revitalizacija bunara - eskovar tolic karlo

8/15/2019 Revitalizacija Bunara - Eskovar Tolic Karlo

1/51

SVEUČILIŠTE U ZAGREBU

GEOTEHNIČKI FAKULTET

KARLO LESKOVAR – TOLIĆ

REVITALIZACIJA ZDENCA B-3 NA CRPILIŠTU BARTOLOVEC

ZAVRŠNI RAD

VARAŽDIN, 2011.


2/51

SVEUČILIŠTE U ZAGREBU

GEOTEHNIČKI FAKULTET

ZAVRŠNI RAD

REVITALIZACIJA ZDENCA B-3 NA CRPILIŠTU BARTOLOVEC

KANDIDAT: MENTOR:

KARLO LESKOVAR – TOLIĆ PROF.DR.SC. BOŽIDAR BIONDIĆ

VARAŽDIN, 2011.


3/51

Sadržaj:

1. UVOD ....................................................................................................................... 4

2. STARENJE ZDENACA I METODE REVITALIZACIJE ...................................... 5

2.1 Glavni uzroci starenja zdenaca ......................................................................... 5

2.2 Revitalizacija zdenca ........................................................................................ 6

2.3 Uporaba polifosfata ........................................................................................... 8

3. PREGLED FORMIRANJA CRPILIŠTA BARTOLOVEC ................................... 10

4. STARENJE I REVITALIZACIJA ZDENCA B-3 ................................................. 12

4.1 Izrada zdenca B-3 .................................................................................................. 12

4.2 Prva revitalizacija zdenca B-3 ............................................................................... 18

4.3 Druga revitalizacija zdenca B-3 ............................................................................ 22

4.4 Rezultati revitalizacija zdenca B-3 ........................................................................ 25

5. ZAKLJUČAK ......................................................................................................... 30

6. LITERATURA ....................................................................................................... 31

7. PRILOZI ................................................................................................................. 32

SAŽETAK ...................................................................................................................... 51


4/51

1. UVOD

Cilj ovog završnog rada je prikazati tijek i rezultate radova na revitalizaciji zdenca B-3

na crpilištu Bartolovec.

Crpilište Bartolovec je najveće od triju izvorišta vodoopskrbnog sustava Varaždin.

Zdenac B-3 je prvi zdenac na varaždinskom područ ju koji kaptira samo drugi

vodonosnik.

Konstrukciju zdenca čine pune čelične cijevi, filtar mostićavog tipa i taložnik. Čelična

cijev služi za vertikalni transport vode na površinu i smještaj potopne crpke. Filtar služi

za ulazak vode u zdenac te ujedno sprečava ulazak pijeska i ostalih

čestica iz

vodonosnika.

Starenje zdenca definiramo kao pogoršanje hidrauličkih i/ili konstrukcijskih

karakteristika zdenca tijekom eksploatacije. Starenje se manifestira kao smanjenje

specifičnog kapaciteta zdenca, povećanje sniženja razine vode u zdencu, pjeskarenje

zdenca, pogoršanje stanja materijala (korozija) ili kolaps (urušavanje).

Revitalizacija zdenca podrazumijeva sve postupke kojima je cilj poboljšanje

hidrauličkih svojstava zdenca, čija su svojstva narušena starenjem.


5/51

2. STARENJE ZDENACA I METODE REVITALIZACIJE

Starenje zdenaca definira se kao pogoršanje konstrukcijskih i/ili hidrauličkih

karakteristika zdenca tijekom eksploatacije. Uključuje sve procese vezane za pogoršanjematerijala zbog pojave korozije te mehanička i kemijska začepljenja otvora filtra.

Gotovo u svim slučajevima starenje zdenca dovodi do pogoršanja hidrauličkih

karakteristika zdenca (Houben & Treskatis, 2007., Driscoll, 1986.).

2.1

Glavni uzroci starenja zdenaca

Kod zdenaca se tijekom eksploatacije može pojaviti pet glavnih problema (Driscoll,

1986.).

Prvi problem je smanjenje kapaciteta zdenca. Specifični kapacitet zdenca može se

smanjiti zbog stvaranja kemijskih inkrustacija ili biofilma na filtru i okolnom dijelu

vodonosnika. Na specifični kapacitet zdenca mogu utjecati i drugi faktori. Naj

češće su

to prirodni faktori ili oni koje uzrokuje ljudska djelatnost. Tako na primjer, porast

sniženja u zdencu može biti uzrokovan regionalnim padom razine podzemne vode u

vodonosniku zbog klimatskih uvjeta područ ja ili eksploatacijom drugih zdenaca u

blizini.

Drugi najčešći uzrok smanjenja kapaciteta zdenca je začepljenje vodonosnika oko

zdenca sitnim česticama. Naime, sitne čestice, najčešće prah i pijesak, pokrenute su

radom crpke i svojim kretanjem zatvaraju otvore filtra. Taj se proces naziva imehanička kolmacija.

Treći problem je pjeskarenje zdenca. Neki se zdenci uvijek pjeskare, a to je obično zbog

neadekvatnog projekta ili nedovoljnog postupka osvajanja. Drugi zdenci počinju

pjeskariti tek nakon nekoliko mjeseci ili čak godina. Korozija filtra ili punih cijevi može

prouzročiti veće brzine toka vode kroz ostale površine filtra. Zrnca pijeska nošena tim


6/51

većim brzinama mogu erodirati i povećati otvore na filtru te tako omogućiti ulaz u

zdenac i većim česticama.

Četvrti razlog je strukturni kolaps zacjevljenja ili filtra. Javlja se zbog vode s niskim

pH (kisele vode) koja sadrži veliku koncentraciju ukupno otopljenih tvari i ugljičnogdioksida, a oni uzrokuju elektrolitičku koroziju dijela zacijevljenja koje se nalazi ispod

razine vode.

Posljednji razlog koji, premda indirektno, utječe na starenje zdenca je stanje crpke.

Greške kod projektiranja i izvedbe zdenca vremenom mogu prouzročiti velike štete na

crpki. Rotor, kućište i vratilo crpke su osjetljivi na pjeskarenje te koroziju pogotovo u

kiselim vodama i drugo, mogu jako smanjiti efikasnost crpke.

Kemijska i biološka inkrustacija su glavni uzroci starenja zdenca. Njihov je uzrok loša

kvaliteta podzemne vode. Zato površinske karakteristike filtra mogu imati važnu ulogu

u tome. Ako je filtar izrađen od materijala s hrapavom površinom, inkrustacije znatno

brže nastaju. Brzina taloženja ovisi i o vrsti otopljenih minerala u podzemnoj vodi.

Inkrustacija često formira tvrdu, krtu, tvorevinu sličnu kamencu u cijevima, a ovisno o

ostalim uvjetima može biti i slična mulju ili želatini.

Glavni oblici inkrustacija su: inkrustacije nastale taloženjem magnezijevih karbonata i

sulfata, inkrustacije nastale taloženjem spojeva željeza i mangana, prvenstveno njihovih

hidroksida ili hidratiziranih oksida, inkrustacije nastale taloženjem biomase i biofilma

zbog djelovanja željeznih ili drugih vrsta bakterija (Driscoll, 1986., Houben &

Treskatis, 2007.).

2.2 Revitalizacija zdenca

Revitalizacija zdenca podrazumijeva postupke čiji je cilj poboljšanje hidrauličkih

karakteristika zdenca. Općenito obuhvaća tri koraka (Driscoll, 1986.):

1. odvajanje inkrustata i čestica s pune cijevi, filtra i taložnika,

2. uklanjanje odvojenih inkrustata i čestica iz zdenca,


7/51

3. nadgledanje postupka revitalizacije i mjerenje rezultata.

Nužnost revitalizacije ovisi o programu održavanja i njegovom provođenju. U nekim je

slučajevima potrebna rekonstrukcija, zamjena filtra ili dijela pune cijevi. Učinkoviti

programi počinju s obradom podataka o geološkim uvjetima, ispitivanjem kvalitete

vode, količinom crpljenja i posebno specifičnog kapaciteta zdenca. U tome mogu

pomoći i podaci s ostalih zdenaca na promatranom područ ju. Raspored pregleda i

održavanja treba se temeljiti na individualnim karakteristikama zdenca i crpke. Bitno je

voditi računa o zdencu i crpki jer oni propadaju do mjere kad je revitalizacija jako

teška, čak i nemoguća. Iskustvo pokazuje da revitalizaciji treba pristupiti najkasnije kad

se specifični kapacitet zdenca smanji za 25%. Daljnje odgađanje znatno povećava

troškove revitalizacije i smanjuje efikasnost postupka .

Hidrauličko stanje zdenca utvrđuje se provođenjem pokusnog crpljenja ili step testa, a

stanje konstrukcije zdenca snimanjem podvodnom kamerom. Kod toga je nužno imati

podatke o step testu provedenom nakon izrade zdenca na temelju čega se dobiva uvid u

početno stanje. Uspoređivanjem podataka dobiva se slika o trenutačnom stanju zdenca.

