sluŽbeni glasnik opŠtine derventa

SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE DERVENTA

Izdavač

Skupština opštine

Derventa

GOD. 19. BROJ 4/10

Derventa, 11. 03. 2010. god.

Odgovorni urednik:

MALEŠEVIĆ SANjA

Štampa ''Grafika'' Derventa

63. Na osnovu člana 37. Statuta opštine Derventa

("Službeni glasnik opštine Derventa", broj 6/05, 4/08 i 6/08), Skupština opštine Derventa na 15. sjednici održanoj 9.marta 2010. godine, donijela je

ODLUKU

o usvajanju Lokalnog plana akcije invalidnosti opštine Derventa 2010.-2014. godine

Član 1.

Usvaja se Lokalni plan akcije invalidnosti opštine

Derventa 2010.-2014. godine.

Član 2.

Sastavni dio ove Odluke je Lokalni plan akcije invalidnosti opštine Derventa 2010.-2014. godine.

Član 3.

Ova Odluka stupa na snagu osmog dana od dana

objavljivanja u "Službenom glasniku opštine Derventa.

Broj: 01 -022 - 24/10 Datum: 09.mart 2010. godine

Predsjednik SO-e Ilija Zirdum, s.r.

______________________________

LOKALNI PLAN AKCIJE INVALIDNOSTI OPŠTINE DERVENTA 2010-2014.

I-UVOD

Inicijativa za pokretanje aktinovsti za izradu Nacrta LPAI-a koje se odnose na osobe sa invali-ditetom je nastala u okviru koalicionog projekta pod nazivom: "Izrada lokalnih akcionih planova u oblasti invalidnosti". Projekat se provodi u četiri grada u BiH. Djelimično je finansijski podržan od strane Handicap international u BiH, SHAREE-SEE program CFP9, uz podršku Švedske agencije za međunarodnu saradnju (SHIA) i Načelnika opštine Derventa. Partneri na pro-jektu su pet nevladinih organizacija/udruženja građana, Skupština opštine Derventa, Centar za socijalni rad, Dom zdravlja, obrazovne ustanove, i Savjeti mjesnih zajednica opštine Derventa.

Cilj je uključivanje pitanja invalidnosti u lokalne politike, angažovanje imenovane Komisije za izradu

Nacrta lokalnog plana akcije invalidnosti za period 2009-2014. godine koji bi predstavljao plan djelovanja svih socijalnih aktera u Derventi kao budućeg razvije-nog društva.

Potrebno je redefinisati postojeću politiku prema osobama sa invaliditetom (OOSI) u cilju poboljšanja njihovog materijalnog položaja, ujednačavanja prava, rehabilitacije, obrazovanja i zapošljavanja, te osigura-vanja ravnopravnog uključivanja u društvenu zaje-dnicu. Adekvatna politika usmjerena prema osobama sa invaliditetom podrazumijeva donošenje plana akcije za integraciju osoba sa invaliditetom koji obezbjeđuje promovisanje osnovnih ljudskih prava i osnovnih slo-boda ovih građana, kao i poštovanje socijalne pravde, dostojanstva i vrijednosti svake osobe. Plan akcije odnosio bi se na sve osobe, bez obzira na okolnosti nastanka tjelesnog ili senzornog oštećenja.

Strana 2 Broj 4 SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE DERVENTA Datum: 11. 3. 2010. god.

Na osnovu zadataka u toku treninga i niza odr-žanih sastanaka, organizacije osoba sa invaliditetom u periodu 2007-2009.godine su provele istraživanja, popisale potrebe osoba sa invaliditetom, kao i izgra-đene resurse u opštini Derventa.

U mnogim zvaničnim dokumentima osobe sa invaliditetom su prepoznate kao kategorija stanovni-štva koja se nalazi na donjoj ljestvici siromaštva i socijalne isključenosti.

Osnov za izradu prednacrta LPAI-a su: - Ustavi Bosne i Hercegovine i Republike Srpske - Standardna pravila OUN-a za osobe sa inva-

liditetom (Agenda-22) - Konvencija OUN-a o pravima osoba sa

invaliditetom - Konvencija OUN-a o pravima djeteta - Evropska socijalna povelja (revidirana) - Akcioni plan Savjeta Evrope za promociju

prava i punog učestvovanja u društvu osoba sa inva-liditetom: Unapređivanje kvaliteta života osoba sa invaliditetom u Evropi 2006-2015. godine

- Zakon o socijalnoj zaštiti, ("Službeni glasnik Republike Srpske", broj 5/93, 15/96 i 110/03)

- Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji, osposo-bljavanju i zapošljavanju invalida, "Službeni glasnik Republike Srpske", broj 98/04, 91/06 i 12/09).

- Usvojene politike u oblasti invalidnosti u Bosni i Hercegovini, od 08.5.2008.godine objavljene u "Slu-žbenom glasniku BiH" br. 76 od 22.9.2008.godine,

- Strategija i akcioni planovi za unapređenje društvenog položaja lica sa invaliditetom u Republici Srpskoj 2010-2015.godine,

- Izvršeni popis potreba osoba sa invaliditetom u opštini Derventa i popis postojećih resursa lokalne zajednice Derventa u 2007.g. (SUTRA PLOD)

- Prednacrt lokalnog plana akcije u oblasti inva-lidnosti koji je na 2.sjednici 23.12.2008.g. usvojila Skupština opštine Derventa.

Da bismo definisali uključivanje oblasti invali-dnosti u lokalne politike pojasnimo najprije neke poj-move kao što su: uključivanje u glavni sistem, in-validnost, (lokalna) politika.

Šta je redovni ili glavni sistem (npr. školstva ili zdravstva ili uopšte)?

Redovan sistem je nešto: uobičajeno, obično, poznato i dostupno velikom broju ljudi.

Dakle, šta znači uključivanje u redovan sistem ili samo UKLjUČIVANjE?

Uključivanje u redovan sistem znači učiniti nešto uobičajenom temom za kreatore politike i pre-

dstavnike/ice zainteresovanih grupa, tako da ta tema sve vrijeme bude na umu (dnevnom redu) donosioca odluka, šta god da se radi.

Koncept uključivanja u glavni tok (engl. mai-nstreaming) nekad je najlakše prevesti samo sa poj-mom uključivanje, kako se najčešće i koristi u ovom dokumentu.

Šta je invalidnost? Invalidnost je pitanje ljudskih prava. U Preambuli

Konvencije UN stoji: "Invalidnost proističe iz interakcije između os-

oba sa invaliditetom i stavova i prepreka u okolini koje ograničavaju njihovo puno i efektivno učešće u društvu na istoj osnovi sa ostalima".

Ova definicija jasno naglašava socijalnu dime-nziju invalidnosti i mjesto prepreka u sprečavanju osoba sa invaliditetom da učestvuju u aktivnostima zajednice kao ostali građani. Važno je napomenuti da nije riječ o tome da osobe sa invaliditetom treba u potpunosti da učestvuju u društvu, već da budu u mo-gućnosti da učestvuju na istoj ravni sa drugima ukoliko to žele.

Šta je lokalna politika? Lokalna politika je način da lokalna vlast pretoči

u pravila i praksu vrijednosti jednog društva, viziju o tome kakva zajednica treba da bude i kako treba da funkcioniše. Možemo reći da lokalna politika izražava vrijednosti i strategiju za razvoj jedne zajednice da bi se ostvarila vizija te zajednice. Ukoliko navodimo primjer za dobru politiku iz perspektive osoba sa invaliditetom ta politika bi oslikavala slijedeće vr-ijednosti, viziju društva i strategije.

- Vrijednosti: socijalni model invalidnosti, pri-

stup zasnovan na ljudskim pravima - Viziju: uključivo društvo, sa čvrstim odnosom

između vlasti i osoba sa invaliditetom - Strategije: zakone, zakonske mjere, politike,

raspodjelu finansijskih sredstava, raspoređivanje lju-dskih i organizacionih resursa, provođenje akcionog plana.

Inače politiku možemo definisati i na slijedeći način:

POLITIKA je način da predstavnici vlasti uz

pomoć zainteresovanih grupa razviju i usmjere RESURSE zajednice da bi se ostvarivala PRAVA različitih pojedinaca i grupa i tako adekvatno odgovorilo na njihove POTREBE.

Datum: 11. 3. 2010. god. SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE DERVENTA Broj 4 Strana 3

Sad kad smo odredili sve ključne rječi koje čine ovu važnu temu, šta onda znači Uključivanje inva-lidnosti u lokalne politike?

Uključivanje oblasti invalidnosti u lokalne po-litike znači učiniti invalidnost uobičajenom temom za kreatore politike i predstavnike/ice zaintere-sovanih grupa na lokalnom nivou.

Uključivanje možemo opisati i ovako: to je isk-orak od malog granta tu i malog projekta tamo, i djelimične mjere ovdje, ka tome da zajednica pri-

hvati OSI kao svoj dio i uvaži sve njihove ra-zličitosti.

Završeni plan mora se odnositi na cijeli niz aktivnosti lokalne zajednice.

S obzirom na to, zadatak sastavljanja plana treba

biti pod direktnom nadležnošću Skupštine opštine Derventa, koja je imenovala Komisiju za izradu LPAI. Rad na kreiranju plana može biti organizovan na slijedeći način:

Dakle, kao što je očigledno, potrebno je da lokalne OOSI i njihovi saveznici razviju plan - LOKALNI PLAN AKCIJE U OBLASTI INVA-LIDNOSTI kojim će definisati viziju o inkluzivnosti našeg društva, ciljeve koje je potrebno realizovati, kao i načine, korake za postizanje postavljenog cilja.

Odluke lokalnih vlasti utiču na svakodnevni život osoba sa invaliditetom. Te odluke se mogu odnositi na oblasti kao što su stanovanje, obrazovanje, njega. S obzirom da je to tako, važno je da vlasti uključe pitanje

invalidnosti u sve procese donošenja odluka. Drugim riječima: kako će se ova odluka odražavati na naše građane sa invaliditetom?

Ujedinjene nacije su jednoglasno usvojile "Sta-

ndardna pravila za izjednačavanje mogućnosti koje se pružaju osobama sa invaliditetom". Ovaj naziv može zvučati opširno, ali je dokument za koji su se zemlje članice UN obavezale da će ga primenjivati, veoma je važan i sveobuhvatan.

Skupština opštine Derventa imenovala Komisiju za izradu Nacrta plana akcije u

oblasti invalidnosti

Komisija potpisuje resurse i aktivnosti zajednice

Organizacije OOSI popisuju potrebe za servisima osoba sa različitim vrstama invaliditeta

Osnovana je Komisija koja planira i usmjerava rad

i sastavlja analize i prijedloge

Nacrt plana politike u oblasti invalidnosti je pripremljen

Plan je usvojen od strane Skupštine opštine Derventa

LPAI je uključen u Strategiju razvoja opštine Derventa

2010-2014. g.


Standardna pravila su izvrsan alat za stru-kturisanje politike u oblasti invalidnosti. Švedske organizacije osoba sa invaliditetom izumile su metodu poznatu kao Agenda 22, koja se tiče kreiranja planova za politiku u oblasti invalidnosti, a koja je bazirana na Standardnim pravilima.

Osnovne ideje su malobrojne: građanska prava su osnova ovog posla, ali kroz saradnju između orga-nizacija osoba sa invaliditetom i lokalnih vlasti možemo postići najbolje rezultate.

Ovaj material nazvan je "Agenda 22 - Lokalne vlasti - instrukcije za planiranje u oblasti invalidnosti". On donosi načine na koje vlast može da razvije plan politike u oblasti invalidnosti zajedno sa organiza-cijama osoba sa invaliditetom. Dokument uključuje predloge koji se odnosi na posao od ideje do plana. Agenda 22 sastoji se iz tri glavna dela:

• Karakteristike dobrog plana politike u

oblasti invalidnosti • Ravnopravni partneri • Od ideje do plana politike u oblasti

invalidnosti Jednakost mogućnosti - ljudsko pravo Ljudima sa invaliditetom potrebna je veća po-

drška zajednice i moraju je dobiti kako bi postigli iste životne uslove kao drugi građani. Ta podrška nikad se ne smije tretirati kao privilegija, to je lju-dsko pravo.

Za osobe sa invaliditetom svakodnevni život

može biti pun prepreka i malih ili velikih, a koje sprečavaju ljude da vode svoj vlastiti život. Ali stvari ne moraju biti takve. Postoje rešenja koja mogu da eliminišu mnoge nepotrebne prepreke. Standardna pravila za izjednačavanje mogućnosti koje se pružaju osobama sa invaliditetom UN usvojena su 1993. go-dine s tom svrhom da osiguraju da osobe sa inv-aliditetom imaju jednaka prava kao i drugi građani.

Kako bi se ova prava obezbjedila, potrebno je promišljeno, sistematsko planiranje. Lokalne vlasti su često odgovorne za različite oblasti koja utiču na sva-kodnevni život ljudi. Zato oni imaju posebnu od-govornost. Plan politike u oblasti invalidnosti potreban je zato da bi se sprovela Standardna pravila. Orga-nizacije osoba sa invaliditetom su neophodni partneri u procesu kreiranja planova politike u oblasti in-validnosti.

Standardna pravila UN - AGENDA 22 I - PREDUSLOVI ZA RAVNOPRAVNO

UČEŠĆE Pravilo 1 Podizanje svjesti Pravilo 2 Medicinska njega Pravilo 3 Rehabilitacija Pravilo 4 Servisi podrške II - CILjNA PODRUČJA ZA RAVNOPRAVNO

UČEŠĆE Pravilo 5 Pristupačnost Pravilo 6 Obrazovanje Pravilo 7 Zapošljavanje Pravilo 8 Očuvanje dohotka i socijalna sigurnost Pravilo 9 Porodični život i lični integritet Pravilo 10 Kultura Pravilo 11 Rekreacija i sport Pravilo 12 Religija III - MJERE ZA SPROVOĐENjE Pravilo 13 Informisanje i istraživanje Pravilo 14 Kreiranje politike i planiranje Pravilo 15 Zakonodavstvo Pravilo 16 Ekonomska politika Pravilo 17 Koordinacijarada Pravilo 18 Organizacije osoba sa invaliditetom Pravilo 19 Obuka osoblja Pravilo 20 Praćenje i procjena programa u oblasti

invalidnosti prilikom primjene Pravila od strane države Pravilo 21 Tehnička i ekonomska saradnja Pravilo 22 Međunarodna saradnja Pravilo 23 Socijalno stanovanje (izvan Agende-

22 SP UN, ali vrlo aktuelno) 22.7.2009.godine KOMISIJA LPAI DERVE-

NTA UTVRDILA PRIORITETE KOJI ĆE BITI UGRAĐENI U NACRT LOKALNOG AKCION-OG PLANA U OBLASTI INVALIDNOSTI OPŠ-TINE DERVENTA OD 2009-2014. godine

Pravilo 1 Podizanje svijesti Pravilo 2 Medicinska njega Pravilo 3 Rehabilitacija Pravilo 4 Servisi podrške Pravilo 5 Pristupačnost Pravilo 6 Obrazovanje Pravilo 7 Zapošljavanje Pravilo 10 Kultura


Pravilo 11 Rekreacija i sport Pravilo 18 Organizacije osoba sa invaliditetom OOSI opštine Derventa i ostali partneri u zaje-

dnici su dobili Nacrt LPAI kao alat za raspravu i procjenu vlastitih potreba i prioriteta radi planiranja razvoja za narednih pet godina. Kvalitetna rasprava je doprinijela kvalitetu ovog dokumenta, jer će zaje-dnički LPAI biti sveobuhvatniji i poslužiti svima za lakše projektovanje budžeta po godinama imple-mentacije.

