Univerzitet za poslovne studije, Banja LukaProf. dr. Ilija ui Predmet: Menadment informacionih sistema Student: _Rade Mrdjen Broj indexa: lll-269/09

Seminarski rad:

UPRAVLJAKI INFORMACIONI SISTEMI

Banja Luka, 09.11.2010.

Sadraj:Strana.

1. Uvod.................................................................................................... 2. 2. Uloga menadera u informacionom sistemu....................................... 3. 3. Znaenje informacionog sistema......................................................... 4. 4. Upravljaki informacioni sistemi........................................................ 7.-

4.1. Upravljaki podsistem proizvodnje................................................. 7. 4.2. Upravljaki podsistem marketinga.................................................. 7. 4.3. Upravljaki podsistem finansija..................................................... 8. 4.4. Upravljaki podsistem kadrova...................................................... 8.

5. Vrste informacionih sistema................................................................ 9.-

5.1. Informacioni sistemi proizvodnih preduzea.................................. 11. 5.2. Struktura integriranog informacionog sistema, zasnovana na organizacionim funkcijama preduzea........................................... 11.

6. Oprema i resursi potrebni za integrirani informacioni sistem........... 14. 7. Efekti uvoenja integriranog informacionog sistema........................ 14. 8. Zakljuak........................................................................................... 15. 9. Literatura........................................................................................... 17.

Upravljaki informacioni sistemi1. UvodNe postoji nita to bi bilo tee za planiranje, neizvjesnije u pogledu rezultata, niti opasnije za uvoenje, nego to je stvaranje novog sistema; inicijator ima neprijatelje u onima koji imaju koristi od zadravanja starog sistema, a samo mlake branioce u onima koji bi imali koristi od novog sistema ... N. Machiavelli, 1513. g. ivimo i djelujemo u vremenu stalnih, brzih i znaajnih promjena. Nove tehnologije donijele su i najavljuju jo vee i znaajnije promjene u ivotu i djelovanju pojedinca, drutva i drave. Svijet se nalazi na pragu revolucionarnog prelaska iz informacionog drutva u drutvo i privredu znanja. Znanje postaje osnovna konkurentska prednost drave, proizvoda i pojedinca. U privredama znanja, temeljna pokretaka snaga postaje inovacija (nove ideje, proizvodi, naini rada, nove strategije menadmenta). Prema World Investment Reportu postoji osam kategorija po kojima se odreuje konkurentnost: otvorenost, vlada, finansije, tehnologija, infrastruktura, menadment, ljudski resursi i institucije. Prirodno je da svaki ovjek, svaka tvrtka i drava promiljaju o svojoj poziciji u novonastalim uvjetima. Prilagoavanje ovim uvjetima i hvatanje prikljuka za liderima razvoja postaje imperativ za sve. Zadatak osiguranja opstanka konkurentnim prisustvom na svjetskom tritu namee snanu izvoznu orijentaciju i ukljuivanje u integracijeske i globalizacijske procese. Izgradnja kvalitetnih informacionih sistema u preduzeima jedan je od znaajnih preduvjeta ukljuivanja u meunarodno trite i globalizacijske procese. Upravljake aktivnosti se zasnivaju na protoku informacija unutar i van preduzea. Informaciona tehnologija ima veoma iroku primjenu u poslovanju i sve vie slui kao pomo za donoenje poslovnih odluka, te kada govorimo o povezivanju informacionih tehnologija i upravljakih aktivnosti govorimo o upravljakom informacionom sistemu (MIS Management Information System). Ovakav informacioni sistem omoguava efikasnije planiranje, odluivanje i kontrolu. On obezbjeuje prikupljanje, obradu, uvanje podataka i prezentaciju informacija koje su neophodne za donoenje poslovnih odluka. Informacioni sistem, takoe, postaje znaajna poslovna funkcija koja zahtjeva strunog menadera koji upravlja dijelom preduzea.