Tijekom eksploatacije, odnosno životnog vijeka zdenca treba provoditi monitoring, i to:

•

mjerenje razine vode u zdencu,• mjerenje količine crpljenja,

• provjera vrijednosti specifičnog kapaciteta,

• mjerenje sadržaja pijeska u vodi,

• kontrola učinkovitosti zdenca,

• kontrola stanja ostalih zdenaca na crpilištu,

• kontrola sniženja razine vode u promatranom zdencu uzrokovano djelovanjem

obližnjih zdenaca (Driscoll, 1986.).

Značajna promjena bilo kojeg od navedenih pokazatelja upućuje na to da je potrebno

detaljnije analizirati podatke kako bi se utvrdio uzrok promjena i eventualno poduzele

preventivne mjere ili pak pristupilo planiranju postupka revitalizacije. Tako npr.

smanjenje specifičnog kapaciteta može ukazati da je došlo do začepljenja otvora filtra.


8/51

2.3 Uporaba polifosfata

Dodavanje malih količina polifosfata, prije i tijekom osvajanja zdenca, pomoći će kod

uklanjanja čestica gline koje se prirodno pojavljuju u vodonosniku i unesene su u

bušotinu isplakom. Polifosfati raspršuju čestice gline te tako pomažu lakšem uklanjanju.

Polifosfati se miješaju s vodom kako bi se bolje raspršili po zasipu i zoni utjecaja

zdenca. Nakon unosa polifosfata zdenac se ostavlja u stanju mirovanja, obično preko

noći.

Za osvajanje ili revitalizaciju zdenaca upotrebljavaju se sljedeće vrste polifosfata

(Houben & Treskatis, 2007.):

• natrij hidrogen pirofosfat (SAPP)

• tetra natrij pirofosfat (TSPP, Na4P2O7 * 10H2O)

• tri natrij polifosfat (TSPP)

• natrij hexa meta fosfat („Grahamova sol“, SHMP, (NaPO3)n, n≈20).

Fosfati su savršena hrana za bakterije i alge pa je moguće sekundarno zagađenjebakterijama ili algama. Zbog toga se u mnogim slučajevima fosfatima dodaje

antibakterijsko sredstvo. Otpadna voda iz zdenca nakon ovakvih postupaka se ne bi

trebala ispuštati u rijeke i jezera. Ako je to ipak neizbježno, onda se mora prethodno

pročistiti kroz filtar od granuliranog željeznog hidroksida koji jako dobro veže fosfate.

U mnogo slučajeva veća učinkovitost kemijskih postupaka revitalizacije postiže se

primjenom više vrsta kemijskih sredstava. Jedna od najosnovnijih mješavina je aqua

regia. To je smjesa koncentrirane klorovodične i dušične kiseline. Velika moć

disocijacije doprinosi stvaranju agresivnih kloridnih radikala. Druga poznata mješavina

je Fentonov reagens. To je smjesa vodikovog peroksida i soli željeza (II) koja ima

veliku snagu oksidacije i također se pripisuje slobodnim radikalima.

Mješavina vodikovog peroksida (H2O2) i klorovodične ili sumporne kiseline prihvaćena

je u praksi revitalizacije zdenaca. Istovremeno dobro razgrađuje željezne i manganove

okside, karbonate, sulfide i biomasu.


9/51

Učinkovitost kiselina kao redukcijskih sredstva može se poboljšati dodavanjem

kompleksnih spojeva (liganda). Ligandi su organske molekule, na primjer oksalat,

EDTA, citrat, ili pikolinat. Oni sprečavaju ponovo taloženje otopljenog željeza i

mangana i pomažu ukloniti otopljene vrste s mineralne površine. Međutim, pri tom ne

treba zanemariti činjenicu da su potencijalna hrana za bakterije (Driscoll, 1986.). U

novije vrijeme su u nekim razvijenim zemljama kao npr. SAD-u neka od navedenih

kemijskih sredstava uklonjena s liste dopuštenih sredstava za primjenu kod

revitalizacije zdenaca.


10/51

3. PREGLED FORMIRANJA CRPILIŠTA BARTOLOVEC

Crpilište Bartolovec je najveće od triju izvorišta vodoopskrbnog sustava Varaždin.

Izgrađeno je 1971. god. s namjenom da oprskbljuje vodom područ je VaraždinskihToplica i neke dijelove područ ja koja gravitiraju Ludbregu. Nalazi se oko 7 km istočno

od grada Varaždina, oko 2,5 km južno od akumulacijskog jezera HE Čakovec te oko 1

km južno od naselja Bartolovec u blizini potoka Zbel (Slika 1).

Slika 1. Područ je crpilišta Bartolovec

Podzemna voda crpi se iz aluvijalnog vodonosnika izgrađenog od naslaga šljunka i

pijeska debljine oko 100 m. Unutar naslaga šljunka na dubini oko 50 m pojavljuje se

proslojak polupropusnih naslaga praha, gline i pijeska. Tim su proslojkom formirana

dva vodonosnika, gornji koji je otvorenog tipa i donji koji je poluzatvorenog tipa. Prva

dva zdenca na crpilištu Bartolovec B-1 i B-2 izvedena su 1971. god. i zahvaćaju vode

prvog vodonosnika. Oba su dubine po 32 m. Kapacitet im je procijenjen na oko 85 l/s

(Hydroexpert, 2002.). Problemi su se pojavili nakon formiranja akumulacije Varaždin


11/51

HE Čakovec kada je nastupio porast sadržaja nitrata u podzemnoj vodi iznad

maksimalne dopuštene količine. Maksimalni sadržaj nitrata dosegnut je 1982. i 1983.

godine. Zbog toga su tijekom 1988. godine u okviru „Studije strujanja podzemne vode

dijela dravske doline između Vinice-Zamlake-Varaždinbrega“ započeta istraživanja

drugog vodonosnika.

Slika 2. Lokacije zdenaca i piezometara na crpilištu Bartolovec

Tijekom 1988. godine izvedena je strukturno-piezometarska bušotina P1D dubine 105

m (Hydroexpert, 2002.). Utvrđeno je da se drugi vodonosnik pojavljuje ispod glinovitog

proslojka i proteže se na dubinskom intervalu od 57,5 do 101 m (Hydroexpert, 1994.).

Podinu vodonosnika čine glinovite naslage. Prvi pokusno-eksploatacijski zdenac (B-3)

u drugom vodonosniku izveden je 1991., a drugi (B-4) 1997. godine. Kasnije su

izvedena još 4 zdenca, i to: dva duboka (B-6 i B-8) koji kaptiraju drugi vodonosnik i

dva plitka (B-5 i B-7) koji kaptiraju samo prvi vodonosnik.


12/51

4. STARENJE I REVITALIZACIJA ZDENCA B-3

4.1 Izrada zdenca B-3

Zdenac B-3 je prvi zdenac na varaždinskom područ ju koji kaptira samo drugi

vodonosnik. Bušenje zdenca B-3 izvedeno je u jesen 1991. godine.

Prije početka radova trebalo je osigurati oko 120 l/s vode potrebne za reverzno bušenje.

U tu je svrhu napravljen cjevovod do potoka Zbel koji je udaljen 600 m od lokacije

crpilišta.

Bušenje se izvodilo garniturom Link-Belt i lavirkom tj. ugrađivanjem obložnih kolona

promjera 1200 mm. Planirana je ugradnja obložnih kolona do 20 m dubine, ali je

kasnije odlučeno da se obložene kolone ugrade do proslojka sitnozrnatog materijala –

pijeska koji se javlja na oko 44 m dubine, da bi se smanjio gubitak vode u prvom

vodonosniku (Ratkaj, 1992.).

Za reverznu metodu bušenja bila je potrebna rampa visine 40 cm i bazen volumena 120

m3. Dovod vode na lokaciju iz potoka Zbel obavljao se pomoću dvije crpke Agrostroj,

svake kapaciteta 60 l/s.

Nakon pripremnih radova koji su uključivali dopremu i montažu bušaće garniture

Salzgitter, kopanje uljevnog kanala i ugradnju ulivne kolone pristupilo se bušenju

reverznom metodom.

Nakon izbušena samo 3 m počelo je zarušavanje bušotine. Za 10 sati izbušeno je samo 6

m (26,0 – 32,0 m), a zbog opasnosti od zarušavanja bušenje je zaustavljeno te se

pristupilo zatrpavanju bušotine do obložne kolone ( od 32,0 do 26,0 m). Gubitak vode

kod bušenja iznosio je približno 60 l/s. Za vrijeme bušenja razina vode u prvom

vodonosniku se podigla s 1,4 m na oko 1 m dubine tako da tlak više nije bio dovoljan za

reverzno bušenje.

