P r e d m e t: EKONOMIJA EVROPE

MENTORI: Prof. Azra Hadžiahmetović

Ass. Aida Zaimović

[EKONOMIJA BIH]

Sarajevo, Maj, 2010

Amel Čustović 65793 Nihad Crnčalo 64274Anela Pindžo 64880Dženita Mašić 64664

SEMINARSKI RAD

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

SADRŽAJ

UVOD......................................................................................................................................4

1.OPĆENITO O ZEMLJI

1.1. GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE.......................................................................5

1.2. POLITIČKO UREĐENJE.............................................................................................6

1.3. ČLANSTVO U MEĐUNARODNIM ORGANIZACIJAMA.......................................7

1.4. RESURSNA BAZA..............................................................................................7

2. EKONOMIJA ZEMLJE

2.1. PRIMARNI SEKTOR

2.1.1. Poljoprivreda……………………………………………….....................................…..8

2.1.2. Povrtlarstvo.................................................................................................................9

2.1.3. Voćarstvo……………………….......................………………………………………10

2.1.4. Stočarstvo.....................................................................................................................11

2.2. SEKUNDARNI SEKTOR

2.2.1. Rudarstvo.....................................................................................................................12

2.2.2. Industrija......................................................................................................................13

2.2.3. Metalna industrija........................................................................................................14

2.2.4. Automobilska industrija..............................................................................................15

2.2.5. Drvna industrija...........................................................................................................16

2.2.6. Proizvodnja prehrambenih proizvoda........................................................................17

2.2.7. Industrija tekstila, kože, gume i obuće.......................................................................18

2.2.8. Proizvodnja i prerada duhana.....................................................................................18

2.3. TERCIJARNI SEKTOR

2.3.1. Turizam.........................................................................................................................18

2.3.2. Saobraćaj.......................................................................................................................19

2.3.3. Željeznički saobraćaj...................................................................................................19

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 2

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

2.3.4. Drumski saobraćaj........................................................................................................20

2.3.5. Vodeni saobraćaj..........................................................................................................21

2.3.6. Vazdušni transport......................................................................................................21

3.MEĐUNARODNA RAZMJENA..................................................................21

ZAKLJUČAK....................................................................................................27

LITERATURA..................................................................................................28

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 3

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

UVOD

U seminarskom radu sa temom „Ekonomija BiH“ istražili smo i naveli pojedinosti koje daju

jednu uopštenu sliku Bosne i Hercegovine kao države, ali i njene ekonomije. Karakteristike

poput geografskih , političkih, stanovništva, poljoprivrede, industrije, međunarodne razmjene

i mnoge druge, bile su potrebni za detaljnu obradu teme, o čemu će kasnije više biti riječ.

Svaki stanovnih Bosne i Hercegovine bi trebao da zna podatke o svojoj zemlji i mjestu u

kojem živi. Koristeći literaturu, grafike i razne popise , pokušali smo obezbjediti poređenja,

statistike i podatke koji će rezultirati boljem viđenju i shvatanju svega što smo pokušali

objasniti kroz temu, te time upotpunili rad stvarajući jasniju sliku. Ekonomija ima široku

primjenu, ali da bi je analizirali konkretno kao ekonomiju jedne države, moramo poznavati i

elemente koje je čine, pa da krenemo...

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 4

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

1.OPĆENITO O ZEMLJI

1.1. GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE

Bosna i Hercegovina je zemlja u obliku srca koja leži u srcu jugoistočne Evrope. Ovdje se

istočne i zapadne civilizacije susreću, ponekad sukobljavaju, ali češće pojačavaju i obogaćuju

jedna drugu kroz dugu i fascinantnu historiju.

Bosna i Hercegovina je dugačko ime za zemlju koja se prostire samo na 51.197 km2. Sjeverni

i centralni dio zemlje zove se Bosna , a ime vjerojatno potiče od stare indo-evropske riječi

"bosana" što znači voda, a koje Bosni ne nedostaje. Južni region oko drevnoga Huma, kojim

je vladao Herceg Stjepan Kosača, kasnije je nazvan Hercegovina kada su to područje zauzeli

Otomanski osvajači.

Možda ono što je posjetiteljima danas važnije da znaju je, da je Bosna i Hercegovina

zapanjujuće lijepa zemlja sa nepreglednim nizom prirodnih pejzaža, kultura, tradicija i izraziti

ljudi. I po onome starom klišeu "ljudi čine mjesto"- Bosna i Hercegovina može biti ponosna

na svoju gostoljubivost, te postupanje prema gostu kao da je član porodice. A znamo da se

porodica nosi u srcu. Na sjeveru, zapadu i jugozapadu graniči sa Republikom Hrvatskom, a na

istoku i jugu sa Srbijom i Crnom Gorom. Bosna i Hercegovina među bivšim jugoslavenskim

republikama je treća po površini i broju stanovnika (iza Srbije i Hrvatske), te srednjoj gustoći

naseljenosti (iza Srbije i Slovenije).

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 5

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

1.2. POLITIČKO UREĐENJE

Bosna i Hercegovina se sastoji od Federacije Bosne i Hercegovine (51%) i Republike Srpske

(49%), te distrikta Brčko. Federacija BiH se sastoji od 10 kantona, a kantoni od opština.

