rotterdam school of management, erasmus university - … · 2020. 10. 29. · rotterdam school of...

Veerkracht van Nederlandse economie al voor uitbraak coronacrisis hard onderuit

ScaleUp Dashboard 2020

In samenwerking met:

Foto: Kian Lem

Inhoudsopgave


Voorwoord 3

Definitie 4

Meest opvallende ontwikkelingen 5

Scaleup klimaat in Nederland 6

Conclusie 18

Onderzoeksverantwoording 20

Over Erasmus Centre for Entrepreneurship 21

2

Prof. Dr. Justin Jansen

Academisch DirecteurErasmus Centre for Entrepreneurship

Professor Corporate Entrepreneurship Rotterdam School of Management, Erasmus University

Voorwoord

3

3

Veel bedrijven zitten midden in een onzekere periode. Sinds maart lijkt de wereld er voor veel ondernemers plotsklaps heel anders uit te zien. Niet zozeer nieuwe verdienmodellen, of opkomende technologieën spelen de hoofdrol, maar de wereldwijde impact van COVID-19 en de manier waarop het virus kan worden bestreden zonder dat deze desastreuze gevolgen heeft voor de bredere economie. En dat blijkt erg moeilijk te zijn.

Toch spelen snelgroeiende bedrijven, oftewel scaleups, juist in deze tijd een belangrijke rol. Niet alleen in het creëren van nieuwe banen die gericht zijn op de toekomstige behoeften van consumenten en bedrijven, maar veelal ook in het transformeren van sectoren en (regionale) economieën door het aanjagen van innovatie en verandering. We kennen allemaal de voorbeelden van bedrijven die nieuwe verdienmodellen hebben geïntroduceerd die nu de standaard zijn geworden, of juist nieuwe technologische veranderingen hebben doorgevoerd. Echter, er blijkt nog een belangrijk voordeel te zitten aan het hebben van een diverse groep aan snelgroeiende bedrijven.

Snelgroeiende bedrijven zorgen voor economische veerkracht. Zeker in crisistijd. Ze zorgen voor een sneller en succesvoller economisch herstel en vormen vaak een rolmodel voor andere bedrijven over hoe een crisis kan worden aangegrepen als kans voor vernieuwing en verandering. Maar helaas blijkt uit het ScaleUp Dashboard 2020 dat juist de veerkracht van de Nederlandse economie al voor de uitbraak van de

coronacrisis is afgenomen. Hoewel het aantal snelgroeiende bedrijven de afgelopen jaren sterk is toegenomen, is deze toename in het afgelopen jaar tot stilstand gekomen. Er zijn in 2019 niet meer snelgroeiende bedrijven bij gekomen, sterker nog, er zijn zelfs geen jonge starters bijgekomen die succesvol doorgroeien tot scaleup. Daarmee zijn de kansen op snel herstel na de coronacrisis sterk verminderd. Voor andere Nederlandse bedrijven, die sterk afhankelijk zijn van de economische omstandigheden, betekent dit ook dat eventueel herstel langer zal duren. Uit het ScaleUp Dashboard 2020 komt de noodzaak naar voren voor meer doelgerichtheid en intensievere ondersteuning van startups en scaleups. Dit is belangrijk en noodzakelijk voor meer veerkracht in moeilijke tijden, maar zeker om op lange termijn de Nederlandse economie meer weerbaarheid en wendbaarheid te bieden. In voor- en tegenspoed.

Met de huidige crisis in gedachte volgt een aanvullende publicatie als vervolg op dit dashboard: “2020 speciale editie: Scaleups in tijden van crisis”. In deze publicatie worden belangrijke beleidsimplicaties belicht gebaseerd op uitvoerige data-analyse, literatuurstudie, interviews en de resultaten van een enquête onder scaleups. Hierin komen belangrijke punten naar boven die als inspiratie dienen om de groei van scaleups in Nederland weer te kunnen versnellen.