2. Uloga menadera u informacionom sistemuZadatak menadera je da se planira ulaganje u hardver tako da se postigne optimalan efekat izmeu ulaganja u sistem i performansi sistema a potrebno je obezbjediti i kompatibilnost ureaja, odnosno, njihovu povezanost u jedinstven informacioni sistem. Prikupljanje podataka mora biti sistematski organizovano. Oni se uvaju u centralnoj bazi. Menader mora da vodi rauna da se prikupljaju vani podaci, da je metodologija njihovog prikupljanja ispravna i da su trokovi prikupljanja prihvatljivi. Najosetljiviji dio sistema su ljudi, tako da menader mora voditi rauna o tome da je za dobro funkcionisanje sistema neophodno imati zaposlene razliite specijalnosti (administrator sistema, administrator baze, projektant sistema, operater...). Upravljanje informacionim sistemom zahtjeva planiranje, organizovanje i kontrolu funkcionisanja svih njegovih dijelova. To je sloen posao imajui u vidu da se odvija u veoma promjenjivom okruenju. Menaderi informacionog sistema moraju stalno da obnavljaju informatika znanja koja brzo zastarjevaju da informacioni sistem ne bi postao konica poslovanju preduzea. Menaderi su ti koji otkrivaju poslovne izazove okoline, postavljaju organizacionu strategiju i alociraju ljudske i finansijske resurse kako bi dobili odgovarajuu strategiju i koordinirali posao. Posao menadmenta je da daju smisao mnogim situacijama sa kojima se susree organizacija i formuliu plan kako bi rijeili organizacione probleme. Jedan poslovni IS odraava nade, snove i stvarnosti menadera. Ali menaderi moraju uraditi mnogo vie od oblikovanja onog to ve postoji. Menaderske uloge i odluke razlikuju se na razliitim nivoima organizacije. Top menadment donose dugorone strateke odluke o tome koje proizvode ili usluge proizvoditi odnosno davati. Srednji menadement prezentiraju programe i planove top menadera. Operativni menadment su odgovorni za monitoring dnevnih aktivnosti. Svi nivoi menadmenta moraju biti kreativni, razvijati rjeenja za irok spektar problema. Svaki nivo menadmenta ima razliite informacione potrebe i zahtjeve od informacionog sistema. Savremeno poslovanje karakteriu brze promjene u okruenju i sve vei pritisak konkurencije. Promjene u okruenju odnose se na promjene: -

uslova poslovanja, tehnologija, metoda, standarda i informacionih sistema.

Menadment poslovnih sistema mora stalno da iznalazi odgovore u sve turbulentnijem poslovnom okruenju. Jedan od odgovora je razvoj sopstvene strategije u oblasti: -

poslovanja, automatizacije, integracije, informacija i iskorienja resursa.

3. Znaenje informacionog sistemaInformacioni sistem je skup razliitih elemenata, iji zadatak je prikupljanje, obrada, pohranivanje i selektivno prezentiranje informacija kao podrke upravljanju i odluivanju u preduzeima. Prema Organizaciji International Federation for Information Processing IFIP, imamo slijedeu definiciju informacionog sistema:

"Informacioni sistem prikuplja, pohranjuje, uva, obrauje i isporuuje informacije vane za organizaciju i drutvo, tako da budu dostupne i upotrebljive za svakog ko ih eli koristiti, ukljuujui poslovodstvo, klijente i osoblje; informacioni sistem aktivni je drutveni sistem koji moe, ali ne mora koristiti raunarsku podrku."Informacione sisteme (IS) moemo odrediti kao skup elemenata (podaci, kadrovi, oprema, metode, informacije) i djelatnosti koje osiguravaju transformaciju podataka u informacije i prezentaciju informacija korisnicima.

Zadatak informacionog sistema nije samo da pomae menadmentu kod donoenja upravljakih odluka. On treba da zadovolji potrebe za informacijama ne samo upravljakog tima, odnosno menadmenta preduzea, ili institucije, nego i potrebe svakog ovjeka, te svakog zaposlenika na njegovom radnom mjestu. To znai da informacioni sistem treba osigurati i omoguiti dobivanje informacija, potrebnih za obavljanje svakodnevnih poslova. Pod pojmom "Integrirani informacioni sistem" podrazumijeva se visokoorganiziranu povezanost svih funkcija preduzea, u smislu efikasne i efektivne povezanosti osoblja, opreme i sredstava, kojima je cilj prikupljanje, kreiranje, obrada, memorisanje, koritenje, izdavanje i prenos podataka, a sve kao odgovor na potrebe donositelja odluka na svim razinama preduzea/institucije, kao i potrebe svakodnevnog rada svih zaposlenih. Kod toga se ima interaktivan rad svakog korisnika s bazom podataka. Integrirani informacioni sistem (IIS) predstavlja sreen i organiziran sistem koji upravi preduzea osigurava pravovremene i tane informacije, kao podloge za donoenje upravljakih odluka.

