3

1. PERSPEKTİF

1.1. Perspektifin Tanımı ve Önemi

Bir cisim, iz düşüm düzlemine göre belli açılarda tutulur. Cismin iz düşüm düzleminde oluşan üç boyutlu görüntüsüne perspektif denir. Perspektif, cismin üç yüzeyinin aynı anda ifade edilebildiği bir çizimdir.

Görünüş çıkarma uygulamalarında cisme üç yönden ve dik olarak bakılırken perspektifte cisme tek yönden bakılmaktadır. Cisim farklı açılarda tutulduğundan sadece bir yüzeyi değil aynı anda üç yüzeyi görülebilmektedir.

Perspektif; cismin insan gözü ile görüldüğü şekli ile ifade edilmesi olarak da tanımlanabilir.

Perspektif, bir parçayı, bir mekânı üç boyutlu anlatabilir. Genel olarak mekân ve yer tasarımları ile ilgili konularda konik perspektif kuralları uygulanır. Tek eşyaların veya model parçaların çiziminde paralel perspektif kurallarıyla çizim yapılmaktadır.

Perspektif resimlerin teknik alanda sağladığı avantajlar şunlardır:

• Perspektifler, cisimleri üç boyutlu olarak algılamamıza yardımcı olur. • Perspektifler, cismin farklı yüzlerindeki ayrıntıların bir arada

görünmesini sağlar. • Perspektif çizimler; tanıtım, reklam, pazarlama işlerinde kolaylıkla

anlaşılan çizimlerdir. • Perspektifler, cisimleri doğada görüldüğü biçimde

algılayabildiğimiz çizim türleridir. • Perspektifler, üretim ve imalat işlerinde kesit resimlere göre daha

kolay anlaşılabilen çizimlerdir.

ÖĞRENME FAALİYETİ- 1

1.2. Perspektif Çeşitleri

Perspektifler, cisimlerin genel biçimleri hakkında fikir vermek amacıyla çizilen ve cismin üç boyutunu tek görünüşte gösteren resimlerdir. Perspektif çeşitleri aşağıdaki şemada gösterilmiştir.

1.2.1. Paralel Perspektif Tablo 1.1: Perspektif çeşitleri

Paralel perspektifte tüm düşey kenarlar gerçek boyutunda, yatay kenarlar birbirine paralel olarak çizilir.

Paralel perspektifte resim düzleminde en anlamlı ve cismin en fazla ayrıntısının ifade edildiği görünüş, ön görünüştür. Bunun için en uygun açı değerleri kullanılır ve bu açı değerlerine göre perspektife isim verilir.

Paralel perspektif çizimlerinde ilk yapılması gereken işlem; çizim alanının oluşturulmasıdır. Çizim alanında perspektif çeşidine göre eni, boyu ve derinliği gösteren çizgiler çizilir. Bu çizgiler dikkate alınarak perspektif çizimi yapılır.

1.2.1.1. Aksonometrik Perspektif

Paralel perspektif olarak da adlandırılan bu perspektif türünde iz düşüm ışınları resim düzlemine dik olarak gelmektedir. Parça resim düzlemine göre üç temel yüzeyi de görünecek şekilde döndürülerek perspektif çizilir. Aksonometrik perspektif; izometrik, dimetrik ve trimetrik perspektif olmak üzere üçe ayrılır.

izometrik perspektif

izometrik perspektif; cismin üç temel ekseninin de iz düğüm düzlemine göre eşit açı dereceleri ile tutularak oluşturulan pozisyonuna göre çiziminin yapıldığı uygulamadır. Cisim, üç yönde de eşit ölçüde eğik tutulduğundan gerçekte üç kenarda

% 82 oranında küçük görünür ancak çizim kolaylığı açısından her üç yönde de 1/1 ölçüler kullanılır. Oluşan çizimdeki açılar; yer düzlemine göre dik, 30° sola ve 30° sağa şeklinde ortaya çıkacaktır.

Çizim 1.1: izometrik perspektifin çiziminde açı ve kenar oranları Perspektif çizimine başlarken önce yere paralel bir çizgi çizilir. Bu çizgiye dik

olacak şekilde yükseklik doğrusu çizilir. Daha sonra 30° sağa ve sola ışınlar çizilir. Bu ışınlar üzerinde model parçanın genişlik ve derinlikleri çizilir. Genişlik ve derinlikleri işaretlenmiş noktalardan yükseklik değerlerine göre parçanın yüksekliği belirlenir. Yüksekliği belirlenmiş noktalar, sağa ve sola uzatılarak üst yüzey ortaya çıkarılır.

Çizim 1.2: Görünüşle izometrik perspektif arasındaki bağlantı Perspektifin çizilebilmesi için parçanın ön, yan, üst görünüşleri ve ölçüleri

perspektif çizimini kolaylaştırır. Önceden bir küp veya prizma oluşturulması ve bu prizmalar üzerine görünüşlerin aktarılması perspektifin ortaya çıkmasını kolaylaştırır.

