Definicija, pojam i karakteristike krize

SEMINARSKI RAD

PREDMET: KRIZNI MENAMENT REVITALIZACIJA I OBNOVA PREDUZEAVRSTE KRIZNOG MENAMENTA Mentor:DOC. dr .Slavko Luki

UVODZa krizu moemo rei da je nepredvien negativni dogaaj, te da u svom trajanju prijeti i nanosi ozbiljne posljedice kompaniji, ili kompletnoj industriji. Kriza nije momenat ve je proces koji ima neke svoje faze kroz koje prolazi u svom zamahu. S obzirom da u poslovanju postoje faktori na koje moemo utjecati i oni na koje ne moemo, uz sve napore, kriza svojom pojavom moe biti uzrokovana ljudskim faktorom ili prirodnom silom, kao faktorom na koji ne moemo utjecati. Veinu kriza mogue je predvidjeti, ali svaka redovito iznenadi i prodrma gospodarstvo i lokalno i globalno. Kriza ma kakva bila je i reputacijska prjetnja za poduzee, jer odbija klijente ali i zaposlenike koji sve ee trae alternativno rjeenje kao izlaz iz krze. Veina organizacija i institucija jo uvijek ne razumije da je za suzbijanje krize potreban novi i moderniji menadment pristup i sposobnost razmiljanja na pravi nain. Kriza je problem zato to je ona rezultat, a ne uzrok naih problema. Te da bi se rijeili krizne situacije prije svega moramo prepoznati uzrok koji je do nje doveo.Cilj ovog rada je pojasniti pojam i utjecaj krize na poslovanje danas, nai uzroke koji su do krize doveli, te objasniti koje su to karakteristike krize.

Predmet rada: Podruje upravljanja kompanijom na nain da se predvide i predpostave negativni utjecaji okoline i unutranjosti kompanije koji mogu da izazovu stanje krize, te na taj nain unite kompaniju ili neke njene sektore.

Radna hipoteza: preduzea u krizi mogu da napredujuPOJAM I DEFINICIJA KRIZEPojam krize, koji vodi porijeklo iz grkog jezika, sasvim uopteno znai svaki iznenadan prekid do tada kontinualnog razvoja i, u uem smislu, situaciju razvoja koja oznaava zaokret odnosno vrhunac opasnog razvoja. Ona istovremeno odraava situaciju sa ekstremnom ambivalentnou mogunosti razvoja. Kriza oznaava "posebno stanje u razvoju jedne pojave; obrt stvari u odnosu na dotadanji tok. Svaka kompanija na tritu prolazi kroz neki tok svoga poslovanja. Iako su u teroriji faze tog toka iste za sve kompanije u praksi se one dosta razlikuju. Svaka faza poslovnog procesa trebala bi kompaniji donjeti nove, bolje i krupnije rezultate, ali kroz svaku fazu kompanija se bori sa odreenim problemima. U svakoj od tih faza nalazi se i krizni momenat. Taka do koje poslovanje mora doi, ali je na menadmentu da iznae nain prelaska ili zaobilaska te take.

Poslovna kriza je negativni razvoj poslovanja poduzea, kao posljedica dogaaja iz okruenja i/ili pogrenih poslovnih poteza menadmenta, koji izaziva negativne reakcija interesnih skupina i zahtjeva restrukturiranje poslovanja. Kriza je obino posljedica ranije donesenih pogrenih odluka nad ijom je provedbom menadment bio ustrajan. Moe se desiti i da je menadment donio dobru odluku ali je u trinom okruenju dolo do neke promjene koja je unitila kompletnu ideju i strategiju kompanije te izazvala krizu. Najvei problem u krizi imaju oni koji od preduzea imaju ili oekuju direktne korisi. Te su tako udarom krize pogoeni vlasnici uloenog kapitala, zaposlenici kompanije na svim nivoima pa ak i potroai proizvoda kompanije, jer ukoliko kompanija ne prevlada krizu odreenog proizvoda vie nee biti na tritu. U literaturi krizu poduzea opisuju kao nepoeljnu i neplaniranu situaciju preduzea ili neke oblasti preduzea koja smanjuje prinos ili smanjuje likvidnost, koja predstavlja neposrednu ili posrednu opasnost za preivljavanje preduzea, odnosno oblasti preduzea. Svako poduzee je osnovano sa ciljem da proizvodi i prodaje proizvedeno, bilo to roba ili usluga. U tom svom poslanju dvije su temeljne krize. Kriza proizvodnog procesa, koja se tie menadmenta i organizacije, logistike i finansijskog dijela poslovanja i kriza nedostatka potroaa koja se tie kvalitativnog i marketing procesa. Naravno, ove krize imaju svoje daljnje podjele po osnovu svoga izvora, pa tako kriza proizvodnog procesa moe biti uzrokovana loim rukovodstvom kompanije, nepoznavanjem zakonskih okvira odreene industrijske grane, nedostatkom inovacija, neimanjem kvalitetnih kadrova. S druge strane kriza nedosatka potroaa moe se desiti zbog visokih cijena proizvoda ili usluge koju kompanija nudi pa je to vie pitanje socijalnog karaktera. Po ovome navedenom pravimo podjelu na pet vrsta kriza. To su, zapravo, pet vrsta greaka koje mogu djelovati pojedinano ili u kombinaciji. To su: ekonomska kriza,

