Dydnia 2016

SPRAWOZDANIE

Dydnia 2016

Z DIAGNOZY ZASOBÓW SPOŁECZNYCH I

INICJATYW MIESZKAŃCÓW DYDNI

PRZEPROWADZONEJ W RAMACH PROGRAMU

DOM KULTURY + INICJATYWY LOKALNE

PROJEKT

“Dydyńskie MPK Międzypokoleniowy Przekaz

Kultury”

„Projekt zrealizowano ze srodków na Narodowego Centrum Kultury w ramach

programu „Dom Kultury + Inicjatywy Lokalne”

3/39

Spis treści:

Wstęp

Rys społeczny srodowiska

Scenariusz diagnozy

Mapa Zasobów i Potencjałów Kulturowo-Społecznych Dydni

Teren (infrastruktura twarda)

Zasoby (infrastruktura miękka)

Społecznosć

Mieszkańcy

Podsumowanie

Załącznik nr 1

Przykłady materiałów wypracowanych w trakcie warsztatów diagnostycznych

Załącznik nr 2 - Raport Ankiety

4/39

Wstęp

Diagnozę niniejszą przygotowano w związku z realizacją projektu w ramach

programu Dom Kultury + - Inicjatywy Lokalne. Najważniejsze cele tego programu to:

● inicjowanie działań służących wzmocnieniu zaangażowania domów kultury w

życie społecznosci lokalnej,

● odkrywanie i rozwijanie potencjału i kapitału kulturowego członków

społecznosci lokalnej,

● odkrywanie i rozwijanie kulturotwórczych zasobów społecznosci.

Program skierowany jest do domów kultury, które gotowe są prowadzić nowatorskie

działania animacyjne projektowane w oparciu o przeprowadzoną wczesniej diagnozę

i poddane ewaluacji, a ukierunkowane na bezposrednią i bliską współpracę z

przedstawicielami społecznosci lokalnej. Główny nacisk programu położony jest na

nawiązywanie przez dom kultury stałych relacji z mieszkańcami miejscowosci, na

terenie których działa. Odkrywanie talentów i wzmacnianie potencjału społecznego

ma owocować stworzeniem wspólnych projektów na rzecz społecznosci lokalnych i

przestrzeni publicznej.

Diagnoza objęła analizę zasobów potencjałów i wyzwań lokalnych, istotnych z

punktu widzenia projektu “Dydyńskie MPK Międzypokoleniowy Przekaz Kultury”, w

którym realizatorzy postawili przed sobą następujące cele:

5/39

● zwiększenie partycypacji mieszkańców w życiu społecznokulturalnym gminy

Dydnia

● zwiększenie kreatywnych postaw mieszkańców oraz ich aktywnosci w

zakresie inicjowania realizacji oddolnych inicjatyw lokalnych

● nawiązanie i zaciesnienie współpracy pomiędzy lokalnymi liderami, grupami

nieformalnymi, lokalnymi instytucjami o organizacjami a osrodkiem kultury

● zwiększenie wiedzy pracowników osrodka kultury o potencjale, zasobach i

potrzebach społecznosci lokalnych mieszkańców gminy Dydnia, w tym grup

nieformalnych i liderów realizujących oddolne inicjatywy na terenie gminy jak i

poza nią

● zwiększenie umiejętnosci pracowników osrodka kultury w zakresie

przeprowadzania diagnozy lokalnej

● zwiększenie postaw obywatelskich mieszkańców i ich zaangażowania w

kreowanie życia kulturalnego gminy

● ratowanie ginącej tradycji i kultury wsi Galicyjskiej

● wytworzenie żywego mostu współdziałań pomiędzy starszym i młodszym

pokoleniem

6/39

Rys społeczny srodowiska

Gmina Dydnia jest jest jedną z szesciu gmin wchodzących w skład powiatu

brzozowskiego, w województwie podkarpackim. Położona jest na obszarze Pogórza

Dynowskiego i Przemyskiego, w dolinie rzeki San. Jest krainą o burzliwej

przeszłosci. Skutki następujących po sobie zdarzeń miały niewątpliwy wpływ na

dzisiejszy obraz tego atrakcyjnego turystycznie terenu. To tu znajduje się najstarsza

w Polsce cerkiew (Ulucz), liczne dwory, wybudowany w stylu podhalańskim kosciół w

Jabłonce oraz znane w Polsce witryłowskie kapliczki. To tutaj urodził się twórca

hymnu Ukrainy Michał Werbicki, to tutaj dokonywały się masowe wysiedlenia, rzezie

i walki pomiędzy bandami UPA, a miejscową ludnoscią i co najważniejsze, to tutaj

była wspaniała różnorodna kultura i tradycja mieszających się kultur łemkowskiej,

polskiej, żydowskiej, religii grekokatolickiej i chrzescijańskiej z wszechobecnym

judaizmem.

Gmina położona jest w województwie podkarpackim, w powiecie

brzozowskim, leży w dorzeczu Sanu, na terenie Pogórza Dynowskiego i

Przemyskiego. Graniczy z następującymi gminami: Bircza, Nozdrzec i Sanok.

Obszar gminy rozdziela rzeka San, której długosć w jej granicach wynosi 16 km.

Gmina leży w połowie drogi między Rzeszowem, a Bieszczadami. Głównym

szlakiem komunikacyjnym jest droga wojewódzka Nr 879 Przework - Grabownica.

Gmina jest dobrze usytuowana w stosunku do ponad lokalnych osrodków miejskich

regionu: Sanoka, Dynowa, Krosna i Leska. Obniżenie, jakim jest dolina Sanu było od

wieków wykorzystywane jako trakt komunikacyjny. Biegnie tamtędy droga łącząca

Przemysl i Dynów z Brzozowem i Sanokiem.

Ukształtowanie powierzchni cechuje się rusztowym układem grzbietów.

Liczne pasma wzgórz rozciągają się z północnego zachodu na południowy wschód,

poprzedzielanymi dolinami rzek i potoków. Im bardziej na południe, tym wysokosć

przekracza 500 m n.p.m. najwyższym punktem gminy jest Góra Grabówka (524 m

n.p.m.), najniżej są położone obszary nad Sanem w Niewiastce (ok. 260 m n.p.m.).