Dimetrik perspektif

Dimetrik perspektif çiziminde derinlik çizgileri 7° ve 42° lik açılarda çizilir. 42° lik açı ile çizilen ışın üzerindeki derinlik ölçüleri 1/2 oranında kısaltılarak çizilir. 7°lik ışın üzerindeki genişlik ölçüsü 1/1 oranında çizilir. Yükseklik ölçüleri 1/1 oranında çizilir.

Çizim 1.3: Dimetrik perspektifin çiziminde açı ve kenar oranları

Çizim 1.4: Dimetrik perspektif çizimi

Trimetrik perspektif

Trimetrik perspektifte cismin sağa, sola veya öne ne kadar eğileceği, iz düşüm düzlemine göre hangi açılarda duracağı, parçanın biçimine ve detaylarına göre tamamen serbest bırakılmıştır. Diğerlerinden farklı tarafı ise diğer yöntemlerde dik duran kılavuz çizgilerden biri bu yöntemde serbest olarak sağa veya sola doğru değişik açıda durabilir. Genişlik, derinlik ve yükseklik ölçüleri 1/1 oranında çizilir.

Çizim 1.5: Trimetrik perspektifin çiziminde açı ve kenar oranları

Açı değerlerinin farklı olması çizim ve uygulama açısından resmi zorlaştırdığından ve seçilen açıların her zaman iyi bir görüntü oluşturmadığından tercih edilmeyen bir yöntemdir.

Çizim 1.6: Trimetrik perspektifte görünüşlerle perspektifin karşılaştırılması 1.2.1.2. Eğik Perspektif

iz düşüm ışınlarının birbirine paralel fakat resim düzlemine eğik konumda olduğu durumda elde edilen çizime eğik perspektif denir. Eğik perspektifte model parça temel iz düşüm düzlemlerinden bir tanesine paralel ve çakışık olarak tutulur. Bu yüzden resim düzlemine paralel tutulan kenar ve yüzeyler gerçek büyüklüğünde çizilir.

Kavaliyer perspektif

Cismin ön görünüşünü oluşturan yüzeydeki kenarlar birbirine dik olacak şekilde yerleştirildikten sonra değişik açılarda paralel ışınlar gönderilerek görüntüsü resim düzlemi üzerine düşürülür. Bu ışınlar, çizim kolaylığı olması açısından genellikle 30°, 45° veya 60° açılarla çizilir. Kenar uzunluğu, 30 derecelik açı ile çizilmişse 1/1, 45° veya 60° lik açılardan biri ile çizilmişse 1/2 olarak alınır.

Çizim 1.7: Kavaliyer perspektifin kenar ve açı oranları

Çizim 1.8: Kavaliyer perspektifte görünüşlerin perspektifle ilişkisi

Militer perspektif

Eskiden çizim yöntemi olarak askerî planların yapılmasında sıklıkla kullanıldığından askerî perspektif anlamına gelen militer perspektif şeklinde adlandırılmıştır. Ön ve yan yüzeyler arasındaki açı 90° alınır. Bu nedenle eksenlerin yatayla yaptığı açı 45° e 45° ya da 30° ve 60° dir. Bu yöntemde kavaliyer perspektifin tersine üstten görünüş gerçek görünümünde çizilir. Üstten iç kısımların daha ayrıntılı görülmesi istenen şekillerde ve planların perspektif resimlerinin çizimleri için uygun bir yöntemdir.

Çizim 1.9: Militer perspektifin çiziminde kenar ve açı oranları

Çizim 1.10: Militer perspektif çiziminde görünüşlerin perspektifle bağlantısı

1.2.2. Konik Perspektif

Konik perspektif, cisimlerin gözün gördüğü şekli ile ifade edilmesidir. Cismin kenarları gerçekte paralel olmasına rağmen cisme bakıldığında kenarlar paralel değilmiş gibi ve derinliği oluşturan kenar çizgileri ilerde bir noktada kesişecekmiş

gibi görünür. Resim 1.1: Uzakta birleşiyor gibi görünen demir yolu rayları

Bir yolun ortasına geçip ileri doğru bakıldığında bulunulan noktanın geniş olduğu; ileri bakıldıkça daraldığı hatta göz hizasında nokta hâline geldiği görülür. Ama aslında yol daralmaz ve hep aynı genişlikte devam eder.

Konik perspektifte bir koridorun başından bakıldığında sonuna doğru giderek küçüldüğü görülür. İşte gözün gördüğü gibi ve gerçekçi olarak çizilen bu perspektife

konik perspektif denir.

Çizim 1.11: Merkezî perspektif çizimleri

Konik perspektifte derinliği ifade eden kenarların hiçbiri birbirine paralel değildir ve izafi olarak göz noktası adı verilen bir noktada birleşir. Bina veya iç mekânların çiziminde uygulanan bir yöntemdir, iki çeşidi vardır.

