SEMINARSKI RAD

Sadržaj

Sadržaj.........................................................................................................................................2

1. Funkcija diplomatije i područje diplomatski aktivnosti......................................................4

2. Privilegije i imunitet...........................................................................................................5

3. Diplomatske misije.............................................................................................................7

3.1. Funkcije diplomatskih misija, privilegije i imuniteti misije.........................................7

3.2. Privilegije i imuntiteti članova diplomatske misije......................................................9

3.3. Povlastice i imuntiteti članova konzularne misije......................................................10

ZAKLjUČAK...........................................................................................................................12

Literatura...................................................................................................................................13

Uvod

Smatra se da najpotpunije određenje međunarodnog prava daje mešovita, formalno –

materijalna definicija. U skladu sa ovom definicijom, međunarodno javno pravo bi se moglo

odrediti kao „sistem pranih pravila u smislu objektivnih, autonomnih imperetiva, koji imaju

za cilj da regulišu pravni položaj i odnose subjekata međunarodnog prava, kao i pravni

položaj i odnose drugih jedinki od međunarodnog onteresa“.1

U kontekstu ovakvog shvatanja međunarodnog javnog prava, za diplomatsko –

konzularno pravo se može reći da predstavlja sastavni deo međunadodnog javnog prava.2 Ono

dakle sadrži pravila međunarodnog prava koja se tiču odnosa u međunarodnoj zajednici, pre

svega odnosa između država kao osnovnih subjekata međunarodnog prava, ali i odnosa

između država i međunarodnih organizacija i unutar njih.

U današnjem, modernom svetu, značaj diplomatsko – konzularnog prava je sve veći,

te se njegovo, makar minimalno poznavanje smatra sastavnim delom opšte kulture. Dakle o

njegovom poznavanju, sa aspekta moderne države i savremene nauke međunarodnog javnog

prava, nije potrebno ni govoriti.

Bečka konvencija o diplomatskim odnosima od 18. aprila 1961. godine, regulisane su

privilegije diplomatskih predstavnika.3 Član 10. između ostalog govori o pravu privilegije i

imuniteta:

Notifikovaće se ministarstvu inostranih poslova države kod koje se akredituje ili nekom

drugom ministarstvu koje bude ugovoreno: …………

d) uzimanje u službu ili otpušanje lica koja prebivaju u državi kod koje se akredituje u

svojstvu članova misije ili u svojstvu privatne posluge s pravom na privilegije i imunitete.

Kad god je to moguće, treba, isto tako, prethodno notifikovati dolazak i konačni odlazak.

Takođe konvencija govori i o dugim, licima kojima ovo prevo pripada.

1 Kraća M., Međunarodno javno pravo, Beograd, 2007., str. 272 Mitić M., Đorđević S., Diplomatsko. Konzularno pravo, Beograd, 2007., str. 13.3 "Službeni list SFRJ" - dodatak, 2/64

2

1. Funkcija diplomatije i područje diplomatski aktivnosti

Osnovna funkcija diplomatije je predstavljanje svoje države u inostranstvu i

promovisanje njenih interesa i ciljeva. Ona je zadužena da kao instrument provodi vanjsku

politiku koju utvrđuju tijela državne vlasti (predsednik, vlada, parlament ili druga

ustavom određena tijela), a putem njih grupa koja drži vlast u svojim rukama. Provođenje

vanjske politike i održavanje međunarodnih odnosa s drugim subjektima (državama,

međunarodnim organizacijama i sl.) podrazumijeva i razvoj specifičnih metoda (između

ostalog tu spada i diplomatski protokol) te aparata koji će obavljat tu funkciju (tzv. služba

vanjskih poslova). Jednostavno definisano, zadaće diplomatije su: predstavljati i zastupati,

štititi i obavještavati svoju zemlju, pregovarati.

Gledajući kroz istoriju, može se reći da su razvoj međunarodnih odnosa, promovisanje

položaja vlastite države i sprečavanje rata najvažnije aktivnosti diplomatije. Osim

tradicionalnih političkih, u diplomatske aktivnosti spadaju i ekonomski, kulturni, naučni,

vojni i drugi odnosi. Savremena diplomatija, osim tradicionalnih zadataka, bavi se i

problemima ljudskih prava, nezakonitih migracija, zaštite okoline, učestvuje u borbi protiv

terorizma i organizovanog kriminala, bavi se promocijom i jačanjem demokratije, ali i

postizanjem opšteg napretka (političkog, ekonomskog, kulturnog, naučnog).

