soru 1: İnaat malzemeleri ticareti ile itigal e den
TRANSCRIPT
SORU 1: İnşaat malzemeleri ticareti ile iştigal eden birinci sınıf tüccar Bay (Y)’nin 2016 takvim
yılında elde ettiği kazanç ve iratlar ile gelir vergisi beyanına esas bilgiler aşağıdaki gibidir.
Kazanç ve İratlara İlişkin Bilgiler:
- Ticari faaliyetten elde edilen gelir 250.000 TL iken faaliyetin gerçekleştirilmesi için katlanılan
gider ve maliyetler toplamı ise187.000 TL’dir.
- Ticari faaliyetin elde edilmesinde katlanılan gider ve maliyet unsurlarının 15.000 TL’lik kısmı
ticari kazancın tespitinde gider kabul edilmeyen ödemelerden oluşmaktadır.
- İktisadi işletmeye kayıtlı olmayan gayrimenkulün mesken olarak kiraya verilmesi sonucunda
30.000 TL gayrisafi irat elde etmiştir.
- İktisadi işletmeye kayıtlı olmayan gayrimenkulün tam mükellef (A) A.Ş.’ye işyeri olarak kiraya
verilmesi sonucunda 240.000 TL gayrisafi irat elde etmiştir. Elde edilen gayrisafi irat üzerinden (A)
A.Ş. tarafından 48.000 TL gelir vergisi tevkifatı yapılmıştır.
- 05.04.2013 tarihinde 170.000 TL bedelle iktisap ettiği gayrimenkulü 17.09.2016 tarihinde
280.000 TL bedelle elden çıkarmıştır. Elden çıkartma nedeniyle yapılan ve Bay (Y)’nin uhdesinde kalan
giderler ile ödenen vergi ve harçların toplamı 4.200 TL’dir.
- 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen dövize endeksli devlet tahvilinden 22.000 TL faiz elde
etmiştir. Dövize endeksli devlet tahvili Bay (Y)’nin ticari faaliyetine bağlı olmayan nakdi sermayesi ile
iktisap edilmiştir.
- Kira alacağı nedeniyle yapılan yasal takip sonucunda 1.200 TL alacak faizi elde etmiştir.
Beyana İlişkin Bilgiler: (Aşağıdaki verilerden ilgili mevzuat kapsamında gerekli olanların
kullanılacağına dikkat ediniz.)
- 2016 takvim yılında verilen 9.000 TL tutarında geçici vergi tahakkuk etmiş olup, Bay (Y)
tarafından tahakkuk eden geçici vergilerin 5.000 TL’lık kısmı ödenmiştir.
- Bay (A) 2016 takvim yılında 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kanununun 4/b maddesi (Bağ-Kur)
kapsamında 10.000 TL prim ödemesi gerçekleştirmiştir.
- Gayrimenkul sermaye iradının beyanında götürü gider usulünü seçmiştir.
- 2016 takvim yılında GVK’nun 21 inci maddesi kapsamında uygulanacak istisna tutarı 3.800
TL’dir.
- Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunmak üzere kurulan ve vakıf
tüzüğünde bu yönde hüküm bulunan bir vakfa KDV dahil bedeli 6.000 TL olan gıda maddesini bedelsiz
olarak ihtiyaç sahiplerine dağıtılması şartıyla bağışlamıştır.
- GVK’nun mükerrer 81 inci maddesi kapsamında yapılacak endekslemeye esas alınacak Yurt İçi
Üretici Fiyat Endeksi1 artış oranı aşağıdaki gibidir.
Dönem Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) (2003=100)2
2016/Ekim 260,94
2016/Eylül 258,77
2016/Ağustos 258,01
2013/Mayıs 209,34
2013/Nisan 207,27
2013/Mart 208,33
Bay (Y)’nin 2016 takvim yılı gelir vergisi matrahı ve beyan edilecek gelir vergisi aşağıdaki gibi
hesaplanacaktır.
1 6527 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 14 üncü maddesi ile 5429 sayılı Türkiye İstatistik
Kanununun 58 inci maddesinin başlığı“Yürürlükten kaldırılan ve uygulanmayacak hükümler ile atıflar” olarak
değiştirilmiş ve madde metnine “Muhtelif mevzuatta Toptan Eşya Fiyat Endeksi (TEFE) ve Üretici Fiyat Endeksine (ÜFE)
yapılmış olan atıflar, Kurumca hesaplanan Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksine (Yİ-ÜFE), tarım sektörü TEFE ve ÜFE’ye
yapılan atıflar Tarım Ürünleri Üretici Fiyat Endeksine yapılmış sayılır.” şeklindeki fıkra eklenmiştir. 2 Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) (2003=100), Erişim:
http://www.yaklasim.com/BookList.aspx?AnnouncementId=13428&AnnouncementCategoryId=8&, Erişim Tarihi:
09.02.2017
2
Raşit UÇAN – Vergi Müfettişi ([email protected])
Cevap 1 :
Ticari Kazancın Tespitine İlişkin Açıklamalar:
Bay (Y)’nin ticareti faaliyeti karşılığında elde ettiği kazanç; GVK’nun 37 inci madde hükmü
uyarınca, ticari kazançtır.
GVK’nun 85 inci maddesinin birinci fıkrasında mükelleflerin, GVK’nun 2 nci maddesinde yazılı
kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratları için mezkûr Kanunda aksine hüküm
olmadıkça yıllık beyanname verecekleri, GVK’ya göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede
toplanmasının zorunlu olduğu, ikinci fıkrasında ise tacirlerle çiftçiler ve serbest meslek erbabı ticari,
zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile, yıllık beyanname verecekleri
hükmolunmuştur.