socijalna kriza,

kriza rukovoenja.

kriza prouzrokovana pravnim sistemom i

elementarne nepogode

TIPOLOGIJA KRIZA PREDUZEA

. Mogue klasifikacijeRadi upotpunjavanja opisa i definicije pojma krize treba ukazati na dalje aspekte kriza preduzea i izvriti njihovu tipologiju. Tipologija kao nauni metod omoguava ciljno orijentisan poredak posmatranih fenomena putem pozivanja na jedno ili vie obiljeja, koja se po pravilu mogu razlikovati. Tipologija omoguava prikazivanje izraavanja obiljeja specifinih tipova i dozvoljava relevantna saznanja za poslovanje preduzea, poto se iz dotinih tipova izvlae zakljuci o odreenim ekonomskim problemima.

Fenomen za koji se ovde interesujemo je kriza preduzea. Oznaavanje razliitih tipova a time i odnosnih tipova krize preduzea polazi od tzv. elementarnih tipova (parcijalnih tipova). Kao takvi, elementarni tipovi sa specifinim izraavanjima osobina kriza preduzea mogu se, primjera radi, oznaiti sljedei:

1)Elementarni tipovi kriza preduzea s obzirom na uzrokePrema lokaciji uzroka krize:

egzogeno indukovane krize preduzea,

endogeno indukovane krize preduzea.

Prema broju uzroka krize:

unikauzalno indukovane krize preduzea,

multikauzalno indukovane krize preduzea.

2)Elementarni tipovi kriza preduzea s obzirom na tok procesaPrema trajanju procesa:

krize preduzea koje traju kratko,

krize preduzea koje traju dugo.

Prema stanju agregata:

potencijalna kriza preduzea,

latentna kriza preduzea,

akutna kriza preduzea.

Prema mogunosti savladavanja procesa krize:

(konano) savladiva kriza preduzea,

(privremeno) savladiva kriza preduzea,

nesavladiva kriza preduzea.

3)Elementarni tipovi krize preduzea s obzirom na djelovanjePrema vrsti djelovanja:

krize preduzea sa (preteno) destruktivnim dejstvima,

krize preduzea sa (preteno) konstruktivnim dejstvima.

Prema lokalizaciji djelovanja:

krize preduzea sa (preteno) internim dejstvima,

krize preduzea sa (preteno) eksternim dejstvima. Klasifikacija se moe izvriti i prema:

1) strategijskom razvoju preduzea: ovdje se moe raditi o krizama rasta, stagnacije i opadanja;

2) stadijumu ivotnog ciklusa preduzea: ako se pretpostavi genetiki nain posmatranja preduzea, onda se moe zamisliti podjela na krize osnivanja, rasta i starosti;

3) uzrocima krize: ovdje se moe grubo izvriti podjela na eksterne i interne, s tim to se u njihovom ralanjavanju moe ii i dalje;

4) stanju agregata: ovdje se pravi razlika izmeu potencijalne, latentne i akutne;

5) ugroenim ciljevima preduzea: vane pretpostavke za stanje preduzea su: a) odravanje sposobnosti plaanja, i b) smanjenje prezaduenosti. Pozivajui se na sistem ciljeva preduzea krize se mogu podijeliti na strategijske krize, krize uspjeha i krize likvidnosti.

Hess i Fechner smatraju da se krize izraavaju kroz tri obiljeja:

1) arite krize,2) vrstu krize,3) stadijum krize.Poznavanje obiljeja krize pomae pri sumnji u postojanje krize, usmjerava identifikovanje ka cilju i pomae da se sprovede dijagnoza razvoja preduzea.

