Bunların dışında İstanbul Üniversitesi Senatosu’nun belirlediği genel kabul koşulları aynen geçerli olacaktır. • Başvuru için 4 yıllık bir bölümden mezun olmak gereklidir.• Mezuniyet koşulu: Yüksek Lisans Programlarına (tezli) başvuracak adayların lisans not or-

talamalarının (AGNO / CGPA) 100 üzerinden en az 60 olması gerekir.• ALES koşulu: Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı’ndan en az 65 puan

(Eşit Ağırlık türünde) alması gerekir.• Yabancı dil koşulu: YDS veya eşdeğeri sınav için taban puan 50’dir.• Yatay geçiş kontenjanlarına, bir diğer enstitünün aynı düzeydeki eşdeğer lisansüstü progra-

mında en az bir yarıyılını tamamlamış bulunan, almış olduğu derslerin tamamını başarmış olan öğrenciler başvurabilir. Tezli yüksek lisans programlarında normal öğrenim süresinin son bir yarıyılında yatay geçiş yapılmaz.

Başvuru süreci ve koşulları konusunda detaylı bilgi için sosyalbilimler.istanbul.edu.tr sitesin-den veya 0212 440 20 00 numaralı telefondan Sosyal Bilimler Enstitüsü ile irtibata geçiniz.

Yüksek lisans programlarına başvurabilmek için, bunların toplanmasıyla elde edilen giriş no-tunun en az 65 olması gerekir.

Puan Türü (%)

ALES (Eşit Ağırlık türünde) veya eşdeğeri sınav notu 50

Lisans not ortalaması veya yedinci yarıyılı not ortalaması (mezun olmayanlar için) 10

Mülakat puanı 30

Yabancı dil notu 10


5

Mezuniyet KoşullarıSiyaset Sosyolojisi Tezli Yüksek Lisans Programından mezun olmak için en az (60 AKTS’ye kar-şılık gelecek) 21 kredilik ders alma zorunluluğu mevcuttur. Lisans öğrenimini başka bölümde yapmış öğrencilerden bir ya da iki dönem bilimsel hazırlık eğitimi almaları istenir. Derslerini başarı ile tamamlayan yüksek lisans öğrencilerinin konu belirleyip danışman seçerek yüksek lisans tezlerini danışmanları nezaretinde hazırlamaları beklenir. Öğrenciye tezini tamamlama-sı için 4 yarıyıl tanınır. Öğrenci, hazırladığı tezi, çoğunluk oyu ile karar veren 5 kişilik bir jüri önünde savunmak zorundadır. Öğrencinin danışmanı bu jürinin doğal üyesidir. Öğrencilerin programdan mezun olabilmeleri için alınması zorunlu olan tüm derslerden başarılı olmaları ve tezlerini başarıyla tamamlamaları gerekmektedir.

MüfredatGÜZ YARIYILI

No Dersin Adı Z/S Kredi AKTS Öğretim Üyesi1 Siyasal Düşünceler Tarihi S 3 6 Prof. Dr. Fatmagül Berktay2 Devlet-Din İlişkileri S 3 6 Prof. Dr. İsmail Coşkun 3 Modern Türkiye’nin Oluşumu S 3 6 Prof. Dr. Yücel Bulut4 Modern Osmanlı Bürokrasisi S 3 6 Prof. Dr. Abdülhamit Kırmızı5 Devlet, Ekonomi ve Toplum S 3 6 Doç. Dr. K. Cem Özatalay6 Seminer Z 0 6 Doç. Dr. Enes Kabakcı

BAHAR YARIYILI

No Dersin Adı Z/S Kredi AKTS Öğretim Üyesi1 Türkiye’de Siyasal Seçkinlerin

Tarihsel SosyolojisiS 3 6 Doç. Dr. Enes Kabakcı

2 Çağdaş Politik Felsefe S 3 6 Doç. Dr. M. Ertan Kardeş3 Çağdaş Türkiye’de Bürokrasi S 3 6 Dr. Zeynel Koç4 Türkiye’de Devlet ve Merkez-

Çevre İlişkileriS 3 6 Doç. Dr. H. Özgür Adadağ

5 Çağdaş İdeolojiler ve Yeni Toplumsal Hareketler

S 3 6 Dr. Öğr. Üyesi Aynur Erdoğan Coşkun

6 Bilimsel Araştırma Teknikleri ve Yayın Etiği

Z 3 8 Prof. Dr. Yücel Bulut


6

DERS İÇERİKLERİ GÜZ YARIYILI

1. SİYASAL DÜŞÜNCELER TARİHİ

Bu dersin amacı, seçilmiş düşünürlerin yapıtları aracılığıyla öğrencilerin siyaset felsefesi ve teorisinin temel konu ve ilkelerini eleştirel bir bakışla kavramalarını sağlamak ve böylece adil bir toplum ve devlet-toplum-birey arasında dengeli bir ilişki konusunda kendi görüşlerini oluşturmalarına yardımcı olmaktır.