Ticari kazanç sahibi Bay (Y)’nin GVK’nun 85 inci maddesi uyarınca ticari kazancını zarar dahi olsa
yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir.
İnşaat malzemeleri ticareti ile iştigal eden birinci sınıf tüccar Bay (Y)’nin 2016 takvim yılı ticari
kazancının tespitinde GVK’nın Bilanço Esasında Ticari Kazancın Tespiti başlıklı 38 inci maddesinin
dikkate alınması gerekmektedir. Mezkûr madde;
“Bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve
başındaki değerleri arasındaki müspet farktır. Bu dönem zarfında sahip veya sahiplerce:
1. İşletmeye ilave olunan değerler bu farktan indirilir;
2. İşletmeden çekilen değerler ise farka ilave olunur.
Ticari kazancın bu suretle tespit edilmesi sırasında, Vergi Usul Kanunu'nun değerlemeye ait
hükümleri ile bu kanunun 40 ve 41'inci maddeleri hükümlerine uyulur.
şeklindedir.
Bay (Y), 2016 takvim yılında ticari kazancı ile ilgili olarak 250.000 TL gelir elde etmiş, ticari
faaliyetin gerçekleştirilmesi için 187.000 TL gider ve maliyete katlanmıştır. Buna göre Bay (Y)’nin
ticari bilanço karı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
Elde Edilen Hasılat 250.000 TL
Katlanılan Giderler 187.000 TL
Ticari Bilanço Karı 63.000 TL
Ticari bilanço kazancının elde edilmesinde katlanılan gider ve maliyet unsurlarının bir kısmı
GVK’nın 41 inci maddesi kapsamında Gider Kabul Edilmeyen Ödemeler olarak değerlendirilmekte ve
mali bilanço karının tespitinde ticari bilanço karına Kanunen kabul Edilmeyen Gider olarak
eklenmektedir. 4 Sıra No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği bilanço usulünde defter tutan
gelir vergisi mükelleflerinin muhasebe usul ve esasları dikkate alınarak tanzim edilecek mali tablolarda
yer alacak dönem kârı ticari kâr veya zararı ile vergiye matrah olacak kâr mali kâr veya zarar arasında
meydana gelecek farkın, bilanço ya da gelir tablosu üzerinde giderilmeyeceği, vergiye tabi safi
kazancın, mükellefler tarafından mali tablolar dışında hesaplanacağı belirtilmiştir. Bu nedenle gelir
vergisi mükelleflerinin, ticari kârdan mali kâra ulaşmak için gerekli hesaplamaları Bilanço Esasına Göre
Defter Tutan Mükelleflere Ait Ticari Kârdan Mali Kâra Ulaşmak İçin Yapılan Hesaplamayı Gösteren
Bildirim ile yapacakları belirtilerek bildirimin düzenlenmesi gerekmektedir. Mezkûr düzenleme dikkate
alındığında Bay (Y)’nin ticari kazancın tespitinde gider kabul edilmeyen 15.000 TL tutarındaki
ödemelerini Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Mükelleflere Ait Ticari Kârdan Mali Kâra Ulaşmak İçin
Yapılan Hesaplamayı Gösteren Bildirimin düzenlenmesine ilişkin esaslara göre ticari bilanço karına
ekleyerek mali kara ulaşması gerekmektedir. Buna göre Bay (Y)’nin mali karı aşağıdaki gibi
hesaplanacaktır.
Ticari Bilanço Karı 63.000 TL
3
Raşit UÇAN – Vergi Müfettişi ([email protected])
Kanunen Kabul Edilmeyen Gider (KKEG) 15.000 TL
Mali Karı (Yıllık beyannamenin ekinde yer alan Tablo-2 Ticari Kazançlara İlişkin
Bildirimin 7 ve 10 numaralı satırlarına yazılacak tutar) 33.000
TL
4 Sıra No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile bilanço usulünde defter tutan gelir
vergisi mükelleflerinin ticari bilanço karından mali karına geçişte kullandıkları “Bilanço Esasına Göre
Defter Tutan Mükelleflere Ait Ticari Kârdan Mali Kâra Ulaşmak İçin Yapılan Hesaplamayı Gösteren
Bildirim” ile tespit edilen mali kar gelir vergisi mükelleflerinin vereceği yıllık beyannamenin ekinde yer
alan “Tablo-2 Ticari Kazançlara İlişkin Bildirim” bölümünün 7 ve 10 numaralı satırlarına satırındaki
“Kar” sütununa yazılacaktır.
Bağ-Kur prim ödemesine ilişkin açıklamalar:
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun3 88’inci maddesinde mezkûr
Kanun kapsamında ödenen sosyal güvenlik primlerinin gelir ve kurumlar vergisi uygulamasında indirim
konusu yapılabileceği hükmü yer almaktadır. Yine aynı kapsamda mükelleflerce ödenen sosyal güvenlik
destek primleri, basamak ilerlemesi için yapılan ödemeler de gider olarak yazılabilecektir.
Bağ-Kur ödemeleri ile ilgili olarak açıklamalara yer verilen 110 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel
Tebliği4 ile Bağ-Kur giriş keseneği ve sigorta primlerinin Gelir Vergisi Kanununun 89’ucu maddesinin
1 numaralı fıkrası hükmüne paralel olarak, gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olduğunun tevsik edilmesi
kaydıyla, mükellefler tarafından ticari kazançları dolayısıyla verilecek yıllık beyannamede bildirilen
gelirden indirilmesi gerektiği belirtilmiştir.
