solunum yoluyla bulaşan hastalıklar · 2019. 12. 9. · •boğaz ağrısı-kaşıntı, tat ve...

Solunum Yoluyla Bulaşan Hastalıklar

Öğ. Gör. G. Serap Tatlıoğlu

Solunum Yoluyla Bulaşan Hastalıklar

• Nezle (soğuk algınlığı),

• Grip,

• Tüberküloz

• Tonsillo farenjit

• Suçiçeği,

• Kızamık,

• Kızamıkçık,

• Kabakulak,

• Boğmaca

• Difteri

• Menenjit

Solunum Yolu Virusları

• İnfluenza A ve B

• RSV (A,B)

• Parainfluenza 1,2,3

• Adenovirus (A-E)

• Rhinovirus (bir çok altgrub)

• Coronaviruslar

• Metapneumovirus

• SARS

• İnfluenza C

• Parainfluenza 4

• Sistemik viral hast.• EBV

• Enteroviruslar

• Human Herpes virus

• CMV

Viral Solunum Yolu Enfeksiyonları

• Gereksiz tanı işlemleri

• Gereksiz antibiyotik kullanımı

• İş gücü ve okul devam kaybı

• Yatış süresinin uzaması (5-6 gün)

• Enfeksiyonlar mevsimsel

• Daha çok kış ve bahar aylarında ve toplum salgınları sırasında görülürler.

• Genellikle hafif seyirlidir.

Bulaş Yolları

• Küçük partiküller (5 mikron)• Öksürük, hapşırık veya konuşma

• Uzun mesafeler kat edebilir

• Büyük damlacıklar• Yakın temasla duyarlı kişinin mukozalarına ulaşma

• Damlacıkların kontamine yüzeylerden eller, atıklar, eşyalar ile göz, burun, boğaz ve solunum yolu mukozasına yerleşmesi

Soğuk Algınlığı

• Hafif, kendi kendini sınırlayan

• Akut morbidite, doktor başvurularının, okul ve iş günü kaybının en önde gelen nedeni

• Farklı virüs grupları tarafından oluşturulan bir hastalık grubu

• Atak Hızları: 2-4 atak/yıl; Erişkinler• 6-8 atak/yıl; Çocuklar

• Dönem: Solunum yolları hastalık dönemi • Ağustos sonu-Eylül ortası

• Klinik Bulgular

• Burun tıkanıklığı, burun akıntısı, Hapşırık-öksürük

• Boğaz ağrısı-kaşıntı, Tat ve koku duyusunda azalma, Burunda kızarıklık

• Kulaklarda ve sinüslerde baskı hissi

• Damlama şeklinde burun akıntısı

• Eksudasyona bağlı burun mukozalarında donuk görünüm

• BELİRGİN FARİNGEAL ERİTEM VE EKSÜDASYON YOK

• Akut sinüzit ve akut otitis mediaönemli komplikasyonlardır.

Soğuk Algınlığı – Bulaş

• 1.Cilt ve cansız yüzeyler üzerindeki infeksiyöz sekresyonlarla direkt temas

• 2.Kısa süreliğine havaya saçılan solunum yolu sekresyonlarındakibüyük partiküller yolu ile

• 3.Havada asılı kalan damlacık yolu ile

• 4.Bunların kombinasyonları

Soğuk Algınlığı – Tedavi

• Burun damlası, spray :0.5 % or 0.25 % phenylephrine 1 % ephedrine

• Sıcak tuzlu su gargara, antipiretik

• Yatak istirahati

• ANTİBİYOTİK YOK

• Yüksek doz vitamin C ?

• Topikal interferone-2 is önlemede etkin olabilr, tedavi ?. • Bir hafta kullanımda yan etkiler (burun tıkanıklığı, nokta ülserasyonlar)

İnfluenza

• Solunum yolu virüsleri içinde en çok morbidite ve mortalite nedeni olan virüslerdir.

• İnfluenza virüsleri Orthomyxoviridae ailesinden olup, pleomorfik, zarflı, tek sarmal RNA içerir.

• A, B ve C olmak üzere üç alt gruba ayrılır.

• Virüs fomitler üzerinde uzun süre canlı kalabilir.

• Düzgün yüzeylerde 48 saat, pürüzlü yüzeylerde ise 8-12 saat süre ile saptabilir

• İnfluenza virüsünün bulaşmasında insanlar rezervuardır ve insandan insana bulaşma hava yolu ile olmaktadır. Ayrıca ellerle de bulaşma olmaktadır.

İnfluenza

• Vakaların çoğunda virüs içeren küçük çaplı partiküller (< 10 μm) oluşur

ve öksürük veya hapşırma ile 180 cm civarında bir alana yayılabilir.

