SLOVIANSKI – GRAMATYKA OPISOWA – 2015

Polska wersja na podstawie strony internetowej Jana von Steenbergena. http://steen.free.fr/slovianski/index.html

1. RZECZOWNIKI

Jak wszystkie naturalne języki słowiańskie, Slovianski ma 3 rodzaje gramatyczne (męski, żeński i nijaki) oraz dwie liczby pojedynczą i mnogą. Wszystkie języki słowiańskie mają 6 lub 7 przypadków. Są one wzajemnie spójne ze sobą. W Slovianskim mamy 6 przypadków: Mianownik (Nominativ), Biernik (Akk.), Dopełniacz (Genitiv), Celownik (Dativ), Narzędnik (Instrumental), Miejscownik (Locative). Wołacz został pominięty, gdyż nie jest osobnym przypadkiem, ale można go używać w Slovianskim. Uproszczona forma Slovianski – P nie ma w ogóle odmiany, przypadki są wyrażane przez przyimki i szyk zdania.

Poniżej znajdują się w tabelce końcówki odmiany rzeczowników przez liczby i przypadki. Formy w nawiasach są stosowane po miękkich rdzeniach (w większości przypadków jest to kwestia zastosowania reguły o/e oraz y/i.

Tabelka po prawej dla liczby pojedynczej i po lewej dla liczby mnogiej:

1. W obu liczbach (przyp. tłum), kiedy rzeczownik męski jest nieżywotny, biernik ma tę samą formę co mianownik. Kiedy jest żywotny – stosujemy dopełniacz. (por. odmianę słowa „dom” w bierniku w poniższej tabelce).

2. W liczbie pojedynczej, w przypadku rzeczowników z końcówką –ija, zaleca się skracanie końcówki odmienionej do –u. Np. „s Srbiu”, zamiast „s Srbijeju”. (pol. z Serbią).

Przykład odmiany rzeczownika nieżywotnego i żywotnych w rodzaju męskim

Po miękkiej samogłosce, końcówki –om, -ov, zmieniają się na –em/-ev.

Następnie odmiana rzeczowników nijakich (słowo, imię, morze)Rzeczowniki nijakie kończą się na –o, lub –e po spółgłosce miękkiej, ale ta różnica w niewielkim

stopniu wpływa na odmianę. Jest ona regularna. Na Narzędnik i Miejscownik wpływają reguły o/e oraz y/i. Kiedy rzeczownik kończy się na –e, użyj –u w liczbie pojedynczej narzędnika zamiast –e.

Odmiana rzeczowników rodzaju żeńskiego.Konieczne jest wprowadzenie 2 odmian, dla słów kończących się na –a i kończących się spółgłoską

miękką. Zauważ, że rzeczowniki z miękkim rdzeniem mają –i, zamiast –e, w celowniku i narzędniku w liczbie pojedynczej. Przykłady kobieta, ziemia, jedność.

Rzeczowniki nieregularne. Mimo, że staraliśmy się unikać nieregularności za wszelką cenę w kilku przypadkach nie można ich

pominąć nie naruszając zasady naturalizmu. Następujące rzeczowniki mają nieregularną formę mnogą. Trzeba je zapamiętać:

• človek (m.) „osoba, człowiek”, l.p. ľudi (ż.) „ludzie”

• dete (n.) „dziecko”, l.p. deti (ż.) „dzieci”• oko (n.) „oko”, l.p. oči (ż.) „oczy”• uho (n.) „ucho”, l.p. uši (ż.) „uszi”

Regularne formy dla tych słów (človeki, oka etc.) mogą być używane, ale będą brzmiały dziwnie, niemniej powinny być zrozumiane. Słowo dete jest nieregularne w innym aspekcie. Jest odmieniane, jak gdyby mianownik w liczbie pojedynczej był *deteto, stąd dopełniacz deteta, celownik detetu etc.

Nazwy własne, ich zapisywanie i odmiana1

Zapis tych nazw (miast, obiektów geograficznych) budzi wątpliwości, których nie da się jednoznacznie rozstrzygnąć. Sprawę utrudnia fakt istnienia i zapisywania Slovianskiego w dwóch alfabetach – w cyrylicy i łacince. Zapis alfabetem łacińskim preferuje zapis obcych słów w oryginalnej pisowni lub zapis wynikający z etymologii nazwy. Z kolei cyrylica preferuje zapis fonetyczny. Zapis fonetyczny np. słów angielskich lub francuskich może być mylący, a także „brzydki” (przykład – Nju Jork). W wielu przypadkach byłby problem z rozpoznaniem mniej znanych nazwisk lub nazw miast. Zapis w formie oryginalnej jest jednak również nie wygodny, gdyż obce języki posiadają diakrytyki nie obecne w Slovianskim. Nie korzystne byłoby też „tłumaczenie” nazw na podstawie odpowiadających rzeczowników w Slovianskim (w przypadku nazw słowiańskich jak Biała Podlaska itp.). Tłumaczenie takie wykrzywiałoby oryginał i pogarszało zrozumienie o jaki obiekt chodzi. Proponuje się, aby jeśli to nie pogorszy zrozumienia usuwać diakrytyki, których nie można zapisać w Slovianskim, a zostawiać te, które można uwzględnić w zapisie (ń>ň, ż>ž, sz>š, cz>č, w>v ale np. „ą” i „ę” zredukować do „a” i „e”). Względem nazw polskich problemem może być „ć”, które w wersji Naucznym Slovianskim ma swój odpowiednik, ale w ortografii uproszczonej ma tylko znak „č”.

Co do odmiany nazw własnych to w języku polskim są odmieniane jeśli są powszechnie znane, jeśli nie pozostają zawsze w oryginalnej (mianownikowej) formie (np. „Jadę do Aberswith”, ale „do Paryża”). W języku rosyjskim odmienia się tylko te, które pasują do stosowanych typów odmiany rzeczowników. Podobnie w przypadku imion – dla imion powszechnie używanych przez narody słowiańskie, które mają jasną ortografię, można zapisać w konwencji Slovianskiego (tzn. z haczkami), w przypadku obcych należy pozostawić w formie oryginalnej.