Republika Srpska administrativno se sastoji od regija, a zatim od opština. Teritorij Brčkog

koji je bio pod arbitražom, nije pripao ni Federaciji BiH ni Republici Srpskoj, već je odlukom

Arbitražne Komisije za Brčko stavljen pod upravu države Bosne i Hercegovine kao zaseban

distrikt.

Državne institucije:

Šef države

 

Predsjedništvo Bosne i Hercegovine (3 člana)

 

Vlada

 

Vijeće ministara

 

Parlament Bosne i

Hercegovine 

Parlamentarna skupština BiH ima dva doma

Zastupnički dom (42 člana)

Dom naroda (15 članova)

1

Stanovništvo:  

4,613,414 stanovnika prema zadnjem podacima CIA-e iz jula 2009. god2.; Dobna struktura: 0-

14 godina: 14,5% (muški 344760 / ženski 323.303), 15 do 64 godine: 70,7% (muški

1.645.274 / ženski 1.617.136), 65 i više godina: 14,8% (muški 279781 / ženski 403.160)

(2009).

1 http://www.bhmc.ae/podaciBiH.htm#Politi%C4%8Dko%20ure%C4%91enje

2 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 6

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

Stopa rasta stanovništva: 0,339% (2009) zemlja (BIH) u odnosu na svijet: 171.

Natalitet: 8,85 rođenja / 1.000 stanovnika (2009) zemlja (BIH) u odnosu na svijet: 214.

Smrtnost: 8,63 umrlih / 1.000 stanovnika (juni 2009) zemlja (BIH) u odnosu na svijet: 86.

Urbanizacija: urbana populacija: 47% od ukupnog stanovništva (2008).

Stopa dojenačke smrtnosti: Ukupno: 9,1 umrlih / 1.000 živorođenih, u odnosu na zemlje

svijeta: 156 muških: 10,44 smrti / 1.000 živorođenih ženska: 7,67 umrlih / 1.000 živorođenih

(2009)

Valuta: Konvertibilna marka (BAM), 1KM = 100 pfeninga 1US$ = 3,673 AED.

Jezici: bosanski, srpski, hrvatski Religije: Islam 48%, Pravoslavlje 37,1%, Katoličanstvo

14,3% i ostali 0,6%.

1.3. ČLANSTVO U MEĐUNARODNIM ORGANIZACIJAMA

Bosna i Hercegovina je članica sljedećih međunarodnih organizacija: UN, IMF, WB,  OSCE,

WIPO, WHO, UNIDO, UPU, ICAO, UNESCO, IMO, WTO, IFAD, FAO, ILO, IBRD, IDA,

IFC, MIGA, UNEP, UNICEF, UNDP, EBRD, Pakt stabilnosti Jugoistočne Evrope, Vijeće

Evrope.

1.4. RESURSNA BAZA

Bosna i Hercegovina raspolaže sa značajnim vodnim bogatstvom što je jedan od najvažnijih

faktora za opšti privredni razvoj većine područja u narednom periodu. Slatkovodni slivovi su

ključni resurs u BiH. Posebnu vrijednost kao prirodni resursi imaju izvorišta površinske i

podzemne vode. Sve rijeke u BiH su uglavnom niskog kvaliteta jer primaju veliki teret

zagađivanja putem neprečišćenih otpadnih voda naselja i industrije. Samo gornji tokovi

nekoliko rijeka (Una , Sana, Neretva) imaju uglavnom dobar kvalitet vode. Termalna vrela su

veoma česta u BiH sa jako kvalitetnom sastavom vode. To isto važi i za mnoge izvore i

podzemne akumulacije mineralne vode. Relativno malo ih se koristi u eksploataciji. Mnoga

od njih su izvan bilo kakve upotrebe, a predstavljaju resurse od velike važnosti u oblasti

energetike i razvoja medicinskog turizma. U BiH se nalazi 26 većih ili manjih vodnih

akumulacija. Mada je većina izgrađena u svrhu korištenja hidroenergije, od posebnog je

značaja uticaj ovih akumulacija na uređenje režima voda (smanjenje poplava i povećanje

minimalnih proticaja) kao i obezbjeđenje potrebnih količina vode za vodosnabdjevanje i

navodnjavanje. BiH je bogata podzemnim vodama odakle se obezbjeđuje 80-90 % pitke vode.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 7

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

Od ukupne površine Bosne i Hercegovine (5.113.000 ha) na šume i šumska zemljišta otpada

53% (2.700.770 ha ili oko 0,71 ha šume i šumskog zemljišta po glavi stanovništva). Šume i

šumska zemljišta u državnoj svojini učestvuju sa 81%, a u privatnom vlasništvu se nalazi

Bosna i Hercegovina raspolaze sa dosta značajnim bilansnim rezervama uglja (od okok 3,9

milijardi tona) od čega na lignit otpada 63%, a 37% na mrki ugalj. BiH nema kamenog ni

koksnog uglja, što je svakako nedostatak. Bosna i Hercegovina ne raspolaže poznatim

nalazištima sirove nafte, pridrodnog gas i nuklearnih sirovina. Sljedeći najveći potencijal BiH

je BH dijaspora koja brpji preko 1 350 000 BH gradana koji žive u preko 60 zemalja svijeta i

raspolažu sa velikim znanjem, iskustvom, kontaktima, edukacijom, radnim iskustvom u

različitim branšama i na kraju novcem u većem ili manjem obimu. Jedna Slovenija nema ni 5

% prirodnih i ljudskih potencijala kao BiH ( Žive bolje i imaju više zbog visoke svijesti i

drugih društveno-historijskih činjenica). Potencijal BiH je turizam kroz gradski i planinski

turziram, festivali u BiH i Sarajevu, seoski i riječni turizam, proizvodnja zdrave hrane, izvoz

zdrave hrane, proizvodnja i izvoz gotovog namještaja, izvoz mineralnih voda na kojima se

treba ozbiljno poraditi ukoliko želimo da budemo konkurentnija zemlja u svijetu.