Merkezî perspektif

Merkezî perspektif çizimlerinde cisim veya mekân, resim düzlemine paralel konumdadır. Paralellik ön, yan veya üst cephelerden birinde olabilir.

Merkezî perspektif çiziminde üst görünüşün resim düzlemine temas eden kenarlarından yer düzlemine ışın olarak taşınarak cismin yer düzlemindeki konumu belirlenir. Bu bölgedeki bütün ışınlar göz noktasına gider.

Çizim 1.12: Merkezî perspektif çizimleri

Cismin yüksekliği işaretlendikten sonra bulunan noktalar tekrar göz noktasına ışın olarak gönderilir. Çizimde derinliği bulmak için üst görünüşten yararlanılır. Üst görünüşten durak noktasına gönderilen ışınların resim düzlemini kestiği noktadan perspektife gönderilen ışınlar cismin derinliğini belirler.

Konik perspektif çizimi yapabilmek için kullanılan bazı tanımların bilinmesi gerekir. Bunlar:

Cisim: Görüş açısına giren her çeşit nesneyi içine alır.

Yer düzlemi (Y.D): Cismin üzerinde bulunduğu taban düzlemdir. Yer düzlemi yatay iz düşüm düzleminin perspektifteki karşılığıdır.

Resim düzlemi (R:D): Saydam olarak kabul edilen ve düşey durumda bulunan bir levhadır. Cismin perspektifi bu levha üzerinde belirlenir.

Yer doğrusu (Y.D): Resim düzleminin yer düzlemi ile kesiştiği ara kesit doğrusudur.

Ufuk doğrusu (U.D): Yer doğrusundan cisme bakan kişinin göz yüksekliğinde bulunan ve yatay olarak alınan doğrudur.

Firar noktası (F): Cisimlerin gözden uzaklaşan kenarlarının ufuk doğrusu üzerinde birleştikleri nokta veya noktalara firar (kaçış) noktası denir.

Göz noktası (G.N): Cisme bakan kişinin gözünün bulunduğu noktadır. Bu nokta daima resim düzleminin önünde ve yer düzleminden görme yüksekliği kadar yukarıdadır. Genellikle 160 cm yüksekliğinde alınır.

Durak noktası (D.N): Göz noktasının yer düzlemindeki iz düşümüdür. Durak noktasının resim düzlemine olan uzaklığı, cismin dış boyutlarının 2,5-3 katından aşağı olmamalıdır.

Esas ışın (E.I): Göz noktası ile ufuk doğrusunun birleştirilmesi ile firar noktasının bulunmasını sağlayan ışındır.

Ölçü doğrusu (h): Perspektifte yükseklik ölçülerini almaya yarayan doğrudur. Gerçek yükseklik, resim düzlemine cismin çakışık olan kenarının yüksekliğidir.

• Noktanın merkezî perspektifi

Noktanın yeri resim düzlemi üzerinde üst görünüş olarak tespit edilir. Resim düzleminden biraz üste yer doğrusu çizilir. Yer doğrusunun üzerine ise ufuk doğrusu çizilir. Ufuk doğrusu ile yer doğrusu arasındaki mesafe 160 cm olmalıdır. Perspektif 1/10 ölçeğinde çiziliyorsa 16 cm, 1/5 ölçeğinde çiziliyorsa 8 cm olarak çizilmelidir. Durak noktasının resim düzleminden uzaklığı bulunurken cismin dış boyutlarının 2,5-3 katı olacak şekilde tespit edilir.

Nokta, aşağıdaki çizimlerde üç konumda durmaktadır. Birinci çizimde resim

düzlemine çakışık, ortadaki çizimde resim düzleminin arkasında, sağdaki resimde ise resim düzleminin önünde durmaktadır.

Çizim 1.13: Nokta’nın perspektiflerinin çizimleri Resim düzlemine çakışık durumda olan A noktası, durak noktası ile birleştirilir.

Daha sonra A noktasından yer doğrusuna dik çıkılır. Yer doğrusu da firarla birleştirilir. Yer doğrusu üzerinde bulunan A’ noktası A noktasının merkezî perspektifidir.

• Doğrunun perspektifi

Resim düzlemine göre farklı konumlardaki doğru parçalarının perspektifleri de noktanın merkezî perspektifi çizilirken uygulanan kurallara göre çizilir. Burada önemli olan doğruların başlangıç ve bitiş noktalarını tespit etmektir. Soldaki resimde doğruların A ve B noktaları durak noktası ile birleştirilir. Bu işlemden sonra A ve B noktaları yer doğrusu ile birleştirilir. Yer doğrusu ile birleştirilen A ve B noktaları

firarla kesiĢir.

