Risale-i Nur Külliyatı’ndan

Şuâlar

B e d i ü z z a m a n

Said Nursî

İstanbul - 2014

ŞUÂLAR

Copyright © Şahdamar Yayınları, 2014Bu eserin tüm yayın hakları Iþýk Yayýncýlýk Ticaret A.Þ.’ne aittir.

Eserde yer alan metin ve resimlerin, Iþýk Yayýncýlýk Ticaret A.Þ.’nin önceden

yazılı izni olmaksızın, elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt

sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır.

ISBN

978-605-5119-63-8

Yayın Numarası

198

Basım Yeri ve Yılı

Çağlayan A.Ş.

TS EN ISO 9001:2008

Ser No: 300-01

Sarnıç Yolu Üzeri No: 7 Gaziemir / İZMİR

Tel: (0232) 274 22 15

Haziran 2014

Genel Dağıtım

Gökkuşağı Pazarlama ve Dağıtım

Merkez Mah. Soğuksu Cad. No: 31

Tek-Er İş Merkezi Mahmutbey/İSTANBUL

Tel: (0212) 410 50 60 Faks: (0212) 445 84 64

Şahdamar Yayınları

Bulgurlu Mahallesi Bağcılar Caddesi No: 1

34696 Üsküdar / İSTANBUL

Tel: (0216) 522 11 44 Faks: (0216) 522 11 78

www.sahdamaryayinlari.com

İçindekilerİkinci Şuâ ..............................................................................................................................................................1

Birinci Makam’ın ........................................................................................................................................3

Birinci Meyvesi ......................................................................................................................................3

Tevhidin İkinci Meyvesi.................................................................................................................7

Üçüncü Meyve ....................................................................................................................................11

İkinci Makam ..............................................................................................................................................14

Birincisi .....................................................................................................................................................14

Vahdâniyetin İkinci Muktazîsi ...............................................................................................18

Tevhidin Üçüncü Muktazîsi ...................................................................................................22

Üçüncü Makam .......................................................................................................................................23

Birinci Alâmet ve Hüccet ki, ُه َ ْ Kelimesi Onun Neticesidir .........23 َوİkinci Alâmet ve Hüccet ki, ُ َ َכ ِ َ َ Kelimesini İntâc Ediyor ....24Üçüncü Hüccet ve Alâmet, ُ ْ َ ْ ُ ا َ ُכ َو ْ ُ ْ ُ ا َ İle İşaret Edilen Had ve Hesaba Gelmeyen Tevhid Sikkeleridir ...............................................................27

Hâtime ..............................................................................................................................................................30

Uzunca Bir Hâşiye ..........................................................................................................................31

Tevhidî Bir Münâcât ve Mukaddimesi ........................................................................35

Münâcât....................................................................................................................................................35

Üçüncü Şuâ (Münâcât Risalesi) ..................................................................................................36

Mukaddime ..................................................................................................................................................36

Münâcât ...............................................................................................................................................................37

f ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ŞUÂLAR

Dördüncü Şuâ .............................................................................................................................................54

Birinci Mertebe-i Nuriye-i Hasbiye..................................................................................55

İkinci Mertebe-i Nuriye-i Hasbiye ....................................................................................58

Üçüncü Mertebe-i Nuriye-i Hasbiye ..............................................................................59

Dördüncü Mertebe-i Nuriye-i Hasbiye ........................................................................62

Beşinci Mertebe-i Nuriye-i Hasbiye ...............................................................................64

Birinci Mesele...............................................................................................................................64

İkinci Mesele .................................................................................................................................65

Üçüncü Mesele ...........................................................................................................................65

Dördüncü Mesele .....................................................................................................................66

Altıncı Mertebe-i Nuriye-i Hasbiye ..................................................................................67

Birinci Burhan .............................................................................................................................68

İkinci Burhan’ın Beş Noktası Var ..............................................................................69

Üçüncü Burhan’ın Üç Nüktesi Var ..........................................................................72

Altıncı Şuâ .........................................................................................................................................................82

Birinci Suâl ............................................................................................................................................82

İkinci Suâl ...............................................................................................................................................85

Yedinci Şuâ (Âyetü’l-Kübrâ) .............................................................................................................88

Mühim Bir İhtar ve Bir İfade-i Meram ...........................................................88

Mukaddime ..................................................................................................................................................90

Birinci Varta ve Çare-i Necat ........................................................................................90

İkinci Varta ve Çare-i Necat ...........................................................................................93

Âyetü’l-Kübrâ .............................................................................................................................................95

İhtar ..........................................................................................................................................................138

İkinci Bâb ...................................................................................................................................................139

Birinci Hakikat ........................................................................................................................139

İkinci Hakikat ...........................................................................................................................140

Üçüncü Hakikat .....................................................................................................................140

Dördüncü Hakikat ...............................................................................................................141

Birincisi ...................................................................................................................................143

İkinci Hakikat ....................................................................................................................144

Üçüncü Hakikat ..............................................................................................................146

Dördüncü Hakikat ........................................................................................................150

Beşinci Hakikat ......................................................................................................................151

Birinci Hakikat ..................................................................................................................156

İkinci Hakikat ....................................................................................................................157

Üçüncü Hakikat ..............................................................................................................159

Dördüncü Hakikat Olan Otuz Üçüncü Mertebe .............................160

İhtar ...................................................................................................................................................166

Dokuzuncu Şuâ ......................................................................................................................................168

(Onuncu Söz’ün Mühim Bir Zeyli

ve Lâhikasının Birinci Parçası) .........................................................................168

Mukaddime ..............................................................................................................................................170

Birinci Nokta ....................................................................................................................................170

İkinci Nokta.......................................................................................................................................172

On Birinci Şuâ (Meyve Risalesi) .........................................................................................182

Birincisi .................................................................................................................................................182

İkinci Meselenin Hülâsası ..................................................................................................183

Üçüncü Mesele ............................................................................................................................186

Dördüncü Mesele ........................................................................................................................189

Beşinci Mesele ...............................................................................................................................191

Altıncı Mesele ..................................................................................................................................192

Yedinci Mesele ................................................................................................................................196

Sekizinci Meselenin Bir Hülâsası .................................................................................208

İÇİNDEKİLER -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- g

h ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ŞUÂLAR

Birincisi ..........................................................................................................................................209

İkinci Meyvesi ve Hayat-ı Şahsiyeye Bakan Bir Faydası.................209

Hayat-ı Şahsiyeye Ait Üçüncü Bir Faydası ..................................................210

Dördüncü Bir Faydası ki İnsanın Hayat-ı İçtimaiyesine Bakıyor ...211

Bu Makam Yazıldığı Zaman Kurban Bayramı Geldi ..........................219

Dokuzuncu Mesele ....................................................................................................................223

Birinci Nokta .............................................................................................................................224

İkinci Nokta ................................................................................................................................227

Üçüncü Nokta .........................................................................................................................228

Onuncu Mesele (Emirdağ Çiçeği) ..............................................................................229

Bu Onuncu Meseleye Bir Hâtime Olarak İki Hâşiye .........................239

Birincisi ...................................................................................................................................239

İkinci Hâşiye .......................................................................................................................239

Onuncu Mesele Münasebetiyle Hüsrev’in

Üstadına Yazdığı Mektup ..............................................................................................241

On Birinci Mesele .......................................................................................................................243

Hâtime ............................................................................................................................................251

Hatıra Gelebilen Bir Suâlin Cevabıdır .......................................................253

Bu Sûreye Ait Bir Nükte-i İ’câziyenin Hâşiyesidir ..........................254

On Birinci Meselenin Hâşiyesi’nin Bir Lâhikasıdır ........................255

On İkinci Şuâ ............................................................................................................................................263

Denizli Mahkemesi Müdâfaâtı’ndan ..........................................................................263

İddiânâmeye Karşı İtiraznâmenin Tetimmesidir ...........................................268

Bu Gelen Kısım Çok Ehemmiyetlidir.......................................................................278

Bu Defaki Küçük Müdafaâtımda Demiştim ......................................................283

On Üçüncü Şuâ

ed-Dâî ............................................................................................................................................................311

Güzel ve Tam Yerinde Bir Tâziyenâme .........................................................................319

On Dördüncü Şuâ ..............................................................................................................................337

İfademin Kısacık Bir Tetimmesi ...................................................................................337

Afyon Müddeiumumîsi ve Mahkeme Reisi ve Âzâlarına ........................346

Afyon Mahkemesi’nin Bizi İtham

Etmesine Karşı İtiraznâmenin Tetimmesidir ....................................................358

Afyon Hükûmet ve Mahkemesine

ve Zâbıtasına Daha Birkaç Nokta Mârûzâtım Var .......................................366

Ankara’nın Altı Makamatına ve Afyon Ağırceza Mahkemesi’ne

Verilen Müdâfaanın İtiraznâme Tetimmesi ve Lâhikasıdır ..................371

İddianâmede Benim Hakkımda Dört Esas Var .............................................374

Lâhika .....................................................................................................................................................379

Afyon Mahkemesi’ne ve Ağırceza Reisi’ne Beyan Ediyorum ki:....381

Afyon Mahkemesine İddianâmeye

Karşı Verilen İtiraznâme Tetimmesinin Bir Zeylidir ...................................382