Projektovanje integriranog informacionog sistema (IIS) ima za cilj osiguranje potrebne baze podataka informacionog sistema, obuhvatanje cjelokupnog poslovno-proizvodnog sistema i stvaranje integralne funkcionalnosti svih dijelova sistema (odnosno podsistema), s krajnjim ciljem optimalnog upravljanja privrednim subjektom. To je kompleksan zadatak koji obuhvata i utie na sve aktivnosti privrednog subjekta, a naroito na razvoj sistema za upravljanje proizvodnjom i resursima. Nasuprot primjeni u bankama i javnim upravama, u kojima su se jedino primjenomraunara mogli razviti uinkoviti informacioni sistemi, u proizvodnim preduzeima je primjena organizacijskih sredstava predstavljala znaajan korak u izgradnji klasinih informacionih sistema preduzea (u domenu upravljanja proizvodnjom i resursima, te praenju proizvodnje), bez podrke inforrmacionih tehnologija.

Upravljaki informacioni sistem predstavlja dramatian raskid sa automatskom obradom podataka, jer se shvatilo da raunar moe mnogo vie od samo obrade podataka. Od polovine 1960 god. do polovine 1970 god. bile su u funkciji samo dvije namjene raunara: 1. za automatsku obradu podataka; 2. za upravljaki informacioni sistem. MIS je integralan (cjelovit) sistem obezbjeivanja informacija za podravanje procesa upravljanja nekim poslovnim sistemom. Integralni znai da su djelovi saodraeni u jednom optem dizajnu sistema. Osnovna funkcija MIS-a je da menaderima (preko kvalitetnih, pravovremenih i pouzdanih informacija) obezbijede uvid u ponaanje preduzea (poslovnog sistema) tako da mogu efikasnije da iskoriste svoje menaderske vjetine i umjea. Upravljaki informacioni sistem se moe definisati kao:1. organizaciona cjelina meusobno povezanih elemenata koja ima svrhu formiranja

informacije za potrebe upravljanja;2. niz aplikativnih sistema koji se odnose na oblikovanje, odailjanje, primanje,

sreivanje, obradu i memorisanje informacija potrebne organima upravljanja; 3. sistem koji generie informacije koje se koriste u procesu funkcionisanja sistema, proizvodei upravljako djelovanje usmjereno na smanjenje elemenata neizvjesnosti. Karakteristike, specifinosti po kojima se upravljaki IS razlikuje od tradicionalnih informacionih sistema se ogledaju u sljedeem:1. Upravljaki IS nije to i automatska obrada podataka. Automatska obrada podataka je

samo jedan dio IS. AOP se odnosi na pojedinane aplikacije (podsisteme) koji nisu meusobno povezani. Kod UIS svi podsistemi su povezani, i ine jedinstvenu cjelinu ije je funkcionisanje podreeno cilju - obezbjeivanje kvalitetnih informacija za adekvatno upravljanje poslovnim sistemom odnosno njegovim podsistemima. 2. Prilagoenost informacija zahtjevima korisnika. UIS pretpostavlja tako organizovanu mreu komunikacija da se podaci, odnosno informacije isporuuju korisniku na mjestu gdje treba i u obliku koji on zahtijeva. Tradicionalne IS karakteriu siromani ablonski izvjetaji koji se dugo zadravaju u pojedinim sektorima pa su, stoga, neaurni i neblagovremeni. 3. Brz pristup podacima. S obzirom na vremensku komponentu UIS se odnose na budunost (isto kao i na sadanjost i na prolost). UIS podrazumijeva takvu organizaciju podataka da se potrebni podaci za relativno kratko vrijeme ("svakog momenta") mogu otkriti i upotrijebiti. Naime, hronologija poslovnih dogoaja i promjena se putem adekvatne organizacije podataka registruje za itavo vrijeme poslovanja preduzea. Ti se podaci uz adekvatnu obradu koriste za donoenje odluka tekueg i dugoronog karaktera. Upravljake IS karakterie i integralnost, odnosno podaci se pamte samo jednom, izlaz jednog podsistema je adekvatan, identian ulazu u drugi podsistem. Ovi su podsistemi povezani, stavljeni u jedinstvenu cjelinu odnosno sistem. 4. UIS nije zatvoren sistem. On sakuplja iz okruenja podatke o kretanjima na tritu, konkurenciji, optim ekonomskim prilikama. Na osnovu sakupljenih podataka daje se mogunost korisnicima UIS da brzo reaguju na promjene u okruenju i njima prilagode funkcionisanje poslovnog sistema. To nije sluaj sa tradicionalnim IS.