2. EKONOMIJA ZEMLJE

2.1. PRIMARNI SEKTOR

2.1.1. Poljoprivreda

Poljoprivredna proizvodnja sastavni je dio ukupnog, državnog ekonomskog ambijenta, pa se

stanje u njoj odražava i na ukupnu kvalitetu ekonomije u BiH. Od ukupne površine Bosne I

Hercegovine, obradivo zemljište zauzima 19.61%, trajni usjevi 1,89% površine i ostalo

zemljište 78,5 %.

Prema podacima iz 2008. godine u poljoprivredi je zaposleno 20,5 % stanovništva Bosne I

Hercegovine.

Poljoprivreda i ribarstvo u bruto domaćem proizvodu Federacije BiH u 2007. godini

participirali su sa 5, 3 %, a u bruto dodanoj vrijednosti sa 6, 9 %.

U vrijednosti ukupne poljoprivredne proizvodnje u 2008. godini, sudjelovanje pojedinih

poljoprivrednih grana iznosilo je:

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 8

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

• biljna proizvodnja 64,7 % (najviše ratarstvo sa povrtlarstvom, zatim voćarstvo),

• stočarska proizvodnja 35,3 % (najviše govedarstvo, ovčarstvo, pa zatim peradarstvo).

Poticajna politika Vlade Federacije BiH i ostvarenje programa transfera poljoprivredi iz

budžeta Federacije u 2008. godini, u iznosu od 52.650.000 KM, osigurali su određene

razvojne efekte, što je u skladu s uvećanjem sredstava potpora u 2008. godini u odnosu na

2007. godinu. To uvećanje iznosilo je 39,8 %, što je rezultiralo tržišnim viškovima u svim

granama poljoprivrede.

U 2007. godini, uvedene su i potpore za ruralna područja kojima su učinjeni prvi koraci u

osavremenjivanju poljoprivrednih gazdinstava, potpori organskoj proizvodnji, te proizvodnji

u manje povoljnim područjima, pokretanju dopunskih aktivnosti, ruralnom naslijeđu i sl.

Elementarna nepogoda u vidu suše, koja se desila upravo u 2007. godini, utjecala je na snažno

smanjenje prinosa u ratarskoj proizvodnji. Suša je izazvala i velike štete u stočarstvu, jer je

prouzročila nestašicu i poskupljenje stočne hrane.

S tim u svezi, Vlada Federacije je iz tekuće pričuve izdvojila 4.100.000 KM, čime su, barem u

najneophodnijoj mjeri sanirane i ublažene posljedica suše. Ova budžetska sredstva usmjerena

su kao pomoć proizvođačima mlijeka i farmerima koji su proizvodili utovljenu stoku.

2.1.2. Povrtlarstvo

Iako biljna proizvodnja u vrijednosti ukupne poljoprivredne proizvodnje sudjeluje sa 64,7%,

ona se odlikuje usitnjenim posjedom, velikim brojem proizvodnih parcela, nedostatkom

poljoprivredne mehanizacije, nedostajanjem stručne poljoprivredne službe, kao i krupnih

nositelja organizacije. Tu se, prije svega, misli na poljoprivredna preduzeća zasnovana na

kooperaciji te zemljoradničke zadruge temeljene na interesima zadrugara i sl. Sve nabrojano,

uz nekoliko svijetlih primjera, čini ovaj sektor općenito nekonkurentnim i zato je bitno

osigurati podršku daljnjem uređenju i poboljšavanju ambijenta, ali i novčane potpore za

njegovo transformiranje i održivost. Da bi se ova proizvodnja ozbiljnije pokrenula, potrebno

je organizirati proizvođače u zadruge ili ih uvezati s preduzećima koja će objediniti

tehnologiju proizvodnje i ponude, te organizirati nastup na tržištu.Zbog kvalitete zemljišta i

proizvoda, uslovljenih prirodnim položajem našeg proizvodnog područja, ali i sve većih

transportnih troškova, uslovljenih rastom cijena

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 9

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

nafte, objektivno je očekivati kako će uvozno povrće biti postupno potiskivano domaćom

proizvodnjom.

Iz prikazane tabele se može zaključiti kako sjetvene površine za pojedine vrste, kao što su

povrće i krompir stagniraju, dok se površine pod ostalim vrstama smanjuju, što govori o

krajnje nepovoljnom ambijentu za biljnu proizvodnju.

Stanje u kojem se trenutačno nalazi biljna proizvodnja rezultat je dugogodišnjeg stagniranja

cijena ratarskih proizvoda na domaćem tržištu, ali i rasta cijena nafte te mineralnih đubriva i

drugih repromaterijala.