WołaczNie jest on przypadkiem takim jak pozostałe. Niektóre języki słowiańskie (Rosyjski, Białoruski,

Słowacki, Słoweński, Dolno-serbski, Połabski) nie mają go w ogóle lub formy szczątkowe. Inne mają wołacz, ale zamieniają go na mianownik (Bułgarski, Macedoński, Kaszubski, częściowo też Polski). W Górno-serbskim jest używany tylko dla rzeczowników męskich. Języki w których wołacz jest rzeczywiście w użyciu to: Polski, Ukraiński, Serbo-chorwacki, Czeski. Z tych względów można zamiast niego używać mianownika. Jednak jeśli chcesz używać wołacza to rekomenduje się poniższe formy:

• twarde, męskie rdzenie mają końcówkę -e: Ivan > Ivane!, doktor > doktore!, človek > človeče!• miękkie, żeńskie rdzenie mają -u: prijateľ > prijateľu!, muž > mužu!, koň > koňu!• męskie rzeczowniki z końcówką -èc zmieniają na -če: hlapèc > hlapče!• męskie i żeńskie słowa z końcówką -a zmieniają końcówkę na -o: sluga > slugo!, žena > ženo!,

zemja > zemjo!• przy innych rzeczownikach (rodzaj nijaki, żeński z końcową spółgłoską) wołacza powinno się

unikać.

Nazwy miesięcy: Nazwy łacińskie preferują 3 grupy językowe (rosyjski, bułgarski, serbo-chorwacki), pozostałe trzy preferują nazwy rodzime (czeski, polski, ukraiński). Przy czym jeśli potraktować serbo-chorwacki osobno to wówczas nazwy rodzime przeważają nad łacińskimi (cz, pl, ukr, hrw). Zaleca się dostosować do odbiorcy – w przypadku zapisu cyrylicą można zastosować nazwy łacińskie, a przy zapisie alfabetem łacińskim nazwy rodzime.

1 W oparciu o wypowiedzi na Slovianski Forum Zeta Boards http://s8.zetaboards.com/Slovianski/index/

2. PRZYMIOTNIKI

Deklinacja przez przypadki, liczby i rodzaje jest zawsze regularna. Mocno dotknięta regułami o/e y/i.Podstawowe końcówki (które stosują się nie tylko do przymiotników, ale także do zaimków dzierżawczych, wskazujących etc.) są w tabeli poniżej. Istnieją dwie grupy przymiotników: twarde (z końcówką -y w rodzaju męskim) i miękie (z końcówką -i w rodzaju męskim). W zależności od tego stosuje się końcówki odmiany z -y lub -i. A zatem dla przymiotników miękich bądą to: -ih, -im, -imi, a dla twardych: -yh, -ym, -ymi. Ponadto różnice dotycą liczby pojedynczej (-ogo, -omu, -om dla twardych, a ego, -emu, -em dla miękich przymiotników), oraz końcówek rodzaju żeńskiego:(-oj -oju dla przymiotników twardych, -ej, -eju dla przymiotników miękich).

Tabela dla odmiany twardej:

Tabela dla odmiany miękiej:

1. Tak jak przy rzeczownikach, biernik ma tę samą formę jak mianownik, kiedy towarzyszący rzeczownik jest męski, nieżywotny, i ta sama forma jak dopełniacza, kiedy towarzyszący rzeczownik jest ożywiony, rodzaju męskiego.

Poniżej odmiana twardego i miękkiego przymiotnika: dobry „dobry” and sveži „świeży”.

Przysłówek - może być utworzony od przymiotnika przez dodanie –o (-e po miękkiej spółgłosce). Innymi słowy jest on taki sam jak forma neutralna: dobro „dobrze”, svěže „świeżo”.

Stopniowanie – można tego dokonać na dwa sposoby.Prosty sposób polega na dodanie przedrostków više- (bardziej), mene- (mniej), naj- (najbardziej) and najmene- (najmniej) przed przymiotnikiem i połączyć je myślnikiem. Drugi sposób polega na zamianie końcówki –y/-i na –ejši dla stopnia wyższego, który może być zmieniony na najwyższy przez dodanie prefiksu naj-. W przypadku przysłówków zamieniamy tylko końcówkę na –ej. Jest też inny prefiks pre- oznaczający „bardzo” lub „za bardzo”. Przymiotnik może być zanegowany przedrostkiem ne-.

Przykład stopniowania słowa przymiotnika „dobry”, „zły” i przysłówka „dobrze”, „źle”, „bardzo” :

• dobry „dobry”, • zly• vyše-dobry lub dobrejši „lepszy” (przymiotnik), • naj-dobry lub naj-dobrejši „najlepszy” (przymiotnik), • mene-dobry „mniej dobry” • najmene-dobry „najmniej dobry” • ne-dobry „nie dobry, zły” • pre-dobry „bardzo dobry, doskonały” • goršy „gorszy”

• dobro „dobrze” (przysłówek)• ne-dobro „nie dobrze”• više-dobro lub dobrej „lepiej” (przysłówek), naj-dobro lub naj-dobrej „najlepiej” • pre-dobro „bardzo dobrze”• bolšo „bardzo”• bolšej „bardziej”• naj-bolšej „naj-bardziej”• goršej „gorzej”, • naj-goršej „najgorzej”

3. ZAIMKI

Jest to część mowy odmienna przez liczby, osoby i przypadki, a w 3os. lp. także przez rodzaje. Służy określeniu przynależności, bliskości podmiotu zdania, zaprzeczeniu, zapytaniu oraz wyrażeniu nieokreśloności dopełnienia.

osobowe:

Narzędnik: s kim ? z czym? ze mnoju/toboju/im/ jeju - tu różnica z polskim, w przypadku pozostałych nie ma zmiękczenia „ci” w drugiej osobie, a w 3 os. l. mnogiej wypada początkowe „n”. Reszta tak jak w polskim.

Dzierżawcze:• moj, moja, moje „mój” mojego, mojemu, moim, mojem• tvoj, tvoja, tvoje „twój” tvojego, tvojemu, tvoim, tvojem• naš, naša, naše „nasz” našego, našemu, našim, našem• vaš, vaša, vaše „wasz/e (lm.)” vašego, vašemu, vašim, vašem • svoj, svoja, svoje „swój własny” (zwrotny) svojego, svojemu, svoim, svojem

W trzeciej osobie, najbardziej powszechne jest użycie dopełniacza zaimków osobowych: jego, jej, ih. Te formy są nieodmienne. Lub można też użyć poniższych zaimków, które odmienia się jak przymiotniki:

• jegovy, jegova, jegovo „jego”• jejny, jejna, jejno „jej”• ihny, ihna, ihno „ich”

Kiedy posiadacz jest posiadającym wówczas stosuje się zwrotny zaimek svoj, bez względu czy ten podmiot jest w trzeciej osobie czy nie: np. Ja myju svoje auto.