5. Vodea uloga menadera u projektovanju UIS. U prvim godinama primjene

kompjutera, kada je jedino bila na raspolaganju tehnologija batch obrade, komercijalna upotreba kompjutera se svodila na nekoliko raunovodstvenih aplikacija (platni spiskovi, platni rauni i druge operacije u seriji). Kod tako oragnizovanih IS, kadar koji radi u raunskom centru je bilo zadueno za sve. Naime, kompjuterski profesionalci su bili odgovorni za programiranje, kreiranje koncepcije sistema, instalaciju sistema, organizaciju unosa i obrade podataka, itd. Dakle, kadar koji je odravao sistem, bio je preputen da definie ciljeve sistema, strategiju razvoja, kao i strukturu izvjetaja (od kojih su veina njih bila jedva razumljiva ljudima van kompjuterskog centra). Pojava poslovnih programskih jezika, razvoj koncepta baza podataka, mogunost ON-Line obrade, kao i pojava personlanih raunara uvodi nas u novo doba primjene kompjuterske tehnologije koje je u prvom redu obiljeeno dominacijom upravljakih informacionih sistema. Dok je kod tradicionalnih IS fokus bio na obradi transakcija, kod UIS upotreba informacija postaje osnovni element koji determinie koncepciju i nain funkcionisanja informacionog sistema. Shodno tome, konceptualizacija i primjena UIS, se sprovodi uz aktivnu (odluujuu) ulogu top menadmenta preduzea, odnosno poslovnog sistema. Da bi udovoljilo ovom zahtjevu poslovodstvo mora posjedovati adekvatno informatiko znanje. Zbog toga svi programi za obrazovanje menadera, obavezno ukljuuju problematiku projektovanja informacionih sistema. Dakle, u prvim godinama kompjuterske ere kljune figure u upotrebi informacione tehnologije su bili profesionalci u informacionim sistemima. Danas, upravljaki informacioni sistemi zahtijevaju da glavni menaderi preduzea preuzmu vodstvo u primjeni informacione tehnologije, i uopte u funkcionisanju. Imajui u vidu navedene osobine UIS, projektovanje njegovih podsistema zahtijeva tretman upravljanja kao informacionog procesa kojim se smanjuje neizvjesnost i poslovni sistem optimalno usmjerava prema cilju. Izgradnjom adekvatnog upravljakog IS vidno e se poboljati kvalitet poslovnog izvjetavanja i na njemu zasnovanog upravljanja.

4. Upravljaki informacioni podsistemi 4.1. Upravljaki podsistem proizvodnjeNajvanije komponente ovog podsistema su: 1. 2. 3. 4. CAD sistemi, CAM sistemi, CIM sistemi i TQC upravljanje totalnim kvalitetom.

CAD ( Computer Aided Desing ) sistemi se koriste za projektovanje i pripremu proizvodnje. Danas se slobodno moe rei da ovi sistemi imaju odluujuu ulogu u razvoju novih proizvoda. CAM (Computer Aided Manufacturing) sistemi upravljaju proizvodnjom pomou kompjutera. Oni omoguavaju da se pomou kompjutera planira potreban materijal, mainski i runi rad i rokovi proizvodnje. Pored ovih aktivnosti prate se utroci materijala i obraunavaju radni nalozi. CIM ( Computer Integrated Manufa-cturing) sistemi predstavljaju komponentu upravljakog podsistema proizvodnje ija je osnovna uloga povezivanje svih komponenti i aspekata proizvodnog procesa ukljuujui obradu narudbi, oblikovanje proizvoda i kontrolu kvaliteta u harmoninu i funkcionalnu cjelinu. TQC ( Total Quality Control) Totalna kontrola kvaliteta uz pomo odgovarajuih informacija olakava otkrivanje i lokalizovanje problema u procesu proizvodnje i radnom sistemu.