Preduslovi Prva grupa pravila koja se tiče preduslova za

ravnopravno sudjelovannje, sastoji se od četiri pravila, počinje sa važnošću povećanja svjesti, Pravilo 1, svugdje u društvu o potrebama, pravima i sposobno-stima osoba sa invaliditetom. Mora također postojati dobra Medicinska njega, Pravilo 2, i dobra rehabi-litacija, Pravilo 3, koje se blagovremeno sprovode. Društvo mora biti sposobno da ponudu servise po-drške, Pravilo 4, i tehnička pomagala koja odgovaraju potrebama svakog pojedinca.

Ciljna područja Druga grupa pravila opisuje odgovornosti društva

u osam važnih ciljnih područja. Prvo dolazi pitanje pristupačnosti. Pravilo 5. Ako društvo treba da se zasniva na ravnopravnosti, ono također mora biti pristupačno za sve. Ovo se odnosi i na fizičku okolinu, i na raspoloživost informacija i komunikaciju među ljudima.

Sva djeca i omladina moraju, prema svojim mogućnostima dobiti jednako obrazovanje. Pravilo 6. Osobe sa invaliditetom moraju također imati mogu-ćnost zapošljavanja. Pravilo 7 pod istim uslovima kao svi ostali. Društvo također mora preuzeti na sebe da osigura osobama sa invaliditetom očuvanje dohotka i socijalnu sigurnost. Osobe sa invaliditetom moraju biti u mogućnosti uživati u kulturnim ljepotama, Pravilo 10, i kao primaoci i u aktivnoj ulozi. Isto važi za re-kreaciju i sport.

Sprovođenje Posljednja grupa sastoji se od deset veoma va-

žnih pravila. Kroz informacije i istraživanja. Važnost da društvo iskoristi znanje koje posje-

duju organizacije osoba sa invaliditetom, Pravilo 18, jeste osnovna nit Standardnih pravila. Pravilo 18 definiše ulogu koju OOSI mogu imati kao savjetnici u planiranju, sprovođenju i evaluiranju mjera koje se tiču

života OSI. Mora se obezbediti kontinuirana obuke osoblja, Pravilo 19 za sve kategorijame osoblja koje dolazi u dodir sa osobama sa invaliditetom, koje će ih upoznati sa potrebama, pravima i sposobnostima osoba sa invaliditetom. Mora postojati kontinurano praćenje i evaluacija programa, Pravilo 20, kako bi se namjere Standardnih pravila mogle postepeno ostvarivati. Pravilo 22.

Dobra pravna osnova za rješavanje problema osoba sa invaliditetom jeste međunarodnopravna regulativa koja postoji u ovoj oblasti. Međutim, ona nije dovoljna da odgovori potrebama osoba sa in-validitetom. Većina zemalja koje su potpisnice brojnih međunarodnih pravnih akata i ugovora preporučena pravna rješenja nisu ugradila u nacionalnu pravnu regulativu koja se odnosi na položaj i prava osoba sa invaliditetom.

Konvencija UN o pravima osoba sa invalidite-tom, te Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima koja je usvojena 1948. godine, predstavljaju pravne dokumente koji se posebno bave ljudskim pravima u kojima je definisan sadržaj ljudskih prava i sloboda za sve ljude bez diskriminacije po bilo kojem osnovu.

Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda s pripadajućim protokolima dire-ktno se primjenjuje u BiH i Republici Srpskoj i ima jaču pravnu snagu od svih važeći zakonskih propisa. Nastojanje da se u Republici Srpskoj uvedu najviši demokratski standardi u oblast poštovanja ljudskih prava dobilo je svoju punu potvrdu ugrađivanjem odredbi Evropske konvencije o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda s pripadajućim protokolima u pravni sistem Republike Srpske.

Konvencija UN o pravima djeteta, usvojena na Generalnoj Skupštini UN 1989. godine, koja je stu-pila na snagu 1991. godine, je prvi međunarodni dokument koji se posebno bavi pravima djece. Jedna od karakteristika ovog međunarodnog dokumenta je da spominje i djecu sa invaliditetom.

Članom 2. navedene konvencije izričito se de-finiše zabrana diskriminacije po osnovu invaliditeta.

Pakt o ekonomsko - socijalnim i kulturnim pravima kao međunarodno priznati dokument direktno ne spominje pružanje usluga osobama sa invaliditetom, ali analizom pojedinih odredbi pakta može se uočiti nekoliko značajnih pravnih formulacija koje mogu biti od važnosti za regulisanje institucio-nalne zaštite osoba sa invaliditetom. Odredbama Pakta definisano je pravo svakog pojedinca da u okviru svojih mogućnosti zarađuje sebi za život, da predu-zima korake radi zaštite ovoga prava na životni


standard koji zadovoljava potrebe svake osobe i nje-gove porodice.

Madridska deklaracija je usvojena na Madri-

dskom kongresu 2002. godine. Deklaracijom su istaknuta prava osoba sa invaliditetom kao puno-pravnih, integrisanih i nediskriminisanih građana sa ravnopravnim pristupom u svim oblastima društvenog života. Deklaracija sadrži prijedloge svim vlastima i na lokalnom i na državnom nivou, poslodavcima, orga-nizacijama invalida, prosvjetnim radnicima, rodi-teljima, medijima i drugima, da daju svoj doprinos procesu koji će pospješiti stvarno uspostavljanje jedna-kosti osoba sa invaliditetom. Madridskom dekla-racijom dati su prijedlozi kako djelovati na relevantne organe vlasti da razmotre trenutni okvir međunarodnih pravnih propisa i važećih zakona, te iste usklade, a sve u cilju unapređenja resursa i aktivnosti lokalnih nivoa kako bi preduzeli mjere na sagledavanju potreba i inte-grisanju osoba sa invaliditetom u oblast obrazovanja, zdravstvene i socijalne zaštite, zapošljavanja, prevoza i drugo. Madridskom deklaracijom predviđeno je uspo-stavljanje mreže institucionalne podrške osobama sa invaliditetom, zatim kontrolni mehanizmi prilagođeni svakoj zemlji posebno, koje će se starati za faktičku primjenu preporuka kroz različite vidove pomoći i za-štite osoba sa invaliditetom, kao i stvaranje prilika za što potpuniju integraciju u društvu.

Za razumijevanje postojećeg sistema i insti-

tucionalnih modela BiH društva prema osobama sa invaliditetom nužno je imati u vidu političko i državo uređenje Bosne i Hercegovine. Entiteti (Republika Srpska i Federacija Bosne i Hercegovine) su odgovorni za osnovne segmente društvene strukture koji realizuju politiku zemlje prema osobama sa invaliditetom.

UN-ova Komisija za ljudska prava u svojoj

rezoluciji 1993/29 od 5. marta 1993.godine proglasila 3.decembar kao Međunarodni dan: "s ciljem posti-zanja punog i jednakog uživanja ljudskih prava i sudjelovanja osoba s invaliditetom u društvu." Pitanje zaštite osoba sa invaliditetom1 Ustavom Republike Srpske reguliše se u kontekstu ljudskih prava utvrđenih Opštom deklaracijom o ljudskim pravima. Ustav Re-

1 Лица са инвалидитетом (у складу са Конвенцијом УН о

правима особа са инвалидитетом) укључујући особе са дуготрајним физичким, менталним, интелектуалним или сензорним оште-ћењима, које у интеракцији с различитим баријерама могу ометати његово пуно и дјелотворно учешће у заједнши равноправно с осталим члановима тог друштва.

publike Srpske temelji se na poštovanju ljudskog do-stojanstva, slobode i jednakosti, nacionalnoj ra-vnopravnosti, vladavini prava, socijalnoj pravdi kao i prava manjinskih grupa u skladu sa najvišim među-narodnim standardima priznatih prava i osnovnih sloboda.

Odgovornost za utvrđivanje i planiranje, te donošenje zakona koji propisuju pitanje zaštite osoba sa invaliditetom u nadležnosti je Narodne skupštine Republike Srpske.

Prava koja osoba sa invaliditetom mogu da ostvare propisana su zakonima i podzakonskim aktima u oblasti rada i zapošljavanja, socijalne i dječije za-štite, boračko-invalidske zaštite, penzijsko-invalidskog osiguranja, zdravstvene zaštite i drugim oblastima koje uređuju život svakog građanina u društvu u cjelini. Zakoni koji regulišu pitanja zaštite osoba sa inva-liditetom u Republici Srpskoj još uvijek nisu u potpu-nosti usklađeni sa međunarodnim standardima koji su usvojeni u navedenoj oblasti.

U Republici Srpskoj zakoni koji regulišu pitanje zaštite osoba sa invaliditetom su međusobno neu-sklađeni što ima za posljedicu da se isti problem drugačije tretira i da se stvaraju osnovi za nera-vnopravan status osoba sa invaliditetom.

Sistem i model zaštite vojnih invalida u značajnoj mjeri usmjeren je na obezbjeđivanje novčanih davanja i pomoći na način propisan Zakonom o pravima boraca, vojnih invalida i porodica poginulih boraca odbrambenog otadžbinskog rata Republike Srpske.

Potrebno je izvršiti harmonizaciju pozitivnih

zakonskih propisa koji regulišu oblasti i status osoba sa invaliditetom pri tome vodeći računa o primjeni međunarodnih standarda i Akcionog plana EU za osobe sa invaliditetom.

POLITIKA U OBLASTI INVALIDNOSTI U BOSNI I HERCEGOVINI S ciljem da se stvore uslovi za realizaciju,

praćenje i evaluaciju Dokumenta "Politika u oblasti invalidnosti u Bosni i Hercegovini", Ministarstvo civilnih poslova Bosne i Hercegovine objavilo, da je Vijeće ministara Bosne i Hercegovine na 46. sjednici, održanoj 8.5.2008. godine, razmotrilo i usvojilo Dokument "Politika u oblasti invalidnosti u Bosni i Hercegovini", i tekst objavilo u "Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" broj 76 od 22.9.2008.godine.


STRATEGIJA I AKCIONI PLANOVI ZA UNAPREĐENjE DRUŠTVENOG POLOŽAJA LICA SA INVALIDITETOM U REPUBLICI SRPSKOJ 2010-2015

Na osnovu Informacije o usvajanju Politike u

oblasti invalidnosti Vlada Republike Srpske (RS) je na 110 sjednici održanoj 06.02.2009. godine Zaključkom broj: 04/1-012-2-155/09 zadužila Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite PC da imenuje Radnu grupu za izradu Strategije za unapređenje društvenog položaja lica sa invaliditetom u Republici Srpskoj i akcionih planova za provođenje iste i da koordinira aktivnosti.

Ministar zdravlja i socijalne zaštite je Rješenjem broj: 11/05-012-103/09 od 24.03.2009. godine imen-ovao Radnu grupu za izradu Strategije i Akcionih planova za unapređenje društvenog položaja lica sa invaliditetom u sastavu od 24 člana. Dokument usvaja Narodna Skupština Republike Srpske.

U proces izrade Strategije i akcionih planova uključeni su bili kao konsultanti lica sa invaliditetom, predstavnici organizacija lica sa invaliditetom i stručnjaci iz različitih oblasti. Od 28-29.05.2009. u Banjaluci je održana Međunarodna konferencija na temu "Integrisanje invaliditeta u društvene procese". u okviru projekta "Podrška razvoju politike u oblasti invalidnosti u Bosni i Hercegovini" (POI) organizo-vana je u saradnji IBHI (Nezavisni biro za huma-nitarna pitanja) iz Sarajeva i Vlade Republike Srpske.

Dokument je upućen u dalju proceduru 10.7. 2009. godine nadležnom Ministarstvu zdravlja i socijalne zaštite koji bi trebao tekst pripre-miti za usvajanje u Narodnoj skupštini Republike Srpske.

Skupština opštine Derventa je na svojoj 2.sjednici

od 23.12.2008.g. imenovala Komisiju LPAI koja je radila na izradi Nacrta LPAI-a za opštinu Derventa 2010-2014.g., a sačinjavali su je slijedeći članovi:

IME i PREZIME STATUS

OSI FUNKCIJA u Komisiji

LPAI ORGANIZACIJA ili INSTITUCIJA

DRAGO Tadić, inv. penzioner

DA predsjedavajući Udruženje građana "Bios Plus"

Derventa

IGOR Žunić dipl.psiholog - član Opština Derventa

VLADAN Popović, dipl.defektolog

- član obrazovne ustanove (inkluzija)

SLOBODAN Prodić, dipl.pravnik

- član Dom zdravlja

BOGDAN Popović, inv. penzioner

DA član Odbor RVI BO Derventa

LjUBINKA Lazić, dip.soc.radnik

- član Centar za socijalni rad

DRAGAN Šain, nezaposlen

- član Klub specijalnih sportova "Duga"

Derventa

Partnersku podršku su pružili pojedinci i predstavnici institucija lokalne zajednice

IME i PREZIME FUNKCIJA INSTITUCIJA ili ORGANIZACIJA

SNjEŽANA Kovačević dip.ecc. -referent Opština Derventa - Odjeljenje za privredu i društvene

djelatnosti

SLAVICA Živković referent za

saradnju sa MZ Opština Derventa - Odjeljenje za opštu upravu

RADE Kujundžić sekretar OO Crvenog krsta Derventa

VESNA Šain prof. Radna grupa za soc-ekonomska pitanja opštine Derventa

SRETKO Kukrić direktor Centar za socijalni rad Derventa

Dr MIRKO Šaran direktor Dom zdravlja Derventa

ROSA Panić direktor Zavod za slijepe i slabovide "Budućnost"

BRANISLAV Vidić direktor Gimnazija sa tehničkim školama Derventa

MLADEN Stojčić dipl. pravnik OSCE Doboj - Odjeljenje za ljudska prava


II - UKLjUČIVANjE OBLASTI INVALI-DNOSTI U LOKALNE POLITIKE

Derventa je opština sa oko 42.000 stanovnika. Lokalna samouprava je organizovana u 24 mjesne zajednice i 56 naselja, multietničkog sastava stano-vništva. Prema nezvaničnim podacima od tog broja 10% stanovništva su osobe sa različitim invaliditetom (RVI, paraplegičari, distrofičari, amputirci, slijepi i slabovidi, gluvi i nagluvi, osobe sa smetnjama u razvoju, invalidi rada, civilne žrtve rata i dr.). Nema preciznih i pouzdanih podataka o osobama sa inva-liditetom, naročito o karakteru, vrstama i nivou oštećenja, a ne postoje ni ukupni statistički podaci o osobama sa invaliditetom (OSI) na entitetskom nivou. Tačan broj bi se utvrdio nakon popisa stanovništva i izrade jedinstvene baze podataka. Kada je u pitanju Opština Derventa ona ima dobar geostrateški položaj i poziciju subregionalnog centra sa zastupljenim priro-dnim, materijalnim i ljudskim resursima. Lokalna sa-mouprava ima:

- Strateški plan razvoja opštine Derventa - Usvojenu lokalnu strategiju za brigu o mladima - Definisanu mogućnost uključivanja zaint-

eresovanih strana u projekte JPP-a (javno-privatnog-partnerstva) u sklopu strateškog plana razvoja opštine Derventa, a prioritet je izgradnja novih resursa za pružanje socijalnih usluga

- Kontinuitet u rastu budžetskih sredstava lokalne uprave za socijalne potrebe

- Sve veća izloženost lokalne vlasti ocjeni i kontroli građana-korisnika usluga

Prema podacima iz Odjeljenja za privredu i dru-štvene djelatnosti Opštine Derventa registrovano je 65 NVO-a, različita udruženja građana.