Tak jak przymiotniki, zaimki osobowe odmieniają się przez liczby, rodzaje i przypadki. Poniżej przykłady odmiany zaimków „mój” i „nasz”. Nie różni się ona od polskiej.

vaš vaša/vašu vaše

vašego vašej vašihvašemu vašej vašimvašim vašeju vašimivašem vašej vaših

Wskazujące:Głównym zaimkiem wskazującym w slovianskim jest toj „to”. Kiedy chcemy rozróżnić między tym tutaj, a tamtym daleko używamy tu-toj dla „tutaj”, a tam-toj dla „tego tam”. Inną możliwością jest użycie sej dla „to tutaj”, a toj dla „tego tam”. Z wyjątkiem mianownika sej, toj, tu-toj, oraz tam-toj są odmieniane jak przymiotniki. Językowi polskiemu bliższe jest użycie odmienionego toj (por. tabelka).

Względne: Zamiennie użyte mogą być kotory? i koji?. Oba odmieniają się przez przypadki.

Pytające:

Główne formy to kto? i čo? (lub što?). Od nich pochodzą zaimki nieokreślone: nekto „ktoś”, kto-buď „kto bądź”, ničo „nic”, vsečo „wszystko”. Kto i co odmieniają się przez przypadki:

Jednym z wynalazków filologicznych Zamenhoffa jest tabela powiązanych ze sobą zaimków. Celem twórców języka było zachować regularność, ale też zachować rozpoznawalność przez użytkowników wielu języków słowiańskich. Niektóre formy regularne zostały zamienione na formy które są powszechne w językach naturalnych.

Zaimki pytające, wskazujące, nieokreślone, przeczące, uniwersalne.

skąd? stąd skądś skąd-bud s nikąd se všąd skąd inąd1 Zawsze gdy stosujemy kotory, koji może być użyte zamiennie.2 Zawsze gdy stosujemy čo, što może być użyte zamiennie.3 Zawsze gdy stosujemy kak lub kaki, jak/jaki może być użyte zamiennie.4 Zawsze gdy stosujemy kogda lub -gda, kogdy (-gdy) może być użyte zamiennie.

W tabeli powyżej, przysłówki są zaznaczone na czarno, przymiotniki na niebiesko, zaimki wskazujące i dzierżawcze na zielono, pytające i nieokreślone na czerwono. Formy nieregularne to niektóre zaimki wskazujące (tj. w rzeczywistości są inne) zaznaczono pochyło.

4. Liczebniki:

Łączą się z rzeczownikami i uzgadniają się względem rodzaju i przypadka z rzeczownikiem, którego określają. Odmieniają się przez dołączenie końcówek przymiotnika.

główne:

porządkowe: Tworzymy przez dodanie końcówki –y.1st — prvy2nd — drugi3rd — treti4rd — četvrty5 - pet’y6 - šest’y7 - sedmy8 - osmy9 - devet’y10 - deset’y100th — sotny or stoty1000th — tysečny

Poniżej przykład odmiany liczebnika drugi przez osoby i przypadki. Zastosowano końcówki odmiany miękkich przymiotników (np. świeży).

Kogda? V 1984r. tyseč deveťsto osmdeseť četvrtom gode – w złożeniach tworzących daty tylko ostatnia cyfra podlega odmianie (četvrtom – czwartym)

5. CZASOWNIKI

Odmiana czasowników jest zmorą dla uczących się języków słowiańskich. Czasowniki są odmieniane w trzech osobach, w dwóch (czasem nawet trzech) liczbach, a oprócz tego w rodzajach. Zależnie od języka istnieje wiele czasów, trybów, imiesłowów i innych konstrukcji zdaniowych. Być może najtrudniejszą rzeczą jest aspekt dokonany i niedokonany. Większość czasowników ma wersję dokonaną i niedokonaną. Zazwyczaj muszą być zapamiętywane osobno. Do tego dochodzą różnice w odmianie czasowników należących do różnych grup (wyróżnianych według końcówek). W slovianskim odmiana czasowników została znacznie uproszczona, ale z zachowaniem pewnego stopnia naturalności. W rezultacie:

• Czasowniki są odmieniane w 3 osobach i w dwóch liczbach. Są trzy czasy: teraźniejszy, przyszły i przeszły. Co więcej istnieje tryb rozkazujący, nazwy czynności (rzeczowniki odczasownikowe) oraz imiesłowy.

• Odmiana jest regularna, chyba, że nie da się uniknąć nieregularności.• Słowiański system wielu odmian został ograniczony do dwóch. Rdzenia bezokolicznikowego i

rdzenia dla czasu teraźniejszego. • Ograniczono liczbę czasowników, których rdzenie w czasie teraźniejszym nie mogą być regularnie

wywiedzione od bezokolicznika.• Zestandaryzowano końcówki, więc niezależnie od odmiany, każda forma będzie rozpoznana.• Aspekt został zestandaryzowany, ponieważ występuje we wszystkich językach słowiańskich. Obie

formy dokonana i niedokonana są umieszczone w słowniku.

RDZEŃ BEZOKOLICZNIKOWY I RDZEŃ CZASU TERAŹNIEJSZEGO

W słowiańskim bezokolicznik ma zawsze końcówkę –ti. Rdzeń bezokolicznikowy jest tworzony przez jej usunięcie. Jest to podstawa do stworzenia form czasu przeszłego, bezokolicznika, rzeczownika odczasownikowego, imiesłowu biernego, trybu przypuszczającego (czyli inaczej warunkowego – przyp. tłum.). W większości przypadków rdzeń czasu teraźniejszego może być regularnie wywiedziony z bezokolicznika, zatem bezokolicznik wystarczy do odmiany całego czasownika. Zwykle rdzeń bezokolicznikowy i czasu teraźniejszego są takie same. Rdzeń czasu teraźniejszego tworzy się usuwając końcówkę –ti z bezokolicznika np. delati > dela-, prositi > prosi-, nesti > nes- jednak jest kilka wyjątków :

mają j dodane do rdzenia bezokolicznika: np. biti > bij-, čuti > čuj- bezokoliczniki kończące się na -ovati mają rdzeń czasu teraźniejszego -uj-: kovati > kuj-,

dekovati > dekuj- bezokoliczniki kończące się na -nuti mają rdzeń czasu teraźniejszego -n-: tegnuti > tegn-,

dvignuti > dvign-

W tych przypadkach odmiana polega na utworzeniu rdzenia czasu teraźniejszego i dodawaniu do niego odpowiednich końcówek. Część czasowników ma osobny rdzeń czasu teraźniejszego. Zwykle są to czasowniki z mieszanych klas a/j, a/i oraz ě/i. Czynny użytkownik slovianskiego będzie musiał nauczyć się obu form. Zauważy jednak, że drugi rdzeń jest tworzony w przewidywalny sposób. Jeśli rdzeń teraźniejszy nie będzie tworzony od bezokolicznika w sposób regularny, będzie to zaznaczone w słowniku.