2.1.3. Voćarstvo

Izvoz voća pokazuje trend povećanja u gotovi svim njegovim vrstama. Posebice veliki rast

izvoza dostignut je kod šljiva i jabuka, a značajno je uvećan i izvoz dinja, te lubenica,

pogotovo ako se analizira zadnji dio promatranog razdoblja. Povećanje izvoza rezultat je

uvođenja poticaja za podizanje novih nasada na cjelokupnom teritoriju Bosne i Hercegovine u

nekoliko prethodnih godina. U idućem razdoblju može se očekivati dodatno smanjenje uvoza

voća, jer će novi nasadi voćnjaka i vinograda koji su podignuti u razdoblju 2002.-2008.

godine (preko 5.600 ha), postepeno ulaziti u puni rod.

Vrste voća koje dominiraju, u ovisnosti od klimatskih uslova i načina uzgoja, su jabuka sa

121. 399, 6 tona i šljiva sa 115. 096, 1 tona, dok je proizvodnja grožđa dostigla 35. 637, 9

tone.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 10

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

2.1.4. Stočarstvo

Stočarska proizvodnja, s druge strane, treba predstavljati najvažniji izvor prihoda

poljoprivrednika, zapošljavati radnu snagu, osiguravati prehrambene proizvode I sirovine za

industriju, te iskorištavati značajne poljoprivredne livadske i pašnjačke kapacitete. Vodeća

stočarska proizvodnja, a to je govedarstvo, uz proizvodnju od 322.221.000 litara mlijeka i

49.852.387 kg mesa, permanentno se uvećava, jer je za istu, uz resurse, barem formalno

osigurano i tržište

U sljedećoj tabeli možemo vidjeti da brojčano stanje stočnoga fonda u Federaciji BiH ima

trend laganoga porasta (izuzetak su ovce), ali je ta proizvodnja nedostatna da zadovolji

potrebe domaćega tržišta za osnovnim poljoprivrednim proizvodima životinjskoga porijekla.

U 2008. godini je izrađen Operativni program razvoja govedarstva i Operativni program

razvoja svinjogojstva u Federaciji BiH i oni su temelji za planiranje i provođenje mjera

poljoprivredne politike za navedene proizvode u idućem razdoblju.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 11

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

2.2. SEKUNDARNI SEKTOR

2.2.1. Rudarstvo

Rudarstvo je u Bosni i Hercegovini veoma stara privredna grana i bazira se na pojavi bogatih

ležišta ruda i minerala na njenoj teritoriji. Pojava metaličnih mineralnih sirovina veže se za

magmatske cikluse Zemljine kore.

BiH je bogata nalazištima nematala među koje se ubrajaju: dolomiti, krečnjaci, mermeri,

gline, kvarcni pijesak, laporci te betoniti i feldspati. Za industriju su još važni: barit, azbest,

magnezit i dr. Barit se eksploatira u Kreševu i Velikoj Kladuši. Za potrebe vatrostalne

industrije eksploatira se magnezit a rudnik je otvoren u Kladnju. Azbest, kao vatrostalni

materijal, eksploatira se iz serpentina kod Bosanskog Petrova Sela. Jedini rudnik kamene soli

je u Tušnju, gdje se vrši podzemna eksploatacija, pored navedenog, u Bosni i Hercegovini

postoje ležišta i pojave nuklearnih sirovina, te plemenitih metala (zlata i srebra), kao i rijetkih

metala. Njihova važnost je višestruka. Rudarska proizvodnja, skupa sa energetskim

potencijalima, čini osnov cjelokupnoj industriji, napropulzivnijoj privrednoj grani.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 12

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

2.2.2. Industrija

Osnovni agregirani rezultati o industrijskoj proizvodnji u Bosni i Hercegovini u 2008 godini,

struktura proizvodnje i promjene u odnosu na prethodne godine ilustrovani su kroz niz

preglednih grafikona. Ovi grafikoni se baziraju na podacima iz 2003, 2004, 2005, 2006 i 2007

godine.

Izvor: http://bhas.ba/Arhiva/2009/TB/IND_2008_001_01_BA.pdf

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 13

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

Osnovni pokazatelji industrijske proizvodnje za 2008 godinu – GRAFIČKI prikazi

Industrijska proizvodnja u BiH 2008

Ukupna industrija

Vrijednost prodaje po područjima djelatnosti i po vrsti proizvodnje

Izvor: http://bhas.ba/Arhiva/2009/TB/IND_2008_001_01_BA.pdf

2.2.3. Metalna industrija

BiH je vodeća izvozna gospodarska djelatnost. Izvoz metalne industrije BiH u 2006. godini s

izvozom koksa i željezne sirovine iznosio je 1,42 milijarde eura. Proizvodnja metala i

prerađevina od metala 2006. godine imala je znatan rast izvoza. U zeničkom Mittal Steelu

2006. godine učetverostručena proizvodnja čelika. 2006 proizvodnja iznosila 530.000 tona

čelika što je za 183 posto više nego 2005. godine. Povećanje proizvodnje u metalnoj industriji

prati i razvoj prerađivačkih poduzeća.