GVK’nın 91 inci maddesi ile yıllık beyannamelerin şekil, muhteva ve eklerinin tayin ve tespitinde
Maliye Bakanlığını yetkili kılmış, mükelleflerin beyanlarını bu beyanname ile yapmaya veya bu
beyannamelerde yazılı bilgilere mütenazır olarak bildirmeye mecbur kılmıştır. Söz konusu maddenin
verdiği yetki kapsamında mükelleflerin verecekleri yıllık beyanname ve ekleri her yıl mevzuattaki
değişikliklerde göz önüne alınarak yenilenmekte ve beyan dönemlerinden önce Gelir İdaresi Başkanlığı
tarafından resmi internet sitesinde yayımlanmaktadır.
Tablo-2 Ticari Kazançlara İlişkin Bildiriminin Düzenlenmesi:
Yıllık beyanname ve ekleri tetkik edildiğinde Bağ-Kur ödemeleri ile ilgili olarak mükelleflerin
yapacakları indirimin gelir vergisi beyannamesi üzerinde “Tablo-2: Gelir Bildirimi” üzerinde değil,
beyanname ekinde yer alan “Tablo-2 Ticari Kazançlara İlişkin Bildirim” bölümünde sadece kar olması
durumunda, bu tutarla sınırlı olmak üzere indirileceği anlaşılmaktadır.
Mali Karı (Yıllık beyannamenin ekinde yer alan Tablo-2 Ticari Kazançlara İlişkin
Bildirimin 7 ve 10 numaralı satırlarına yazılacak tutar) 33.000 TL
Bağ-Kur Prim Ödemesi(Yıllık beyannamenin ekinde yer alan Tablo-2 Ticari
Kazançlara İlişkin Bildirimin 11 numaralı satırına yazılacak tutar) 10.000 TL
Beyan Edilen Ticari Kazançlar Toplamı (Yıllık beyannamenin 17 numaralı
satırına aktarılmak üzere yıllık beyannamenin ekinde yer alan Tablo-2 Ticari
Kazançlara İlişkin Bildirimin 11 numaralı satırına yazılacak tutar) 23.000 TL
Gayrimenkul Sermeye İradının Tespitine İlişkin Açıklamalar:
İktisadi işletmeye kayıtlı olmayan gayrimenkulün mesken olarak kiraya verilmesi:
Bay (Y)’nin iktisadi işletmesine kayıtlı olmayan gayrimenkulünü mesken olarak kiraya verilmesiyle
elde ettiği gelir 30.000 TL gayrisafi irat tutarı GVK’nun 70 inci maddesi hükmü gereği gayrimenkul
sermaye iradıdır.
3 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 4 14.03.1973 tarih ve 14476 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
4
Raşit UÇAN – Vergi Müfettişi ([email protected])
GVK’nun 21 inci maddesinde:
“Binaların mesken olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen hasılatın 2016
takvim yılında 3.800 TL’si gelir vergisinden müstesnadır. İstisna haddi üzerinde hasılat elde edilip
beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi halinde, bu istisnadan yararlanılamaz.
Ticari, zirai veya mesleki kazancını yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar ile istisna
haddinin üzerinde hasılat elde edenlerden, beyanı gerekip gerekmediğine bakılmaksızın ayrı ayrı veya
birlikte elde ettiği ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve
iratlarının gayri safi tutarları toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin üçüncü diliminde ücret
gelirleri için yer alan tutarı aşanlar bu istisnadan faydalanamazlar.”
hükmü yer almaktadır.
GVK’nun 21 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca Bay (Y) ticari kazancı dolayısıyla yıllık
beyanname vermek zorunda olduğu için gayrimenkul sermaye iradı ile ilgili aynı maddenin birinci
fıkrasında yer alan 3.800 TL tutarındaki istisnadan faydalanamayacaktır. Gayrimenkullerin mesken
olarak kiraya verilmesi nedeniyle kiracılar tarafından yapılan kira ödemelerinden gelir vergisi tevkifatı
yapılmamaktadır.
GVK’nun 86 ncı maddesinin 1 numaralı fıkrasının d bendine göre; bir takvim yılı içinde elde edilen
ve toplamı 2016 takvim yılı için 1.600 TL’yi aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan
gayrimenkul sermaye iratları gelirin toplanmasında dikkate alınmayacaktır. Bay (Y) tarafından 2016
takvim yılında iktisadi işletmeye kayıtlı olmayan gayrimenkulünü mesken olarak kiraya verilmesiyle
elde edilen istisna ve tevkifat uygulamasına konu olmayan 30.000 TL gayrimenkul sermaye iradı yıllık
gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir.
İktisadi işletmeye kayıtlı olmayan gayrimenkulün işyeri olarak kiraya verilmesi:
Öte yandan Bay (Y)’nin iktisadi işletmesine kayıtlı olmayan gayrimenkulünü tam mükellef (A)
A.Ş.’ye işyeri olarak kiraya verilmesiyle elde ettiği 240.000 TL gayrisafi irat üzerinden (A) A.Ş.
tarafından 48.000 TL gelir vergisi tevkifatı yapılmıştır.
İktisadi işletmesine kayıtlı olmayan gayrimenkulünü işyeri olarak kiraya verilmesi sonucunda elde
edilen iratlar için tanınan bir istisna tutarı bulunmamakta olup, söz konusu iratların gayrisafi tutarları
üzerinden vergi sorumlularınca GVK’nın 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının 5 numaralı bendinin a
alt bendi kapsamında % 20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir.
GVK’nun 86 ncı maddesinin 1 numaralı fıkrasının c bendinde; vergiye tabi gelir toplamının
GVK’nın 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan 2016 takvim yılı için
30.000 TL’yi aşmaması koşuluyla, Türkiye'de tevkifata tabi tutulmuş olan gayrimenkul sermaye
iratlarının yıllık gelir vergi beyannamesi ile beyan edilmeyeceği hükmolunmuştur.