Son Sözüm .......................................................................................................................................386

Heyet-i Vekile’ye Gönderilmiş Bir İstidadır .........................................................389

Ehl-i Vukûfun İnsaflı Hocalarından Üç Suâlim Var ....................................394

Hata-Savab Cetveli ....................................................................................................................396

Hata-Savab Cetvelinin Zeylidir .......................................................................................413

Son Posta Gazetesi’ne Yazdıranların ve İhbar Edenlerin ve Mahkemeyi

Mecbur Edip Bize Ceza Verdirenlerin İltibasları, Sehiv ve Yanlışları...419

Temyiz Mahkemesi Riyâseti’ne ......................................................................................435

On Beş Sene Evvel Eskişehir Mahkemesi’nde,

Heyet-i Vekile’ye Yazılan Arzuhâlin Bir Parçasıdır. ......................................444

Risale-i Nur’un Hakkaniyetine Bir Numûne ......................................................448

On Altıncı Mektup .............................................................................................................................449

Birinci Nokta ....................................................................................................................................449

İkinci Nokta.......................................................................................................................................450

İÇİNDEKİLER --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- i

Üçüncü Nokta ................................................................................................................................452

Dördüncü Nokta ..........................................................................................................................454

Beşinci Nokta .................................................................................................................................459

On Altıncı Mektub’un Zeyli .......................................................................................................462

Gençlik Rehberi’nin Küçük Bir Hâşiyesi ......................................................................468

Başbakanlığa, Adliye Bakanlığına, Dâhiliye Bakanlığına ............................485

ُ َ َכ ْ َ ْ ُ َوا َّ ّ ِ ُ ا ِ ْ َ َ ْ َ ِ ُ Âyet-i Celîlesinin Bir Nüktesi ..................497 َوHüsrev’in Müdâfaasıdır .................................................................................................................529

Tahirî’nin Müdâfaasıdır .................................................................................................................530

Zübeyir’in Müdâfaasıdır ................................................................................................................532

Temyiz Mahkemesi Lâyihasından Bir Parçadır .....................................................539

Mustafa Sungur’un Müdâfaasıdır .......................................................................................540

Mustafa Sungur’un Temyiz Lâyihasıdır ........................................................................543

Mehmed Feyzi’nin Müdâfaasıdır ..........................................................................................547

Ahmed Feyzi’nin Müdâfaasıdır ..............................................................................................549

Ceylân’ın Müdâfaasıdır ..................................................................................................................553

Mustafa Osman’ın Müdâfaasıdır .........................................................................................554

Hıfzı Bayram’ın Müdâfaasıdır ..................................................................................................557

Emirdağ’lı Mustafa’nın Müdâfaasıdır ...............................................................................558

Halil Çalışkan’ın Müdâfaasıdır ...............................................................................................559

Mustafa Gül’ün Müdâfaasıdır ..................................................................................................561

Küçük İbrahim’in Müdâfaasıdır ............................................................................................561

Beşinci Şuâ ..................................................................................................................................................563

Mukaddime ..............................................................................................................................................564

Birinci Nokta ....................................................................................................................................564

İkinci Nokta.......................................................................................................................................564

Üçüncü Nokta ................................................................................................................................565

j -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ŞUÂLAR

Dördüncü Nokta ..........................................................................................................................565

Beşinci Nokta .................................................................................................................................566

Beşinci Şuâ’ın İkinci Makamı ve Meseleleri..............................................................568

Birinci Mesele .................................................................................................................................568

İkinci Mesele ....................................................................................................................................568

Üçüncü Mesele ..............................................................................................................................569

Dördüncü Mesele ........................................................................................................................569

Beşinci Mesele ...............................................................................................................................569

Altıncı Mesele ..................................................................................................................................570

Yedinci Mesele ................................................................................................................................570

Sekizinci Mesele ...........................................................................................................................571

Dokuzuncu Mesele ....................................................................................................................571

Onuncu Mesele .............................................................................................................................572

On Birinci Mesele .......................................................................................................................572

On İkinci Mesele ..........................................................................................................................572

On Üçüncü Mesele ....................................................................................................................573

On Dördüncü Mesele..............................................................................................................574

On Beşinci Mesele .....................................................................................................................574

On Altıncı Mesele ........................................................................................................................575

On Yedinci Mesele ......................................................................................................................575

On Sekizinci Mesele .................................................................................................................576

On Dokuzuncu Mesele ..........................................................................................................577

Yirminci Mesele .............................................................................................................................578

Sâbık Yirmi Adet Meselelere Bir Tetimme Olarak Üç Küçük Meseledir .580

Birinci Mesele .................................................................................................................................580

İkinci Mesele ....................................................................................................................................580

Üçüncü Küçük Mesele ...........................................................................................................582

İÇİNDEKİLER ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- k

On Beşinci Şuâ (El-Hüccetü’z-Zehra) ..............................................................................585

Birinci Makam .......................................................................................................................................585

Birinci Kısmı’dır............................................................................................................................585

Birinci Kelime ..........................................................................................................................587

İkinci Kelime .............................................................................................................................587

Üçüncü Kelime .......................................................................................................................587

Dördüncü Kelime ................................................................................................................588

Beşinci Kelime ........................................................................................................................588

Altıncı Kelime ...........................................................................................................................589

Yedinci Kelime.........................................................................................................................589

Sekizinci Kelime ....................................................................................................................590

Dokuzuncu Kelime .............................................................................................................591

Onuncu Kelime......................................................................................................................592

On Birinci Kelime ................................................................................................................593

Fâtiha-yı Şerife’nin Bir Muhtasar Hülâsası .........................................................596

İkinci Kısmı .......................................................................................................................................596

Birinci Kelime ..........................................................................................................................596

İkinci Kelime .............................................................................................................................597

Üçüncü Kelime .......................................................................................................................597

Dördüncü Kelime ................................................................................................................599

Beşinci Kelime ........................................................................................................................600

Altıncı Kelime ...........................................................................................................................603

Yedinci Kelime.........................................................................................................................604

Sekizinci Kelime ....................................................................................................................605

Dokuzuncu Kelime .............................................................................................................606

Üçüncü Kısmı .................................................................................................................................608

Mukaddime ................................................................................................................................608

l -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ŞUÂLAR

Birinci İşaret ..............................................................................................................................608

İkinci İşaret .................................................................................................................................609

Birincisi ...................................................................................................................................610

Yirmi Küllî Şehâdetlerden ve Çok

Şehâdetleri İhtiva Eden İkinci Şehâdet ....................................................611

Binler Şehâdetleri İhtiva Eden Üçüncü Küllî Şehâdet ..............611

Pek Çok Kuvvetli Şehâdetleri İhtiva Eden Dördüncü Şehâdet ..612

Beşinci, Altıncı, Yedinci, Sekizinci Küllî Şehâdetler .....................613

Dokuzuncusu ....................................................................................................................615

Onuncusu .............................................................................................................................616

On Birincisi .........................................................................................................................616

On İkincisi ............................................................................................................................616

On Üçüncü Şehâdet ..................................................................................................617

On Dördüncü Şehâdet ............................................................................................618

On Beşinci Şehâdet....................................................................................................619

El-Hüccetü’z-Zehra’nın İkinci Makamı ..........................................................................623

Birincisi .................................................................................................................................................630

İkinci Kudsî Kelime-i Miraciye ........................................................................................631

Üçüncü Kelime .............................................................................................................................632

Dördüncü Kelime-i Kudsiye .............................................................................................633

Bir Takriznâmedir .......................................................................................................................653

El-Hutbetü’ş-Şâmiye Nâmındaki Arabî

Dersin Tercümesinin Mukaddimesidir ...................................................................657

İşârât-ı Kur’âniye Hakkında Mukaddime Mahiyetinde Bir Lâhika .....662

Birinci Şuâ ....................................................................................................................................................667

Resâili’n-Nur’a İşaret Eden Birinci Âyet ................................................................669

Resâili’n-Nur’a İşaret Eden İkinci Âyet ...................................................................674

İÇİNDEKİLER ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ m

Üçüncü Âyet-i Meşhure .........................................................................................................674

Dördüncü Âyet-i Meşhure ..................................................................................................675

Beşinci Âyet ......................................................................................................................................675

Altıncı Âyet .........................................................................................................................................679

Yedinci Âyet ......................................................................................................................................680

Sekizinci Âyet ..................................................................................................................................680

Dokuzuncu Âyet ...........................................................................................................................681

Onuncu Âyet ...................................................................................................................................681

On Birinci Âyet ..............................................................................................................................681

On İkinci Âyet .................................................................................................................................681

On Üçüncü Âyet ..........................................................................................................................682

On Dördüncü Âyet ....................................................................................................................682

On Beşinci Âyet ............................................................................................................................683

On Altıncı Âyet ..............................................................................................................................684

On Yedinci Âyet ............................................................................................................................685

On Sekizinci Âyet ........................................................................................................................685

On Dokuzuncu Âyet .................................................................................................................686

Yirminci Âyet ...................................................................................................................................686

Yirmi Birinci Âyet veya Âyetler .......................................................................................687

Yirmi İkinci Âyet ve Âyetler ................................................................................................689

Yirmi Üçüncü Âyet .....................................................................................................................690