Funkcije diplomatskih predstavništva

Same funkcije, koje diplomatska predstavništva obavljaju u zemljama prijema, su se

razvijale vekovima i ukupna istorija diplomatije prestavlja predstavlja prikaz tih funkcija.

Bečka konvencija iz 1961 u svojoj kodifikaciji malte ne samo vrši konstataciju istih i samo na

najopštiji način vrši nabrajanje istih, a samim nabrajanjem nije ograničila broj funkcija, već je

ostavljeno da se one same razvijaju.U članu 3, konvencija predviđa da se funkcije

diplomatskih predstavništva i misija uopšte, po najviše sastoje u:

a) Prestavljanju države koja akredituje u državi kod koje se akredituje

b) Zaštiti, u državi u kojoj se akredituje, interesa države koja akredituje i njenih

državljana, u granicama koje dopušta međunarodno pravo.

c) Pregovaranju sa Vladom države kod koje se akredituje

3

d) Obaveštavanju, svim dozvoljenim sredstvima, o uslovima i razvoju događaja u

državi kod koje se akredituje i podnošenju izveštaja o tome Vladi države koja akredituje.

e) Unapređenju prijateljskih odnosa i razvijanju privrednih, kulturnih i naučnih odnosa

izmađu dve države, države koja akredituje i države kod koje se akredituje.

2. Privilegije i imunitet

Diplomatska predstavništva i njeni članovi, odnosno članovi diplomatske misije, u

zemlji prijema uživaju određene privilegije i imunitet. Bečka konvencija je pošla od

stanovišta da će takve privilegije i imuniteti doprineti unapređenju prijateljskih odnosa

između država i izvršenju funkcija diplomatskih misija u zemljama prijema.

Neke od tih privilegija i imuniteta su:

pravo nepovredivosti prostorija diplomatskih predstavništava (pravo može biti narušeno

samo uz pristanak šefa diplomatske misije i u slučaju akcidenata koji ugrožavaju

bezbednost ljudi i imovine većeg obima),

isticanje grba, zastave i drugih državnih obeležja na zgradi i vozilima predstavništva,

nepovredivost diplomatskih prepiski,

diplomatski predstavnici ne mogu biti lišavani slobode i prema njima se mora postupati sa

dužnim poštovanjem (radnja legitimisanja diplomatskih predstavnika od strane državnih

organa u opravdanim okolnostima je dopuštena),

diplomatski predstavnici ne podležu zakonodavstvu zemlje prijema i ne mogu biti

krivično ili prekršajno gonjeni bez obzira da li su delo načinili u vršenju svo dužnosti ili

ne ovaj imunitet te je procesnog karaktera i ne oslobađa odgovornosti na koju moće biti

pozvan u zemlji imenovanja (ali poseduju moralnu obavezu poštovanja zakona i propisa

zemlje prijema i obavezu uzdržavanja od mešanja u unutrašnje stvari zemlje domaćina),

nepovredivost privatnog stana i službene prepiske, oslobođenost carniskih dažbina, taksi i

slišnih dažbina (predmeti za službene potrebe misije i predmeta za ličnu upotrebu

diplomatskih predstavnika i njihovih članova uže porodice) kao i da lični prtljag ne može

biti pretresan.

Postoje i neka odstupanja, tako iako diplomatski predstavnik uživa imunitet od građanskog i

upravnog sudstva, Bečka konvencija predviđa tri izuzetka kada se radi o:

4

a) nekoj pravnoj stvarnoj tužbi koja se tiče privatne nepokretnosti na teritoriji države prijema,

osima kada diplomatski predstavnik poseduje tu nepokretnost za račun države akreditacije, za

potrebe misije,

b) tužbi koje se tiču nasleđa, u kojoj se diplomatski predstavnik pojavljuje ka izvršilac

testamenta, administrator, naslednik ili legatar po privatnom osnovu, a ne u ime države

imenovanja.

c) Tužbi koja se tiče slobodne profesije ili trgovačke delatnosti, ma kakva ona bila, koju vrši

diplomatski predstavnik u zemlji prijema izvan svojih službenih prostorija

Takođe, diplomatski predstavnik se ne može pozvati na imunitet u slučaju da sam tužbom

pokrene postupak, a usledi protivzahtev neposredno vezan za osnovni zahtev.