Çizim 1.14: Doğru’nun merkezî perspektifleri Yer doğrusunu kesen A’ ve B’ noktaları birleştirildiğinde A’B’ doğrusunun

merkezî perspektifi çizilmiş olur. Ortadaki çizimde AB doğrusu resim düzleminin arkasında durmaktadır. A ve B noktaları durak noktası ile kesiştirilir. Daha sonra A ve B noktalarından dik olarak yer düzlemini kesecek şekilde çıkılır.

Yer düzlemini kesen A ve B noktaları firarla birleştirilir. A ve B noktalarının resim düzlemini kestiği noktalardan yer doğrusuna dik çıkılır. Dik çıkılan ışınlarla yer doğrusundan firara giden ışınlar kesiştiğinde A’ ve B’ noktaları ortaya çıkar. Ortaya çıkan bu noktalar birleştirildiğinde resim düzleminin arkasında duran AB doğrusunun A’B’ perspektifi çizilmiş olur. Son çizimde doğru, resim düzleminin

önünde durmaktadır. Bu durumda AB doğrusunun perspektifi gerçek boyundan daha büyük çıkmaktadır. ilk iki

resimdeki çizim kuralları resim düzleminin önünde duran doğru için de geçerlidir. Tek fark perspektifin yer doğrusunun altında çıkmasıdır.

• Düzlemlerin perspektifi

Noktanın perspektifinden doğrunun perspektifine gidildiği gibi doğrudan yararlanarak düzlemin perspektifi çizilir. Burada da izlenecek yol, düzlemi sınırlayan doğruların perspektiflerini çizmektir. Aşağıdaki çizimlerde resim düzlemine göre farklı konumlarda duran yatay durumdaki bir karenin perspektif çizimleri yapılmıştır. Soldaki çizimde karenin ön kenarı resim düzlemine çakışıktır. Ortadaki çizimde karenin ön kenarı resim düzleminin gerisindedir. Sağdaki çizimde karenin tamamı resim düzleminin önündedir.

Çizim 1.15: Düzlemin merkezî perspektifleri Soldaki resimde AB doğrusu resim düzlemine çakışık konumdadır. A ve B

noktalarından yer düzlemine dik çıkılır ve firarla birleştirilir. Bu işlemden sonra D ve C noktaları durak noktasına uzatılarak resim düzlemi ile kesişir. Kesişen noktalardan yer doğrusunun üzerinde firara giden ışınlarla kesiştirilir. Bulunan noktalar D’ ve C’ noktalarıdır. Bu noktalar birleştirildiğinde D’C’ doğrusu elde edilir. D’ ile A’ noktaları birleştirilir D’A’ doğrusu elde edilir. C’ ile B’ noktaları birleştirildiğinde C’B’ doğrusu elde edilir. Tüm bu noktaların birbiriyle birleşmesi sonucu A’B’C’D’ düzlemi perspektif olarak ortaya çıkar. Ortadaki çizimde düzlem, resim düzleminin arkasında durmaktadır. Bu nedenle düzlemin perspektifi düzlemden daha küçük

çıkacaktır. Son çizimde düzlem resim düzleminin önünde durduğundan gerçek ölçülerinden büyük çıkacaktır.

• Cisimlerin perspektifi

Cisimlerin perspektiflerinin çizimleri yüzeylerin perspektifine benzer. Prizma şeklindeki cisimlerin taban yüzeylerinin perspektifi yukarıda anlatılan yöntemlerle çizilir. Bu cisimlerin köşelerinden, merkezlerinden ve tepelerinden veya belirli noktalarından dikmeler çizilir. Yükseklik ve derinlikler yine belirli çizim tekniği ile bulunup cismin perspektifleri tamamlanır.

Çizim 1.16: Cisimlerin merkezî perspektifleri

Çizim 1.17: Komodinin ve elbise dolabının merkezî perspektifi

Köşe perspektifi

Bir cisme köşesinden bakılarak çizilen perspektif çizimidir. Bu durumda cismin düşey kenarları merkezî perspektifte olduğu gibi düşey kaldığı hâlde yan kenarlar farklı açılar yapar. Merkezî perspektifle köşe perspektifi arasındaki açısal farkı daha iyi kavrayabilmek için merkezî perspektif çizimlerini aşağıdaki çizimlerle karşılaştırmak gerekir.

Çizim 1.18: Köşe perspektif çizim uygulamaları Köşe perspektifinde cismin veya mekânın resim düzlemine göre belirli açılarda

döndürülmesi söz konusudur. Çizim kolaylığı açısından 30 veya 45 derece döndürmek en çok tercih edilen yöntemlerdir. Merkezî perspektiften farklı olarak çizgilerin uzantıları iki ayrı merkezde birleşir.