Yirmi Dördüncü Âyet ve Âyetler ...................................................................................691

Yirmi Beşinci Âyet ......................................................................................................................695

Yirmi Altıncı Âyet .........................................................................................................................696

Yirmi Yedinci Âyet .......................................................................................................................698

Yirmi Sekizinci Âyet ..................................................................................................................699

Yirmi Dokuzuncu Âyet ...........................................................................................................700

n ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ŞUÂLAR

Sekizinci Şuâ .............................................................................................................................................706

Üçüncü Bir Keramet-i Aleviye ........................................................................................706

Birinci Remiz .............................................................................................................................707

İkinci Remiz ...............................................................................................................................710

Üçüncü Remiz .........................................................................................................................712

Dördüncü Remiz ...................................................................................................................716

Beşinci Remiz ..........................................................................................................................719

Altıncı Remiz .............................................................................................................................720

Yedinci Remiz ...........................................................................................................................722

Sekizinci Remiz ......................................................................................................................726

Yirmi Dokuzuncu Lem’a’dan İkinci Bâb ......................................................................731

ed-Dâî ............................................................................................................................................................739

İÇİNDEKİLER ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- o

Şuâlar

İkinci ŞuâEskişehir Hapishânesi’nin Son Meyvesi

(Otuz Birinci Lem’a’nın İkinci Şuâ’ı)(Otuz Birinci Lem’a’nın İkinci Şuâ’ı)

ِ ِ َّ ِ ا ٰ ْ َّ اِ ّٰ ِ ا ــــــ ْ ِ

On altı sene evvel, Eskişehir Hapishânesi’nde, arkadaşlarımın tahliyele-riyle yalnız kaldığım bir vakitte şu şuâ; gayet acele, pek noksan kalemimle, sı-kıntılı, rahatsızlık bir zamanda telif edildiğinden bir derece intizamsız olmakla beraber, bugünlerde tashih ederken iman ve tevhid noktasında pek çok kıy-mettar ve kuvvetli ve ehemmiyetli gördüm.

Said Nursî

“1 ٌ َ أَ ُ ّٰ İsm-i Âzamına Dair Yedinci Nükte-i Âzam ve Altı İsm-i ”اَÂzamın Altı Nüktesinin Yedincisi

İhtarİhtarBu risale benim nazarımda çok mühimdir. Çünkü içinde çok mühim ve

ince olan esrar-ı imaniye inkişaf ediyor. Bu risaleyi anlayarak okuyan adam, imanını kurtarır inşaallah. Maatteessüf ben burada kimse ile görüşemediğim-den, kendime tebyiz edip yazdıramadım. Bu risalenin kıymetini anlamak is-tersen, başta bulunan İkinci ve Üçüncü Meyve’yi ve âhirdeki hâtimeyi ve hâtimeden iki sayfa evvelki meseleyi evvelce dikkatle okuduktan sonra tama-mını teennî ile mütâlaa eyle!..

Altı ism-i âzamın altı nüktelerinin ٌ َ أَ ُ ّٰ e dair yedinci nükte-i’ اَâzamdır.

1 Allah tektir.

ِ ِ َّ ِ ا ٰ ْ َّ اِ ّٰ ِ ا ــــــ ْ ِ

1 ُ ِ َ ْ َ ۪ ِ َو2ُ ّٰ َّ ا َ ِإ ٰ ُ ِإ َّ ْ أَ َ ْ א َ âyetinin bir muhteşem nüktesiyle meşhur bir kasem-i

nebevînin işaretiyle ve ilhamıyla hissettiğim gayet güzel ve çok şirin ve nihâyet derecede latîf üç meyve-i tevhid ve üç muktazîsi ve üç hüccetine dair bir nük-tedir.

İşte Resûl-i Ekrem (aleyhissalâtü vesselâm) yemin ettiği vakit, en çok istimâl

ve tekrar ile her zaman ferman ettiği şu 3۪ه ِ َ ِ ٍَّ َ ُ ُ ْ َ ي ِ َّ kasemidir. Ve َوا

bu kasem gösteriyor ki, şecere-i kâinatın en geniş dairesi ve en müntehâsı ve nihâyâtı ve teferruatı dahi Zât-ı Vâhid-i Ehad’in kudretiyle ve iradesiy-ledir. Çünkü mahlûkatın en müntehab ve en müstesnası olan Muhammed (aleyhissalâtü vesselâm)’ın nefsi, kendi kendine mâlik olmazsa ve ef’âlinde serbest bulunmazsa ve harekâtı başka bir ihtiyâra bağlı ise; elbette hiçbir şey, hiçbir şe’n, hiçbir hâl, hiçbir keyfiyet –cüz’î olsun küllî olsun– o muhit iktidarın, o şâmil ihtiyârın daire-i tasarrufunun haricinde olamaz.

Evet bu çok mânidar kasem-i Muhammedî’nin (aleyhissalâtü vesselâm) ifade ettiği, gayet muazzam ve muhit bir tevhid-i rubûbiyettir. Ve bu tevhidin isba-tına dair yüz belki bin bâhir burhanlar, sirâcü’n-nur olan Risale-i Nur’da be-yan edildiğinden, bu hakikat-i âliyenin tafsilat ve isbatını ona havale ederek bu İkinci Şuâ’da muhtasar üç makam içinde bu çok ehemmiyetli hakikat-i imaniyenin Birinci Makamı’nda gayet latîf ve tatlı ve çok kıymettar ve nurlu, hadsiz semerelerinden üç küllî meyvelerini gayet muhtasar bir surette beyan-la, o meyvelere benim kalbimi sevkeden zevklerime ve hislerime işaret edi-lecek. İkinci Makam’da ise bu kudsî hakikatin üç küllî muktazîsi ve esbab-ı mûcibesi beyan edilir ve o üç muktazî, üç bin muktazîlerin kuvvetindedir. Ve Üçüncü Makam’da o hakikat-i tevhidiyenin üç alâmetleri zikredilecek ve o üç alâmet, üç yüz alâmet ve emâre ve delil kuvvetindedir.

1 Ancak O’ndan yardım dileriz.2 “O halde şu gerçeği hiç unutma ki: Allah’tan başka ilah yoktur.” (Muhammed sûresi, 47/19)3 “Muhammed’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) hayatı kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki…” Bu ifa-

denin geçtiği bazı hadisler için bkz.: Buhârî, savm 9, hibe 28, menâkıb 25, meğâzî 8; Müslim, îmân 183, 240, 327…

2 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ŞUÂLAR

Birinci Makam’ınBirinci Meyvesi

Tevhid ve vahdette cemâl-i ilâhî ve kemâl-i rabbânî tezahür eder. Eğer vahdet olmazsa o hazine-i ezeliye gizli kalır. Evet, hadsiz cemâl ve kemâlât-ı ilâhiye ve nihâyetsiz mehâsin ve hüsn-ü rabbânî ve hesapsız ihsânât ve bahâ-yı rahmânî ve gayetsiz kemâl-i cemâl-i samedânî, ancak vahdet aynasında ve vahdet vasıtasıyla şecere-i hilkatin nihâyâtındaki cüz’iyatın sîmalarında te-merküz eden cilve-i esmâda görünür.

Meselâ iktidarsız ve ihtiyârsız bir yavrunun imdadına umulmadık bir yer-den, yani kan ve fışkı ortasından beyaz, safi, temiz bir süt göndermek olan cüz’î fiil ise; tevhid nazarıyla bakıldığı vakit, birden bütün yavruların pek çok hârikulâde ve pek çok şefkatkârâne olan küllî ve umumî iâşeleri ve vâlideleri-ni onlara musahhar etmeleriyle rahmet-i Rahmân’ın cemâl-i lâyezâlîsi kemâl-i şâşaa ile görünür. Eğer tevhid nazarıyla bakılmazsa, o cemâl gizlenir ve o cü-z’î iâşe dahi esbaba ve tesadüfe ve tabiata havale edilir; bütün bütün kıyme-tini, belki mahiyetini kaybeder.

Hem meselâ müthiş bir hastalıktan şifa bulmak, eğer tevhid nazarıyla ba-kılsa; birden zemin denilen hastahâne-i kübrâda bulunan bütün dertlilere, âlem denilen eczahâne-i ekberden ilâçları ve dermanlarıyla şifa ihsan etmek yüzünde, Rahîm-i Mutlak’ın cemâl-i şefkati ve mehâsin-i rahîmiyeti küllî ve şâşaalı bir surette görünür. Eğer tevhid nazarıyla bakılmazsa; o cüz’î fakat ali-mane, basîrâne, şuurkârâne olan şifa vermek dahi, câmid ilâçların hâsiyetle-rine ve kör kuvvete ve şuursuz tabiata verilir. Bütün bütün mahiyetini ve hik-metini ve kıymetini kaybeder.