Haftalık Ders Planı

1. Neden Siyasal Düşünceler Tarihi? Siyaset Felsefesi/Siyaset Teorisi/Siyaset Bilimi Ayrımı2. Eski Mezopotamya’dan Eski Yunan’a3. “İlk Filozoflar”, Sofistler, Sokrates4. Antik Demokrasinin Doğuşu ve Kurumları5. Platon ve Aristoteles6. Helenistik Dönem ve Roma Hukukçuları7. Roma’nın Çöküşü ve Batı Feodalitesi8. Batı Ortaçağı’nda Siyasal Düşünce9. Bizans Siyasal Düşüncesi10. İslam Siyasal Düşüncesi; Farabi ve İbni Haldun11. Rönesans, Yeni İnsan ve Özgürlük Anlayışı12. Mutlak Egemenliğin Kuramcıları: Machiavelli, Bodin, Hobbes13. Mutlak Egemenlikten Egemenliğin Sınırlandırılmasına: John Locke14. Modern düşüncede bir kavşak noktası: J. J. Rousseau ve “Genel İrade” Kavramı

Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatmagül Berktay


7

2. DEVLET-DİN İLİŞKİLERİ

Tarih boyunca çok farklı toplum biçimlerinde siyasi iktidarın yapılanması ile dinî müessesenin ilişki-leri farklı tecrübelere konu olmuştur. Avrupa deneyiminin 1500’lerden itibaren giderek bir uygarlık tecrübesine dönüşmesi, modern uygarlıkla birlikte Avrupa deneyiminin küresel ölçekte yaygınlaşma-sı, farklı toplumlarda siyaset alanı ile dinî alanın ilişkilerinin düzenlenmesinde yeni biçimlenmeleri getirmiştir. Modernleşme tecrübelerine bağlı olarak ortaya çıkan yeni biçimlenmeler siyasetin yeni yapılanma biçimlerini getirdiği kadar, dinî alanla ilişkileri de yeniden düzenlemiştir. Türkiye tecrü-besinde, yenileşme dönemi ile birlikte devlet aygıtının ve siyasetin işleyiş mekanizmalarının yeniden tanımlanması en başından itibaren dinî müessese ve yapılarla ilişkiyi de gündeme getirmiştir. Mo-dernleşme sürecinde bu ilişkiler bir yandan yeniden kurumlaşırken diğer yandan da gerilim ve sorun alanlarını da siyaset ve din ilişkilerine içkin hale gelmiştir. Bu derste, yenileşme dönemi Türkiye tec-rübesi merkeze alınarak devletin ve siyasetin işleyiş mekanizmalarının yeniden tanımlanma sürecin-de dinî müessese ve yapılarla ilişkiler ele alınacak; yeni yapılandırma sürecinin kurumlaşması kadar, sorun ve gerilim alanları üzerinde durulacaktır.


1. Modern Uygarlık Sorunu Olarak Din-Siyaset İlişkileri2. Avrupa Deneyimi I: Ortaçağ, Hristiyanlık, Kilise ve Siyaset3. Avrupa Deneyimi II: Modern Toplum, Burjuva Sınıfı, Siyasetin Yeniden Yapılandırılması

ve Din4. Bir Kıta Avrupası Tecrübesi olarak Laiklik5. Yerleşik Uygarlık Tecrübelerinde Devlet-Din İlişkileri6. Bizans İmparatorluğu’nda Devlet-Din İlişkileri7. Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş Döneminde Dinî Yapılar8. Klasik Dönem Osmanlı Tecrübesinde Devlet-Din ilişkileri9. On dokuzuncu Asır Osmanlı Modernleşmesinin Temel Dinamikleri10. Osmanlı Modernleşme Sürecinde Devlet-Din İlişkileri11. Cumhuriyet Dönemi’nde Modernleşmenin Yeni Dinamikleri12. Cumhuriyet Dönemi Modernleşmesinde Devlet-Din İlişkileri13. Laiklik Tartışmalarının Yükseliş Dinamikleri14. Dinî Yapılar / Cemaatler ile Siyaset Arasındaki İlişkiler

Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Coşkun


8

3. MODERN TÜRKİYE’NİN OLUŞUMU

Bu dersin amacı, Türk batılılaşmasının sosyal ve düşünce tarihinin bir değerlendirmesini sunmaktır. Osmanlı batılılaşmasının başlangıcı ve sebepleri, batılılaşma tecrübemizin gösterdiği özellikler, bu süreçte tarih sahnesine çıkmış aktörler (Mustafa Reşid Paşa, Mithat Paşa gibi bazı bürokratlar, Tanzi-mat gibi modern reform hareketleri, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yeni Osmanlılar, Jön Türkler gibi ilk entelektüel hareketler vb.) bu dersin temel konularını oluşturmaktadır. Osmanlı ve Türk batılılaşma tecrübesi, – Mısır, Suriye, Hindistan alt-kıtası ve Kuzey Afrika gibi – İslam dünyasının diğer ülkeleri-nin modernleşme tecrübeleri ile mukayeseli olarak da değerlendirilmeye çalışılacaktır.


