rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym · •w 3 r.ż. zdania dzieci stają...

Rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym

1. Jak rozwija się mowa, etapy

2. Mowa dzieci 3, 4, 5, 6, 7 letnich

3. Przyczyny wad wymowy

4. Niepokojące symptomy rozwoju mowy u małego dziecka

5. Skutki wad wymowy

6. Czy zaburzenia mowy są dziedziczne?

7. Wpływ alergii na wady wymowy

8. Krótkie wędzidełko podjęzykowe

9. Rozwój mowy a codzienne błędy

10. Jak wspierać rozwój mowy dziecka

11. Smaczne zabawy

Jak rozwija się mowa

• Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną. Człowiek uczy się jej w ciągu całego swojego życia, głównie poprzez kontakty z ludźmi.

• Dziecko dzięki rozumieniu poznaje otaczający je świat, a dzięki umiejętności mówienia potrafi wyrazić swoje spostrzeżenia, pragnienia, uczucia oraz przeżycia.


Częste kontakty werbalne z otoczeniem

• bogacą słownictwo,

• uczą prawidłowych zasad gramatycznych,

• właściwego posługiwania się melodią, akcentem i rytmem wypowiedzi.


• Proces rozwoju mowy przebiega etapami i trwa kilka lat. Zanim dziecko nauczy się wyrażać swoje myśli, musi przejść wiele etapów, podczas których stopniowo zdobywa umiejętność koordynowania różnych grup mięśni do wytworzenia mowy artykułowanej.

W rozwoju mowy wyróżnia się

następujące etapy:

• 1. Okres melodii, zwany również okresem przygotowawczym (0-1r.ż.),

• 2. Okres wyrazu (1-2r.ż.),

• 3. Okres zdania (2-3r.ż.),

• 4. Okres swoistej mowy dziecięcej (3-7r.ż.).

Okres melodii 0-1r. ż

różne rodzaje: • krzyku, • płaczu, • mlaskania, • cmokania, • głużenie, • gaworzenie, • echolalia- dziecko próbuje naśladować mowę

dorosłych. • ok. 9 miesiąca dziecko powinno reagować na swoje

imię.

Okres wyrazu 1 – 2r.ż.

• Wypowiedzi coraz bardziej przypominają brzmienie wyrazu danego języka.

• Jeden wyraz zastępuje zdanie, często kilka różnych zdań.

• Pod koniec 2r.ż. dziecko potrafi porozumiewać się z dorosłymi i rówieśnikami, mimo niewielkiego zasobu słów.

Okres zdania 2 – 3r.ż.

• wyłaniają się poszczególne kategorie gramatyczne, • wzbogaca się słownik czynny i bierny – obserwuje się

znaczny przyrost ilościowy słów od ok. 300 w 2r.ż. do około 1000 w wieku 3 lat.

• Wypowiedź staje się bardziej zrozumiała, zbliża się do wzorca fonetycznego poszczególnych wyrazów.

• W 2 r.ż. dziecko powinno wypowiadać poprawnie proste zdanie.

• W 3 r.ż. zdania dzieci stają się dłuższe, złożone z 2 – 5 wyrazów.

• W wypowiedziach nadal utrzymują się agramatyzmy, choć następuje bujny rozwój form fleksyjnych.

Okres zdania 2 – 3r.ż.

• W okresie zdania wystąpić może u dziecka tzw. jąkanie fizjologiczne. Jest ono normalnym zjawiskiem rozwojowym i na ogół w krótkim czasie zanika samoczynnie.

• Może jednak ulec utrwaleniu na skutek niewłaściwej postawy rodziców, ich zbytniej wrażliwości i koncentracji na mowie dziecka i korygowania go.

• Zapewnijmy dziecku stabilizację emocjonalną, spokój oraz uregulowany tryb życia.

Okres swoistej mowy dziecięcej 3 – 7 r.ż.

W dalszym ciągu wzbogacany jest:

• zasób słownictwa,

• umiejętność budowania zdań złożonych,

• następuje dalszy rozwój artykulacji.

• wypowiedzi dzieci wzbogacają się wraz ze zdobywaniem doświadczenia i rozszerzaniem swojej wiedzy o nowe zjawiska otaczającej nas rzeczywistości.