Bu makam münasebetiyle hatıra gelen bir salavâtın bir nüktesini beyan ediyorum, şöyle ki: Namaz tesbihatının âhirinde Şafiîlerde gayet müsta’mel

ve meşhur bir salavât olan ٍ َّ َ ُ َא ِ ِّ َ ٰاِل ٰ َ َو

ٍَّ َ ُ َא

ِ ِّ َ ٰ َ ِ ّ َ َّ ُ ّٰ اَا1 ً

ِ ا َכ ًِ ْ َכ ِ ْ َ َ َو

ِْ َ َ ْ

ِّ َ َאِرْك َو ِّ َداٍء َوَدَواٍء َو ِد ُכ َ َ ِ ’nın ehemmiyeti yüzün-

1 Allah’ım, Efendimiz Hz. Muhammed’e (sallallâhu aleyhi ve sellem) ve Efendimiz Hz. Muhammed’in (sallal-lâhu aleyhi ve sellem) âline, bütün maddî-manevî dertler ve devâlar adedince salât eyle, O’na ve âline çok çok bereket ihsan edip, selâm et.

dendir ki, insanın hikmet-i hilkati ve sırr-ı câmiiyeti ise her zaman, her da-kika Hâlık’ına iltica ve yalvarmak ve hamd ve şükretmek olduğundan; insanı, dergâh-ı ilâhîye kamçı vurup sevkeden en keskin ve en müessir sâik, hastalıklar olduğu gibi.. insanı, kemâl-i şevk ile şükre sevkeden ve tam manasıyla minnettar edip hamdettiren tatlı nimetler ise, başta şifa-lar ve devâlar ve âfiyetler olduğundan bu salavât-ı şerife, gayet müşer-

ref ve mânidar olmuştur. Ben bazen 1َداٍء َوَدَواٍء ِّ ِد ُכ َ َ ِ dedikçe, küre-i arzıbir hastahâne suretinde ve maddî-manevî bütün dertlerin ve ihtiyaçların der-manlarını ihsan eden Şâfi-i Hakikî’nin pek âşikâr bir mevcudiyetini ve küllî bir şefkatini ve kudsî ve geniş bir rahîmiyetini hissediyorum.

Hem meselâ dalâletin gayet müthiş mânevî elemini hisseden bir adama,iman ile hidayet ihsan etmek; eğer tevhid nazarıyla bakılsa, birden o cüz’î ve fâni ve âciz adam bütün kâinatın hâlıkı ve sultanı olan Mâbud’unun muha-tap bir abdi olmak.. ve o iman vasıtasıyla bir saadet-i ebediyeyi ve şahane ve çok geniş ve şâşaalı bir mülk-ü bâki ve bâki bir dünyayı ihsan etmek.. ve onun gibi bütün müminleri dahi derecelerine göre o lütfa mazhar etmek olan bu ihsan-ı ekber yüzünde ve sîmasında, bir Zât-ı Kerîm ve Muhsin’in öyle bir hüsn-ü ezelîsi ve öyle bir cemâl-i lâyezâlîsi görünür ki, bir lem’asıyla bütün ehl-i imanı kendine dost ve has kısmını da âşık yapıyor. Eğer tevhid nazarıy-la bakılmazsa o cüz’î imanı, ya mütehakkim ve hodbin Mu’tezileler gibi kendi nefsine veya bazı esbaba havale eder ki; hakikî fiyatı ve bahası cennet olan o rahmânî pırlanta, bir cam parçasına inip aynadarlık ettiği kudsî cemâlin le-m’asını kaybeder.

İşte bu üç misale kıyasen, daire-i kesretin müntehâsındaki cüz’iyatın, cüz’i yat-ı ahvâlinde tevhid noktasında cemâl-i ilâhînin ve kemâl-i rabbânînin binler envâı ve yüz bin çeşitleri onlarda temerküz cihetinde görünür, anlaşılır, bilinir, tahakkuku sabit olur.

İşte tevhidde cemâl ve kemâl-i ilâhînin kalben görünmesi ve ruhen hisse-dilmesi içindir ki; bütün evliya ve asfiya, en tatlı zevklerini ve en şirin mânevî

rızıklarını kelime-i tevhid olan 2ُ ّٰ ا َّ ِإ َ ٰ ِإ zikrinde ve tekrarında buluyor-lar. Hem kelime-i tevhidde, azamet-i kibriyâ ve celâl-i sübhânî ve saltanat-ı mutlaka-yı rubûbiyet-i samedâniye tahakkuk etmesi içindir ki; Resûl-i Ekrem

1 …bütün maddî-manevî dertler ve devâlar adedince…2 “Allah’tan başka ilâh yoktur.” (Sâffât sûresi, 37/35 ; Muhammed sûresi, 47/19 )

4 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ŞUÂLAR

(aleyhissalâtü vesselâm) ferman etmiş: 1ُ ّٰ َّ ا َ ِإ ٰ َ ِإ ِ ْ َ ِْ َن ُّ ِ َّ َא َوا ُ أَ ْ ُ א َ ُ َ ْ أَ

Yani: “Ben ve benden evvel gelen peygamberlerin en ziyade faziletli ve kıy-

metli sözleri, ُ ّٰ َّ ا َ ِإ ٰ َ ِإ kelâmıdır.”Evet, bir meyve, bir çiçek, bir ışık gibi küçücük bir ihsan, bir nimet, bir rı-

zık, bir küçük ayna iken tevhidin sırrıyla birden bütün emsâline omuz omu-za verip ittisal ettiğinden, o nevi büyük aynaya dönüp o nev’e mahsus cilve-lenen bir çeşit cemâl-i ilâhîyi gösterir. Ve fâni, muvakkat olan güzellik ile bâki bir nevi hüsn-ü sermedîyi irâe eder. Ve Mevlâna Celâleddin’in dediği gibi,

2 ْ ْ ا َ ُ َאِن ْ ُ َאِن و ُ ْ َ ِ ْכ َ ْ ْ َא

ِ ِ ِכ َداِم أَْو َ َא َ ٰاْن sırrıyla bir âyine-i cemâl-i ilâhî olur. Yoksa eğer tevhid sırrı olmazsa, o cüz’îmeyve tek başına kalır. Ne o kudsî cemâl, ne de o ulvî kemâli gösterir. Ve içindeki cüz’î bir lem’a dahi söner, kaybolur. Âdeta başaşağı olup elmastan şişeye döner.

Hem tevhid sırrıyla şecere-i hilkatin meyveleri olan zîhayatta bir şahsiyet-i ilâhiye, bir ehadiyet-i rabbâniye ve sıfât-ı seb’aca mânevî bir sîma-yı rahmânî

ve temerküz-ü esmâî ve 3 ُ ِ َ ْ َ َّאَك َوِإ ُ ُ ْ َ َّאَك deki hitaba muhatap olan’ ِإzâtın bir cilve-i taayyünü ve teşahhusu tezahür eder. Yoksa o şahsiyet, o eha-diyet, o sîma, o taayyünün cilvesi, inbisat ederek kâinat nisbetinde genişlenir, dağılır, gizlenir. Ancak çok büyük ve ihatalı, kalbî gözlere görünür. Çünkü aza-met ve kibriyâ perde olur, herkesin kalbi göremez. Hem o cüz’î zîhayatlarda pek zâhir bir surette anlaşılır ki; onun Sâni’i onu görür, bilir, dinler, istediği gi-bi yapar. Âdeta o zîhayatın masnûiyeti arkasında muktedir, muhtar, işitici, bi-lici, görücü bir zâtın mânevî bir teşahhusu, bir taayyünü imana görünür. Ve bilhassa zîhayattan insanın mahlûkiyeti arkasında gayet âşikâr bir tarzda o mânevî teşahhus, o kudsî taayyün, sırr-ı tevhid ile imanla müşâhede olunur. Çünkü o teşahhus-u ehadiyetin esasları olan ilim ve kudret ve hayat ve sem’ ve basar gibi manaların hem numûneleri insanda var, o numûneler ile onla-ra işaret eder. Çünkü meselâ gözü veren zât, hem gözü görür, hem ince bir mana olan gözün gördüğünü görür, sonra verir. Evet, senin gözüne bir gözlük

1 Tirmizî, deavât 123; Muvatta, Kur’ân 32, hac 246; Abdurrezzak, el-Musannef 4/378; el-Beyhakî, es-Sünenü’l-kübrâ 4/284.

2 Evliyâullah a tuzak olan o hayaller ise, Hudâ bahçesinin ay yüzlü lerinin cemâllerinin yansımasından ibarettir. (Mevlânâ Celâleddin Rumî, Mesnevî-i Şerîf (terc. Şefik Can) 1/26)

3 “(Haydi öyleyse deyiniz): Yalnız Sana ibadet eder, yalnız senden medet umarız.” (Fâtiha sûresi, 1/5 )

İKİNCİ ŞUÂ / BİRİNCİ MAKAM ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5

yapan gözlükçü usta, göze gözlüğün yakıştığını görür, sonra yapar. Hem ku-lağı veren zât, elbette o kulağın işittiklerini işitir, sonra yapar, verir. Sâir sıfat-lar buna kıyas edilsin…

Hem esmânın nakışları ve cilveleri insanda var, onlar ile o kudsî mana-lara şehâdet eder. Hem insan, zaafıyla ve acziyle ve fakrıyla ve cehliyle diğer bir tarzda aynadarlık edip; yine zaafına, fakrına merhamet eden ve medet ve-ren zâtın kudretine, ilmine, iradesine ve hâkezâ.. sâir evsafına şehâdet eder. İşte daire-i kesretin müntehâsında ve en dağınık cüz’iyatında, sırr-ı vahdetle binbir esmâ-yı ilâhiye, zîhayat denilen küçücük mektuplarda temerküz edip açık okunduğundan o Sâni-i Hakîm, zîhayat nüshalarını çok teksir ediyor. Ve bilhassa zîhayatlardan küçüklerin tâifelerini pek çok tarzda nüshalarını teksir eder ve her tarafa neşreder.