• Büyük çaplı partiküller de oluşur, ancak bu şekilde bulaşmanın olması için daha yakın temas gerekmektedir

• Virüsün kuluçka süresi 24-48 saattir.

• Virüs yayılımı solunum yollarından olur ve influenza semptomları devam ettiği sürece yani yaklaşık 7 gün boyunca virüs yayılımı devam eder

• Ufak çocuklarda bulaştırıcılık daha uzun sürebilir.

İnfluenza

• Pandemi yapma özelliği influenzayı diğer solunum yolu viralinfeksiyonlarından ayıran en önemli özelliğidir.

• Sadece influenza A virüsleri pandemik potansiyele sahiptir.

• İlk influenza pandemisine ait kayıtlar 1580 yılına aittir. Bu pandemidensonra 31 pandemi tanımlanmıştır.

• 1918-1919 yıllarında saptananı en büyük pandemi olup, 21 milyon kişinin ölümüne yol açmıştır

İnfluenza

• Tarihsel kayıtlar 20-30 yılda bir kıtalararası salgın yaşanacağını öngörmektedir.

• Bu bakımdan uluslararası sağlık örgütleri pandemiye hazırlıklı olunması gerektiğini vurgulamaktadır.

• 2003 yılı Aralık ayının ortalarında Güney Kore’den başlayarak Doğu Asya ülkelerinde tavuk ve ördeklerde görülen çoğunlukla H5N1’in neden olduğu patojenitesi yüksek kuş gribi salgınlarının artması ve koşut olarak H5N1 insan olgularının görülmesi yeni bir pandemi işareti olarak kabul edilmişti.

• 2006 yılında olgular Güney Doğu Asya dışına hızla yayılarak ülkemizde de Aralık 2005 tarihi sonlarından itibaren insan olguları görülmeye başlandı.

• Türkiye’de laboratuvar olarak doğrulanmış dördü ölümle sonuçlanan 12 insan olgusu saptandı.

İnfluenza

• 2009 influenza A H1N1 pandemisi beklendiği gibi Asya’da değil Amerika’da başladı.

• Etken virüs H5N1 değil, domuz, kuş ve insan influenza virüs genleri taşıyan yeni bir virüstü. Halk dilinde “domuz gribi” olarak yerleşti.

• Daha sonra pandemik influenza H1N1 olarak anılması benimsendi.

• Pandeminin ilk olgusu 24 Şubat 2009 tarihinde Kuzey Meksika’da altı aylık bir kız çocuğu olarak kayıtlara geçti.

• Meksika’da 6 Nisan’da atak hızı %60’a yükseldi.

• 15 Nisan’da Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nde ilk olgu bildirildi. 11 Haziran’da Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) pandemi alarm düzeyini 6 olarak ilan etti.

İnfluenza

• Ülkemizde ilk olgu 15 Mayıs 2009 tarihinde hava alanında termal kamera ile tespit edilen ABD kaynaklı bir olguydu.

• İlk yerli olgu ise 18 Haziran 2009 tarihinde saptandı

• Sağlık Bakanlığının 19.01.2010 tarihli açıklamasında pandemibaşlangıcından beri 40’ı gebe ve lohusa olmak üzere 627 ölüm olgusu olduğu, ölenlerin %35’inin eşlik eden kronik bir hastalığı olmadığı belirtilmektedir.

İnfluenza Komplikasyonları

• Komplikasyonların çoğu sağlıklılarda ortaya çıkar• Bronşit, pnömoni

• Sinüzit

• Altta yatan hastalığın alevlenmesi

• İnfluenza gelişen hastaların yaklaşık %30- 45’i antibiyotik tedavisi alır

• Komplikasyon gelişen hastaların %60-80’i antibiyotik tedavisi alır

Klinik Tanı

İnfluenza İle Mücadele

• Korunma• Aşılama - en önemli yol

• Antiviral ajanlar ile kemoprofilaksi

• Tedavi

• ◦Antiviral ajanlar • - Amantadine, rimantadine

• - Tamiflu (oseltamivir)

• - Relenza (zanamivir)

Korunma

• Enfekte olduğu saptanmış insanlarla temas edenler el hijyenine dikkat etmesi, ( Alkol bazlı el antiseptiklerinin kullanılması)

• Hasta kişinin kullandığı tabak, çatal ve kaşık gibi eşyalarının ortak kullanılmaması,

• Yüzyüze yakın temastan kaçınılması ve bakım veren kişinin maske kullanması,

• Yumurta ve tavuk etlerinin iyice pişirilmesi hastalıktan korunmaya yardım eder.

Korunma

• Enfekte kişiler evde ıstırahat etmeli

• Maske kullanmalı

• Direkt temastan kaçınılmalı

• Kişisel hijyen kurallara dikkat edilmelidir.

