SRBIJA U JUGOSLAVIJI

POKRET NEVRSTANIH

NON-ALIGNED

MOVEMENT

NESVRSTANI �  Zemlje koje ne pripadaju nijednom bloku �  1954 – Nehru uvodi termin � 1955 - Bandung – sastanak 29 država Afrike i

Azije prozapadnih, proistočnih i neutralnih. Zajednička deklaracija kojom se osudjuje kolonijalizam i rasna segregacija, zahteva nemešanje u unutrašnje stvari, očuvanje suvereniteta.

�  Mir, saradnja, ljudska prava, rasna jednakost, protiv imperijalizma, kolonijalizma…

� 1961 – Prva konferencija u Beogradu �  2/3 članica UN, preko 50% svetske populacije �  118 država

TITO, NASER, NEHRU

BRIONI 1958

SOCIJALNA DRŽAVA (WELFARE STATE) � Program za sprečavanje kriza poput one

iz 1929. � Rešavanje socijalnih pitanja

industrijskog društva - zapošljavanje, siromaštvo, socijalno osiguranje, starosna penzija, zdravstveno osiguranje, školovanje, jaki javni servisi

� Klasna pokretljivost, socijalna pravda � Progresivno oporezivanje � Kriza 1973-75 (naftna kriza)

Kraj države blagostanja � PROMENE- Tačer, Širak, Kol, Berluskoni -

politika denacionalizacije, privatizacija velikih državnih kompleksa (BA, Telecom, železnice)

� Tačer - vraćanje tržištu, jer puno košta, gubljenje individualnog preduzetničkog duha. Ograničava sindikate, teži da ojača britansku ulogu

� Kritičari - Država kao dadilja, stvaranje lenjih građana, slabljenje individualnog duha

MARTIN LUTER KING 1929-1968

Vođa Afro-Amerikanaca za ljudska prava

(Civil Rights Movement)

SEGREGACIJA

ROSA PARKS

4.12. 1955 Montgomeri BUS bojkot 381 dan

LITTLE ROCK 1957 Guverner doneo propise o zatvaranju škola Angažovano 1.100 vojnika

CIVIL RIGHTS MOVEMENT � NENASILNI OTPOR � 1960 – UBRZANJE � 3.000 sedećih protesta. Vode ih najviše

sveštenici, studenti � Proteste počinju da prate mediji � 1964 – Civil Rights Act (R. Kenedi) � 1965 - Selma marš (samo 300 crnaca ima

pravo glasa). Policija napada suzavcem. Johnson reaguje

� King ubijen 4.aprila 1968 u Memfisu � 15 januar – dan građanskih prava i

nacionalni praznik

POSLEDNJE GODINE SSSR-a � Leonid Brežnjev (1964-1982) � Taktika da se ništa ne menja � Gde su bili - Rusi ostaju. Intervencije u Čehoslovačkoj 1968, Avganistanu 1979

� Manje liberalizma (progoni pisaca), blago poboljšanje standarda

� GERONTOKRATIJA � Jurij Andropov (1982-1984). � Konstantin Černjenko (1984-1985)

Leonid Brežnjev

(1964-1982)

Mihail Gorbačov (1985- 1991)

Mihail Gorbačov (1985- 1991) � Najmlađi član Politbiroa � PERESTROJKA

(prestrojavanje, rekonstrukcija) = reforme

� GLASNOST (otvorenost) = pluralizam, liberalizacija

� Pokušaj menjanja privrede privatizacijom, strani kapital

Spoljna i unutrašnja politika � Smanjenje trke u naoružanju jer

SSSR niko ne napada. Povlači trupe iz Avganistana.

� Obustavljanje intervencija u Istočnoj Evropi

� 1989 – izbori sa više kandidata � 1990 - ukida se

neprikosnovenost KP SSSR � Pojava nacionalnih partija, ali i

starih staljinističkih struja

KRAJ SSSR-a �  Nacionalno pitanje: Ruska kulturna asimilacija,

verski faktor, natalitet �  1989 – Letonija, Litvanija i Estonija donose

Deklaraciju o nezavisnosti i odbijaju nasilno pripajanje paktom Molotov-Ribentrop

�  Slede protesti u ostalim republikama �  Avgust 1991- pokušaj puča konzervativaca.

Gorbačov slab, jača Boris Jeljcin �  Avgust-septembar 1991 – odvajaju se 3 baltičke

republike, zatim Ukrajina, Belorusija, Moldavija, Gruzija, Jermenija, Azerbejdžan...