4.2. Upravljaki podsistem marketingaUpravljaki podsistem marketinga stvara informacije koje menaderi koriste u procesu donoenja odluka o razvoju i cijeni proizvoda, kao i o promotivnim aktivnostima, prognozi prodaje i distibucije. Znaajni eksterni izvori:-

-

izvori podataka o konkurentskim organizacijama (novi proizvodi i usluge, cijene proizvoda i usluga, podaci o kupcima i korisnicima usluga, itd.) izvori podataka o tritu, gdje se realizuju odgovarajui prozvodi i usluge

Najznaajniji komponente: marketinka istraivanja, razvoj proizvoda, odreivanje cijene proizvoda i usluga, i promotivne aktivnosti.

4.3. Upravljaki podsistem finansijaOvaj podsistem analizom prolih i tekuih finansijskih aktivnosti, kao i projektovanih buduih finansijskih potreba generie informacije koje su neophodne finansijskom menadmentu organizacije za pravilno odluivanje. Upravljaki informacioni podsistem za svoje pravilno funkcionisanje obuhvata sljedee najvanije komponente: -

-

finansijsko predvianje, analizu profita, analizu trokova, internu i eksternu kontrolu i korienje i upravljanje fondovima.

4.4. Upravljaki podsistem kadrovaUPK (Upravljaki podsistem kadrova) obezbeuje informacije o opisima poslova, zahtjevima radnih mjesta, sadrajima obuavanja i usavravanja, radnim karakteristikama i stepenu uspjenosti poslovnog personala. Funkcija mu je da obezbjedi efikasne kadrove, istraivanje radi poboljanja poslovanja postojeih kadrova kroz obradu postojeih izvetaja. Interni izvori:-

-

Strateki, taktiki, operativni planovi Interni propisi Ostali dokumenti bitni za zapoljavanje, prijem, selekciju, rasporeivanje, analizu poslova, mjerenje radne uspjenosti, usavravanje, prestanak zaposlenja, itd.

Eksterni izvori: -

-

Zakonski propisi Struni tekstovi Savetovanja

Razliite komponente: -

-

Analiza poslova Selekcija i raspored poslova Struno obrazovanje i usavravanje Procjenjivanje i mjerenje radne uspjenosti i nagraivanje Apsentizam Interna i eksterna fluktuacija

5. Vrste informacionih sistemaPostoji vei broj definicija i podjela informacionih sistema. Prema djelatnosti za koju je informacioni sistem predvien, isti se dijele na informacione sisteme:-

-

-

proizvodnih preduzea organa uprave banaka osiguravajuih drutava aerodroma

Informacioni sistemi proizvodnih preduzea mogu se podijeliti na dva sistema, koji meusobno komuniciraju i razmjenjuju podatke. To su: -

poslovni informacioni sistem tehniki informacioni sistem

Kod podjele IS za osnov klasifikacije se mogu uzimati razliiti kriterijumi. Tako se IS razvrstavaju uglavnom prema sledeim kriterijumima:1. Prema primijenjenoj tehnologiji

a) konvekcionalni i b) kompjuterizovani IS2. Prema opsegu odnosno, obuhvatu

a) jednostavni i b) kompleksni IS3. Prema podruju primjene ili orjentisanosti IS

a) b) c) d) e) f)

IS nabavke IS prodaje IS proizvodnje marketing IS drutevni IS poslovni IS

4. Prema vrsti podataka

a) IS o teritoriji b) IS o proizvodu c) IS zasnovan na statistikim podacima d) IS zasnovan na naunim podacima5. Prema stepenu razvijenosti IS

a) nerazvijeni IS b) klasini IS c) IS na veem stepenu razvoja - Integralni IS6. a) b) c)

Prema karakteru informacionog toka opta poslovna djelatnost na koju se informacioni tok odnosi opta priroda ili svojstva informacije koja se obrauje i prenosi vremenski okvir informacionog toka

Posebno je interesantana takozvana upravljaka i funkcionalna podjela informacionih sistema. Prema upravljakom kriterijumu IS se mogu razvrstati na: 1. transakcione IS (TPS), 2. upravljake IS (MIS), 3. sisteme za podrku odluivanja (DSS) 4. ekspertne sisteme (ES) 5. sistemi znanja (KWS i Office system) 6. geografski IS (GIS) Polazei, pak, od funkcionalne podjele, IS se svrstavaju u sledee skupine:1. raunovodstveni IS