• Aşı, 9 yaşın altında ve bağışıklık sisteminde yetersizlik olanlara, en az 3 hafta ara ile iki doz, 10 yaş ve üzerinde ise tek doz olarak uygulanmaktadır.

Kızamık

• Çocukluk çağı hastalıklarındandır.

• Akut ve viral bir enfeksiyon olup makülopapüler (makül ve papültarzında ) döküntülerle seyreden bir hastalıktır.

Etken ve Bulaşma Yolları

• Kızamık virüsünün nozokomiyalgeçişi iyi tanımlanmıştır.

• Verilere göre sağlık çalışanları, normal popülasyona göre 13 kat daha fazla risk altındadır ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nde görülen infeksiyonların%13’ü sağlık kurumlarında gerçekleşmiştir

• Kızamık, infekte kişilerle yakın temas sonucu büyük damlacıklar ve hava yoluyla bulaşır.

• Çok bulaştırıcıdır ve prodromalaşamada genellikle atlanır.

• İnkübasyon süresi 5-21 gündür.

• Kızamıklı ve bağışıklığı yeterli kişiler, prodromdan başlayarak döküntülerin görülmesinden üç-dört gün sonrasına kadar, bağışıklığı yetersiz kişiler ise daha uzun süreli virüs bulaştırabilirler.

Patogenez ve Klinik Belirtiler

• Solunum ve konjuktiva yoluyla giren etken, lenfoid dokular; burun, boğaz ve trakea mukozasına yerleşir.

• Nezle dönemi: Yüksek ateş, burun akıntısı, kuru öksürük, konjuktivit, fotofobi, hâlsizlik, sinirlilik, iştahsızlık, baş ağrısı, titreme, huzursuzluk, gözlerde kızarıklık, paslı dil ve ses kısıklığıdır. • Hastalığın 1-4. günlerinde koplik lekeler

görülmektedir. • Koplik lekeler; ön azı dişleri hizasında

yanağın iç kısmında, kırmızı zemin üzerinde ortası gri-beyaz şeklindedir (5-30 tane).


• Döküntü dönemi: Hastalığın 4-5. gününde saçlı deriyle saçsız derinin birleştiği yerden önce kulak arkası ve alından, makülo-papüler şeklinde (parmak basmakla kaybolmaz) döküntülerle başlar.

• Ateş tekrar yükselir. Döküntüler yüz, boyun, gövde, kol ve bacaklara 24-48 saat içinde hızla yayılır. Bu dönemin 4. gününden itibaren ateş tekrar düşer.

• Döküntüler, ilk çıktığı yerden başlayarak sönmeye başlar.

• Kepeklenmeler (deskuamasyon) olur ve ateş düşer.

• Klinik Tanı ve Laboratuvar Bulguları

• Kızamıkta nezle

• Deri döküntüleri ve

• Koplik lekeler klinik tanıyı kolaylaştırıcı bulgulardandır.

Komplikasyonları• Otitis media

• Pnömoni,

• Tüberküloz enfeksiyonun alevlenmesi,

• Myokardit

• Nörolojik komplikasyonlardır

Korunma• Çocukluk dönemi aşı programına

uygun aşı uygulanır.

• Direkt ve indirekt temastan uzak durulmalıdır.

• Hijyen kurallarına uyulmalıdır.

Kızamıkçık

• Döküntülü, çocukluk dönemi hastalığıdır.

• Gebeler enfeksiyona maruz kalırsa fetüsta konjenitalanomaliler görülür

• Etken ve Bulaşma Yolları

• Etken, RNA virüslerinden togavirüstür.

• Kuluçka süresi 15-21 gündür.

• Kızamıkçık virüsü, solunum (damlacık enfeksiyonu) ve nadir olarak dışkı ve idrar ile bulaşır.

• Kontamine eşyalarla ve plasenta yoluyla da (rubella sendromu) bulaşma görülür.

Kızamıkçık

• Hastalık, döküntülü dönemde çok bulaştırıcıdır, ancak virüs döküntüden bir hafta sonra yayılabilir.

• Konjenital kızamıkçık olan bebekler aylar hatta yıllar boyunca virüs yayabilirler.

• Geçirilmiş hastalık öyküsü güvenilir bilgi sağlamaz.

• Aşı öncesi serolojik tarama yerel verilere göre kararlaştırılmalıdır .

• Kızamık, kabakulak, kızamıkçık (KKK) aşısı gebeler dışında herkese uygulanmalıdır (9).

• İntrauterin kızamıkçık komplikasyonları;

• Kardiyovasküler sistem,

• Santral sinir sistemi,

• Katarakt, glokom,

• Konuşamama,

• Hepatit, hepatosplenomegali, lenfadenopati,

• Diyabetes mellitus

• Sağırlıktır.