Mowa dzieci 3 letnich

• Na tym etapie mowa dziecka powinna być zrozumiała nie tylko dla najbliższych, ale także dla otoczenia.

• Pojawiają się proste zdania, • dziecko wymawia wszystkie spółgłoski i samogłoski, • głoski nie zawsze są pełnowartościowe, czasem bywają zastępowane

innymi, łatwiejszymi. • zmiękczanie głosek – [s, z, c, dz] są często wymawiane jak [ś, ź, ź dź], • Głoska r może być pomijana lub zastępowana przez inną, np. j, ł, l, • Zamiast głoski f występuje ch i odwrotnie. • Dziecko wie, jak dana głoska powinna brzmieć, ale nie umie jej jeszcze

wypowiedzieć. • W tym wieku może występować swoista mowa dziecięca: przestawki

głoskowe, opuszczanie sylaby początkowej lub końcowej, zniekształcenie oraz tworzenie wyrazów ze skrzyżowania dwóch słów, nieprawidłowa odmiana.


• Występuje jeszcze seplenienie fizjologiczne (zamienianie

głosek sz, ż, cz, dż na s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź). • dzieci coraz więcej rozumieją, • odpowiadają na pytania i coraz więcej ich zadają, • wykonują polecenia. • Ich wypowiedzi wybiegają poza aktualnie przeżywaną

sytuację, potrafią mówić o przeszłości i przyszłości. • W wypowiedziach pojawia się jeszcze wiele form

agramatycznych, lecz równocześnie występuje zaciekawienie poprawnością językową.


• powinna być zrozumiała.

• ustalają się głoski sz, ż, cz, dż. Dzieci potrafią powtórzyć je poprawnie, choć jeszcze mogą być wymawiane w mowie potocznej jak s, z, c, dz,

• powinna pojawić się głoska r,

• potrafią wyjaśnić znaczenie słów, opisywać cechy przedmiotów i możliwości ich wykorzystania,

• stopniowo zanikają nieprawidłowości gramatyczne. Dziecko dokonuje autokorekty i chętnie poprawia wypowiedzi innych.


Dziecko 6 letnie powinno mieć już opanowaną mowę, chociaż proces rozwoju języka trwa nadal. Wypowiedzi najczęściej przyjmują formę realizacji wielozdaniowych.

Dziecko potrafi już: • uwzględnić kolejność zdarzeń i łączące je zależności przyczynowo-skutkowe, • stosuje prawidłowo formy gramatyczne, • używa dość bogatego i zróżnicowanego słownictwa, • zasób słów i ton głosu odpowiadający danej sytuacji, pozwalają dziecku w sposób

satysfakcjonujący wyrażać swoje opinie i pragnienia, • opowiadając o obrazku dziecko nie ogranicza się tylko do wymienienia

przedstawionych na nim osób i przedmiotów, ale tworzy dłuższe wypowiedzi, • rozumienie kierowanych do sześciolatka treści, wiadomości, poleceń czy

opowiadań, nie powinno stanowić dla niego żadnego problemu, • realizacja wszystkich dźwięków języka polskiego powinna być prawidłowa.


• dzieci doskonalą struktury słowne i gramatyczne języka,

• potrafią ocenić i skorygować swoje błędy,

• rozumieją żarty, przenośnie i wyczuwają sarkazm,

• potrafią słuchać i opowiadać co usłyszały,

• rosną kompetencje językowe,


• Po 6-7 roku życia dobiega końca tzw. okres krytyczny dla

rozwoju mowy, co oznacza, że teraz mowa może być już co najwyżej korygowana, ale już nie kształtowana.

• Proces rozwoju mowy ulega spowolnieniu, w końcu wygasa, a wszelkie konsekwencje zakłóceń czy zaniedbań we wcześniejszym okresie życia będzie teraz o wiele trudniej wykorzenić.

• Przez całe życie człowiek dodaje nowe wyrazy do swojego słownictwa, ale jest mało prawdopodobne, by był w stanie zmienić przyswojone wcześniej zasady gramatyki.