Een snelgroeiend bedrijf, ook wel een scaleup, is een bedrijf met een gemiddelde groei van 20 procent of meer per jaar in werknemers en/of omzet* gedurende een meetperiode van 3 jaar. Daarnaast, moet het bedrijf minstens 10 fulltime werknemers (FTE) hebben aan het begin van de meetperiode.Bron: Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, 2016

* In dit onderzoek zijn snelgroeiende bedrijven enkel geselecteerd op basis van groei in fulltime-equivalent (FTE)


4

Meest opvallende ontwikkelingen

Al voor de uitbraak van de coronacrisis is de groei in het aantal scaleups in Nederland tot stilstand gekomen. Eind 2019 waren er iets meer dan 3000 scaleups in Nederland. In totaal zijn Nederlandse scaleups gedurende de afgelopen drie jaar met 232.000 FTE banen gegroeid.

Er schalen wederom niet meer startups op tot scaleup in vergelijking tot voorgaande jaren. Iets minder dan 10 procent (9,7 procent) van de Nederlandse scaleups is jonger dan 5 jaar. Dit is 2.6 procent minder dan het aantal jonge scaleups in 2016 (12,3 procent).

Ondanks dat er niet meer scaleups bij zijn gekomen, blijken er meer groeiende bedrijven in Nederland te zijn. Meer dan de helft (57,5 procent) van het Nederlandse bedrijfsleven heeft een zekere mate van groei behaald gedurende 2018. Bijna 38 procent van de Nederlandse bedrijven krimpt echter nog altijd.

De scaleups bereiken een periode van snelle groei, toch verliest bijna tweederde van de scaleups deze snelle groei weer. Daarmee blijkt de tweede ‘Valley of Death’ voor veel scaleups een niet te nemen hindernis te zijn.

Een toename van scaleups is waarneembaar in de grootstedelijke gebieden rondom Amsterdam (350; +9 procent), Rotterdam (120; -13 procent) en Den Haag (70; -18 procent) met de meeste scaleups binnen de gemeentelijke grenzen. Daarnaast is een flinke toename van scaleups waarneembaar in provincies Flevoland (+27 procent) en Groningen (+13 procent).

Momentum van snelle groei binnen de Nederlandse economie op dit moment rondom de energietransitie, ontwikkeling hoogwaardige technologie en gezondheidszorg.

5


6

Scaleup klimaat in Nederland“Het scaleup klimaat in Nederland vraagt continue aandacht. Scaleups zijn de motor van de economie; ze zijn verantwoordelijk voor het merendeel van nieuwe banencreatie, wat nu meer dan ooit nodig is. Niet alleen nationaal, maar juist ook regionaal en lokaal.”

Martin Luxemburg

Directeur Erasmus Centre for Entrepreneurship

Foto: Jorik Kleen

Scal

eup

klim

aat

Het Nederlandse scaleup klimaat voor de COVID-19 uitbraak. (eind 2019)

7

3.040scaleups in Nederland.

232.560groei in FTE banen bij

scaleups gedurende de periode 2016-2019.

57,5%van de Nederlandse

bedrijven (≥ 10FTE) is gedurende 2019 gegroeid.

5,7%van de Nederlandse bedrijven (≥ 10FTE)

is een scaleup.

+1,0%relatieve toename in scaleups t.o.v. 2018.

9,7%van de Nederlandse

scaleups is jonger dan 5 jaar.


-15%

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Aantal scaleups % verandering t.o.v. vorig jaar

Toename aantal scaleups in Nederland tot stilstand gekomen.

Eind 2019 zijn er 3040 scaleups in Nederland actief. Ondanks een kleine toename van 30 scaleups ten opzichte van vorig jaar, is de groei in het aantal scaleups voor het tweede jaar op rij sterk afgenomen. Integendeel, de groei is in 2019 zelfs helemaal tot stilstand gekomen. De veerkracht van de Nederlandse economie blijkt dus al voor de COVID-19 uitbraak te zijn afgenomen.

De situatie is zorgwekkend. Zeker in de huidige tijd waarin scaleups een belangrijke kracht vormen in het potentiële herstel van de Nederlandse economie. Scaleups zijn vaak niet alleen een aanjager van vernieuwing binnen bepaalde sectoren en economieën, maar zorgen veelal ook voor toekomstbestendige banen. Banen die belangrijk zijn in het vervullen van nieuwe klantwensen of het ontwikkelen van nieuwe technologieën en toepassingen daarvan. Zo blijkt uit het ScaleUp Dashboard 2020 dat de scaleups in Nederland gedurende de periode 2016-2019 met maar liefst 230.000 FTE zijn gegroeid.