Korunma

• Konjenital kızamıkçığı önlemek için gebe kalınmadan önce tüm bayanların kızamıkçığa karşı bağışık olmaları sağlanabilirse, konjenitalrubella gelişim riski de ortadan kaldırılmış olur.

• Kızamıkçık aşısı 15. ayda ilk doz, okula girerken ikinci doz yapılarak korunma sağlanır.

Suçiçeği (Varicella)

• Çocukluk döneminde görülen, hafif ateş ve döküntülerle seyreden çok bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır.

• Daha çok okul çağında görülmekle birlikte, her yaşta görülebilir

• Etken, DNA grubundan varicellazoster virüsüdür.

• Kış ve ilkbaharda daha sık görülür.


• Bulaşma damlacık yoluyla direkt; vezikül materyali ve hastanın kişisel eşyalarıyla da endirekt olur.

• Bulaştırıcılık döküntüler çıkmadan bir gün önce başlar, son veziküller kabuklaşınca (kurut) sona erer.


• Kuluçka süresinden sonra 1-2 gün süren hafif ateş ve kırgınlık gibi ilk belirtiler görülür.

• Döküntüler merkezden başlar. Makül, papül, vezikül ve kabuklaşma evreleri ile tamamlanır.

• Değişik lezyonlarda (makül, papül, vezikül ve kurut) görülmesine polimorfizm denir.

• Polimorfizm, suçiçeği için tipik belirtidir.

• Döküntüler en çok gövde, kol, bacak, saçlı deri, ayak tabanı ve ağızda görülür.

Komplikasyonları

• Çoğunlukla kendiliğinden düzelen bir hastalık olmasına rağmen suçiçeğinde birtakım komplikasyonlar da gelişebilir ve hastalık ciddi bir hâl alır.

• En ciddi komplikasyon zatüredir.

• Yetişkinlerde pnömoni, sepsis, ansefalit olabilir.

•Korunma• Bulaşma yollarına yönelik

önlemler alınır.

• Korunmanın tek yolu aşı yaptırmaktır.

Kabakulak (Parotidis Epidemika)

• Etken, parotis bezlerine yerleşerek hastalığı oluşturur.

• Etken, myxovirüs (miksovirüs) grubundan paramiksovirüstür.

• Bu hastalıkta ağız-boğaz salgılarıyla direkt temas; taze kontamineolmuş eşyalarla temas (havlu, bardak, kaşık) ya da damlacık yoluyla bulaşma şeklinde olur.

• Parotis bezinin şişmesinden 7 gün önce başlayıp 9 gün sonrasına kadar devam eder.

• Kuluçka süresi, 14-21 gündür.

Klinik Belirtiler

• Tanı klinik belirtiler ve serolojiktestlerle tanı konur.

• Kanda lökosit ve lenfosit sayısı artar.

• Etken, virüs olduğundan canlı dokularda kültür yapılır.

Komplikasyonları

• En önemli komplikasyonu orşittir.

• Genellikle testisler olgunlaştıktan ve fonksiyona başladıktan sonra görülür.

• Tek ya da çift taraflı olabilir. Çift taraflı olursa sterilite (kısırlık) oluşur.

• Plörezi, menengoensefalit, ovarit, pankreatit, sağırlık, mastit, nefrit, myokardit ve gebelerde düşük diğer komplikasyonlarıdır.

•Korunma• Korunmak için mutlaka MMR aşısı

yaptırılmalıdır.

• MMR(kızamık, kabakulak ve kızamıkçık) aşısı zayıflatılmış canlı kızamık, kabakulak ve kızamıkçık virüsleri içerir.

• Virüsler zayıflatıldığı için, yeni aşı olmuş kişilerden diğer insanlara bulaşamaz.

Kızıl

• Bakterilerin neden olduğu, ateş ve dilin çilek görünümü almasıyla karakterize enfeksiyon hastalığıdır.

• Etkeni, A grubu beta-streptokoklardır.

• Kuluçka dönemi 2-5 gündür. Hastalığın kaynağı hasta insanların ağız, burun, boğaz salgıları ve derideki yaralardır.

• Kızılda direkt temasla, hava ve damlacık (solunum), yaralanma, süt ve süt ürünleri, yumurta, yanıklarda (yanık kızılı) ya da doğuma bağlı yaralardan da (loğusalık kızılı) ve hasta ile kontamine olmuş eşyalarla bulaşma oluşur.


• Kızıl hastalığı, titreme ve ateşle başlar.

• Ateş 12-24 saat içinde 39-40 0C olur.

• Diğer klinik belirtilere kırgınlık, bulantı, kusma, boğaz ve baş ağrıları eşlik eder.