Rozwój mowy dziecka w wieku wczesnoszkolnym

• Dziecko wstępujące do szkoły porozumiewa się już swobodnie z otoczeniem w mowie potocznej. W wieku szkolnym następują jednak dalsze zmiany ilościowe i jakościowe w rozwoju mowy, pojawiają się nowe jej formy i rodzaje. W związku z nauką czytania i pisania wysubtelnia się słuch fonematyczny dziecka. To zapewnia coraz szybszą i sprawniejszą analizę słuchową dźwięków mowy oraz wzrokową analizę znaków graficznych.

• Mowa dziecka idącego do szkoły powinna być

komunikatywna, wyraźna i płynna, wtedy zdecydowanie gwarantuje dobry start szkolny.

Rozwój mowy dziecka w wieku wczesnoszkolnym

• Główną zmianę rozwojową mowy dzieci w młodszym wieku szkolnym stanowi pojawienie się mowy pisanej.

• zaczyna się wzajemne oddziaływanie żywej mowy ustnej i pisanej. • Inny rodzaj trudności wynika stąd, że w języku mówionym,

posługując się intonacją, gestem, mimiką, można pewnych myśli nie dopowiedzieć, natomiast w języku pisanym - pozbawionym barwy dźwiękowej, dla wyrażenia uczuć i przeżyć, trzeba posłużyć się słowami.

• Prawidłowo rozwijające się dziecko w wieku wczesnoszkolnym powinno dostrzegać, rozróżniać i wymawiać wszystkie dźwięki w ich najróżniejszych połączeniach. Powinno też wyodrębnić poszczególne dźwięki w sylabach i wyrazach (analiza dźwiękowa), oraz łączyć wyodrębnione dźwięki w całość (synteza dźwiękowa).

Wyniki badań dzieci w wieku wczesnoszkolnym

• Około 70% dzieci mówi niedbale, niewyraźnie, zbyt krzykliwie lub cicho • Nie otwierają ust przy wymawianiu samogłosek • Mówią przez nos lub przez zęby • Wykazują ubogie słownictwo • Mówią na wdechu i połykają końcówki słów • U około 30% dzieci rozpoczynających naukę szkolną stwierdza się wady i

zaburzenia mowy. Większość z nich spowodowana jest: • Nieprawidłowym funkcjonowaniem układu mownego • Opóźnionym rozwojem psychoruchowym • Zaniedbaniami środowiskowymi • Niską wiedzą pedagogiczną rodziców • O takich dzieciach mówi się że nie osiągnęły dojrzałości szkolnej, że są

dziećmi ryzyka dysleksji.

Przyczyny wad wymowy

• Przyczyną powstawania wad wymowy są najczęściej nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu narządów artykulacyjnych lub zaburzenia słuchu fonematycznego.

Do najczęstszych przyczyn zaliczamy: • deficyt słuchu fizjologicznego (zakłócenia w artykulacji, melodii, intonacji), • nieprawidłową budowę aparatu mowy (rozszczep podniebienia, warg, zbyt

duży lub mały język, skrócone wędzidełko podjęzykowe, wady zgryzu ), • częste infekcje górnych dróg oddechowych i przerost trzeciego migdałka,

powodują oddychanie przez usta. W konsekwencji wpływa to na osłabienie sprawności mięśni języka, warg, podniebienia miękkiego, których praca jest niezbędna do artykulacji. Dziecko, które źle oddycha, gorzej mówi,

Przyczyny wad wymowy

• dysfunkcję słuchu fonematycznego (odpowiadającego za procesy analizy i syntezy słuchowej, które są niezbędne do nauki czytania),

• nieprawidłowe połykanie,

• mówienie do dziecka językiem nianiek – zdrobniale,

• ograniczone kontakty z matką do 2 r.ż,

• problemy zdrowotne matki w ciąży,

• niewłaściwa atmosfera rodzinna,

• nieprawidłowe wzorce wymowy w domu,

• wady wymowy rodziców,

• brak okazji do rozwijania mowy.

Niepokojące symptomy rozwoju

mowy u małego dziecka:

• Brak reakcji na odgłosy płynące z otoczenia.

• Zaburzenia rozumienia mowy oraz brak rozumienia prostych poleceń słownych.