Poniżej kilka przykładów:pisati (piš-) „pisać”, plakati (plač-) „płakać”, hoteti (hoč-) „chcieć”, spati (spi-) „spać”, videti (vidi-) „widzieć”, zvati (zov-) „zwołać”, brati (ber-) „brać (f. niedokonana)”, vzeti (vozm-) „wziąć (f. dokonana)”.

Ten system daje dość dokładne przybliżenie odmiany czasowników w językach słowiańskich. Wiemy, że da on kilka form brzmiących sztucznie i jest to bardziej skomplikowane niż w esperanto, który ma w całości regularną gramatykę. Jednak dalsze uproszczenia doprowadziłyby do większych różnic w porównaniu do oryginalnych języków słowiańskich i slovianski byłby mniej zrozumiały dla osób go nie znających. Z kolei większe przybliżenie do aktualnych języków nie jest możliwe bez wprowadzenia większej ilości klas czasowników, co skomplikowałoby odmianę.

Bezokolicznik:Wszystkie bezokoliczniki mają końcówkę -ti: delati „robić, działać”, umeti „umieć”, prositi „prosić”, nesti „nieść”, pisati „pisać”, čuti „czuć”, dekovati „dziękować”, tegnuti „ciągnąć”.Generalnie bezokolicznik jest regularny, końcówka –ti nie zmienia rdzenia. Stąd mamy w slovianskim: mogti „móc”, pekti „piec”, begti „biec” zamiast moči, peči i beči. Jedynymi wyjątkami są czasowniki z końcowym d i t, które mają bezokoliczniki tworzone przez –sti jak: klasti „kłaść”, pasti „padać”, gnesti „gnieść” etc. Aby odróżnić te formy od nesti i podobnych, są one oznaczone w słowniku klasti (klad-ti), gnesti (gnet-ti).

5.1. Czas teraźniejszy:5.2.

Końcówki czasu teraźniejszego: kiedy rdzeń czasu teraźniejszego kończy się samogłoską: l. poj. -m, -š, -Ø,

w l. mnogiej: -mo, -te, -jut;

kiedy rdzeń czasu teraźniejszego kończy się spółgłoską: l. poj. -u, -eš, -e, w l. mnogiej: -emo, -ete, -ut.

Uwagi:• W przypadku rdzeni spółgłoskowych –k i –g zmienia się na -č and -ž przed -e.

Stąd: mog-eš > možeš itd.• W 1 osobie liczby pojedynczej –ju może być użyte zamiast –m, oraz –em zamiast –u.• W przypadku rdzeni kończących się na –i, w 3 osobie liczby mnogiej –ijut

może być zamienione na –et, co jest bliższe do sytuacji w rzeczywistych językach słowiańskich.

Przykłady odmiany:

Wyjaśnienie takiego wyboru końcówek:1 os. l.poj. – Południowo-słowiański, słowacki, dolno-łużycki mają tylko końcówkę –m, Wschodnio-

słowiańskie mają tylko końcówkę -(j)u. Polski, czeski, górno-Łużycki mają obie. Różnice są

niewielkie, ale u ma niewielką przewagę przed spółgłoskami, podczas gdy –m, ma małą przewagę po samogłoskach. W przypadku rdzeni typu i, Polski ma –ju, a czeski –im. Aby uniknąć problemów związanych z u (jak prosi-ju > prošu) wybraliśmy -im.

1 os. l.m. Końcówka –me (obecna w czeskim, słowackim, bułgarskim, macedońskim), jest nieco częstsza od -mo (ukraiński, serbo-chorwacki), -my (polski, łużycki) i –m (rosyjski, białoruski). Jednak ponieważ -o, jest regularnym odzwierciedleniem –ъ, to –mo uznano za preferowane.

2 os. l.poj. i lm. – wszystkie języki mają –š i odpowiednio –te.3 os. l.poj. – wszystkie zachodnie i południowe języki słowiańskie mają końcówkę zerową, rosyjski ma –t,

ukraiński i białoruski mają obie.3 os. lm. – tutaj występuje duże zamieszanie. Występują takie końcówki -at, -a, -u, -ut, -e, -jo, -i itd.

Końcowe –t występuje w wschodnio-słowiańskich, bułgarskim, macedońskim. Wybór końcówki –-ut jest podyktowany etymologią.

5.2. czas przeszły:

Końcówkami czasu są: -l (dla r. męskiego), On -la (dla żeńskiego), Ona - lo (nijaki), Ono -li (liczba mnoga) dodane do rdzenia bezokolicznikowego. my/wy/oni

Przykłady:

Jeden czasownik jest nieregularny „iść” idti - šel, šla, šlo, šli „szli”. Odnosi się to do złożeń.Formom tym może towarzyszyć czasownik „być” – byti, ale może być pominięte. Ja jesm delal „Ja działałem” oznacza to samo co ja delal.

5.3. czas przyszły:

Jest on tworzony z dodaniem odmienionego czasownika „być” do bezokolicznika. Formy są takie jakby czasownik o rdzeniu bud- był odmieniany w czasie teraźniejszym.

Zamiast bezokolicznika, można napotkać też taką samą formę jaka jest używana w czasie przeszłym (właściwie imiesłów) ja budu delal. Użycie czasu teraźniejszego – czasownika dokonanego dla wyrażenia przyszłości nie powinno mieć miejsca, gdyż będzie niezrozumiane przez Słowian południowych.Odmiana „być” w czasie przyszłym ja budu my budemo

ty budeš vy budete on/ona/ono bude oni budut

Tylko jeden czasownik „być” jest nieregularny.

5.4. Tryb przypuszczający:Jest tworzony przez dodanie partykuły by do czasu przeszłego ja by delal(a) „Ja bym działała/robiła”. Możliwe jest też utworzenie trybu przypuszczającego w przeszłości (ang. past conditional) przez dodanie czasownika w czasie przeszłym do formy przypuszczającej.

• ja byl by pisal „Ja bym był pisał.” (męski)• ja byla by pisala „Ja bym była pisała.” (żeński)

5.5. forma rozkazująca:Ma ona postać dla 1 osoby l.poj. 1 os. lm. i 2 os. lm. np. delaj „do!” (do 1 osoby), delajmo „działajmy!”, delajte „działajcie!” (do wielu osób). Forma ta może być rozpoznana przez środkowe –j- dodane do rdzenia czasu teraźniejszego. Jeśli rdzeń kończy się na –j to nie jest dodawane 2 raz. Jeśli rdzeń kończy się na spółgłoskę dodaje się i.