16 seri numaralı Gelir Vergisi Sirkülerinin Gayrimenkul Sermaye İratları başlıklı 3.3. bölümünde
tam mükellefiyette
- Tam mükellef gerçek kişiler, vergi tevkifatına tabi tutulmuş gayrimenkul sermaye iratları için
beyan sınırını (2016 yılı gelirleri için 30.000 TL) aşmaları halinde beyanname vereceklerdir.
- Tevkif yoluyla vergilendirilmemiş konut kira geliri ile ilgili olarak 2016 yılı için istisna tutarı olan
3.800 TL’nin aşılması halinde beyanname verilecektir.
- Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 2016 yılı beyan sınırı olan 1.600 TL’yi aşmayan,
tevkifat ve istisna uygulamasına konu olmayan gayrimenkul sermaye iratları için yıllık beyanname
verilmeyecektir.
- Konut kira geliri ile vergi tevkifatına tabi tutulmuş gayrimenkul sermaye iradının birlikte elde
edilmesi halinde, beyan haddinin hesabında; konut kira geliri için istisna tutarı düşüldükten sonra
5
Raşit UÇAN – Vergi Müfettişi ([email protected])
kalan tutar ile tevkifata tabi tutulmuş gayrimenkul sermaye iradının brüt tutarının toplamının
dikkate alınacağı hükmolunmuştur.
Buna göre Bay (Y)’nin beyan edilen ticari kazançlar toplamı 23.000 TL, istisna ve tevkifat
uygulamasına konu olmayan gayrimenkul sermaye iradı 30.000 TL toplamı dikkate alındığında sadece
bu iki vergiye tabi gelir unsuru toplamı bile GVK’nın 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir
dilimi olan 30.000 TL’yi aşmaktadır. Bu nedenle Bay (Y) tarafından 2016 takvim yılında iktisadi
işletmeye kayıtlı olmayan gayrimenkulünü tam mükellef (A) A.Ş.’ye işyeri olarak kiraya verilmesiyle
elde edilen 240.000 TL gayrimenkul sermaye iradı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir.
GVK’nın “Vergi Tevkifatının Mahsubu” başlıklı 121 inci maddesinin birinci fıkrasında yıllık
beyannamede gösterilen gelire dahil kazanç ve iratlardan GVK’ya göre kesilmiş bulunan vergilerin,
beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edileceği, ikinci fıkrasında ise mahsubu
yapılan miktar gelir vergisinden fazla olduğu takdirde aradaki fark verginin dairesince mükellefe
bildirileceği ve mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde müracaatı üzerine kendisine red ve
iade olunacağı hükmolunmuştur. Buna göre Bay (Y)’nin iktisadi işletmesine kayıtlı olmayan
gayrimenkulünü tam mükellef (A) A.Ş.’ye işyeri olarak kiraya verilmesiyle elde ettiği 240.000 TL
gayrisafi irat üzerinden (A) A.Ş. tarafından yapılan 48.000 TL gelir vergisi tevkifatı Bay (Y) tarafından
verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecek,
mahsup edilemeyen tutar 252 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğinde belirtilen usul ve esaslar
çerçevesinde mükellefe red ve iade edilecektir.
Tablo-9 Gayrimenkul Sermaye İradına İlişkin Bildiriminin Düzenlenmesi:
Bay (Y) tarafından verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesi ekinde yer alan “Tablo-9 Gayrimenkul
Sermaye İradına İlişkin Bildirim” üzerinde 2016 takvim yılında elde edilen gayrimenkul sermaye iradı
aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
Gayrisafi İratlar Toplamı 270.000 TL
- Mesken kirası 30.000 TL
- İşyeri kirası 240.000 TL
Vergiden İstisna Edilen Tutar 0 TL
Kalan 270.000 TL
Götürü Gider Tutarı (270.000 TL x % 25) 67.500 TL
Safi İrat veya Zarar (Yıllık beyannamenin 21 numaralı satırına aktarılmak üzere
yıllık beyannamenin ekinde yer alan Tablo-9 Gayrimenkul Sermaye İradına İlişkin
Bildirimin 43 numaralı satırına yazılacak tutar) 202.500 TL
Kesilen Gelir Vergisi Toplamı (Yıllık beyannamenin 53 numaralı satırına
aktarılmak üzere yıllık beyannamenin ekinde yer alan Tablo-9 Gayrimenkul Sermaye
İradına İlişkin Bildirimin 43 numaralı satırına yazılacak tutar) 48.000 TL
Değer Artış Kazancının Tespitine İlişkin Açıklamalar:
GVK’nun mükerrer 80 inci maddesinin birinci fıkrasının 6 numaralı bendine göre; iktisap şekli ne
olursa olsun (ivazsız iktisap edilenler hariç) GVK’nun 70 inci maddesinin (1), (2), (4) ve (7) numaralı
bentlerinde yazılı mal ve hakların, iktisap tarihinden başlayarak beş yıl içinde elden çıkarılmasından
doğan kazançlar değer artış kazancıdır.
GVK’nun mükerrer 80 inci maddesinin ikinci fıkrasında elden çıkarma deyiminin, yukarıda yazılı
mal ve hakların satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası,
kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade ettiği
hükmolunmuştur. Mezkûr maddenin üçüncü fıkrasında bir takvim yılında elde edilen değer artışı
kazancının, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar
hariç, 10.600 TL’si gelir vergisinden müstesnadır.