Problemi pri bušenju pojavili su se zbog toga što su pripremne radnje za bušenja zdenca

planirane na temelju podatka o razini podzemne vode od 3,6 m izmjerene na piezometru

P1D. Prije nastavka bušenja reverznom metodom poduzete su sljedeće radnje:


13/51

– demontaža bušaće garniture i premještanje s postojeće lokacije,

– doprema garniture Link-Belt sa lavirkom te nastavak s ugradnjom kolona Φ 1200 mm do maksimalne dubine (od 26,0 do 39,0 m)

–

napraviti rampu za bušenje minimalno 1,5 m, podići zidove bazena 2,0 m– tek tada dopremiti i montirati reverznu garnituru Salzgitter i pristupiti

bušenju.

Bušaća garnitura je najprije premještena 30 m kako bi se mogle ugraditi obložne kolone

u intervalu od 26,0 do 39,0 m. Nakon toga pristupilo se izradi rampe od lokalnog

materijala (šljunak, humus) oko zdenca dok su zidovi bazena i oko obložne i ulivne

kolone izgrađeni od gline iz ciglane Turčin kako bi se podigla razina vode u bazenu i

spriječio gubitak u zidovima rampe.

Pristupilo se postavljanju bušaće garniture Salzgitter na rampu koja je iznosila 1,8 m

iznad terena ili ukupno 2,6 m nadtlaka za reverzno bušenje te punjenje bazena vodom.

Interval od 39,0 m do 109,0 m izbušen je za 72 sata što je tri puta dulje nego što je

uobičajeno. Razlozi sporog napredovanja bili su sljedeći:

• krupan šljunak (samci, oblice) veličine i preko 200 mm,

•

lomljenje bušaćih šipki,

• česte zaglave zbog krupnog šljunka,

• lomljenje dlijeta,

• pročišćavanje bušotine.

Gubitak vode u prvom vodonosniku kretao se oko 20-30 l/s. Budući da je prvih 39,0 m

zacjevljivano obložnom kolonom, tek tada je nabušen drugi vodonosnik koji se nalazi

na dubini 58,0 do 103,0 m. Gubitak vode od vrha rampe se povećao na 50-60 l/s.

Za vrijeme bušenja uzeti su uzorci iz svakog metra zbog kontrole litološkog sastava

između piezometarske bušotine i budućeg zdenca.

Nije bilo značajnog odstupanja litološkog sastava pa se pristupilo ugradnji konstrukcije

zdenca. Svi podaci o dubinama kod bušenja računati su od vrha rampe. Nakon bušenja i

izvlačenja bušaćeg pribora pristupilo se ugradnji pripremljene bunarske konstrukcije


14/51

pomoću bušaće garniture Salzgitter. Bušenje i ugradnja konstrukcije zdenca izvedeno je

u periodu od 2. rujna do 7. listopada 1991. godine.

Konstrukcija je pripremljena u duljina 6-8 m te se počelo ugradnjom taložnika,

mostićavih filtara i pune cijevi. Spajanje se vršilo varenjem.

Konstrukcija zdenca B-3:

od 0,30 m do 63,50 m – puna čelična cijev Φ 600 mm

od 63,50 do 101,50 m – mostićavi filtar Φ 600 mm veličine otvora 1,5 – 2 mm

od 101,50 m do 104,50 m – taložnik – puna čelična cijev Φ 600 mm.

Nakon ugradnje bunarske konstrukcije, prstenasti prostor između stijenke bušotine i

bunarske konstrukcije zasipan je materijalom sljedećeg sastava (Ratkaj, 1992.):

od 109 m do 74 m – granulirani šljunak promjera 1 - 4 mm

od 74 m do 56 m – granulirani šljunak promjera 1-4 mm i 4-8 mm

od 56 m do 42 m – glineno-bentonitni tampon

od 42 m do 38 m – nabušeni materijal

Prema projektu predviđeno je čitav interval od 109,0 do 56,0 m zasipati šljunkom

granulacije 1-4 mm, ali nije bilo dovoljno raspoloživog šljunka pa je u dogovoru s

projektantom umiješan šljunak granulacije 4-8 mm. Utrošeno je 36 m3 šljunka

granulacije 1-4 mm i 10 m3 šljunka granulacije 4-8 mm. Za izolaciju prvog od drugog

vodonosnika ugrađeno je 10 m3

gline pomiješane s bentonitom.

Osvajanje zdenca B-3 započelo je čišćenjem taloga iz taložnika pomoću air-lifta.

Izmjerena je visina taloga od 9 m. Nakon toga se pristupilo sektorskom osvajanju air-

liftom tako dugo dok voda nije bila potpuno čista i bez pijeska. Prema programu

predviđeno je i dodatno čišćenje zdenaca „Rotos“ crpkom kapaciteta 100-140 l/.


15/51

Slika 3. Profil zdenca B-3 (Hydroexpert, 1994.)


16/51

Osvajanje „Rotos“ crpkom započelo je crpnom količinom od 50 l/s, a trajalo je dok se

voda nije potpuno izbistrila. Crpna količina je povećana najprije na 80 l/s pa kasnije na

110 l/s i crpljeno je do potpunog izbristrenja vode. Nakon 288 sati čišćenja s „Rotos“

crpkom voda je bila potpuno čista i nakon nekoliko uzastopnih uključivanja kod

crpljenja količinom od 110 l/s (Ratkaj, 1992.).

Nakon čišćenja i osvajanja izvedeno je pokusno crpljenje koje je počelo 5. 11. 1991.

godine u 9 sati. Dubina do vode u zdencu tada je iznosila 3,65 m. U tablici 1 su

prikazani podaci o razini podzemne vode u piezometrima.

Tablica 1. Razine podzemne vode nakon izrade zdenca B-3 1991. godine (Ratkaj,1992.)

Razina podzemne vode u zdencu i piezometrima nakon izrade zdenca B-3 (m)

B-3 P1D P2D P3D P4D

3,65 4,28 4,03 4,18 4,33

Pokusno crpljenje izvedeno je sljedećim crpnim količinama: 107 l/s, 61 l/s, 88 l/s, 81

l/s, 58 l/s, 69 l/s i 86 l/s (Prilog 1).

Tablica 2. Rezultati step testa nakon izrade zdenca B-3 1991. godine (Ratkaj, 1992.)

Razina vodeprije crpljenja

(m)

Razina vodetijekom

crpljenja (m)

Količinacrpljenja Q (l/s)

Sniženje s (m)Specifičnikapacitet q

(l/s/m)

3,65 9,56 58 5,91 9,8110,44 69 6,79 10,16

10,93 61 7,28 8,38

12,86 86 9,21 9,34

13,33 81 9,68 8,37

14,59 88 10,94 8,04

15,03 107 11,38 9,40


17/51

Slika 4. Kretanje količine crpljenja tijekom step testa nakon izrade zdenca B-3 1991.

Godine

Slika 5. Sniženja u zdencu i piezometrima tijekom step testa nakon izrade zdenca 1991.

godine


18/51

Slika 6. Odnos količine crpljenja i sniženja tijekom step testa zdenca B-3 nakon izrade

zdenca 1991. godine

4.2 Prva revitalizacija zdenca B-3

Tijekom eksploatacije primijećeno je opadanje razine vode u zdencu pa je količina

crpljenja smanjena u odnosu na početne vrijednosti. Nakon izrade zdenca crpljenje

količinom od Q = 83 l/s uzrokovalo je sniženje oko 10 m. Sniženje je za manju crpnu

količinu postalo je veće od početnog.

Zbog toga je napravljen step test da bi se utvrdilo stanje zdenca. Crpilo se s četiri

količine po pola sata (Prilog 2).

Rezultati step testa pokazali su da se specifični kapacitet zdenca višestruko smanjio u

odnosu na početno stanje zdenca nakon izrade (Tablica 2. i Tablica 3.) pa je donesena

odluka da se pristupi revitalizaciji zdenca B-3.


19/51

Tablica 3. Rezultati step testa zdenca B-3 prije revitalizacije 1999. godine

(FIL.B.IS,1999.)

Razina vode

prije crpljenja(m)

Razina vode

tijekomcrpljenja (m)

Količina

crpljenja Q (l/s) Sniženje s (m)

Specifični

kapacitet q(l/s/m)

3,00 10,91 28,00 7,91 3,54

12,85 33,00 9,85 3,35

14,40 38,00 11,40 3,33

17,99 48,00 14,99 3,20

Pripreme i radovi na revitalizaciji počeli su 23. srpnja 1999. godine. Postavljen je

odvodni cjevovod promjera 150 mm, dužine 100 m. Izvađena je dubinska elektrocrpka

koja je bila smještena na dubini od 35 m.