• Ateşli dönemde hastanın dili önce beyaz, sonra da kırmızı çilek görünümünü alır. Buna çilek dil (yumuşak damakta nokta şeklindeki kızarıklık) denir.

• Kızılın tipik ve ayırt edici belirtisidir.

• Tonsillalar kırmızı ve büyük; lenf bezleri şiş ve ağrılıdır.


• Öksürük ve burun akıntısı vardır.

• Döküntüler (tüm vücutta) eritemtarzdadır, sıktır ve elle basmakla solar.

• Döküntü yalnız ağız kenarında görülmez (hastalığı ayırt edici bulgu).

• Derinin yumuşak ve kıvrım yerlerinde, kasık ve koltuk altında çoğalan kırmızı çizgilere „pastia işareti‟ denir.

• Ağır vakalarda peteşi ve purpuralarvardır. Döküntü ile birlikte kaşıntı artar.

• Normal kızıl vakaları 3 hafta sürer. Soyulan deride streptokok bulunmaz

Korunma

• Özellikle burundan, boğazdan ya da kulaklardan gelen akıntının aktif olduğu devrelerde, hastalıklı kişilerle temas edilmemelidir.

• Hastanın bütün eşyası, yatak ve yemek takımları dezenfekte edilmelidir.

• Hasta çocukların birer hafta aralıkla üç defa boğaz salgısında mikrop aranıp bulunmadığı anlaşıldıktan sonra okula gitmesine izin verilmelidir.

Boğmaca (pertusis)

• Her ülkede ve her mevsimde görülen bakteri enfeksiyonudur.

• Çocukluk dönemi hastalığıdır.

• Etken, bordetalla grubundan, hareketsiz kokobasil bordetalla pertusistir.

• Etkenin endotoksini vardır.

• 2 yaş altındaki çocuklarda öksürük nöbetiyle karakterize alt solunum

• yolu hastalığıdır.

• Hastalığın kaynağı insan ve kontamineolmuş eşyalardır.

• Bulaşma direkt temas ve damlacık yoluyla olur.

• Bulaştırıcılık nezle ve öksürük dönemlerinde görülür.

• Kuluçka süresi, 5-20 gündür.


• Etken, solunum yolunda ödeme; toksin ile de siliaların nekrozuna ayrıca koyu müküs nedeniyle bronş ve bronşiollerde tıkaçlara neden olur.

• Solunum durması, ölümlere sebep olur. 5 aylıktan küçük çocuklarda ölüm oranları yüksektir.

• İlk 1-2 hafta boyunca burun akıntısı, ateş, hapşırma, ısrarlı öksürük gibi belirtiler görülür.

• Daha sonra, 4 hafta devam eden öksürük nöbetleri başlar. Morarma olabilir.

• Öksürük sonrası, ötücü bir ses duyulur.

• Arkasından kusma başlar.

• 4-8 hafta sonra öksürük azalır, belirtiler kaybolmaya başlar.

Korunma

• Direkt temasla ve hastanın boğaz salgısı ile temastan kaçınılmalıdır.

• Korunmanın tek yolu aşı yaptırmaktır.

Difteri (Kuşpalazı)

• Etken ve Bulaşma Yolları

• Difterinin etkeni, CorynebacteriumDiphtheriae (korino bakteriumdifterya)‟dır.


• Bulaşma; direkt temas, endirekt temas ve kontamine eşyalarla olur.

• Enfeksiyon kaynağı; hasta kişilerin ağız, burun ve boğaz salgıları; deri, kulak, vajengibi yerleştiği doku materyali ve portörlerin ağız, burun, boğaz salgılarıdır.

• Damlacık yolu ve taze kontamine olmuş eşyalar ve süt gibi yiyeceklerle de bulaşma olur.

• Etkenin kana karışması ile kalp ve benzeri hayati organlar bozulup normal fonksiyonlarını yapamaz hâle gelir.

• Paraliziler oluşur ve ölüm ile sonuçlanabilir.

• Ses kısıklığı, öksürük oluşur (öksürük çift sesli ve köpek havlamasını andırır).

• Ses yokluğu (afoni) oluşabilir.

• Nefes alma sırasında güçlük görülür.

• Koma ve ölümle sonuçlanabilir.

Klinik Tanı ve Laboratuvar Bulguları

• Difteri, basillerinin yerleştiği yere göre isimlendirilir.

• Boğaz difterisi: Sinsi başlar. Hastada ateş, iştahsızlık, hâlsizlik, baş ve boğaz ağrısı, titreme ve nabız yüksektir.

• Tonsillalar yalancı zar ile kaplıdır. Hastalarda şiddetli ağız kokusu vardır.

• Ödem sebebiyle solunum yolu tıkanırsa hasta asfiksiden ölür.