Bu Birinci Meyve’nin hakikatine beni îsal ve sevkeden zevkî bir hissim-dir, şöyle ki:

Bir zaman, ziyade rikkatimden ve fazla şefkatten ve acımak duygusundan zîhayat ve hususan onlardan zîşuur ve bilhassa insanlar ve bilhassa mazlum-lar ve musibete giriftar olanların hâlleri çok ziyade rikkatime ve şefkatime ve kalbime dokunuyordu. Kalben diyordum: “Bu âciz ve zayıf bîçârelerin dertle-rini, âlemde hükmeden bu yeknesak kanunlar dinlemedikleri gibi; istilâ edici ve sağır olan unsurlar, hâdiseler dahi işitmezler. Bunların bu perişan hâllerine merhamet edip hususî işlerine müdahale eden yok mu?” diye ruhum çok de-rin feryat ediyordu. Hem “O çok güzel memlûklerin ve çok kıymettar malların ve çok müştâk ve minnettar dostların işlerine bakacak ve onlara sahabet ede-cek ve himâyet edecek bir mâlikleri, bir sahipleri, bir hakikî dostları yok mu?” diye kalbim bütün kuvvetiyle bağırıyordu.

İşte ruhumun feryadına ve kalbimin vâveylâsına vâfi ve kâfi ve teskin edici ve kanaat verici cevap ise: Sırr-ı tevhid ile Rahmân ve Rahîm olan Zât-ı Zülcelâl’in umumî kanunların tazyikatları ve hâdisâtın tehâcümâtı altında ağlayan ve sızlayan o sevimli memlûklerine kanunların fevkinde olarak, ihsânât-ı hususiyesi ve imdâdât-ı hâssası.. ve doğrudan doğruya her şeye karşı rubûbiyet-i hususiyesi.. ve her şeyin tedbirini bizzat ken-disi görmesi.. ve her şeyin derdini bizzat dinlemesi.. ve her şeyin hakikî mâliki, sahibi, hâmisi olduğunu sırr-ı Kur’ân ve nur-u iman ile bildim. O hadsiz me’yusiyet yerinde nihâyetsiz bir mesruriyet hissettim. Ve her bir zîhayat, öyle bir Mâlik-i Zülcelâl’e mensubiyeti ve memlûkiyeti cihetiyle nazarımda binler derece bir ehemmiyet, bir kıymet kesbettiler.

6 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ŞUÂLAR

Çünkü madem herkes efendisinin şerefiyle ve mensup olduğu zâtın ma-kamıyla ve şöhretiyle iftihar eder, bir izzet peydâ eder; elbette nur-u iman ile bu mensubiyetin ve memlûkiyetin inkişafı suretinde bir karınca, bir firavunu o mensubiyet kuvvetiyle mağlup ettiği gibi.. o mensubiyet şerefiyle dahi gâfil ve kendi kendine mâlik ve başıboş kendini zanneden ve ecdadıyla ve mülk-ü Mısır ile iftihar eden1 ve kabir kapısında o iftiharı sönen bin firavun kadar if-tihar edebilir. Ve sinek dahi Nemrud’un sekerat vaktinde azaba ve hicaba in-kılâb eden iftiharına karşı kendi mensubiyetinin şerefini irâe edip, onunkini hiçe indirebilir.2

İşte 3 ٌِ َ ٌ ْ ُ َ َك ْ

ِّ -âyeti, şirkte hadsiz ve çok büyük bir zulüm bu ِإنَّ اlunduğunu ifade ile bildirir. Şirk öyle bir cürümdür ki, her bir mahlûkun hakkına ve şerefine ve haysiyetine bir tecavüzdür. Ancak onu cehennem temizler.

Tevhidin İkinci Meyvesi

Birinci Meyve, Hâlık-ı kâinat olan Zât-ı Akdes’e baktığı gibi İkinci Meyve dahi, kâinatın zâtına ve mahiyetine bakar. Evet, sırr-ı vahdetle kâinatın kemâlâtı tahakkuk eder.. ve mevcudâtın ulvî vazifeleri anlaşı-lır.. ve mahlûkatın netice-i hilkatleri takarrur eder.. ve masnûâtın kıymet-leri bilinir.. ve bu âlemdeki makâsıd-ı ilâhiye vücud bulur.. ve zîhayat ve zîşuurların hikmet-i hilkatleri ve sırr-ı îcadları tezahür eder.. ve bu deh-şet-engiz tahavvülât içinde kahhârâne fırtınaların hiddetli, ekşi sîmaları arkasında rahmetin ve hikmetin güler, güzel yüzleri görünür.. ve fenâ ve zevalde kaybolan mevcudâtın neticeleri ve hüviyetleri ve mahiyetle-ri ve ruhları ve tesbihatları gibi çok vücutları kendilerine bedel âlem-i şehâdette bırakıp sonra gittikleri bilinir.

Ve kâinat, baştan başa gayet mânidar bir kitab-ı samedânî.. ve mev-cudât, ferşten arşa kadar gayet mucizâne bir mecmua-yı mektubat-ı süb-haniye.. ve mahlûkatın bütün tâifeleri, gayet muntazam ve muhteşem bir ordu-yu rabbânî.. ve masnûâtın bütün kabileleri; mikroptan, karıncadan tâ gergedana, tâ kartallara, tâ seyyârâta kadar Sultan-ı Ezelî’nin gayet va-zife-perver memurları olduğu bilinmesi.. ve her şey, aynadarlık ve intisap

1 Bkz.: Zuhruf sûresi, 43/51.2 Bkz.: İbni Kesîr, el-Bidâye 1/149.3 “Şirk pek büyük bir zulümdür.” (Lokman sûresi, 31/13)

İKİNCİ ŞUÂ / BİRİNCİ MAKAM ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7

cihetiyle binler derece kıymet-i şahsiyesinden daha yüksek kıymet alma-ları.. ve “Seyl-i mevcudât ve kafile-i mahlûkat nereden geliyor ve nereye gidecek ve ne için gelmişler ve ne yapıyorlar?” diye halledilmeyen tılsımlı suâllerin manaları ona inkişaf etmesi, ancak ve ancak sırr-ı tevhid iledir.

Yoksa kâinatın bu mezkûr yüksek kemâlâtları sönecek ve o ulvî ve kudsî hakikatleri zıtlarına inkılâb edecek. İşte şirk ve küfür cinâyeti, kâinatın bü-tün kemâlâtına ve ulvî hukuklarına ve kudsî hakikatlerine bir tecavüz oldu-ğu cihetledir ki; ehl-i şirk ve küfre karşı kâinat kızıyor ve semâvât ve arz hid-det ediyor ve onların mahvına anâsır ittifak edip, Kavm-i Nuh (aleyhisselâm) ve

Âd ve Semud ve Firavun gibi ehl-i şirki boğuyor, gark ediyor1; َ ِ ُ َّ َ َ ََכאُد 2 ِ

ْ َ ْ -âyetinin sırrıyla cehennem dahi ehl-i şirk ve küfre öyle kızıyor ve kızışı اyor ki, parçalanmak derecesine geliyor. Evet şirk, kâinata karşı büyük bir tah-kir ve azîm bir tecavüzdür. Ve kâinatın kudsî vazifelerini ve hilkatin hikmetle-rini inkâr etmekle şerefini kırıyor. Numûne için binler misallerinden birtek mi-sale işaret edeceğiz.

Meselâ sırr-ı vahdet ile kâinat, öyle cesîm ve cismânî bir melâike hük-münde olur ki; mevcudâtın nevileri adedince yüz binler başlı.. ve her başın-da o nevide bulunan fertlerin sayısınca yüz binler ağız.. ve her ağzında o fer-din cihâzât ve ecza ve âzâ ve hüceyrâtı miktarınca yüz binler diller ile Sâni’ini takdis ederek tesbihat yapan İsrafil-misal ubûdiyette ulvî bir makam sahibi bir acâibü’l-mahlûkat iken; hem sırr-ı tevhid ile âhiret âlemlerine ve menzillerine çok mahsulât yetiştiren bir mezraa.. ve dâr-ı saadet tabakalarına a’mâl-i beşeri-ye gibi çok hâsılatıyla levâzımât tedarik eden bir fabrika.. ve âlem-i bekâda hu-susan Cennet-i Âlâ’daki ehl-i temâşâya dünyadan alınma sermedî manzaraları göstermek için mütemâdiyen işleyen yüz bin yüzlü sinemalı bir fotoğraf iken; şirk ise, bu çok acîb ve tam mutî, hayattar ve cismânî melâikeyi; câmid, ruhsuz, fâni, vazifesiz, hâlik, manasız hâdisâtın herc ü merci altında ve inkılâbların fırtı-naları içinde, adem zulümâtında yuvarlanan bir perişan mecmua-yı vâhiyesi.. hem bu çok garip ve tam muntazam, menfaattar fabrikayı; mahsulâtsız, neti-cesiz, işsiz, muattal, karmakarışık olarak şuursuz tesadüflerin oyuncağı ve sağır tabiatın ve kör kuvvetin mel’abegâhı ve umum zîşuurun matemhânesi ve bü-tün zîhayatın mezbahası ve hüzüngâhı suretine çevirir.