Lica sa diplomatskim statusom se oslobađa plaćanja svih poreza ili taksi, izuzev:

a) posrednih poreza, koji su po svojoj prirodi normalno uključeni u cenu robe ili usluge;

b) poreza i taksi na privatnu nepokretnu imovinu na teritoriji države prijema, osim ako je ne

poseduje za račun države koja akredituje, za potrebe misije;

c) naslednih taksi koje ubira država kod koje se akredituje (izuzev naslednih taksi za pokretnu

imovinu preminulog člana misije koji nije državljanin zemlje prijema);

d) poreza i taksi na privatne prihode koji potiču iz države kod koje se akredituje i poreza na

kapital koji se naplaćuje na ulaganja u trgovačka preduzeća, čije je sedište u zemlji prijema;

e) poreza i taksi koje se ubiraju kao naknada za posebne usluge;

f) taksa na registraciju, sudskih, hipotekarnih, i fiskalnih takasa kada se radi o nepokretnoj

imovini.

Administrativno-tehničko osoblje diplomatskih predstavništava i članovi njihovih porodica,

uživaju sva privilegije i imunitete kao i diplomatski predstavnici, ukoliko nisu državljani

zemlje u kojoj se akredituju ili da u njoj imaju stalno prebivalište. Takođe nisu oslobođeni

carine prilikom uvoza, niti su oslobođeni pretresa ličnog prtljaga. Imunitet od građanskog i

upravnog sudstva ograničene je samo na postupke učinjene u vršenju službene dužnosti.

5

Poslužno osoblje ukoliko nije državljanin zemlje prijema i ukoliko u njoj nemaju stalno

prebivalište, imaju imunitet za dela učinjena u vršenju dužnosti, oslobođeni su poreza i taksi

na plate i izuzeti su od primene zakona o socijalnom osiguranju, članovi njihovih porodica ne

uživaju nikakav imunitet. I poslužno i administrativno-tehničko osoblje, kao i njihovi članovi

porodica, imau privilegovan položaj prilikom napuštanja zemlje u slušaju oružanih sukoba,

bez obzira da li su državljani zemlje prijema ili imaju stalno mesto prebivališta u njoj.

3. Diplomatske misije

Diplomatske misije su organ spoljašnjeg predstavljanja države, subjekti

medjunarodnog prava u odnosu na drugu državu čiji je status regulisan pravilima

medjunarodnog prava. Uspostavljanje diplomatskih odnosa između država i odašiljanje

stranih diplomatskih misija vrše se na osnovu obostrane saglasnosti (član 2. Konvencije o

diplomatskim odnosima (1961) - uspostavljanje diplomatskih odnosa izmedju država i

odašiljanje stranih diplomatskih misija vrši na osnovu obostrane saglasnosti).

Pre upućivanja diplomatskih predstavnika države moraju jedna drugoj dati odobrenje

za otvaranje stalnog diplomatskog predstavništva. (šef diplomatske misije preuzima svoje

funkcije u državi kod koje je akreditovan momentom podnošenja akreditivnih pisama, ili kako

to konstatuje član 13. Bečle konvencije „čim notifikuje svoj dolazak i podnese prepis svojih

akreditivnih pisama ministru inostranih poslova države kod koje se akredituje“; Akreditivna

pisma sadrže ime, titulu diplomatskog predstavnika i apel da mu se olakša rad i pokloni puna

vera njegovim izjavama;) (zahtev države da dozvole rad diplomatskog predstavnika -

akreditivno pismo; odobrenje za rad diplomatskog predstavnika - agreman) Odobrenje na

osnovu koga se izvesno lice prima za šefa misije jedne strane države zove se agreman.

(članove osoblja diplomatske misije takodje akredituje, tj. daje agreman ministar inostranih

poslova, ali Bečka konvencija (član 7.) zahteva agreman ili saglasnost države prijema i za

imenovanje vojnih, pomorskih i vazduhoplovnih atašea, zbog delikatnosti posla koji

obavljaju).

3.1.Funkcije diplomatskih misija, privilegije i imuniteti misije

Funkcije diplomatske misije se sastoje naročito u:

1. predstavljanju države koja akredituje kod države kod koje se akredituje,

6

2. zaštiti u državi kod koje se akredituje interesa države koja akredituje i njenih

državljana u granicama koje dozvoljava medjunarodno pravo,

3. pregovaranju s vladom kod države kod koje se akredituje,

4. obaveštenje svim dozvoljenim sredstvima o uslovima i razvoju dogadjaja u državi

kod koje se akredituje i podnošenju izveštaja vladi države koja akredituje,

5. unapredjenje prijateljskih odnosa i razvoj privrednih, kulturnih i naučnih odnosa

izmedju zemalja,

6. izuzetno, konzularne funkcije.

