roczniki gleboznawcze tom lxi nr 1 warszawa 2010:...

ROCZNIKI G LEBOZNAW CZE TOM LXI NR 1 WARSZAWA 2010: 7 7 -8 7

ZBIGNIEW ZAGÓRSKI, MONIKA KISIEL

L E P I D O K R O K I T J A K O M I N E R A L O G I C Z N Y W S K A Ź N I K P R O C E S Ó W G L E J O W Y C H W G L E B A C H

W Y T W O R Z O N Y C H N A O S A D A C H D O L N E G O T R I A S U W G Ó R A C H Ś W I Ę T O K R Z Y S K I C H

L E P ID O C R O C IT E A S M IN E R A L O G IC A L IN D IC A T O R O F G L E Y P R O C E S S E S IN S O IL S F O R M E D O N L O W E R T R IA S S IC S E D IM E N T S IN T H E H O L Y C R O S S M O U N T A IN S

Katedra Nauk o Środowisku Glebowym, Zakład Gleboznawstwa SGGW, Warszawa

A bstract: The objective o f the research was to evaluate the indicative role o f iron minerals for the gley soil formation process in soils developed from the sandy and loamy sediments lying on Lower Triassic red clays in the northwestern part o f the Holy Cross Mountains. The mineralogical characteristics o f soil substrate was carried out with the use o f XRD and SEM -EDS methods. A characteristic feature o f the studied soils is the presence o f lepidocrocite as a dominant mineralogical form o f iron in the lower parts o f the profile. Lepidocrocite arised from iron ions released as a result o f destruction o f hematite in the stagnat groundwater conditions.

Słowa kluczowe: lepidokrokit, proces glejowy. Góry Świętokrzyskie.

Key words', lepidocrocite, gley processes, Holy Cross Mountains.

WSTĘP

Problem oceny przebiegu procesów glebotwórczych jest wciąż aktualny w badaniach gleboznawczych. Przyjmuje się, że obecność minerałów żelaza może być ważnym wskaźnikiem w tej ocenie [Michalet i in. 1993; Schwertman, Taylor 1989; Torrent i in. 1980; Vodyanitskii, Sivtsov 2004; Costantini i in. 2006]. Najczęściej występującymi minerałami żelaza w glebach sąferrihydryt, getyt oraz hematyt. Mniej pospolitym minerałem żelaza w glebach jest lepidokrokit. Jego obecność była najczęściej notowana w niewęglanowych (non-calcareous) glebach tworzących się w wilgotnych warunkach klimatu tropikalnego lub subtropikalnego [Fitzpatrick i in. 1985]. Inne minerały, takie jak schwertmanit czy fougeryt, rzadko występują w glebach i są kojarzone ze specyficznymi warunkami oksydacyjno-redukcyjnymi [Herbillon 2006; Sullivan i in. 2006].

W przypadku, gdy gleby wytworzone są ze skał, w których minerały żelaza stanowią istotny element składu mineralogiczno-petrograficznego, ocena wskaźnikowej roli minerałów żelaza może być niezwykle przydatna [Costantini i in. 2006]. W Polsce

Z Zagórski, M. Kisiel

zagadnienie to dotyczy między innymi czerwonych ilasto-piaskowcowych osadów dolnego triasu - pstrego piaskowca w Górach Świętokrzyskich. Szczególnie duże trudności w badaniach gleboznawczych spotykamy w takich rejonach, gdzie na ilasto-piaskowcowych osadach triasowych zalega cienka warstwa piaszczysto-gliniastych osadów czwartorzędowych. Często kontakt pomiędzy tymi różnymi genetycznie osadami jest mocno zaburzony poprzez dawne procesy peryglacjale lub współczesne procesy geomorfologiczne, np. stokowe. Efektem tego jest powszechna niecałkowitość profili glebowych oraz bardzo zmienny reżim wilgotnościowy. Wytworzone w takich warunkach gleby charakteryzują się znaczną specyfiką cech morfologicznych i zróżnicowaniem niektórych właściwości fizykochem icznych. W glebach tych stw ierdzono między innymi w ystępowanie litogenicznego hematytu [Zagórski, Kaczorek 2002], którego obecność, nadając charakterystyczną czerwoną barwę, „maskuje'’ cechy morfologiczne gleby uzyskane np. w wyniku procesów glejowych. Dodatkowo wietrzejący hematyt jest istotnym źródłem jonów żelaza, które uczestniczą w tworzeniu wtórnych, pedogenicznych form tego pierwiastka [Herbillon 2006].