Klinik Tanı ve Laboratuvar Bulguları

• Larenks difterisi: 1-5 yaş arası çocuklarda görülür. Glotis dar olduğundan asfiksi sebebiyle ölüm oranı yüksektir. Ateş, öksürük, ses kısıklığı, hızlı nabız, iştahsızlık ve boğaz ağrısı vardır. Ses kısılır. Hasta bağırtılırsa havlar gibi boğuk bir ses çıkar (krup). Dispne nöbetleri görülür. Trakeostomi ile solunum yolu açılır.

• Burun difterisi: Difterinin hafif şeklidir. Hastalık nezle zannedilir, önemsenmez. Bulaştırıcılık bakımından tehlikelidir.

• Difterinin az görülen şekilleri yara difterisi, göbek difterisi ve konjuktivadifterisidir.

• Difteri, anjinlerle karıştırılır. Kesin teşhis kültür ve boyama teknikleri ile etken tespit edilir.

Komplikasyonları

• Miyokardit,

• Karaciğer büyümesi,

• Kapiller kanamalar,

• Göz, farenks, larenks, kalp, diyafram ve bacaklarda felçlerdir.

• Ayrıca bronkopnömoni, nefrit, hipotansiyon da görülebilir.

• Bildirimi zorunlu hastalıktır.

• Korunma

• Hastalar, tecrit edilmelidir.

• Difteri mikrobunu taşıyan şahıslar testlerle tespit edilip tedaviye alınmalıdır.

• Her çocuğa okul öncesi yaşlarında difteri aşısı yapmalıdır.

• Okullarda ve sağlık ocaklarında bu aşı, karma aşılar içerisinde uygulanmaktadır.

• Önlemler, antibiyotik tedavisi tamamlanıncaya ve 24 saat arayla alınmış iki kültür sonucu negatif gelinceye kadar sürdürülmelidir.

Tüberküloz (Verem)

• …İnce hastalıkta nefes kötü ve ağırdır…İnce hastalığı olan kişiye yaklaşan kişi bu tehlikeli havayı solur. Kişi hastalığı alır, çünkü havada hastalık oluşturan birşey vardır.

Aristo (MÖ 354-322)

Etken

• Etkeni, mycobacteriumtuberculosis (mikobakteriumtüberkülozis)‟tir.

• Koch basili de denir.


• Tüberküloz (TB), solunum yoluyla bulaşan bir infeksiyon hastalığıdır. • Bir tek basilin bile akciğere girmesiyle infeksiyon gelişebileceği öne

sürülmektedir. • Bu nedenle, TB için “izin verilebilir bir maruz kalma düzeyi” yoktur .• TB’nin hastanede bulaşması hem sağlık çalışanları hem de hastanedeki

hastalar için önemli risk oluşturmaktadır. • 1970-1990 yılları arasında, nadir olarak, daha çok sağlık çalışanlarını

etkileyen, uzun süreli veya yoğun maruziyet sonucu ortaya çıkan TB salgınları görülmekteydi.

• Ancak 1990 yılı sonrasında dünya literatüründe çok sayıda hastanede TB salgını yayınlanmıştır. Bu salgınlarda AIDS hastalarında yüksek oranda morbidite ve mortaliteye neden olan ÇİD-TB görülmüş ve sağlık çalışanlarında da ÇİD-TB olguları saptanmıştır


• Tüberküloz basili inhale edildikten sonra akciğer alveollerine giderek infeksiyonu başlatır.

• İnfeksiyondan 2-12 hafta sonra immün sistem hastalık aktivitesini sınırlar.

• Ancak bakteri yaşamaya devam eder ve yıllarca yaşayacak şekilde kalır ki, bu tabloya latent tüberküloz infeksiyonu (LTBI) adı verilmektedir.

• LTBI olan kişiler asemptomatik ve noninfeksiyözdür.

• LTBI daha önceden sadece tüberkülin deri testi (TDT) ile tanımlanırken, yenilerde Quantiferon gold test (QFT-G) de tanı amacıyla kullanılabilmektedir (5). Bu testlerden daha sonra bahsedilecektir.


• Tüberküloz riski, sağlık çalışanlarında tüberküloz hastası ile temas sonrası ilk iki yıl içinde gelişmekte ve %5 oranında aktif tüberküloz, %95 latent tüberküloz şeklinde görülmektedir.

• Latent tüberküloz gelişenlerin %5-10’unda ise yaşamlarının bir döneminde aktif tüberküloz gelişmektedir (5).


• İzolasyon ile ilgili olarak ilk öneriler 1877 yılında yayınlanmıştır (www.slidefinder.net).

• İzolasyon teknikleri ile ilgili ilk el kitabını 1970 yılında “Centers for DiseaseControl and Prevention (CDC)” yayınlanmıştır.