1 Bkz.: A’râf sûresi, 7/64, 72, 78, 84, 91; Hûd sûresi, 11/58, 66, 82, 83, 89, 94, 95; İbrahim sûresi, 14/9; İsrâ sûresi, 17/17; ...

2 “Cehennem, öfkesinden neredeyse çatlayacak haldedir.” (Mülk sûresi, 67/7-8)

8 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ŞUÂLAR

İşte 1 ٌِ َ ٌ ْ ُ َ َك ْ

ِّ sırrıyla şirk, birtek seyyie iken ne kadar çok ve ِإنَّ اbüyük cinâyetlere medar oluyor ki cehennemde hadsiz azaba müstehak eder. Her ne ise... Sirâcü’n-Nur’da bu İkinci Meyve’nin izahatı ve hüccetleri müker-reren beyan edildiğinden o uzun kıssayı kısa bıraktık.

Bu ikinci meyveye beni sevkedip îsal eden acîb bir his ve garip bir zevk-tir, şöyle ki:

Bir zaman, bahar mevsiminde temâşâ ederken gördüm ki; zemin yüzün-de haşir ve neşr-i âzamın yüz binler numûnelerini gösteren bir seyerân ve se-yelân içinde kafile kafile arkasında gelen, geçen mevcudâtın ve bilhassa zî-hayat mahlûkatın, hususan küçücük zîhayatların kısa bir zamanda görünüp der-akab kaybolmaları ve dâimî bir faaliyet-i müdhişe içinde mevt ve zeval levhaları bana çok hazin görünüp, rikkatime şiddetle dokunarak beni ağlatı-yordu. O güzel hayvancıkların vefatlarını gördükçe kalbim acıyordu. “Of, ya-zık! Ah, yazık!” diyerek bu ahların, ofların altında derinden derine bir vâvey-lâ-yı ruhî hissediyordum. Ve bu âkıbete uğrayan hayatı ise, ölümden beter bir azap gördüm.

Hem nebâtât ve hayvanat âleminde gayet güzel, sevimli ve çok kıymet-tar sanatta olan zîhayatlar, bir dakikada gözünü açıp bu seyrangâh-ı kâinata bakar, dakikasıyla mahvolur, gider. Bu hâli temâşâ ettikçe ciğerlerim sızlıyor-du. Ağlamak ile şekvâ etmek istiyor, “Neden geliyorlar, hiç durmadan gidi-yorlar?..” diye feleğe karşı kalbim dehşetli suâller soruyor ve böyle faydasız, gayesiz, neticesiz, çabuk idam edilen bu masnûcuklar gözümüz önünde bu kadar ihtimam ve dikkat ve sanat ve cihâzât ve terbiye ve tedbir ile kıymet-tar bir surette îcad edildikten sonra; gayet ehemmiyetsiz paçavralar gibi par-çalanıp, hiçlik karanlıklarına atılmalarını gördükçe kemâlâta meftun ve güzel-liklere müptelâ ve kıymettar şeylere âşık olan bütün latîfelerim ve duygula-rım, feryat edip bağırıyorlardı ki: “Neden bunlara merhamet edilmiyor? Yazık değiller mi? Bu baş döndürücü deverandaki fenâ ve zeval nereden gelip bu bîçârelere musallat olmuş?” diye mukadderât-ı hayatiyenin dış yüzünde bu-lunan elîm keyfiyetleriyle kadere karşı müthiş itirazlar başladığı hengâmda; birden nur-u Kur’ân, sırr-ı iman, lütf-u Rahmân ile tevhid imdadıma yetiş-ti; o karanlıkları aydınlattı, benim bütün “Ah!” ve “Of!”larımı ve ağlamala-rımı sürurlara ve “Yazık!” demelerimi “Mâşallah, bârekâllah!..”lara çevirdi.

1 “Şirk pek büyük bir zulümdür.” (Lokman sûresi, 31/13)

İKİNCİ ŞUÂ / BİRİNCİ MAKAM ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 9

אِن1 َ ِ ْ ِر ا ُ ٰ َ ِ ّٰ ِ ُ ْ َ ْ dedirtti. Çünkü sırr-ı vahdetle şöyle gördüm ki; her اَ

bir mahlûk, hususan her bir zîhayatın sırr-ı tevhid ile çok büyük neticeleri ve umumî faydaları vardır, ezcümle:

Her bir zîhayat, meselâ bu süslü çiçek ve şu tatlıcı sinek; öyle mâni-dar, ilâhî, manzum bir kasideciktir ki hadsiz zîşuurlar onu kemâl-i lezzet-le mütâlaa ederler.. ve öyle kıymettar bir mucize-i kudrettir ve bir ilân-nâme-i hikmettir ki, Sâni’inin sanatını nihâyetsiz ehl-i takdire cazibedâ-râne teşhir eder.

Hem kendi sanatını kendisi temâşâ etmek ve kendi cemâl-i fıtratı-nı kendisi müşâhede etmek ve kendi cilve-i esmâsının güzelliklerini ay-nacıklarda kendisi seyretmek isteyen Fâtır-ı Zülcelâl’in nazar-ı şuhûduna görünmek ve mazhar olmak, gayet yüksek bir netice-i hilkatidir.

Hem kâinattaki hadsiz faaliyeti iktiza eden tezahür-ü rubûbiyete ve tebârüz-ü kemâlât-ı ilâhiyeye –Yirmi Dördüncü Mektup’ta beyan edildiği gi-bi– beş vecihle hizmeti dahi, ulvî bir vazife-i fıtratıdır. Ve böyle faydaları ve neticeleri vermekle beraber; kendi yerinde, bu âlem-i şehâdette zîruh ise ruhunu ve hadsiz hâfızalarda vesâir elvâh-ı mahfûzalarda suretini ve hüviyetini ve tohumlarında ve yumurtacıklarında mahiyetinin kanunları-nı ve bir nevi müstakbel hayatını ve âlem-i gaybda ve daire-i esmâda ay-nadarlık ettiği kemâlleri ve güzellikleri bırakıp, mesrûrâne terhis mana-sında bir zâhirî mevt ile bir zeval perdesi altına girer; yalnız dünyevî göz-lerden saklanır mahiyetinde gördüm, “Oh Elhamdülillâh!” dedim...

Evet, kâinatın bütün tabakatında ve umum nevilerinde göz ile görünen ve her tarafa kök salan gayet esaslı ve çok kuvvetli ve kusursuz ve nihâyet derecede parlak olan bu cemâller ve güzellikler, elbette şirkin iktiza ettiği çok çirkin ve haşin ve gayet menfur ve perişan olan evvelki vaziyetin muhâl ve mevhum olduğunu gösteriyor. Çünkü böyle çok esaslı bir cemâl perdesi al-tında, böyle dehşetli bir çirkinlik saklanamaz ve bulunamaz. Eğer bulunsa o hakikatli cemâl; hakikatsiz, asılsız, vâhî ve vehmî olur. Demek şirkin hakikati yok, yolu kapalı, bataklıkta saplanır; hükmü muhâl, mümtenîdir. Bu mezkûr, hissî olan hakikat-i imaniye, tafsilatla ve kat’î burhanlar ile Sirâcü’n-Nur’un müteaddit risalelerinde beyan edildiğinden burada bu kısacık işaretle iktifâ ederiz.

1 Lutfettiği iman nûrundan dolayı hamdolsun Allah’a.

10 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ŞUÂLAR

Üçüncü Meyve

Zîşuura, bilhassa insana bakar. Evet sırr-ı vahdet ile insan, bütün mahlûkat içinde büyük bir kemâl sahibi.. ve kâinatın en kıymettar mey-vesi.. ve mahlûkatın en nâzenini ve en mükemmeli.. ve zîhayatın en bah-tiyarı ve en mesûdu.. ve Hâlık-ı âlemin muhatabı ve dostu olabilir. Hatta bütün kemâlât-ı insaniye ve beşerin bütün ulvî maksatları tevhid ile bağ-lıdır.. ve sırr-ı vahdetle vücûd bulur.

Yoksa eğer vahdet olmazsa, insan mahlûkatın en bedbahtı ve mevcudâ-tın en süflîsi.. ve hayvanatın en bîçâresi.. ve zîşuurun en hüzünlüsü ve azap-lısı ve gamlısı olur. Çünkü insan, nihâyetsiz bir aczi ve nihâyetsiz düşmanla-rı ve hadsiz bir fakrı ve hadsiz ihtiyaçları bulunmakla beraber; mahiyeti öyle çok ve mütenevvî âlâtla ve hissiyatla teçhiz edilmiş ki, yüz bin çeşit elemleri hisseder ve yüz binler tarzlarda lezzetleri zevk ederek ister. Ve öyle maksatla-rı ve arzuları var ki, bütün kâinata birden hükmü geçmeyen bir zât, o arzula-rı yerine getiremez.