Za revitalizaciju korištene su različite metode. Za tu je prigodu izrađena četka koja se

kombinirala sa sektorskim ispirivačem duljine 1 m te je na taj način najprije očišćena

kompletna konstrukcija zdenca. Utvrđeno je da su taložnik i donji dio filtarske

konstrukcije zapunjeni talogom visine 8 m (FIL.B.IS, 1999.).

Nakon mehaničkog čišćenja pristupilo se kemijskoj obradi zdenca natrijevim

pirofosfatom te ponovnom mehaničkom čišćenju. Kemijskim postupkom su trebale biti

uklonjene glinovite čestice koje su zatvarale porni prostor zasipa. Natrijev pirofosfat se

koristi za razaranje molekule glinovito siltoznih čestica te omogućuje njihovo lakše

iznošenje iz zasipa i zone utjecaja zdenca. Predviđeno je trajanje radova 9 dana, ali su

radovi produženi da bi se postigli što bolji rezultati. Tijekom radova je praćena razina

podzemne vode na obližnjim piezometrima te je utvrđeno kontinuirano snižavanje

razine podzemne vode na crpilištu.

Nakon čišćenja je ponovo ugrađena dubinska crpka na istu dubinu na kojoj je bila

prethodno. Ponovo je obavljeno testiranje metodom step testa s tri promjenjive količine

u trajanju od po pola sata te test s konstantnom količinom crpljenja u trajanju od 18,5

sati (Prilog 3, Tablica 4).


20/51

Tablica 4. Rezultati step testa zdenca B-3 nakon revitalizacije 1999. godine

(FIL.B.IS,1999.)

Razina vode

prije crpljenja(m)

Razina vode

tijekomcrpljenja (m)

Količina

crpljenja Q (l/s) Sniženje s (m)

Specifični

kapacitet q(l/s/m)

3,32 5,90 39,00 2,58 15,12

8,90 57,70 5,58 10,34

13,82 72,00 10,50 6,86

Testiranje nakon provedene revitalizacije pokazalo se poboljšanje stanja zdenca B-3

(FIL.B.IS, 1999.):

− povećan je kapacitet zdenca za oko 45%,

− smanjeno je sniženje za približno istu količinu crpljenja do 4 puta (Slika 9.),

− povećan je specifični kapacitet zdenca gotovo za 75% (Tablica 3. i Tablica 4.).

Provedenom revitalizacijom zdenac je gotovo doveden u granice početnih parametara.

Postignuti su rezultati koji omogućuju crpnu količinu gotovo kao na početku

eksploatacije.

Za duži vijek zdenca preporuča se (FIL.B.IS, 1999.):

1. Osiguranje laminarnog toka vode upotrebom optimalnog kapaciteta i

sprečavanje čestih promjena količina crpljenja.

2. Preventivno kemijsko tretiranje zdenca u cilju sprečavanja razvoja

bakterija koje kolminiraju filtarsku konstrukciju (svakih 3-4 mjeseca)


21/51

Slika 7. Kretanje količine crpljenja tijekom step testa provedenog prije i nakon

revitalizacije 1999. Godine

Slika 8. Sniženja u zdencu prije i nakon revitalizacije 1999. godine


22/51

Slika 9. Odnos količine crpljenja i sniženja tijekom step testa provedenog prije i nakon

revitalizacije 1999. godine

4.3 Druga revitalizacija zdenca B-3

Nakon samo dvije godine od prve revitalzacije opet je primijećeno povećanje sniženja u

zdencu. Proveden je step test s tri crpne količine: 91 l/s, 80 l/s i 63 l/s (Prilog 5.).

Specifični kapacitet kretao se od 3,81 do 4,29 l/s/m. Niže vrijednosti odnose se na veće

crpne količine što je posljedica nelinearnih gubitaka zdenca. Stoga se pristupilo drugoj

revitalizaciji zdenca B-3 koja je započela su 2. svibnja 2001. godine. Izvoditelj je bio

Vodovod Osijek.

Nakon pokusnog crpljenja iz zdenca je izvađena crpka te je izvedeno snimanje zdenca

podvodnom kamerom. Po cijelom profilu zapažena je znatna količina bijelih nakupina

kakve su nađene na vijcima i spojnicama cijevi. Podsjećale su na neotopljeni pirofosfat.

Nisu zapažene deformacije ili oštećenja konstrukcije zdenca, pogotovo filtarskog dijela.

Na filtru su uočene naslage crvenkaste boje za koje je pretpostavljeno da se radi o

spojevima željeza.


23/51

Nakon vađenja kamere u zdenac je spušten air-lift kojim je najprije očišćen taložnik

zdenca. Zatim je ugrađena sektorska brtva za čišćenje filtra. U početku je voda bila

mutna i crvenkasta s malo pijeska, a kasnije je postajala sve manje mutna. Po završetku

rada sa sektorskom brtvom u zdenac je spušten jeting uređaj za utiskivanje radnog

fluida sastavljenog od Na hipoklorita i lužine (NaOCl i NaOH) umiješane u 10 m3 vode.

Klipovano je sektorskom brtvom. Nakon klipovanja fluid je ostavljen stajati u zdencu

24 sata. Čišćenje se obavilo sektorskom brtvom. U početku je voda bila mutna, crvene i

smeđe boje te je sadržavala malu količinu pijeska. Na kraju osvajanja voda je bila

potpuno bistra.

U zdenac je ponovo ugrađen jeting, pripremljen je radni fluid od natrijeva pirofosfata

umiješanog u 10 m3

vode. Nakon utiskivanja klipovano sektorskom brtvom 3 sata temirovanja fluida 24 sata, zdenac je očišćen sektorskom brtvom. Voda je u početku bila

jako mutna s malo pijeska. Na kraju je bila bistra.

Ponovo je ugrađen air-lift da bi se uklonio eventualni talog.

Nakon vađenja air-lifta zdenac je ponovo snimljen kamerom. Uočeno je da su nakupine

željeznog hidroksida uklonjene, ali je u džepićima mostića ostalo bijelih nakupina koje

zatvaraju mostiće, a mogu se pripisati neotopljenom pirofosfatu uočenom prije

revitalizacije.

Nakon revitalizacije provedeno je pokusno crpljenje s dvije količine: 67 l/s i 58 l/s

(Prilog 6). Testiranje nakon revitalizacije pokazalo je ujednačene otpore, odnosno

specifično sniženje od oko 0,2 m/l/s, a specifični kapacitet oko 5 l/s/m. Ti rezultati nisu

bili u skladu s mjerenjima tijekom revitalizacije kada je crpljeno je s količinama od 65

do 128 l/s, a nakon 10 minuta specifični kapacitet se kretao od 11,4 do 6,2 l/s/m

(specifično sniženje od 0,09 do 0,16 m/l/s) i naglo je opadao s povećanjem crpnekoličine.

Načinjeno je novo testiranje sa stalnom crpnom količinom od 59 l/s koja je ocijenjena

kao preporučljiva eksploatacijska količina crpljenja. Testiranje je trajalo 16 sati, a

provedeno je 17. svibnja 2001. god. (Prilog 7).

Očito je poboljšanje stanja zdenca nakon provedene revitalizacije (Slika 11.). Ostaje

problem povećanja specifi

čnih gubitaka pri višim crpnim koli

činama. To se objašnjava


24/51

nelinearnim otporima koji su posljedica zatvaranja nekih otvora na filtru inkrustacijama

koje su zapažene pri snimanju kamerom prije i poslije revitalizacije. Te su inkrustacije

vjerojatno nastale prilikom prve revitalizacije, vjerojatno zbog neodgovarajuće primjene

pirofosfata (nije bio otopljen u toploj vodi).

Slika 10. Kretanje količine crpljenja tijekom step testa prije i nakon revitalizacije 2001.

godine

Slika 11. Sniženja u zdencu prije i nakon revitalizacije 2001. godine


25/51

Slika 12. Odnos količine crpljenja i sniženja tijekom step testa prije i nakon provedene

druge revitalizacije 2001. godine

Treba napomenuti da je provedenim opažanjima registriran značajan pad početne

piezometarske razine drugog vodonosnika u odnosu na stanje pri izradi prve duboke

strukturno-piezometarske bušotine. Prije pokusnog crpljenja razina je bila na 3,84 m.

Pri opažanjima 2001. god. voda je bila na dubini 7,1 m. Ovo se sniženje pripisuje

specifičnim uvjetima napajanja drugog vodonosnika, a ne stanju zdenca. O tom sniženju

treba voditi računa kod planiranja novih zdenaca koji bi zahvaćali drugi vodonosnik.

4.4 Rezultati revitalizacija zdenca B-3

Provedenim revitalizacijama (prvom 1999. godine i drugom 2001. godine) stanje

zdenca B-3 je poboljšano. Prema mišljenju stručnjaka i literaturi postignuti su vrlo dobri

rezultati u odnosu na početno stanje.