Sca

leu

p k

limaa

t

Bron: ECE op basis van CBS (2020)

8

2085

1825 18251700 1655

1980

2285

2695

3010 3040


-20%

-10%

0%

10%

20%

30%

40%

0

50

100

150

200

250

300

350

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Aantal jonge scaleups % verandering t.o.v. vorig jaar

Aantal startups dat doorgroeit tot een scaleup is wederom niet toegenomen.

Het aantal startups dat doorgroeit tot een scaleup is sinds 2016 in absolute termen niet meer toegenomen. In relatie tot het aantal scaleups in Nederland zien we zelfs een daling. In 2016 was 12,3 procent van de Nederlandse scaleups een startup; in 2019 is dit percentage gedaald tot 9,7 procent. Startups blijken minder snel en succesvol op te kunnen schalen tot een scaleup. Dit ondanks alle landelijke en regionale programma’s voor het stimuleren en ondersteunen van ambitieuze startups.

Er zijn echter wel verschillen waarneembaar tussen sectoren. Zo is het aantal jonge scaleups toegenomen binnen de sectoren gezondheids- en welzijnszorg & informatie en communicatietechnologie sterk gegroeid met een toename van 60 procent (beide van 25 naar 40 jonge scaleups). Het aantal jonge scaleups is daarentegen afgenomen binnen de sector verhuur en overige zakelijke diensten, een afname van 24 procent (van 85 naar 65 scaleups). Deze verschuivingen laten zien dat digitalisering en gezondheidszorg voor jonge scaleups een belangrijke voedingsbodem is voor succesvolle groei. En minder is gerelateerd aan nieuwe verdienmodellen zoals abonnementsvormen.

Scal

eup

klim

aat

9

240215

185

250

280 285 290 295



Meer groei bij een grotere groep aan mkb bedrijven.

Het aantal groeiende bedrijven in Nederland neemt al sinds 2014 toe. Eind 2019, voorafgaand aan de COVID-19 uitbraak, noteert meer dan de helft (57,5 procent) van het Nederlandse bedrijfsleven een zekere mate van groei, eind 2014 was dit slechts 38,5 procent. De economische groei gedurende de afgelopen vijf jaar blijkt een belangrijke kracht te zijn geweest voor de toename in groeiende bedrijven in Nederland. Het Nederlandse bedrijfsleven blijkt dan ook sterk conjunctuurgevoelig en niet zozeer te groeien door vernieuwende en innovatieve oplossingen, maar juist door te profiteren van een toenemende vraag door goede economische omstandigheden. De afhankelijkheid van conjuncturele omstandigheden zorgt ervoor dat het Nederlandse bedrijfsleven onvoldoende is voorbereid op economisch slechtere tijden.

Ondanks een toename van het aantal Nederlandse bedrijven dat groeit, blijft er een aanzienlijke groep van krimpende bedrijven in Nederland (37,7 procent). Door de huidige crisis is het aantal bedrijven dat verwacht te groeien in 2020 verder afgenomen, met name in de sectoren die het hardst zijn getroffen door overheidsingrijpen en vraaguitval.

Sca

leu

p k

limaa

t10

Snelle groei (>20%)

Groeiend (5% tot 20%)

Gematige groei (0.5% tot 5%)

Stabiel (-0.5% tot 0.5%)

Krimpend (< -0.5%)

Groeiende bedrijven


5,7%

28,5%

22,8%

5,2%

37,7%

57,5%


Structurele snelle groei blijkt vaak een te grote opgave, scaleups overleven veelal niet de tweede ‘Valley of Death’.

Uit het ScaleUp dashboard 202 blijkt dat het aantal scaleups behoorlijk toeneemt tijdens hun 5e tot 8e jaar van hun bestaan. Maar daarna zien we een drastische kentering optreden. Bijna tweederde van de scaleups verliest vervolgens de snelle groei en overleeft daarmee niet de tweede ‘Valley of Death’. Ondanks een goede uitgangspositie en schaalbaar verdienmodel worstelen veel scaleups met het aantrekken van nieuw leiderschapstalent met de benodigde kwaliteiten en vaardigheden om de nieuwe fase in het bedrijf te kunnen aansturen, het verkrijgen van vervolgfinanciering en het organiseren van de enorme complexiteit binnen hun snelgroeiende organisatie. Ze komen deze problemen niet te boven en vallen hard terug zelfs tot aan een faillissement aan toe.