Prema podacima Vanjskotrgovinske komore BiH, metalna proizvodnja povećana je prošle

godine za 28,6 posto u Federaciji BiH, a u Republici Srpskoj za 9,8 posto. Proizvodnja

strojeva, uređaja i metaloprerađivačkih proizvoda prošle je godine u odnosu na proizvodnju iz

2005. veća za 33,3 posto u F BiH, a za 50 posto u RS Jedno od najvećih metalnih poduzeća

BiH, sarajevski Energoinvest, konkurira za nove višemilijunske poslove u afričkim zmljama u

Etiopiji, Alžiru, Nigeriji... U metalnoj industriji BiH sada radi 7 posto od ukupno zaposlenih,

a njena proizvodnja je 28 posto ukupne industrijske proizvodnje u zemlji.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 14

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

2.2.4. Automobilska industrija

Oslonac automobilskog sektora u današnjoj Bosni i Hercegovini su metaloprerada (precizno

struganje, glodanje, tehnika deformacijom), izrada alata, prerada plastičnih masa,

autoelektrika kao i tekstilna industrija za autoindustriju. Pri tome, metaloprerada bilježi

najveću izvoznu kvotu. Gotovo 40% proizvoda ide u izvoz.

Renomirani proizvodjači kao sto su MERCEDES, VW i MAN spadaju u glavne kupce

proizvoda iz Bosne i Hercegovine. Bosna i Hercegovina se može pohvaliti da ima poznatog

proizvodjača automobila kao sto je Volkswagen koji se nalazi u Vogošći blizu Sarajeva. 3

Većina preduzeća, posebno u Federaciji BiH, potpuno je privatizovana. Nekoliko

međunarodno poznatih dobavljača iz autoindustrije imaju udjela u preduzećima iz Bosne i

Hercegovine, odnosno u cjelosti su ih preuzeli. Upravo ta preduzeća su sa investicijama novih

vlasnika u posljednje vrijeme zabilježila velik i dinamičan rast.

Najveći izvoznik u branši a drugi u drzavi je slovenski proizvođač presvlaka za sjedišta,

PREVENT, koji u Bosni i Hercegovini ima više proizvodnih lokacija  i za druge proizvode iz

autoindustrije  i posjeduje 42% dionica u Volkswagen Sarajevu.U oblasti autoelektrike, prije

svega treba istaknuti preduzeća Čajevac FSU iz Laktaša i ZRAK-AEO iz Kiseljaka

Pored ovoga, u Bosni Hercegovini se nalazi veliki broj proizvođača raznih dijelova za

autoindustriju.. Prema podacima Vanjsko/-Spoljnotrgovinske komora BiH izvoz metalne

industrije u 2006. godine iznosio je 1,134 milijardu .

Dodatna prednost Bosne i Hercegovine je veliki broj naučno-istrazivačkih instituta i

univerziteta u poredjenju sa brojem stanovnika.

3 http://www.ac-bih.ba/ba/stream.php?kat=16

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 15

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

Industrijska grana Izvoz u hiljadama EUR

Metali i metalni proizvodi 713.229,011

Masine, aparati i meh. uredjaji, kotlovi i dijelovi 276.074,917

Elektricne masine i oprema i njihovi dijelovi 66.529,923

Vozila i dijelovi za vozila 64.621,570

Oruzje i municija i njihovi dijelovi 14.377,415

UKUPNO sektor metala 1.134.832,836

Izvor: VTK/-STK BiH, 2006

2.2.5. Drvna industrija

Drvna industrija u Bosni i Hercegovini smatra se jednom od najperspektivnijih industrijskih

grana. Prije raspada bivše Jugoslavije i rata nakon toga, bh. kompanije iz sektora drvne

industrije bile su poznate širom svijeta.

Tada su kompanije iz sektora drvne industrije BiH većinu svojih proizvoda izvozile na

zahtjevna svjetskog tržišta. BiH je bila drugi po veličini evropski izvoznik namještaja u

Sjedinjene Američke Države, sa neznatno količinski manjim izvozom iza prvoplasirane

Italije. Izvoz je u to vrijeme rastao geometrijskom progresijom: za samo deset godina, krajem

osamdesetih, BiH je povećala izvoz namještaja na američko tržište za čak 5,8 puta.4

No, u ratu je većina proizvodnih kapaciteta bh. drvoprerađivačkog sektora uništena. Umjesto

nekada prosperitetne industrijske grane nikle su brojne pilane, velikim dijelom nelegalne.

Radeći bez ikakvih dozvola za rad i uplata doprinosa i dažbina, za samo par godina one su

razorile šumski fond Bosne i Hercegovine. Dobrim dijelom ovakvom stanju u drvnoj

industriji BiH kupovali su Svjetska banka i MMF koji su prije četiri godine spriječili zahtjev

privrednika da se zabrani izvoz sirove rezane građe i trupaca iz naše zemlje.

4 http://www.drvo.ba/

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 16

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

Shodno tome, i statistika bilježi značajno povećanje „proizvodnje“ u sektoru primarne obrade

drveta, a pad finalne proizvodnje u poratnim godinama. Procjenjuje se da danas u BiH posluje

oko 1.500 kompanija u sektoru drvne industrije koje oko 70 posto svoje proizvodnje izvoze, a

više od dvije trećine tog izvoza se odnosi na primarnu rezanu građu. S druge strane, sve

relevantne informacije i istraživanja u sektoru drvne industrije pokazuju da u BiH trenutno

postoji oko 2.000 pilana, većinom nelegalnih, od čega je čak 1.300 smješteno na teritoriji

Federacije BiH.