2. finansijski IS 3. marketing IS 4. IS u proizvodnji (CAD- CAM) Da i kod podjele IS u literaturi postoje znaajne razlike i neusaglaenosti potvruju autori koji pod funkcionalnom podjelom podrazumijevaju sledeu klasifikaciju IS:1) Sistemi za prikupljanje informacija

2) Sistemi za prenos informacija 3) Sistemi za obradu informacija 4) Sistemi za uvanje informacija 5) Informaciono-istraivaki sistemi 6) Informaciono-upravljaki sistemi 7) Informacioni sistemi za podrku odluivanja Zahvaljujui brzini, organizaciji i kvalitetu obrade podataka koja se postie primjenom moderne raunarske tehnike sve savremene informacione sisteme karakterie kompjuterska podrka. Njihova specifinost je u tome to je proces unosa, obarade podatka i izdavanja informacija automatizovan, tako da za ovjeka ostaje samo funkcija kontrole i opsluivanja. Specifina svojstva Poslovnih informacionih sistema:

dokumentovanost podatka i informacija - dokaz o poslovnim stanjima, promjena, ili tvrdnjama. Nije dovoljno da postoji samo dokument ve i da su podaci u njemu tani, itljivi i razumljivi. racinalnost i ekonominost - tenja da se sa to manje napora i energije postigne to vie rezultata (ispit, i skripte ili u biznisu nelegalni poslovi). Svaka informacija ima svoje trokove, koji prikazuje cijenu koja se za neku informaciju plaa i kakavi su ekonomski efekti od njene upotrebe. Zato odnos izmeu cijene proizvodnje neke informacije i njenog doprinosa u efektima funkcionisanja poslovnog sistema predstavlja polazni kriterijum za odluivanje hoe li se neka informacija proizvoditi. Efekti od korienja informacije kroz trokove prikupljanja, obrade i prezentiranja informacija, selektivnost, itd.... unificiranost i standardizovanost tehnikih elementi IS-a (bolje rei kompatibilnost novih i starih tehnologija). jedinstvenost informacionog sistema.

5.1. Informacioni sistemi proizvodnih preduzeaPored podizanja organizacijske razine pripremnih, te proizvodnih i uslunih poslova, omoguavanja mendmentu kvalitenijeg upravljanja i kontrole procesa pripreme i proizvodnje, informacioni sistemi trebaju omoguiti i komuniciranje s kupcima i dobavljaima na potrebnom nivou. Ne radi se samo o nunosti praenja nivoa i kvaliteta logistike podrke pripremi proizvodnje i samoj proizvodnji, koja je viestruko poveala proizvodnost (CAD sistemi u konstruiranju, CAPP sistemi u izradi tehnologije, NC, CNC maine i fleksibilni sistemi u proizvodnji), ve i o potrebi razmjene crtea i tehnolokih postupaka, naruivanju materijala, otpremi proizvoda oznaenih EAN kodom, te naplati i plaanju prema aktuelnim standardima i postupcima poslovanja u industrijama razvijenih zemalja.

5.2. Struktura integriranog informacionog sistema, zasnovana na organizacionim funkcijama preduzeaStruktura integralnog informacionog sistema proizvodnih preduzea, koji se dijeli na podsisteme, moe biti utvrena prema osnovnim organizacionim funkcijama preduzea, koje treba povezati, odnosno integrirati. Ne postoji neka univerzalna i stroga struktura funkcija, ali se moe konstatovati da su tipine funkcije, odnosno podsistemi informacionog sistema u proizvodnom preduzeu: -

-

-

menadment i kontroling, razvoj i konstruiranje proizvoda, ugovaranje, komercijala i kalkulacija, marketing i prodaja, izrada tehnolokih postipaka, CNC programa i alata, nabava, skladitenje materijala i praenje zaliha, te skladitenje gotovih proizvoda, planiranje i praenje proizvodnje, proizvodnja i obavljanje usluga, raunovodstveno praenja, finansijsko praenje, odravanje kapaciteta i infrastrukture, kadrovski poslovi, osiguranje kvaliteta i i praenje laboratorija.