Pri tipologizaciji krize od znaaja su sva tri obiljeja. Unutar obiljeja arite krize i vrsta krize mogua su brojna izraavanja obiljeja.

Tako kriza moe imati kako endogene tako i egzogene uzroke. Kriza likvidnosti se esto karakterie istovremenom krizom uspjeha.

Na slici 1-5 prikazana su obiljeja krize u trodimenzionalnom obliku.

1) arite krize oznaava otkuda potie kriza. Pri tom se pravi razlika na:

endogene krize, tj. takve koje su nastale u samom preduzeu, i egzogene krize, tj. takve koje spolja djeluju na preduzee.2)Vrsta krize oznaava da li se radi o:

-strategijskoj krizi, pri kojoj su narueni ili razrueni potencijali uspeha,

-kriza uspjeha, kod koje nastaje gubitak, - kriza likvidnosti, kod koje je ugroena ili ugaena sposobnost plaanja

preduzea.3) Stadijum krize oznaava da li se radi o:

krizi koja ugroava egzistenciju, ili o krizi koja unitava egzistenciju, tj. krizi koja je nuna za naputanje

sadanje forme preduzea.

Slika 1. Obiljeja krize

arita kriza

Pod aritem krize podrazumijeva se vrsta nastajanja krize. Gruba klasifikacija na endogene i egzogene, interne i eksterne, unutranje i spoljanje moe da bude jo rafiniranija, poto se endogena kriza moe dalje istraivati, da li se npr. radi o uzrocima krize iz oblasti proizvodnje, nabavke, marketinga, finansija, kadrova itd.

Isto vai i za egzogenu krizu. Ovde se mogu zamisliti rafiniranja daljim ralanjivanjem na krize koje su nastale usljed nepovoljnog razvoja u grani djelatnosti kojoj preduzee pripada, kretanja kamata na tritu kapitala, kolebanjem kursa ili na neki drugi nain.Primjeri za endogene krize su: pogrena kalkulacija, neadekvatan kvalitet, pogrena fmansijska predvianja, slaba organizacija prodajne operative itd.

Primjeri za egzogene krize su: ekstremno visoke kamate, nedostatak radne snage, prekid u snabdijevanju sirovinama, trajkovi itd.

Vrste kriza

Pod vrstom krize se podrazumijeva procesualno izraavanje ugroenosti konkretnog cilja. Svako preduzee ima odreene ciljeve. Oni su dijelom jasno definisani ili izreeni i poznati uesnicima u procesu preduzea. Dijelom su ovi ciljevi neizgovoreni i sadraj preutnog pakta uesnika ili pak samo dijela linih ciljeva rukovodstva preduzea.

Unutar ovog sistema ciljeva postoje dva cilja, ije je ostvarivanje bezuslovna pretpostavka za postojanje preduzea. Ti ciljevi su:

1) odravanje sposobnosti plaanju2) izbjegavanje prezaduenosti.Pozivajui se na ovaj sistem ciljeva, pod krizom likvidnosti se podrazumijeva razvoj dogaaja koji u sebi nosi konkretnu ili akutnu opasnost sposobnosti plaanja ili je ve doveo do prestanka sposobnosti plaanja.

Primjeri za krizu likvidnosti su: dospijee mjenica bez pokria, dospijee kamata bez pokria, isplata plata za koje ne postoji ni dovoljno novanih sredstava ni dopunske kreditne linije.

Kriza uspjeha postoji kada preduzee ostvaruje gubitke i ti gubici dovode do troenja sopstvenog kapitala, sa (buduom) preteom opasnosti prezaduivanja. Primjeri za krize uspjeha su: stalni gubici zbog opadanja prodaje, porasta trokova i snienja cijena.

O strategijskoj krizi se govori kada su faktori (potencijali) uspjeha (koji, po pravilu, djeluju dugorono) oteeni ili uniteni.

Primjeri za strategijsku krizu su: pogrena lokacija, visoki trokovi proizvodnje zbog dugogodinjeg uzdravanja od investicija, nedostajui proizvodi nasljednici za odumirue nosioce prodaje ili dobiti, prestario ili nekvalifikovan radni kolektiv.

Tri vrste krize karakteriu se interesantnim vremenskim vezivanjem. Mller koristi pridjeve dugoroan (za strategijske krize), srednjoroan (za krize uspjeha) i kratkoroan (za krize likvidnosti).