Celem przeprowadzonych badań była ocena wskaźnikowej roli minerałów żelaza dla glejowego procesu glebotwórczego zachodzącego w glebach wytworzonych z osadów piaszczysto-gliniastych zalegających na czerwonych iłach dolnego triasu w północno- zachodniej części Gór Świętokrzyskich.

MATERIAŁ I METODY

Przedmiotem badań były' gleby leśne występujące w północno-zachodniej części Gór Świętokrzyskich, ok. 3 km na północ od Zagnańska, w okolicy miejscowości Borowa Góra (rys. 1). Obszar badań położony jest na wysokości ok. 400 m n.p.m. na płaskiej

RYSUNEK 1. Lokalizacja profilu glebowego Borowa Góra 2 FIGURĘ 1. Localization o f soil profile Borowa Góra 2

Lepidokrokit jako mineralogiczny wskaźnik procesów glejowych 79

wierzchowinie wzniesienia, pokrytego lasem jodłowo-bukowym z domieszką sosny. Na powierzchni występują tu osady dolnego triasu wykształcone w postaci piaskowców przeławiconych czerwonymi iłami, w niektórych miejscach, szczególnie na skłonie wierzchowiny, przykryte peryglacjalnymi piaskami gliniastymi o niewielkiej miąższości.

Szczegółowo analizowano profil Borowa Góra 2 (fot. 1). Jest to gleba opadowo- glejowa właściwa (OGW) [Klasyfikacja Gleb Leśnych Polski 2000] o następującej sekwencji poziomów genetycznych 0-Aa-Ggl-IIGgl-Gg2-Gg3-IIGg2-IIC. Według WRB zaliczono ją do Stagni-Haplic Gleysols [IUSS Working Group WRB 2007].

Opis profilu oraz badania podstaw ow ych w łaściw ości gleby wykonano wg obowiązujących standardów przyjętych w gleboznawstwie. Krzywe częstości uziamienia sporządzono wg Mycielskiej-Dowgiałło [ 1995]. Próbki do badań mineralogicznych pobrano ze wszystkich poziomów genetycznych.

Badania mineralogiczne wykonano metodą dyfraktometrii rentgenowskiej (XRD) na aparacie D-5005 Brucker/AXS (USA). Próbki do badań suszono do wilgotności powietrzno- suchej i rozdrobniono do frakcji poniżej 0,1 mm. Frakcje poniżej 0,002 mm wydzielono sedymentacyjnie po uprzedniej dyspersji ultrasonicznej na aparacie Cool Palmer Inst. CPX400 (USA). Oznaczenia przeprowadzano w preparatach proszkowych, nieorien- towanych (frakcje

ML Z Zagórski, M. Kisiel

TABELA 1. Cechy makroskopowe gleby w profilu Borowa Góra 2 TABLE 1. M acroscopic features o f soil in the profile Borowa Góra 2

PoziomHorizon

GłębokośćDepth[cm]

Barwa - Colour OdczynReaction

Struktura*Structure

UkładPenetr.ResistantP.R.*

WilgotnośćMoisture

PrzejścieBoundary

InneOthers

nazwaname

acc.Munsell wg Mun- sella

0 4-0 - - - - - - - -

Aa 0-10 czamablack

5YR1/7 silniekwaśnystrongacid

s2gr pulchnysoftP.R.