Drvna industrija Bosne i Hercegovine je u 2007. ostvarila izvoz od 771 milion KM i on je za

16 posto viši u odnosu na 2006., ali negativan trend je zabilježen u uvozu i povećan je za čak

40,4 posto, što pokazuje da ostvarena robna razmjena bosanskohercegovačke drvne industrije

sa svijetom ostvaruje popriličan suficit. Prema podacima Uprave za indirektno oporezivanje

2008.g , izvoz namještaja iz BiH je u najvećem obimu išao prema Njemačkoj i u prošloj

godini je, u odnosu na prethodnu, povećan za 103 %. Proizvodnja namještaja 2007.godine je

povećana za 35 % u odnosu na godinu ranije, a izvoz za 26,8 %. U 2007-oj godini je za 11, 1

% povećan izvoz neobrađenog drveta. Proizvodnja šumskih sortimenata u deset mjeseci 2009.

smanjena je za 19 %, njihova prodaja za 18,5 %, a prerada drveta u 11 mjeseci 2009. za oko

20 %, kao i proizvodnja namještaja.

U šumarstvu i drvnoj industriji FBiH radi oko 20.000 osoba i sada smo u tolikim problemima

da je pitanje može li se iz njih izaći. Osim zakonske regulative, nedostaju i certifikati za izvoz,

pa je upitno da li će BiH za par godine uopće moći izvoziti.

2.2.6. Proizvodnja prehrambenih proizvoda

Prehrambena industrija imala je relativno brz porast u ratnom i postratnom periodu gdje se

potreba za hranom povećavala, a potrošači su neprekidno rasli. Prehrambena industrija se

dijeli, kao i ostale proizvodne oblasti, na grane među kojima su pogoni za poizvodnju brašna.

Proizvodnja pića je bliska prehrambenoj industriji. Ona obuhvata proizvodnju piva, žestokih

pića, špiritusa, voćnih sokova, osvježavajućih pića i mineralne vode. Za ove proizvode

postoje neophodni uslovi; sirovine, tržište, radna snaga, saobraćajni uslovi. Velike površine

pod srednjo – europskim voćem u najvećem dijelu teritorije BiH, kao i mogućnost uzgoja

mediteranskog voća u niskoj Hercegovini, omogućuju veliki asortiman sirovina za industriju

pića. U industriji pića najznačajnija je proizvodnja prirodnih vina i rakije.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 17

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

2.2.7. Industrija tekstila, kože, gume i obuće

Iste geografske i socijalno – ekonomske zakonitosti za njenu pojavu i razvoj, koje smo naveli

za industriju uopće i prehrambenu industriju posebno, važe i za pojavu i razvoj ovih

industrijskih grana. U tekstilnoj industriji postoje dvije oblasti: proizvodnja tekstilnih prediva

i tkanina i proizvodnja gotovih tekstilnih proizvoda, te dvije grane kože i obuće: proizvodnja

kože i krzna i proizvodnja kožne obuće.

2.2.8. Proizvodnja i prerada duhana

Proizvodnja duhana odvije se pretežno u mediteranskoj i submediteranskoj Hercegovini, te

umjereno – kontinentalnoj Posavini. Obradive poršine pod duhanom su različite veličine,

njihova veličina varira od tržišta i one se kreću od 5 – 10.000 ha, a prinosi su 0,5 do 1 tone po

hektaru.

2.3. TERCIJARNI SEKTOR

2.3.1. Turizam

Bosna i Hercegovina posjeduje raznolik i očuvan prirodni i kulturni turistički potencijal što je

veliko bogatstvo koje se mora očuvati i zaštiti kako bi u dugom periodu pridonosio razvoju

turizma, a sve upućuje da Bosna i Hercegovina mora imati novi savremeni i vrlo ambiciozni

odnos prema ovoj oblasti. To se posebno odnosi na pojedine lokalitete i područja koja imaju

prirodne, društvene i gospodarske resurse na nivou najstrožijih europskih kriterija.5

BiH je prostor ukrštanja različitih kultura, religija i tradicija koji BiH daju dodatnu vrijednost

u stvaranju specifičnog turističkog proizvoda.

Turizam kao ekonomska aktivnost zahtjeva mnogo znanja i dobre volje, i to ne samo

sudionika turističke ponude, već i cjelokupnog okruženja u kojem se stvara i razvija, jer samo

ovakva povezanost može dati za obje strane pozitivne učinke koje treba stalno unaprjeđivati.

Neki od turističkih potencijala BiH danas se aktivno koriste, međutim razina njihovog

korištenja nije na zadovoljavajućem nivou. S druge strane, postoji čitav niz turističko-

atraktivnih područja i segmenata koje tek treba istražiti, zaštititi, identificirati, pripremiti,

staviti u funkciju i promovirati.

5 http://www.fmoit.gov.ba/ba/page/26/turizam-u-bih

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 18

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

2.3.2. Saobraćaj

Bosna i Hercegovina zauzima položaj između jadranske obale Balkanskog poluostrva i

njegove unutrašnjosti (Panonska nizija, Moravski basen). Stoga su i glavni putni pravci ove

republike veze ove dve oblasti jugoistočne Evrope. Glavna teškoća zemlje je njen veoma

izražen planinski karakter i teška neprohodnost, što je znatno doprinijelo sporom razvoju

saobraćaja u zemlji.6

Bosna i Hercegovina ima razvijen drumski, železnički, vazdušni i vodni saobraćaj.