• Brak kontaktu wzrokowego, dziecko nie zwraca uwagi na ludzi, nie nawiązuje kontaktu wzrokowego.

• Brak mowy czynnej do drugiego roku życia oraz brak zainteresowania mową ( dziecko nie przejawia chęci powtarzania , czy też naśladowania dźwięków mowy).

Niepokojące symptomy rozwoju mowy u małego dziecka:

• Powtarzanie bez zrozumienia wyrazów, wyrażeń lub zdań wypowiadanych przez inną osobę ( tzw. echolalie). Odpowiadanie pytaniem na pytanie.

• Niepłynność mowy występujące u dziecka nagle np. po urazach psychicznych czy fizycznych.

• Nagłe wycofywanie się z kontaktów werbalnych.


• Międzyzębowa artykulacja głosek [s,z,c,dz] przy wymowie tych

głosek język wchodzi miedzy zęby , brzmienie głosek jest

zdeformowane.

• Ubezdźwięczniane tj. zamiana głosek dźwięcznych na bezdźwięczne

u dziecka powyżej trzeciego roku życia. Dziecko wymawia zamiast:

domek – tomek, woda –fota, buda – puta, zupa – supa


• Jeżeli do 3 roku życia mowa nie rozwinie się (dziecko wymawia tylko

pojedyncze wyrazy, i to proste) trzeba podejrzewać opóźniony rozwój mowy.

• Opóźnienie rozwoju mowy może przejawiać się w: późniejszym pojawieniu się gaworzenia, późniejszym pojawienia się pierwszych słów, ubóstwie słownika (mała liczba używanych i rozumianych słów), późniejszym pojawieniu się zdań prostych i złożonych, nieprawidłowej gramatyce, przedłużającym się okresie swoistej mowy dziecięcej.

• Dziecko w wieku czterech, pięciu lat nieprawidłowo wymawia wiele głosek co powoduje, że mowa jest niezrozumiała dla otoczenia.

• Dziecko w wieku pięciu, sześciu lat zastępuje głoski [sz,ż,cz,dż] głoskami s,z,c,dz lub [ś,ź,ć,dź] .

• Dziecko w wieku sześciu lat nie wymawia prawidłowo głoski [r] .

Skutki spowodowane wadą wymowy

• W znacznym stopniu utrudniają osiąganie sukcesów w szkole. • Wpływ zaburzeń mowy na trudności w nauce przejawia się w

przedmiotach, które wymagają od dziecka poprawnego pisania, czytania wypowiadania się.

• Kłopoty w nauce czytania i pisania (agramatyzmy, nieprawidłowa budowa zdań, uporczywe literowanie, kłopoty z łączeniem liter i głosek w wyrazy, z przejściem od głoskowania do czytania sylabami i wyrazami, opuszczanie, przestawianie lub dodawanie różnych głosek i sylab, zamienianie wyrazów o podobnym brzmieniu; w pisaniu kłopoty z posługiwaniem się dwuznakami, spógłoskami miękkimi, dźwięcznymi i bezdźwięcznymi, końcówkami fonetycznymi –ą -om, inne).

• Zaburzenia osobowości (poczucie niższej wartości, osamotnienia, stany lękowe np. lęk przed wypowiadaniem się, nerwowość, unikanie kontaktów z gośćmi, rówieśnikami).

• Osłabiają wydolność umysłową dziecka i wpływają ujemnie na jego stosunek do nauki, szkoły i kolegów.


• Dzieci z zaburzonym rozwojem mowy mają zmniejszone możliwości wykazania się swoją wiedzą podczas odpowiedzi w szkole.

• Dziecko, którego słownik jest ubogi, a konstrukcja zdań gramatycznie wadliwa, natrafia na trudności we wszystkich tych sytuacjach, kiedy wymaga się od niego prac pisemnych czy ustnych odpowiedzi bardziej złożonych pod względem językowym.

• Dzieci z wadami artykulacyjnymi popełniają nie tylko w czytaniu, ale i w piśmie te same błędy, które wykazują w mowie spontanicznej. Np. błędy wynikające z nieprawidłowego wymawiania głosek syczących, np. szafa– safa, czapka – capka, w tych przypadkach obserwuje się zmiany głosek, które zmieniają sens czytanego tekstu, co ma negatywne znaczenie dla procesu uczenia się.