1. Giriş: Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi’ne dair Bazı Gözlemler2. Geleneksel Kimliğin İhyası veya İlk Yenileşme Hareketleri: 17. ve 18. Yüzyıllar3. İki Düzen Arasında: III. Selim ve Nizam-ı Cedit4. İki Deney: Şeri Hüccet ve Sened-i İttifak5. Yeni Bir Devlete Doğru: II. Mahmut ve Reformları6. Tanzimat Fermanı ve Islahat Fermanı7. Yeni Osmanlılar Hareketi: Tarihî ve Kurucu Figürler (Mustafa Fazıl Paşa, Namık Kemal,

Ziya Paşa, Ali Suavi)8. Abdülhamit Dönemi9. Jön Türkler ve II. Meşrutiyet10. II. Meşrutiyet Dönemi Fikir Hareketleri: Üç Tarz-ı Siyaset I11. II. Meşrutiyet Dönemi Fikir Hareketleri: Üç Tarz-ı Siyaset II12. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kalan Miras13. Cumhuriyet Dönemi Düşünce ve Kültür Hareketleri: 1923-195014. Cumhuriyet Dönemi Düşünce ve Kültür Hareketleri: 1950’den Günümüze

Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yücel Bulut


9

4. MODERN OSMANLI BÜROKRASİSİ

Osmanlı Devleti modern dönemde kendini adeta yeniden icat etmiştir. Merkezileşmeyle beraber ülke-nin daha etkin yönetilmesi, kaynakların daha verimli kullanılması ve teb’a sadakatinin tekele alınması için yeknesak idari ve hukuki yapılar tesis edilmeye çalışılmıştır. İçeride diğer sadakat odaklarına, dışarıda Avrupa devletlerine karşı daha rekabetçi siyasi ve idari aygıtlar ihdas edilerek kurumsallaştı-rılmaya çalışılmıştır. Görevleri ve sorumlulukları giderek artan, işlevsel olarak karmaşıklaşan modern devletin çarkını döndürecek insan kaynaklarını yetiştiren eğitim müesseseleri kurulmuş ve memuri-yet fonksiyonları kanuna raptedilmiştir. Bürokratik büyümeyle mütenasip ehliyet esasına dayalı kari-yer yapıları, uzmanlaşma ve standardizasyon esasları, tebaaya ve kaynaklara nüfuz edecek teşkilat ve tasnif usulleri geliştirilmeye çalışılmıştır. Bu derste modern devletin olmazsa olmaz bir tezahürü olan bürokrasinin Osmanlı Devleti’nde nasıl yenilendiği ve kurumsallaştığı, toplumsal yapıyı nasıl etki-lediği, çağdaşı olan diğer devletlerle karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır. Merkez ve taşra idaresinin dönüşümü yanında, bu dönüşümün mimarı olan büyük-küçük memurların sosyal kökenleri, eğitim durumları, kariyer çizgileri, siyasal ve ideolojik görüşleri, sadakat anlayışları, kısaca zihniyet yapıları da işlenecektir.


1. Modern Devlet ve Bürokrasi2. Klasik Osmanlı Teşkilatı3. İmparatorluklarda Bürokrasinin Dönüşmesi4. Osmanlı Merkez Teşkilatında Yenilenme5. Osmanlı Taşra Teşkilatında Yenilenme6. Osmanlı Vilayet İdaresi7. Osmanlı Bürokrasisinin Sosyal Tarihi8. Osmanlı Memuru9. Osmanlı Memurlarının Kariyer Çizgileri 10. Memuriyet ve Siyaset11. Gayrimüslim Memurlar12. İttihat ve Terakki Devrinde Osmanlı Bürokrasisi13. Savaş Bürokrasisi14. Cumhuriyete Aktarılan Bürokrasi Mirası

Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdülhamit Kırmızı


10

5. DEVLET, EKONOMİ VE TOPLUM

Liberal sağ düşünce devletin ekonomik işlevlerinin minimuma düşürülmesini ama devletin güvenlik işlevini en etkili yerine getirecek ölçüde güçlü olmasını arzularken, korporatist sol düşünce ise devle-tin adil bir toplumun yaratılması için sosyal bir araç olarak devreye girmesini savunmaktadır. Pierre Bourdieu devlete biçilen bu iki farklı işlevi, “devletin sağ ve sol eli” metaforuyla açıklar. Peki, gerçekten devlet ne için vardır? Devlet nerede biter toplum nerede başlar? Devlet olmaksızın piyasanın işleyebil-mesi mümkün müdür? Piyasaların gelişmesi klientalist ilişki ağlarını, siyasi patronajı ortadan kaldırır mı? Yolsuzluk neden artar? Din ve ekonomi ilişkisi nedir? Kapitalizmin ahlakileşmesi mümkün mü-dür? Sınıfsal farklılıklar devlet ve ekonomi alanında cereyan eden güç kavgalarında ne ölçüde belir-leyicidir? Bu derste, siyaset ve ekonomi ilişkisi sorunsalı hakkında sosyal bilimler alanında üretilmiş temel metinlerden hareket edilerek neoliberal kapitalizminin karşı karşıya olduğu güncel sorunlar üzerine bir kavrayış sunmak hedeflenmektedir.


1. Liberal Düşüncede Devlet ve Piyasa2. Marx’ta Ekonomik Determinizm3. Durkheim ve Kurumların Rolü4. Weber, Kültür ve Ekonomi5. Kurumsalcılık (Veblen ve Polanyi)6. Siyasetin Görece Özerkliği Tezi (Gramsci ve Althusser)7. Keynes’te Devlet Müdahalesi8. Kamu Tercihi Teorisinde Rant Kollama 9. Devlet Kapasitesi ve Ekonomik Kalkınma10. Foucault ve Neoliberal Yönetimsellik11. Bourdieu’de Devlet Alanı ve Ekonomi12. Jessop: Kapitalist Devleti Yerine Oturtmak13. Ekonomi, Siyaset ve Klientalizm 14. Neoliberalizmin Krizi ve Ahlak

Öğretim Üyesi Doç. Dr. K. Cem Özatalay


11

6. SEMİNER

Bu ders esas olarak, öğrencilerin tez önerilerini tasarlama, geliştirme ve hipotezlerini kurma süreçleri-ne katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda, siyaset sosyolojisinin genel ilgi alanları, temel so-runsalları, başlıca kavramsal ve kuramsal araçları ele alınacaktır. Bu ders kapsamında ayrıca, dünyada ve özellikle Türkiye’de gözlemlenen güncel siyasal olgu ve süreçler tartışılacak; aynı zamanda siyaset sosyolojisindeki yeni eğilim ve kuramlar, temsil gücüne sahip araştırma ve yayınlar bağlamında ince-lenecektir.


1. Dersin İçeriği ve Amacı2. Toplum-Siyaset İlişkisi: Temel Sorunsallar3. Siyaset Sosyolojisinde Güncel Eğilimler, Yeni Kuramsal Yaklaşımlar4. Siyaset Çalışmalarına Tarihsel Sosyolojinin Katkısı5. Siyaset Çalışmalarına Antropolojinin Katkısı6. Çağdaş Demokrasilerin Krizleri7. Yeni Muhafazakârlık(lar)8. Yeni Milliyetçilikler9. Yeni Toplumsal Hareketler ve Siyaset10. Sivil Toplum, Özel ve Kamusal Alan Tartışmaları11. Ulus Devlet ve Vatandaşlığın Dönüşümü12. Din-Siyaset İlişkisi: Sekülarizm ve Laiklik13. Şiddet / Sembolik Şiddet14. Kimlik, Beden ve İktidar

Öğretim Üyesi Doç. Dr. Enes Kabakcı


12

DERS İÇERİKLERİ BAHAR YARIYILI

1. TÜRKİYE’DE SİYASAL SEÇKİNLERİN TARİHSEL SOSYOLOJİSİ

Bu derste öncelikle seçkinlere dair geliştirilen klasik ve çağdaş kuramlar değerlendirilecek, ardından interdisipliner bir yaklaşımı temsil eden tarihsel sosyolojinin sunduğu imkânlar seferber edilerek Tür-kiye’deki siyasal seçkinlerin Tanzimat’tan günümüze geçirdiği dönüşüm ve aralarındaki “dolaşımın” dinamikleri tartışılacaktır.