Çizim 1.19: Karenin köşe perspektif çizimleri

Çizim 1.20: Dikdörtgen ve prizmanın köşe perspektifi

Çizim 1.21: Konik köşe perspektifte çizim alanı oluşturma

Çizim alanı oluşturduktan sonra plandaki cismin kenarlarına ait ışınlar, resim düzlemine kadar uzatılır. Buradan yer düzlemine, buradan da F1 ve F2 noktalarına gönderilir. Böylece yerdeki konumları bulunan cismin yüksekliğini bulmak üzere

esas ışın ile yer düzleminin kesiştiği noktadan yükseklik ölçüsü alınır. Bu amaçla cismin ön görünüşünü yan tarafa çizerek buradan taşıma yapmak da sık uygulanan bir yöntemdir.

Perspektifte ön görünüşü meydana getirecek çizgiler F2 noktasına, yan görünüşü oluşturacak çizgiler de F1 noktasına ışın olarak gönderilir.

Çizim 1.22: Konik köşe perspektif çizimi

1.3. Perspektif Çizim Kuralları

Perspektif çizerken hangi metodun uygulanacağına karar vermek gerekir. Çizime başlamadan önce aşağıdaki hususlara dikkat edilir.

Çizimin bir mekân, bir eşya veya bir geometrik cisimden hangisini kapsadığı Boyutlarının ve ölçülerinin ne olduğu, ölçeğinin ne olacağı Hangi bakış açısı ile daha iyi ifade edilebileceği Kapsadığı konu ile ilgili hangi yöntemin tercih edileceği

Çizim 1.23: Görünüşlerden perspektif çizilmesi

Alanımızda mekân çizimleri için merkezî veya köşe perspektifi; mekândan bağımsız tek mobilya veya geometrik parça çizimi için de izometrik veya kavaliyer perspektif çeşitleri tercih edilir.

Çizim 1.24: Perspektif üzerinden fazla çizgilerin silinmesi Çizim metoduna karar verdikten sonra resim kâğıdı üzerine uygun

konumlandırma yapılmalıdır. Çizime perspektif çizim alanı oluşturularak bağlanır. Çizim alanında ön ve yan cepheler belirlenir, kılavuz çizgiler üzerinde cephe ölçüleri alınır. Çizim, ilk aşamada sürekli ince çizgilerle yapılır; perspektif elde edildikten sonra fazlalıklar silinir; desenleme yapılacaksa yapılı; ölçülendirilir ve son aşamada da kenar çizgileri kalınlaştırılır.

Çizim 1.25: Görünüşlerin prizma üzerine aktarılması Perspektif çizimlerini tam olarak kavrayabilmek için bütünden boşaltma veya

küçük parçaları birleştirerek bütün oluşturma metotlarından biri tercih edilebilir.

Paralel perspektif çiziminde dikkat edilecek en önemli konu aynı yönde çizilecek çizgilerin birbiri ile paralel olması gerektiğidir. Bunu sağlamak için T cetveli ve gönyeler birlikte kullanılmalıdır.

Perspektif çizimlerinde işlemin doğruluğunu etkileyen hususlardan biri de görünüş çizimlerinin hatasız yorumlanması ve zihinde canlandırılmasıdır. Bu nedenle iz düşüm, görünüş çıkarma, eksik görünüşlerin tamamlanması gibi konularda yeterince uygulama yapılmalıdır.

Çizim 1.26: Perspektifin oluşum aşamaları Parçadan bütüne gidilerek yapılan perspektif çiziminde cisim, uygun sayıda

parçalara bölünür; daha sonra parçaların her biri ayrı ayrı çizilerek bütün elde edilir.

Tek parçadan oluşan boşluklu cisimlerin perspektif çiziminde ise prizma yöntemi adı verilen teknik uygulanır. Prizma yönteminde cismin tüm boyutlarını kapsayan büyüklükte bir prizmatik kutu çizilerek boşluklar çıkarılır.

Çizim 1.27: Perspektifte boşaltma işlemi

Herhangi bir temel iz düşüm düzlemine paralel olmayan yüzeyleri bulunan cisimlerin perspektif çizimlerinde de kutu yönteminin uygulanması pratiklik sağlar.

Çizim 1.28: Geometrik şekillerin perspektif çizimi Perspektif çizimlerde daireler, genelde elips şeklinde görünür. Dairesel veya

dairesel yüzeyleri olan cisimlerin perspektiflerinin çiziminde prizma yöntemi ile birlikte dört merkezli elips çizme yönteminden yararlanılır. Bu yöntemde öncelikle dairenin eksenleri perspektif kurallarına uygun olarak çizilir.

Dairenin ölçüleri eksene göre işaretlenerek çizim alanı oluşturulur. Merkezleri bulabilmek için uzak köşeler ince bir kılavuz çizgisi ile birleştirilir. Eksen ile daire kenar çizgisinin kesiştiği noktadan karşı köşeye çizilen kılavuz çizginin ortadaki kılavuz çizgiyi kestiği noktalar, küçük yayların çizileceği merkez noktanın bulunmasını sağlar. Büyük merkezler ise dairenin kısa kenarlarıdır, pergel bu noktalara konularak çizim yapılır.