świeżafresh

stopniowe,nierównegradualuneven

korzenieroots

Ggl 10-20 jasnoszara light grey

7,5YR8/2 silniekwaśnystrongacid

s2os słabo zwięzły low P.R.

świeżafresh

wyraźne,falisteclearweavy

IIGgl 20-42 pomarańcz.orange

5YR6/8 silniekwaśnystrongacid

s2oa zwięzłymediumP.R.

świeżafresh


licznekorzenienumerousroots

Gg2 42-55 plamista:cd.**

10YR7/3 (80%) / 7.5 YR 6/8 (20%)

silniekwaśnystrongacid

s2os zwięzłymediumP.R.

świeżafresh


Gg3 (20)-(80)

słabozaciekowa: jasno brązowa weekly glossy: bright brown

7.5Y R 5/6-7,5YR5/8


s lo s słabo zwięzły low P.R.

słabowilgotnaweaklymoist

wyraźnefalisteclearweavy

konkrecjeżelazisteferuginousnodules

IIGg2 (55)-85

pomarańcz..w szczelinachniebiesko-szaraorangein the craksbluish grey

5YR6/8.10BG6/1


s2oa zwięzłystrongP.R.

wilgotna, w szczelinach mokra moist in the craks wet

wyraźne,zaciekowecleartonguing

szczelinycraks

IIC >85 czerwonared

10R4/8 silniekwaśnystrongacid

g3pr zbityverystrongP.R.

świeżafresh

1) Struktury: s2gr - struktura średniotrwała średnia gruzełkowa; s2os - struktura średniotrwała średnia foremnowielościenna zaokrąglona; s2oa - struktura średniotrwała średnia foremnowielo- ścienna ostrokrawędzista; s lo s - struktura słaba, średnia foremnowielościenna zaokrąglona; g3pr — struktura trwała gruba pryzmatyczna:Structure: s2gr - medium stable, middle size, crumb structure; s2os - medium stable, middle size, subangular structure; s2oa - medium stable, middle size, angular structure; s lo s - weakly stable, middle size, subangular structure; g3pr - stable, coarse size prismatic structure; *P.R. - Penetration resistant; ** ciemno-żółto-pomarańczowa (80% )/jaskrawo-żółto-pomarańczowa (20% ),dull yellow orange (80%)/orange (20%)

Lepidokrokit jako mineralogiczny wskaźnik procesów glejowych ... 81

FOTO 1. M orfologia profilu glebowego Borowa Góra 2 PHOTO 1. Morphology o f soil profile Borowa Góra 2

82 Z Zagórski, M. Kisiel

F O T O 2. N a g r o m a d z e n i e k r y s z t a łó w l e p id o k r o k i lu w m ik r o s z c z e l in a c h a g r e g a tó w g le b o w y c h : a) O braz SH M . b) A n a l iz a c h e m ic z n a w m ikro- o b s z a r z e ( E D S ) w s k a z u j e d o m i n a c j ę ż e l a z a . P r o f i l g l e b o w y B o r o w a G ó r a 2 . p o z io m IIGg2P H O T O 2. A g g lo m e r a t io n o f le p id o cr o c i t e crysta ls in the m ic ro -crack s so il aggregates:a) S E M im age, b) T h e c h e m i cal an a ly s e s in the m icro-area ( E D S ) indicate do m in a t io n o f iron. Soil profi le Borow a Góra 2. h or izon IIGg2


RYSUNEK 2. Schemat litogenezv substratu glebowego w profilu glebowym Borowa Góra 2: Q - czwartorzędowe osady pokrywowe (piaski i gliny piaszczyste); (T^) - przekształcone osady dolnego triasu (piaski ilaste i gliny piaszczysto ilaste); T - osady dolnego triasu (czerwone iły z wkładkami piaskowców)FIGURE 2. Diagram o f lithogenesis soil substrate in soil profile Borowa Góra 2: Q - quaternary superficial sediments (sands and sandy loams); (T ) - transformed lower Triassic sedim ents (sandy clays and sandy clay loam); T ] - lower T riassic sed im en ts (red c la y s w ith insert sandstones)