Glavno rukovodstvo moe se takoe smatrati posebnom funkcijom. Pri tome ne mora svako preduzee biti organizovano sa svim navedenim funkcijama, kao to je na primjer sluaj kod malih preduzea. Isto tako, znaaj pojedinih podsistema je razliit za razliita preduzea, s obzirom na vrstu i tip proizvodnje, odnosno vrstu usluga.

U procesnoj industriji (cementare, rafinerije, eerane), te uslunim djelatnostima (cestovni, eljezniki i ostali transporti), odravanje predstavlja jedan od najvanijih podsistema. Dobro odravanje opreme i postrojenja je preduvjet i osnova uspjene proizvodnje i obavljanja usluga. Kod pojedinane i maloserijske proizvodnje komadne robe, osnovu proizvodnje predstavlja osiguranje razliitih resursa, kao to su proizvodni kapaciteti, alati, materijali, tako da je za ovakva preduzea najznaajniji podsistem upravljanja proizvodnjom. Kod preduzea uslunih djelatnosti nema podsistema za razvoj i konstruiranje proizvoda. Svaka od navedenih funkcija ima svoje informacione potrebe. Generalno se moe kazati da logini informacioni podsistemi treba da prate funkcionalne linije preduzea. Niu formu podsistema predstavlja modul. Modul je dio podsistema koji predstavlja informatiku podrku dijelu funkcije, koji je relativno samostalan u svom radu. Kao primjer moe se navesti podsistem nabava, skladitenje materijala ... koji ima module nabava, skladite (zalihe) i skladite gotovih proizvoda. Svaki funkcionalni podsistem informacionog sistema ima svoje jedinstvene datoteke podataka, koje se koriste samo od strane tog podsistema. Postoje i datoteke kojima je pristup mogu od strane vie funkcionalnih podsistema, odnosno od strane vie razliitih aplikacija. Pri tome aplikacije predstavljaju dijelove jednog cjelovitog programskog rjeenja, namijenjenog za poslovne informacioni sisteme. Ove datoteke se zbog toga organizuju u zajedniku (generalnu) bazu podataka, kojom se upravlja putem sistema za upravljanje bazom podataka (data base management system DBMS). Pored aplikativnih programa, koji se piu specijalno za svaki podsistem, postoje i aplikacije koje "pokrivaju" vie podsistema. Povezivanje svih podsistema preko odgovarajuih tokova podataka, preko zajednike baze podataka i jedinstvenih programskih aplikativnih rjeenja, daje i formira integralni informacioni sistem preduzea, odnosno organizacije.

Tabela: Spisak podsistema, modula i podmodula ERP programskog paketa ORACLE E-BUSINESS SUITE

Svaki modul i podmodul sadre niz funkcionalnosti. Na primjer, modul Financials (unutar podsistema Financials) sadri slijedee funkcionalnosti: General Ledger Glavna knjiga, Payables Obaveze prema dobavljaima, Receivables Potraivanja, Cash Management Upravljanje gotovinom i bankovnim izvodima, Assets Stalna sredstva, Ipayment Internet plaanja

6. Oprema i resursi potrebni za integrirani informacioni sistemIntegrirani informacioni sistemi pretpostavljaju koritenje raunarske opreme i mree za njeno povezivanje. Samo primjenom mree raunara moe se uspostaviti dobro organiziran informacioni sistem koji e omoguiti svakom korisniku da moe dobiti traenu informaciju na vrijeme i na bilo kojem mjestu.

7. Efekti uvoenja integriranog informacionog sistemaPrimjena IIS-a treba da:-

-

doprinese ukupnoj uinkovitosti preduzea, ubrza protok informacija i vrijeme obrade podataka, povea tanost obrade podataka, omogui preuzimanje rutinskih poslova, povea mogunost za donoenje sigurnijih i uinkovitijih odluka, povea finansijske efekte, omogui primjenu savremenih raunarom podranih tehnologija obrade u proizvodnji, omogui bru komunikaciju meu strojevima, kao i bru komunikaciju izmeu ljudi i strojeva, omogui bre komuniciranje s okolinom (kupcima, dobavljaima,bankama itd.).

Vano je naglasiti da cilj uvoenja IIS-a nije samo informatizacija preduzea, nego i omoguavanje racionalizacije ukupnog poslovanja preduzea i njegove organizacije.