Sektoralno se mogu podijeliti na udruženja/ organizacije:

a) za rješavanje problema osoba sa invaliditetom b) za humanitarna, socijalna i zdravstvena pitanja v) za ekologiju i zaštitu životne sredine g) za pitanja mladih d) za sport, kulturu i turizam đ) za razvoj u lokalnoj zajednici e) međunarodne organizacije nemaju kancelarije

u Derventi, ali su najbliža sjedišta u Doboju i to: OSCE, MDP i SDC,

Na teritoriji opštine Derventa, najveći je broj

udruženja koje rade u korist članstva kroz provođenje projekata ili akcija od šireg društvenog značaja.

Prioritetne grupe: - Osobe ovisne o tuđoj njezi i pomoći, - Djeca i omladina, - Žene, - Penzioneri, - Nacionalne manjine, - Povratnici i dr.

Prema vrstama invaliditeta/onesposobljenja, bez provedenog anketiranja stanje je:

Rb Vrsta onesposobljenja Kategorisani

u CSR Derventa Članovi

udruženja

1. Onesposobljenje vida 2 117 slijepi 2 42 slabovidi 0 75

2. Onesposobljenje sluha 1 72 gluvi 1 28 nagluvi 0 44

3.

Tjelesno onesposobljenje 4 77 paraplegija, kvadriplegija (tjelesna oštećenja) 1 56 distrofija 1 1 cerebralna i dječija paraliza 1 11 amputacije i dr. 1 8

4.

Psihičke smetnje (mentalno i nedovoljno razvijena lica):

49 49

laka mentalna smetnja umjerena smetnja teža mentalna smetnja teška mentalna smetnja

0 0 0 0 0 0 0 0


5. Višestruke smetnje (kombinovane) 49 49 6. Oštećenje glasa ili govora 10 10 7. Ostali u skladu sa MKB-10 (ICD-10) 8 8 8. RVI (1-10 kategorije) NEREVIDIRANO 0 915

Ukupan broj OSI prema vrstama onesposobljenja 125 1297

Broj korisnika tuđe njege: 362 + 8 u postupku Broj korisnika socijalne zaštite - novčana pomoć:

68 + 2 u postupku Broj djece i odraslih osoba smještenih u socijalne

ustanove: 22 + 1 u postupku Broj djece koji primaju uvećani dječiji dodatak

radi invaliditeta 98 Broj djece upućenih u ustanove radi osposo-

bljavanja za rad: 8 Broj osoba koja su osigurana preko Centra za

socijalni rad: 15 povremeno Broj osoba koja koriste prošireno pravo iz

socijalne zaštite: 2

UKUPNO 1782 GRAĐANA SU KORISNICI RAZLIČITIH VIDOVA PRAVA I NOVČANIH PRIMANjA IZ SOSIJALNE ZAŠTITE.

Partneri: Organizacije osoba sa invaliditetom, Skupština

opštine Derventa, Načelnik opštine sa resorima lokalne uprave, Savjeti mjesnih zajednica opštine Derventa, Centar za socijalni rad Derventa, Dom zdravlja Derventa, Centar za fizikalnu medicinu, Centar za mentalno zdravlje, Zavod za slijepe i slabovide "Bu-dućnost" Derventa, Biro za zapošljavanje Derventa, Poslovnica Fonda PIO Derventa, Poslovnica Fonda zdravstvenog osiguranja Derventa, Srednjoškolski ce-ntar Derventa, Osnovne škole, Dječije obdanište "Tr-ol" Derventa, JP "Derventski list", Privreda i uslužne djelatnosti, Prevoznici u javnom saobraćaju, Pošta, Telekom, BORS - Odbor RVI Derventa, Fond za pro-fesionalnu rehabilitaciju, osposobljavanje i zapošlja-vanje invalidnih lica Republike Srpske - Prijedor, ostale organizacije civilnog društva, uticajni pojedinci, mediji, fondovi i fondacije, i drugi.

III - PRIORITETNA PODRUČJA I PR-

OCES PLANIRANjA Osnov za popis potreba OSI i resursa u zajednici

bila su 22 Standardna pravila UN-a - Agenda 22, za izjednačavanje mogućnosti za osobe sa invaliditetom. U toku 2007.G. u okviru projekta SUTRA PLOD - ZA BOLjE SUTRA izrađena je ogledna elektronska baza

podataka za 60 OSI po kriterijima iz Agende 22. Na osnovu popisanih potreba osoba sa invaliditetom (OSI) koalicija je na osnovu ustanovljenih kriterija odredila slijedeće prioritete:

I - Standardno pravilo 1 - Podizanje svijesti Društvena svijest o osobama sa invaliditetom još

uvijek je nedovoljna. Postoji još uvijek nedostatak informacija o službama za podršku i zaštitu ljudskih prava u opštini Derventa. Postoji potreba za redovnim i objektivnim informisanjem od strane lokalne vlasti i medija o resursima za OSI. Sam pojam "socijalni" ili "društveni" se ne prihvata ispravno već se u svijesti građana i vlasti riječ socijalni shvata kao "siromaštvo", "socijalna ugroženost" i ne pristupa se racionalno već sa "sažaljenjem" što nije dobro!

Preporuke: "Podizanje svijesti o potrebama i pravima

OSI i njihovih porodica radi uključivanja u sve procese kreiranja politika i planiranja na lokalnom nivou."

Cilj: Senzibilizaciju društva da sistemskom i planskom edukacijom, informisanjem i uklanjenjem postojećih stereotipa i predrasuda, kao i arhitektonskih barijera obezbjede integraciju osoba sa invaliditetom u lokalnu zajednicu i šire.

Rješenja: a) Potrebno je da lokalna vlast u saradnji sa OOSI

i drugim akterima u zajednici u partnerstvu izradi mjere i plan podizanja nivoa svijesti građana na viši nivo.

b) Potrebno je da lokalna vlast izradi mjere i uključi u obuke različite kategorije osoblja (javne institucije: Opština, MUP, pošte i dr.),

c) redovno vršiti edukacije po školama radi podizanja svijesti o osobama sa invaliditetom (djeca-predškolsko, osnovno i srednjoškolsko obrazovanje) radi uklanjanja predrasuda i prihvatanja različitosti,

d) formiranje grupa za podršku - podizanje svijesti OSI, individualno,

e) veće uključivanje medija za promociju prava OSI iz međunarodnih dokumenata i pozitivnih po-stojećih propisa.


Koraci: 1. Provesti obuke za različite kategorije osoblja

(javne institucije: Opština, MUP, SUD i drugi) radi uklanjanja predrasuda i lakšeg komuniciranja.

2. Distribucija materijala na "Brajevom pismu" za zvanične sastanke i važnije dokumente koji se odnose na statusna prava osoba oštećenog vida.

3. Obučiti tumače gestovnog govora koji će omogućiti učešće na sastancima osoba oštećenog sluha, a isti će biti registrovani kao ovlašteni sudski tumači.

4. Redovno vršiti obuke po školama radi podi-zanja svijesti o osobama sa invaliditetom (djeca, pre-dškolsko i osnovno obrazovanje) i uklanjanje pre-drasuda

5. Edukacije/treninzi za učitelje, nastavnike i profesore u redovnim školama u opštini Derventa sa ciljem podizanja svijesti stručnih kadrova o osoba-ma/djeci sa različitim invaliditetom i njihovim po-trebama i mogućnostima.

6. Formiranje grupa za podršku - podizanje svijesti OSI, ili individualno/pojedinačno.

7. Veće uključivanje medija za promociju prava OSI iz međunarodnih dokumenata i pozitivnih do-maćih propisa, organizovanje emisija na radiju, po-drška za gestovnog tumača u TV emisijama (privatni, entitetski i državni elektronski mediji).

8. Seminari za OSI i članove njihove porodice, volontere i personalne asistente.

9. Izrada zajedničke internet stranice za OSI u Derventi.

10. Edukacija novinara, dopisnika, edukacija PR za predstavljanje OSI u medijima,

Partneri: Skupština opštine Derventa, Načelnik opštine Derventa sa resornim odjeljenjima, Vlada RS sa resornim ministarstvima, Fond zdravstvenog osi-guranja Republike Srpske, Poslovnica Fonda zdra-vstvenog osiguranja Derventa, Fond PiO Repubike Srpske, Poslovnica PIO Derventa, Zavod za zapo-šljavanje Republike Srpske, Biro za zapošljavanje Derventa, Zavod za slijepe i slabovide "Budućnost" Derventa, Centar za socijalni rad Derventa, Dom zd-ravlja Derventa, Dječije obdanište "Trol" Derventa, Organizacije/udruženja osoba sa invaliditetom i ostale organizacje civilnog društva, lokalne javne ustanove kulture, obrazovanja i sporta, lokalne firme i uslužne djelatnosti, "Derventski list" i dopisnici raznih medija iz Dervente.

Nosilac aktivnosti: Opština Derventa, lokalne OOSI, dostupni mediji, ustanove i firme, odbornici,

narodni poslanici, građani (intelektualci, ktitori, filantropi i dr.)

Vrijeme: od 2010. do 2014.godine Sredstva: budžet Opštine Derventa, budžeti

OOSI, sredstva donatora/sponzora. Aneks broj 1). II - Standardno pravilo 2 - Medicinska njega Preporuke: "Država treba obezbjediti da osobe sa in-

validitetom dobiju efikasnu medicinsku njegu" Cilj: Izgrađivati i stavljati u funkciju instra-

strukturu kao i nove medicinske trendove za pružanje usluga osobama sa invaliditetom na profesionalan način.

Rješenja: a) Formirati bazu podataka kojom će se planirati i

vršiti medicinske usluge prema individualnim po-trebama građana sa invaliditetom;

b) Potrebno je edukovati osoblje Doma zdravlja, a posebno novog pristupa preko porodične medicine da bi zajedno sa ostalim službama obu-hvatili građane sa različitim vrstama invali-diteta.

v) Finansiranje zdravstvenog osiguranja oso-bama sa invaliditetom u stanju socijalne potrebe, u vrijeme školovanja ili nezaposlenosti i dr.

g) Izgraditi kapacitete za pružanje usluga poro-dične medicine na ruralnom području, ali i na urbanom u okviru područja mjesnih zajednica koje imaju više od 2000 građana kao potencijalnih korisnika;

d) Opremanje medicinskom opremom i vozilima za pružanje kvalitetnih usluga.

Koraci: 1. Na osnovu podatka iz lokalnih OOSI pe-

rmanentno dopunjavati bazu podataka kojom će se pla-nirati i vršiti medicinske usluge građanima sa in-validitetom.

2. Provesti edukaciju osoblja Doma zdravlja Derventa iz oblasti invalidnosti i ljudskih prava osoba sa invaliditetom, i uskladiti sa medicinskom praksom.

3. Obezbjediti zdravstveno osiguranje OSI preko Centra za socijalni rad u stanju socijalne potrebe, školovanja ili nezaposlenosti.

4. Obezbjediti da jedan broj OSI obezbjedi usluge bez plaćanja participacije.

5. Obezbjediti adekvatan prilagođen stručan transfer osoba sa invaliditetom od kuće do Doma zdravlja ili druge medicinske ustanove.

Partneri: Vlada RS, Ministarstvo zdravlja i so-cijalne zaštite, Fond zdravstvenog osiguranja Repu-blike Srpske, Opština Derventa, Dom zdravlja De-


rventa, Centar za socijalni rad Derventa, Poslovnica Fonda zdravstvenog osiguranja Derventa. Centri za fizikalnu medicinu i banjsko liječenje.

Nosilac aktivnosti: Vlada Republike Srpske, Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite, Fond zdra-vstvenog osiguranja Republike Srpske, Regionalna bolnica u Doboju, Klinički centar u Banjaluci, Opština Derventa, Dom zdravlja Derventa.

Vrijeme: od 2010. do 2014.godine Sredstva: budžet Opštine Derventa, Fond zdra-

vstvenog osiguranja Republike Srpske, sredstva donatora/sponzora i građana sa invaliditetom.

III - Standardno pravilo 3 – Rehabilitacija Preporuke: "Država treba obezbjediti usluge rehabilita-

cije osobama sa invaliditetom kako bi dostigle i održavale vlastiti optimalii nivo samostalnosti i fuikcionisanja".

1. Država treba takođe da razvije nacionalne

programe rehabilitacije za sve grupe osoba s inva-liditetom. Takvi programi treba da budu zasnovani na stvarnim i individualnim potrebama osoba s invali-ditetom i na principima punog učešća i ravnopravnosti.

2. Takvi programi treba da obuhvataju širok spektar aktivnosti, kao što su osposobljavanje za osnovne radnje, kako bi se poboljšala ili nadoknadila oštećena funkcija, zatim savetovanje osoba sa inva-liditetom i njihovih porodica, razvoj oslanjanja na so-pstvene snage, i povremene usluge kao što su utvrđivanje stanja i usmjeravanje.

3. Svim osobama s invaliditetom, uključujući i osobe sa teškim i/ili višestrukim invaliditetom kojima je rehabilitacija neophodna, ona treba da bude dostupna.

4. Osobama s invaliditetom i njihovim poro-dicama treba da bude omogućeno učešće u konci-piranju i organizaciji rehabilitacionih usluga koje su njima namenjene.

5. Sve rehabilitacione usluge treba da budu dostupne u lokalnoj zajednici u kojoj osoba s inva-liditetom živi. Međutim, u nekim slučajevima, da bi se postigao određeni cilj u osposobljavanju, prema potrebi mogu se organizovati specijalni vremenski ograničeni kursevi rehabilitacije internatskog tipa.

6. Osobe s invaliditetom i njihove porodice treba podsticati da se uključe u programe za rehabilitaciju, na primer kao obučeni nastavnici, instruktori ili savjetnici.

7. Država treba da koristi stručna mišljenja organizacija osoba s invaliditetom prilikom formu-lisanja ili procjene programa rehabilitacije.