U savremenoj doktrini i praksi osnov privilegija i imuniteta objašnjava se posredstvom

funkcije diplomatske misije i njenog predstavničkog karaktera. Bečka konvencija konstatuje

da je cilj privilegija i imuniteta ne da se daje prednost pojedincima već da se obezbedi

uspešno izvršavanje funkcija diplomatske misije, kao predstavnika države (stav 4, Uvoda).

Prostorije misije su nepovredive, organima države je dozvoljeno da u njih uđu samo

uz odobrenje šefa misije. Organi države treba da preduzmu sve mere kako bi sprečili nasilan

ulazak u prostorije misije, njihovo oštećenje, narušavanje mira i dostojanstva misije (članu 22

- nepovredivost prostorija misije i član 27 - zaštita svih oblika diplomatskog opštenja) (pored

prostorija misije, privatne prostorije šefa misije su takodje nepovredive; organi države mogu

intervenisati u zgradi ambasade ili rezidencije jedino ukoliko su izričito pozvani od strane

predstavnika ambasade; izuzetak od tog pravila predstavljaju izvesni neodložni slučajevi, kao

što je na primer požar zgrade ili elementarne nepogode; prostorije misije ne mogu biti

upotrebljene u ciljeve koji nisu u skladu sa diplomatskim funkcijama - član 41. stav 3; stalne

diplomatske misije kao i njihovi šefovi imaju pravo da istaknu zastavu i grb svoje zemlje na

prostorijama misije, na rezidenciji šefa misije, kao i na prevoznim sredstvima šefa misije).

Arhivi i dokumenti misije nepovredivi su u svako doba i ma gde se nalazili (arhiva i

dokumenti ne mogu biti podvrgnuti proveri; diplomatskom predstavniku mora se obezbediti

potpuno slobodno opštenje sa svojom državom). Službena prepiska misije je nepovrediva,

diplomatska valiza ne sme biti otvorena ni zadržana (treba da ima spoljne oznake diplomatske

prirode).

7

3.2. Privilegije i imuntiteti članova diplomatske misije

Ličnost diplomatskog agenta je neprikosnovena. On ne može biti podvrgnut nikakvoj

vrsti hapšenja ili pritvora (uživa najvišu i najefikasniju zaštitu, ne mogu biti hapšeni niti

pritvarani; u nekim zemljama prema zakonu, svako ko povredi ličnost ili dostojanstvo

diplomatskog predstavnika, može biti uhapšen i pritvoren na odredjenu zatvorsku kaznu;

neprikosnovenost ličnosti i imunitet ne znači priznanje prava na neograničenu slobodu;

diplomatski predstavnik dužan je da poštuje zakone zemlje, da se ne meša u unutršnje stvari,

niti da pomaže bilo koju političku stranku)

Privatan stan diplomatskog agenta uživa istu nepovredivost i zaštitu kao i prostorije

misije. Njegovi dokumenti, imovina i prepiska takođe uživaju nepovredivost.

Diplomatski agent uživa imunitet od krivičnog sudstva države kod koje se akredituje.

Uživa i imunitet pd građanskog i upravnog sudstva osim u odrđenim slučajevima (gradjanski

sporovi - član 31. Bečke konvencije: npr. privatne nepokretnosti, tužba koja se tiče nasleđa ili

stvarna tužba koja se tiče privatne nepokretnosti na teritoriji države koj koje se akredituje),

nije obavezan da svedoči (mogu biti izvedeni pred sud samo od strane njihove sopstvene

zemlje). Predviđa se mogućnost odricanja od sudskog imuniteta od strane države koja

akredituje ali to odricanje mora biti izričito (član 32, Bečke konvencije).

Diplomatski agent oslobođen je svih poreza i taksa, ličnih ili stvarnih, državnih,

regionalnih ili komunalnih sa određenim izuzecima (porez i taksa na nepokretnu privatnu

imovinu). Diplomatski predstavnik uživa i druge sitnije privilegije koje se zasnivaju na

kurtoaziji, kao na primer pravo lova, pravo prvenstva u prolazu kola i sl.

Diplomatske privilegije i imuniteti odnose se na šefa misije, diplomatsko osoblje i

članove njihovih užih porodica. Administrativnom i tehničkom osoblju, licima koja nemaju

diplomatski status, Bečka konvencija priznaje manji obim imuniteta i privilegija, ali pod

uslovom da nisu državljani države prijema. Diplomatskim privilegijama i imunitetima može

se koristiti odmah po stupanju na teritoriju države kod koje se akredituje. Diplomatski

predstavnici mogu koristiti privilegije i imunitete odmah po stupanju na teritoriju države kod

koje se akredituje.