�  8.decembra 1991. formira se Savez zajedničkih država sa Belorusijom i Ukrajinom

�  25. decembra 1991- prestanak postojanja SSSR

RUŠENJE BERLINSKOG ZIDA �  Države ograničenog suvereniteta. Vođe stare,

privrede slabe. Ograničene slobode �  POČETAK KRAJA ISTOČNE NEMAČKE �  Tokom leta turisti iz Istočne Nemačke okupiraju

ambasade u Budimpešti, Pragu i Varšavi i traže azil

�  Septembra 1989 - Mađari odlučuju da ih puste preko granice.

�  Mirne demonstracije u Lajpcigu, potom širom zemlje. Erih Honeker podnosi ostavku. 9 novembra

�  9.11. 1989 - odlučeno je da se otvori Berlinski zid. �  3. oktobra 1990 – ujedinjenje dve nemačke države

ČEHOSLOVAČKA � 1968 – Praško proleće � Aleksandar Dubček i liberalni

krugovi traže više ličnih sloboda, veću ulogu skupštine. Demokratizacija u kulturi

� Istočni blok tvrdi da se Čehoslovačka prodala Zapadu

� 21. avgusta 1968 – SSSR vojnim trupama ulazi u Čehoslovačku

� 1989 – PLIŠANA (Baršunasta) revolucija

� Od 17. novembar 1989: Mirne demonstracije na dan sećanja na zatvaranje univerziteta.

� 20-24. novembar – demonstracije se šire

� 24. novembar - Husak podnosi ostavku i bira se Vaclav Havel.

Poljska � 1980 – Štrajkovi u brodogradilištu u

Gdanjsku � Osniva se ‚‚Solidarnost'' . Vođa Leh

Valensa � 1981 - Državni udar generala Jaruzelskog � Uloga pape Jovana Pavla II (1979-2005) � Početkom 1989 - Okrugli stolovi

Solidarnosti i vlasti. � Dogovoreni slobodni izbori. � Za predsednika izabran Leh Valensa

Rumunija � Nikolae Čaušesku (1974-1989). Autokratska

vlast, ekonomska nerazvijenost, privredni rast niži od investicija, opšte siromaštvo.

� Delimično nezavisna spoljna politika � 16-20. 12. 1989 - Demonstracije u Temišvaru

zbog hapšenja mađarskog pastora, borca za ljudska prava. Ubijeno 71 lice

� Čaušeskua na povratku iz Irana narod koji ga čeka, okreće se protiv njega. Vojska odbija da puca na narod. Borbe oko ključnih ustanova i TV

� 22. decembra – streljan sa suprugom

BUGARSKA �  Todor Živkov vladao od 1959-1989. �  Nasilna asimilacija muslimana (preseljenja,

slovenska imena). �  1989 - Revolucija unutar sopstvenih redova. �  10. novembra 1989 - Politbiro otkazuje poslušnost Živkovu i na sednici mu čita ostavku

�  Živkov osuđen na 7 godina zatvora ali nije otišao �  Nema velikih reformi već postepene �  Na prvim izborima pobedjuju reformisani

komunisti.

BILANS �  New World Disorder - Keylor �  NACIONALIZAM �  ZELENI �  Problem ljudskih prava – Amnesty International �  Doseljenici – nije više beli kontinent �  SEPARATIZMI: Irska, Škotska, Španija, Italija,

Francuska, Belgija, Rumunija, Bugarska, �  Terorizam – Crvene brigade (1970), ETA �  Političke podele manje – socijaldemokrati su više

centar nego levica, otpor ka krajnjoj desnici �  Evropa je izgubila primat

Posle 1945. godine

KRAJ RATA U JUGOSLAVIJI � 20. oktobra 1944 – oslobođen

Beograd uz pomoć Crvene armije � Nemci se pregrupisali u Bosni � Sremski front – gubici 13.000 � 15. maj 1945 - Oslobođenje zemlje � M. Nedić se odveden u Austriju;

predat Jugoslovenima; izvršio samoubistvo (?)

� D. Mihajlović uhapšen marta 1946 � Žrtve 1.000.000 – 1.750.000

NASTANAK NOVE DRŽAVE � DFR Jugoslavija - vlada 8. marta 1945

(predsednik Tito, podpredsednik M. Grol, nekomunisti Prodanović, Šutej...