Rješenja: a) Permanentno dopunjavati bazu podataka

kojom će se vršiti odabir korisnika; b) Potrebno je edukovati osoblje CBR-a i CMZ-

e, o uvođenju oblasti invalidnosti i novi pristup osobama sa invaliditetom u lokalnoj zajednici.

v) Planirati i proširivati usluge CBR - Centra za baznu rehabilitaciju u okviru usluga Doma zdravlja Derventa;

g) Povećati kadrovske potencijale i druge ka-pacitete za razvoj Centra za mentalno zdravlje u okviru usluga Doma zdravlja Derventa, kao odgovor na različite vrste psihofizičkih smetnji i smetnji u razvoju a posebno djece i omladine;

d) Obezbjediti rehabilitacione aktivnosti iz oblasti specijalne edukacije i rehabilitacije

đ) Povećati kapacitete za pružanje usluga re-habilitacije na urbanom, ali i na ruralnom području, za OSI uz pomoć članova porodice i volontera.

e) Opremanje savremenom tehničkom opremom i vozilima za prilagođen prevoz.

Koraci: 1. Evidentirati individualne potrebe OSI u

jedinstvenu bazu podataka. 2. Provesti edukaciju osoblja CBR-a iz oblasti

invalidnosti i ljudskih prava OSI. 3. Izraditi listu prioriteta za rehabilitaciju na

osnovu prijedloga lokalnih OOSI. 4. Obezbjediti da jedan broj OSI obezbjedi

usluge bez plaćanja participacije. 5. Organizovati redovne rehabilitacije, oku-

pacionu terapiju ili rekreaciju za OSI. 6. Pokrenuti specifične rehabilitacionih aktivnosti

iz oblasti defektologije u okviru kapaciteta Zavoda za slijepe i slabovide "Budućnost" Derventa,

7. Obučiti članove porodice OSI i volontere za pružanje "personalne asistencije".

8. Obezbjediti adekvatan prilagođen stručan transfer korisnika od kuće i nazad.

Partneri: Vlada Republike Srpske, Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite, Fond zdravstvenog osi-guranja Republike Srpske, Poslovnica Fonda zdrav-stvenog osiguranja Derventa, Opština Derventa, Dom zdravlja Derventa, Centar za baznu rehabilitaciju De-rventa, Centar za mentalno zdravlje Derventa, Firme za nabavku i popravku ortopedskih pomagala, Centri za fizikalnu medicinu i banjsko liječenje.


Nosilac aktivnosti: Vlada Republike Srpske, Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite, Fond zdra-vstvenog osiguranja Republike Srpske, Centar za fizikalnu rehabilitaciju "Dr Miroslav Zotović" Trapisti, Opština Derventa, Dom zdravlja Derventa, Centar za baznu rehabilitaciju Derventa, Centar za mentalno zdravlje Derventa.

Vrijeme: od 2010. do 2014.godine Sredstva: budžet Opštine Derventa, Fond zdra-

vstvenog osiguranja Republike Srpske, sredstva donatora/sponzora i građana sa invaliditetom.

IV - Standardno pravilo 4 - Servisi podrške

Preporuke: "Država treba da obezbjedi razvoj i sna-

bdevanje službi za podršku, uključujući pomagala za osobe s invaliditetom, kako bi im pomogle da povećaju iivo svoje nezavisnosti u svakodnevnom životu i ostvare svoja prava"

1. Država treba da, kao važne mjere za pružanje jednakih mogućnosti, omogući obezbjeđenje pomagala i opreme, lične pomoći i usluga tumača, u zavisnosti od potreba osoba s invaliditetom.

2. Država treba da podrži razvoj, proizvodnju, distribuciju i servisiranje ortopedskih pomagala i opreme, kao i širenje znanja o njima.

3. Da bi se to postiglo, treba koristiti opšte raspoloživa tehnička znanja. Važno je st-mulisati razvoj i proizvodnju jednostavnih i jeftinih pomagala, služeći se kad god je to moguće lokalnim materijalima i pogonima za proizvodnju. I same osobe sa invalidi-tetom mogle bi biti uključene u proizvodnju takvih pomagala.

4. Država treba da prizna da svim osobama s invaliditetom kojima su pomagala potrebna, takva pomagala treba da budu dostupna i finansijski pri-stupačna. To znači da ortopedska pomagala i opremu treba obezbjediti besplatno, ili po tako niskim cjenama po kojima bi OSI ili njihove porodice mogli da ih kupe.

5. U sklopu programa rehabilitacije za obe-zbeđenje pomagala i opreme, država bi trebala da razmotri posebne zahtjeve kada su u pitanju devojčice i dečaci sa invaliditetom, u pogledu dizajna, trajnosti i prilagođenosti pomagala i opreme starosnom uzrastu te djece.

6. Država bi trebala da podrži razvoj i obe-zbjeđenje programa lične pomoći i usluga tumačenja, naročito za osobe sa teškim i/ili višestrukim ošte-ćenjima. Takvi programi bi doprinosili porastu nivoa

učešća osoba s invaliditetom u svakodnevnom životu u kući, na poslu, u školi i u slobodno vrijeme.

7 . Programi lične pomoći trebali bi da budu tako osmišljen da osobe s invaliditetom, korisnici tih programa, imaju odlučujući uticaj na način na koji će se programi provoditi.

Zbog velikog broja korisnika kojima je potrebna usluga službe podrške i skromnih materijalnih mogu-ćnosti, organizacija života tih osoba usmjerena je na zadovoljavanje osnovnih potreba, higijenu, čuvanje i njegu, dok se okupacija, radni i kreativni angažmani svode na skromne pojedinačne aktivnosti. Postoje profesionalne ustanove socijalne zaštite samo u poje-dinim gradovima u Republici Srpskoj i BiH. U Derventi su nedovoljno razvijene mješovite servisne usluge. Osobe sa invaliditetom su prilično ma-rginalizovane u sistemu socijalne zaštite, jer ne postoji plansko organizovanje i podrška razvoju kapaciteta mješovitih usluga. Nisu obezbijeđene službe podrške kako bi se povećao nivo samostalnosti u svakodne-vnom životu (personalna asistencija, služba prevo-dilaca za gestovni jezik i slično). Ne postoji prilagođen prevoz za osobe sa invaliditetom (autobus, taksi), te je isti moguć onima koji imaju prilagođen vlastiti auto-mobil ili u okviru udruženja koje ima vlastito prila-gođeno vozilo. Nije prisutan model deinstituciona-lizacije socijalne zaštite.

Cilj: Obezbijediti socijalne, zdravstvene i druge usluge OSI u skladu sa njihovim realnim potrebama, u skladu sa međunarodnim standardima i akcionim planovima.

Rješenja: a) Izgraditi gerijatrijski centar kao odgovor na

potrebe građana starije životne dobi sa ili bez invali-diteta, jer je i sama starost i iznemoglost posebna po-treba;

b) Osnovati Centre za dnevni boravak osoba različitih vrsta invaliditeta;

v) Formirati Servis za personalnu asistenciju - potrebno je provesti kvalitetnu obuku volontera ili zainteresovanih u lokalnoj zajednici (nezaposleni i drugo);

g) Potrebno je finansijski podržati i time ojačati rad Lokalnog volonterskog servisa za podršku oso-bama sa invaliditetom koje imaju potrebu za uslugama volontera u kućnim poslovima, prevozu, učenju, higijena i rekreacija;

d) Planirati fin. nadoknadu za usluge personalne asistencije u budžetu opštine, a realizovati istu preko "servisa podrške" uz nadzor Centra za socijalni rad;


đ) Prikupiti podatke o broju djece i odraslih osoba sa invaliditetom koja imaju potrebu za prila-gođenim prevozom do škole, dnevnog ili gerijatrijskog centra;

e) Formirati "servis podrške" za gluve osobe - obučiti prevodioce znakovnog jezika i formirati bazu ovlaštenih sudskih tumača gestovnog govora;

ž) Formirati biblioteku za slijepe osobe na "Bra-jevom pismu", koja će biti tehnički opremljena sav-remenim tiflotehničkim pomagalima (audio i ko-mpjuteri).

Koraci: 1. Obezbjediti finansiranje za izgradnju Gerija-

trijskog centra u okviru Doma zdravlja Derventa, jer ima slobodnog prostora koji je pogodan za adaptiranje i ima dobru komunikaciju sa ostalim službama medicinske zaštite i rehabilitacije.

2. Obezbjediti finansiranje proširenih prava os-oba sa invaliditetom prema individualnim potrebama i procjeni stručne komisije Centra za socijalni rad;

3. Obezbjediti finansiranje izgradnje Dnevnih centara kao odgovor na individualne potrebe osoba sa različitim vrstama invaliditeta uz adekvatan prevoz i ishranu;

4. Uspostaviti Servis personalnih asistenata, provesti stručnu obuku volontera ili zainteresovanih iz reda obrazovanih i nezaposlenih no socijalnom mo-delu.

5. Obučiti prevodioce znakovnog jezika ili gestovnog govora za podršku osobama oštećenog sluha, te iste evidentirati kao ovlaštene sudske tumače.

6. Potrebno je finansijski podržati i time ojačati rad Lokalnog volonterskog servisa za podršku osobama sa invaliditetom koje imaju po-trebu za uslugama u kući (nabavka hrane, hranjenje, održavanje lične higijene, učenje, rekreacija).

7. Evidentirati djecu i odrasle osobe sa invali-ditetom koji imaju potrebu za prilagođenim prevozom od kuće do škole, kulturnih priredbi ili na rekreaciju.

8. Planirati u budžetu Opštine Derventa nado-knadu za usluge personalne asistencije i prevoz osoba sa invaliditetom radi školovanja ili liječenja,

9. Provesti obuku za "samostalan život", obuku za "Brajevo pismo" i znakovni jezik.

10. Organizovati servis za podršku pri zapo-šljavanju, internet berza, pravno savjetovalište, ra-zvojno savjetovalište za izbor ideje i pisanje biznis plana.

11. Organizovati servis za popravak ortopedskih pomagala i edukaciju korisnika.

12. Organizovati 4 (četiri) okrugla stola i putem video zapisa prenositi pozitivna iskustva iz Banjaluke i zemalja u regionu

13. Osnovati Fond za finansijsku podršku (uklju-čivanje OSI), uz podršku lokalnog budžeta, lokalnih firmi, donatore, sponzora i građana.

Parnteri: Vlada Republike Srpske, Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite, Fond zdravstvenog osiguranja Republike Srpske, Opština Derventa, Dom zdravlja Derventa, Firme za nabavku i popravku ortopedskih pomagala, Centar za baznu rehabilitaciju (CBR) Derventa.

Nosioci aktivnosti: Ministarstvo zdravlja i so-cijalne zaštite, Opština Derventa, Dom zdravlja Derve-nta, lokalne organizacije/udruženja osoba sa invali-ditetom,

Vrijeme: od 2010. do 2014.G. Sredstva: budžet Opštine Derventa, sredstva

Lutrije Republike Srpske, budžeti udruženja osoba sa invaliditetom, sredstva donatora/sponzora.

V - Standardno pravilo 5 - Pristupačnost

Pristupačnost izgrađenoj okolini, informacijama i transportu je nedovoljna a to je uslov primjene svih novih pristupa koji zagovaraju uključivanje. To je ključna oblast u stvaranju uslova za jednako učešće osoba sa invaliditetom u svim sferama života.

Iako je učinjeno mnogo zadnjih godina nije dovoljno za samostalan život OSI. Još uvijek nije potpuno pristupačna niti jedna osnovna i srednja škola kao ni Odjeljenje učiteljskog fakulteta.

Nepristupačan transport može povećati socijalnu ekskluziju kroz limitirajući pristup ključnim servisima kao što su obrazovne, socijalne i zdravstvene ustanove, cjeloživotno učenje, kultura, sport i rekreacija. Info-rmacije nisu dostupne za slijepe osobe (Brajevo pi-smo).

U toku su rekonstrukcije objekata kulture koji će biti prilagođeni, što se očekuje i od rekonstrukcije objekata obrazovanja.

Dom zdravljaje pristupačan, i omogućen je horizontalni i vertikalni trasfer (lift).

U Derventi postoje jedne lokalne sedmične no-vine u kojima ne postoje rubrike posvećene osobama sa invaliditetom, ali redovno objavljuju priloge o ak-tivnostima iz udruženja. Isto se odnosi i na regionalne novine koje izlaze dva puta mjesečno. U Derventi ne postoji niti jedan lokalni elektronski medij (Radio ili TV), ali postoji mreža njihovih saradnika koji najčešće nisu stručnjaci.


Cilj: Obezbjediti pristup osobama sa in-validitetom njihovom životnom okruženju, sredstvima javnog prevoza, institucijama, uslugama, sistemima komunikacije i informacijama planskim i osmišljenim uklanjanjem barijera i izgradnjom pristupačnih objekata i usluga.

Rješenja: Plansko i osmišljeno uklanjanje barijera i izgr-

adnja pristupačnih objekata i usluga u skladu sa potrebama OSI (univerzalni dizajn).

a) Izraditi inventuru arhitektonskih barijera i medija, sa analizom i rješenjima,

b) Izraditi plan akcije u lokalnoj zajednici za uklanjanje arhitektonskih barijera u okruženju i u objektima radi adekvatnog stanovanja osoba sa invaliditetom u okviru strateških ciljeva iz Strategije razvoja opštine Derventa 2010-2015. godine)

v) Planski provoditi rekonstrukciju i prilago-đavanje pješačkih staza i trotoara,

g) Riješiti pristup komunikacijama i informa-cijama za sve vrste OSI u lokalnoj zajednici, obezbije-diti sredstva za obuku prevodilaca gestovnog govora,

d) Medijsko informisanje gluvih i nagluvih lica putem TV emisije sa prevodom,

e) Kontrola procesa projektovanja i izgradnje, već od samog početka procesa,

ž) Konsultovati se sa organizacijama osoba sa invaliditetom prilikom razrade standarda i normi pristupačnosti od izgradnje do označavanja.

Koraci: 1. Javno zagovaranje za uvođenje pristupačnog

prevoza za osobe sa invaliditetom u okviru lokalnih firmi koje vrše javni prevoz, taksi službe i lokalnih udruženja koja imaju adekvatno opremljena i regi-strovana vozila.

2. Izrada plana akcije u lokalnoj zajednici za uklanjanje arhitektonskih, informativnih i komunika-cijskih barijera u okruženju i u objektima radi adekva-tnog stanovanja osoba sa invaliditetom u okviru raz-voja opštine Derventa 2010.-2015.)- Planom obezbije-diti prilagođavanje škola za potrebe obrazovanja osoba sa invaliditetom.

3. Planom obezbijediti zvučnu signalizaciju radi bezbjednog kretanja slijepih osoba i taktilne staze za slijepe na trotoarima, ulazima i sl,

4. Gzvšiti obuku slijepih osoba za kretanje sa bijelim štapom (trotoari-ivičnjaci), te rad na računaru sa govornim softverom.

5. Planom riješiti pristup komunikacijama i inf-ormacijama za sve osobe sa invaliditetom u lokalnoj zajednici ("Brajevo pismo" i znakovni jezik),

6. Obezbjediti medijsko informisanje gluvih i nagluvih lica putem posebne TV emisije (kontaktirati medijske kuće preko dopisnika iz Dervente).