2.3.3. Željeznički saobraćaj

Ukupna dužina željezničke mreže u Bosni i Hercegovini je 1.021 km (1995. godine), od toga

795 km elektrificirano (2002. godine). Ovo se odnosi na pruge standardne širine kolosijeka,

jer u zemlji postoji i niz nekada korištenih pruga uskog kolosijeka još iz perioda Austro-

Ugarske. U državi dominiraju dva željeznička pravca sa glavnim ukrštanjem u Doboju (RS).

Ti pravci su:

Tuzla–Doboj–Banjaluka–Novi Grad–Bihać–granica sa Hrvatskom

Šamac (granica sa Hrvatskom)–Doboj–Sarajevo–Mostar–granica sa Hrvatskom

Pored njih u Zvorniku i Bijeljini postoje priključci na željezničku mrežu Srbije. Jedini grad sa

tramvajskim prevozom je Sarajevo.

2.3.4. Drumski saobraćaj

Glavni drumski put kroz Bosnu i Hercegovinu

6 http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%A1%D0%B0%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D1%9B%D0%B0%D1%98_%D1%83_%D0%91%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%B8_%D0%B8_%D0%A5%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%B8

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 19

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

Izvor: http://sr.wikipedia.org/sr

Ukupna dužina puteva u Bosni i Hercegovini je 21.846 km (2005. godina), dok je i 11.425 km

sa čvrstom podlogom (betonski, asfaltni). Dužina autoputeva trenutno je neznatna i iznosi

svega 30-40 km i to su ulazne magistrale u dva najveća grada u državi, Sarajevo i Banjaluku.

Kroz Bosnu i Hercegovinu prolaze sljedeći Evropski koridori i njihovi nastavci:

Autoput E-65 – veoma kratka dionica preko hercegovačkog primorja (Neum) - Republika

Hrvatska je započela izgradnju mosta do Pelješca kojom bi ovaj evropski autoput zaobišao

bosansku teritoriju

Autoput E-73 – Bosanski Brod (granica sa Hrvatskom) - Doboj - Zenica - Sarajevo -

Mostar - Čapljina (granica sa Hrvatskom) - Ovo je najvažniji drumski put u zemlji, a

predstavlja alternativnu trasu putu E-65.[traži se izvor od 12. 2009.]

Autoput E-661

Autoput E-761 - dionica Bihać - Jajce - Donji Vakuf - Zenica - Sarajevo - Pale - Višegrad

(granica sa Srbijom).

Autoput E-762 - dionica Sarajevo - Foča (granica sa Crnom Gorom).

2.3.5. Vodeni saobraćaj

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 20

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

Bosna i Hercegovina ima veoma kratku morsku obalu kod Neuma, 25km, i nema pristup

međunarodnim vodama, pa stoga nema pomorskih luka. Od inostranih luka najveći značaj za

njenu privredu ima luka Ploče u Hrvatskoj, koja je najbliža Sarajevu i upravo razvijena

zahvaljujući bosanskom zeleđu. Rječni saobraćaj je bolje razvijen, ali ni izbliza iskorišćen

prema mogućnostima. Teškoća je njen pogranični karakter. Glavni plovni vodotok je rijeka

Sava, koja kao pritoka Dunava povezuje državu sa drugim državama srednje Evrope. Važne

luke na Savi su Brčko, Bosanski Šamac i Bosanski Brod.

2.3.6. Vazdušni transport

U Bosni i Hercegovini postoji 27 zvanično upisanih aerodroma, ali samo je 4 od njih uvršteno

na listu aerodroma sa IATA kodom (IATA Airport Code):

Aerodrom "Mahovljani" Banjaluka - BNX

Aerodrom Mostar - OMO

Aerodrom "Butmir" Sarajevo - SJJ

Aerodrom Tuzla - TZL

Najveći i najvažniji aerodrom u zemlji je sarajevski aerodrom "Butmir".

U Bosni i Hercegovini su zvanično upisana i 4 heliodroma (1999. godine).

3.MEĐUNARODNA RAZMJENA

Za 2010- tu godinu, za period od I-III-eg mjeseca, ukupan izvoz je iznosio 1.538.938 (u

hiljadama KM), od toga se 56% odnosno 862.185 odnosilo na redovan izvoz, 43.9% ili

675.927 se odnosilo na izvoz nakon unutrašnje obrade, a 0.1 % ili 826 na izvoz na vanjusku

obradu. Što se tiće uvoza, ukupan uvoz za 2010-tu god (I-III) je iznosio 2.750.466. Od toga na

redovan uvoz se odnosilo 2.358.258 ili 85.7 %, 14.2% ili 389.422 se odnosilo na uvoz na

unutrašnju obradu i 0.1 % ili 2.786 se odnosilo na uvoz nakon vanjske obrade. Najviše se

izvozilo u Hrvatsku (vrijednost robe 215.431 ( u 000 KM)), Njemačku (vrijednost robe

266.215 ), a na trećem je mjestu Srbija (vrijednost robe 193.376).