1. “Seçkinler” Kavramına dair Genel bir Değerlendirme2. Seçkinlere dair Klasik/Temel Sosyolojik Kuramlar (Pareto, Mosca, Michels)3. Seçkinlere dair Çağdaş Sosyolojik Kuramlar (Mills, Bottomore)4. Siyasal Seçkinler, İktidar Seçkinleri ve Toplum5. Seçkinler ve Tarihsel Sosyoloji: Kuram, Yöntem ve Uygulamalar6. Osmanlı-Türk Modernleşmesine Tarihsel Sosyolojik Yaklaşım7. Türkiye’de Seçkinler: Tarihsel Değerlendirme8. Klasik ve Modern Dönemde Osmanlı “Seçkinleri”9. Tanzimat Sürecinde Seçkinler ve Siyaset: Yeni Osmanlılar10. II. Meşrutiyet Sürecinde Seçkinler ve Siyaset: Jön Türkler11. Cumhuriyet Seçkinlerinin Sosyolojisi12. Cumhuriyet Seçkinlerinin Dönüşüm ve “Dolaşımı”13. 2000’li Yıllarda Türkiye’de Seçkinlerin Dönüşümü: Ampirik Araştırma Örnekleri14. 2000’li Yıllarda Türkiye’de Seçkinler ve Siyaset: Ampirik Araştırma Örnekleri

Öğretim Üyesi Doç. Dr. Enes Kabakcı


13

2. ÇAĞDAŞ POLİTİK FELSEFE

Bu ders, öğrencilere Kıta Avrupası felsefesindeki çağdaş meseleleri kavratmayı amaçlamaktadır. Çağ-daş Politik Felsefe dersi, politik-olanın neliği üzerine bir araştırma sunmayı hedeflemektedir. Poli-tik-olan ve politika ayrımı üzerine gelişecek ders, farklı felsefe gelenekleri açısından bu kavramsal ayrışmaya bakmayı deneyecektir. Schmitt, Castoriadis, Lefort, Mouffe, Rancière vb. filozofların bu ayrımı yaparak geliştirmiş oldukları iktidar, politika, egemenlik ve praksis kavrayışları irdelenecektir. Böylelikle çağdaş politik felsefenin, temel yönelimleri ve fiili gerçekliği okuma tarzları ortaya konula-caktır.


1. Politik Felsefe Nedir? Niçin “siyaset felsefesi” değil?2. Politik-olan ve Politika ayrımı üzerine3. Carl Schmitt: Politik-olanın indirgenemezliği4. Carl Schmitt: Dünya'nın Nomos’u5. Carl Schmitt: Dünya İç Savaşı6. Antagonizmanın Yeni Figürleri7. Prepolitik Aşırı-politikleşme versus Politik Praksis8. Politik-olan ve Toplumsal Meşruiyet9. Politik-olan ve Politik Biçim10. Uzlaşma Retoriği, Çatışmanın Saklanması11. Yirmi Birinci yüzyılda politik-olanın figürleri12. Öğrenci Sunumları13. Öğrenci Sunumları14. Öğrenci Sunumları

Öğretim Üyesi Doç. Dr. M. Ertan Kardeş


14

3. ÇAĞDAŞ TÜRKİYE’DE BÜROKRASİ

Daha çok zihinlerde olumsuzluk çağrıştıran bürokrasinin ve bürokratların Türk Kamu Yönetimi için-deki yeri nedir? Siyasilerin aldığı kararları tarafsızlık esasına göre yürüten profesyoneller bu karar-ların ne ölçüde belirleyicisidirler? İşleri önceden belirlenmiş kurallara göre yürütmesi gerekenler bu kuralları yok sayabilir mi, ya da kendileri kural koyabilir mi, bu kuralları esnetebilir mi? Bu derste, toplumsal sistemin düzenli ve ahenkli olarak devam etmesi için rutin işlerin sistemli ve aralıksız ola-rak işlemesinden birinci derecede sorumlu olan bürokrasi ve bürokratların mevcut yapı içindeki yeri, seçilmeleri, yetiştirilmeleri ile çalışmaları pratik örneklerden yola çıkılarak işlenecektir.


1. Devletin Genel Yapısı ve Devlet Erki’nin Kullanımı2. Bürokratların Kamu Yönetimi İçindeki Yeri3. Cumhuriyet Döneminde Bürokrasinin Gelişimi4. Fonksiyonel Ayrım: Ekonomi Bürokrasisi5. Fonksiyonel Ayrım: Güvenlik Bürokrasisi ve Askeri Bürokrasi6. Fonksiyonel Ayrım: Yargı Bürokrasisi7. Fonksiyonel Ayrım: Hariciye Bürokrasisi8. Fonksiyonel Ayrım: Teknik Bürokrasi9. Bürokrasi-Siyaset İlişkisi10. Merkezi Bürokrasi / Yerel Bürokrasi11. Bürokrasi İşlere Nasıl Engel Olur?12. Nasıl Oluyor da Adamını Bulunca Oluyor?13. Koordinasyon ve Hedef14. Onlarsız da Olur mu?