Przykłady:

5.6. Imiesłowy:

Są dwa typy imiesłowów (w polskim wyróżnia się 4): czynny i bierny. Czynne w j. polskim mają końcówki –ący, -ąca, -ące. Bierne mają końcówki: -ny, -na, -ne, -ty, -ta, -te.

• Imiesłów czynny jest derywowany od rdzenia czasu teraźniejszego. Ma końcówkę –uč kiedy ten rdzeń kończy się spółgłoską i –juč, kiedy kończy się samogłoską. Innymi słowy, możesz zbudować je przez wymianę końcówki -t z 3 osoby l.m. na -č. Te formy są przysłówkami. Aby stworzyć przymiotnik dodaj końcówkę -i po –uč. Na przykład: delati > delajuč(i) „działając”,

nesti > nesuč(i) „niosąc”.

• Imiesłów bierny jest tworzony przez dodanie -ny do rdzenia bezokolicznika, kiedy kończy się samogłoską oraz -eny, kiedy kończy się spółgłoską: delany „robiony”, neseny „niesiony”. Jednakże:

o W przypadku rdzeni typu I , końcówka jest -^eny zamiast *-iny. Jeśli poprzedzająca spółgłoska jest już palatalizowana, ta końcówka zmienia się w –eny. Jeśli natomiasy poprzedzająca spółgłoska jest wargowa, zmienia się w -jeny. Przykłady: prositi > prošeny „proszony”, govoriti > govořeny „mówiony”, postrašitì > postrašeny „przestraszony”, ľubiti > ľubjeny „kochany”

o *-ťeny, *-ďeny, *-sťeny, *-zďeny zmienia się na: -čeny, -dženy, -ščeny, -ždženy o w przypadku rdzeni z końcówką -nu, końcówkę stanowi -neny zamiast *-nuny o wszystkie jednosylabowe rdzenie z wyjątkiem tych kończących się na -a (te z rdzeniem

czasu teraźniejszego kończącym się na -j) mają -ty zamiast –ny. Imiesłowy odmieniają się przez liczby i rodzaje męski i żeński.

• Czasownik może być szybko zmieniony w rzeczownik przez zastąpienie końcówki imiesłowu -ny/-ty końcówkami -nje/-tje. Przykłady: delanje „działanie”, govořenje „mówienie”.

Przykłady:

5.7. strona bierna:Jest tworzona jak w angielskim, przez połączenie czasownika „być” z imiesłowem biernym.

• ja jesm neseny „Ja jestem niesiony”• ja byl neseny „Ja byłem niesiony.”• ja budu neseny „Ja będę niesiony.”• ja byl by neseny „Ja byłbym niesiony.”

Zdanie „Pica je delana” jest poprawne, ale zaleca się unikać takich konstrukcji, gdyż będą one wyglądać niezdarnie szczególnie u słowian, którzy rzadko używają „być” w czasie teraźniejszym. Poza tym podczas gdy dla jednych słowian taka konstrukcja będzie naturalna, dla innych imiesłów bierny nie może być użyty z czasem teraźniejszym. Stąd jeśli podmiot jest znany, lepiej jest użyć strony czynnej. Jeśli nie jest znany, jak w przypadku jedzenia możliwe jest użycie 3 osoby liczby mnogiej bez podmiotu „Delajut picu” (robią pizzę). Nawet częściej można spotkać formę Pica dela se (pizza robi się) i powinna być tłumaczona jako „Ktoś robi pizzę./Jest robiona”.

6. PRZYIMKIWiększość przyimków łączy się z dopełniaczem (genitiv). Jest to prawdziwe szczególnie dla tych wywiedzionych od rzeczowników, przymiotników lub przysłówków. W przypadku przyimków odnoszących się do czasu i miejsca poniższe można przyjąć za wzór, choć z pewnymi wyjątkami.

• dopełniacz jest stosowany, kiedy wskazuje się na ruch z miejsca. • biernik jest stosowany, gdy wskazuje się dla oznaczenia ruchu w kierunku/ do miejsca. • narzędnik lub mianownik jest stosowany, gdy nie następuje żaden ruch.

W przypadku Slovianskiego-P, który nie posiada przypadków, wszystkie przyimki łączą się z mianownikiem (z biernikiem w przypadku zaimków osobowych). Oprócz tego od (czasem s) zastępuje dopełniacz, k zastępuje celownik, s (i czasem posredstvom) narzędnik, natomiast na służy jako „uniwersalny przyimek”. Przyimki powinny być używane zgodnie z ich logicznym znaczeniem, a nie zgodnie z narodowymi idiomami. Poniżej lista przyimków w slovianskim.Z dopełniaczem:

bez – bezblizko – bliskodľa – dlado – do, w kierunkuiz – z (o miejscu)iz-medžu – z pomiędzyiz-nad – z nad iz-pod – z pod iz-pred – z przediz-za – z zakrome – z wyjątkiemmimo – pastnaprotiv – naprzeciw od – of, from (away from); since; by (agent) odnosno – odnośnie, co do

okolo – dookoła, wokółpomimo – pomimopoprek – poprzekposle – afterposred – pomiędzy, wśródposredstvom – za pośrednictwempovrh – na górze/ wierzch sred – pomiędzy, wśródsuprotiv – w przeciwieństwie dou – w miejscuvdolž – wzdłużvmesto – zamiast, w miejscevnutr – wewnątrzvsled – w ślad, because ofza – za (o czasie)

Z celownikiem:blagodareč/dekujuč – dziękowaćk – ku, w stronę (kierunek)

protiv – przeciwkosoglasno – zgodnie z

Z biernikiem:črez/prez – przez, poprzez

Z narzędnikiem:s – razem z, z użyciem, z

Z miejscownikiem:pri – przez; podczas (też o czasie)

Z biernikiem i narzędnikiem:Poniższe 5 przyimków odnosi się do miejsca i czasu. Narzędnik jest stosowany gdy miejsce jest trwałe (Kot spi pod stolom – "Kot śpi pod stołem.” Biernik wyraża ruch w jakimś kierunku (Kot izbegl pod stol – "Kot uciekł pod stół.”) Przyimek za może być użyty także z dopełniaczem, ale ponieważ przynależy i tak do tej samej kategorii co reszta, wymienia się go tutaj osobno.