RYSUNEK 3. Krzywe częstości uziamienia dla poziom ów glebowych w profilu Borowa Góra 2 FIGURE 3. Frequency curve o f grain size distribution for soil horizon in soil profile Borowa Góra 2

M Z Zagórski, M. Kisiel

Przedstawione na fotgrafii 1 zróżnicowanie morfologiczne profilu BorowaGóra2 jednoznacznie sugeruje, że głównym procesem glebotwórczym kształtującym badaną glebę jest proces glejowy. Dowodem na to są przede wszystkim cechy tych fragmentów profilu, które są zbudowane z glin piaszczystych i piasków gliniastych. Ich barwa wskazuje, że mają one właściwości zarówno oksymor-ficzne, jak i reduktomorficzne [1USS Working Group WRB 2007] wywołane okresową zmianą wilgotności związaną z utrudnioną infiltracją wody opadowej.

Istotnym problemem w badaniu profilu było określenie pedogenezy poziomów wytworzonych z utworów ilastych. Krzywe częstości uziamienia (lys. 3) wskazująna wyraźne związki substratu glebowego tych poziomów ze skałami podłoża charakteryzującymi się znacznymi ilościami frakcji ilastej przy' równocześnie małej zawartości frakcji piaszczystych. W odróżnieniu skład granulometiyczny glin piaszczystych oraz piasków gliniastych jest typowy dla czwartorzędowych osadów pokrywowych. Schemat litogenezy osadów w profilu Borowa Góra 2 przedstawiono na rysunku 2.

Identyfikacja procesów glebotwórczych w poziomach ilasty ch na podstawie kiyterium barwy nie jest jednoznaczna. Dominująca pomarańczowa barwa w górnej warstwie ilastej, a także w spągowej części profilu wskazuje na właściwości oksymorficzne. Jednak rozpatrując zarówno położenie warstw ilastych w profilu, jak i rozkład wilgotności (tab. 1) w sąsiadujących z nimi bardziej przepuszczalnymi utworami piaszczystymi wysunięto tezę, że barwa jest uwarunkowana mineralogiczne. Wskazuje na to charakterystyczny odcień i nasycenie barwy o wartości 2,5 YR6/ 8, co może świadczyć o wpływie domieszki hematytu. Aby uniknąć pomyłki, wykonano badania obecności minerałów żelaza

M etodą dyfraktometrii rentgenowskiej stwierdzono zróżnicowane występowanie minerałów żelaza w obrębie profilu glebowego. W spągowej części profilu, w podścielającej warstwie iłów triasowych poziom lir. stwierdzono obecność hematytu.Świadczą o tym wyraźne refleksy o wartościach 2,69 A W próbkach z innych poziomów ilastych (IIGgl i IIGg2) refleksy hematytu były bardzo słabe, co wskazuje na śladową ilość tego minerału. W górnym poziomie ilastym na głębokości 20-42 cm (poziom IIGgl) występuje getyt. Został on stwierdzony na podstawie głównego refleksu 4,17 A (rys. 4a, b).

Charakterystyczną cechą badanych gleb jest obecność lepidokrokitu jako dominującej mineralogicznej formy żelaza w dolnych partiach profilu na głębokości 55-85 cm w poziomie IIGg2. Minerał ten daje charakterystyczny refleks 6,27 A na dyfraktogramach prób orientowanych (rys. 4b).

Potwierdzenie rentgenowskiej identyfikacji lepidokrokitu uzyskano w drodze badań submikromorfologicznych. W nienaruszonych próbkach z poziomu IIGg2 za pomocą SEM w ykryto w ystępow anie charakterystycznych, „barankow ych '’, m iejscam i gąbczastych, skupień kryształów na ścianach i w mikroszczelinach agregatów (fot. 2a). Analiza chemiczna skupień za pomocą sondy EDS wykazała wysoką koncentrację Fe (fot. 2b). Zarówno morfologia kryształów, jak i skład chemiczny skupień wskazują na występowanie lepidokrokitu, który w podobnych formach morfologicznych został stwierdzony w hydrogenicznych glebach przez Comella i Schwertmanna [2003].