1.4. Perspektif Çizimlerin Ölçülendirilmesi Perspektif resimlerin ölçülendirilmesi, genel ölçülendirme kuralları

çerçevesinde yapılır. Genel ölçülendirme elemanları içinde yer alan ölçü çizgisi, ölçü bağlama çizgisi, ölçü okları, rakamlar, işaret sembol ve açıklamalar; perspektif resimlerin ölçülendirilmesinde de kullanılır. Çizgi kalınlıkları, çizgilerin uzaklığı, okların büyüklüğü, ölçü rakamlarının yazılması ile ilgili kurallarda perspektif çizimlere özgü aynı şekilde uygulanır.

Görünüşlerin ölçülendirilmesinden farklı olan uygulama ise ölçü bağlama çizgilerinin perspektif ile aynı açıda olması, ölçü çizgilerinin perspektif kenarlarına paralel durması, ölçü oklarının ölçü bağlama çizgilerinin açısına uygun olarak çizilmesi, ölçü rakamlarının da ölçü çizgisinin üzerine ölçü çizgisine paralel olarak açılı yazılmasıdır.

Çizim 1.29: Perspektiflerin ölçülendirilmesi

24

Ölçülendirme mümkün olduğunca perspektif resmin dışına yapılmalıdır. Ancak bazı durumlarda doğrudan perspektif üzerine de yapılabilir.

Çizim 1.30: Perspektiflerin ölçülendirilmesi

25

29

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Aşağıdakilerden hangisinde yukarıdaki perspektifin görünüşleri doğru olarak verilmiştir?

A) B) C) D)

2. Aşağıdakilerden hangisinde yukarıdaki perspektifin görünüşleri doğru olarak verilmiştir?

A) B) C) D)

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME

30

3. Aşağıda aynı model parça, üç değişik perspektif çizim yöntemiyle çizilmiştir. I, II ve III numaralı perspektiflerin çizim yöntemleri sırasıyla aşağıdakilerden hangisinde doğru sıralanmıştır?

I II III A) izometrik, dimetrik ve trimetrik perspektif B) izometrik, eğik ve militer perspektif C) izometrik, dimetrik ve konik perspektif D) izometrik, dimetrik ve eğik perspektif

4. Aşağıda AB doğrusunun üç değişik konumda konik perspektifi çizilmiştir. Resim düzlemine göre bu doğrunun sırasıyla I, II ve III konumu aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak sıralanmıştır? A) RD’ye çakışık, RD’nin önünde, RD’nin arkasında B) RD’nin önünde, RD’nin arkasında, RD’ye çakışık C) RD’nin arkasında, RD’nin önünde, RD’ye çakışık D) RD’nin ortasında, RD’nin önünde, RD’nin arkasında

I II III

32

5. Yukarıda perspektifi verilen model parçanın ön, yan ve üst görünüĢleri s ırasıyla

aĢağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiĢtir? A) Y, R, T B) T, S, V C) V, S, T D) R, Y, V

33

2. AHŞAP BİRLEŞTİRMELER

2.1. Çeşitleri, Özellikleri ve Çizimleri

2.1.1. En Birleştirmeler

Ahşap teknolojisinde geniş tablalar iki veya daha çok parçanın yan yana getirilip çeĢitli yöntemlerle birleştirilerek yapıştırılması sonucunda elde edilir.

2.1.1.1. Düz En Birleştirme

iki parça düz olarak birleştirilmiş ve yapıştırılmıştır. Resimde parçanın kenarlarını belirten ana çizgiler kalın, birleştirme yerleri ise ince sürekli çizgi ile çizilmelidir. Perspektif çizimlerinde ve net resimlerde ise doğal görüntü veren yüz, cumba ve

makta taraması yapılır.

şekil 2.1: Düz en birleştirme üç görünüş ve perspektifi

ÖĞRENME FAALİYETİ–2

33

2.1.1.2. Lambalı En Birleştirme Ön görünüşte iki parçanın birleşme çizgisi ince sürekli çizgiyle lambanın

derinliği de kesik çizgilerle belirtilir. Üst görünüşte ise yalnızca lambanın genişliği kesik çizgi ile gösterilir.

şekil 2.2: Lambalı en birleştirme üç görünüş ve perspektifi 2.1.1.3. Kendinden Çıtalı Kinişli En Birleştirme

Kinişin kalınlığı, parça kalınlığının 1/3’ü, derinliği ise yaklaşık parça kalınlığının yarısı olacak şekilde yapılır. Çizimde kinişteki 0,5–1 mm tutkal boşluğu da dikkate alınarak gösterilir.