De kentering van het aantal scaleups na het 8e levensjaar is de archilleshiel van het Nederlandse scaleup ecosysteem. Er gaat daardoor veel potentie voor innovatie en vernieuwing verloren. Ondanks dat deze bedrijven zeer succesvol zijn geweest. Dat moet veranderen.

Scal

eup

klim

aat

11

Aan

tal s

cal

eu

ps


1200

1000

800

600

400

200

0

2019 2018 2017 2016 2015

Tot 5 jaar 5 tot 8 jaar

8 tot 13 jaar

13 tot 15 jaar

18 tot 23 jaar

23 tot 28 jaar

ouder dan 28 jaar


Prof. Dr. Tom Mom

Professor Strategic Growth and Implementation, Rotterdam School of Management

12

“Veel jonge scaleups ervaren een tweede ‘Valley of Death’ en verliezen hun snelle groei”.

Bij veel startups is er sprake van een ‘Valley of Death’, het gat tussen de eerste investering en de grote vervolginvesteringen die een bedrijf nodig heeft om te kunnen groeien. Een startup kan nog zo innovatief en veelbelovend zijn maar zonder geld kom je er vaak niet. Een groot deel van de startups die in staat is om door deze ‘Valley of Death’ heen te komen en weten door te groeien tot een scaleup ervaren echter ook een tweede uitdaging rond het vijfde tot tiende levensjaar, ook wel de tweede ‘Valley of Death’. En die is misschien wel moeilijker te overbruggen dan de eerste.

Opschalen bevat drie dimensies. De meeste aandacht is er voor twee: groei in omzet en groei in het aangaan van externe relaties zoals klanten, investeerders, toeleveranciers, en partners. Maar er is ook een derde dimensie: toenemende grootte en complexiteit van je interne organisatie. Als je er niet in slaagt je interne organisatie goed mee te laten groeien, dan zal je er uiteindelijk niet in slagen om te groeien in omzet en in externe relaties. Dit is het punt waar het vaak misgaat zo tussen het vijfde en achtste levensjaar van een scaleup. Want dan neemt de complexiteit van de interne organisatie enorm toe. Het sociale weefsel gaat veranderen. Er zijn andere manieren van leidinggeven en organiseren nodig. Efficiency en specialisatie worden steeds belangrijker, maar zonder het ondernemerschaps-DNA te verliezen. Leiders van gezonde groeibedrijven begrijpen dit, en ontwikkelen op tijd de juiste leiderschap- en organisatie-vaardigheden. Kernpunt hierbij is dat de organisatie uitblinkt op twee -soms lastig te combineren- gebieden: het vooruitduwen en aanjagen van de groei en het managen van groei.

Op basis van onderzoek bij snelgroeiende bedrijven zoals Takeaway.com, Coolblue en YoungCapital zijn de volgende drie lessen geformuleerd om succesvol de tweede ‘Valley of Death’ door te komen:

1. Breng het leiderschapsteam op orde.

Creëer een sterke eenheid en vind de juiste complementariteit, enerzijds op het gebied van expertise (zoals finance, marketing en R&D) anderzijds een juiste balans in stijl en persoonlijkheid. De een is goed in het aanjagen van nieuwe groei en het uitdragen van een uitdagende visie, de ander moet juist goed zijn in implementatie en follow-up. Onderlinge discussies zijn goed maar essentieel hierbij is dat het leiderschapsteam een sterke eenheid vormt als het gaat over de groeiambitie en de daar onderliggende visie.

2. Schaal je eigen DNA

Hoe groter de organisatie wordt, hoe meer mensen gaan vragen: ‘Wat doen we eigenlijk, waarom, en hoe draag ik daaraan bij?’. Het is dan van belang dat het leiderschapsteam met de mensen van het eerste uur zorgt dat het fundamentele doel van de organisatie expliciet is gemaakt. Vervolgens is het van belang dat de daarbij behorende kernwaarden worden gedefinieerd met een doorvertaling naar wat dat concreet betekent in termen van best-practice gedrag voor verschillende functies, teams, en locaties.