• W pisaniu wypracowań i w pisaniu ze słuchu pojawiają się błędy, będące odzwierciedleniem wadliwej wymowy. Co za tym idzie, tekst pisany zawiera błędy typu: : "jak mówię, tak piszę?".


• Zaburzenia mowy które nie są korygowane stają się źródłem wtórnych zaburzeń całej osobowości. "Wady wymowy i jąkanie utrudniają porozumiewanie słowne i tym samym opóźniają rozwój myślenia, stwarzają przeszkodę w kontaktach społecznych, opóźniają usamodzielnienie, są źródłem trudności szkolnych".

• Im starsze dziecko, tym trudniej dotrzeć do pierwotnej przyczyny zarówno zaburzeń mowy jak i niepowodzeń szkolnych, tym trudniej udzielić dziecku pomocy. Czas działa na niekorzyść – zarówno ucznia jak i terapeuty.

• Opóźniony rozwój mowy spowodowany występującymi wadami powinien podlegać jak najwcześniej terapii, gdyż może stać się przyczyną wielu trudności w nauce czytania i pisania, jak również prowadzić może do zaburzeń natury emocjonalnej.

• Terapia pozwoli zapobiec nie tylko niepowodzeniom szkolnym, lecz przede wszystkim spowoduje szybsze wyrównanie się rozwoju mowy w stosunku do rówieśników.

Czy zaburzenia mowy są

dziedziczne?

• To że dziecko prezentuje identyczną wadę wymowy, jak rodzic, nie

oznacza, że ją odziedziczyło! • Dziecko uczy się przez naśladownictwo. Jeśli artykulacja rodzica nie jest

prawidłowa, dziecko może mówić dokładnie w ten sam sposób. Dotyczy to zarówno artykulacji głosek, jak i akcentu, czy sposobu wypowiadania się.

• UWAGA! Dziecko naśladuje nie tylko rodziców. Zdarza się, że przejmuje złe nawyki od dziadków, kolegi z ławki lub osoby, z którą spędza dużo czasu.

• Tym, co możemy odziedziczyć, są pewne cechy, które mogą mieć wpływ na powstanie zaburzenia mowy, np. nieprawidłowości w budowie aparatu artykulacyjnego, uszkodzenie słuchu itp.

• Zaburzeniem, które niestety jest dziedziczne okazuje się proste opóźnienie rozwoju mowy (ok.25-30% przypadków). Dlatego w sytuacji, kiedy nasze dziecko wykazuje opóźnienie w rozwoju mowy, warto zapytać swoich rodziców o to jak przebiegał nasz własny rozwój językowy.

Wpływ alergii na wady wymowy

• Dziecko, które ma stale niedrożny nos, wyrabia sobie nawyk

oddychania przez usta. Jest wówczas bardzo podatne na choroby górnych dróg oddechowych, przerost migdałków podniebiennych oraz trzeciego migdała. To z kolei przyczynia się do powstawania:

• stanów zapalnych ucha środkowego, • osłabienia słyszenia, • braku autokontroli słuchowej u dziecka, • braku poprawnego odbioru dźwięków mowy. • Jeśli dziecko niepoprawnie lub niewyraźnie słyszy głoski, może je

deformować. • Stany zapalne górnych dróg oddechowych sprzyjają powstawaniu

seplenienia międzyzębowego, czyli tendencji do wsuwania języka między zęby lub wargi.

Wpływ alergii na wady wymowy

• U dzieci oddychających przez usta, język ułożony jest płasko na dnie

jamy ustnej. Umożliwia to swobodny przepływ powietrza. Język spoczywający na dnie jamy ustnej staje się mało ruchliwy. Dziecko ma trudności z uniesieniem go, co znacząco wpływa na realizację głosek, które tego wymagają (sz, ż, cz, dż, l, r). Zostają one całkowicie pomijane lub zdeformowane.

• Kolejnym problemem są trudności w połykaniu, a nawet żuciu pokarmu, który nie jest odpowiednio transportowany w kierunku zębów trzonowych.