şekil 2.3: Kendinden çıtalı kinişli en birleştirme üç görünüş ve perspektifi

34

2.1.1.4. Yabancı Çıtalı Kinişli En Birleştirme

Cumbaları alıştırılan tahtaların ortalarına kalınlığın 1/3'ü kadar genişlikte ve iş parçası kalınlığının yarısı kadar derinlikte kiniş açılır. Kinişlerin ortalarına konulan aynı kalınlıktaki çıtalarla birleştirilerek yapılan birleştirmelerdir. Çıtaların elyafının iş parçası elyafına dik olması tercih edilir.

şekil 2.4: Yabancı çıtalı kinişli en birleştirme üç görünüş ve perspektifi

2.1.1.5. Kavelalı En Birleştirme

Cumbaları alıştırılan tahtaların tam ortalarına kavela delikleri açılır. Kavela deliklerine uygun çapta kavela takılarak yapılan birleştirmelerdir.

şekil 2.5: Kavelalı en birleştirme üç görünüş ve perspektifi

Kavelanın boyu, birleştirilecek iki parçanın deliklerin toplam uzunluğundan 1 mm kısa olmalıdır. Çizimde bu durum, delik çevrelerine açılan havşaların ön ve yan görünüşünde gösterilir.

Kavelalar ve delikler parça içinde kaldığı için kesik çizgilerle çizilir. Kavela ekseni üst görünüşte merkezden geçen yatay ve düşey ince eksen çizgisi ile daire çapını 2-3 mm geçecek şekilde çizilir.

35

2.1.2. Çerçeve Köşe Birleştirmeler

Çerçeve köşe birleştirmeler mobilya kapakları, kapı ve pencereler, ilan dolabı vb. yerlerde kullanılan birleştirmelerdir. Birleştirmelerde lamba, kiniş, kordon veya pah gibi bir kenar şekillendirmeleri uygulanır. Çerçeve köşe birleştirmeleri, uygulanan yapım tekniğine göre sınıflandırılır.

2.1.2.1. Açık Zıvanalı Birleştirmeler

Çerçevelerin oluşturulmasında uygulanan birleştirme çeşididir. Resim çiziminde zıvanalar ön, yan ve üst görünüşlerde gösterilir. Görünmeyen kenarlar, sürekli kesik çizgi ile gösterilir. Zıvana olan yerlere zıvana işareti konulur.

şekil 2.6: Açık zıvanalı birleştirme üç görünüş ve perspektifi

36

2.1.2.2. Hampaylı Zıvanalı Birleştirmeler

Çerçevelerin oluşturulmasında uygulanan birleştirme çeşididir. Açık zıvanalı birleştirmeden farklı olarak zıvana hampaylı yapılır. Resim çiziminde zıvana ve hampay ön, yan ve üst görünüşlerde gösterilir. Resim üzerinde zıvanalı birleşen yere zıvana işareti konur.

şekil 2.7: Hampaylı zıvanalı birleştirme üç görünüş ve perspektifi 2.1.2.3. Gönye burun Zıvanalı ve Lambalı Birleştirmeler

Çerçevelerin oluşturulmasında uygulanan farklı bir birleştirme çeşididir. Açık zıvanalı birleştirmeden farklı olarak zıvana kapakları bir yüzeyde 45° kesilir. Köşenin iç yüzeyine lamba açılır. Resim çiziminde bunlar belirtilir ve görünmeyen kenarlar sürekli kesik çizgi ile gösterilir.

37

şekil 2.8: Gönye burun zıvanalı birleştirme üç görünüş ve perspektifi

38

2.1.2.4. Gönye Burun Kavelalı Birleştirmeler

Parçalardan ikisinin de 45 derece kesilip kavela ile birleştirilmesiyle yapılan köşe birleştirmedir. Resim çiziminde kavelalar görünmediği için ön, yan ve üst görünüşler de sürekli kesik ince çizgilerle gösterilir.

şekil 2.9: Gönye burun kavelalı birleştirme üç görünüş ve perspektifi 2.1.3. Ayak Kayıt Birleştirmeler

Mobilyacılıkta üretilen masa, sehpa ve sandalyelerin çoğu ayaklı mobilyalardır. Yere basan mobilya elemanına ayak, ayakları birbirine bağlayan elemana kayıt denir. Ayak ve kayıtlar, değişik birleştirme konstrüksiyonlarıyla birbirlerine bağlanır.

39

2.1.3.1. Düz Zıvanalı Ayak Kayıt Birleştirmeler

Ayaklara dişi zıvana deliği açılır. Kayıtlar erkek zıvana olacak şekilde kesilir. Zıvana kapakları düşürülüp parçaların birleştirilmesiyle yapılan birleştirme çeşididir. Resim çiziminde bakış yönüne göre görünen ve görünmeyen yerler değişir. Görünen kenarlar sürekli kalın, görünmeyen kenarlar sürekli kesik çizgilerle çizilir. Çizimden sonra görünüşlere doku-desen taraması yapılarak resmin daha canlı ve belirgin görünmesi sağlanır.