8

3.3. Povlastice i imuntiteti članova konzularne misije

Bečka konvencija o konzularnim odnosima (1963) reguliše položaj konzula ali države

i dalje pribegavaju zaključivanju konzularnih konvencija. Olakšice, privilegije i imuniteti

grupisani su u 3 grupe:

a) one koje se odnose na sam konzulat - Analogno imunitetima i privilegijama

diplomatske: pravo na isticanje zastave i grba, obaveza države prijema da pomogne u

pribavljanju prostorija; fiskalno oslobođenje konzularnih prostorija; sloboda kretanja, sloboda

opštenja sa državom odašiljanja, nepovredivost konzularne arhive

Prostorije konzulata - Država prijema preduzima sve potrebne mere za zaštitu

konzularnih prostorija i sprečavanje da se u njih silom prodre ili da budu oštećene i da bude

narušen mir konzulata ili umanjeno njegovo dostojanstvo.

b) one koje se odnose na karijerne konzule i druge članove konzulata. Ova grupa

privilegija nešto je uža od one koju uživaju diplomatski predstavnici. Konzularni funkcioneri

uživaju sudski imunitet za dela izvršena u obavljanju konzularnih funkcija što znači da se ne

mogu pozvati na imunitet za dela počinjena van službene dužnosti. Konzuli ne mogu biti

uhapšeni niti stavljeni u pritvor sem u slučaju teškog krivičnog dela i to na odluku nadležne

sudske vlasti. U slučaju otvaranja krivičnog postupka ili hapšenja, država prijema je dužna da

obavesti državu imenovanja. Članovi konzulata mogu biti pozvani da svedoče u sudskom i

upravnom postupku, sem u slučaju kada su u pitanju činjenice koje se odnose na vršenje

njihovih funkcija. Konzularni funkcioneri i članoci njihovih porodica, oslobođeni su svih

poreza i taksi, sem u odnosu na privatnu imovinu koju poseduju na teritoriji države prijema ili

naslednih i prenosnih taksa.

c) one koje se odnose na počasne konzule i na konzulate kojima oni rukovode -

Počasni konzuli uživaju znatno uži obim prava i povlastica: Imunitet samo za dela izvršena u

obavljenju konzularnih funkcija; oslobođeni od svedočenja i pokazivanja prepiske i

dokumenata ako je reč o delima izvršenim u obavljanju funkcije; oslobođeni ličnih davanja i

javne službe; oslobođeni poreza i taksa za naknade i platu koje prima od države imenovanja;

članovi porodice ne uživaju privilegije i imunitete

9

ZAKLjUČAK

Sve diplomatske privilegije možemo podvesti pod jedan zajednički pojam:

eksteritorijalnost.

Suština eksteritorijalnosti leži u tome, da „kao što poslanik po jednoj funkciji

predstavlja samu ličnost svog gospodara isto se tako po jednoj sličnoj funkciji smatra da se on

nalazi van teritorije sile kod koje vrši svoju funkciju“.4

Većina današnjih pisaca odbacuje fikciju po kojoj se zamišlja da se diplomatski

predstavnik i zgrda njegovog poslanstva nalazi van teritorije strane države (exstra

territorium), već se termim eksteritorijalnost upotrebljava više kao sinonim za diplomatske

privilegije, koje pretstavnik uživa ne samo što see smatra da se on još nalazi na teritoriji svoje

države, već zato, što su mu te privilegije potrebne za nezavisno i nesmetano vršenje njegove

misije.

Prema tom shvačenju teritorijalne suverenosti strane države u pogledu diplomatskog

predstavnika postoji zbog potrebe, da diplomata u vršenju svoje dužnosti bude potpuno

nezavisan od vlasti kod koje je akreditovan.

Na osnovu reciprociteta primene načela eksteritorijalnosti postala je opšta. Sve su

civilizovane države uvidele da je potrebna sloboda kretanja i delovanja neophodno potebna

svakom diplomatskom predstavniku.

4 Predier-Fodere, II. Str. 41; Genet, str. 417.

10

Literatura

1) Kraća M., Međunarodno javno pravo, Beograd, 2007., str. 27

2) Mitić M., Đorđević S., Diplomatsko. Konzularno pravo, Beograd, 2007., str. 13.

3) "Službeni list SFRJ" - dodatak, 2/64

4) Predier-Fodere, II. Str. 41; Genet, str. 417.

11