Meselâ insanda gayet şedit bir arzu-yu bekâ var. İnsanın bu maksadını öyle bir zât verebilir ki, bütün kâinatı bir saray hükmünde tasarruf eder. Bir odanın kapısını kapayıp, diğer bir menzilin kapısını açmak gibi kolay bir su-rette dünya kapısını kapayıp âhiret kapısını açabilsin. Beşerin bu arzu-yu be-kâ gibi ebed tarafına uzanmış ve aktar-ı âleme yayılmış binler menfî ve müs-bet arzuları var ki, onları vermekle beşerin iki dehşetli yaraları olan aczini ve fakrını tedavi eden zât ise, ancak sırr-ı vahdetle bütün kâinatı kabzasında tu-tan Zât-ı Ehad olabilir.

Hem beşerde kalbinin selâmetine ve istirahatine ait öyle incecik ve giz-li ve cüz’î matlabları ve ruhunun bekâsına ve saadetine medar öyle büyük ve muhit ve küllî maksatları var ki, onları öyle bir zât verebilir ki; kalbin en ince ve görünmez perdelerini görür, lâkayt kalmaz. Hem en gizli ve işitilmez, gayet mahfî seslerini işitir, cevapsız bırakmaz.

Hem semâvât ve arzı, iki mutî nefer gibi emrine musahhar ederek1 küllî hizmetlerde çalıştıracak derecede muktedir olabilsin.

Hem insanın bütün cihâzâtları ve hissiyatları, sırr-ı vahdetle gayet yük-sek bir kıymet alırlar.. ve şirk ve küfür ile gayet derecede sukut ederler.

1 Bkz.: Fussilet sûresi, 41/11.

İKİNCİ ŞUÂ / BİRİNCİ MAKAM ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 11

Meselâ insanın en kıymettar cihazı akıldır. Eğer sırr-ı tevhid ile olsa o akıl, hem ilâhî, kudsî defineleri; hem kâinatın binler hazinelerini açan pırlanta gibi bir anahtarı olur. Eğer şirk ve küfre düşse o akıl, o hâlde geçmiş zamanın elîm hüzünlerini ve gelecek zamanın vahşi korkularını insanın başına toplattı-ran meş’um ve sebeb-i tâciz bir âlet-i bela olur.

Hem meselâ insanın en latîf ve şirin bir seciyesi olan şefkat, eğer sırr-ı tevhid onun yardımına yetişmezse öyle müthiş bir hirkat, bir firkat, bir rikkat, bir musibet olur ki insanı en bedbaht bir dereceye indirir. Tek bir güzel yavru-sunu ebedî kaybeden bir gâfil vâlide, bu hirkati tam hisseder.

Hem meselâ insanın en lezzetli ve tatlı ve kıymetli hissi olan muhabbet, eğer sırr-ı tevhid yardım etse bu küçücük insanı, kâinat kadar büyütür ve ge-nişlik verir ve mahlûkata nâzenin bir sultan yapar. Eğer şirk ve küfre düşse –el-iyâzü billâh!– öyle bir musibet olur ki, mütemâdiyen zeval ve fenâda mah-volan hadsiz mahbublarının ebedî firakları ile bîçâre kalb-i insanîyi her daki-ka parça parça eder. Fakat gaflet veren lehviyâtlar, muvakkaten ibtal-i his ne-v’inden zâhiren hissettirmiyor.

İşte bu üç misale yüzer cihâzât ve hissiyat-ı beşeriyeyi kıyas etsen; vah-det, tevhid, ne derece kemâlât-ı insaniyeye medar olduğunu anlarsın. Bu Üçüncü Meyve dahi Sirâcü’n-Nur’un belki yirmi risalelerinde gayet güzel bir tafsil ve hüccetli bir surette beyan edildiğinden burada kısa bir işaretle iktifâ ederiz.

Beni bu meyveye sevk ve îsal eden şöyle bir histir:

Bir zaman yüksek bir dağ başında idim. Gafleti dağıtacak bir intibah-ı ru-hî vasıtasıyla kabir, tam manasıyla.. ölüm, bütün çıplaklığıyla.. ve zeval ve fe-nâ, ağlattırıcı lehvalarıyla bana göründü. Herkes gibi fıtratımdaki fıtrî aşk-ı be-kâ, birden zevale karşı isyan edip galeyana geldi. Ve muhabbet ve takdir ile pek çok alâkadar olduğum ehl-i kemâlât ve meşâhir-i enbiyâ ve evliya ve asfi-yanın sönmelerine ve mahvolmalarına karşı mahiyetimdeki rikkat-i cinsiye ve şefkat-i nev’iye dahi kabre karşı tuğyan edip feveran etti. Ve altı cihete istim-dadkârâne baktım. Hiçbir teselli, bir medet göremedim. Çünkü zaman-ı mâ-zi tarafı, bir mezar-ı ekber.. ve müstakbel, bir karanlık.. ve yukarı, bir dehşet.. ve aşağı ve sağ ve sol taraflarından elîm ve hazin hâller, hadsiz muzır şeylerin tehâcümâtını gördüm. Birden sırr-ı tevhid imdadıma yetişti, perdeyi açtı, ha-kikat-i hâlin yüzünü gösterdi: “Bak!” dedi.

12 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ŞUÂLAR

En evvel beni çok korkutan ölümün yüzüne baktım, gördüm ki: Ölüm, ehl-i iman için bir terhistir. Ecel terhis tezkeresidir, bir tebdil-i mekândır, bir hayat-ı bâkiyenin mukaddimesi ve kapısıdır. Zindan-ı dünyadan çıkmak ve bağistan-ı cinâna bir uçmaktır. Hizmetinin ücretini almak için huzur-u Rahmân’a girmeye bir nöbettir ve dâr-ı saadete gitmeye bir davettir diye kat’ î anladığımdan, ölümü ve mevti sevmeye başladım.1

Sonra zeval ve fenâya baktım, gördüm ki: Sinema perdeleri gibi ve güne-şe mukabil akan kabarcıklar misillü, lezzet verici bir teceddüd-ü emsâldir, bir tazelenmektir. Ve esmâ-yı hüsnânın çok hasnâ ve güzel cilvelerini tazelendir-mek için âlem-i gayptan gelip, âlem-i şehâdette vazifedârâne bir seyerândır, bir cevelândır. Ve cemâl-i rubûbiyetin hikmettarâne bir tezahürâtıdır ve mev-cudâtın hüsn-ü sermedîye karşı bir aynadarlığıdır, yakînen bildim.

Sonra altı cihete baktım, gördüm ki: Sırr-ı tevhid ile o kadar nurânidir ki, göz kamaştırıyor. Geçmiş zaman bir mezar-ı ekber olmadığını, belki zaman-ı istikbale inkılâb edip binler mecâlis-i münevvere ve mecma-ı ahbab, binler menâzır-ı nurâniye gördüm ve hâkezâ… Bu iki madde gibi binler maddele-rin hakikî yüzlerine baktım; sürur ve şükürden başka bir tesir, bir keyfiyet ver-mediklerini gördüm.

Bu Üçüncü Meyve’ye ait bu zevkimi ve hissimi Sirâcü’n-Nur’un belki kırk risalelerinde cüz’î, küllî deliller ile beyan etmişim. Ve bilhassa “Yirmi Altıncı Lem’a” olan İhtiyarlar Risalesi’nin on üç adet ricalarında o derece kat’î ve gü-zel izah edilmiştir ki, daha fevkinde izah olmaz. Onun için bu pek uzun kıssa-yı bu makamda pek çok kısa kestim.

1 Bkz.: Abd İbni Humeyd, el-Müsned s.137; et-Taberânî, el-Mu’cemü’l-kebîr 9/155; el-Hâkim, el-Müstedrek 4/355.

İKİNCİ ŞUÂ / BİRİNCİ MAKAM ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 13

İkinci MakamTevhidi ve vahdâniyeti ve vahdeti, kat’î bir surette iktiza ve istilzam ve

îcab eden.. ve şirki ve iştiraki kabul etmeyen ve müsaade vermeyen deliller hadsizdirler. Onlardan yüzler, belki binler burhanlar Risale-i Nur’da tafsilen isbat edildiğinden, burada muktazîlerin üç adedine icmâlen işaret edilecek.

Birincisi

Bu kâinatta göz ile görünen hakîmâne ef’âlin ve basîrâne tasarrufa-tın şehâdetiyle bu masnûât, bir Hâkim-i Hakîm’in, bir Kebîr-i Kâmil’in hudutsuz sıfât ve isimleriyle ve nihâyetsiz mutlak olan ilim ve kudretiyle yapılıyor, îcad ediliyor.

Evet bir hads-i kat’î ile bu eserlerden o Sâni’in hem rubûbiyet-i âm-me derecesinde hâkimiyeti ve âmiriyeti.. hem ceberûtiyet-i mutlaka dere-cesinde kibriyâsı ve azameti.. hem ulûhiyet-i mutlaka derecesinde kemâ-li ve istiğnâsı.. hem hiçbir kayıt altına girmeyen ve hiçbir hadd-i nihâyet bulunmayan faaliyeti ve saltanatı var olduğu anlaşılır ve kat’î bilinir, bel-ki görünür. Hâkimiyet ve kibriyâ.. ve kemâl ve istiğnâ.. ve ıtlak ve ihata.. ve nihâyetsizlik ve hadsizlik ise vahdeti istilzam edip, iştirake zıttırlar.