Najkorzystniejsze warunki naturalne występują w dolinie Sanu.

Charakteryzuje ją płaskie, rozległe dno do 1,5 km szerokosci, urodzajne mady oraz

bogata sieć rzeczna. Występujące na terenie gminy bogactwa naturalne to: ropa

naftowa, gaz ziemny, żwiry rzeczne, źródła naturalne oraz lasy. Pogórze Dynowskie i

7/39

Przemyskie charakteryzuje się małą odpornoscią podłoża, co spowodowało, że San i

jego dopływy wyżłobiły doliny, które wypełniły iglasto-piaszczystymi osadami.

Przeciętna ilosć opadów wynosi 750-800 mm, z czego na okres przypada 250-400

mm, a na zimowy 80-180 mm. Czas zalegania pokrywy snieżnej wynosi 60 - 150 dni.

Są to typowe cechy klimatu przejsciowego, przechodzącego od morskiego do

kontynentalnego.

Leżąca w dorzeczu Sanu Gmina Dydnia jest niezwykle atrakcyjna i bogata pod

względem turystycznym. Mają na to warunki geograficzno - przyrodnicze,

cywilizacyjne to bogactwo i różnorodnosć zabytków kultury materialnej, jak również

cała infrastruktura turystyczno - rekreacyjna. Wydaje się jednak, że o atrakcyjnosci

regionu decyduje głównie srodowisko naturalne w swej różnorodnosci. Ono własnie

decyduje o charakterze i kształcie kultury materialnej i duchowej, jak również o

ekonomice turystycznej. W tak przyjętym rozumowaniu obszar gminy Dydnia leży w

bardzo korzystnym geograficzno - rozwojowym obszarze Polski. Znakomite miejsca

do wypoczynku i rozmaitych form rekreacji znajdują się nad Sanem. Dotrzeć do nich

można przeprawiając się promem we wsi Krzemienna lub wiszącą kładką w

Witryłowie.

Gmina Dydnia posiada wiele zabytków oraz obiektów:

Dydnia: klasycystyczny murowany dwór z XIX w. otoczony starym parkiem. Obok

XIX-wieczny spichlerz. Neogotycki murowany kosciół pw. sw. Michała Archanioła i

sw. Anny. Obok drewniana plebania w stylu zakopiańskim oraz spichlerz.

Grabówka: drewniany kosciół (1624-31) pw. Nawiedzenia NMP – uległ spaleniu.

Kamienna murowana cerkiew greckokatolicka pw. sw Mikołaja wraz z dzwonnicą.

Jabłonka: murowany dwór z XVII w. Wewnątrz zachowane 2 kominki z XIX w. W

otoczeniu park krajobrazowy oraz staw. Drewniany kosciół pw. Matki Bożej

Częstochowskiej wzorowany na architekturze kosciołów podhalańskich. Obok niego

kamienna figura Matki Bożej Niepokalania Poczętej.

Końskie: drewnany kosciół pw. Przemienienia Pańskiego. Wewnątrz barokowy

ołtarz. W dzwonnicy dzwon z 1712 r. Klasycystyczny murowany dwór z przełomu

XVIII i XIX w. W otoczeniu XVIII wieczny park z dwoma stawami i murowaną oficyną.

Opuszczona kaplica mszalna z 1939r.

8/39

Krzemienna: dwór z XIX w. Obok park, stawy i aleja wysadzana ozdobnymi

drzewami. Drewniany kosciół z 1867 r. pw. Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni.

W ołtarzu bocznym obraz Pokłon Trzech Króliz XVI w. Figura przydrożna (XIX w.) z

herbem Gozdowa na kolumnie.

Krzywe: drewniany kosciół pw. Matki Bożej Łaskawej z 1759 r. Murowana

rządcówkaz 1868 r.

Niebocko: W otoczeniu resztki parku: zachowany starodrzew, slady alei i tarasów,

staw.

Niewistka: drewniany koscół pw. Matki Bożej Anielskiej z 1827 r.

Obarzym: drewniany kosciół pw. Zwiastowania NMP z 1828 r. Wewnątrz slady

polichromii (XIX w.) oraz dwa drewniane epitafia inskrypcyjne z XIX w.

Temeszów: fragment murowanego dworu (XIX w.). W otoczeniu resztki parku i

staw.Obok drewniany kosciółek pw. Matki Bożej Ostrobramskiej.

Ulucz: jeden z najcenniejszych zabytków Podkarpacia. Najstarsza w Polsce cerkiew

pw. Wniebowstąpienia Pańskiego wzniesiona prawdopodobnie w latach 1510-1517.

Obecnie własnosć Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Światynia otoczona

starodrzewiem stoi na wzgórzu Dębnik. Obok cerkwi murowana kapliczka oraz kilka

nagrobków z XIX i XX wieku.

Witryłów: drewniany kosciół pw. Michała Archanioła z 1812 r. Wewnątrz cenny

dwustronnie malowany krzyż procesyjny z XIX w. Resztki XIX-wiecznego zespołu

dworskiego. Trzy murowane kapliczki z XIX w.

Wydrna: murowany dwór Sękowskich z 1845 r. Wewnątrz XVIII-wieczna komoda

oraz pięć obrazów: dwa pejzaże późnoklasycystyczne i 3 portrety.

Lasy stanowią częsć większych kompleksów lesnych, wychodzących poza

obręb gminy i powiatu. Największą powierzchnię zajmują lasy w sołectwach: Końskie

- 80 ha i Obarzym - 20 ha. Podstawowym typem lasu jest drzewostan mieszany

górski. W przeszłosci obszar ten porastała puszcza, w większosci zamieniona

później w pola uprawne. Wsród drzew dominują: buk, grab, brzoza, dąb, jawor,

9/39

modrzew, olcha, sosna, swierk, jodła, a nad brzegami rzek - wierzba. Podszyt lesny

stanowią: maliny, borówki, (czarne jagody), jeżyny, poziomki, grzyby.