6
Raşit UÇAN – Vergi Müfettişi ([email protected])
Bay (Y), 05.04.2013 tarihinde iktisap ettiği gayrimenkulünü 17.09.2016 tarihinde 280.000 TL bedel
ile elden çıkartmıştır. Söz konusu gayrimenkul beş yıldan az süre ile Bay (Y)’nin mülkiyetinde
kalmıştır.
Değer artışında safi kazancın tespitine ilişkin usul ve esaslara GVK’nun mükerrer 81 inci
maddesinde yer verilmiştir. Mezkûr maddeye göre; değer artışında safi kazanç, elden çıkarma
karşılığında alınan para ve ayınlarla sağlanan ve para ile temsil edilebilen her türlü menfaatlerin
tutarından, elden çıkarılan mal ve hakların maliyet bedelleri ile elden çıkarma dolayısıyla yapılan ve
satıcının uhdesinde kalan giderlerin ve ödenen vergi ve harçların indirilmesi suretiyle bulunacak,
hasılatın ayın ve menfaat olarak sağlanan kısmının tutarı Vergi Usul Kanununun değerleme ile ilgili
hükümlerine göre tayin ve tespit olunacaktır.
GVK’nun mükerrer 81 inci maddesinin yedinci fıkrasında mal ve hakların elden çıkarılmasında
iktisap bedeli, elden çıkarılan mal ve hakların, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere Devlet İstatistik
Enstitüsünce belirlenen toptan eşya fiyat endeksindeki artış oranında artırılacağı, endekslemenin
yapılabilmesi için artış oranının % 10 veya üzerinde olmasının şart olduğu hükmolunmuştur.
Bay (Y)’nin elden çıkarttığı gayrimenkulün endekslemeye tabi tutulup tutulmayacağının tespitinde
öncelikle endekslemede dikkate alınacak Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi artış oranının hesaplanması,
bu oranın % 10’dan fazla olması halinde maliyet bedeli endekslemesinin yapılması gerekmektedir.
GVK’nun mükerrer 81 inci maddesi kapsamında yapılacak endekslemeye esas alınacak Yurt İçi
Üretici Fiyat Endeksi artış oranının hesaplanmasında gayrimenkulün elden çıkarıldığı tarihinin içinde
bulunduğu aydan önceki ay olan Ağustos/2016 dönemi yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE)
(2003=100) ile iktisap tarihinin içinde bulunduğu aydan önceki ay olan Mart/2013 dönemi yurt içi
üretici fiyat endeksi aşağıdaki gibidir.
Dönem Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) (2003=100)
2016/Ağustos 258,01
2013/Mart 208,33
Endeksleme yapılırken aşağıdaki iki yöntem ile hesaplanabilir.
1. Yöntem:
Endeks Artış Oranı = 2016/Ağustos (Yİ-ÜFE)
= 258,01
= 1,24 2013/Mart (Yİ-ÜFE) 208,33
2. Yöntem:
Endeks Artış Oranı = 2016/Ağustos (Yİ-ÜFE)- 2013/Mart (Yİ-ÜFE)
2013/Mart (Yİ-ÜFE)
Endeks Artış Oranı = 258,01 - 208,33
= 49,01
= 0,23846 = % 24 208,33 208,33
Her iki yöntem ile yapılan hesaplamada yurt içi üretici fiyat endeksindeki (Yİ-ÜFE) (2003=100)
artış oranını % 24 olarak hesaplanmış olup, GVK’nun mükerrer 81 inci maddesine göre endekslemenin
yapılabilmesi için arana % 10 veya üzerindeki artış oranı şartı sağlanmaktadır. Buna göre
gayrimenkulün endekslenmiş maliyet bedeli aşağı gibi hesaplanacaktır.
İktisap Bedeli 170.000 TL
Endeks Artış Oranı % 24
Endekslenmiş Maliyet Bedeli 210.800 TL
Buna göre gayrimenkulün elden çıkarılması sonucunda elde edilen gayrisafi değer artış kazancı
aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
7
Raşit UÇAN – Vergi Müfettişi ([email protected])
Elden Çıkarma Karşılığında Alınan Para Tutarı 280.000 TL
Endekslenmiş Maliyet Bedeli 210.800 TL
Gayrisafi Kazanç 69.200 TL
Tablo-11 Diğer Kazanç ve İratlara İlişkin Bildiriminin Düzenlenmesi:
Elden çıkartma nedeniyle yapılan ve Bay (Y)’nin uhdesinde kalan giderler ile ödenen vergi ve
harçların toplamı 4.200 TL’dir. Söz konusu giderler ile ödenen vergi ve harçlar 81 inci maddesinin
birinci fıkrasına göre değer artışında safi kazanç tutarının tespitinde GVK’nun mükerrer 80 inci
maddesinde yer alan 10.600 TL istisna tutarı ile birlikte yıllık gelir vergisi beyannamesinin ekinde yer
alan “Tablo-11 Diğer Kazanç ve İratlara İlişkin Bildirim” tablosunun “İstisna, Gider ve İndirimler”
sütununa toplam 14.800 TL olarak dikkate alınacaktır. GVK’nun 86 ncı maddesinin 1 numaralı
fıkrasının a bendinde göre kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı için yıllık beyanname
verilmeyeceği, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil
edilmeyeceği hükmolunmuştur. Buna göre istisna haddini aşan safi değer artış kazancı tutarı olan 54.400
TL Bay (Y) tarafından verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesine dahil edilecektir.