U prva tri mjeseca tekuće godine, na listi prvih deset izvoznika iz BiH, prema podacima

Uprave za indirektno oporezivanje BiH, našli su se Aluminij d.d. Mostar, Mittal Steel Zenica,

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 21

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

d.o.o., Global Ispat koksna industrija d.o.o. Lukavac, Prevent Cutting d.o.o. Visoko TMD A

d.o.o. Gradačac, javno preduzeće Elektroprivreda BiH d.d. Sarajevo, Unis – fabrika cijevi i

Borac export-import d.d. Travnik. U januaru, februaru i martu iz BiH, prema vrijednosti robe

najviše su se izvozili  električna energija (153.981.995 KM), sjedala (osim tar. grupe 9402)

uključujući i ona koja se mogu pretvoriti u ležaje (113.230.229 KM), aluminij u sirovim

oblicima (89.777.106 KM), koks i polukoks od kamenog ugljena, mrkog ugljena (51.211.591

KM) itd.

U tekućoj godini, u prva tri mjeseca, najviše su se uvozila nafta i ulje dobivena od

bitumenskih minerala, sirovina (182.227.592 KM), naftna ulja i ulja dobivena od bitumenskih

minerala, osim sirovih (143.086.751 KM), kameni ugalj; briketi i slična kruta goriva od

kamenog uglja (82.254.081 KM), naftni plinovi i ostali plinoviti ugljenvodonici (65.235.041

KM) itd. Najviše se uvozilo iz Hrvatske, Slovenije i Srbije.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 22

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 23

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

Ukupna vanjskotrgovinska razmjena BiH sa zemljama potpisnicama Sporazuma CEFTA,

zemljama Evropske Unije (EU) i ostalim* za period od I-III.2010.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 24

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 25

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

U periodu od januara do decembra prošle godine u Bosni i Hercegovini je ostvareno izvoza u

iznosu od 2,83 milijarde Eura, što je za 17,6 posto manje nego prethodne godine. U istom

ovom razdoblju uvoz roba u BiH je iznosio 6,31 milijardu Eura ili 24,2 posto manje nego u

2008. godini. Samim tim, pokrivenost uvoza izvozom je u 2009. godini iznosila 44,8 posto,

što je nešto bolje nego ostvarenih 41,2 posto prethodne godine. Može se zaključiti, da

je globalna recesija donijela BiH u 2009. godini manji deficit na podračunu roba u

međunarodnoj razmjeni.

Tijekom 2009. godine je se najviše izvozilo u Republiku Hrvatsku, gdje je vrijednost izvoza

na godišnjem nivou iznosila 482,71 milijun Eura. Izvoz u EU je iznosio 1,53 milijarde Eura ili

više od polovice ukupnog ostvarenog izvoza. Najveći izvozni trgovački partner iz EU je SR

Njemačka, gdje je tijekom 2009. godine izvezeno roba u iznosu od 415,88 milijuna Eura. 

Zanimljivo, da je najveći pad izvoza u 2009. godini zabilježen sa Slovenijom i to u iznosu od

24,7 posto.

Država iz koje BiH najviše uvozi je Republika Hrvatska iz koje je uvezeno 947,42 milijuna

Eura ili 15% ukupnog uvoza. Uvoz iz Hrvatske je pao točno za trećinu u odnosu na isti period

prošle godine, što predstavlja i najveći pad uvoza po zemljama iz kojih se uvozi, na godišnjem

nivou.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 26

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

ZAKLJUČAK

Polazeći od imena, oblika, položaja , pa preko brdovitih predjela, planina, kroz guste šume

pogodne za razvoj drvne industrije, pored brzih i mnogobrojnih rijeka koji pružaju

hidroenergetski potencijal, podzemnih voda iz kojih dobivamo pitku vodu, te bogatstvo

mineralnih voda, pa sve do nizina i pašnjaka sa razvijenim stočarstvom, do kultura i tradicija

koje doprinose turizmu, dobijamo sliku jedne male, ali prirodno bogate zemlje. To je slika u

kojoj smo rođeni, međutim postoji i druga slika: neiskorišteni ljudski potencijali odnosno

velika nezaposlenost, zagađivanje rijeka, spor razvoj poljoprivrede, nedostatak mehanizacije i

tehnologije, nedovoljan izvoz u pojedinim granama, nedovoljno razvijen turizam i saobraćaj

te politički auditorij, stvaraju jednu suprotnu sliku od prvobitne. Spomenute stavke se nastoje

poboljšati i razviti u nešto svjetliju i pozitivniju cjelinu, na što može uticati jedino čovjek, koji

je ujedno jedan od glavnih krivaca ovakve slike kakva sada jeste. U nekim granama vidi se

pomak, međutim potrebno je vrijeme, novac i ljudske sposobnosti kako bi one prešle u

pozitivni dio kada se govori o Bosni i Hercegovini i njenoj ekonomiji.

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 27

Ekonomija Evrope [EKONOMIJA BIH]

LITERATURA

1. Prof. Dr. Meho Bašić, „Ekonomija BIH“, 2005. godina

2. http://www.bhmc.ae/podaciBiH.htm#Politi%C4%8Dko%20ure%C4%91enje

3. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html

4. http://bhas.ba/Arhiva/2009/TB/IND_2008_001_01_BA.pdf

5. http://www.ac-bih.ba/ba/stream.php?kat=16

6. http://www.drvo.ba/

7. http://www.fmoit.gov.ba/ba/page/26/turizam-u-bih

8. http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%A1%D0%B0%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D1%9B%D0%B0%D1%98_%D1%83_%D0%91%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%B8_%D0%B8_%D0%A5%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%B8

9. http://sr.wikipedia.org/sr

Sarajevo, Maj. 2010. | Seminarski rad 28