• Bu rehber 1975, 1983 ve 1987 yıllarında revize edilmiş, en son düzenleme 1996 yılında CDC ve “Hospital Infection Control Practices AdvisoryCommittee HICPAC” tarafından birlikte yapılmıştır.

• Son olarak 2007 yılında CDC ve HICPAC “2007 izolasyon rehberi yenilikleri’’ başlığı adı altında toplanan maddeler nedeniyle revize etmiş (Guideline forIsolation Precautions: Preventing Transmission of Infectious Agents in Healthcare Settings 2007) ve Haziran 2007 tarihinde yayınlamıştır


• İzolasyon önlemleri rehberde;

• 1. Standart önlemler,

• 2. Genişletilmiş önlemler:• a. Solunum izolasyonu (airborne precautions),

• b. Damlacık izolasyonu (droplet precautions),

• c. Temas izolasyonu (contact precautions),

• d. Koruyucu ortam olarak tanımlanmıştır (http://hastaneenfeksiyonlari.rshm.gov.tr).


• Tanı konan her tüberküloz hastasına tedavi başlandığı gün, hastanın bildirimi sağlık müdürlüğüne yapılmalıdır.

• Böylece hastanın aile bireyleri ve yakınlarının da taranması ve bulaşmanın kontrol altına alınması sağlanacaktır.

• Konu Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (UHK)’nda;

• • Madde 113: Tüberküloz hastalarını ve tüberküloz ölümlerini saptayan hekim, isim ve adresleriyle bildirimlerini yapmak zorundadır.

• • Madde 119: (Hastaya zorunlu tecrit ve karantina uygulamaya izin vermektedir).

• • Madde 282:.. Aykırı hareket edenler…Yaptırımı üç aydan altı aya kadar hapis ve üç aya kadar meslekten men edilmektedir, şeklinde düzenlenmiştir (www.bursavsder.com).


• SAĞLIK ÇALIŞANININ TÜBERKÜLOZDAN KORUNMASI

• Tüberkülozun hastanelerde kontrol ve önleniminde üç yaklaşım temeli teşkil etmektedir: Yönetimsel yaklaşım ya da kontrol, mühendislik ve kişisel solunum önlemleri

• Yönetimsel kontrol aşağıdaki sorumlulukları yerine getirmelidir:

• 1. Tüberküloz risk durumunu saptamak,

• 2. Hızlı tanısal yöntemlerden yararlanılmasını sağlamak,

• 3. Potansiyel kaynak oluşturabilen ekipmanların uygun temizlik, dezenfeksiyon ve sterilizasyonunu sağlamak,

• 4. Hastane çalışanlarına düzenli eğitim vermek,

• 5. Hastane çalışanları için izlem ve değerlendirmeler yapmak,

• 6. Fiziksel faktörlerin düzenlenmesini sağlamak.


• Çevresel kontrol (mühendislik önlemleri) ve solunum önlemleri ise

• İzolasyon odaları ve uygun havalandırma sistemleri sağlamak,

• Solunum izolasyonu,

• Negatif basınçlı oda,

• Maske kullanımı ve hava filtrelerini içermektedir.


• Tüberkülozu olan hastaların odalarında negatif basınç bulunmalıdır. Negatif basınçlı izolasyon odaları, hava yolu ile bulaşan hastalıklarda kullanılır ve bu sistemde hava hastane dışına verilir.

• Hava hastane içine verilecekse HEPA filtreden geçirilmelidir. Mevcut ortamlarda saatte ≥ 6, yeni ya da renove edilmiş ortamlarda ise saatte ≥ 12 hava değişimine izin verecek şekilde hava değişimi yapılmalıdır ve ideal olan budur.

• Ortam sıcaklığı 21-24°C, rölatif nem %30-60 olmalıdır .

• HEPA filtreleri, yüksek etkili partikül hava filtresidir. Ortamdaki > 0.3 µm olan tüm infeksiyöz partiküllerin %99.97’sini tutarak partikül yoğunluğunun azaltılmasında ve havanın temizlenmesinde rol oynar .


• Hastanelerde tüberkülozun sağlık çalışanlarına bulaşının önlenmesinde temel yaklaşımlar şöyle sıralabilir :

• 1. Sağlık çalışanları arasındaki yüksek farkındalık,

• 2. Tüberküloz erken tanısı ve etkin tedavisi,

• 3. Tüberküloz tanısı almış ya da tüberküloz şüphesi olan hastanın ayrı bir odada izlenmesi ve diğer hastalardan ayrılması,

• 4. Hastanın en az iki haftalık tedavisini ayrı odada tamamlanmasının sağlanması,

• 5. İzolasyon odalarının bir alanda gruplandırılması,

• 6. İnfekte partiküllerin yoğunluğunu azaltmak, izolasyon odasından çıkarak koridorlara, diğer alanlara yayılmasını önlemek,

• 7. Odadan dışarı hava çıkıyorsa filtre edilmesi,

• 8. Çok geçerli nedenler olmadıkça hastanın oda dışına çıkarılmaması ve çıkması gerekiyorsa cerrahi maske taktırılması ve oda kapısının kapalı tutulması.