7. Planirati veću kontrolu procesa projektovanja i izgradnje, već od samog početka procesa uvažavajući pozitivne propise, (npr. "Pravilnik o uslovima za pla-niranje i projektovanje građevina za nesmetano kre-tanje djece i osoba sa umanjenim tjelesnim spo-sobnostima", "Službeni glasnik Republike Srpske", broj 2/Zod 18.01.2003.godine).

8. Periodično se konsultovati sa organiza-cijama osoba sa invaliditetom prilikom razrade standarda i normi pristupačnosti prije donošenja odluke od strane vlasti, (npr. u vezi parkiranja i sl. na osnovu "Pra-vilnika o načinu obilježavanja vozila kojim upravlja lice sa oštećenim ekstremitetima ("Službeni glasnik Republike Srpske broj 21/07")

9. Izraditi uputstvo za minimum pristupačnosti kada se dodjeljuju sredstva zajednicama etažnih vla-snika, uslužnih radnji i drugih investitora (staze na prilazu, kose rampe na ulazu, dizajn rukohvata, obilježavanje, oznake na "Brajevom pismu", taktilne trake na podlozi i dr.).

Partneri: Opština Derventa i resorna odjeljenja, Komunalna policija, rukovodstvo osnovnih i srednjih škola opštine Derventa, direktor Dječijeg obdaništa "Trol" Derventa, projektanti, urbanisti i građevinari.

Nosioci: Opština Derventa, Odjeljenje za urba-nizam i prostorno uređenje, Odjeljenje za stambeno komunalne poslove, direktor Dječijeg obdaništa "Trol" Derventa, organizacije/udruženja osoba sa invalidite-tom.

Vrijeme: od 2010. do 2014.g. Sredstva: budžet opštine Derventa, Vlada RS,

Ministarstvo obrazovanja i kulture (ulaganje u objekte obrazovanja i kulture), projekti, privatne firme i vlasnici uslužnih radnji (trgovina, ugostiteljstvo i dr.) i donatorska sredstva.

VI - Standardno pravilo 6 – Obrazovanje Proces obrazovanja ne uključuje grupe roditelja,

a i same organizacije OSI nisu dovoljno uključene. Ne zna se tačan broj djece za obrazovanje jer nisu sva evidentirana. Osim Centra za mentalno zdravlje ne postoji adekvatno savjetovalište pa djeca koja žive na ruralnom području ostaju uskraćena za blagovremenu pripremu za obrazovni proces. Za djecu sa invalidite-tom predškolskog uzrasta su djelimično obezbijeđene neophodne pretpostavke za predškolsko organizovano obrazovanje u dječijem vrtiću. Nema tačnih podataka o


broju osoba sa invaliditetom koja su neobrazovana ili sa niskim stepenom obrazovanja.

Cilj: Obezbijediti uslove za puno i aktivno učestvovanje djece i odraslih osoba sa invaliditetom u svim oblastima društvenog života na ravnopravnoj osnovi kroz razvoj i primjenu politike pružanja jednakih mogućnosti. Podići svijest učitelja, nasta-vnika i profesora o djeci sa invaliditetom/ psih-ofizičkim i čulnim smetnjama radi njihovog uklju-čivanja i obezbijediti inkluziju za sve vrste osoba sa invaliditetom u obrazovanje radi povećanja broja djece sa psihofizičkim i senzornim (čulnim) smetnjama u redovne škole.

Rješenja: a) Izraditi lokalni plan za inkluzivno obrazovanje

djece i odraslih osoba sa psihofizičkim i senzornim (čulnim) smetnjama (formalno i neformalno obrazo-vanje).

b) Planirati da se obezbijedi pristupačnost u gradskim i seoskim osnovnim školama i Srednjo-školskom centru, Zavodu za slijepe i slabovide "Bu-dućnost" Derventa, sa svim elementima pristupačnosti za različitu vrstu invaliditeta (prilagoditi učila za školovanje djece u inkluzivnom obrazovanju i nabaviti tiflotehnička pomagala koja se ne mogu nabaviti preko Fonda zdravstvene zaštite).

v) planirati da se obezbijedi pristupačnost na urbanom i ruralnom području u osnovnim i srednjim školama, za sve OSI po procjeni stručne komisije,

g) Napraviti jedinstvenu bazu podataka o broju neobrazovanih ili obrazovanih na niskom nivou.

Izraditi anketni list za anketiranje osoba sa

invaliditetom i njihovih porodica u cilju identifikacije problema i motivacije korisnika edukacija.

Koraci: 1. Dizajnirati upitnik za anketiranje osoba sa

invaliditetom i njihovih porodica radi procjene motiva-cije i potreba za obrazovanje osoba sa invaliditetom.

2. Napraviti jedinstvenu bazu podataka o broju neobrazovanih ili obrazovanih na niskom nivou,

3. Preko štampanih brošura edukovati porodice djece sa psihofizičkim i senzornim (čulnim) sme-tnjama,

4. Obezbjediti provođenje svih obaveznih vanna-stavnih aktivnosti predviđenih nastavnim planovima i programima za djecu sa psihofizičkim smetnjama u razvoju

5. Obezbijediti personalnu asistenciju i pomoć u učenju učenika sa invaliditetom,

6. Poboljšati saradnju između roditelja djece sa psihofizičkim i senzornim smetnjama i obrazovnih ustanova u toku realizacije prilagođenih programa in-kluzivne nastave (od procesa planiranja do provo-đenja),

7. Edukacije/treninzi za učitelje, nastavnike i profesore u redovnim školama o potrebama i mo-gućnostima osoba sa invaliditetom,

8. Organizovati i usavršavati nastavu za osnovno i srednje obrazovanje slijepih i slabovidih u Zavodu za slijepe i slabovide "Budućnost" Derventa,

9. Uticati na institucije da se izbaci termin "specijalno odjeljenje" i "posebne potrebe" jer nisu u skladu sa Konvencijom UN-a o pravima osoba sa invaliditetom.

Partneri: Vlada Republike Srpske, Ministarstvo obra-

zovanja i kulture, Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite, Opština Derventa, Zavod za slijepe i slabovide "Budućnost" Derventa.

Nosioci: Prosvjetno pedagoški zavod Republike Srpske, prosvjetno-pedagoška inspekcija, Centar za socijalni rad Derventa, Zavod za slijepe i slabovide "Budućnost" Derventa, Gimnazija sa tehničkim šk-olama, Stručna škola za radnička zanimanja, osnovne škole "Nikola Tesla", "19. april" u Derventi, "Todor Dokić" Kalenderovci i "Đorđo Panzalović" Osinja, i dr.

Vrijeme: od 2010. do 2014.G. Sredstva: budžet opštine Derventa, Vlada

Republike Srpske, Ministarstvo obrazovanja i kulture, Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite, budžeti osno-vnih i srednjih škola opštine Derventa i donatorska sredstva.

VII - Standardno pavilo 7 - Zapošljavanje Preporuke: "Država treba prihvatiti princip po kojem

osobe sa invaliditetom trebaju biti os-posobljene da ostvaruju svoja ljudska prava, posebno na polju zapošljavanja. Moraju im biti pružene jednake moguđnosti za produktivno i unosno zapošljavanje na tržištu rada kako u ruraliim tako i u urbanim područjima".

1. Istraživanje o broju nezaposlenih OSI na osnovu podataka nadležnih službi i berzi rada, te lične posjete i popunjavanja upitnika, ili samonicijative OSI.

2. Promocija pozitivnih primjera zaposlenih OSI.


3. Plan edukacije za kreativni rad i samo-zapošljavanje u kući, radnom centru ili zaštitnoj radionici.

4. Plan zapošljavanja OSI - plan otvaranja so-cijalnog preduzeća za zapošljavanje osoba sa invali-ditetom u većinskom vlasništvu (<50%).

5. Institucionalna i finansijska podrška Fonda za profesionalnu rehabilitaciju, osposobljavanje i zapošljavanje OSI u PC, i podsticaj Opštine Derventa.

Cilj: Primjenjivanje zakona o profesionalnoj rehabilitaciji, osposobljavanju i zapošljavanju osoba sa invaliditetom i stvaranje uslova za prilagođavanje tržištu rada kroz edukaciju, treninge i profesionalno osposobljavanje, kao i prilagođavanje tržišta rada osobama sa invaliditetom uz podršku lokalne zajednice

Rješenja: Izraditi, primjenjivati i pratiti realiza-ciju plana zapošljavanja osoba sa invaliditetom te zapošljavati osobe sa invaliditetom primjenom Zakona o profesionalnoj rehabilitaciji, osposobljavanju i zapošljavanju invalida uz podršku lokalne zajednice

a) Izraditi kvalitetne programe prekvalifika-cije/dokvalifikacije osoba sa invaliditetom koje nisu imale redovno obrazovanje,

b) izraditi bazu podataka o stručnosti osoba sa invaliditetom i istu promovisati kod Biroa za zapo-šljavanje, Privrednoj komori i udruženjima privre-dnika,

g) informisati OSI o uslovima za samozapošlja-vanje ili zapošljavanje u skladu sa pozitivnim pro-pisima Republike Srpske i BiH

d) informisati poslodavce o podsticajima preko Fonda za profesionalnu rehabilitaciju, osposobljavanje i zapošljavanje OSI u Republici Srpskoj,

đ) Izraditi lokalni akcioni plan zapošljavanja uz podsticaj lokalne zajednice.

e) Izraditi internet stranicu za prezentaciju kapaciteta OSI i umrežiti u berze rada.

Koraci: 1. Istraživanje o broju nezaposlenih OSI na

osnovu podataka nadležnih službi, socijalne karte, lične posjete ili anketiranja, samoinicijative OSI.

2. Izraditi jedinstvenu bazu podataka o za-poslenim i nezaposlenim OSI, stručnoj spremi, ospo-sobljenosti, certifikatima, priznanjima i dr.

3. Izraditi ciljane programe zapošljavanja prema preostaloj radnoj sposobnosti OSI,

4. Izraditi Plan zapošljavanja OSI - Plan izgradnje kapaciteta za zapošljavanje OSI,

5. Izraditi programe podrške i podsticaje za zapošljavanje u lokalnim udruženjima koji su stvorili

uslove za zapošljavanje OSI (uplata beneficiranog staža i sl.),

6. Otkrivati poslodavce koji ne primjenjuju odredbe Zakona o profesionalnoj rehabilitaciji, koji ne uplaćuju doprinose u Fond za novo zapošljavanje.

7. Promovisati pozitivne primjere zaposlenih OSI u privatnom i javnom sektoru u lokalnoj zajednici i šire.

8. Organizovati seminare na temu zapošljavanja OSI, razviti programe obuke za osoblje medicinskih, socijalnih, obrazovnih institucija i senzibilizacija i razvoj preventivnih programa u oblasti invalidnosti.

Partneri: Vlada Republike Srpske, Ministarstvo

rada i boračko invalidske zaštite, Fond za profesio-nalnu rehabilitaciju, osposobljavanje i zapošljavanje invalidnih lica Republike Crpske, Privredna komora Doboj, Agencije za razvoj malih i srednjih preduzeća na entitetskom i lokalnom nivou, Biro za zapošljavanje Derventa, Poslovnica Fonda PIO Derventa, Poslovnica fonda zdravstva Derventa.

Nosioci: Opština Derventa, Odjeljenje za pri-

vredu i društvene djelatnosti, Organizacije/udruženja osoba sa invaliditetom u Derventi, Zavod za slijepe i slabovide "Budućnost" Derventa, lokalne firme i uslu-žne djelatnosti, samoinicijativno osobe sa invalidite-tom kroz "samozapošljavanje u kući". Udruženje građana "BiosPLUS" kroz Centar za kreativni rad - Atelje za slikanje i dr.

Vrijeme: 2010 i 2011. godine a nastavak do

2014.godine Sredstva: Ministarstvo rada i boračko in-

validske zaštite, donatori/projekti, budžet opštine Derventa kroz podsticajna sredstva za zapošljavanje osoba sa invaliditetom, Fond za profesionalnu rehabil-itaciju, osposobljavanje i zapošljavanje invalidnih lica Republike Srpske u Prijedoru koji vrši stimulaciju poslodavaca za novo zapošljavanje, ali i povrat upla-ćenih doprinosa na plate zaposlenih osoba sa invali-ditetom (povrat poslodavcu), budžet Zavoda za slijepe i slabovide "Budućnost" Derventa, budžeti lokalnih OOSI.

VIII - Pravilo 10 - Kultura

Preporuke: "Država se treba pobrinuti da se osobe sa

invaliditetom integrišu i da mogu sudjelovati u kulturnim aktivnostima na ravnopravnoj osnovi".


1. Država treba da pruži osobama s in-validitetom mogućnost da iskoriste svoj stvaralački, umjetnički i intelektualni potencijal, ne samo za vlastite potrebe već i za obogaćivanje svoje zajednice, bilo da žive u seoskim ili gradskim sredinama. Primjeri takvih aktivnosti su igra, muzika, književnost, pozorište, figurativne umjetnosti, slikarstvo i vajarstvo.

2. Država treba da podstiče postojanje pristu-pačnih mjesta za održavanje kulturnih priredbi i do-gađanja kao što su pozorišta, muzeji, bioskopi i biblioteke koji treba da budu dostupni osobama s invaliditetom.

3. Država treba da pokreće akcije za razvoj i korišćenje specijalnih tehnika uz pomoć kojih bi književnost, filmovi i pozorište postali pristupačni osobama s invaliditetom (uključujići i one sa oštećenjima vida i smetnji u razvoju).

U Derventi posebnu pažnju treba posvetiti

tradicionalnim i savremenim oblicima umjetnosti kao što su etno-kultura, narodna radinost (predenje, tkanje, vezenje, pletenje), suveniri (rezbarstvo, pirografija, klesarstvo, vitraž), izvorna i tradicionalna muzika, recitovanje i pripovijedanje.

Cilj: Obezbjediti uslove u institucijama i pro-

gramima kulture za uključivanje osoba sa invali-ditetom kao aktera ili ciljane publike.

Rješenja: U opštini Derventa izraditi plan za

uključivanje osoba sa invaliditetom u programe kulturnih manifestacija ili događaja koje finansira lokalna uprava ili druge institucije i subjekti.

a) Izraditi kalendar kulturnih manifestacija OSI, b) Arhitektonski prilagoditi javne ustanove,

muzej, biblioteku, školske sale, gradske trgove, sportsku dvoranu i stadione.

v) Organizovati kreativne radionice, izložbe i galerije za edukaciju i promociju kreativnog izra-žavanja osoba sa invaliditetom,

g) Organizovati humanitarne koncerte u cilju pomoći osobama sa invaliditetom.

Koraci: 1. Izraditi kalendar kulturnih manifestacija OSI u

opštini Derventa, 2. Arhitektonski prilagoditi: Kulturni centar,

Muzej, Biblioteku "Branko Radičević", Sportsko-kulturni centar "Derventa", sale OŠ"19.april", "Nikola Tesla", "Todor Dokić" Kalenderovci i "Đorđo Panzalović" Osinja, Gimnazije sa tehničkim školama Derventa.