Öğretim Görevlisi Dr. Zeynel Koç


15

4. TÜRKİYE’DE DEVLET VE MERKEZ-ÇEVRE İLİŞKİLERİ

Modern devletten söz ettiğimizde birçok belirleyenle birlikte merkezileşmeyi de düşünürüz. Bu ders çerçevesinde ilk aşamada söz konusu merkezileşme süreci farklı örneklerden hareketle ve farklı bo-yutlarıyla ele alınacak, ardından E. Shils’in geliştirmiş olduğu ve Ş. Mardin’in Türkiye’yi anlamak için bir “anahtar” olarak kullandığı “merkez-çevre” yaklaşımı üzerinde durulacak, bu yaklaşımın katkıları ve sınırları tartışılacaktır. Bu çerçevede İmparatorluktan Cumhuriyet dönemine ve günümüze kadar uzanan tarihsel süreçte Türkiye’deki kurum ve değerler incelenecektir.


1. Modern Devlet I: Feodal Yapıdan Merkezileşmeye2. Modern Devlet II: Kurumsal Merkezileşme3. Modern Devlet III: Toplumu ve toprağı okunur kılmak4. Modern Devletin bir Model olarak Yayılması5. Farklı Örnekleriyle Merkezileşme6. Merkez-Çevre Yaklaşımı7. Türkiye’de Merkez-Çevre Yaklaşımı8. Merkez-Çevre Literatürü hakkında Genel Değerlendirme 9. Osmanlı İmparatorluğu’na Merkez-Çevre İlişkileri açısından Bakmak I10. Osmanlı İmparatorluğu’na Merkez-Çevre İlişkileri açısından Bakmak II: Tespitler, Eleştiriler11. Cumhuriyetin İlk Dönemine Merkez-Çevre İlişkileri açısından Bakmak I12. Cumhuriyetin İlk Dönemine Merkez-Çevre İlişkileri açısından Bakmak II: Tespitler, Eleştiriler13. Bugünün Türkiyesi’ne Merkez-Çevre İlişkileri açısından Bakmak I14. Bugünün Türkiyesi’ne Merkez-Çevre İlişkileri açısından Bakmak II: Tespitler, Eleştiriler

Öğretim Üyesi Doç. Dr. H. Özgür Adadağ


16

5. ÇAĞDAŞ İDEOLOJİLER VE YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER

Toplumsal hareketler, modern siyasal sistemlerin önemli unsurlarından biridir. Kitlenin siyasal gü-cünün tarih sahnesinde boy vermeye başlamasından itibaren değişimin ya da değişime direncin en önemli aktörleri haline gelmişlerdir. Liberal demokrasiden Marksizme, Faşizmden postmodern kül-türe kadar bütün siyasal ve düşünsel yönelimlerin eylemlilik biçimlerinde ve toplumsallaşma yolların-da etkindirler. 1960’lı yıllardan sonra da siyaset ve düşünce dünyasındaki postmodern çeşitlenmeye paralel olarak toplumsal hareketlerde de “yeni”lik tartışması gündeme gelmiştir. Çağdaş İdeolojiler ve Yeni Toplumsal Hareketler dersinde toplumsal hareketlerin modern dönemde siyasal ve düşünsel yönelimlerle paralel gelişimi gösterildikten sonra günümüzü etkileyen biçimleri konu edilecektir.


1. Toplumsal Hareketlerin Ortaya Çıkışı2. Liberal Demokrasi ve Oy Verme Hareketi3. Kolektif Davranış Kuramı4. Marksist Teori ve Sistem Karşıtı Hareketler5. Milliyetçilik ve Bağımsızlık Mücadeleleri6. 1960’lar: Gündelik Hayatın Politizasyonu7. Kaynak Mobilizasyonu Kuramı8. Yeni Toplumsal Hareketler Yaklaşımı9. Feminist Teori ve Feminist Hareket10. Neoliberalizm ve Karşı Küreselleşme Hareketi11. Ekolojik Yönelimler ve Çevre Hareketi12. Dini Toplumsal Hareketler 13. Batı-dışı Toplumlarda Toplumsal Hareketler 14. Türkiye’de Toplumsal Hareketler

Öğretim Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Aynur Erdoğan Coşkun


17

6. BİLİMSEL ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ VE YAYIN ETİĞİ

Dersin amacı; genel olarak bilimsel araştırmalarda öne çıkan yöntemsel ve kuramsal eğilimleri tartış-mak, ayrıca öğrencileri toplumsal araştırmaların temel ilkeleri hakkında bilgilendirmektir.