Po pravilu, redoslijed nastajanja bi bio sljedei:

1) strategijska kriza (npr. nedostatak proizvoda nasljednika za odumirue nosioce prodaje ili dobiti),

2) kriza uspjeha (npr. opadanje prodaje zbog odumiranja proizvoda koji su bili nosioci prodaje dovodi do stvaranja zaliha ostalih proizvoda u prodajnom programu koji nemaju zadovoljavajuu tranju na tritu, koje se nuno moraju finansirati sredstvima pribavljenim iz spoljnjih izvora),

3) kriza likvidnosti (npr. restrikcija kredita od strane povjerilaca, poslije ega se snano poveava finansiranje sa strane).

esto se redoslijed spoznaje i nastanka krize kreu suprotno.

1)Kriza likvidnosti postaje oigledna kada banke uskrate odobravanjekredita.

Pri istraivanju uzroka saznaje se:

2)kriza uspjeha, koja se ispoljava u dramatinom opadanju kvote sopstvenog kapitala, poto se npr. stvaranje zaliha finansira tuim kapitalom.

Dalje istraivanje uzroka dovodi do:

3)strategijske krize. Ova postoji zbog toga to je proputeno da seblagovremeno proizvedu proizvodi nasljednici i time sprijei opadanje prodaje. Proizvodnja koja dalje tee ne dovodi vie do porasta prodaje ve dostvaranja zaliha.

Vremenska povezanost moe se pojasniti na sljedei nain: najprije nastaje strategijska kriza, zatim kriza uspjeha i na kraju kriza likvidnosti, a redoslijed njihovog otkrivanja je sasvim obrnut.

Stadijumi krize

Pod stadijumom krize podrazumijeva se stepen ugroenosti dominantnih ciljeva i ciljeva kojih se preduzee ne moe odrei.

Poznavanje stadijuma krize je neophodna pretpostavka ispravne reakcije na krizu, jer protokom vremena brojni modaliteti manevrisanja postaju nemogui.

Shodno navednim ciljevima, ovdje ulogu igraju samo dva stadijuma krize. To su:

1) kriza koja ugroava egzistenciju, koja dodue konkretno ugroava preduzee, ali jo uvek postoji mogunost da se sauva preduzee putem brzih i ispravnih protivmjera,

2) kriza koja unitava egzistenciju, kod koje vie ne postoji mogunost za dalji rad preduzea u dosadanjem obliku.

Primjeri za krize koje ugroavaju egzistenciju su: 1) ugroena likvidnost, ali se to moe izbjei putem brze prodaje dijelova imovine, 2) prijeti prezaduivanje, ali se blagovremenim preduzimanjem adekvatnih mjera to moe izbjei.

Primjeri za krizu koja unitava egzistenciju su: 1) vlada nelikvidnost i ne mogu se pribaviti nikakva likvidna sredstva, 2) postoji prezaduenost i ne moe se pribaviti dodajni kapital iz bilo kojih izvora.

Slika 2. Kibernetsko povezivanje vrsta krizeKibernetsko povezivanje vrsta krize

Kibernetsko povezivanje vrsta krize prikazano je na slici 1-6. Sa slike se moe saznati kako dugorone, srednjorone i kratkorone odluke preduzea vode preko stadijuma krize do uspjeha ili nesolventnosti zavisno od njihove ispravnosti ili pogrenosti. Na lijevoj strani slike je oznaena putanja direktnog uspjeha. Pri pogrenim odlukama direktan put ka uspjehu e se napustiti, dolazi do kriznih situacija, koje - ve prema tome da li su zapaene ili nisu - ulivaju se u dalje faze (stadijume) krize ili izazivaju novi proces odluivanja. Ako se sada donesu ispravne odluke, onda preduzee moe "zaobilaznim putem" doi do uspjeha. Slian prikaz procesa krize daje i Britt. On e biti predmet kasnijeg razmatranja.

Za obuhvatanje kompleksnog fenomena krize preduzea nisu dovoljni naprijed navedeni elementarni tipovi. Krize preduzea se najee mogu adekvatno opisati samo putem izvlaenja i spajanja vie obiljeja izraavanja. Takvo spajanje vie obiljeja vodi ka konstruisanju tzv. vezanih tipova ili tipova kombinacije. Tipovi kombinacije mogu u visokoj mjeri da pokau mogunost razjanjenja, poto se pojanjavaju sutinska obiljeja posmatranih fenomena koji stoje u vezi sa izraavanjima obiljeja koja obrazuju tip, koja bez takve ciljno orijentisane kombinacije esto ostaju nejasna u zamrenom mnotvu realnih zbivanja. U izboru i kombinaciji izraavanja vie obiljeja lei istovremeno i poseban uinak formiranja tipova. Stvaranje tipova kombinacije je u snanoj mjeri zavisno od svrhe istraivanja i moe se pojasniti kroz prikaz kocke (kao na slici 1-5) ili prikaz profila.