3. Podržavati i sufinansirati rad UG "BiosPLUS" - Centar za kreativni rad, te promotivne izložbe povodom 3.decembra - Svjetskog dana osoba sa invali-ditetom, otvorene za sve lokalne organiza-cije/udruženja i građane.

4. Organizovati humanitarni koncert lokalnih organizacija u cilju promocije folklora i prikupljanja finansijskih sredstava za liječenje osoba sa inva-liditetom.

Partneri: Vlada Republike Srpske – Mi-

nistarstvo obrazovanja i kulture, Ministarstvo trgovine i turizma, Turistička organizacija Republike Srpske Banjaluka, Opština Derventa,

Nosioci aktivnosti: Kulturni centar, Muzej,

Biblioteka "Branko Radičević",Turistička organizacija opštine Derventa, UG "BiosPLUS - Atelje za slikanje na staklu i keramici", ULIKS Derventa, IMIC Derventa, OC "Derbent" Derventa, KUDM "Bosiljak", SKUD "Derventa", osnovne i srednje škole opštine Derventa.

Vrijeme: od 2010. do 2014.godine Sredstva: Vlada RS-Ministarstvo obrazovanja i

kulture, Ministarstvo trgovine i turizma, Ministarstvo civilnih poslova BiH, Opština Derventa, lokalne OOSI, donatori /sponzori i građani.

IX - Pravilo 11 - Sport i rekracija Preporuke: "Država će preduzeti mjere kako bi osigurale

da osobe sa invaliditetom imaju jednake mogućnosti za rekreaciju i sport".

1. Država treba da preduzme mjere kako bi

mjesta za sport i rekreaciju, hoteli, plaže, bazeni, sportski stadioni, dvorane itd. postali pristupačni za osobe s invaliditetom. Te mjere treba da obuhvataju podršku za osoblje sportskih i rekreativnih programa, uključujući i projekte za razvoj metoda pristupa, učešća, informisanja i programa treniranja.

2. Turističke organizacije, putničke agencije, hoteli, dobrovoljne organizacije i ostali angažovani na organizaciji rekreativnih aktivnosti ili putovanja, trebali bi svoje usluge da nude svima, uzimajući pri tom u obzir i posebne potrebe koje imaju osobe s invaliditetom. Da bi se pomoglo tom procesu, potrebno je obezbjediti odgovarajuću obuku.

3. Sportske organizacije treba podsticati da omoguće učešće osoba s invaliditetom u sportskim


aktivnostima. U nekim slučajevima, dovoljno je preduzeti mjere za obezbjeđenje pristupa da bi se takvo učešće ostvarilo. U ostalim slučajevima, po-trebne su specijalne igre i specijalni aranžmani. Država treba da podržava učešće osoba s invaliditetom na nacionalnim i međunarodnim sportskim takmičenjima.

4. Osobe s invaliditetom koje učestvuju u spo-rtskim aktivnostima treba da imaju pristup pripremama i treninzima istog kvaliteta kao i ostali učesnici.

5. Organizatori sportskih i rekreativnih aktivnosti treba da se konsultuju sa organizacijama osoba s invaliditetom prilikom razvoja usluga namjenjenih osobama s invaliditetom.

Cilj: Obezbjediti ravnopravne uslove za rekre-

aciju i sport osobama sa invaliditetom. Rješenja: a) Arhitektonski prilagoditi objekte za pružanje

usluga, boravka, rekreacije i sporta. b) Organizatori rekreativnih i sportskih aktivnosti

trebaju obučiti kadrove za pružanje usluga i osobama sa invaliditetom uzimajući u obzir njihove posebne potrebe.

v) Uključiti osobe sa invaliditetom u rad lokalnih sportskih organizacija od momenta planiranja pro-grama do takmičenja od lokalnog do međunarodnog nivoa.

g) Dizajnirati programe za rekreaciju i sport u saradnji sa osobama sa invaliditetom.

d) Konsultovati osobe sa invaliditetom prilikom osnivanja servisa podrške u oblasti rekreacije i sporta.

Koraci: 1. Arhitektonski prilagoditi objekte za boravak,

rekreaciju i sport u Derventi, 2. Izvršiti obuku kadrova za pružanje usluga

boravka, rekreacije i sporta osobama sa invaliditetom u skladu sa njihovim posebnim potrebama (rekviziti, toalet i dr.).

3. Podržati aktivnosti za sportske pripreme osoba sa invaliditetom radi učešća na takmičenjima od lokalnog do međunarodnog nivoa.

4. Podržati postojeće i osnivati nove sportske klubove osoba sa invaliditetom (npr. odbojka, specijalni sportovi, plivanje, terapeutsko jahanje i sl.)

5. Inicirati lokalnu turističku organizaciju, ugo-stitelje i prevoznike da zajedno sa osobama sa in-validitetom naprave programe putovanja i druge sa-držaje.

Partneri: Vlada RS, Ministarstvo trgovine i turizma, Ministarstvo omladine i sporta, Opština Derventa, Turistička organizacija opštine Derventa, SKC "Derventa".

Nosioci aktivnosti: Turistička organizacija opštine Derventa, STP "Derventa,", Hotel "Biser", Moteli "Dvor" i "Babino Brdo", Sportsko-kulturni centar "Derventa", Klub specijalnih sportova "Duga", odbojkaški klubovi PBI "OKI" i "Veteran" iz De-rvente, lokalne organizacije/udruženja osoba sa invaliditetom.

Vrijeme: od 2010. do 2014.godine Sredstva: Vlada Republike Srpske, Ministarstvo

trgovine i turizma, Ministarstvo omladine i sporta, Opština Derventa, lokalne OOSI, donatori /sponzori.

X - Pravilo 18 - Organizacije osoba sa

invaliditetom Preporuke: "Država treba da organizacijama osoba s inv-

aliditetom prizna pravo da predstavlja ove osobe na nacionalnom, regionalnom i lokalnom nivou. Država treba takođe da prizna i savjetodavnu ulogu organizacija osoba s invaliditetom u oblasti odlučivanja o pitanjima iz oblasti invalidnosti".

1. Država treba da podstiče i ekonomski i na

druge načine podržava formiranje i jačanje orga-nizacija osoba s invaliditetom (OOSI), članova nji-hovih porodica i/ili predstavnika. Država treba da prizna ulogu koju organizacije treba da imaju u oblasti razvoja politike prema osobama s invaliditetom.

2. Država treba da uspostavi trajnu komuni-kaciju sa organizacijama osoba s invaliditetom i da obezbjedi njihovo učešće u razvoju vladine politike.

3. Uloga organizacija osoba s invaliditetom mogla bi se sastojati u identifikaciji potreba i pri-oriteta, učešću u planiranju, sprovođenju i ocjeni usluga i mjera koje se tiču života OSI, kao i formiranju društvene svijesti i zalaganju za promjene.

4. Kao instrument samopomoći, organizacije osoba s invaliditetom pružaju i podstiču mogućnost razvoja sposobnosti u raznim oblastima, uzajamnu podršku među članovima i međusobno informisanje.

5. Organizacije osoba s invaliditetom mogle bi ostvarivati svoju savjetodavnu ulogu na mnogo ra-zličitih načina, na primer tako što će imati stalne predstavnike u agencijama koje finansira Vlada, kroz rad u javnim komisijama i pružanjem stručnih znanja za razne projekte.


6. Savjetodavna uloga OOSI treba da bude neprekidna kako bi se razvila i produbila razmjena mišljenja i informacija između Opštine i tih orga-nizacija.

7. Organizacije treba da budu stalno zastupljene u nacionalnim koordinacionim odborima ili sličnim organima na nivou entiteta ili države.

8. Uloga lokalnih organizacija osoba s invalidite-tom treba da se razvija i jača kako bi se omogućio njihov uticaj na pitanja na nivou lokalne zajednice.

OOSI imaju veliki značaj za članove svojih orga-nizacija, ali i društvenu zajednicu, te su u poziciji da:

■ identifikuju potrebe i prioritete ■ učestvuju u planiranju mjera ■ učestvuju u implementaciji mjera ■ aktivno pridonose podizanju javne svijesti Ne postoje posebne mjere za osnivanje OOSI,

sve je regulisano Zakonom, OSI se samoorganizuju i registruju.

■ postoji Zakon o udruženjima i fondacijama. ■ potrebno je da OOSI učestvuju u evaluaciji

kada se donesu planovi akcije ■ potrebno je da OOSI budu zastupljene u

lokalnoj administraciji ■ lokalna vlast podržava OOSI finansijski iz

lokalnog budžeta, dodjelom prostora za rad, medijski i ima dobru saradnju sa OOSI.

■ dolaze u posjete OOSI na poziv, pozivaju OOSI na javne rasprave, pozivaju na svečanosti koje organizuju sa povodom (3.decembra - Svjetskog dana OSI, Dana opštine i sl.), prisustvuju na okruglim stolovima, tribinama, radnim sastancima koje orga-nizuju OOSI, potpišu protokol ili memorandum o saradnji u skladu sa onim koji je potpisan na nivou BiH u skladu sa Kodeksom.

Cilj: Omogućiti da organizacije osoba sa

invaliditetom preko njihovih izabranih predstavnika mogu ostvariti efektivno i puno učešće u kreiranju politika koje se njih tiču na osnovama jednakosti i partnerstva sa drugim akterima u zajednici i šire.

Rješenja: Razviti plan koordinacije rada organizacija osoba

sa invaliditetom i praćenje, te procjenu njihovih programa i rezultata.

U skladu sa registrovanom misijom i cilja-nim članstvom obezbjediti status organizacija sa posebnim interesom verifikovan od strane lokalnog parlamenta.

Koraci: 1. Izraditi plan koordinacije rada organizacija

OSI i praćenja i procjene programa

2. Izraditi prijedlog Nacrta LPAI-a i dostavljanje lokalnom parlamentu na razmatranje LPAI-a sa svim potrebnim sredstvima za njegovo provođenje, te usvajanja LPAI-a od strane Skupštine opštine Derventa za period od 2010-2014.g.

3. Potrebno je da OOSI učestvuju u evaluaciji kada se donese LPAI.

4. Potrebno je da OOSI budu zastupljene u lokalnoj administraciji ili Skupštini.

5. Redovno izvještavati Skupštinu opštine Derventa o napretku na realizaciji LPAI, a najmanje jednom godišnje.

6. Proglasiti organizacije osoba sa invaliditetom, koje su svoj rad uskladile sa Zakonom i potrebama članstva, za organizacije od posebnog društvenog interesa i značaja za lokalnu zajednicu.

7. Izraditi obrazac za godišnje izvještavanje koji će ujednačiti ocjenjivanje uspjeha u radu lokalnih OOSI.

8. Godišnje revidirati bazu podataka svih OSI, kao "Plan potreba OSI" u Derventi.

9. Izraditi programe za jačanje kapaciteta orga-nizacija OSI (edukacija, oprema i sl.).

10. Formirati lokalni fond za sufinansiranje programa i projekata OOSI iz Dervente.

Partneri: Odbornici Skupštine opštine Derventa,

Načelnik opštine Derventa, Koalicija lokalnih organi-zacija osoba sa invaliditetom, socijalne institucije i organizacije/udruženja koje okupljaju građane svih vrsta invaliditeta.

Nosioci: Odbornici Skupštine opštine Derventa, Načelnik opštine Derventa sa resornim odjeljenjima, Centar za socijalni rad Derventa, Dom zdravlja De-rventa Organizacije osoba sa invaliditetom iz Derve-nte.

Vrijeme: od 2010. do 2014. godine Sredstva: budžet Opštine Derventa, budžeti

lokalnih OOSI, donatori i sponzori. Gore navedenih deset prioriteta su usko povezani

i definišu oblast invalidnosti u opštini Derventa, te se smatraju prioritetima za izradu LPAI-a. Predstavnici neformalne grupe OOSI Derventa smatraju da može doći i do nekih manjih promjena prilikom provođenja LPAI-a ali da se od zadanih prioriteta iz Standardnih pravila UN-Agenda22, neće odstupati.

DOKUMENTI: 1. LPAI Derventa 2010-2014 (28 str.)


2. Aneks-1 - Budžetski plan 2010-2014.g. LPAI (5 str.)

3. Aneks-2 - Mehanizmi praćenja i revizije LPAI (8 str.)

Broj: 01-022-24/10 Datum: 9.mart 2010.godine


ANEKS 1 - Budžet lokalnog plana akcije invalidnosti opštine Derventa 2010-2014.G. Pažnja! - termin OSI (osobe sa invaliditetom), termin OOSI (ooganizacije osoba sa invaliditetom), LPAI

(lokalni plan akcije invalidnosti)

SP UN

AKTIVNOSTI BUDžET ZA PROVOĐENjE LPAI POTREBNI RESURSI Ko je uključen

Odgovorno lice

2010. 2011. 2012. 2013. 2014. Info Oprema

1. PODIZANjE SVIJESTI

1700 1800 2000 2100 2300

1.1. WEB za lokalne OSI 400 500 600 700 800 WEB adresa PC PR OOSI,

web master

koordinator koal.

KOOSID

1.2. Obuka u školama nastavnika i učenika o prihvatanju OSI

500 500 500 500 500 Zakoni,

deklaracije i DR

PC + LC eksperti i treneri

MO i OOSI

koordinator koal.

KOOSID

1.3.

Seminari za članove OOSI (organizacija osoba sa invalidi-tetom)

800 800 900 900 1000 Konvencija

UN o pravima OSI

PC + LC Experti i treneri

Specijalni izvestilac koalicije KOOSID

2. MEDICINSKA NjEGA

9100 10600 12100 13600 15100

2.1. Uplatiti zdravstveno osiguranje za OSI pr-eko Centra za soc. rad

2000 2000 2000 2000 2000 baza OOSI i nove prijave

PC CSR - DZ -

OOSI - škole socijalni radnik

2.2. Izrada popisa OSI za bazu porodične medicine

500 500 500 500 500 građani PC DZ doktori

porod. medicine

šef porod. medicine

2.3. Edukacija med. osoblja za pružanje usluga OSI

600 600 600 600 600 zakoni i brošure

PC + LC ehperti i treneri DZ - CBR -

CMZ

2.4. Jednokratne pomoći za liječenje OSI van mjesta prebivališta

2000 2500 3000 3500 4000 građani,

CSR, DZ, OOSI

- građani i OOSI Načelnik SO

Derventa

2.5. Finansiranje boravka OSI van mjesta prebivališta

4000 5000 6000 7000 8000 CSR - građani, CSR direktor CSR

3. REHABILITACIJA 22200 25500 28000 36500 40000

3.1.

Usluge DZ-CBR / bazna rehabilit. DZ-CMZ /crntar za ment.zdravlje

2000 4000 5000 7000 9000 OSI, građani Med.osoblje i

OSI ŠEF CBR i

CMZ

3.2. Nabavka ortopedskih i tiflotehničkih pomagala OSI

4000 5000 6000 7000 8000 OSI, građani oprema u

CBR Dobavljači i

korisnici

Fond zdravstva, donatori

3.3. Nabavka vozila za transfer OSI

15000 15000 15000 20000 20000 OSI, građani KOMBI vozilo

Med.osoblje i OSI

Dom zdravlja,

OOSI

3.4.