medžu – pomiędzy (o miejscu i czasie)nad – ponad, pozapod – pod pred – przed, z przodu, (o miejscu i czasie)za – za (o miejscu), po (o czasie) ; (+ biernik. także:) – ponieważ, z powodu, w zamian za, in favour of, zamiast Z biernikiem i miejscownikiem:

Przyimki “v” i “na” zachowują się tak samo jak poprzednia kategoria, z wyjątkiem trwałego miejsca, miejscownik jest używany zamiast narzędnika. Pozostałe dwa mają inne znaczenia.

na (+miejsce) – na, at; (+ biernik) – on(to), untov (+ miejsce) – w, wewnątrz; (+ biernik) – into ob (+ loc.) – about; concerning, regarding; (+ biernik) – with regard to po (+ miejsce) – po ; in the manner of; over (all over the place); (+ biernik) – for, up to

Poniższa lista zawiera konstrukcje przyimkowe:od strany (+ dopełniacz) – od strony (agent in passive constructions)s izkľučenjem (+ dopełniacz) – z wykluczeniem, wykluczając s pomočju (+ dopełniacz) – z pomocą v imene (+ dopełniacz) – w imięv čase (+ dopełniacz) – w czasie, podczasv različju od (+ dopełniacz) – w odróżnieniu od v vremene (+ dopełniacz) – podczas ne gledejuč na (+ biernik) – pomimo, nie patrząc na, notwithstandingbez obzira na (+ biernik) – bez uwzględnienias obzirom na (+ biernik) – z uwzględnieniemv svezi s (+ inst.) – w związku z Wiele przyimków może być użyta jako prefiksy. Patrz: sekcja - słowotwórstwo. SPÓJNIKIa – ia takože – tak jak, tak samo jakaby, čoby/štoby, da by – aby, żebyakoli, jako, jestli – jeśliale – aleči, li – czy, jeśličo (što), da, že – thatdopoka – tak długo jak, doputydopoka ne – dopóki niehoť – choć, chociażi – and ibo – since, becauseili – lubili ... ili ... – albo ... albo ...jak/kak ... tak i ... – zarówno ... jak i ...jakby/kakby – jakbykogda/kogdy – kiedykoľko ... toľko ... – the ... the ...než, neželi – niż, aniżeli ni ... ni ... – ani ... ani ...tomu čo/što/že – dlatego (temu, że)za to čo/što/že – dlatego - z koleiSKŁADNIA - SZYK ZDANIA – Zadawanie pytań:Prerefowany szyk to Podmiot-Orzeczenie-Dopełnienie. Nie jest to ściśle obowiązkowe, ale należy pamiętać, że zamiana dopełnienia z podmiotem skutkuje zmianą znaczenia.Są dwa typy pytań. Pytania proste (tak/nie) – mogą być zadawane na kilka sposobów:

• zdanie oznajmujące ze zmianą intonacji: Otec kupil knigu? „Tata kupił książkę?”• poprzedzenie zdania oznajmującego partykułą či: Či otec kupil knigu? „Czy tata kupił książkę?”• dodanie partykuły -li po czasowniku. Kupil li otec knigu? (rzecz znana ze staropolskiego)

Pytania złożone zaczynają się od zaimka pytającego lub przysłówka Koju knigu kupil otec? „Którą książkę kupił tata?”, Gde otec kupil tu knigu? „Gdzie tata kupił tą książkę?”. W tym typie pytań, znaczenie jest jasne dzięki użytemu przypadkowi.

– Kotora žena ľubi togo muža? „Która kobieta kocha tego mężczyznę?” (kobieta=podmiot, mężczyzna=dopełnienie)– Kotoru ženu ľubi toj muž? “Którą kobietę kocha ten mężczyzna?” (mężczyzna = podmiot, kobieta = dopełnienie) Jeśli to konieczne, możliwe jest stosowanie strony biernej, która jest zawsze jasna.

Zdania okolicznikowe celu, są tłumaczone z użyciem čoby lub da by, po czym następuje forma czasownika w czasie przeszłym:

Turisty posetijut Niderlandiju, čoby fotografovali tulipany. „Turyści odwiedzają Holandię, aby robić zdjęcia tulipanom.”

Turisty posetili Niderlandiju, čoby fotografovali tulipany. „Turyści odwiedzili Holandię, aby robić zdjęcia tulipanom.”

Ona prinosi jabloka, da by deti byli zdrave. „Przynosi jabłka, żeby dzieci były zdrowe.” Ona prinosila jabloka, da by deti byli zdrave. „Przyniosła jabłka, żeby dzieci były zdrowe.”

Poziomy uproszczenia Slovianski nie jest językiem narodowym, ani nie zamierza takiego udawać. Bazuje on na 15

językach narodowych, z których każdy ma swą własną fonologię odpowiednią ortografię dostosowaną do dźwięków. Ogólnie mówiąc, można stwierdzić, że im bardziej na południe, tym mniejsza jest liczba zestawu dźwięków w językach słowiańskich. Slovianski próbuje być gdzieś pośrodku, a zatem jego fonologia bazuje na dźwiękach, które występują we wszystkich lub większości języków słowiańskich. Pytanie tylko jak wiele powinno się ich uwzględniać. Jeśli liczba dźwięków jest duża to sprawia to problemy z ich zapisywaniem, szczególnie dla słowian południowych, którzy mają mniejszy zestaw dźwięków i nie mają znaków alfabetu do oznaczania dźwięków występujących gdzie indziej. Im więcej dźwięków tym trudniej je pisać na zwykłej klawiaturze. Jeśli natomiast przyjmie się zbyt mało dźwięków, wówczas trudności będzie sprawiało czytanie tym, którzy mają bogatszy zestaw dźwięków w języku macierzystym. A zatem uproszczenie dla piszącego/mówiącego jest utrudnieniem dla czytelnika/słuchacza i na odwrót. Obie opcje mają swoje plusy i minusy, a to która opcja jest najlepsza zależy od tego gdzie i przez kogo slovianski będzie używany.

Slovianski rozwiązuje ten problem stosując znaki diakrytyczne. Zamiast dokonywać arbitralnych wyborów, te znaki mogą, ale nie muszą być używane, aby dodać szczegóły fonologiczne i etymologiczne. Każdy użytkownik języka może wybrać jak bardzo chce być precyzyjny w wymowie lub jak bardzo chce się posunąć w uproszczeniu słów. Zatem, zamiast posiadać zamknięty system fonologii i ortografii, Slovianski obejmuje kilka form ortograficznych, od najbardziej poprawnego uwidocznienia różnic dźwięków w (Naučny Medžuslovjanski = „Naukowym Międzysłowiańskim”) do uproszczonej ortografii w której kilka bliskich dźwięków traktowane jest jako jeden bez odcieni (tą formę zapisu nazwano Slovianto). Główną różnicą między tymi formami jest duża lub bardzo mała liczba liter z diakrytykami. Pozwala to stosować jedną gramatykę i jeden słownik dla wszystkich form ortografii. Naučny Medžuslovjanski ma 19 znaków dla samogłosek i 34 znaki dla spółgłosek. Slovianski w zapisie „standardowym” ma tylko 6 znaków dla samogłosek i 27 znaków dla spółgłosek.