3. Professionaliseer de organisatie

Gezonde groeiers zorgen ervoor dat de organisatie ‘professionaliseert’. Dat houdt enerzijds in dat er meer specialisatie komt en dat functionele gebieden zich gaan ontwikkelen. De financiën moeten echt op orde zijn en HR wordt steeds belangrijker en geavanceerder. Er zijn duidelijke KPIs nodig, dashboards, en betrouwbare data. Anderzijds, en dat wordt steeds meer een knelpunt: je moet zorgen dat je voldoende management en leiderschap talent hebt, met name van eigen kweek. Zorg ervoor dat je het juiste -potentiële- leiderschapstalent in je organisatie weet te vinden en te ontwikkelen.

Scaleups zijn geclusterd binnen de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Noord-Brabant. Amsterdam is koploper; de gemeenten Den Haag en Rotterdam vallen terug.

Circa 60 procent van de Nederlandse scaleups is gevestigd binnen de provincies Noord-Holland (23 procent), Zuid-Holland (18 procent) en Noord-Brabant (16 procent). Desalniettemin ontwikkelen ook andere provincies zich goed, met met een relatief sterke toename van het aantal scaleups in provincie Flevoland (+27 procent tot een totaal van 70 scaleups) en provincie Groningen (+13 procent tot een totaal van 85 scaleups). Echter, deze provincies hebben nog steeds een klein aandeel in het totaal aantal scaleups in Nederland. Slechts 11 procent van de scaleups is gevestigd in een van de volgende vijf provincies: Groningen, Friesland, Drenthe, Flevoland en Zeeland.

Amsterdam kenmerkt zich nog steeds als hotspot voor scaleups: grofweg 1 op de 9 Nederlandse scaleups is gevestigd binnen deze gemeente en 19 procent van alle jonge scaleups. Amsterdam ziet in 2019 eveneens een toename (+9 procent), in vergelijking tot forse afnames in Den Haag (-18 procent) en Rotterdam (-14 procent). Vijftig procent van de scaleups in Noord-Holland is gevestigd binnen Amsterdam terwijl slechts een op de drie scaleups in Zuid-Holland is gevestigd binnen de gemeenten Rotterdam of Den Haag. De twee grootste steden van Noord-Brabant, Eindhoven en Tilburg, huisvesten een op de vier scaleups binnen Noord-Brabant.

13

Regionale verschillen

Scal

eup

s in

de

reg

io


350

120

95

75

40

Amsterdam

Rotterdam

Eindhoven

Utrecht

Groningen

70

Haarlemmermeer

Haarlem30

Den Haag

60

40Tilburg

30

Arnhem

> 450

301 - 450

150 - 300

< 150

Top 10 gemeenten


Detailhandel en zakelijke dienstverlening sectoren met hoogste aantallen scaleups

Opnieuw vertegenwoordigen de sectoren detail- en groothandel, verhuur en overige zakelijke diensten en specialistische zakelijke diensten de top 3 sectoren met de meeste scaleups. De sectoren detail- en groothandel en verhuur en overige zakelijke diensten vertonen echter wel krimp ten opzichte van 2018, specialistische zakelijke diensten groeit gestaag door.

De grootste relatieve groei is zichtbaar binnen de sectoren gezondheids- en welzijnszorg (+21 procent) en bouwnijverheid (+16 procent). Hierbij is het interessant dat de sector gezondheids- en welzijnszorg ook de sector met de meeste jonge scaleups is, deze jonge scaleups zijn verantwoordelijk voor 27 procent van de groei binnen deze sector. Daarentegen kent de sector bouwnijverheid onder jonge scaleups dit jaar geen groei.

Scal

eup

s in

sec

tore

n14



Verhuur en overige zakelijke diensten

Handel

Specialistische zakelijke diensten

Informatie en communicatie

Gezondheids- en welzijnszorg

Industrie

Horeca

Vervoer en opslag

Bouwnijverheid

overig

2019

15,0%

18,1%

11,5%10,2%

10,4%

8,2%

5,9%

5,6%

5,4%

9,7%

Q

Momentum van scaleups het grootst binnen de sectoren Gezondheids- en welzijnszorg en Specialistische zakelijke diensten.