Usluge specijali-stičke edukacije i rehabilitacije u Zavodu za slijepe "Budućnost"

1200 1500 2000 2500 3000 CSR, OSI,

građani logopedska

oprema rukovodstvo

DZ

Min.zdravlja, Fond

zdravstva, Opština,

4. SERVISI PODRŠKE

16000 21800 28600 35700 43800

4.1. Gerijatrijski centar 0 0 0 0 0 Opština i DZ - Dom zdravlja Načelnik SO

Derventa, direktor DZ-a

4.2. Centar za dnevni boravak OSI

6000 8000 10000 12000 15000 lokale OOSI oprema u

DC-u stručni tim i

korisnici

BiosPLUS, SUNCE,

ZZSL


4.3.

Izrada dokumenata na "Brajevom pismu" i uvećanoj crnoj štampi

600 800 1000 1500 2000 ZZSL, MOS PC+Brajev

printer slijepe osobe i

defektolozi

Zavod za slijepe

"Budućnost"

4.4. Servis tumača za gestovni govor

400 500 600 700 800 Gluvi i nagluvi

- gestovni tumači

Predsjednik udruženja gluvih i nagluvih

4.5. Lokalni volonterski servis za OSI

1000 1500 2000 2500 3000 lokale OOSI PCi

literatura nezaposlena

omladina Bios PLUS,

SUNCE

4.6. Servis za prevoz OSI na , liječenje ili rehabilitaciju

5000 6000 7000 8000 9000 lokale OOSI vozilo OSI Dom

zdravlja, lokalne OOSI

4.7. Servis za popravak ortopedskih i drugih pomagala

1000 2000 3000 4000 5000 BiosPLUS servisna oprema

edukovani član Bios PLUS

4.8. Finansiranje perso-nalne asistencije za OSI

2000 3000 5000 7000 9000 lokale OOSI - članovi OOSI Bios PLUS,

SUNCE, MOS

5. PRISTUPAČNOST 12600 14200 15600 15900 17900

5.1. Inventura arhitekto-nskih barijera radi procjene projekata

400 400 400 400 400 građani i OSI kamera,

aparat, PC, internet

članovi OOSI lokalne OOSI

5.2. Izgradnja trotoara, pješačkih i biciklističkih staza

10000 11000 12000 13000 15000 građani i OSI - Opštine,

urbanizam i dr. Opština,

projektanti

5.3. Emisije za medije prema OSI oštećenog sluha (prevođenje)

800 1000 1000 1000 1000 građani i OSI TV -radio-diktafon,

pc

novinari, PR i OSI

lokalne OOSI, mediji

5.4.

Dokumenati na "Brajevom pismu" i uvećanoj crnoj štampi

500 500 500 500 500 slijepe osobe članovi MOS

PC + Brajev printer

slijepe osobe, defektolozi

Zavod za slijepe

"Budućnost"

5.5.

Taktilne podloge i zvučni signaliz. na pješačkim prelazima i ulazima

400 800 1200 500 500 slijepe osobe članovi MOS

taktilne trake, zvučni signali

članovi MOS

Odjeljenje za stambeno-

komun. poslove

5.6.

Stručni nadzor investitora u toku tehničkog prijema objekata

500 500 500 500 500 projektanti, građevinari

- projektanti, građevinari

Opština Derventa, inspekcija, odjelj. za

urbanizam 6. OBRAZOVANjE 15100 17300 19500 21300 24300

6.1. Baza podataka obrazovanih i neobrazovanih OSI

500 500 500 500 500 građani,

nastavnici, OSI

PC+FAX+ TEL

OSI i stručnjaci CSR, Biro za zapošljavanje

6.2. Inkluzivno obrazova-nje (stručnjaci, tiflo-tehnička sredstva)

2000 3000 4000 5000 6000 građani,

nastavnici, OSI

- lokalne OOSI,

direktori škola

CSR, direktori

škola, inspekcija

6.3.

Prevoz djece u osno-vne i srednje škole (prilagođenim vo-zilom)

7000 8000 9000 10000 12000 OSI, učenici prevozna sredstva

lokalne firme, OOSI i roditelji

Opština, škole, CSR

6.4.

Edukacija nastavnika i roditelja za inklu-zivnom obrazovanje OSI

600 800 1000 800 800 nastavnici PC,

internet

Min.obrazovanj a, Pedagoški

zavod

Direktori škola

6.5. Finansiranje školovanja van mjesta prebivališta

5000 5000 5000 5000 5000 OSI, učenici - OSI Opština, CSR

7. ZAPOŠLjAVANjE 11900 14900 17400 21400 24400

7.1. Evidentiranje nezaposlenih OSI

400 400 400 400 400 građani, Biro za zapošlja-

vanje PC-fax-tel

lokalne OOSI, Biro za

zapošljavanje

Opština, CSR, lokalne firme, OOSI i

dr.

7.2. Internet berza poslova za OSI

1000 1000 1000 1000 1000 građani PC + WEB OOSI, firme,

institucije OOSI i

preduzetnici

7.3. Finansijska pomoć za poslodavce

4000 5000 6000 7000 8000 mediji, građani

internet lokalne OOSI,

firme OOSI i

lokalne firme


7.4. Finansijska podrška za prvo zaposlenje OSI

2500 3500 4000 6000 7000 OSI, članovi

OOSI internet OSI, firme

Opština, CSR, lokalne

firme,

7.5. Finansijski podsticaj za samozapošlj-avanje OSI u kući

4000 5000 6000 7000 8000 OSI, članovi

OOSI internet OSI

Opština, CSR, OSI

10. KULTURA 8900 12400 16800 23000 29000

10.1. Kreativne radionice za umjetničke radove i suvenire

500 1000 1400 2000 2500 OOSI i članovi

materijali za rad

OOSI i članovi, treneri,

instruktori

Opština, donatori

10.2. Izložbe kreativnih radova OSI

1200 1500 2000 2400 3000 OOSI i građani

namještaj i pano

OOSI, Kulturni centar, ULIKS

Opština, do-natori, građa-ni, umjetnici,

škole

10.3. Pozorišne predstave za djecu i odrasle OSI

1000 1500 2000 3000 3500 mediji TV Pozorišta, trupe

i umjetnici (glumci)

Opština, Kulturni centar

10.4. Muzičke priredbe (humanitarni koncerti i sl.)

500 1000 1500 2000 2500 članovi, građani

TV Estradni

umjetnici, KUD i građani

Opština, Kulturni centar,

lokalna KUD i estrada

11. REKREACIJA i SPORT

8900 12400 16800 23000 29000

11.1.

Urediti prilaze u objekte za treninge i toalete u ugostiteljstvu

2000 4000 5000 7000 8000 građani, OSI -

vlasnici ugostitelj. Objekata i

bazena

Firme za ugositeljstvo i turizam,sport

i rekreac.

11.2. Nabaviti sportske rekvizite za OSI

500 1000 1600 2500 3200 članovi OOSI

rekviziti članovi OOSI

Opština, donatori, sponzori,

Fond zdravstva

11.3. Obučiti trenere za klubove OSI

800 1400 2200 3000 3800 članovi OOSI

rekviziti Min.za

omladinu i sport, treneri

Opština i Vlada RS -

Ministarstvo omladine i

sporta

11.4. Finansirati putovanja klubova OSI

2000 3500 4500 6000 8500 članovi OOSI

prevozna sredstva

članovi OOSI, prevoznici

Opština, donatori, sponzori i prevoznici

11.5. Turistička putovanja OSI (turizam, reli-gija, ljetovanje i sl.)

1500 2500 3500 4500 5500 članovi OOSI

prevozna sredstva

članovi OOSI, prevoznici


prevoznici

18. ORGANIZACIJE OOSI

8900 12400 15900 19400 24000

18.1. Edukacija lidera OOSI za upravljanje i planiranje rada

600 800 1000 1200 1500 Koalicija

oosi-koosid PC,

internet lideri OOSI

treneri i eksperti Opština, donatori

18.2. Koordinaciono tijelo lokalnih OSI

1000 1500 2000 2500 3000 Koalicija

OOSI-KOOSID

PC, internet

OOSI preko izjave o saradnji

Opština, OOSI,

donatori

18.3. Monitoring i evalua-cija organizacija/ udruženja OSI

800 1600 2400 3200 4000 Koalicija OOSI-

KOOSID

PC, internet

Komisija koju formira

KOOSID

OOSI, donatori

18.4. Specijalni izvjestitelj SO-e o radu i rezultatima OOSI

500 500 500 500 500 Koalicija

OOSI-KOOSID

PC, internet

Ekspert i lideri OOSI

Opština, donatori

18.5. Fond za podršku i razvoj OOSI

6000 8000 10000 12000 15000 lokalne OOSI

PC, internet

lokalne OOSI


lokalne OOSI UKUPNO: 121500 150800 162800 198300 232300

UKUPHO ZA PERIOD 2010-2014.

865.700,00 KM (BiH)


Komisija za izradu LPAI-lokalnog plana akccje invalidnosti opštine Derventa 2010-2014.g. (SO-e istu imenovala 23.12.2008.g.) Lokalni akcioni plan akcije invalidnosti opštine Derventa usvojila Skupština opštine na 15. sjednici 09.03.2010. g.

Broj: 01 -022-24/10 Predsjednik SO-e Datum: 9.mart 2010. godine Ilija Zirdum, s.r.

ANEKS - 2 / MEHANIZAM ZA PRAĆENjE PROVOĐENjA LPAI Derventa

EVALUACIJA I REVIZIJA LPAI Derventa 2010-2014.g.

Svrha mehanizma za praćenje je da unaprijedi

efikasnu primjenu Standardnih pravila UN (SPUN) i Lokalnog plana akcije invalidnosti opštine Derventa 2010-2014.godine. On će pomoći Opštini da odredi nivo sprovođenja LPAI i mjeri njegov napredak. Proces praćenja treba da identifikuje prepreke i predloži prikladne mjere koje će doprinijeti uspešnoj primjeni LPAI. Mehanizam za praćenje će sagledati ekonomske, socijalne i kulturne karakteristike koje postoje u Derventi. Važan elemenat predstavlja i obezbeđenje savjetodavnih usluga i razmjena iskustva i informacija između OOSI i lokalne zajednice, i šire.

Praćenje LGTAI treba da se odvija u okviru zasjedanja "Komisije za društveni razvoj" ili sličnog tijela koje imenuje Skupština opštine Derventa. Za praćenje sprovođenja LPAI može se imenovati, na period od četiri godine, "specijalni izvjestilac" koji posjeduje relevantna znanja i iskustvo u oblasti invalidnosti i međunarodnih standarda, koji će, ako bude potrebno, biti finansiran iz vanbudžetskih sredstava.

Specijalni izvjestilac će slati niz pitanja organi-zacijama/udruženjima, odbornicima, narodnim posla-nicima, entitetskim vlastima, međuvladinim i drugim nevladinim organizacijama, uključujući i organizacije osoba s invaliditetom. Pomenuta pitanja treba da se odnose na planove za primjenu LPAI u pojedinim prioritetnim i aktuelnim područjima. Planovi treba da budu selektivne prirode i da obuhvataju određeni broj specifičnih pravila (SPUN) za detaljnu procjenu problema u zajednici. Prilikom pripremanja pitanja specijalni izvjestilac treba da konsultuje lokalno koordinaciono tijelo osoba sa invaliditetom.

Specijalni izvjestilac će težiti da uspostavi neposredan dijalog ne samo sa Opštinom, već i sa lokalnim nevladinim organizacijama, tražeći njihovo mišljenje i komentare u vezi sa svim informacijama koje namjerava da uvrsti u svoje periodične izveštaje.

Osnovaće se lokalna koalicija organizacija osoba sa invaliditetom u Derventi (KOOSID) za koordinaciju politike u oblasti invalidnosti, koje će sarađivati sa Specijalnim izvjestiocem, za primjenu i nadzor nad LPAI na lokalnom nivou.

Opština Derventa treba podsticati lokalno koor-dinaciono tijelo (KOOSID), da sarađuju u primjeni LPAI i nadzor njegovog provođenja.

Kao središnje mjesto za pitanja invalidnosti na lokalnom nivou, ovo koordinaciono tijelo treba da bude podstaknuto i da stvori procedure za koordinaciju nadzora nad primjenom Pravila. Organizacije osoba s invaliditetom treba ohrabriti da se aktivno angažuju u procesu nadzora u provođenju LPAI na lokalnom nivou.

Ako se obezbjede sredstva izvan budžeta, treba otvoriti jedno radno mesto za specijalnog savjetnka ili izvjestioca o Pravilima kako bi pružao neposredne usluge organima vlasti, OOSI i građanima sa inva-liditetom, uključujući:

(a) Organizaciju lokalnih i regionalnih seminara

o sadržaju LPAI; (b) Izrada smjernica za pomoć u strategiji

primjene LPAI; (v) Širenje informacija o najuspješnijim načinima

primJene LPAI. Na svom sastanku koji treba da usledi nakon

okončanja mandata Komisija za izradu Nacrta LPAI opštine Derventa, treba da razmotri mogućnosti imenovanja Specijalnog izvestioca, ili stvaranja novog mehanizma za nadzor, kao i da da odgovarajuće preporuke Skupštini opštine Derventa.

Skupština opštine Derventa treba podstaći i dati

svoj doprinos "Fondu za pitanje invalidnosti", kako bi se unapređivala primjena SPUN i provođenje dokumenta LPAI.

Procedure evaluacije i revizije su dio LPAI u okviru politike u oblasti invalidnosti.


LPAI se treba evaluirati godišnje od strane "radne grupe" sačinjene od predstavnika organizacija osoba sa invaliditetom i lokalne vlasti. Alternativno, vlast može angažovati specijalnog "revizora" da procijeni koliko se postupa u skladu sa njenim planom politike u oblasti invalidnosti. Plan se također treba revidirati u redovnim intervalima.

Gore navedenih deset prioriteta su usko povezani,

te se smatraju prioritetima za izradu i provođenje LPAI-a. Predstavnici koalicije OOSI opštine Derventa (KOOSID) smatraju da može doći i do nekih manjih promjena u određivanju prioriteta prilikom provođenja LPAI-a ali da se od predloženih prioriteta neće odstu-pati.

Pitanja za dalje razmatranje i evaluaciju Lokalnog plana za akciju u oblasti invalidnosti opštine Derventa 2010-2014. godine:

Pravilo 1 — Podizanje svijesti "Države treba da preduzmu akcije kojima će

podići svijest društva o osobama sa invaliditetom, njihovim pravima, njihovim potrebama, potencijalima i njihovom doprinosu."

PITANJA Pravilo 1:1 ■ Kako lokalna vlast širi informacije o svojim

resursima za osobe sa invaliditetom? ■ Da li su te informacije dostupne osobama sa

svim vrstama invaliditeta? ■ Da li su te informacije adekvatne, u smislu da

su sve osobe sa invaliditetom kojih se to tiče potpuno informisane o svojim pravima i mogućnostima?