Prvom je revitalizacijom znatno poboljšano stanje zdenca. Provedeno je mehaničko

čišćenje sektorskim ispirivačem i četkom te je kasnije zdenac tretiran natrijevim


26/51

pirofosfatom. Kod kemijskog tretmana učinjena je pogreška, natrijev pirofosfat se treba

otapati u toploj vodi no iz nepoznatog razloga nije tako napravljeno. Posljedica toga je

ta da se dio pirofosfata koji nije bio otopljen nataložio u mostiće na filtru zdenca (Slika

13.). To je bio uzrok znatno povećanim sniženjima kod većih crpnih količina. Izvođač

je naveo da su postignuti vrlo dobri rezultati te da je specifična izdašnost porasla na oko

7 l/s/m što je nešto manje od vrijednosti nakon izrade (Hydroexpert, 2001.).

Slika 13. Naslage neotopljenog natrijevog pirofosfata iz zdenca B-3

Međutim nakon kratkog vremena su se rezultati izgubili, što je bila posljedica

neotopljenih pirofosfata nataloženih u mostićima. U slijedećim mjesecima došlo je do

pada razine vode u zdencu od oko 5,5 m. Zbog toga je provedena druga revitalizacija.

Revitalizacija je provedena prema prethodno opisanom postupku. Testiranjem zdenca

nakon provedene revitalizacije postignuti su povoljni rezultati. Učinkovitost

revitalizacije prikazana je u tablici 5 odnosom specifičnih sniženja i specifičnih

kapaciteta za vrijeme crpljenja od 120 minuta. S pretpostavkom da je učinkovitost

nakon izrade zdenca bila 100%, smanjena je na 47% prije revitalizacije. Revitalizacijom

je vraćena na 87% početne vrijednosti.


27/51

Može se zaključiti da je revitalizacija uspješno provedena jer je prema literaturi i

iskustvima stručnjaka povećanje specifične kapaciteta zdenca starog desetak godina na

87% početne vrijednosti vrlo dobar rezultat revitalizacije. Ostao je problem nelinearnih

gubitaka koji su posljedica neotopljenih pirofosfata, ali pošto se nije za njih znalo prije

revitalizacije nije pripremljena otopina za njihovo uklanjanje.

Tablica 5. Učinkovitost zdenca B-3 nakon izrade i provedenih revitalizacije

(Hydroexpert, 2001.)

TestiranjeSpecifični kapacitet

Q/s (l/s/m)Specifično sniženje

s/Q (m/l/s)Učinkovitost

Studeni 1991. 9,3 0,107 100%

02.05.2001. 4,4 0,23 47%

11.05.2001. 5,1 0,20 55%

17.05.2001. 8,1 0,12 87%

Na Q – s dijagramu (Slika 14.) vidimo da su revitalizacijama poboljšane hidrauličke

karakteristike zdenca. Poboljšanje nakon prve revitalizacije nije bilo dugog vijeka pa je

zbog toga izvedena druga. Drugom revitalizacijom je zdenac doveden gotovo do razine

učinkovitosti nakon izrade (Tablica 5.). Iz rezultata vidimo da je druga revitalizacija

provedena uspješno, ali su mogli biti postignuti i bolji rezultati da se ranije znalo za

naslage neotopljenih pirofosfata u zdencu.

Slika 14. Odnos količina crpljenja tijekom step testova nakon izrade te prije i poslije

prve i druge revitalizacije


28/51

Slika 15. Snimka zdenca B-3 podvodnom kamerom

Gledajući povijest zdenca B-3 postignuti su jako dobri rezultati s obzirom da je to bio

prvi duboki zdenac na varaždinskom područ ju. Izvedba zdenca B-3 bila je uvjetovana

postojećom infrastrukturom pa je izveden između već postojećih plitkih zdenaca B-1 i

B-2. Treba napomenuti da su kod izvedbe zdenca B-3 napravljene neke pogreške te da

je bilo problema kod njegove izvedbe. Kod početka bušenja javio se problem gubitka

vode za isplaku zbog višeg tlaka od predviđenog u vodonosniku. To je riješeno

dizanjem garniture za bušenje na višu razinu povećanjem visine rampe na kojoj je bila

smještena. Kasnijim razmatranjima utvrđeno je da je korišteni zasip presitne granulacije

u odnosu na granulometrijski sastav vodonosnika. Istraživanjima vodonosnika nakon

izvedbe drugog dubokog zdenca B-4, utvrđeno je da zdenac B-3 ima znatno


29/51

nepovoljnije hidrogeološke uvjete u odnosu na zdenac B-4. Nakon interpretacije

podataka pokusnog crpljenja zdenca B-4 primijećeno je da su vrijednosti hidrauličkih

karakteristika znatno više nego za zdenac B-3. Uzrok tome je povećan sadržaj sitnih

čestica u neposrednoj blizini zdenca B-3 (Hydroexpert, 2004.).


30/51

5. ZAKLJUČAK

Zdenac B-3 je prvi duboki zdenac koji kaptira samo drugi vodonosnik na varaždinskom

područ ju. Zbog nedovoljnih saznanja o hidrauličkim uvjetima drugog vodonosnika bilo

je početnih poteškoća kod izrade. Zdenac je uspješno pušten u rad 1991. god., ali zbog

manjka vremena nisu izvršena sva potrebna testiranja. Posljedica toga bilo je crpljenje

prevelikom količinom vode te je ubrzo došlo do sniženja razine vode u zdencu. Nakon

izvršenog step testa zaključeno je da je potrebno izvršiti revitalizaciju.

Prva revitalizacija zdenca B-3 izvršena je 1999. god. Primijenjene su mehaničke i

kemijske metode. Najprije je cijela konstrukcija očišćena sektorskim ispirivačem i

četkom. Nakon toga je primjenom natrijeva pirofosfata trebalo ukloniti glinovite čestice

iz pornog prostora zasipa. Revitalizacije je bila uspješna te je zdenac vraćen gotovo u

prvobitno stanje.

Nakon samo dvije godine eksploatacije zamijećeno je ponovno povećanje sniženja

razine vode u zdencu. Na temelju rezultata step testa zaključeno je da je rezultat prve

revitalizacije nestao te je potrebna ponovna revitalizacije zdenca. Druga revitalizacija

započela je u svibnju 2001. god. Podvodnom kamerom je snimljena cijela konstrukcija iutvrđene su bijele naslage na spojnicama i filtru. Kasnije je utvrđeno da su to bili ostaci

neotopljenog natrijevog pirofosfata. Naime kod prve revitalizacije napravljena je

pogreška, natrijev pirofosfat nije bio otopljen u toploj vodi, nego u hladnoj. To je

rezultiralo nepotpunim otapanjem te se neotopljeni dio natrijeva pirofosfata nataložio u

mostiće filtra. Posljedica su bile povećane brzine toka vode i smanjen specifični

kapacitet zdenca. Pošto se za nakupine pirofosfata saznalo tek naknadno, nije

pripremljena otopina za njihovo uklanjanje. Ipak je revitalizacijom učinkovitost zdenca

B-3 vraćena na 87% početne vrijednosti.

Možemo zaključiti da je druga revitalizacija puno uspješnije i kvalitetnije provedena od

prve. Posljedica je rad zdenca s većim količinama crpljenja uz manja sniženja.


31/51

6. LITERATURA

Driscoll, F. G.(1986.): Groundwater and Wells. Johnson Screens, St. Paul, Minnesota.

FIL.B.IS (1999.): Izvješće o revitalizaciji zdenca BB-3 Bartolovec. Zagreb.

Houben, G. & Treskatis, C. (2007.): Water Well Rehabilitation and Reconstruction,

McGraw-Hill, New York.

Hydroexpert (1994): Crpilište Bartolovec - uključenje zdenca B-3 u pokusni pogon.

Zagreb.

Hydroexpert (2001.): Hidrogeološka studija razvitka crpilišta Bartolovec. Zagreb.

Hydroexpert (2002.): Projekt izvedbe dvaju novih zdenaca na crpilištu Bartolovec

dubokoga BZ-5 i plitkoga ZP-3. Zagreb.Ratkaj, I.(1992.): Bušenje bunara na crpilištu Bartolovec. Diplomski rad, Geotehnički

fakultet Varaždin.

Zelenika, M.(1995.): Tehnologija izrade bušotina. Sveučilište u Zagrebu, Geotehnički

fakultet Varaždin.


32/51

7. PRILOZI


33/51

Prilog 1

Pokusno crpljenje zdenca B-3 nakon izrade 1991. god.