Sposród ptaków na terenach zamieszkanych występują najczęsciej: wróble,

szpaki szczygły słowiki, sikorki, sroki, gawrony, kawki i jaskółki, natomiast w lasach:

drozdy, zięby, jastrzębie, wrony, dzięcioły, gile, sowy, sójki i przepiórki. Ssaki

reprezentują: sarny, jelenie, zające, myszy polne, łasice, wiewiórki, dziki, gronostaje,

wydry, piżmowce. Na terenach podmokłych żyją żaby, a na nasłonecznionych

zboczach występują zaskrońce, rzadziej żmije.

W czystych rzekach i stawach można spotkać: jelce, leszcze, okonie, płotki,

szczupaki, ukleje, wierzbówki, węgorze, okonie, karpie i raki.

Częsć obszaru gminy stanowią tereny prawnie chronione. Wschodniobeskidzki

Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuje swoim zasięgiem miejscowosci:

Niewistka, Jabłonica Ruska, Krzemienna, Ulucz, Temeszów, Końskie i częsć Dydni.

Gmina Dydnia dysponuje wysokimi walorami przyrodniczo - krajobrazowymi, które

umożliwiają rozwój rekreacji i turystyki zwłaszcza jeżeli chodzi o położenie w

dorzeczu Sanu.

Zasoby gminy wynikające z położenia geograficznego, ukształtowania terenu,

historii zachowanej w licznych zabudowaniach oraz floty i fauny wpłynęły na

przygotowanie oferty dla turystów:

● spływy kajakowe

● miejsca biwakowe

● wędkarstwo

● odstrzały dzików i jeleni

● wyprawy piesze, rowerowe i samochodowe po licznych szlakach

turystycznych

Gmina Dydnia to również ludzie szczególnie zaangażowani w ochronę

dziedzictwa regionalnego, dbanie o zachowanie ginącej kultury wsi Galicyjskiej

poprzez działania indywidualne, jak również w oparciu o aktywnosć Gminnego

Osrodka Kultury, Bibliotek, Promocji i Wypoczynku w Dydni, Urzędu Gminy, Rady

Gminy, lokalnych organizacji pozarządowych oraz grup nieformalnych.

10/39

Przedstawiciele osmiotysięcznej społecznosci, żyjącej na 130 km² wspólnej

powierzchni.

W gminie mieszkają liderzy lokalni, którzy w swoich działaniach

odzwierciedlają potrzeby mieszkańców m.in. założenia społecznego muzeum

etnograficznego “Muzeum Regionalnego” stworzonego wyłącznie ze sprzętów

pochodzących z zasobów mieszkańców, stworzenia kameralnego miejsca spotkań

ze znanymi ciekawymi ludźmi, twórcami ludowymi, poetami, Bieszczaderami, jakim

stał się dom pani Bogusławy Krzywonos. Mieszkańcy organizują się w zespoły

muzyczne, piesni i tańca, liczne są koła gospodyń wiejskich oraz ochotnicza straż

pożarna. W 2003 wychodząc naprzeciw oczekiwaniom społecznym został założony

Młodzieżowy Zespół Piesni i Tańca "Kalina", który obecnie jako jedyny w powiecie

brzozowiskim oprócz folkloru polskiego prezentuje tańce mniejszosci narodowych.

Choreograf zespołu Pan Tomasz Rożek przeprowadza warsztaty z osobami, które

pamiętają jeszcze folklor przedwojenny, czy tuż po wojnie i chętnie przekazują swoje

bezcenne uwagi młodemu pokoleniu. Warsztaty są dokumentowane i archiwizowane

stając się bezcennym dobrem narodowym.

Gminny Osrodek Kultury na prosbę mieszkańców organizuje liczne warsztaty

pielęgnujące tradycje lokalne m.in. warsztaty z haftu haczowskiego,

charakterystycznego dla ziemi brzozowskiej, które cieszyły się bardzo dużym

zainteresowaniem. Mieszkańcy chcą się spotykać, razem tworzyć i się rozwijać , co

3 lata organizowana jest m.in. Staropolska Biesiada Kulinarna, w dużej dbałosci o

zachowanie tradycyjnych potraw znanych tylko w naszym regionie. Podczas

Międzynarodowego Święta Fajki (organizatorem jest miejscowosć Grabówka), które

nawiązuje do tradycji wyrobu fajek metalowodrewnianych zrodził się pomysł aby

swięto związane było z promocją lokalnych twórców ludowych. Obecnie na każdej

edycji jest ok 20 stanowisk z różnego rodzaju rękodziełem ludowym. Kolejnym

elementem kultury lokalnej jest tradycja pisanek bieszczadzkich, zajęcia prowadzi

Pani Janina Zubel (instruktorka w Uniwersytecie Ludowym we Wzdowie) obecnie

swoją pasją zaraża dzieci i młodzież z terenu Gminy Dydnia i nie tylko. Budujące jest

to, że na zajęcia przychodzi dużo ludzi młodych a także starszych 50+. Jest

odczuwalna wielka sympatia i zrozumienie zarówno początkującego młodego

człowiek, który chce czegos się nauczyć jak i starszego "kolegi" z warsztatów, który

w praktyce chce doswiadczenie przekazać a samemu też miło i pożytecznie spędzić

czas.

11/39

12/39

Scenariusz diagnozy

Diagnoza objęła szereg działań realizowanych zarówno samodzielnie przez

pracowników domu kultury czy mieszkańców gminy, jak i pod kierunkiem

zewnętrznej badaczki wspierającej ten proces.

Proces diagnostyczny opierał się na stworzeniu mapy zasobów i potencjałów

kulturowo-społecznych gminy Dydnia. Najważniejsze elementy tego procesu to:

● Środowiskowe warsztaty diagnostyczne realizowane w dniach 13 maja oraz

27 maja pod kierunkiem moderatorki zewnętrznej. W warsztatach wzięli udział

przedstawiciele Gminnego Osrodka Kultury, Bibliotek, Promocji i Wypoczynku

w Dydni, Urzędu Gminy, Rady Gminy, lokalnych organizacji pozarządowych i

grup nieformalnych. W pierwszym spotkaniu wzięło udział siedemnascie, w

drugim szesnascie osób. Warto zauważyć, że przeważająca większosć

uczestników badania pełni jednoczesnie kilka funkcji w lokalnej społecznosci

np. radna - sołtyska - członek zarządu jednego stowarzyszenia - członek

drugiego itp. Pojedyncze osoby biorące udział w badaniu, pojawiły się w

obydwu grupach. Podczas spotkań warsztatowych wypracowana została

mapa zasobów i potencjałów, która na kolejnych etapach diagnozy była

uzupełniana.