Alfabet Około połowa języków słowiańskich używa alfabetu łacińskiego, podczas gdy druga połowa stosuje

cyrylicę. Co więcej oba alfabety występują w dwóch wykluczających się wersjach. Jedna, którą stosują języki czeski, słowacki, słoweński i chorwacki z użyciem haczek, oraz wersja z dwuznakami i diakrytykami w polskim, kaszubskim, śląskim (serbski i łacinka białoruska miesza te dwa systemy). Rosyjski, ukraiński, białoruski i bułgarski używają cyrylicy ze znakami й, ь, ю, ale Serbski i Macedoński stosują wersję z znakami ј, љ and њ. Przyjęcie jednego sposobu zapisu mogłoby sugerować, że inne formy są niepoprawne lub niestandardowe. Byłoby to zniechęcające. Inna możliwość to cztery alfabety, ale nie jest to praktyczne bo tworzy wiele problemów. Trzeba więc przyjąć inne podejście.Ponieważ końe, konje, konie i kone występują we wszystkich językach słowiańskich reprezentując to samo zwierzę nie ma sensu spierać się która wersja jest oficjalna. W związku z tymi problemami porzucono ideę

oficjalnej ortografii. Przyjęto wiele sposobów zapisu bazując na proponowanym prototypie, która jest podstawą dla zapisu slovianskiego – osobno dla łacinki i cyrylicy. Obydwa systemy muszą:- być logiczne i spójne- zrozumiałe intuicyjnie dla każdego znającego dany alfabet- muszą stanowić podstawę właściwiej wymowy wyrazów, jeśli to możliwe jeden dźwięk powinien być zapisany jednym znakiem- znaki nie powinny być mieszane, ale zapis nie powinien być specyficzny dla jednego języka słowiańskiego- znaki powinny się poprawnie wyświetlać na standardowym ekranie i być możliwe do zapisania na klawiaturze qwerty (czyli nie może być niecodziennych symboli i znaków)

Ani łacinka, ani cyrylica nie może w pełni zaspokoić tych wszystkich postulatów tak aby każdy słowianin mógł pisać i odczytywać końcowy zapis. A zatem w przypadku znaków łacińskich przyjęto 23 znaki (bez q, w, x), podczas gdy miękkość i palatalizację zaznacza się przez haček (nie ma polskich dwuznaków). W przypadku cyrylicy, stosujemy znaki, które mają wspólne różne ortografie cyrylickie z dodatkowym j z serbskiego i macedońskiego jako odpowiednik łacińskiego j oraz jer ь z wersji rosyjskiej/ukraińskiej jako odpowiednik haček (dla zapisu zmiękczonych/palatalizowanych: D, L, N, T, R). Dla , š i ž są osobne znaki cyrylicy. Ci którzy nie mogą napisać pewnych znaków na swojej klawiaturze mają kilka alternatyw. Ważne, aby w danym zapisie być konsekwentnym. Usunięcie haček powoduje, że pogarsza się zrozumienie zachodnich i wschodnich słowian.

W przypadku problemów z ň można go zapisać jako nj lub ń. Jeśli ten dźwięk jest na końcu wyrazu można zapisać n’. W zapisie cyrylicą – й.W przypadku problemów z č, š i ž można zapisać to jako cx, sx, zx choć będzie to wyglądało nieprzyjemnie.Inną opcją jest zapis c^, s^, z^.

Litery: A, E, J, K, M, O, T pisze się tak samo jak znakami łacińskimi. (Haczek to dodanie jeru)Łacińskie H to cyrylickie X.Łacińskie N to cyrylickie HŁacińskie P to cyrylickie R. Łacińskie S to cyrylickie CŁacińskie U to cyrylickie Y. Łacińskie V to cyrylickie B

Litery B, C, D, F, G, I, L, R, Sz, Y, Z, Ż mają odmienne, swoiste znaki. Wśród nich grecka delta, gamma, phi. Cyrylickie Z to arabska cyfra 3. W kursywnej cyrylicy i ortografi pisanej małe t to spółgłoska „m”.

Wymowa

Spółgłoski p, t, k, b, d, f, s, z, m, n, r są wymawiane tak samo we wszystkich językach słowiańskich. Niemcy i Anglicy powinni nie stosować aspiracji. W przypadku innych spółgłosek wymowa nieco się różni zależnie od języka macierzystego. W przypadku spółgłosek zmiękczanych istnieją jeszcze większe różnice. Miękkie samogłoski t’, d’, ř mogą być także wymawiane twardo, zwłaszcza na końcu sylab. Co do samogłosek jest różnica w otwartości/zamknięciu oraz przedniości/tylności ich wymowy.

Aby uniknąć zamieszania, powinno się unikać ruskiego/białoruskiego akania (wymowy nieakcentowanych samogłosek jako a lub e).

Fleksja powinna być jak najbardziej regularna. A jednak poniższe reguły powinny być zastosowane, aby osiągnąć też zbliżenie do naturalności.

Zamiana y/i oraz o/e

Po miękkiej spółgłosce (j, š, ž, ť, ď, ň, ř, ľ) tak samo jak po c: - w końcówkach zaczynających się od y, ta samogłoska jest zmieniana na i.- w końcówkach zaczynających się na o, ta samogłoska jest zmieniana na e.

Stąd, mimo, że podstawowe końcówki przymiotników i zaimków to: -y, -ogo, -ym, -om itd. to niektóre przymiotniki i zaimki mają –i, -ego, -im, -em. Porównaj žen-y ze zmienionym zemj-i, okn-o z ze zmienionym moř-e, grod-ov ze zmienionym kraj-ev.

Reguła zamiany y na i powinna być stosowana po k, g i h. Przykłady: legk-y > legk-i, drug-y, drug-i, suh-y> suh-i. Nie oznacza to jednak, że spółgłoska jest zmiękczana. Języki słowiańskie różnią się jeśli chodzi o stopień w którym ta reguła powinna obowiązywać. Na przykład w rosyjskim miękka spółgłoska+ o jest rzadkie, a język polski ma pewne pozostałości istnienia tej reguły (królowa >królewski). Zaleca się stosować tę regułę do końcówek rzeczowników. Przyrostki powinny pozostawać nie zmienione dla przejrzystości. - Y nie może następować po spółgłosce miękkiej- każda spółgłoska poprzedzająca i (z wyjątkiem k, g, h) jest miękka z definicji. Dlatego zapisujemy ti, li, ri, si zamiast t’i, l’i, ři, śi.