1. Giriş2. Bilimsel Araştırmanın Doğası3. Araştırma Modelleri (Boylamsal, Betimsel)4. Araştırma Yöntemleri: Nicel Yöntemler5. Araştırma Yöntemleri: Nitel Yöntemler6. Araştırma Tasarımı7. Saha Araştırma Teknikleri I8. Saha Araştırma Teknikleri II9. Literatür Taraması ve Yazımı10. Kaynakların Sosyal Araştırmada Kullanımı: Referans Sistemleri11. Kitap Değerlendirmesi Yazımı12. Araştırmada Etik İlkeler, İntihal Programları 13. Araştırma Yazımı ve Sunumu Hazırlama14. Genel Değerlendirme

Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yücel Bulut


18

ÖĞRETİM ÜYELERİ VE GÖREVLİLERİ

* İsme göre alfabetik sırada

*

Dr. Öğr. Üyesi Aynur Erdoğan Coşkun2006 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji ve Tarih Bölümlerinden mezun oldu. Yüksek lisansını 2009’da İstan-bul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Da-lında yaptıktan sonra doktorasını aynı kurum çatısı altında “Yurt Dışı Eğitim ve Türk Modernleşmesi” başlıklı tez çalışmasıyla 2013 yılında tamamladı. 2013’ten bu yana İstanbul Üniversitesi Ede-biyat Fakültesi Sosyoloji Bölümünde öğretim üyesi olarak görev yapmakta; toplumsal hareketler, din sosyolojisi, sosyoloji teorisi ve bilim/teknoloji-kültür ilişkisi gibi konularda çalışmalarına devam etmektedir.

Prof. Dr. Abdülhamit Kırmızı1971 Almanya doğumludur. 1995 yılında Ankara Üniversitesi Si-yasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi bölümünden mezun oldu. Yüksek lisans öğrenimini Hacettepe Üniversitesi Tarih Bölümünde, doktorasını 2005 yılında Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümünde tamamladı. Dört kitap yayınladı: Abdülhamid'in Valileri: Osmanlı Vilayet İdaresi (1895-1908) (2007), Avlonyalı Süreyya Bey: Osmanlı Sonrası Arnavutluk (ed., 2009), Otur Baştan Yaz Beni: Oto/Biyog-rafiye Taze Yaklaşımlar (ed., 2013), Avlonyalı Ferid Paşa: Bir Ömür Devlet (2014). 2012’de doçent, 2017’de profesör oldu. 2010 yılından beri Şehir Üniversitesi Tarih bölümünde Tarih Yazımı, Geç Osmanlı

Tarihi ve Oto/Biyografi dersleri vermektedir.


19

Doç. Dr. Enes Kabakcı1973 İstanbul-Beyazıt doğumludur. 1992’de Galatasaray Lisesinden, 1996’da İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümünden mezun oldu. Yüksek lisansını 1999’da “L’activité poli-tique d’Alexis de Tocqueville” başlıklı çalışmasıyla, doktorasını ise 2007’de “Sauver l’Empire. Modernisation, positivisme et formation de la culture politique des Jeunes-Turcs (1895-1908)” başlıklı teziyle Paris I Panthéon-Sorbonne Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümünde tamamladı. 2013 yılında sosyoloji doçenti oldu. 2009 yılından bu yana İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümünde öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. Çalışmaları sosyoloji tarihi, si-

yaset sosyolojisi, tarihsel sosyoloji ve Osmanlı-Türk modernleşmesi alanlarında yoğunlaşmaktadır.

Prof. Dr. Fatmagül Berktay1950 doğumludur. 1978 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümünden mezun oldu. İlk yüksek lisansını 1983 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Siyaset Bilimi Bölümünde, ikinci yüksek lisansını ise 1991 yılında Women and Religion: Discourses of Domination and Resistance başlıklı teziyle York Üniversitesi (İngiltere) Kadın Araştırmaları Bö-lümünde tamamladı. Doktorasını 1994 yılında Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın başlıklı teziyle Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinde yaptı. 1992-1995 yılları arasında İstanbul Üniversite-si Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünde araştırma görevlisi, 1995-

2000 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümünde doçent unvanıyla çalıştı. 2001 yılında profesör oldu. 2003-2015 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümünde Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalı Başkanlığı, 2007-2010 yılları arasında aynı fakültede Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanlığı, 2010-2013 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürlüğü görevlerini yürüttü. 2017 yılında emekli oldu. Yurt içinde ve dışında yayınlanmış çok sayıda eseri olan Berktay’ın çalışmaları siyasal düşünce tarihi, çağdaş siyaset teorisi, toplumsal cinsiyet, kadın hareketleri ve Türkiye’de demokratikleşme sorunsalı alanlarında yoğunlaşmaktadır.