Portfolio kriza

Interesantnu tipologiju kriza dao je Mitroff. Slika 1-7 prikazuje da krize mogu biti grupisane prema njihovoj osnovnoj strukturalnoj slinosti. To jest lanovi odreene "familije" imaju vie zajednikog jedni sa drugim od samo povrne slinosti. Na primjer, razmotrimo grupu koju smo oznaili kao prekidi. Sve ove krize sastoje se od defekata ili kvarova na proizvodima, fabrikama, pakovanjima, opremi i ljudima (tj. operatorima). Ili razmotrimo drugu familiju kriza - psiho krize. Ova familija kriza se sastoji od ekstremnih antisocijalnih akata koji su usmjereni na preduzee, proizvode, potroae, rukovodioce, zaposlene i porodice zaposlenih.

Slika 1-7. Familije krize

Horizontalna dimenzija ukazuje na otrinu krize. Krize na lijevoj strani padaju van intervala normalnog, racionalnog ljudskog ponaanja. One na desnoj strani je mnogo lake razumjeti i moe se sa njima rukovati putem postojeih institucija (npr. legalnog sistema) ili tehnolokog znanja (npr. raspored maina u pogonu).

Vertikalna dimenzija pravi razliku izmeu onih kriza koje su izazvane ili su pod uticajem relativno bezlinih ekonomskih ili tehnikih faktora, i onih izazvanih ljudskim faktorima kao to su pogreno organizaciono komuniciranje, sabotaa zaposlenih itd. Kombinacija tehniko/ekonomskih i humano/socijalnih faktora skoro uvijek e doprinijeti finalnoj "velikoj krizi" koju organizacija doivljava.

Samo iz ovih razloga preporuuje se da svaka organizacija formira portfolio kriza. To jest ona treba da odabere bar jednu krizu iz familije kriza na slici 1-7 - i onda "planira" za tu krizu. Poto su ostali lanovi familije povezanijedan sa drugim, pripremanje za jednu krizu u svakoj familiji omoguava na neki nain pripremu za sve ostale.

Strelica na slici 1-7 pokazuje da jedna vrsta krize (prekidi) moe da izazove drugu vrstu krize (nesrea u okruenju), na primer, Bopal ili Cernobil. U stvarnosti, cijela slika bi se mogla ispuniti strelicama, jer je svaki tip krize sposoban da izazove i bude izazvan od svakog drugog tipa krize

Slika 4. Tipologija kriza za tehnike organizacijeKovoor-Misra daje tipologiju kriza za tehnike organizacije, tj. one ija je kljuna tehnologija zasnovana na znanju iz fizikih Izazvane propustima u tehnikoj dimenziji1. Izazvane psiholokim ili sociolokim faktorima; ili imaju fizike ili psihike posljedice po pojedinca

2. Smanjuju mo i uticaj organizacije

3. Izazvane krenjem zakona4. Izazvane znaajnim finansijskim gubicima ili ekonomskim prijetnjama

5. Smanjuju moralni ugled organizacije

6. Izazvane faktorima u prirodnom okruenju nauka ili njihovoj aplikaciji (ininjeringu). U ovoj tipologiji krize su kategorisane po organizacionoj dimenziji koja moe da sadri uzrok koji izaziva krizu ili dimenziju na koju kriza moe vidljivo da utie (slika 1-8). Liste kriza navedenih u svakoj kategoriji nisu iscrpne. One su samo primjeri kriza koje spadaju u okvir svakog tipa.

Tipologija pravi razliku izmeu razliitih tipova kriza. Vano je, meutim, napomenuti da jedna kriza izaziva drugu i u istoj situaciji se mogu dogoditi viestruke krize.