• Płaskie ułożenie języka i jego stałe napieranie na zęby przyczynia się do powstawania wad zgryzu – najczęściej zgryzu otwartego.

• Nieprawidłowy sposób oddychania odbija się także na samopoczuciu i zachowaniu dziecka. Niedotlenione, bywa nerwowe i niespokojne. Może mieć trudności z koncentracją i nauką.

Krótkie wędzidełko podjęzykowe

• Co to jest wędzidełko języka? Wędzidełko języka to

miękki twór włóknisty pokryty błoną śluzową. Łączy dolną część języka z dnem jamy ustnej. Widoczny jest podczas unoszenia języka w kierunku podniebienia.

• Ankyloglosja czyli krótkie wędzidełko podjęzykowe może być jedną z przyczyn wad wymowy. Jednak przede wszystkim powoduje problemy z codziennymi odruchowymi czynnościami takimi jak żucie i połykanie.

Krótkie wędzidełko podjęzykowe

Następstwem znacznie skróconego wędzidełka podjęzykowego są: • problemy ze ssaniem piersi przez dziecko, • wytworzenie się nieprawidłowego odruchu ssania i połykania (z

językiem na dnie jamy ustnej), • trudności z żuciem i połykaniem niektórych pokarmów o bardziej

twardej, zwartej strukturze, • trudności z przesuwaniem pokarmów w jamie ustnej, co za tym

idzie gorsze ich rozdrobnienie, • zaleganie pokarmu w jamie ustnej oraz utrudniona jej higiena (co

może być przyczyną próchnicy i stanów zapalnych dziąseł), • problemy z prawidłową wymową głosek wymagających m.in.

pionizacji języka.

Jak rozpoznać, że dziecko ma za krótkie wędzidełko podjęzykowe?

• dziecko ma trudności z wysunięciem języka na brodę lub uniesieniem go w kierunku wałka dziąsłowego

• podczas wysuwania języka na brodę, jego czubek może przyjmować kształt sercowaty (brak tego kształtu nie zawsze oznacza, że wędzidełko ma odpowiednią długość!)

• trudności z artykulacją głosek: l, r, sz, ż, cz, dż

• ból przy wykonywanych ćwiczeniach

• może (choć nie musi) wystąpić nadmierne ślinienie się

Kiedy podcinać, a kiedy ćwiczyć?

• Decyzję o zabiegu podejmuje logopeda w porozumieniu z laryngologiem, chirurgiem lub foniatrą.

• Bezwzględnym wskazaniem do podcięcia wędzidełka jest całkowite przyrośnięcie języka do dna jamy ustnej oraz sytuacje, w których krótkie wędzidełko utrudnia ruchy języka.

• W przypadkach nieznacznego skrócenia wędzidełka można podjąć próbę wyćwiczenia mięśni języka poprzez ćwiczenia i masaże. Nie sprawi to jednak, że wędzidełko się rozciągnie, czy wydłuży. Można w ten sposób nieco poprawić ruchomość samego języka. Nigdy jednak nie osiągniemy w ten sposób pełnej sprawności.

• W większości przypadków zalecane jest jednak jak najwcześniejsze podcięcie.

• Po zabiegu należy podjąć terapię logopedyczną, co pomoże uniknąć ponownego zrostu oraz wykształci u dziecka nawyk unoszenia języka.

• Jest to zabieg bezbolesny, wykonywany w znieczuleniu miejscowym.

Rozwój mowy a codzienne błędy

• Prawdopodobnie nie zastanawiamy się, jaki wpływ na rozwój mowy naszych dzieci mają działania, które podejmujemy każdego dnia.

Ekran nie uczy

• Badania dotyczące wpływu oglądania telewizji przez dzieci poniżej 3 roku życia dowiodły brak jakichkolwiek korzyści edukacyjnych, co więcej pokazały negatywny wpływ spędzania czasu przed ekranem na zachowanie dziecka, rozwój zdolności koncentracji uwagi, pamięci krótkotrwałej, czy rozwój mowy.

• Badania dotyczące korzystania z ekranów dotykowych przez

dzieci do 3 roku życia wskazały na negatywne skutki dla rozwoju, szczególnie jeśli chodzi o rozwój mowy, powodując jego opóźnienie, oddziałując również na zwalnianie procesu nabywania nowego słownictwa.