20

Doç. Dr. K. Cem Özatalay1992’de Galatasaray Lisesinden, 2000 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi İktisat Bölümünden mezun oldu. Yüksek lisansını 2003’te “La situation de classe des travailleurs du secteur informel en Turquie: Le cas d’İkitelli” başlıklı çalışmasıyla Marmara Üniver-sitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi (Fransızca) Bölü-münde, doktorasını ise 2010’da “Diversité des consciences ouvrières à l’ère des pragmatismes: L’ouvrier de l’État-nation versus l’ouvrier de la glocalisation – Une étude sur le cas des ouvriers d’Isdemir, de Petkim et de la TTK en Turquie” başlıklı teziyle L’École des hautes études en sciences sociales’te (EHESS) tamamladı. 2015 yılında sos-

yoloji doçenti oldu. 2002 yılından bu yana Galatasaray Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümünde öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. Çalışmaları iktisat sosyolojisi, toplumsal tabakalaşma, neoliberalizm ve iktisadi dönüşüm alanlarında yoğunlaşmaktadır.

Doç. Dr. H. Özgür Adadağ Galatasaray Lisesi (1991) ve Marmara Üniversitesi Fransızca Kamu Yönetimi Bölümünden (1996) mezun oldu. Yüksek lisans (1999) ve doktorasını (2006) École des hautes études en sciences sociales’de (EHESS-Paris) tamamladı. 2014 yılında doçent oldu. Galatasaray Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümünde öğretim üyesi olarak çalış-maktadır. Çalışmaları siyasi tarih, siyaset sosyolojisi, Osmanlı-Türk modernleşmesi, sinema-siyaset ilişkisi ve küreselleşme alanlarında yoğunlaşmaktadır.

Prof. Dr. İsmail Coşkun1959 Adana-Kozan doğumludur. 1981’de İstanbul Üniversitesi Ede-biyat Fakültesi Sosyoloji Bölümünden mezun oldu. Aynı bölümde 1987 yılında “Niyazi Berkes’te Doğu-Batı Sorunu” başlıklı yüksek lisans tezini, 1991 yılında ise “Modern Devletin Doğuşu” başlıklı teziyle doktorasını tamamladı. Hâlen aynı bölümde öğretim üyesi olarak çalışmakta ve Bölüm Başkanlığı görevini yürütmektedir. Baş-lıca ilgi alanları modern devlet, modernleşme, Türk modernleşmesi, ütopyalar ve edebiyat sosyolojisidir.


21

Prof. Dr. Yücel Bulut1966 Gümüşhane doğumludur. 1989 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümünden mezun oldu. Aynı bölüm-de 1993 yılında “‘Türk Dostları’ Pierre Loti ve Claude Farrère” baş-lıklı yüksek lisans tezini, 2000 yılında ise “1945 Sonrasında Oryan-talizme Yöneltilmiş Eleştirilerin Değerlendirilmesi” başlıklı teziyle doktorasını tamamladı. Hâlen aynı bölümde öğretim üyesi olarak çalışmakta, ayrıca Göç ve Göçmen Politikaları Uygulama ve Araştır-ma Merkezi Müdürlüğü görevini yürütmektedir. Başlıca ilgi alanları sosyal teori, kimlik, oryantalizm, kültür incelemeleri ve göçtür.

Doç. Dr. M. Ertan Kardeş Felsefe lisansını 2005 yılında bir yılı Paris I Üniversitesi’nde olmak üzere Galatasaray Üniversitesi’nde tamamladı. Aynı üniversitede, 2007 yılında felsefe yüksek-lisans derecesini Cornelius Castoriadis üzerine yazdığı “Politik Modernliği ‘Otonomi’ ve ‘Tahayyül’ Kav-ramlarıyla Anlamak: Cornelius Castoriadis’in Politik Felsefesi Üze-rine Bir İnceleme” başlıklı çalışmasıyla aldı. Doktora tezi süresince, Paris I Panthéon-Sorbonne Üniversitesi NoSoPhi Kürsüsü’nde Carl Schmitt üzerine araştırmalar yaptı. 2012 yılında İstanbul Üniversi-tesi’nde “Carl Schmitt’in Politik Felsefesi üzerine bir İnceleme” adlı tezi ile doktora derecesini aldı. Walter Benjamin, Carl Schmitt ve

çağdaş politik felsefenin çeşitli konularında yayımlanmış makaleleri, kitap bölümleri ve kongre tebliğ-leri bulunmaktadır. Güncel olarak, savaşın dönüşümü ve şiddet halleri üzerine çalışmaktadır.

22

sosyoloji.edebiyat.istanbul.edu.tr

[email protected]

iu_siyasetsosyo

İstanbul Ünİversİtesİ sosyal bİlİmler enstİtÜsÜ...

Documents