• Bireysel korunmada en önemli konulardan biri maske kullanımıdır.

• Avrupa’da EN 149, ABD’de N95 maskeleri kullanılmaktadır.

• Tüberküloz geçişinin önlenmesinde bireysel önlemlerin etkinliği konusunda kontrollü çalışma yoktur ve tüm önlemlerin kombinasyonuyla bulaşın azaldığı belirlenmiştir

Pnömokok Pnömonisi (Zatürre)

• Akciğer dokusunun iltihabıdır.

• Akciğerin bir lobu veya lobun bir bölümü (segment) hastalanır.

• Loblar iltihaplanınca loberpnömoni, bronşlar iltihaplanmışsbronkopnömoni denir.

• Etken, pnömokoktur.

• Gram pozitif, kapsüllü, diplokoktur.

• Streptococcus pneumoniaeyetişkinlerde en sık görülen pnömoni etkenidir.

• Pnömokoklar sağlıklı insanların normal florasında bulunur.

• Bulaşma solunum yolu ile oluşur.


• Hastalık, soğuk algınlığı ve ateşle başlar.

• Baş, karın, göğüs ağrısı, huzursuzluk, sayıklama, öksürük, pürülan ve paslı balgam, solunum güçlüğü, siyanoz ve bulantı-kusma gibi belirtiler görülür.

• Ateş, göğüs ağrısı, öksürük, hırıltılı solunum, kanlı ve paslı balgamla tanı konur.

• Laboratuvar tetkiklerinde lökositoz görülür.

• Balgam kültürü ile kesin tanı konur.

• Röntgen grafisi de teşhis aracıdır.

Komplikasyonları Korunma

• Perikardit,

• Endokardit,

• Otitis media,

• Sinüzit,

• Artrit,

• Sepsis ve

• Menenjit

• Temizliğe dikkat etmek,

• Aşı yaptırmak,

• Sigara içmemek,

• Alkolden kaçınmak,

• Vitamin ve mineralleri düzenli almak,

• Altta yatan medikal durumları kontrol etmek,

• İyi beslenmesini sağlamak,

• İmmün sistemi güçlendirmek,

• İnflüenza epidemilerinde kalabalıktan uzaklaşmak,

• Aspirasyona neden olan risk faktörlerini azaltmak,

• Yıllık inflüenza aşıları ve Pnömokok aşılarını yaptırmak gerekir.

Epidemik Menenjit

• Etken, neisseria menenjitis (diplokok)‟tir.

• Kuluçka süresi birkaç saat ile 10 gün olup ortalama 3-4 gündür.

• Bulaşma yolları hasta ve portörlerin burun, boğaz salgısından damlacıkla veya kontamine olmuş havlu, mendil gibi eşyalarla oluşur.

• Bakteriyemiye bağlı belirtiler oluşur.

• Üşüme, titreme, ürperme, yüksek ateş, bulantı, kusma, şiddetli baş ağrısı, hâlsizlik, iştahsızlık, eklem, kas ağrıları, kol ve bacaklarda morkırmızı peteşi ve purpuralar görülür.

• Hastada Kernig, Brudzinski ve Babinskirefleksleri görülür.

• Hipotansiyon, solunum düzensizliği, kollaps, şok, fotofobi, reflekslerde artma, pupillalarda farklılık, şaşılık ve göz kapağı düşüklüğü gibi belirtiler görülür.

• Peteşiler, epidemik menenjitin teşhisinde önemli belirtidir.

Komplikasyonları Korunma

• Çocuklarda komplikasyon daha çok görülür.

• Epilepsi, hidrosefali, zekâ geriliği, körlük, sağırlık, kalıcı baş ağrıları, otit, miyokardit, perikardit, akciğer ve böbrek hastalıkları ve felçler görülür.

• Bakteriyel menenjitin belirli suşlarıiçin aşılar mevcuttur.

• Salgınları kontrol altına almaya ya da belirli bölgelere seyahat edenlere yardımcı olabilir.

• Enfekte kişiyle yakın temastan kaçınılmalıdır. (aile üyeleri)

• Enfekte kişinin ağız salgısından uzak durulması (öksürükten ve öpüşmekten kaçınmak) ve ellerin dikkatli ve sık yıkanması alınacak önlemler arasındadır.

solunum yoluyla bulaşan hastalıklar · 2019. 12. 9. · •boğaz ağrısı-kaşıntı, tat ve...

Documents