13/39

● Warsztaty kreatywne w dniu 28 maja w miejscowosci Niebocko, realizowane

metodą Walta Disneya z młodzieżą zaangażowaną w działania zespołu

Mansarda1. W badaniu wzięli udział liderzy grupy Pani Jagoda i Pan Tomasz

oraz młodzież w wieku 8-21 lat, w sumie 12 osób. Warsztat polegał na

wypracowaniu pomysłu na aktywnosć kulturalną młodzieży i odnalezieniu w

gminie zasobów, które pozwolą na jej realizację. Pozyskanymi danymi

uzupełniono mapę zasobów i potencjałów.

● Ankieta preferencji kulturowych przeprowadzona we współpracy z

bibliotekarkami i pracownicami swietlic. W badaniu wzięło udział 150 osób 2.

● Badanie desk research, pogłębiona analiza dokumentów. Badanie zostało

przeprowadzone przede wszystkim w oparciu o dokumentację prowadzonych

przez osrodek kultury działań kulturalnych, raporty z przeprowadzonych

uprzednio przez jednostkę badań diagnostycznych oraz zasoby internetu.

1 Patrz Załącznik nr 1

2 Patrz Załącznik nr 2

14/39

Gminny Osrodek Kultury Bibliotek Promocji i Wypoczynku w Dydni ma

doswiadczenie w przeprowadzaniu badań ukierunkowanych na młodzież

gimnazjalną, szkół srednich i na starszych mieszkańców Gminy Dydnia. Po realizacji

projektu INTERREG III A Polska Republika Słowacka przeprowadzona zastała

anonimowa ankieta nie tylko wsród uczestników wydarzeń kulturalnosportowych, ale

także turystów, którzy odwiedzają Gminę Dydnia. Ankieta zawierała szereg pytań

dotyczących oferty jaka powinna być skierowana do młodzieży dotycząca życia

społeczno kulturalnego a także sportowego.

Szereg pytań dotyczyło działalnosci i oferty proponowanej przez GOKBPiW w Dydni

i czy realizowane w ramach projektu działania wraz z partnerem Słowackim były

zauważalne, słuszne lub co by respondent zmienił, aby stały się bardziej atrakcyjne.

Ankietę skierowano do grupy 100 osób. Badanie miało na celu poznanie preferencji

młodzieży dotyczących form spędzania wolnego czasu. Ich oczekiwań, jak i

propozycji działań skierowanych do przez władze samorządowe do młodego

pokolenia. Szereg pytań dotyczyło form spędzania wolnego czasu. Na co

respondent przeznacza najwięcej wolnego czasu, czy ma swiadomy wybór co może

robić z wolnym czasem w typowych miejscowosciach wiejskich w jesienno zimowe

15/39

wieczory, i czy oferta letnia rożni się od innych pór roku. Czy w srodowisku Gminy

Dydnia młodzież może rozwijać swoje zainteresowania, w czym by chcieli aktywnie

uczestniczyć i jakich działań im brakuje. Ankieta ukierunkowana byłą na wyłonienie

oczekiwań jakie ma młodzież, które muszą być oparte w Bieszczadzkiej

rzeczywistosci.

Najczęsciej wskazywane zainteresowania to: internet, muzyka, sport, gry

komputerowe, kontakty ze znajomymi, działalnosć w organizacjach społecznych

OSP, Klub sportowy.

Badana młodzież informacje związane z kulturą i edukacją czerpie z: internetu,

telewizji, radia, prasy i książek.

Najchętniej wzięli by udział w warsztatach i zajęciach z informatyki (gry

komputerowe), fotografia, zajęcia sportowe ze wskazaniem na konkretną dyscyplinę,

bardzo dużym zainteresowaniem cieszyły się zajęcia choreograficzne w zespołach

folklorystycznych. Ma to uzasadnienie w tym iż działający jedyny w powiecie

brzozowskim jak i sanockim zespół folklorystyczny koncertuje poza granicami kraju

stając się odskocznią dla dzieci jak i możliwoscią zwiedzania nowych ciekawych

miejsc. Na 100 respondentów 92 osoby chętnie uczestniczyło by w pomocy przy

organizacji działań kulturalno sportowych jako wolontariusze.

W 2014 roku wspólnie z Uczniowskim Ludowym Klubem Sportowym

"GRABOWIANKA" Grabówka przeprowadzono ankietę wsród uczniów szkół

podstawowych dotyczących proponowanych form rozwijania zainteresowań

sportowych. Ankieta miała na celi zdiagnozowanie potrzeby rozwinięcia działalnosci

sportowej ze szczególnym uwzględnieniem oferty skierowanej zarówno dla chłopców

jak i dziewczynek. Klub w Grabówce jest jedynym w Gminie Dydnia, który prowadzi

społeczną i systematyczną pracę z dziećmi i młodzieżą.

Ankietą objęto 150 osób, które w zdecydowanej większosci opowiedziały się że są

chętne uczestniczyć w różnego rodzaju zajęciach sportowych, które będą

prowadzone systematycznie i pod okiem wykwalifikowanego instruktora. Dzieci i

młodzież poszukują różnych form rozwoju swoich zainteresowań i pasji.

Przeprowadzone badania ankietowe miały na celu dogłębną analizę oczekiwań

dzieci i młodzieży, w konsekwencji zmianę działań GOK i sprostanie oczekiwaniom

adresatów ankiet w zakresie na jaki pozwalają zasoby ludzkie jak i finansowe.

16/39

● Wywiady z lokalnymi liderami, animatorami społecznymi oraz pracownikami

Gminnego Osrodka Kultury, Bibliotek, Promocji i Wypoczynku w Dydni.

Przeprowadzono 5 wywiadów.

17/39

Mapa Zasobów i Potencjałów Kulturowo-Społecznych Dydni

W trakcie całego procesu diagnostycznego wypracowano Mapę Zasobów i

Potencjałów Kulturowo-Społecznych Dydni. W trakcie jej planowania i tworzenia

wykorzystano lub inspirowano się:

● metodyką map mysli3

● technologią Google Map

● podejsciem badawczym refleksyjnej praktyki.