Gayrisafi Kazanç ve İrat 69.200 TL
İstisna, Gider ve İndirimler 14.800 TL
Safi Kazanç ve İrat(Yıllık beyannamenin 23 numaralı satırına
aktarılmak üzere yıllık beyannamenin ekinde yer alan Tablo-11 Diğer
Kazanç ve İratlara İlişkin Bildirimin 56 numaralı satırına yazılacak tutar) 54.400 TL
Menkul Sermaye İradının Tespitine İlişkin Açıklamalar:
Dövize Endeksli Devlet Tahvili:
GVK’nun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının 5 numaralı bendine göre her nevi tahvil
faizleri menkul sermaye iradıdır. Öte yandan 75 inci maddenin ikinci fıkrasında 1 ila 16 ncı bentlerinde
yazılı iratların, bunları sağlayan sermaye sahibinin ticari faaliyetine bağlı bulunduğu takdirde, ticari
kazancın tespitinde nazara alınacağı hükmolunmuştur. Dövize endeksli devlet tahvilini Bay (Y) ticari
faaliyetine bağlı olmayan nakdi sermayesi ile iktisap edilmiştir. Buna göre 01.01.2006 tarihinden önce
ihraç edilen dövize endeksli devlet tahvilinden Bay (Y)’nin elde ettiği faiz menkul sermaye iradı olarak
değerlendirilecektir.
01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen dövize endeksli devlet tahvilinden elde edilen 22.000 TL
faiz GVK’nun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının 7 numaralı bendinin a alt bendi kapsamında % 0
oranında tevkifata tabidir. 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen devlet tahvillerinin
vergilendirilmesinde GVK’nun geçici 67 uncu maddesinin 9 numaralı fıkrasına göre 31.12.2005
tarihinde yürürlükte olan hükümlerin uygulanması gerekmektedir.
31.12.2005 tarihinde yürürlükte olan hükümler kapsamında 75 inci maddenin ikinci fıkrasının 5
numaralı alt bendinde yer alan tahvil faiz gelirlerinin vergilendirilmesi aşağıdaki şekilde yapılmaktadır:
- Faiz ödemesini gerçekleştiren vergi sorumlusu tarafından GVK’nun 94 üncü maddesinin birinci
fıkrasının 7 numaralı bendinin a alt bendi göre % 0 oranında tevkifat yapılmaktadır.
8
Raşit UÇAN – Vergi Müfettişi ([email protected])
- 75 inci maddenin ikinci fıkrasının 5, 6, 7, 12 ve 14 numaralı bentlerinde yer alan menkul sermaye
iratlarına (döviz cinsinden açılan hesaplara ödenen faiz ve kar payları, dövize, altına veya başka bir
değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilenler
hariç) ilgili takvim yılı için belirlenen indirim oranının5 uygulanması suretiyle bulunacak kısım, bu
iratların beyanı sırasında indirim olarak dikkate alınmaktadır. (İndirim oranının tevkif yoluyla kesilen
vergiye şümulü yoktur. İndirim, menkul kıymetler yatırım fonları ve ortaklıkları, risk sermayesi
yatırım fonları ve ortaklıkları ve gayrimenkul yatırım fonları ve ortaklıklarından sağlanan kar
payları hakkında da uygulanır. Ticari işletmelere dahil bu tür gelirler hakkında indirim
uygulanmaz.)
- İndirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutarın GVK’nun 86 ncı maddesinin 1 numaralı fıkrasının
c bendinde yer alan 2016 takvim yılı için 30.000 TL beyan sınırını aşması halinde yıllık gelir vergisi
beyannamesine dahil edilecektir.
Bay (Y)’nin elde ettiği tahvil faiz geliri dövize endeksli Devlet tahvilinde kaynaklandığı için söz
konusu tahvil faiz gelirine indirim oranının uygulanmayacaktır. Bu nedenle elde edilen faiz gelirinin
beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde, Bay (Y)’nin vergiye tabi gelir toplamının GVK’nun 86 ncı
maddesinin 1 numaralı fıkrasının c bendine göre değerlendirilmesi gerekmektedir. Mezkur bende
GVK’nın 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan 2016 takvim yılı için
30.000 TL’yi aşmaması koşuluyla, Türkiye'de tevkifata tabi tutulmuş olan menkul sermaye iratlarının
yıllık gelir vergi beyannamesi ile beyan edileceği hükmolunmuştur.
Elde edilen dövize endeksli Devlet tahvili faizi 22.000 TL olup tek başına beyan sınırı olan 30.000
TL’nin altındadır. 16 seri numaralı Gelir Vergisi Sirkülerinde yapılan açıklamalar doğrultusunda Bay
(Y)’nin 2016 takvim yılı vergiye tabi gelir toplamı 23.000 TL ticari kazanç, 270.000 TL (=30.000 TL +
240.000 TL) gayrimenkul sermaye iradı, 54.400 TL değer artış kazancı ve 23.200 TL (=22.000 TL +
1.200 TL) menkul sermaye iradı toplamı 370.600 TL’dir.
GVK’nun 86 ncı maddesinin 1 numaralı fıkrasının c bendine göre Bay (Y)’nin vergiye tabi gelir
toplamı GVK’nın 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan 2016 takvim yılı
için 30.000 TL’yi aştığı için dövize endeksli Devlet tahvili faiz geliri yıllık gelir vergisi beyannamesi ile
beyan edilecektir.
Alacak Faizi:
25 seri numaralı Gelir Vergisi Sirkülerinin Mahkeme Masraflarının Gider Olarak Dikkate Alınması
başlıklı 2.3. bölümünde kiracıların kira bedellerini ödememeleri nedeniyle açılan davalar sonucu verilen
yargı kararlarında, kira bedelinin yanı sıra yasal faiz ödenmesine de karar verilmiş olması halinde, tahsil
edilen kira bedelinin gayrimenkul sermaye iradı, faiz gelirinin ise menkul sermaye iradı olarak
vergilendirilmesi gerektiği belirtilmiştir. Öte yandan mezkûr Sirkülerin Gelir Vergisi Tevkifatı başlıklı
2.3. bölümünde ise kiracının, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan
tevkifat yapmakla sorumlu olanlar arasında bulunması durumunda, ödenen kira bedeli üzerinden
GVK’nun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının 5 numaralı bendinin a alt bendine göre gelir vergisi
tevkifatı yapılması, alacak faizleri ise anılan maddede vergi tevkifatına tabi kazanç ve iratlar arasında
sayılmadığından vergi tevkifatına tabi tutulmaması gerektiği belirtilmiştir.