Wydaje się, że w przypadku badanej gleby w profilu Borowa Góra 2 wiele czynników sprzyjało formowaniu się lepidokrokitu oraz getytu w poziomach ilastych. Występujące w głębi profilu zmienne warunki wilgotnościowe związane z okresowym występowaniem wody opadowej w bardziej przepuszczalnych strefach piaszczystych generowały również procesy oksydacyjno-redukcyjne w sąsiadujących bardziej ilastych poziomach, które zawierają hematyt. Następujący rozkład hematytu powoduje uwalnianie jonów żelaza, które częściowo


TABELA 2. Skład granulo metryczny gleby w profilu Borowa Góra 2 TABLE 2. Granulometric com position o f soil in the profile Borowa Góra 2

PoziomHorizon

G łębokośćDepth[cm]

Procentowa zawartość frakcji Percentage o f grain fraction [mm]

Grupagranulo metryczna Textural classes>2 2 -0 ,5 0 ,5 - 0 .25 -

0 ,25 jO.l0 ,1 -0,05

0 .0 5 -0 .02

0 ,0 2 -0 .0 0 2

< 0 ,0 0 2

Aa 4 -1 0 3,8 5,0 18,8 41 ,2 8,0 7.0 9,0 11,0 glina piaszczysta sandy loam

G gl 10-20 9.2 8,6 29 ,6 32.8 7,0 8,0 6,0 8,0 glina piaszczysta sandy loam

IIGgl 2 0 -4 2 0,9 4.3 14,5 17.2 10.0 8.0 10.0 36 ,0 ił pylasty - sandy clayGg2 4 2 -5 5 11.9 7,5 27,5 31 ,0 10,0 2,0 8,0 14,0 glina piaszczysta

sandy loam

Gg3 (2 0 )-(8 0 ) 4,2 6 ,7 2 5 ,4 41 ,9 10.0 4 ,0 2 ,0 10,0 piasek gliniasty loamy sand

IIGg2 (5 5 )-8 5 0,0 5,9 2 0 ,0 20,1 8,0 4 .0 6,0 34 ,0 glina piaszcz. ilasta sandy clay loam

IIC >85 0,0 0.3 0,2 1,5 3.0 8,0 29 ,0 58 .0 ił zwykły - clay

RYSUNEK 4. Identyfikacja metodą XRD minerałów żelaza w poziomach glejowych IIGgl i IIGg2 w profilu glebowym Borowa Góra 2: a) Dyfraktogram frakcji

86_ Z Zagórski, M. Kisiel

ulegały redukcji do Fe2" (rys. 5). Obecność dużej ilości zredukowanych jonów żelazajest szczególnie widoczna w piaszczystych szczelinach dając im niebieskawe zabarwienie [Kozheva i in. 2007]. Ze zredukowanych jonów żelaza utworzył się lepidokrokit krystalizując w mikroprzestrzeniach ilastych agregatów substratu glebowego. Taka geneza lepidokrokitu wydaje się być słuszna, jako że wielu autorów wskazuje na możliwość tworzenia się lepidokrokitu nie tylko w drodze transformacji z getytu [Vodyanitskii 1989, Comell, Schwertmann 2003], lecz również w wyniku pedogenicznej syntezy z jonów Fe2+ [Cornell, Schwertmann 2003; Herbillon 2006]. Ross, Wang [1982] oraz Smeck i in. [2002] wykazali, że zmienne warunki utleniana i redukcji um ożliw iają formowanie się lepidokrokitu z jonów Fe2r. Okolicznościąsprzyjającąpowsta- waniu lepidokrokitu jest również kwaśny odczyn gleby. Według Tarziego i Protza [1978] taki mechanizm powstawania lepidokrokitu jest typowy w kwaśnych glebach. Ilość powstałego lepidokrokitu przekłada się na zabarwienie gleby. W dolnej strefie profilu w miejscach, gdzie się tworzy ten minerał, następuje zmiana barwy z czerwonej w pomarańczową. Jak podaje Fitzpatrick, przewaga lepidokrokitu w danym poziomie