D a t u m Sat i

minuta

Vrijeme

protekloodpočetkacrpljenjat (min)

Zdenac B-3 Piezometri

KoličinacrpljenjaQ (l/s)

Dubinado

vode(m)

Sniženje(m)

P1D P2DDubina

dovode(m)

Sniženje(m)

Dubinado

vode(m)

Sniženje(m)

5.11.1991 9:00 0 0 3,65 0,00 4,28 0,00 4,03 0,00

1 107 12,18 8,53

2 107 13,42 9,77

3 107 13,85 10,20

4 107 14,03 10,38

5 107 14,15 10,50 5,60 1,32

6 107 14,23 10,58

7 107 14,30 10,65

8 107 14,35 10,70

10 107 14,42 10,77 5,87 1,59

12 107 14,50 10,85

14 107 14,55 10,90

16 107 14,60 10,95 5,96 1,68 4,95 0,92

20 107 14,66 11,01 6,01 1,73 5,00 0,97

25 107 14,73 11,08 6,07 1,79 5,02 0,99

30 107 14,79 11,14 6,12 1,84 5,06 1,03

35 107 14,85 11,20 6,16 1,88 5,08 1,05

40 107 14,88 11,23 6,18 1,90 5,10 1,07

50 107 14,98 11,33 6,17 1,89 5,14 1,11

10:00 60 107 15,03 11,38 6,17 1,89 5,16 1,13

70 107 15,07 11,42 6,20 1,92 5,19 1,16

80 107 15,12 11,47 6,22 1,94 5,20 1,17

100 107 15,19 11,54 6,27 1,99 5,25 1,22

11:00 120 107 15,25 11,60 6,29 2,01 5,28 1,25

140 107 15,30 11,65 6,32 2,04 5,30 1,27

160 107 15,37 11,72 6,34 2,06 5,33 1,30

200 107 15,43 11,78 6,38 2,10 5,36 1,33

240 107 15,50 11,85 6,41 2,13 5,40 1,37

280 107 15,55 11,90 6,43 2,15 5,43 1,40

320 107 15,60 11,95 6,46 2,18 5,44 1,41

15:00 360 107 15,65 12,00 6,48 2,20 5,47 1,44

16:00 420 107 15,70 12,05 6,50 2,22 5,50 1,47

17:00 480 107 15,78 12,13 6,53 2,25 5,53 1,50

18:00 540 107 15,83 12,18 6,56 2,28 5,56 1,53

19:00 600 107 15,86 12,21 6,57 2,29 5,57 1,54

21:00 720 107 15,95 12,30 6,61 2,33 5,61 1,58

23:00 840 107 16,00 12,35 6,64 2,36 5,64 1,61


34/51


D

a t u m

Sat iminuta

Vrijemeproteklo

odpočetkacrpljenjat (min)


Količina

crpljenjaQ (l/s)

Dubinado

vode(m)

Sniženje

(m)

P1D P2DDubina

dovode(m)

Sniženje(m)

Dubina

dovode(m)

Sniženje(m)

6.11.1991 1:00 960 107 16,05 12,40 6,67 2,39 5,67 1,64

3:00 1080 107 16,15 12,50 6,68 2,40 5,68 1,65

6:00 1260 107 16,22 12,57 6,72 2,44 5,72 1,69

9:00 1440 104 16,29 12,64 6,75 2,47 5,75 1,72

12:00 1620 104 16,36 12,71 6,79 2,51 5,79 1,76

15:00 1800 104 16,40 12,75 6,81 2,53 5,81 1,78

18:00 1980 104 16,43 12,78 6,82 2,54 5,82 1,79

21:00 2160 104 16,48 12,83 6,84 2,56 5,85 1,82

2161 63 12,00 8,35

2162 63 11,20 7,55

2163 63 10,91 7,26

2164 63 10,81 7,16

2165 62 10,66 7,01 6,18 1,90

2166 62 10,63 6,98

2167 62 10,59 6,94

2168 62 10,41 6,76

2170 57 10,21 6,56 6,07 1,79

2172 57 10,22 6,57

2174 57 10,18 6,53 6,05 1,77

2176 57 10,17 6,52

2180 57 10,02 6,37 6,01 1,73 5,42 1,39

2185 65 11,11 7,46 6,12 1,84

2190 65 11,08 7,43 6,11 1,83

2195 65 11,08 7,43 6,11 1,83 5,41 1,38

2200 65 11,07 7,42 6,10 1,82

2210 65 11,00 7,35 6,08 1,80

2220 65 10,95 7,30 6,07 1,79 5,41 1,38

22:00 2221 89 13,60 9,95

2222 87 14,15 10,50

2223 87 14,33 10,68

2224 87 14,36 10,71

2225 87 14,38 10,73 6,47 2,19

2226 87 14,43 10,78

2227 87 14,47 10,82

2228 87 14,48 10,83

2230 87 14,49 10,84 6,50 2,22

2232 87 14,50 10,85

2234 87 14,54 10,89 6,52 2,24

2236 87 14,53 10,88


35/51


D

a t u m

Sat iminuta

Vrijemeproteklo



Količina

crpljenjaQ (l/s)

Dubinado

vode(m)

Sniženje

(m)

P1D P2DDubina

dovode(m)

Sniženje(m)

Dubina

dovode(m)

Sniženje(m)

2240 87 14,57 10,92 6,53 2,25 5,64 1,61

2245 87 14,62 10,97 6,54 2,26

2250 87 14,58 10,93 6,55 2,27

2255 87 14,59 10,94 6,55 2,27

22:40 2260 87 14,61 10,96 6,56 2,28 5,66 1,63

2270 88 14,59 10,94 6,56 2,28

2280 88 14,59 10,94 6,56 2,28 5,66 1,63

2290 88 14,60 10,95 6,56 2,28

2300 88 14,63 10,98 6,56 2,28 5,67 1,64

2320 88 14,64 10,99 6,56 2,28

0:00 2340 88 14,63 10,98 6,56 2,28 5,68 1,65

2360 88 14,64 10,99 6,56 2,28 5,68 1,65

2380 88 14,65 11,00 6,56 2,28

7.11.1991 2400 88 14,65 11,00 6,56 2,28 5,68 1,65

2401 82 14,20 10,55

2402 82 13,90 10,25

2403 82 13,52 9,87

2404 82 13,47 9,82

2405 82 13,49 9,84 6,44 2,16

2406 82 13,42 9,77

2407 82 13,42 9,77

2408 82 13,43 9,78

2410 82 13,40 9,75 6,43 2,15

2412 82 13,39 9,74

2414 82 13,40 9,75 6,42 2,14

2416 80 13,38 9,73 6,41 2,13

2420 80 13,35 9,70 6,41 2,13 5,59 1,56

2425 80 13,36 9,71 6,40 2,12

2430 80 13,34 9,69 6,40 2,12

2435 80 13,34 9,69 6,40 2,12

2440 80 13,31 9,66 6,39 2,11 5,59 1,56

2450 80 13,33 9,68 6,39 2,11

2:00 2460 80 13,33 9,68 6,38 2,10 5,59 1,56

2470 80 13,32 9,67 6,38 2,10

2480 80 13,31 9,66 6,38 2,10 5,59 1,56

2500 80 13,32 9,67 6,38 2,10 5,59 1,56

3:00 2520 80 13,34 9,69 6,38 2,10 5,59 1,56

2540 80 13,38 9,73 6,38 2,10 5,59 1,56

2560 80 13,37 9,72 6,38 2,10 5,59 1,56


36/51


D

a t u m

Sat iminuta

Vrijemeproteklo



Količina

crpljenjaQ (l/s)

Dubinado

vode(m)

Sniženje

(m)

P1D P2DDubina

dovode(m)

Sniženje(m)

Dubina

dovode(m)

Sniženje(m)

4:00 2580 80 13,38 9,73 6,38 2,10 5,59 1,56

2585 58 11,28 7,63

2586 58 10,80 7,15

2587 58 10,57 6,92

2588 58 10,46 6,81

2589 58 10,43 6,78 6,38 2,10

2590 58 10,37 6,72

2591 58 10,34 6,69

2592 58 10,27 6,62

2594 58 10,22 6,57 6,38 2,10

2596 58 10,19 6,54

2598 58 10,17 6,52

2600 58 10,14 6,49

2604 58 10,09 6,44 6,38 2,10 5,32 1,29

2609 58 10,03 6,38

2614 58 10,02 6,37 6,38 2,10

2619 58 10,00 6,35

2624 58 9,80 6,15 6,38 2,10 5,32 1,29

2634 58 9,55 5,90 6,38 2,10

2644 58 9,56 5,91 6,38 2,10 5,30 1,27

2645 69 10,55 6,90

2646 69 10,50 6,85

2647 69 10,34 6,69

2648 69 10,20 6,55

2649 69 10,18 6,53 6,38 2,10

2650 69 10,05 6,40

2651 69 10,04 6,39

2652 69 10,03 6,38

2654 69 10,03 6,38 6,38 2,10

2658 69 10,05 6,40

2660 69 10,10 6,45

2664 69 10,17 6,52 6,38 2,10 5,34 1,31

2669 69 10,27 6,62

2674 69 10,31 6,66 6,38 2,10

2679 69 10,37 6,72

2684 69 10,43 6,78 6,4 2,12 5,35 1,32

2694 69 10,45 6,80

7.11.1991 6:05 2704 86 10,44 6,79 6,4 2,12 5,36 1,33

2705 86 11,01 7,36


37/51


D

a t u m

Sat iminuta

Vrijemeproteklo



Količina

crpljenjaQ (l/s)