Ekran nie uczy

• Istnieje potwierdzone w badaniach ryzyko, że spędzanie

czasu przed ekranem we wczesnym dzieciństwie może skutkować nadaktywnością psychoruchową, zachowaniami agresywnymi, osłabieniem pamięci oraz skróceniem czasu skupiania uwagi, zaburzeniami w koncentracji, opóźnieniem w rozwoju mowy, upośledzeniem myślenia wyobrażeniowego i kreatywności, a w konsekwencji trudnościami w czytaniu i pisaniu.

„Tabletowe dzieci”

Okazuje się, że ten niewielki sprzęt może u dzieci powodować zachowania autystyczne:

• dochodzi u nich do opóźnienia mowy • zaburzenia relacji społecznych • nie ma kontaktu wzrokowego. • w skrajnych sytuacjach nie reagują na własne imię.

• Pocieszający jest fakt, że gdy odstawimy tablet, z

czasem dziecko wyrówna opóźnienia w relacjach społecznych i w języku.

• dzieci mające tablet pod ręką nie odczuwają nudy, która jest wbrew pozorom im potrzebna. Gdy dziecko się nudzi, same musi wymyślić sobie zajęcie. Wówczas wymyśla różne gry i zabawy, a przez to rozwija się jego kreatywność.

• Podczas zabawy, która poza sprawieniem radości ma też rozwijać dziecko powinny być wykorzystywane wszystkie zmysły dziecka. Podczas używania tabletu jest wykorzystywany tylko wzrok co może doprowadzić do:

• obniżenia czułości pozostałych zmysłów

• problemów z widzeniem przestrzennym.

• Pamiętajmy, że dzieci uczą się najlepiej i najbardziej efektywnie w realnej zabawie z rodzicami, opiekunami, innymi dziećmi, tworząc prawdziwą interakcję z nimi, a rozmawianie jest najlepszym sposobem nauki, chociaż obecność mediów elektronicznych w ich życiu jest nieunikniona.

Smoczek a rozwój mowy

• Niestety, nadal wśród części rodziców powszechne jest przekonanie, że

smoczek to lek na całe zło. Zdarza się nawet, że bez smoczka zarówno dzieci, jak i rodzice nie potrafią funkcjonować. Smoczek nie tylko może być przyczyną problemów z rozwojem jamy ustnej i szczęk, wad zgryzu i problemów z uzębieniem, ale także wad wymowy.

• Nie każdy rodzic wie, że odruch ssania stopniowo słabnie po 6 miesiącu życia, by całkowicie zaniknąć między 1-2 rokiem życia. Nie oznacza to, że dziecko nagle traci umiejętność ssania – odruch ten jest powoli wypierany przez potrzebę żucia i gryzienia. Zaczynają pojawiać się pierwsze ząbki, zmienia się ułożenie warg, języka oraz sposób połykania. Stale wzmacniają się mięśnie twarzy, których prawidłowa praca jest niezbędna nie tylko w czasie spożywania pokarmu, lecz także w procesie mówienia. Z tego powodu nie należy sztucznie podtrzymywać tego odruchu poprzez podawanie dziecku smoczka w celu uspokojenia go, bądź jako lekarstwa na nudę.

• Gdy dziecko mówi, wyciągnij smoczek z jego buzi!

Jakie mogą być skutki długotrwałego ssania smoczka lub kciuka?

• utrwalenie się u dziecka niemowlęcego sposobu połykania. Jest to połykanie z językiem ułożonym na dnie jamy ustnej. Wykonuje on ruchy wyłącznie w kierunku przód-tył. Nie ma szans na osiągnięcie pełnej sprawności niezbędnej do przenoszenia pokarmu w celu rozdrobnienia go i połknięcia. Utrudnione jest także połykanie zalegającej pod masą języka śliny, co prowadzi do nadmiernego ślinienia się.

• Dziecko, którego buzia jest stale zajęta, niechętnie komunikuje się z otoczeniem.