glebowym powoduje jego typowe pomarańczowe zabarwienie [Fitzpatrick i in. 1985].Obecność getytu jako dominującej formy żelaza w górnym poziomie ilastym (IIGgl)

wynika z przewagi panujących warunków oksydacyjnych. Jest to zależność typowa dla górnych poziomów gleb opadowo-glejowych Polski [Biesiacki, Zagórski 1996]. Na pewno duży wpływ na tworzenie się getytu miała też obecność jonów Fe pochodzących z częściowej destrukcji hematytu [Yee i in. 2006].

RYSUNEK 5. Schemat występowania minerałów żelaza w profilu glebowym Borowa Góra 2: Lp - Lepidokrokit; Ge - Getyt: I I - Hematyt; Fh - Ferrihydryt: Fe2". Fe3* - wolne jony żelazaFIGURE 7. Diagram o f occurrence iron minerals in soil profile Borowa Góra 2: Lp - Lepidocrocite; Ge - Goethite; H - Hematite; Fh - Ferrihvdrite: Fe2"'. Fe3" - free iron ions

PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Przedstawione wyniki badań wyraźnie wskazują że badana gleba ma wiele specyficznych cech różniących ją wyraźnie od występujących w podobnych warunkach innych gleb glejowych. Płytko występujące nieprzepuszczalne podłoże oraz zróżnicowanie uziamienia sprzyja rozwojowi opadowego oglejenia. Zasięg i intensywność tego procesu ze względu na specyfikę substratu glebowego nie jest dostatecznie czytelna. Na podstawie cech


makroskopowych trudno było jednoznacznie wydzielić poziomy genetyczne. Szczególnie dotyczyło to dwóch poziomów ilastych o jednolitej pomarańczowej barwie. Przeprowadzone badania mineralogiczne znacznie rozszerzyły możliwości wnioskowania o pedogenezie.

Opierając się na wynikach badań sformułowano następujące wnioski:1. W dolnych częściach profili gleb wytworzonych ze skał zawierających minerały

żelaza w długotrwałych warunkach reduktomorficznych tworzy się lepidokrokit.2. Występowanie lepidokrokitu dowodzi trwałości procesów redukcyjnych, co

pozwala uznać ten minerał jako dobry wskaźnik procesów glejowych w glebach.

LITERATURA

BIESIACKI P. W. ZAGORSKI Z. 1996: Zmiany w składzie mineralnym frakcji ilastej pod wpływem intensywnych procesów glejow ych . Rocz. G lebozn . 47, 3/4: 1 8 1 -1 9 3 .

BR IN D LEY G.W., BROW N G. 1980: The X-ray identification and crystal structures o f clay minerals. M ine- ralosical Societv. London: 443 ss.

CORNELL R .M ., SCHW ERTM ANN U. 2003: The iron oxides. W einhaim, USA: 664 ss.CO STANTINI E .A .C ., LESSO V A IA S., V O D Y A N ITSK II Y.N. 2006: U sing the analysis o f iron ox ides in

paleosols (TEM, geochem istry and iron forms) fort he assessm ent o f present ad past pedogenesis. Q uatern a ry In te rn a tio n a l 1 5 6 -1 5 7 : 2 0 0 -2 1 1 .

FITZPATRICK R.W., TAYLOR R.M .. SCHW ERTM ANN U„ CHILDS C.W. 1985: Occurrence and properties o f lep idocrocite in som e so ils o f N ew Zealand, South A frica and Australia. A ustra lian J. S o il R esearch 2 3 (4 ): 5 4 3 -5 6 7 .