Mapa była tworzona na srodowiskowych warsztatach diagnostycznych i

uzupełniana o dane z ankiety, wywiady z lokalnymi liderami oraz pogłębioną analizę

dokumentów, desk research.

Elementy mapy zostały podzielone na 4 najważniejsze płaszczyzny, uzupełnione

danymi przez osoby biorące udział w badaniu:

Teren (infrastruktura twarda)

Gdzie leży Dydnia?

● w dolinie Sanu i Wisłoka

● w pasmie Pogórza Dynowskiego

● w sąsiedztwie gmin: Bircza, Brzozów, Nozdrzec, Sanok

● wsród lasów

3 Patrz: https://pl.wikipedia.org/wiki/Mapa_my%C5%9Bli

18/39

Jak zbudowana jest Dydnia?

● budynki jednorodzinne w 99 % murowane

● domy są usytuowane wzdłuż drogi wojewódzkiej oraz w licznych przysiółkach

do których prowadzą drogi asfaltowe (np. Wola Dydyńska, Rzeki Witryłów,

Zaciepłe Witryłów, Dzilec Wytryłów, Bosnia Niebocko)

● domki letniskowe wzdłuż Sanu, nad stawami w Krzemiennej i w Temeszowie

● dwory: Dydnia, Końskie, Jabłonka, Krzemienna, Wydrna, oraz ruiny dworów:

W Dydni jest inne niż wszędzie, nasza wyjątkowość:

● szlak turystyczny w Obarzymie

● Cerkiew w Uluczu

● koscioły zabytkowe

● przydrożne kapliczki

● dwory

● urocza dolina Sanu

● szlak rowerowy

● szlak nordic wolking

● mieszkanki 102 i 106 lat

Miejsca ważne symbolicznie:

● Pomnik Poległych w Strajkach Chłopskich, inne pomniki

● park w Niebocku - wieczorne spotkania młodzieży

● Pomnik Jana Pawła II w Jabłonce

● kapliczki przydrożne (np. Kapliczka Jana Nepomucena w Wydrnej)

● dwór w jabłonce - imprezy okolicznosciowe (dwór przejęty przez prywatnych

włascicieli

● kosciół i cmentarz - potrzeba bycia samym ze sobą i bliskimi, którzy odeszli

● kładka nad Sanem, w Witryłowie i przystanek - spotkania młodzieży

● Dwór w Wydrnej z aleją grabową

● Mała kalwaria Różańcowa w Dydni

Miejsca ważne logistycznie:

● gospodarstwa agroturystyczne w Grabówce,Dydni, Niewistce

19/39

● Zakład GRABO - drzewny, produkcja

● stacja CPN

● myjnie samochodowe

● Winnica „Pańska Góra” w Witryłowie (plantacja borówki, folie, galeria

handlowa w Rzeszowie)

● Urząd Gminy w Dydni

● Urząd Pocztowy w Dydni

● Bank Spółdzielczy w Dydni

● stadion ORLIK z pełną infrastrukturą sanitarną (budynki gospodarcze,

prysznice)

● place zabaw dla dzieci

● boiska sportowe

● domy ludowe (oni nie mają swietlic tylko Domy Ludowe)

Co jest ładne:

● szkoły

● domy strażaka

● koscioły

● stadiony

● tereny rekreacyjne wzdłuż Sanu

● rzadkie obejscia wokół domów

● Dwór w Jabłonce

● Krajobraz - ciekawy i zróżnicowany

● Dwór w Końskiem

● Domy Ludowe

● Skwer Dydyński w Krzemiennej

● Osrodek Zdrowia w Dydni

Co jest brzydkie w Dydni:

● budynki dawnego GS

● droga wojewódzka

● stare opuszczone, rozwalające się budynki

● zarosnięte pobocza wzdłuż dróg

● zaniedbana linia brzegowa Sanu

20/39

● Dom Ludowy w Końskiem

● Plac Zabaw przy SP w Końskiem

● Elewacja SP w Witryłowie

● Osrodek zdrowia w Witryłowie

Zasoby (infrastruktura miękka)

INSTYTUCJE, ORGANIZACJE, GRUPY NIEFORMALNE - CO ROBIĄ I Z KIM?

Koła Gospodyń Wiejskich (KGW):

● Dydnia

● Jabłonka

● Niebocko

● Grabówka

● Krzemienna

● Obarzym

● Niewistka

● Ulucz

● Temeszów

● Końskie

● Wydrna

● Witryłów

● Krzywe

Zadania KGW:

● organizują szkolenia, kursy (gotowania, haftu, zdrowego żywienia),

● imprezy okolicznosciowe (np. dzień babci i dziadka, dożynki wiejskie, dożynki

gminne),

● biorą udział w szkoleniach.

● współpraca przy organizacji Biesiady Staropolskiej,

Współpraca:

● z sołtysami, radą sołecką, nauczycielami, jednostkami OSP

● szkołami

21/39

Ochotnicza Straż Pożarna:

● Dydnia (w tym młodzież i dziewczyny)

● Jabłonka

● Niebocko (częste interwencja przeciwpowodziowe, leży w dolinie Wisłoka)

● Grabówka

● Krzemienna

● Obarzym

● Niewistka

● Temeszów

● Wydrna ( w tym Młodzieżówka)

● Witryłów (współpraca ze szkołą podstawową i kosciołem, największy obszar

działań wzdłuż linii brzegowej Sanu)

● Krzywe

Działania:

● biorą udział w zawodach strażackich, organizują gminne zawody strażackie,

zabezpieczają lokalne imprezy m.in: rocznica Strajków Chłopskich, dzień

Niepodległosci, procesja Bożego Ciała, Droga Krzyżowa

Często występuje współpraca:

● kosciół, szkoła, Dom Ludowy (GOK)

● KGW z OSP plus inne

Lokalne organizacje pozarządowe:

● Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Gminy Dydnia, angażujące się

m.in w organizację festiwalu “Dzieci Gór i Dolin” oraz przy organizacji

turniejów sportowych

● Stowarzyszenie na Rzecz Odnowy i Rozwoju Wsi Grabówka

współpraca, angażująca się m.in. w realizację festiwalu “Święto Fajki”

● Stowarzyszenie Działamy Razem (na etapie rejestracji, przez 4 lata jako

grupa nieformalna) współpracujące z mieszkańcami, lokalnymi

22/39

przedsiębiorcami oraz przedstawicielami władzy lokalnej przy organizacji

imprez okolicznosciowych

● Stowarzyszenie Ziemia Dydyńska Przyjazna Dzieciom prowadzące cztery

szkoły

● Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Końskie działające na rzecz integracji

srodowiska lokalnego poprzez organizacje imprez np. swięto pieczonego

ziemniaka, strefa kibica, wycieczki.