• Ogromne znaczenie ma także słabszy rozwój mięśni narządów artykulacyjnych. Zmniejsza się napięcie mięśni warg, co w późniejszym okresie utrudnia wymowę głosek p, b, m, w, f. Znacznie obniża się sprawność języka. Dziecko ma poważne problemy z uniesieniem go i realizacją głosek ś, ź, ć, dź, sz, ż, cz, dż, l, r.

• Język, który spoczywa na dnie jamy ustnej i porusza się wyłącznie w kierunku przód – tył, ma tendencję do wsuwania się między zęby.

• Dzieci, które długotrwale ssą smoczek lub kciuk narażone są także na wady zgryzu oraz deformacje podniebienia.

Superpapki

• Nie róbmy przez cały czas papek i kleików z czego tylko się da. Gryzienie, żucie i połykanie to czynności, które są bardzo ważne do prawidłowego funkcjonowania całego aparatu artykulacyjnego.

• gdy dziecko wylizuje z talerza pozostałości po pysznym posiłku – nie karć, ale kibicuj, żeby ta trudna sztuka się udała. Pozwólmy dzieciom na takie działania, a na pewno zaprocentują!

Nie mam czasu na rozmowę

• Coraz szybsze tempo życia również przekłada się na nasze relacje, intensywność i długość rozmów z naszymi dziećmi.

• Rodzic nie zastanawia się nad budowaniem pięknych zdań złożonych, które mógłby wypowiedzieć do swojego dziecka, ale zastanawia się, za ile minut trzeba wyjść z domu i czy zdąży na czas, a wypowiadane zwroty mogą wyglądać tak: Szybciej, bo się spóźnimy! Jedz prędzej!

• Następuje wymiana krótkich, wręcz informacyjnych zdań. • Tylko poprzez naśladownictwo osoby dorosłej dziecko jest

w stanie uczyć się języka!

Jak wspierać rozwój mowy

dziecka?

• Zadbajmy o poprawność i bogactwo naszych wypowiedzi! • Odpowiadajmy na pytania naszych dzieci w sposób wyczerpują. • Zadbajmy o prawidłowy zgryz dziecka! Wady zgryzu są jedną z najczęstszych przyczyn powstawania

wad wymowy. • Korzystajmy z usług specjalistów! Jeśli nasze dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy

(rozszczepy warg, podniebienia, wady zgryzu lub uzębienia), zapewnijmy mu koniecznie opiekę specjalisty. Kontrolujmy stan słuchu naszych dzieci, szczególnie w sytuacjach gdy dzieci często chorują, przeziębiają się.

• Ograniczmy naszym dzieciom dostęp do programów telewizyjnych. Wybierajmy programy właściwe dla wieku dziecka, rozmawiajmy z dziećmi na temat obejrzanego programu, uczmy je budowania wypowiedzi.

• Zwracajmy uwagę na prawidłowy sposób oddychania! Uczmy dzieci oddychania nosem. Jeśli nasze dziecko oddycha przez usta, często ma otwartą buzię, chrapie w nocy, często ma zatkany nos- skonsultujmy się ze specjalistą (laryngologiem, foniatrą, logopedą).

• Zachęcajmy dzieci do zabaw usprawniających pracę języka i warg! Są to świetne ćwiczenia profilaktyczne. Jeśli Twoje dziecko mówi niewyraźnie, ma problemy artykulacyjne, skonsultuj się z logopedą.

• Zachęcajmy dzieci do mówienia, motywujmy je tak, by rozmowa była przyjemnością. • Bądźmy wyrozumiali i cierpliwi!

Smaczne zabawy buzi i języka

• Ryż preparowany

• Płatki śniadaniowe różnego rodzaju i kształtu

• Żelki (w tym kwaśne z posypką)

• Paluszki

• Chrupki kukurydziane

• Kremy do smarowania

• Dżemy

• Miód

• Woda

• Napoje

• Owoce (maliny, cytryny, grejpfruty, porzeczki, jabłka, kiwi, truskawki…)

• Warzywa (marchewki, ogórki, papryki, kalarepy, rzodkiewki)

• Lody lub zamrożony serek

• Kostki lodu

• Lizaki

• andruty

Dziękuję za uwagę.

rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym · •w 3 r.ż. zdania dzieci stają...

Documents