Pravilo 1:2 ■ Šta vlast čini kako bi širila spoznaju o tome da

su osobe sa invaliditetom građani koji imaju ista prava i obaveze kao i svi drugi?

Pravilo 1:3 ■ Šta vlast čini kako bi ohrabrila medije da

prikazuju osobe sa invaliditetom u pozitivnom smislu? Pravilo 1:6 ■ Kako vlast potiče preduzeća u privatnom

sektoru da pitanje invalidnosti uzimaju u obzir u svim svojim aktivnostima?

Pravilo 1:7 ■ Šta vlast čini na podizanju svijesti među

osobama sa invaliditetom o njihovim pravima i mogućnostima?

Pravilo 1:9 ■ Da li su mjere za podizanje svijesti uk-ljučene

u obuke u koje vlast uključuje različite kategorije osoblja?

Pravilo 2 — Medicinska njega "Države trebaju obezbjediti da osobe sa

invaliditetom dobiju efikasnu medicinsku njegu" PITANJA Pravilo 2:1 ■ Da li lokalna vlast ima programe akcija u cilju

otkrivanja, ispitivanja i liječenja oštećenja u ranoj fazi? Pravilo 2:2 ■ Kakvu vrstu obuke dobija personal za njegu za

otkrivanje oštećenja i upućivanje osobe na odgova-rajuću službu?

Pravilo 2:4 ■ Da li personal za njegu ima stalni pristup

relevantnim metodama i tehnologiji? Pravilo 2:6 ■ Na koji je način vlast osigurava osobama sa

invaliditetom pristup redovnom liječenju bilo koje vrste ili lijekovima koji su im potrebni?

Pravilo 3 - Rehabilitacija "Države trebaju obezbijediti usluge rehabilitacije

osobama sa invaliditetom kako bi dostigle i održavale vlastiti optimalni nivo samostalnosti i funkc-ionisanja".

PITANJA Pravilo 3:1 ■ Da li lokalna vlast ima vlastite programe

rehabilitacije za različite grupe osoba sa inva-liditetom?

Pravilo 3:2 ■ Kakve mjere za rehabilitaciju osoba sa

različitim vrstama invaliditeta danas postoje?


Pravilo 3:3 ■ Da li one odgovaraju potrebama? Ako ne, šta

nedostaje? Pravilo 3:4 ■ Kakve mogućnosti učešća u dizajniranju i

organizaciji usluga rehabilitacije koje se tiču njih samih imaju osobe sa invaliditetom i njihove porodice?

Pravilo 3:6 ■ Da li se osobe sa invaliditetom i njihove

porodice ohrabruju da se uključe u rehabilitaciju drugih, npr. kao nastavnici, instruktori ili savjetnici?

Pravilo 3:7 ■ Da li se organnizacije osoba sa invaliditetom

konsultuju pri formulisanju ili evaluiranju mjera i programa za rehabilitaciju?

Pravilo 4 - Servisi podrške "Države trebaju obezbjediti razvoj i pružanje

servisa podrške, uključujući i pomagala za osobe sa invaliditetom, kako bi im pomogle da poveđaju nivo svoje samostalnosti u svakodnevnom životu i ostvaruju svoja prava".

PITANJA

Pravilo 4:1 ■ Da li vlasti obezbjeđuju podršku koju osobe sa

invaliditetom trebaju u odnosu na - pomagala? - personalnu asistenciju? - prevodilačke usluge?

Pravilo 4:4 ■ Da li su ti servisi besplatni za korisnike?

Pravilo 5 — Pristupačnost "Države trebaju prepoznati opšti značaj pristupa-

čnosti u procesu izjednačavanja mogućnosti u svim sferama društva. Za osobe sa bilo kojom vrstom invaliditeta, države trebaju:

a) uvesti programe akcija koje će fizičku okolinu činiti pristupačnom;

b) preduzeti mjere kojima će se obezbjediti pristup informacijama i komunikaciji."

PITANJA

Pravilo 5:1 ■ Da li lokalna vlast ima program akcije kojim se

sistematski cilja na stvaranje fizičke okoline - i

zatvorenog i otvorenog prostora - pristupačne za sve, na primjer u

- kućama? - drugim zgradama? - javnom prevozu i drugim sredstvima komu-

nikacije? - na ulicama? - drugom otvorenim prostoru? Pravilo 5:2 ■ Da li osobe koje su profesionalno uključene u

dizajn i izgradnju fizičke okoline imaju stalni pristup informisanju o politici i mjerama u oblasti invalidnosti kako bi se postigla pristupačnost?

Pravilo 5:3 ■ Da li su zahtjevi za pristupačnošću od strane

više grupa osoba sa invaliditetom uključeni u dizajn i izgradnju fizičke okoline od samog početka procesa dizajniranja?

Pravilo 5:4 ■ Da li se organizacije osoba sa invaliditeom

konsultuju: - pri razvijanju standarda i normi za pri-

stupačnost? - pri planiranja projekata za izgradnju? Pravilo 5:5 ■ Da li su informacije koje nadležni obezbjeđuju

o dijagnozama, pravima i raspoloživim servisima pristupačne:

- svim osobama sa invaliditetom kojih se to tiče? - njihovim porodicama? - njihovim predstavnicima? Pravilo 5:6 ■ Koje se strategije koriste kako bi informativne

službe i dokumentacija bili pristupačni: - osobama sa oštećenjem vida? - gluvim osobama i osobama sa oštećenjem

sluha? - osobama sa intelektualnim oštećenjima? - osobama sa kombinovanim smetnjama? ■ Da li preduzete mjere odgovaraju stvarnim

potrebama? Pravilo 5:7 ■ Kako gluva djeca i djeca sa oštećenjem dobiju

pristup nastavi na znakovnom jeziku tokom svog obra-zovanja?


■ Da li nadležne institucije pomažu roditeljima da dobiju obuku za savladavanje znakovnog jezika?

■ Da li nadležni znaju koliko gluvih, gluvo-slijepih i građana sa oštećenjem sluha trebaju prevo-dilačke usluge?

■ Da li ima prevodilaca za svakoga ko ih treba? Pravilo 5:9 ■ Kako vlasti nadziru pristupačnost televizije,

radija i novina osobama sa oštećenjima vida? gluvim i osobama sa oštećenjem sluha? osobama sa intelektua-lnim oštećenjima? osobama sa kombinovanim sme-tnjama?

Pravilo 5:10 "Da li se aspekti pristupačnosti koji se tiču svih

pomenutih grupa uzimaju u obzir od samog početka već kada se nabavljaju novi kompjuterizovani info-rmativni sistemi?

■ Ako to nije slučaj, da li će postojeći sistemi biti adaptirani kako bi bili pristupačni osobama sa invaliditetom?

Pravilo 5:11 ■ Da li organizacije osoba sa invaliditetom budu

konsultovane prije nego što se novi informativni se-rvisi razviju?

Pravilo 6 — Obrazovanje "Države trebaju priznati princip jednakih mo-

gućnosti obrazovanja u osnovnim, srednjim i višim školama za djecu, omladinu i odrasle sa invaliditetom u integrisanim uslovima. Trebaju se pobrinuti da obrazovanje osoba sa invaliditetom bude integralni dio obrazovnog sistema."

PITANJA Pravilo 6:1 ■ Da li nadležni osiguravaju osobama sa

invaliditetom obrazovanje u integrisanim okvirima? ■ Da li ovo obrazovanje čini integralni dio

obrazovnog planiranja, razvoja nastavnog plana i programa i organizacije škola?

Pravilo 6:2 ■ Kako bi se obrazovanje učinilo pristupačnim,

da li su obezbjeđeni - prevodioci na znakovni jezik? - drugi odgovarajući servisi podrške?

- rutinski procesi koji čine obrazovanje pristu-pačnom za sve?

Pravilo 6:3 ■ Kako su grupe roditelja i organizacije osoba sa

invaliditetom uključene u obrazovne procese? Pravilo 6:6 ■ Da li su nadležni formulisali politiku obra-

zovanja u redovnim školama? ■ Da li su nastavni planovi fleksibilni, dodavanja

i prilagođavanja dozvoljena? ■ Da li su obezbijeđeni kvalitetni materijali,

redovna obuka i podrška nastavnicima? Pravilo 6:8 ■ Da li inkluzivno obrazovanje postoji na čije se

potrebe ne može adekvatno odgovoriti unutar opšteg školskog sistema?

■ Da li je kvalitet takvog obrazovanja jednak kvalitetu onog drugog?

Pravilo 6:9 ■ Da li postoje specijalizovane škole za gluvu i

djecu sa oštećenjem sluha i djecu kojima treba edukacija na gestovnom jeziku?

■ Ako ne postoji, na koji način se obezbjeđuje ispunjavanje potreba ovih učenika?

Pravilo 7 — Zapošljavanje "Države trebaju prihvatiti princip po kojem osobe

sa invaliditetom trebaju biti osposobljene da ostvare svoja ljudska prava, posebno na polju zapošljavanja. Moraju im biti pružene jednake mogućnosti za produktivno i unosno zapošljavanje na tržištu rada kako u ruralnim tako i u urbanim područjima".

PITANJA Pravilo 7.1 ■ Šta čini lokalna vlast kako bi ohrabrila

integraciju osoba sa invaliditetom u otvorenu pri-vredu?

Pravilo 7.2 ■ Koliko osoba je zaposleno u institucijama

vlasti? Koliko od njih ima invaliditet? ■ Da li radna mjesta koja su u odgovornosti vlasti

imaju programe akcija koji će ih učiniti pristupačnima za osobe sa invaliditetom?


■ Ako imaju, koje mjere su uključene u te programe:

- mjere kojima se podstiče korišćenje pomagala? - mjere za prilagođavanje radnih sati in-

dividualnim potrebama (npr. kroz fleksibilno radno vrijeme, polovično radno vrijeme, dijeljenje posla)?

- mjere za poboljšanje profesionalne reha-bilitacije?

■ Do kojeg obima se ove mjere ostvaruju? Da li su adekvatne?

Pravilo 7.3 ■ Šta rade vlasti na podizanju svijesti javnosti

kako bi se prevladali negativni stavovi i predrasude prema radnicima sa invaliditetom?

Pravilo 7.4 ■ Šta čini vlast kako bi kreirala povoljne uslove

za zapošljavanje osoba sa invaliditetom u okviru vlastitih aktivnosti?

Pravilo 7.5 ■ Kakvi su danas uslovi na radnim mjestima pod

pokroviteljstvom vlasti, da li osobe sa invaliditetom imaju ista očekivanja kao i drugi

- u vezi sa zapošljavanjem? - u odnosu na promociju? - u odnosu na povećanje dohotka? - u odnosu na učešće u programima obuke

osoblja? Pravilo 7.6 ■ Kakve mogućnosti zapošljavanja mogu vlasti

ponuditi osobi sa invaliditetom čije se potrebe ne mogu ispuniti na otvorenom tržištu?

Pravilo 7.7 ■ Da li vlasti sarađuju sa organizacijama osoba

sa invaliditetom imajući u vidu sve mjere koje se odnose na osobe sa invaliditetom dok su u radnom odnosu i na tržištu rada?

Pravilo 10 — Kultura "Države se trebaju pobrinuti da se osobe sa

invaliditetom integrišu i da mogu sudjelovati u kulturnim aktivnostima na ravnopravnoj osnovi".

PITANJA

Pravilo 10:1 ■ Da li su različite kulturne aktivnosti kao što je

ples, muzika, literatura, pozorište i tako dalje, pristu-

pačni na takav način da se osobe sa invaliditetom mogu angažovati u umjetničkoj aktivnosti?

■ Da li su kulturni sadržaji i usluge pristupačni osobama sa invaliditetom?

Pravilo 10:2 ■ Da li su informacije koje se tiču kulturnih

sadržaja i usluga pristupačne u - pozorištima? - muzejima? - kinima? - bibliotekama? Pravilo 10:3 ■ Da li se moderna tehnologija koristi kao

sredstvo kojim će se kulturni sadržaji i usluge učiniti pristupačnijima svim osobama sa invaliditetom

Pravilo 11 — Rekreacija u cpopt "Države će preduzeti mjere kako bi osigurale da

osobe sa invaliditetom imaju jednake mogućnosti za rekreaciju i sport".

PITANJA Pravilo 11:1 ■ Da li su same aktivnosti pristupačne na takav

način da se osobe sa invaliditetom mogu aktivno ili u slobodno vrijeme baviti sportom?

■ Da li su ove pogodnosti dostupne gledaocima i navijačima sa invaliditetom?

Pravilo 11:2 ■ Šta čini vlast da aktivnosti u okviru lokalne

turističke ponude budu prihvatljive?

Pravilo 11:3 ■ Kako vlast podržava sportske aktivnosti osoba

sa invaliditetom? ■ Da li su osobe sa invaliditetom podržavane na

taj način da im se omogućuje da sudjeluju na državnim i međunarodnim takmičenjima?

Pravilo 11:4 ■ Da li osobe sa invaliditetom koje sudjeluju u

sportskim aktivnostima imaju pristup instrukcijama i treninzima iste kvalitete kao i drugi učesnici?

Pravilo 11:5 ■ Da li organizacije osoba sa invaliditetom budu

konsultovane prilikom razvijanja servisa za osobe sa invaliditetom?


Pravilo 18 — Organizacije osoba sa invaliditetom

"Države trebaju priznati pravo organizacijama osoba sa invaliditetom da zastupaju osobe sa invaliditetom na državnom, kao i na regionalnom i lokalnom nivou. Države također, trebaju priznati organizacijama osoba sa invaliditetom savjetodavnu ulogu pri donošešu odluka o pitanjima invalidnosti."

PITANJA Pravilo 18:1 ■ Kako lokalna vlast podstiče i podržava - osnivanje organizacija osoba sa invaliditetom? - postojeće organizacije osoba sa invaliditetom? - saradnju među organizacijama osoba sa invali-

ditetom? Pravilo 18:2 ■ Kako vlast danas sarađuje sa organizacijama

osoba sa invaliditetom? Pravilo 18:3 ■ Kakvu ulogu imaju organizacije osoba sa

invaliditetom u pružanju podrške i usluga i ostalim

mjerama koje se tiču osoba sa invaliditetom? Da li su one u poziciji da

- identifikuju potrebe i prioritete? - učestvuju u planiranju mjera? - učestvuju u implementaciji mjera? - učestvuju u evaluaciji? - aktivno pridonose podizanju javne svijesti? Pravilo 18:4 ■ Kakav je značaj organizacija osoba sa inva-

liditetom za - njihove članove? - društvo? Pravilo 18: 5 ■ Do koje mjere su organizacije osoba sa inva-

liditetom zastupljene u lokalnoj administraciji? Broj: 01-022-24/10 Datum: 9. mart 2010.god.


_____________________________

S A D R Ž A J Red. broj. Strana

SKUPŠTINA OPŠTINE 63. Odluka o usvajanju Lokalnog plana akcije invalidnosti opštine Derventa 2010.-2014.godine ................................................................................... 1

sluŽbeni glasnik opŠtine derventa

Documents