Dit figuur geeft een indicatie van het momentum van de groei van scaleups binnen de verschillende sectoren. Op de X-as is de procentuele toename of afname van scaleups in een bepaalde sector weergegeven, op de Y-as de procentuele toename of afname van scaleups in een bepaalde sector in verhouding tot het totale aantal scaleups binnen Nederland. De grootte van de bollen representeert het aantal scaleups actief in de sector.

Uit bovenstaande figuur blijkt dat de sector ‘’Gezondheids- en welzijnszorg’’ het hoogste groeimomentum heeft en daarmee de grootste impact heeft op de Nederlandse economie als geheel. Daarentegen, ondergaat de sector ‘’Verhuur en overige zakelijke diensten’’ een grote krimp.

Scal

eup

s in

sec

tore

n15



-3,00%

-2,00%

1,00%

2,00%

3,00%

-30% -20% -10% 10% 20% 30%

Momentum per sector

Verhuur en overige zakelijke

diensten

Handel

Horeca

Industrie

Specialistischezakelijkediensten

Gezondheids- en welzijns-

zorg

Bouwnijverheid

Informatie en communicatie

Overige dienstverlening

Cultuur, sport en recreatie

Onderwijs

FinanciëledienstverleningLandbouw,

bosbouw en visserij

> 300

201 - 300

101 - 200

< 100

% toename scaleups in een sector t.o.v. alle scaleups in Nederland%

to

en

ame

sc

ale

up

s p

er

sec

tor

Verreweg meeste scaleups in topsectoren HighTech Systemen & Materialen en Agri&Food

Een derde van de scaleups is actief binnen een van de topsectoren, deze topsectoren zijn door de overheid geïdentificeerd als meest kansrijk voor economische groei. Binnen de topsectoren is het grootste deel van de scaleups actief in de topsector HighTech Systemen & Materialen, deze topsector maakt dit jaar voor het vijfde jaar op rij een grote groei door.

Scal

eup

s in

sec

tore

n16



HighTech Systemen & Materialen

Agri&Food

Logistiek

Creatieve Industrie

Tuinbouw & Uitgangsmaterialen

Energie

Chemie

Water & Maritiem

Life Sciences & Health

2019

35,5%

4,7%

29,0%

12,6%

7,0%

5,1%

2,3%

2,3%1,4%

Momentum van scaleups het grootst binnen de topsector HighTech Systemen & Materialen, Energie sterk in opkomst.

De topsector Energie ervaart het grootste groeimomentum, maar is nog relatief klein om een grote impact te hebben op de groei van de Nederlandse economie als geheel. Maar aangezien de energietransitie een groot maatschappelijk thema is in Nederland, wordt hier meer groei verwacht de komende jaren. De topsector HighTech System & Materialen groeide in absolute termen het hardst en heeft van alle topsectoren de grootste impact op de Nederlandse economie als geheel.

De topsector Agri&Food heeft in verhouding met de andere topsectoren de grootste teruggang ervaren terwijl de andere topsectoren stabiel blijven of een kleine krimp ervaren.

Scal

eup

s in

sec

tore

n17



-30% -20% -10% 10% 20% 30% 40% 50%

Momentum van scaleups in topsectoren

3,0%

2,5%

2,0%

1,5%

1,0%

0,5%

-0,5%

-1,0%

-1,5%

-2,0%

-2,5%

> 200

101 - 200

51 - 100

< 50

Agri&Food

HighTech Systemen & Materialen

Logistiek

Energie

Life SciencesChemie

Water & MaritiemTuinbouw

CreativeIndustrie

% toename scaleups in een sector t.o.v. alle scaleups in Nederland

% t

oe

nam

e s

cal

eu

ps

pe

r se

cto

r

ConclusieOm de uitdagingen van snelgroeiende bedrijven in Nederland te kunnen overbruggen en tegelijkertijd een grotere groep aan bedrijven te stimuleren nieuwe groeikansen waar te maken, is er niet alleen gericht beleid en intensieve ondersteuning nodig voor startups en scaleups, maar zijn er ook meer generieke maatregelen nodig om bedrijven te helpen vernieuwen. In de aanvullende publicatie ‘’Scaleups in tijden van crisis’’ is geanalyseerd wat de effecten van eerdere crises zijn op scaleups. Daarnaast wordt ingegaan op hoe scaleups in 2020 met de coronacrisis omgaan met mogelijke beleidsimplicaties om scaleups door de crisis te helpen en daarmee de veerkracht van de Nederlandse economie weer te versnellen.