Dubinado

vode(m)

Sniženje

(m)

P1D P2DDubina

dovode(m)

Sniženje(m)

Dubina

dovode(m)

Sniženje(m)

2706 86 11,51 7,86

2707 86 12,06 8,41

2708 86 12,23 8,58

2709 86 12,27 8,62 6,3 2,02 5,36 1,33

2710 86 12,28 8,63

2711 86 12,32 8,67

2712 86 12,37 8,72

2714 86 12,43 8,78 6,33 2,05

2716 86 12,47 8,82

2718 86 12,49 8,84

2720 86 12,55 8,90 6,35 2,07 5,53 1,50

2724 86 12,57 8,92

2729 86 12,61 8,96 6,37 2,09

2734 86 12,65 9,00 6,38 2,10

2739 86 12,69 9,04 6,38 2,10

2744 86 12,74 9,09 6,38 2,10 5,55 1,52

2754 86 12,80 9,15 6,39 2,11

2764 86 12,86 9,21 6,4 2,12 5,57 1,54

2774 86 12,87 9,22 6,41 2,13

2784 86 12,88 9,23 6,42 2,14 5,59 1,56

2804 86 12,94 9,29 6,44 2,16 5,59 1,56

8:05 2824 86 13,01 9,36 6,45 2,17 5,59 1,56

1 0 4,10 0,45 5,31 1,03

2 0 3,95 0,30 5,27 0,99

3 0 4,54 0,89 5,23 0,95

4 0 4,56 0,91 5,21 0,93

5 0 4,58 0,93 5,19 0,91

6 0 4,54 0,89 5,18 0,90

7 0 4,53 0,88 5,17 0,898 0 4,50 0,85 5,16 0,88

10 0 4,49 0,84 5,12 0,84

12 0 4,47 0,82 5,1 0,82

14 0 4,45 0,80 5,09 0,81

16 0 4,43 0,78 5,04 0,76

20 0 4,39 0,74 5,02 0,74 4,83 0,80

25 0 4,36 0,71 5,01 0,73

30 0 4,33 0,68 4,99 0,71

35 0 4,31 0,66 4,97 0,69

40 0 4,30 0,65 4,95 0,67

50 0 4,27 0,62 4,92 0,64


38/51


D

a t u m

Sat i

minuta

Vrijemeproteklo

od

početkacrpljenja

t (min)


Količina

crpljenjaQ (l/s)

Dubinado

vode(m)

Sniženje

(m)

P1D P2D

Dubina

dovode(m)

Sniženje(m)

Dubina

dovode(m)

Sniženje(m)

60 0 4,24 0,59 4,9 0,62 4,67 0,64

70 0 4,23 0,58 4,88 0,60

80 0 4,21 0,56 4,86 0,58 4,63 0,60

100 0 4,18 0,53 4,83 0,55 4,60 0,57

120 0 4,15 0,50 4,81 0,53 4,57 0,54


39/51

Prilog 2

OPAŽANJE POKUSNOG CRPLJENJA

D a t u m

Sat iminuta

Vrijemeproteklo


Zdenac B-3


Dubinado vode

(m)Sniženje(m)

22.7.1999 13:00 0 43,60 16,73 13,731 20,1023 24,00 10,52 7,524 9,48 6,486 9,27 6,278 9,54 6,54

10 9,53 6,53

15 9,45 6,4520 9,4 6,41 28,00 10,02 7,022 10,47 7,473 10,71 7,714 10,83 7,836 27,50 10,89 7,898 10,94 7,94

10 10,98 7,9815 10,95 7,9520 10,94 7,94

25 10,93 7,9330 27,90 10,91 7,911 11,98 8,982 12,34 9,343 33,00 12,60 9,64 12,71 9,716 12,78 9,788 12,82 9,82

10 12,84 9,8415 32,80 12,90 9,920 12,82 9,82

25 12,85 9,8530 12,85 9,851 13,47 10,472 14,01 11,013 38,00 14,31 11,314 14,48 11,486 14,53 11,538 14,50 11,5

10 14,43 11,4315 14,43 11,4320 37,50 14,45 11,45

25 14,47 11,47


40/51

OPAŽANJE POKUSNOG CRPLJENJA

D a t u m

Sat iminuta

Vrijemeproteklo

odpočetka

crpljenjat (min)

Zdenac B-3

Količinacrpljenja

Q (l/s)

Dubinado vode

(m)

Sniženje

(m)

14:50 30 37,50 14,40 11,431 48,00 16,20 13,2032 48,00 16,93 13,9333 48,00 17,47 14,4734 48,00 17,46 14,4636 48,00 17,58 14,5838 48,00 17,62 14,6240 48,00 17,62 14,62

45 48,00 17,63 14,6315:10 50 46,00 17,64 14,6455 46,00 17,58 14,58

15:30 60 45,70 17,66 14,6670 45,70 17,78 14,7880 45,70 17,94 14,94

16:00 90 46,00 17,88 14,88110 46,00 17,98 14,98130 46,00 17,95 14,95

17:00 150 47,90 17,97 14,9718:00 210 47,90 17,99 14,99


41/51

Prilog 3

Step test zdenca B-3 nakon provedene revitalizacije

D a t u m

Sat iminuta

Vrijemeproteklood

početkacrpljenja t

(min)

Zdenac B-3 Piezometar


Dubinado vode

(m)

Sniženje(m)

P1D

Dubinado vode

(m)

Sniženje(m)

2.8.1999 10:00 0 39,00 3,32 0,00 4,75 0,00

1 39,00 5,72 2,40

2 39,00 5,82 2,50

3 39,00 5,86 2,54

4 39,00 5,88 2,56

6 39,00 5,86 2,54

8 39,00 5,89 2,57

10 39,00 5,86 2,54

15 39,00 5,88 2,56

20 38,90 5,88 2,56

25 39,00 5,90 2,58

10:30 30 39,00 5,90 2,58

31 57,70 7,09 3,77

32 57,70 7,83 4,51

33 57,70 8,17 4,85

34 57,70 8,37 5,05

36 57,70 8,53 5,21

38 57,70 8,65 5,33

40 57,70 8,68 5,36

45 57,70 8,79 5,47

50 57,70 8,83 5,51

55 57,70 8,87 5,55

11:00 60 57,70 8,90 5,58

61 72,00 11,84 8,52

62 75,60 12,40 9,08

63 72,00 12,83 9,51

64 72,00 13,01 9,69

66 72,70 13,45 10,13

68 72,00 13,60 10,28

70 72,00 13,68 10,36

75 70,20 13,75 10,43

80 72,00 13,86 10,54

85 69,50 13,84 10,52

11:30 90 71,90 13,82 10,50


42/51

Prilog 4

Pokusno crpljenje zdenca B-3 nakon provedene revitalizacije

D a t u m

Sat iminuta

Vrijeme

protekloodpočetka

crpljenja t(min)



Dubinado vode

(m)

Sniženje(m)

P1DDubinado vode

(m)

Sniženje(m)

2.8.1999 0 70,40

1 70,40

2 70,40

3 75,60

4 75,60

6 75,60

8 75,6010 72,70 13,68 10,36

15 72,70 13,75 10,43

20 72,70 13,86 10,54

25 69,50 13,84 10,52

30 69,50 13,82 10,50

40 70,20 13,75 10,43

50 70,20 13,81 10,49

60 70,20 13,85 10,53

80 70,20 13,77 10,45

100 70,20 13,92 10,60120 70,20 13,54 10,22

150 70,20 13,68 10,36

180 70,20 13,03 9,71

210 70,60 13,68 10,36 5,59 0,79

240 69,80 14,04 10,72 5,59 0,79

300 69,40 14,14 10,82

360 69,60 13,91 10,59 5,57 0,77

420 69,20 13,31 9,99 5,55 0,75

421 69,20 10,38 7,06 0,75

422 69,20 10,24 6,92423 47,00 10,23 6,91

424 47,80 10,21 6,89

426 47,80 10,20 6,88

428 51,00 10,13 6,81

430 51,30 10,64 7,32 5,53 0,73

435 51,30 10,74 7,42

440 47,90 10,43 7,11

445 47,90 10,27 6,95 5,57 0,77

450 47,60 10,28 6,96 5,55 0,75

460 47,60 10,28 6,96


43/51


D

a t u m

Sat iminuta

Vrijemeproteklo

odpočetka

crpljenja t(min)


Količina

crpljenjaQ (l/s)

Dubina

do vode(m)

Sniženje

(m)

P1D

Dubina

do vode(m)

Sniženje(m)