HERBILLON A.J. 2006: Ferrosic hydroxides, green rusts and fougerite in the b iogeochem ical cycle o f iron.C o m p tes R endus G eo sc ien ce 33 8 , 6 -7 : 3 9 3 -4 0 1 .

KLASYFIK ACJA GLEB LEŚNYCH POLSKI 2000: CILP. Warszawa 2000.KOZHEVA A.V., SATAEV E.F., VASILEV A .A ., V LASO V M .N., VODYANITSKII Y.N. 2007: Influence o f

Iron-C ontaining Pigm ents on the Color o f Soils on A lluvium o f the M iddle Kama Plain. Eurasian S o il S cien ce 40 . 3: 2 8 9 -3 0 1 .

MICHALET R„ GU1LLET B., SOUCHIER B. 1993: Hematite identification in pseudo-particles o f M oroccan rubified soils. C lay M inerals 28: 2 3 3 -2 4 2 .

M YCIELSK A-DO W G IALLO E. 1995: Wybrane cechy teksturalne osadów i ich wartość interpretacyjna. W: M ycielska-D ow giałło E., Rutkowski J. (red.) Badania osadów czwartorzędowych. Wyd. WG UW: 2 9 -1 0 5 .

ROSS G.J., WANG C. 1982: Lepidocrocite in a calcareous, well-drained soil. C lays and C lay Min. 30: 394 -396 . SC H W ER TM A N N U .. TAYLOR R.M. 1989. Iron oxides. M inerals in Soil E nvironm ents, second ed. Soil

Science Societv o f Am erica Book Series 1: 3 7 9 -4 3 8 .SM ECK N.E., BIGHAM J.M., GUERTAL W.F., HALL G.F. 2002. Spatial distribution o f lepidocrocite in a soil

hydrosequence. C la y M inerals 37: 6 8 7 -6 9 7 .SULLIVAN L.A., CABO T Y„ BUSH R.T., BURTON E.D. 2006: Schwertmannite in acid sulfate subsoils and

associated groundwater geochem istry. G eoch im ica e t C osm och im ica A cta 7 0 .1 8 .Sup. 1. p. A 624.TARZI J.G., PROTZ R. 1978: The occurrence o f lepidocrocite in two w ell-drained Ontario soils. C lays a n d

C la y M in. 26 , 6: 4 4 8 -4 5 1 .TORRENT J., SCHW ERTM ANN U., SCHULZE D.G. 1980: Iron oxide mineralogy o f som e soils o f two river

sequences in Spain. G eoderm a 23: 1 9 1 -208 .IUSS W O R K IN G G R O U P W RB. 2007: World R eference base for Soil R esources 2 0 0 6 , first update 2007 .

World Soil Resources Reports No. 103. FAO, Rome.VO DYANITSKII Y.N. 1989: O ksidy źeleza i ih rol' v plodorodii poćv. Nauka, M oskwa: 160 ss. V O D Y A N IT SK II Y .N ., SIV TSO V A.V. 2004: Formation o f ferrihydrite, feroxyhyte, and vernadite in so il.

E urasian S o il Sc ien ce 8: 8 6 3 -8 7 5 .YEE N ., SHAW S.,B E N N IN G L.G., N G U Y EN T.H. 2006: The rate o f ferrihydrite transformation to goethite

via the F e(ll) pathway. A m erican M in era log ist. 91 , 1: 9 2 -9 6 .ZAGÓRSKI Z., KACZOREK D. 2002: Hematite - a lithogenic form o f iron in so ils from the southern part o f

the H oly Cross M ountains. Ann. W arsaw A gricult. Univ. - SGGW, A griculture 43: str ?

Z ZagórskiKatedra Nauk o Środowisku Glebowym SGGW ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa e-mail: [email protected]

mailto:[email protected]

roczniki gleboznawcze tom lxi nr 1 warszawa 2010:...

Documents