Słowotwórstwo:

Słowa slovianskiego bazują na istniejących językach słowiańskich i kiedy nie zgadzają się za sobą decyduje częstotliwość wystąpień. Ale taka metoda nie zawsze jest zadowalająca. Aby uniknąć niespójności musimy założyć, że słowa używające tego samego rdzenia, używają tego rdzenia w tej samej formie. Ponieważ wszystkie języki słowiańskie wywodzą się od wspólno-słowiańskiego w wyniku pewnych zmian fonetycznych, byłoby stosowne aby slovianski był tworzony przez derywację ze wspólno-słowiańskiego (choć nie jest on na nim bezpośrednio oparty). To spowoduje, że slovianski będzie łatwiejszy do rozpoznania dla każdego, jeśli tylko wie jaki dźwięk w jego języku jest reprezentowany w slovianskim. Można się tego łatwo nauczyć czytając teksty.

polskie slovianski przykłady

y y byti, syr wą vu vutrobyie, ia e bely, svetią, ię e jezyk, svetyą, ę u put’, ruka-ro- -ra- grad, krava -ło- -la- glava, mlady-rze- -re- breg, predoł-/ -łu-/ -eł -ol- polny, žol

dz dž medžu końcowe ś

st’ dolgost’ (długość), elektrinost’

g (ukr. cz-sł. h) g glava,-szcz- šč razpuščenje

Tworzenie przymiotnika z rzeczownika. Jeśli rdzeń kończy się spółgłoską k, g, h to po dodaniu końcówki (-ka, -ko, -ni, -nik, -ok, -ski, -stvo) przymiotnika dochodzi do zmian tych trzech dźwięków.

k > č (ruka > ručny) ręcznyg > ž (kniga > knižny) książkowy h > š (muha > muška) muszka

Z drugiej strony miękkie samogłoski t’, d’, ň, ř, l’ stają się twarde przed końcówkami –ny, -nik, -ski, -stvo.

Dźwięk s w końcówkach –ski, -stvo usuwa się po spółgłoskach , ž, š i c/s/z.Np. muž > mužki / mužtvo (mężczyzna > męski, męstwo)

Zdrobnienia: dodaje się końcówki –ok (dla słów r. męskiego z końcową twardą spółgłoską, -ik (dla r. męskiego z miękką spółgłoską) –ka (dla słów rodzaju żeńskiego)

pojęcia abstrakcyjne (rzeczowniki) można utworzyć przez końcówkę –stvoKońcówka –ost’ tworzy nazwy od przymiotników dobrost’ (polskie ść)

dla nazw ludzi robiących coś (rzeczownik) przez końcówkę –nik lub tel’(mężczyźni), -ka (kobiety)np. prijatel’ka, glavnik, naučitel’ (polskie -ciel)

Nazwy czynności od czasownika tworzy się przez końcówkę –nje, czasem –tje)delanje – działanie, żitje (życie)

Przymiotniki od rzeczowników : końcówki –ski (do osób), -ji (do nazw zwierząt, osób), -ny (inne przypadki)

nony, morski, pisemny, lovieij

-ovy, -ovaty mogą określać przymiotniki wskazujące podobieństwo.

bez-X-ny – to konstrukcja przymiotników, oznaczających brak czegoś – beznadejny, bezprikladny

Imiesłowy mają końcówkę –ny (neseny – niesiony) lub – jui (pol. -jąc) –lši -vši (pl. -łszy -wszy)Końcówkami czasowników są: -ovati, -iti

Przedrostki:

do- oznacza dokonany aspekt czynności – dojdti (dojść), doleteti (dolecieć), dopisati (dopisać) iz- odpowiada pl. wy- oznacza rozproszenie, skierowanie na zewnątrz (izgnati, izbirati, izdati, wygnać, wybrać, wydać )na- też oznacza aspekt dokonany, spełnienie czegoś - napisati (napisać), nabrati (nabrać)nad- oznacza przekroczenie czegoś ponad limit – nadpisati (nadpisać)nedo- oznacza aspekt niedokończony nedopisati, nedopolniti nedokončiti (niedopisać, niedopełnić,

niedokończyć)o-/ob- oznacza czynność wykonywaną na jakimś przedmiocie okružiti (okrążyć)obez- oznacza pozbawienie kogoś z czegośod- oznacza pozbycie się czegoś odidti (odejść), oddati (oddać), odgovoriti (odpowiedzieć)po- oznacza rozpoczęcie czynności pojdti (podejść)pod- poniżej, z podpre- poprzez, zmienianie, za bardzo (prejdti – przejść, prebudovati – przebudować) pred- przed, robić coś wcześniej, za bardzo – predvideti, predplatiti, predstaviti, presoliti pri- blisko, obok, dodatkowo – prijdti (przyjść), pripisati (przypisać) pro- poprzez, podczas - protekti (przecieknąć)raz- oznacza środek czynności/stanu, rozdrobnienie razcvetati (rozkwitać), razditi (rozdać)so-/s- oznacza zakończenie czynności, łączenie svezati (związać), sobrati (zebrać), sdelati (zdziałać), sbudovatisu- czynność łącząca – surabotati (pracować razem), suhoditi (schodzić się) u- zwiększenie, zmniejszenie/ aspekt dokonany ulepšiti (ulepszyć) v- skierowanie do wewnątrz vojdti (wejść) , vnesti (wnieść), vslušati se (wsłuchać się), včitati se (wczytać się)vy- na zewnątrz lub aspekt dokonany vyjdti (wyjść), vynesti (wynieść), vysušiti (wyschnąć)voz- oznacza kierunek w górę/ rozpoczęcie czynności vozleteti (wzlecieć), voizdti (wyjść), vozbuditi (wzbudzić) za- zamknięcie, czynność do wewnątrz zapakovati (zapakować), zatvoriti (zamknąć), zasmotreti se (zapatrzyć

się)

W mowie należy unikać ukraińskiego ikawizmu (wymowy e i o jako „i” np. Lviv, Dnipr), jak i rosyjskiego akania (wymowy „o” nieakcentowanego jako samogłoskę „a” mimo zapisu litery „o” np. moloko> wym. małako „mleko”, okno> wym. akno).