470 47,50 10,33 7,01

480 47,50 10,36 7,04

510 47,50 10,49 7,17

540 47,50 10,45 7,13 5,61 0,81

600 47,50 10,52 7,20 5,65 0,85

660 47,30 10,40 7,08720 42,30 10,18 6,86780 41,90 10,19 6,87

3.8.1999 900 41,30 9,18 5,861200 41,00 8,80 5,48


44/51

Prilog 5

Pokusno crpljenje zdenca B-3 prije provedene revitalizacije

D a t u m

Sat iminuta

Vrijeme

proteklood početkacrpljenja t

(min)

Zdenac B-3


Dubinado vode

(m)

Sniženje(m)

2.5.2001 0 0,00 7,27 0,00

1 91,00 17,62 10,35

2 21,86 14,59

3 86,00 24,32 17,05

4 25,79 18,52

5 26,53 19,26

6 26,98 19,717 27,24 19,97

8 27,43 20,16

10 27,67 20,40

12 83,00 27,82 20,55

14 27,90 20,63

16 27,99 20,72

20 81,00 28,08 20,81

25 28,12 20,85

30 28,16 20,8940 28,18 20,91

50 80,00 28,23 20,96

60 28,24 20,97

61 63,00 24,82 17,55

62 23,19 15,92

63 22,49 15,22

64 22,14 14,87

65 22,00 14,73

66 21,92 14,6567 21,87 14,60

68 21,86 14,59

70 21,85 14,58

72 21,84 14,57

74 21,85 14,58

76 64,00 21,85 14,58

80 21,87 14,60

85 21,89 14,62

90 21,90 14,63


45/51

Pokusno crpljenje zdenca B-3 prije provedene revitalizacije

D a

t u m

Sat i

minuta

Vrijemeproteklo

od početkacrpljenja t

(min)

Zdenac B-3

Količina

crpljenjaQ (l/s)

Dubina

do vode(m)

Sniženje(m)

100 21,96 14,69

110 64,00 21,93 14,66

120 21,65 14,38


46/51

Prilog 6


D a t u m

Sat iminuta

Vrijemeproteklood početkacrpljenja t

(min)

Zdenac B-3


Dubinado vode

(m)

Sniženje(m)

11.5.2001 8:00 0 0,00 7,10 0,00

25 82,00 22,90 15,80

30 23,02 15,92

40 22,70 15,60

50 82,00 22,75 15,65

60 22,78 15,6861 21,84 14,74

62 21,07 13,97

63 20,07 12,97

64 67,00 20,55 13,45

65 20,48 13,38

66 20,47 13,37

67 20,44 13,34

68 20,43 13,33

70 20,46 13,3672 20,46 13,36

74 20,47 13,37

76 67,00 20,46 13,36

80 20,48 13,38

85 20,49 13,39

90 20,50 13,40

95 67,00 20,52 13,42

100 20,53 13,43

110 20,54 13,44120 20,56 13,46

121 19,11 12,01

122 18,73 11,63

123 18,60 11,50

124 58,00 18,54 11,44

125 18,52 11,42

126 18,51 11,41

127 18,50 11,40

128 18,50 11,40


47/51


D a t u m

Sat i

minuta

Vrijemeproteklo

od početkacrpljenja t

(min)

Zdenac B-3

Količina

crpljenjaQ (l/s)

Dubina

do vode(m)

Sniženje(m)

130 18,50 11,40

132 18,51 11,41

142 18,48 11,38

155 18,48 11,38

160 58 18,48 11,38

170 18,48 11,38

180 18,48 11,38


48/51

Prilog 7


D a t u m Sat i

minuta

Vrije

meproteklo od

početka

crpljenja t(min)


Količina

crpljenja Q(l/s)

Dubina dovode(m)

Sniženje(m)

P2D P3D P4D

Dubina dovode(m)

Sniženje(m)

Dubina dovode(m)

Sniženje(m)

Dubina dovode(m)

Sniženje(m)

17.5.2001

7:50 0 7,10 0,00 5,02 0,00 5,03 0,00 5,19 0,00

8:01 1 12,10 5,00 5,42 0,40

2 13,33 6,23 5,57 0,55

3 13,69 6,59 5,65 0,634 13,85 6,75 5,68 0,66

5 13,92 6,82 5,72 0,70

6 13,97 6,87 5,74 0,72

7 14,00 6,90 5,76 0,74

8 14,02 6,92 5,77 0,75

10 14,06 6,96 5,79 0,77

12 14,09 6,99 5,81 0,79

14 14,11 7,01 5,82 0,80

16 14,13 7,03 5,84 0,8220 14,17 7,07 5,85 0,83

25 14,20 7,10 5,87 0,85

30 14,23 7,13 5,88 0,86

40 14,28 7,18 5,93 0,91 5,58 0,55

8:44 44 5,44 0,25

50 59 14,30 7,20 5,95 0,93 5,61 0,58

8:55 55 5,48 0,29

60 14,34 7,24 5,96 0,94 5,62 0,59

9:05 65 5,49 0,3070 14,35 7,25 5,97 0,95

9:15 75 5,50 0,31

80 14,37 7,27 5,97 0,95

9:25 85 5,51 0,32

9:30 90 5,66 0,63

9:37 97 5,51 0,32

100 14,42 7,32

9:44 104 5,65 0,62

9:50 110 5,51 0,32


49/51


D a t u m

Sat iminuta

Vrijeme

protek

lo odpočetka

crpljenja t(min)


Količina

crpljenja Q(l/s)

Dubina dovode(m)

Sniženje(m)

P2D P3D P4D

Dubina dovode(m)

Sniženje(m)

Dubina dovode(m)

Sniženje(m)

Dubina dovode(m)

Sniženje(m)

9:56 116 5,67 0,64

10:00 120 59 14,45 7,35 6,00 0,98

10:02 122 5,52 0,33

10:13 133

10:20 140 14,47 7,37 6,00 0,98

10:23 143 5,53 0,3410:31 151 6,00 0,97

10:40 160 14,50 7,40 6,01 0,99

10:45 165 5,54 0,35

10:51 171 5,68 0,65

11:12 192 5,69 0,66

11:18 198 5,55 0,36

11:20 200 14,53 7,43 6,01 0,99

11:55 235 5,67 0,64

12:00 240 59 14,53 7,43 5,99 0,9712:02 242 5,54 0,35

12:37 277

12:40 280 14,58 7,48 6,03 1,01

12:46 286 5,57 0,38

12:55 295 5,71 0,68

13:20 320 14,62 7,52 6,05 1,03

13:22 322 5,72 0,69

13:29 329 5,59 0,40

14:00 360 14,65 7,55 6,07 1,0514:03 363 5,73 0,70

14:08 368 5,59 0,40

15:00 420 59 14,65 7,55 6,03 1,01 5,71 0,68

15:12 432 5,59 0,40

15:22 442

15:48 468 5,77 0,74

15:55 475 5,61 0,42

16:00 480 14,72 7,62 6,09 1,07

17:50 590


50/51


D a t u m

Sat iminuta

Vrijeme

protek

lo odpočetka

crpljenja t(min)


Količina

crpljenja Q(l/s)

Dubina dovode(m)

Sniženje(m)

P2D P3D P4D

Dubina dovode(m)

Sniženje(m)

Dubina dovode(m)

Sniženje(m)

Dubina dovode(m)

Sniženje(m)

18:00 600 59 14,76 7,66 6,09 1,07

18:13 613 5,64 0,45

19:42 702

19:55 715 5,85 0,82

20:00 720 14,88 7,78 6,19 1,17

20:03 723 5,80 0,6122:00 840 59 14,90 7,80 6,17 1,15 5,90 0,87

23:06 846 5,75 0,56

23:20 920 5,86 0,83

23:26 926 5,72 0,53

23:30 930 14,88 7,78 6,12 1,10

23:50 950


51/51

SAŽETAK

Ime i prezime kandidata: Karlo Leskovar – Tolić

Naziv završnog rada: Revitalizacija zdenca B-3 na crpilištu Bartolovec

U završnom radu opisani su radovi na revitalizaciji zdenca B-3 na crpilištu Bartolovec.

Tijekom eksploatacije došlo je do povećanja sniženja razine vode u zdencu. Prva

revitalizacija izvedena je sektorskim ispirivačem i tretmanom natrijevim pirofosfatom.

Poboljšanje stanja zdenca je kratko trajalo pa je bilo potrebno provesti drugu

revitalizaciju. Druga revitalizacija provedena je air-liftom, sektorskom brtvom i

tretmanom natrijevom lužinom i hipokloritom (NaOH i NaOCl) i zdenac je vraćengotovo u početno stanje. Snimanjem zdenca podvodnom kamerom utvrđeni ostaci

neotopljenog natrijevog pirofosfata iz prve revitalizacije.

Ključne riječi: revitalizacija, zdenac, sniženje, natrijev pirofosfat

revitalizacija bunara - eskovar tolic karlo

Documents