25 seri numaralı Gelir Vergisi Sirkülerinde yapılan açıklamalar dikkate alındığında kira alacağı
nedeniyle yapılan yasal takip sonucunda Bay (Y)’nin elde ettiği alacak faizi GVK’nun 75 inci
maddesinin ikinci fıkrasının 6 numaralı bendine göre her nevi alacak faizleri menkul sermaye iradı olup,
vergi tevkifatına tabi tutulmamaktadır.
5 İndirim oranı, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre o yıl için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranının, aynı
dönemde Devlet tahvili ve Hazine bonosu ihalelerinde oluşan bileşik ortalama faiz oranına bölünmesi suretiyle Maliye
Bakanlığı'nca tespit edilir.
9
Raşit UÇAN – Vergi Müfettişi ([email protected])
Alacak faizleri tevkifat ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul sermaye iratlarıdır. GVK’nun
86 ncı maddesinin 1 numaralı fıkrasının d bendine göre; bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı
2016 takvim yılı için 1.600 TL’yi aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve
gayrimenkul sermaye iratları gelirin toplanmasında dikkate alınmamaktadır.
Elde edilen alacak faizi 1.200 TL olup tek başına beyan sınırı olan 1.600 TL’nin altındadır. Ancak;
Bay (Y)’nin 2016 takvim yılında iktisadi işletmeye kayıtlı olmayan gayrimenkulünü mesken olarak
kiraya verilmesi nedeniyle elde ettiği istisna ve tevkifat uygulamasına konu olmayan 30.000 TL
gayrimenkul sermaye iradı mevcuttur. Bu durumda 2016 takvim yılında elde edilen tevkifata ve istisna
uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları toplamı 31.200 TL olup, .
GVK’nun 86 ncı maddesinin 1 numaralı fıkrasının d bendinde yer alan 1.600 TL beyan sınırını aşması
nedeniyle 1.200 TL tutarındaki alacak faizi yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir.
Tablo 10-Menkul Sermaye İratlarına İlişkin Bildiriminin Düzenlenmesi:
Dövize endeksli devlet tahvil faizi ve alacak faizi ile ilgili olarak yukarıda yapılan açıklamalara göre
Bay (Y) tarafından verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesinin Tablo 10-Menkul Sermaye İratlarına
İlişkin Bildirimi aşağıdaki gibi düzenlenecektir.
Gayrisafi İrat 23.200 TL
- Dövize Endeksli Devlet Tahvil Faizi 22.000 TL
- Alacak Faizi 1.200 TL
İstisna Tutarı 0 TL
İndirilecek Giderler 0 TL
Safi İrat (Yıllık beyannamenin 22 numaralı satırına aktarılmak üzere yıllık
beyannamenin ekinde yer alan Tablo-10 Menkul Sermaye İratlarına İlişkin
Bildirimin 50 numaralı satırına yazılacak tutar) 23.200 TL
Kesilen Gelir Vergisi Toplamı (Yıllık beyannamenin 53 numaralı satırına
aktarılmak üzere yıllık beyannamenin ekinde yer alan Tablo-10 Menkul
Sermaye İratlarına İlişkin Bildirimin 50 numaralı satırına yazılacak tutar) 0 TL
Beyana İlişkin Bilgiler:
Geçici Vergi:
GVK’nun mükerrer 120 inci maddesinin birinci fıkrasında ticari kazanç sahiplerinin cari
vergilendirme döneminin gelir vergisine mahsup edilmek üzere, GVK’nun ticari kazancın tespitine
ilişkin hükümlerine göre (indirim ve istisnalar ile Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümleri de
dikkate alınarak) belirlenen ilgili hesap döneminin kazançları (42 nci madde kapsamına giren kazançlar
ile noterlik görevini ifa ile mükellef olanların bu işlerden sağladıkları kazançlar hariç) üzerinden 103
üncü maddede yer alan tarifenin ilk gelir dilimine uygulanan oranda geçici vergi ödeyecekleri, Geçici
vergi matrahının hesaplanmasında dönem sonu mal mevcutları, kayıtlar üzerinden tespit edilebieceği
hükmolunmuştur.
Mezkûr maddeye göre geçici verginin yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisine
mahsup edilebilmesi için ödenmiş olması gerekmektedir. Buna göre; 2016 takvim yılında Bay (Y)’nin
verdiği geçici vergi beyannameleri ile tahakkuk eden 9.000 TL tutarında geçici verginin sadece Bay (Y)
tarafından ödenen 5.000 TL yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisine mahsup edilecektir.
Gıda Bankacılığı Bağışı:
GVK’nun 89 uncu maddesinin birinci fıkrasının 6 numaralı bendine göre gelir vergisi matrahının
tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden fakirlere yardım amacıyla gıda
bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar
10
Raşit UÇAN – Vergi Müfettişi ([email protected])
çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı
indirilebilir.
Mezkûr madde ile Maliye Bakanlığına verilen yetki çerçevesinde yayımlanan 251 seri numaralı
Gelir Vergisi Genel Tebliği ile gıda bankacılığı kapsamında yapılacak bağışlara ilişkin usul ve esasları
düzenlenmiştir. Buna göre:
- Gıda maddesi bağışının dernek veya vakfa yapılmış olması gerekmektedir. Bağışı kabul edecek
dernek veya vakfın tüzüğünde veya senedinde ihtiyacı bulunanlara gıda yardımı yapabilmesine ilişkin
hükümlerin bulunması gerekmektedir.