Amma hâkimiyet ve âmiriyetin vahdete şehâdetleri ise Risale-i Nur’un çok yerlerinde gayet kat’î bir surette isbat edilmiş. Hülâsatü’l-hülâsası şudur ki:

Hâkimiyetin şe’ni ve muktezası, istiklâliyet ve infirattır ve gayrın müda-halesini reddir. Hatta aczleri için muâvenete fıtraten muhtaç olan insanlar-da dahi, o hâkimiyetin bir gölgesi cihetiyle gayrın müdahalesini red ve istik-lâliyetini muhafaza etmek için bir memlekette iki padişah, bir vilayette iki va-li, bir nahiyede iki müdür, hatta bir mahallede iki muhtar bulunmuyor. Eğer bulunsa herc ü merc olur, ihtilâl başlar, intizam bozulur. Madem hâkimiyetin bir gölgesi, âciz ve muâvenete muhtaç olan insanlarda bu derece müdahale-i gayrı ve iştiraki reddedip kabul etmezse; elbette aczden münezzeh bir Kadîr-i Mutlak’ta rubûbiyet suretindeki hâkimiyet, hiçbir cihetle iştiraki ve müdaha-le-i gayrı kabul etmez. Belki gayet şiddetle reddeder.. ve şirki tevehhüm ve iti-kat edenleri gayet hiddetle dergâhından tardeder. İşte Kur’ân-ı Hakîm’in ehl-i

14 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ŞUÂLAR

şirk aleyhinde gayet şiddet ve hiddetle beyanatı1 bu mezkûr hakikatten ileri geliyor.

Amma kibriyâ ve azamet ve celâlin vahdete şehâdetleri ise o dahi Risale-i Nur’da parlak burhanlarıyla beyan edilmiş. Burada gayet muhtasar bir meâline işaret edilecek.

Meselâ nasıl ki güneşin azamet-i nuru ve kibriyâ-yı ziyası, perdesiz ve ya-kınında bulunan başka zayıf nurlara hiçbir cihetle ihtiyaç bırakmadığı ve tesir vermediği gibi; öyle de kudret-i ilâhiyenin azamet ve kibriyâsı dahi, ayrı hiçbir kuvvete, hiçbir kudrete ihtiyaç bırakmadığı gibi; onlara hiçbiri îcadı, hiçbir ha-kikî tesiri vermez. Ve bilhassa kâinattaki bütün makâsıd-ı rabbâniyenin temer-küz ettiği yeri ve medarları olan zîhayat ve zîşuurları başkalara havalesi kabil değil. Hem hilkat-i insaniyenin ve hadsiz envâ-ı nimetin icâdındaki gayelerin tezahür ettiği yerleri, menşeleri olan zîhayatların cüz’iyatındaki ahvâl ve se-merâtı ve neticeleri başka ellere havalenin hiçbir cihet-i imkânı yoktur.

Meselâ bir zîhayatın cüz’î bir şifası veya bir rızkı veya bir hidayeti için Cenâb-ı Hak’tan başkasına hakikî minnettar olması ve başkasına perestiş-kârâne medih ve senâ etmesi, rubûbiyetin azametine dokunur ve ulûhiyetin kibriyâsına ilişir ve mâbudiyet-i mutlakanın haysiyetine dokundurur, celâlini müteessir eder.

Amma kemâlin sırr-ı vahdete işareti ise yine Risale-i Nur’da çok parlak burhanlarıyla beyan edilmiştir. Gayet muhtasar bir meâli şudur ki:

Semâvât ve arzın hilkati, bilbedâhe gayet kemâlde bir kudret-i mutlakayı ister. Belki her bir zîhayatın acâib cihâzâtı dahi, kemâl-i mutlakta bir kudreti iktiza eder. Ve aczden münezzeh ve kayıttan müberrâ bir kudret-i mutlakada-ki kemâl ise, elbette vahdeti istilzam eder. Yoksa kemâline nakîse.. ve ıtlakı-na kayıt koymak.. ve nihâyetsizliğine nihâyet vermek.. ve en kavî bir kudreti en zayıf bir acze sukut ettirmek.. ve nihâyetsiz bir kudrete, nihâyetsiz olduğu bir vakitte bir mütenâhî ile nihâyet vermek lâzım gelecek. Bu ise beş vecihle muhâl içinde muhâldir.

Amma ıtlak ve ihata ve nihâyetsizliğin vahdete şehâdetleri ise o dahi Sirâcü’n-Nur Risaleleri’nde tafsilen zikredilmiş. Bir muhtasar meâli şudur:

Madem kâinattaki ef’âlin her biri, kendi eserinin etrafa istilâkârâne yayıl-ması ile her bir fiilin ihatasını ve ıtlakını ve hadsiz bulunduğunu ve kayıtsızlığını

1 Bkz.: Bakara sûresi, 2/39, 161, 257; Âl-i İmran sûresi, 3/4, 10, 12, 56, 90, 91, 116; Nisâ sûresi, 4/56, 168; Mâide sûresi, 5/10, 36, 73; ...

İKİNCİ ŞUÂ / İKİNCİ MAKAM ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 15

gösterir. Ve madem iştirak ve şirk ise, o ihatayı inhisar altına ve o ıtlakı kayıt altına ve o hadsizliği had altına alıp ıtlakın hakikatini ve ihatanın mahiyetini bozuyor. Elbette mutlak ve muhit olan o ef’âlde iştirak muhâldir, imkânı yok-tur. Evet ıtlakın mahiyeti, iştirake zıttır. Çünkü ıtlakın manası, hatta mütenâ-hî ve maddî ve mahdut bir şeyde dahi olsa, yine istilâkârâne ve istiklâldârâ-ne etrafa, her yere yayılır, intişar eder. Meselâ hava ve ziya ve nur ve hararet, hatta su, ıtlaka mazhar olsalar, her tarafa yayılırlar. Madem ıtlak ciheti, cüz’î-de dahi olsa maddîleri, mahdutları böyle müstevlî yapıyor. Elbette küllî bir ıt-lak-ı hakikî, böyle hem nihâyetsiz, hem maddeden münezzeh, hem hudutsuz, hem kusurdan müberrâ olan sıfatlara öyle bir istilâ ve ihata verir ki, şirk ve iş-tirakin hiçbir cihet-i imkânı ve ihtimali olamaz.

Elhâsıl: Kâinatta görünen binlerle ef’âl-i umumiyenin ve cilveleri gö-rünen yüzer esmâ-yı ilâhiyenin her birinin hem hâkimiyeti, hem kibriyâ-sı, hem kemâli, hem ihatası, hem ıtlakı, hem nihâyetsizliği, vahdetin ve tevhidin gayet kuvvetli birer burhanıdırlar.

Hem nasıl ki bir fevkalâde kuvvet, faaliyete girmek için istilâ etmek ister, başka kuvvetleri dağıtır. Öyle de her bir fiil-i rubûbiyet ve her bir cilve-i esmâ-yı ulûhiyet, o derece fevkalâde kuvvetleri, eserlerinde görünüyor ki; eğer hik-met-i âmme ve adalet-i mutlaka olmasa idi ve onları durdurmasa idi, her biri umum mevcudâtı istilâ edecekti. Meselâ kavak ağacını umum zeminde hal-keden ve tedbirini gören bir kuvvet, hiç mümkün müdür ki; onun yanında ve efradı içinde yayılmış ve karışmış olan ceviz ve elma ve zerdali misillü ağaç-ların kavağa bitişik olan cüz’î fertlerini, o kavak nev’ini tamamen, birden zab-teden küllî kuvveti altına ve tedbiri içine almasın ve istilâ etmesin ve başka kuvvetlere kaptırsın. Evet, her bir nevi mahlûkatta, belki her bir fertte tasar-ruf eden öyle bir kuvvet ve kudret hissediliyor ki; bütün kâinatı istilâ ve bütün eşyayı zabt ve bütün mevcudâtı hükmü altına alabilir bir mahiyette görünü-yor. Elbette böyle bir kuvvet, iştiraki hiçbir cihette kabul edemez, şirke mey-dan vermez.

Hem nasıl ki bir meyvedar ağacın sahibinin o ağaçtan en ziyade ehem-miyet verdiği ve alâkadarlık gösterdiği cihet ve madde, o ağacın meyveleri ve dallarının uçlarındaki semereleri ve tohumluk için o meyvelerin kalblerinde –ve bizzat kalbleri– olan çekirdekleridir. Ve onun mâliki, aklı varsa o dallarda-ki meyveleri başkalara dâimî temlik edip, boşu boşuna mâlikiyetini bozmaz. Aynen öyle de şu kâinat denilen ağacın dalları olan unsurları.. ve o unsurla-rın uçlarında bulunan ve çiçekleri ve yaprakları hükmünde olan nebâtâtı ve

16 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ŞUÂLAR

hayvanatı.. ve o yaprakların ve çiçeklerin en yukarısındaki meyveler olan in-sanları.. ve o meyvelerin en mühim meyveleri ve semereleri ve netice-i hilkat-leri olan ubûdiyetlerini ve şükürlerini.. ve bilhassa o