KARAKTERISTIKE KRIZEU vrijeme svakodnevnog poslovanja i upravljanja organizacijom menaeri moraju jako dobro poznavati situacije kako poslovati u normalnim uvjetima i u uvjetima krize ,odnosno poznavati njihove glavne karakteristike. One se meusobno razlikuju ponekad po sadraju po trajanju po posljedicama i drugim karakteristikama. Uprkos tome , mogu se navesti tri karatkeristike za sve krize :

- neoekivanost (neplaniranost)

- nespremnost i

- vremenski pritisak

Neoekivanost

Krize su obino neoekivane iako su neke bile pomalo jasno vidljive prije nastanka krize. Iako se smatra da se one mogu teko predvidjeti ili da se svjesno ne moe predvidjeti opasnost. Npr. ovakve krize koje se teko mogu predvidjeti su teroristiki napadi, ali za vodstvo poduzea je iznenaujue ako se ne pripreme i mogu biti u njihovom neposrednom okruenju npr medijima vladi i durgim domenima. Nespremnost

Kao drugu karakteristiku krize spominje se nespremnost. Menaderi poduzea se esto nau nespremni i neshvataju ozbiljno nastanak krize. esto se deava da dobivaju nekvalitetne informacije za odluivanje u svom poduzeu. Kad se desi situacija nespremnosti i neizvjesnosti koriste se statikim ocjenama. Pa u ovakvom suoavanju moraju znati da postoje dogaaji koji su malo vjerovatni ali koju prate krize sa velikim posljedicama.

Vremenski pritisak

Kao treu karakteristiku krize obiljeava ga vremenski pritisak. Uslovima nespremnosti i prividne neoekivanosti menaderi moraju brzo reagirati i donositi brzo odluke nego inae to to rade to za njih predstavlja veoma visoki stres u takvim situacijama. Oni moraju biti svjesni prilikom upravljanja u trenutcima krize i da oblikuju program upravljanja za lake otkrivanje krize i kriznog planiranja.Da bismo opisali neku krizu, potrebno nam je da se usredotoimo na njene karakteristike. Kriza ima nebrojeno mnogo lica, te nam je za detaljan opis krize potreban odgovor na slijedea pitanja:

Koliko traje kriza?

Prilikom opisivanja krie kao procesa koji traje moramo imati na umu da krize opisuju uvijek proces zaotravanja, kojem je odreena, veinom relativno kratka vremenska perspektiva, tj. kriza ima momenat poetka, odnosno kraja koji se moe odrediti, ona nije nikakvo trajno stanje, ali izaziva trajne posljedice. podruja poslovanja oteena krizom se mogu sanirati, te ukloniti uzronik krize, ali to podruje e trajno biti obiljeeno kao slabija karika preduzea ili industrijske grane.

Kako napada kriza?

Kriza napada principom kreativnog skoka. Krize ne impliciraju nikakve tokove razvoja pravolinijskog nego skokovitog oblika. Sa najveim stepenom energije dogaaju se iznenada srazmjerno velike promjene. Smatra se da je menadment kompanije imao dovoljno vremena i sredstava da predvidi krizu, te je taj ok momenta izazvan zapravo duim negiranjem problema ili je problem prepoznat ali niko nije aktivno radio na pronalasku rjeenja.ta rtvuje kompanija?

S aspekta napretka pojavu krize moemo objasniti kao kritiku dosadanjeg oblikovanja ivota. Krize imaju egzistencioni karakter, te ima mo uklapanja sa novim razornim uslovima i iznuuje nova rjeenja i napredne reakcije menadmenta, odnosno naine njihova ponaanja. Cijelokupno dosadanje oblikovanje ivota se od momenta krize ini se kao nedovoljno. Otuda se krizne take shvataju kao , osjetljive take, koje ono to je do sada ivjelo egzistencijalno ugroavaju i dovode do mogueg unitenja. Kako nastaju krize?

Krize nastaju zbog manjka znanja koje zahtjeva dinamino okruenje. Reakcija na krizu po strunjacima iz te oblasti je visok nivo oka pogoenih, sa strahom, bolom, tugom, gnjevom itd., koji se u procesu samo jo pootravaju, ali imaju i oni koji u stresnom periodu funkcioniu najbolje te su obino njihova rjeenja i princp izlaska iz krize.Koja su mogua rjeenja?

Da bi smo mogli rijeiti bilo koju krizu potrebni su nam resursi. Sluaju krize obino je predvodio osim slabe organizacije i nizak nivo ehnoloke opremljenosti ili nizak nivo funkcionalnog znanja. Resursi koji stoje na raspolaganju za savladavanje krize stoje u nesrazmjeri sa veliinom problema koji se savlauje. Kompanija tada mora posegnuti za novim izvorima resursa, jer se uz stara znanja, organizaciju i resurse kriza moe samo produbiti. Dakle, potrebna su nova rjeenja.