Vanuit dit rapport zijn de volgende conclusies geformuleerd met mogelijke beleidsimplicaties:

Van startup naar scaleup: van product-markt fit naar opschalingsproces

Uit het ScaleUp Dashboard 2020 blijkt dat de afgelopen jaren het aantal startups dat succesvol doorgroeit tot een scaleup achterblijft. Het succes van deze startups wordt voor een groot deel bepaald door de schaalbaarheid van het verdienmodel en de organisatie. Wat veelal speelt bij ‘late-stage’ startups. De cijfers laten zien dat de huidige ondersteuning en maatregelen onvoldoende impact hebben op de snelle groei van jonge bedrijven. Nadat de product-markt fit van een propositie is bepaald en gevalideerd, zal ondersteuning met name gericht moeten zijn op het proces van opschalen. Hierbij gaat het om het opdoen van de juiste kennis rondom snelgroeiende startups, het ontwikkelen van vaardigheden bij snelgroeiende startups en het verschaffen van toegang tot waardevolle netwerken van mentoren, potentiële investeerders en klanten.

Veel ondersteuningsprogramma’s van startups zijn echter van korte duur, te veel gefocust op het bepalen van de waardepropositie van startups en veel minder op het proces van opschalen. Dat moet anders voor een selecte groep aan ambitieuze startups met een gevalideerde propositie en groeipotentieel en op basis van intensieve ondersteuning met duidelijke milestones. Worden deze gehaald, dan kan de ondersteuning worden voortgezet en geïntensiveerd. Zo niet, dan dient de aandacht te verschuiven naar andere potentiële snelle groeiers.

Gezond Groeien: Overbruggen van de tweede ‘Valley of Death’

Uit het ScaleUp Dashboard 2020 blijkt het succes van snelgroeiende bedrijven grillig en niet standvastig. Na de eerste groeispurt, en dus initieel bewijs van succes, blijkt bijna tweederde van de snelgroeiende bedrijven een grote terugval te hebben. Vaak zelfs zo erg dat ze vervolgens krimpen of ophouden te bestaan. Om het potentieel van snelgroeiende bedrijven voor duurzame groei waar te maken, zullen we meer moeten focussen op het overbruggen van de ‘Valley of Death’. De eerste vallei hebben snelgroeiende bedrijven veelal met succes overbrugd, maar na de eerste groeispurten komen er belangrijke uitdagingen op het pad van de ondernemers in de tweede vallei des doods.

Gedurende een periode van snelle groei neemt de complexiteit van de interne organisatie enorm toe. De sociale identiteit gaat veranderen. Er zijn andere manieren van leidinggeven en organiseren nodig. Doeltreffendheid en specialisatie worden steeds belangrijker, maar zonder de drive om te willen winnen en te ondernemen te verliezen.

18

19

Leiders van gezonde groeibedrijven begrijpen dit en ontwikkelen op tijd de juiste leiderschaps- en organisatievaardigheden. Kernpunt hierbij is dat de organisatie uitblinkt op twee - soms lastig te combineren - gebieden: het aanjagen van de groei en het managen en in goede banen leiden van de groei. Dit kan gestimuleerd worden door te investeren in het leiderschapsteam, het fundamentele doel en kernwaarden centraal te stellen en de organisatie verder te professionaliseren. Gerichte interventies zouden moeten worden aangeboden aan succesvolle scaleups na de eerste groeispurt, nog voordat ze de tweede ‘Valley of Death’ bereiken. Deze interventies moeten gericht zijn op hoogwaardige ondersteuning en mentoring, flexibele programmering en specialistische inzichten om doorgroei mogelijk te maken.