�  Izbori za Ustavotvornu skupštinu - 11. novembra 1945, 96% za Narodni front

�  III AVNOJ - 29.11.1945. FNRJ (Federativna Narodna Republika Jugoslavija)

� Predsednik vlade J.B. Tito, predsednik Skupštine Ivan Ribar

� USTAV FNRJ 31.1.1946

� 5 nacija � 6 republika � 2 autonomne

pokrajine � Višenacionalna

federacija; Slogan `Bratstvo i jedinstvo`

� KPJ (SKJ) - jedina partija

� Srbi 41 % građana Jugoslavije

OBNOVA � Agrarna reforma (naseljavanje Vojvodine) � Nacionalizacija � Radne akcije � Planska privreda - Petogodišnji planovi � Samoupravljanje - 27. juna 1950; sve je

društveno vlasništvo � Besplatno školstvo, zdravstvo, građanska

prava � Ustavni zakon 1953- ozvaničeno

samoupravljanje; Samoupravni socijalizam; Veće proizvođača u Narodnoj skupštini

� Uvedena funkcija predsednika Republike (J.B. Tito)

SPOLJNA POLITIKA � Tršćansko pitanje; Zona B

Jugoslaviji; Osimski sporazumi 1975 � Ideje o federaciji sa Albanijom i

Bugarskom � INFORMBIRO

� 27. mart 1948 - prvo pismo Staljina Titu � 28. jun 1948 - Rezolucija Informbiroa,

isključenje iz IB � Goli Otok - uhapšeno 56.000 ljudi

� Raskid sa SSSR-om – izolacija Istočnog bloka

� Balkanski pakt 1953, približavanje Zapadu

� 1955-56 susreti Hruščova i Tita � Nevrstanost � Miroljubiva koegzistencija – saradnja sa

svima, osim sa državama koje krše ljudska prava (Španija u vreme Franka, Izrael radi Palestinaca, SR Nemačka u doba Halštajnove doktrine...)

ŠESDESETE

� 1954 – odlazak Milovana Đilasa � Privredni rast do 1960 � Privredna reforma 1965 � USTAV 1963 – novi naziv SFRJ;

rotacija � 1966 – Brionski plenum, odlazak

A. Rankovića � 1968 – Studentski protesti

SEDAMDESETE

� 1971 - Hrvatsko proljeće – MASPOK (Mika Tripalo, Savka Dapčević Kučar) – jezik, privreda

� Liberali u Srbiji (Marko Nikezić, Latinka Perović)

� USTAV 1974 – decentralizacija, smanjene nadležnosti Srbije nad pokrajinama, Tito doživotni predsednik

PUT KA RASPADU � Kosovo - 1968, 1981 � 4.maj 1980 – smrt Tita � Buđenje nacionalizama � Septembar 1987 – 8.sednica, Sl. Milošević � Septembar 1988 – smenjivanje

rukovodstava Vojvodine, Crne Gore, Kosova (mart 1989)

� 1989 – vraćanje pokrajina u okvir Srbije � 28.6. 1989 – 600 godina Kosovske bitke � 14 kongres – januar 1990 � 1990 - Višestranački izbori; SKJ gubi vlast

u 4 republike, osim Srbije i Crne Gore

RASPAD JUGOSLAVIJE � 25.juna 1991 - otcepljenje Slovenije i

Hrvatske; JNA kreće u odbranu granica

� Jesen 1991 - Sukobi Srba i Hrvata, `Balvan` revolucija, Vukovar, Dubrovnik

� Septembar 1991 – otcepljenje Makedonije

� 27.aprila 1992 - Savezna Republika Jugoslavija (Srbija i Crna Gora)

43,7 % Muslimani

31,3 % Srbi

17,3 % Hrvati

BOSNA I HERCEGOVINA � Novembar 1990 - Partije SDA, SDS, HDZ � 9. januar 1992 – Republika Srpska � 1.mart 1992 – referendum za

nezavisnost � 6. april 1992 – proglašenje nezavisnosti � Opsada Sarajeva (1992-1995) � 1995 - Srebrenica � Novembar 1995 - Dejtonski sporazum � Stvorena Federacija BiH

RAT U HRVATSKOJ � 1990 – Višestranački izbori; pobeda HDZ � 17.8.1990 – referendum Srba za autonomiju � 22.12. 1990 – Ustav Hrvatske u kojem Srbi

nisu konstitutivan narod � 1991 – proglašenje Republike Srpske

krajine � Septembar-novembar 1991 – Bitka za

Vukovar � 23.12.1991 – međunarodno priznanje

Hrvatske � 4-7.avgust 1995 – operacija Oluja i

proterivanje Srba