8. ZakljuakIntegrirani informacioni sistemi predstavljaju radni i upravljaki alat za potrebe funkcioniranja poslovnog sistema i pretpostavku za uspjean rad menadmenta. Od transakcijskih obrada koje su rjeavale pojedinane zahtjeve odjela, razvili su se integrirani sistemi koji se temelje na relacijskim bazama podataka, sadre sve relevantene podatke za rad preduzea, te njegovo komuniciranje s okruenjem. U njima se za potrebe menadmenta ugrauju modeli optimizacije ili izbora povoljnih varijanti za donoenje upravljakih odluka. Novije rjeenje upravljakih informacionih sistema prestavljaju ERP (Enterprise Resource Planning) sistemi, proireni novim mogunostima IT, te potrebama povezivanja preduzea u virtualne oblike organizacije. Za rad integriranih informacionih sistema potrebni su: raunarska mrea s mrenom opremom, server, te radne stanice. Cilj je da se ostvari informatizacija i integracija podataka i poslovnih funkcija. Time se menadmentu stvara osnova za optimizacijom i racionalizacijom poslovanja. Na bazi primjene novih informacionih tehnologija, omogueno je proirenje mogunosti integriranih informacionih sistema kroz:

primjenu bar-koda i RF terminala za rad visokoregalnih skladita, te praenje proizvodnje, telebanking za neposredno plaanje, e-trgovinu i elektronsko poslovanje koje podrazumijeva totalnu digitalizaciju poslovnog vrijednosnog procesa.

Osnovni zadatak informacionog sistema je prikupljanje svih vanih podataka i njihova prerada u informacije. Vani podaci su oni koji su menadmentu potrebni za donoenje poslovnih odluka. Za razliite nivoe upravljanja potrebne su razliite informacije, tako su za:

Operativna kontrola - potrebne su detaljne i precizne informacije Srednji nivo upravljanja - potrebne su informacije za tekue i budue rezultate Najvii nivo upravljanja - potrebne su informacije za strateko planiranje

Integrirani informacioni sistemi predstavljaju radni i upravljaki alat za potrebe funkcioniranja poslovnog sistema i pretpostavku za uspjean rad menadmenta. Od transakcijskih obrada koje su rjeavale pojedinane zahtjeve odjela, razvili su se integrirani sistemi koji se temelje na relacijskim bazama podataka, sadre sve relevantene podatke za rad preduzea, te njegovo komuniciranje s okruenjem. U njima se za potrebe menadmenta ugrauju modeli optimizacije ili izbora povoljnih varijanti za donoenje upravljakih odluka. Novije rjeenje upravljakih informacionih sistema prestavljaju ERP (Enterprise Resource Planning) sistemi, proireni novim mogunostima IT, te potrebama povezivanja preduzea u virtualne oblike organizacije. Za rad integriranih informacionih sistema potrebni su: raunarska mrea s mrenom opremom, server, te radne stanice. Cilj je da se ostvari informatizacija i integracija podataka i poslovnih funkcija. Time se menadmentu stvara osnova za optimizacijom i racionalizacijom poslovanja. Na bazi primjene novih informacionih tehnologija, omogueno je proirenje mogunosti integriranih informacionih sistema kroz:

primjenu bar-koda i RF terminala za rad visokoregalnih skladita, te praenje proizvodnje, telebanking za neposredno plaanje, e-trgovinu i elektronsko poslovanje koje podrazumijeva totalnu digitalizaciju poslovnog vrijednosnog procesa.

9. LiteraturaKnjige:

Dr. Ilija ui MENADMENT INFORMACIONIH SISTEMA Univerzitet za poslovne studije, Banja Luka, 2009. Dr. Radoja Radi STRATEGIJSKI MENADMENT Univerzitet za poslovne studije, Banja Luka, 2008. Dr. Radoja Radi OSNOVE MENADMENTA Univerzitet za poslovne studije, Banja Luka, 2008.

Internet: http://hr.wikipedia.org/wiki/Informacijski_sustavi http://www.knowledgebanks.org/racunarske_aplikacije_10_nfps_2_i_06/lekcije/lekcija8.pdf http://www.itrevizija.ba/materijal/PojamInformacionihSistemia.pdf http://www.lecad.unze.ba/nastava/INFORMATIKA/Info5-Informacioni%20i %20Upravljacki%20Sistemi/Info5-Prezen.pdf http://sr.wikipedia.org/sr-el/_ http://www.etf.ac.me/materijal/1191776998Pred_2007-08.pdf