● Stowarzyszenie Ludzi Twórczych w Brzozowie

Z kim lokalne organizacje pozarządowe najchętniej współpracują:

● zespół muzyczny “Lipstick”

● Winnica “Pańska Górka” w Witryłowie”

● firma produkcyjna Pass-Pol w Sanoku

● tartak w Krzywem

● szkoła muzyczna w Dydni

● gmina Niwiska, a w szczególnosci z KGW w Siedzance

● Kaufland - sponsor

● Agencja rolna z Panem Markiem Owsianym na czele

Zespoły muzyczne i taneczne:

● Zespół Mansarda

● Młodzieżowy Zespół Piesni I Tańca Kalina z Niebocka

Gminne Kluby Sportowe

W gminie działają kluby sportowe:

● LZS Victoria Niebocko,

● ULKS Grabówka

● LZS Zryw Dydnia.

● W samej Dydni miejscowy oddział LOK-u dysponuje własną strzelnicą. W

sezonie oprócz tradycyjnych festynów odbywają się konkursy sołectw. W

Krzemiennej zas - festiwal piosenki turystycznej.

23/39

Gminna Spółdzielnia

Stacja CPN, na której jest restauracja swiadcząca usługi gastronomiczne

Piekarnia

GOPS:

● kolonie i zimowiska dla dzieci

● dożywianie w szkołach

● pomoc finansowa mieszkańcom

GOKBPiW (Gminy Osrodek Kultury, Bibliotek, Promocji i Wypoczynku):

● działalnosć kulturowa

● konkursy (palma wielkanocna, pisanka, szopki bożonarodzeniowe)

● współpraca ze szkołami i KGW

● dożynki

● swięto pluszowego misia w Końskiem

● Festiwal dzieci Gór i Dolin

● Święto Fajki

● Dożynki

● Dzień Dziecka w Witryłowie

● wyjazdy na basen

● jasełka

● zajęcia podczas wakacji i ferii zimowych

● udostępnianie księgozbiorów

● prowadzenie swietlic

Przychodnie:

● Dydnia

● Niebocko

● Krzemienna (pkt. medyczny

● Witryłów (pkt. medyczny)

Posterunek - niewielka współpraca ze szkołami

24/39

Kółko Rolnicze

Caritas

Nadleśnictwo Dydnia

Wyznania:

● Parafia Rzymskokatolicka

● Świadkowie Jehowy

Parafie:

● Dydnia

● Jabłonka

● Niebocko

● Końskie

● Witryłów

● Ulucz + Borownica

Cerkwie pozamieniane na koscioły

Kanały komunikacji:

● mieszkańcy-mieszkańcy:

○ tablice ogłoszeniowe

○ telefony (rozmowy, sms)

○ portale społecznosciowe (facebook)

○ ksiądz przy ogłoszeniach parafialnych

○ komunikatory społecznosciowe

○ poczta mailowa

● instytucje - mieszkańcy:

○ tablice ogłoszeń

○ ksiądz przy ogłoszeniach parafialnych

○ strona internetowa Gminy Dydnia

○ Facebook

● organizacje - reszta swiata:

25/39

○ portale społecznosciowe

Społecznosć

RELACJE I ZAANGAŻOWANIE

Marzenia gminne:

● basen

● kino, remont domu ludowego w Końskiem

● zbiornik retencyjny (do zwiększenia atrakcji turystycznej)

● remont szkoły w Witryłowie

● remont osrodka zdrowia w Witryłowie

● plaża nad sanem

● boisko sportowe w Witryłowie

● droga przez Raczkową z Końskiego

● wyższe płace

● stworzenie nowych miejsc pracy

● remont drogi wojewódzkiej

● most do Ulucza przez rzekę San

Z jakich powodów mieszkańcy się wadzą:

● psy pozostawione bez opieki

● przejazd przez grunt bez pozwolenia

● wystające gałęzie drzew na drogi i posesje prywatne

● zacienianie działek

● szkody robione przez ptactwo domowe

● granice działki

● alkohol

● zazdrosć

W czym mieszkańcy sobie pomagają:

● organizacja imprez kulturalnych (opłatek, sylwester, dzień matki i ojca, wigilia)

● wycinka drzew

● wykopki

● opieka nad dziećmi

● pożyczanie sprzętu rolniczego

26/39

● w trudnych sytuacjach życiowych

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW I WPŁYW NA POLITYKĘ GMINY

W jakie ważne decyzje władz mieszkańcy chętnie się angażują i

podpowiadają:

● inwestycje typu kanalizacji i gazyfikacja

● drogi przejazdowe

● przepusty

● oswietlenia

● remonty (szkół, domów ludowych)

● remonty kosciołów

Jeśli pojawia się problem… :

● zebrania wiejskie

● spotkania z sołtysem

● spotkania z radnym i innymi organizacjami działającymi w sołectwie (KGW,

stowarzyszenia, OSP, Rada Rodziców)

TOŻSAMOŚĆ I IDENTYFIKACJA

Czas zamieszkania:

● z dziada pradziada

● coraz częsciej pojawiają się mieszkańcy spoza gminy Dydnia

Jaka jest wiedza mieszkańców o gminie:

● duża (gdyż gmina jest mała)

● wydawane foldery i książki przez Pana Wójta

● strona internetowa Gminy Dydnia

Tradycje, zwyczaje i obyczaje:

● goscinnosć

● swięto pieczonego ziemniaka

● Festiwal Dzieci Gór i Dolin

● Święto Fajki

● zawody strażackie

27/39

● dożynki

● wycieczki krajoznawcze

● turniej piłki siatkowej, nożnej, tenisa stołowego

● majówka przy przydrożnych kapliczkach

● kolędnicy

● wigilia

● Nowy Rok

● trzej królowie

● droga krzyżowa

● pielgrzymka do Św. Jana Nepomucena (Wydrna, Jabłonka)

● piesza pielgrzymka do Starej Wsi z Jabłonki (3 maja)

● pielgrzymka OSP na Kolonię Pocławsko

● przyjmowanie pielgrzymów w Domu Ludowym w Witryłowie

● swięto rodziny Witryłów

● bramy weselne

Dbamy o porządek w sposób:

● segregacja smieci

● wykaszanie rowów przy domu

● ładne przydomowe ogródki

● porządkowanie cmentarzy

● czyszczenie rzeki, rowów

● akcja sprzątania swiata

Ludzie są zadowoleni w Dydni, bo:

● jest spokojnie, bezpiecznie

● tereny ładnie położone

● działają biblioteki, swietlice, OSP, szkoły, szkoła muzyczna, szkoła piłkarska,

przedszkola, sklepy, CPN, kosciół i bank

Ludzie nie są zadowoleni, bo:

● bark zakładów pracy

● niskie stawki pracy

● brak perspektyw pracy na roli

28/39

● kłopoty komunikacyjne (likwidacja linii autobusowych)

● niszczenie upraw przez dziką zwierzynę (dziki, sarny)

● niszczenie brzegów rzeki zalewanie terenów przez bobry

● złą infrastruktura dróg

Mieszkańcy

KIM SĄ?

wiek:

● Witryłów starsi

● Końskie - młodsi i starsi

● Ulucz starsi

● srednia granica wieku

● najstarsze mieszkanki 102 (Dydnia) i 106 lat (Grabówka)

płeć:

● Witryłów, Końskie, Ulucz - większosć kobiet

wykształcenie:

● zawodowe

● srednie

● 30% posiada wyższe wykształcenie

gdzie pracują:

● PASS POL Sanok

● STOMIL SA Sanok

● Urząd Gminy

● Zespół Szkół

● GOK Dydnia

● Zakład Drzewny „GRABO” w Niebocku

● Żwirownia w Temeszowie i Obarzymie

● Zakład Usług Lesnych

● „zagranica"

● tartak „DREWKOT” w Krzywem

29/39

● piekarnia Dydnia

● Krosno, Rzeszów, Sanok

sytuacja materialna:

● przeciętna

● zła

gdzie i jak mieszkają:

● własne domy jednorodzinne

● mieszkania w blokach

● mieszkania komunalne

● niezbyt dostatnio

JACY SĄ?

W jaką aktywność ludzie się angażują?

● swięto pieczonego ziemniaka

● swięto rodziny

● ołtarze na Boże Ciało

● wigilia

● jasełka

● dożynki

● KGW

● budowa koscioła w jabłonce

● pomoc sąsiedzka w niektórych miejscowosciach

● organizacja imprez okolicznosciowych (dzień babci i dziadka, dzień kobiet,

dzień matki)

Jakiej aktywności mieszkańcy unikają:

● prace społeczne

● spotkania sąsiedzkie

Jeśli chcemy, żeby na spotkaniach pojawiło się 30 osób:

● wycieczka

● potańcówka

30/39

● ognisko

● przekazujemy informację w ogłoszeniu parafialnym

● dobre oplakatowanie

● ciekawa oferta

● tablica ogłoszeń

● strefa kibica

● spotkanie pokoleń (dziadkowie, rodzice, wnuki)

Ważne osoby, dlaczego są ważne? / osoby na które można liczyć - baza

danych liderów lokalnej społeczności:

● Pan Henryk Cipora - lokalny rzeźbiarz, malarz

● Jan Wolak prowadzący portal internetowy Brzozowiana.pl

● Kazimierz Barański - emerytowany policjant, fotograf, zaangażowany w

działania społeczne

● Anna Skrabalak - przewodnicząca KGW Jabłonka - zaangażowana w

działania społeczne

● Ryszarda Żaczek - przewodnicząca KGW Niebocko - zaangażowana w

działania społeczne

● Ks. Edwar Stępień - proboszcz parafii Niebocko - zaangażowany w działania

społeczne

● Ks. Adam Drewniak - proboszcz gminy Dydnia - zaangażowany w działania

społeczne

● Ks. Andrzej Plich - proboszcz parafii Końskie - media, ogłoszenia

● Jerzy Ferdynand Adamski - Wójt Gminy Dydnia

● Józef Nawrocki - lesniczy, na działania społeczne przekazuje drewno,

sadzonki, żerdzie

● Bogusława Krzywonos - Salonik w Krzywym Zwierciadle - Społeczna

Animatorka Kultury

● Zofia Haduch - dyrektorka ZS Końskie - współpraca przy organizacji imprez

okolicznosciowych

● Tomasz Żaczek - fotograf, informatyk, przyjaciel wioski

● Krowiak Jadwiga - organizacja imprez okolicznosciowych, KGW Końskie

● Adam Domowicz (przyjazny radny), Agnieszka Węgrzyńska, Jan Nawrocki -

nigdy nie odmawiają pomocy, pozyskują sponsorów

31/39

● Mariusz Półtorak własciciel winnicy oraz Roman Kopija wsparcie finansowe

wycieczki szkolne, Święto Rodziny

● Jerzy Baran - wiceprezes Stowarzyszenia Rozwoju Wsi Końskie

● Regina Baran - skarbnik Stowarzyszenia Rozwoju Wsi Końskie

● Rada Rodziców SP Witryłów - zawsze służy pomocą w organizacji imprez

szkolnych

● Joanna Hocyk - dyrektor SP Witryłów - za to, ze najważniejsze są dla niej

dzieci

● Andrzej Orłowski - sołtys, radny i prezes stowarzyszenia w Końskiem

● Ryszard Kopczyk - sołtys, radny, członek OSP Niebocko

● Krzysztof Kopczyk - komendant OSP Niebocko i w-ce prezes Victorii

32/39

Podsumowanie

Z analizy zebranego materiału wynikają następujące najważniejsze wnioski i

rekomendacje:

1. Diagnoza wykazała istnienie aktywnej sieci powiązań pomiędzy formalnymi i

nieformalnymi podmiotami działającymi w obrębie sołectw. Dalszego rozwoju

wymaga sieć kooperacji pomiędzy sołectwami na poziomie gminnym. Należy

rozważyć czy budowanie takiej sieci oprzeć o pracę wokół konkretnych

projektów, działań, czy dążyć do stworzenia sieci relacji, za cel główny

uznając tworzenie wspólnoty gminnej?