Generieke en schaalbare ondersteuning voor strategische vernieuwing en nieuwe groeikansen

De afgelopen jaren zijn veel nieuwe initiatieven ontplooid om het ecosysteem op het gebied van ondernemerschap in Nederland te versterken. Daarbij is veel

aandacht geweest voor het starten van nieuwe bedrijven en het doorgroeien van startende bedrijven. De volgende uitdaging is het ontwikkelen van groeibeleid voor de ‘andere 50 procent’ van het Nederlandse mkb: hoe kunnen we de stabiele en krimpende bedrijven helpen om nieuwe groeikansen waar te maken? Mkb-bedrijven moeten worden gestimuleerd de juiste vragen te stellen en leren om de consequenties te doorzien van fundamentele veranderingen. Een economie in transitie vraagt om verbeeldings- en veranderkracht, ook bij de overheid. Nieuwe technologie kan hierbij helpen. Maar ook slimme tools en technieken die breed worden ingezet om mkb ondernemers antwoorden te geven op de meest belangrijke vraag over de toekomst: hoe kan ik groeien binnen een economie in transitie? Bijvoorbeeld gamification en het ontwikkelen van serious games kunnen helpen om te begrijpen welke veranderingen disruptief kunnen zijn, waarom en hoe de bedrijven nieuwe ontwikkelingen juist als een kans in plaats van een bedreiging kunnen zien.


Onderzoeksverantwoording

Het ScaleUp Dashboard is een jaarlijkse publicatie en geeft inzicht in het landschap en de staat van snelgroeiende bedrijven in Nederland. De publicatie maakt onderdeel uit van het langdurige onderzoek naar snelgroeiende bedrijven van het Erasmus Centre for Entrepreneurship en Rotterdam School of Management, Erasmus University.

Bij het samenstellen van de dataset voor dit rapport is samengewerkt met het Centraal Bureau van Statisiek (CBS). De groei van het aantal werknemers dient als basis voor de groeibepaling in de dataset. Hiervoor zijn gegevens gebruikt van het Bedrijfsdemografisch Kader en het Stelsel van Sociaal-Statistische Bestanden.

De data afkomstig van CBS wordt anoniem aangeleverd. Om deze anonimiteit te kunnen waarborgen is de aangeleverde data afgerond op vijftallen. Genoemde cijfers en uitkomsten van analyses kunnen om die reden iets afwijken van de werkelijkheid.

De data verzameld door het CBS komt van verschillende bronnen:- Kamer van Koophandel - De Belastingdienst- Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen - De Nederlandse Bank

20


Over Erasmus Centre for Entrepreneurship

Erasmus Centre for Entrepreneurship is het leidende ondernemerschapscentrum van Europa. Gedreven door de overtuiging dat ondernemerschap de belangrijkste voorwaarde is voor innovatie, streven we ernaar ondernemerschap in het DNA van mensen te verweven en zetten hierbij de kennis en het netwerk van de Erasmus Universiteit Rotterdam in, een universiteit opgericht door ondernemers meer dan 100 jaar geleden. Het ScaleUp Dashboard is een van de vele onderzoeksprojecten die wij ieder jaar uitvoeren om het Nederlandse innovatie-ecosysteem te monitoren en inzichten te bieden om het te versterken.

Onderzoek naar scaleups

Scaleups spelen een belangrijke rol voor de Nederlandse economie: niet alleen zorgen ze voor nieuwe bedrijfsactiviteiten en banencreatie, maar ze brengen ook veranderingen en innovatie met zich mee. Het is daarom nu meer dan ooit nodig dat wij als land met onze lokale en landelijke overheidsinstanties blijven investeren in het ondersteunen van startups en scaleups. Zeker in crisistijd. Op deze manier kunnen we (lokale) innovatie-ecosystemen versterken en de positieve impact van snelgroeiende bedrijven op een stad of regio vergroten.

Vanuit Erasmus Centre for Entrepreneurship werken we samen met verschillende gemeenten, ontwikkelingsmaatschappijen, ministeries en andere publieke organisaties over de hele wereld om hen te helpen die missie te realiseren. We bieden hen wetenschappelijke inzichten in hun ecosysteem en de bedrijven die daarin een belangrijke rol spelen. Tegelijkertijd combineren we dit met praktische kennis en aanbevelingen om een gunstige economische omgeving te creëren die lokale bedrijven in staat stelt te blijven groeien en innoveren.

21


Meer weten?

www.scaleupdashboard.comE-mail: [email protected]: 010 302 1331

Vraag naar:

Prof. Dr. Justin JansenAcademisch Directeur

[email protected]

Leonardo Fuligni Head of scaleup research

[email protected]

22


rotterdam school of management, erasmus university - … · 2020. 10. 29. · rotterdam school of...

Documents