UZROCI KRIZENeprilagoenom trokovnom strukturom poslovanja i pogrenom procjenom budueg razvoja poslovanja, menadment kompanije priziva krizu. Openite, pa ak i neke vrlo male pogreke u glavnim zadaama rukovodstva na nivoima planiranja, upravljanja i kontrola na operativnoj i stratekoj razini mogu biti dominantne uzroke kriza. Onog trenutka kad se utvrdi ko je u prolosti najvie doprinio trenutnoj krizi poduzea, top meadment moe pozvati na odgovornost rukovodioce tog sektora ili one koji su se zalagali i borili za ideju koja je izazvala krizu. Priznanje greke je kljuni momenat prepoznavanja, uoavanja i eliminisanja krize jer je to osnova da se stvara potpuno nova poslovna politika. Dobra organizacija, ako se normalno razvija, ima tri faze razvoja:

mala organizacija, srednja i velika

Prelazak u svaki novi stepen je izuzetno teak i moe izazvati velike organizacijske probleme. Prema profesorima Lippitu i Schmidtu preduzee u svom razvoju prolazi kroz odreene faze, koje ukoliko nisu pravilno koncipirane stavraju krizu. U fazi nastanka preduzea kriza moe proizai ukoliko menadment kompanije ne zna jasno i precizno odgovoriti na pitanja ta je kompanija spremna da riskira, te na koji nain ona moe preivjeti kao novonastala u svom okruenju. U jo mladoj firmi nalaze se jo dvije vane prepreke koje su od krucijalnog znaaja. Prva je kako se organizovati. Organizacija kompanije je jako bitna, da bi se znalo pravilno usmjeravati radnike prema predpostavljenim ciklusima nekog organizacijskog plana. Druga prepreka moe biti u nainu na koji kompanije poeli da izgradi imid u javnosti. Menadment kompanije mora imati jasan stav o tome na koji nain i kojom dinamikom e se govorii o toj kompaniji u medijima. U kakvim medijima e se o kompaniji govoriti, te da li e to biti oglaivakog ili nekog drugog karaktera. Kada je kompanija zrela kriza ju mnogo tee moe uzdrmati, jer su temelji poslovanja vrsti, pa ipak, menadment kompanije treba razmisliti o nekim romjenama. Dobra kontrola poslovanja na vrijeme e pokazati da li je prevelika potronja neke sirovine ili materijala u odnosu na konkurente, da li je kompanija dovoljno inovativna te da li joj trebaju novi kadrovi i svjei mozgovi. Ukoliko su odgovori potvrdni onda je kompanija predvidjela nadolazeu krizu pojedinog sektora te e uraditi sve da se ona ne desi i da se poslovanje nastavi kao do sad. Ono to je takoer bitno i na ta treba pripaziti kada je kompanija zrela su protekle godine poslovanja. Moe se desiti da je kompanija bila toliko optereena kreiranjem vrijednosti za lojalne kupce da se zaboravila dati u akciju privlaenja novih kupaca klijenata ili potroaa te je potrebno povui strateke korake i u tom pravcu.ZAKLJUAKKriza je fenomen koji ne umire. Neto to poput energije, idui kroz poslovne cikluse prelazi iz jednog oblika u drugi, ostavljajui za sobom gubitnike na poslovnom podruju. Ipak u krizi se raaju najbolje ideje, te se moe rei da sa druge strane kriza raa i pobjednike. Dok jedne kriza slomi, drugi u krizi prepoznaju novu ansu, iskoriste je i idu dalje, naprjed u nove poslovne poduhvate. Kriza postaje danas sve vie oekivana stvar, za koju dananje moderne kompanije moraju biti spremne i prije nego nastupi, da bi mogle valjano reagovati, da bi je to lake preprodili te da ona ne bi prela depresiju, a kasnije da ne bi poput vatrene kugle zapallla tu istu kompaniju. S toga danas se u svijetu na najprestinijm svjetskim ekonomskim kolama , velika panja pridaje ovoj tematici , kao i rjeavanju iste. Svijet se jo u potpunosti nije oporavio od velike ekonomske krize iz 2008. Godine.Ove nove, moderne krize su teke i iscrpne jer ljudi nemaju dovoljna znanja da bi ovladali krizom koja moe pogoditi i napredni tehnoloki sistem. Danas je vie nego tana ona da to vie uimo to manje znamo. najvea kriza koja danas moe pogodti svijet je nedostatak znanja o podrujima koja su nam bitna i koja takoer moe pogoditi kriza. Tehnologija je naprimjer toliko uznapredovala a samo 10% ljudi u naem okruenju, visoko obrazovanih moe objasniti android platformu, princip na kojem radi satelitski program ili proces DNK analize. Sve ovo nabrojano prolazi u svojim fazama kroz svojevrsne krize. Nama danas treba ogromna koliina znaja, informacija i ideja da bi se znali nositi sa krizom koja moe pogoditi sve sektore privrede od astronomije preko nautike do tvornice za proizvodnju paznih proizvoda do malih i velikih poduzea. Zbog svega navedenog u radu hipotezu prihvaam ukoliko je kriza izazvana bilo ime osim prirodnom katastrofom koja moe da uniti glavni resurs koji preduzee u svom poslovnom procesu koristi. Na krizu moramo gledati ma koliko to bilo udno kao na jedno sasvim normalno stanje , koje mora da nas pogodi, stim da moramo voditi panju da nas ne pogodi i ako nas pogodi moramo biti spremni brzo, pragmatino i sigurno odgovoriti na istu.