2. Na terenie gminy realizowany jest szereg inicjatyw kulturalnych mających

głównie standardowy charakter np. dożynki, przeglądy zespołów muzycznych,

swięto gminy, swięto miejscowosć, swięto pieczonego ziemniaka. Potencjał

ich realizatorów ujawniony w diagnozie wskazuje jednak na możliwosci ich

znacznego urozmaicenia i realizacji zadań o bardziej złożonych charakterze.

Przykładem tego jest realizowany Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny

„Dzieci Gór i Dolin”. Należy zatem bazując na dotychczasowych

doswiadczeniach dokonać przeglądu możliwych metod pracy grupowej, w

celu podjęcia inicjatyw kulturalnych w większym stopniu wykorzystujących

potencjały lokalnych liderów i animatorów

3. Diagnoza pokazała zróżnicowanie w angażowaniu się mieszkańców w

różnego rodzaju inicjatywy. Realizowane są działania angażujące dosć

szerokie grupy mieszkańców ale i takie, w których mieszkańcy są głównie

publicznoscią. To wyznacza przestrzeń do dalszej pracy nad zwiększaniem

partycypacji mieszkańców w planowaniu i realizacji oferty kulturalnej gminy.

Dlatego należy przeprowadzić rzetelna ewaluację programu Dom Kultury +

„Dydyńskie - MPK Międzypokoleniowy Przekaz Kultury” z której powinno

wynikać, w jakim zakresie dom kultury powinien rozwijać współpracę ze

społecznoscią lokalną.

4. Gmina ze względu na historie i tradycję posiada bardzo bogaty pejzaż

kulturowy. Ujawniają go takie inicjatywy jak np.: warsztaty i rejestracja tańców

dawnych, społeczne muzeum etnograficzne zainicjowane przez animatorkę

lokalną panią Krzywonos, a zrealizowane przez mieszkańców. Zasoby te dają

33/39

szansę na rozwój i uatrakcyjnienie oferty kulturalnej. Dlatego należy dokonać

pełniejszej analizy dotychczasowych doswiadczeń i podjąć zorganizowany

dialog ze społecznoscią lokalną i władzami gminy w celu ich kreatywnego

rozwoju.

5. Animacja kulturalna to powszechnie stosowane narzędzie integracji

społecznej. Diagnoza wykazała, że w przypadku gminy Dydnia szczególnie

istotnym wyzwaniem jest dialog międzypokoleniowy. Wszystkie wyżej

wskazane obszary aktywizowania życia kulturalnego są także swietnym

polem prowadzenia takiego dialogu. Warto zatem przeanalizować i wskazać

te, które w sposób szczególnie mocny będą realizowane według modelu

takiego dialogu.

6. Szczególnie ciekawym wyzwaniem wynikającym z diagnozy jest próba

wykorzystania cech krajobrazowych i położenia geograficznego gminy.

Szczególne cechy srodowiska naturalnego mogą stać się ciekawym

zasobem do rozwoju współpracy i transferu doswiadczeń kulturowych z

innymi srodowiskami lokalnymi w Polsce. Przeprowadzone rozmowy i

wstępne działania w ramach projektu „Dydyńskie - MPK Międzypokoleniowy

Przekaz Kultury” powodują, że jest to możliwe ze srodowiskami nawet tak

odległymi jak srodowiska animatorów ze sląska i dolnego sląska, dla których

położenie Dydni jest na tyle atrakcyjne, że łatwo mobilizuje animatorów do

współpracy.

34/39

Załącznik nr 1

Przykłady materiałów wypracowanych w trakcie

warsztatów diagnostycznych

35/39

36/39

37/39

Załącznik nr 2 - Raport Ankiety

Witryłów

Obarzym

Niebocko

Końskie

Grabówka

Dydnia

Razem

Wiek w latach

Mniej niż 16 12 9 2 4 1 7 35

16 -18 6 7 6 1 2 9 31

18 - 25 1 8 5 2 6 8 30

25 - 45 3 5 7 3 2 4 24

45 - 65 3 3 0 6 5 0 17

Więcej niż 65 0 0 0 1 0 0 1

Razem 25 32 20 17 16 28 138

Płeć kobieta 12 13 7 10 8 11 61

mężczyzna 13 19 13 6 8 18 77

Razem 25 32 20 16 16 29 138

Moje najważniejsze zainteresowanie kulturą to: Literatura 0 2 2 10 2 2 18

Plastyka 2 2 2 3 3 0 12

Muzyka 14 5 5 6 8 7 45

Teatr 1 2 2 0 7 5 17

Film 12 14 9 9 2 16 62

Taniec 5 4 5 4 3 7 28

Rękodzieło artystyczne 1 0 5 4 6 4 20

inne 5 6 4 3 1 7 26

38/39

Z kulturą mam kontakt głównie poprzez:

Edukacja kulturalna 3 0 1 3 4 0 11

Internet 17 8 8 11 5 13 62

Media 4 6 2 8 2 12 34

Koncerty, spektakle 4 0 6 0 1 0 11

Książki 3 9 3 12 7 15 49

Seanse filmowe 5 5 5 3 5 9 32

Amatorski ruch artystyczny 0 4 7 0 2 0 13

inne 5 1 1 0 4 0 11

Czy jestes gotowy angażować się w lokalne działania kulturalne: Tak 20 16 12 12 12 14 86

nie 5 16 8 5 4 15 53

Razem 25 32 20 17 16 29 139

Jesli tak, to jakie?: Organizator 1 5 0 2 1 0 9

Pomysłodawca 1 1 5 3 3 4 17

Wolontariusz 0 2 8 4 2 5 21

Sponsor 1 0 0 1 2 0 4

Aktywny uczestnik 10 4 4 10 3 5 36

W innej roli 8 3 3 0 2 0 16

39/39