- Gıda bankacılığı kapsamında yapılacak bağışların gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddesi
niteliğinde olması gerekmektedir.
- Yapılacak bağışlar şartlı olarak (bedelsiz olarak ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak üzere) yapılması
gerekmektedir.
- Gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddesi niteliğini taşımayan veya şartlı olarak yapılmayan
bağışlar, gıda bankacılığı kapsamında yapılacak bağış olarak değerlendirilmeyecektir.
- Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesi çerçevesinde indirim konusu yapılacak bağışlar, bağışa
konu mal bedeli Vergi Usul Kanununun 232 nci maddesinde belirtilen fatura düzenleme sınırının altında
kalsa dahi mutlaka fatura ile belgelendirilecek ve ayrıca taşıma için sevk irsaliyesi düzenlenecektir.
- Bağışlanan mala ilişkin bilgileri eksiksiz olarak içerecek fatura, bağış yapılan dernek veya vakıf
adına düzenlenecektir. Mal bedeli olarak faturada, bağışa konu malın maliyet bedeli (yüklenilen katma
değer vergisi hariç) yazılı olacaktır.
- Faturada "İhtiyaç sahiplerine yardım şartıyla bağışlandığından KDV hesaplanmamıştır." ibaresinin
yer alması zorunludur. (KDVK 17/2-b kısmi istisna6)
- Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesinde yapılan düzenleme çerçevesinde, yıllık
beyannamede yer alacak gelir vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılacak işlemlerde bağışı
yapan tarafından bir belge düzenlenmesine gerek bulunmamakta olup, varsa bağış yapılan malın
edinimine ilişkin belgelerin saklanması zorunludur.
- Dernek ve vakıflar kendi mevzuatlarının öngördüğü belgeleri düzenleyecek ve bağış yapanlara bir
örneğini vereceklerdir.
- Ticari faaliyetle uğraşanlarca düzenlenen faturalar dernek ve vakıf tarafından muhafaza edilecektir.
- Ticari işletmeye dahil malların (gıda maddelerinin) bağışlanması durumunda bu malların maliyet
bedeli Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesi çerçevesinde gider kaydedilir. Bu işlem, faturanın bir
yandan gelir bir yandan da gider kaydedilmesi suretiyle gerçekleştirilir.
- Bağışlanan gıda maddelerinin işletmeye dahil olmaması halinde ise, söz konusu malın maliyet
bedeli (KDV dahil) Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi çerçevesinde yıllık beyannamenin bağış
ve yardımlara ilişkin bölümüne yazılarak gelir vergisi matrahının tespitinde indirim olarak dikkate
alınacaktır.
6 Gıda bankacılığı kapsamında yapılan bağışlar KDV Kanunun 17 nci maddesinin 2 numaralı fıkrasının b bendine göre katma
değer vergisinden müstesnadır. Katma değer vergisi mükellefleri, bir vergilendirme döneminde yaptıkları bağışların toplam
tutarını ilgili dönem beyannamesinin 6 ve 7 numaralı satırlarına dahil etmek suretiyle beyanda bulunacaklardır.
KDV Kanunun 30 uncu maddesinin a fıkrası ve 32 nci maddelerine göre, kısmi istisna mahiyetindeki bu teslimin (gıda
maddesi bağışlarının) bünyesine giren katma değer vergisi tutarının indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır. Bu
nedenle, bağışın yapıldığı dönemde, bağışlanan gıda maddelerinin iktisabı dolayısıyla yüklenilen katma değer vergisi
tutarının hesaplanması ve aynı döneme ait katma değer vergisi beyannamesinin 20 numaralı satırına dahil edilmesi, aynı
tutarın defter kayıtlarında "indirim KDV" hesaplarından çıkarılarak, gider hesaplarına aktarılması gerekmektedir.
11
Raşit UÇAN – Vergi Müfettişi ([email protected])
Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunmak üzere kurulan ve vakıf tüzüğünde
bu yönde hüküm bulunan bir vakfa KDV dahil bedeli 6.000 TL olan gıda maddesini bedelsiz olarak
ihtiyaç sahiplerine dağıtılması şartıyla bağışlamıştır. Yapılan bağış 251 seri numaralı Gelir Vergisi
Genel Tebliğindeki şartları taşıdığı için bağış tutarının tamamı gelir vergisi matrahının tespitinde
indirim konusu yapılabilecektir.
GELİR VERGİSİ BEYANNAMESİNİN DÜZENLENMESİ:
Beyan Edilecek Gelir 303.100 TL
- Ticari Kazanç 23.000 TL
- Gayrimenkul Sermaye İradı 202.500 TL
- Menkul Sermaye İradı 23.200 TL
- Safi Değer Artış Kazancı 54.400 TL
Mahsup Edilecek Geçmiş Yıl Zararları ve İndirimler Toplamı 6.000 TL
- Gıda Bankacılığı Faaliyetinde Bulunan Bir Vakıfa Yapılan Bağış 6.000 TL
Mahsup Sonrası Kalan Tutar 297.100 TL
Gelir Vergisi Matrahı 297.100 TL
Hesaplanan Gelir Vergisi 95.735 TL
Mahsup Edilecek Vergiler Toplamı 53.000 TL
- Kesinti Yoluyla Ödenen Vergiler 48.000 TL
- Geçici Vergi 5.000 TL
Ödenmesi Gereken Gelir Vergisi 42.735 TL