LITERATURA1. Seni.,R;. Luki S; Krizni menadment, Paneuropski univerzitet Apeiron,Banja Luka 2008

2. Muratovi.,H., Organizacijski preokret, Sarajevo 2006

3. Osmanagi-Bedenik;N., Kriza kao ansa: Kroz poslovnu krizu do poslovnog uspjeha, Sveuilite u Zagrebu Ekonomski fakultet 2007

4. http://www.ebizmags.com5. Wikipedia.comS A D R A J

Uvod............................................................................................................................2

Pojam i definicija krize...............................................................................................3,4Tipologija kriza preduzea ........................................................................................4,5,6

arita kriza....................................................................................................................7

Vrste kriza.....................................................................................................7,8,9,10,11,12

Karakteristike krize.........................................................................................,13,13,14,15

Uzroci krize.............................................................................................................15,16

Zakljua...........................................................................................................................17Literatura.............................................................................................................18

Strategijska kriza

Kriza uspjeha

Kriza likvidnosti

Kriza koja ugro- ava egzistenciju

Kriza koja unita- va egzistenciju

Stadijum krize

Vrsta krize

Endogena kriza

Egzogena kriza

Ne

Ne

Kriza

pravovrmeno

spoznata?

Nesolventnost

Postoji

prezaduenost

Ispravno?

Ispravno?

Kriza

pravovrmeno

spoznata?

Kratkorono

(operativno)

odluivanje

Srednjorono

(taktino)

odluivanje

Uspjeh

Kriza likvidnosti

Kriza uspjeha

Kriza

pravovrmeno

spoznata?

Strategijska kriza

Ispravno?

Dugorono

(strategijsko)

odluivanje

Ne

Ne

Da

Da

Da

Ne

Ne

Ne

Da

Da

Da

Da

Normalna

Uzrok

Posljedica

Otra

Profesionalna oboljenja

Mega teta

-nesree u okruenju

Prekidi

-opozivi

-kvarovi proizvoda

-kvarovi na raunaru

-lo operater/greke

-loe osiguranje

Psiho

-terorizam

-kidnapovanje rukovodstva

-seksualno zlostavljanje

-irenje glasina

Eksterni informacioni napadi

-krenje autorskih prava

-gubitak informacija

-falsifikovanje

-irenje glasina

Eksterni informacioni napadi

-iznuivanje

-mito

-bojkoti

-neprijateljsko preuzimanje

Tehnika/Ekonomska

Humana/Socijalna

ORGANIZACIJA

PRIRODNE KATASTROFE7

Poplave, orkani, tajfuni, zemljotresi

ETNIKE KRIZE6

Korupcija, zloupotreba moi

ZAKONSKE KRIZE4

Zakonska odgovornost

HUMANE I SOCIJALNE KRIZE2

Sabotaa, terorizam, kidnapovanje,

zlostavljanje zaposlenih,

ubistva i nepravda

EKONOMSKE KRIZE5

Neprijateljska preuzimanja, znaajni gubici, bankrotstva

POLITIKE KRIZE3

Negativni publicitet, gubitak podrke od kljunih stejkholdera

TEHNIKE KRIZE1

Poari, eksplozije, isputanje tenosti,

prosipanje,

saobraajne nesree

3

_1493836162.doc