şekil 2.10: Düz açık zıvanalı ayak kayıt birleştirme üç görünüşü

40

şekil 2.11: Düz açık zıvanalı ayak kayıt birleştirme perspektifi

41

2.2.3.2. Hampaylı Zıvanalı Ayak Kayıt Birleştirmeler

Açık zıvanalı ayak kayıt birleştirme çiziminden farklı olarak zıvana hampayı ön, yan ve üst görünüşte gösterilir.

şekil 2.12: Hampaylı zıvanalı ayak-kayıt birleştirme üç görünüşü

42

şekil 2.13: Hampaylı zıvanalı ayak-kayıt birleştirme perspektifi

43

2.2.3.3. Kavelalı Ayak Kayıt Birleştirmeler

Kayıtların başları düz kesilerek kavelalı olarak ayağa birleştirilir. Resim çiziminde kavelalar görünmediği için ön, yan ve üst görünüşte sürekli kesik çizgi ile gösterilir.

şekil 2.14: Kavelalı ayak kayıt birleştirme üç görünüşü

şekil 2.15: Kavelalı ayak kayıt birleştirme perspektifi

44

2.1.4. Boy Birleştirmeler

Boy birleştirmeler daha basit çizimlerdir. Yukarıda anlatılan yöntemlerle üç görünüşleri ve perspektifleri çizilir.

Lambalı boy birleştirme

şekil 2.16: Lambalı düz boy birleştirme perspektifi

şekil 2.17: Lambalı pahlı birleştirme perspektifi Zıvanalı boy birleştirmeler

şekil 2.18: Zıvanalı boy birleştirme perspektifleri Yabancı çıtalı zıvanalı boy birleştirme

şekil 2.19: Yabancı çıtalı zıvanalı boy birleştirme

45

2.1.5. Dişli Birleştirmeler

2.1.5.1. Düz Dişli Köşe Birleştirme

Parça genişliği, parça kalınlığını geçmeyecek değerde, tek sayıda eşit parçaya bölünerek dişler markalanıp görünüşler çizilir. Dişlerin görünmeyen dipleri sürekli kesik çizgi ile gösterilir.

şekil 2.20: Düz dişli köşe birleştirmenin görünüşleri

46

şekil 2.21: Düz dişli köşe birleştirmenin perspektifi

2.1.5.2. Kırlangıçkuyruğu Açık Dişli Köşe Birleştirme

şekil 2.22: Kırlangıçkuyruğu açık dişli köşe birleştirme perspektifi

47

2.1.5.3. Kırlangıçkuyruğu Yarım Gizli Dişli Köşe Birleştirme

şekil 2.23: Kırlangıçkuyruğu yarım gizli dişli köşe birleştirme görünüşleri

şekil 2.24: Yarım gizli dişli köşe birleştirme perspektifi

46

47

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Kinişli birleştirmenin ön, yan ve üst görünüşü aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) I B) II C) III D) IV

2. Aşağıdaki görünüşlerden hangisi, perspektifi verilen hampaylı zıvanalı çerçeve köşe birleştirmenin üç görünüşünü doğru olarak belirtmektedir? A) IV B) III C) II D) I

3. Aşağıdaki görünüşlerden hangisi, perspektifi verilen hampaylı zıvanalı çerçeve köşe birleştirmenin üç görünüşünü doğru olarak ifade etmektedir? A) I B) II C) III D) IV

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME

48

I II III IV

48

4. Aşağıdaki görünüşlerden hangisi, perspektifi verilen kırlangıçkuyruğu açık dişli köşe birleştirmenin üç görünüşünü doğru olarak ifade etmektedir? A) I B) II C) III D) IV

5. Aşağıdaki I, II, III ve IV numaralı resimlerde açık zıvanalı çerçeve köşe birleştirmenin önden, yandan ve üstten görünüşleri hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) I B) II C) III D) IV

I II III IV

49

3. ÖLÇEKLER

3.1. Ölçek Çeşitleri

Bir resimde görülen uzunluklarla bunların gösterdiği gerçek uzunluklar arasındaki orana ölçek denir.

Teknik resim ve mobilya çizimlerinde resim kâğıtlarına sığmayacak kadar büyük resimler veya gerçekte çok küçük resimler, belirli oranlarda büyültülerek veya küçültülerek resim kâğıtlarına çizilir. Bu oranlar rastgele değil belirlenmiş standartlara göre uygulanır.

Çizimlerin anlaşılır olması sadece ölçülendirmeye bağlı değildir, ölçekli çizim de önemlidir. Kâğıda uygun ölçekte çizilmiş resim, büyüklük olarak kendisini en iyi ifade eden resimdir.

Kısaca ölçek; bir çizimde görülen uzunluklarla bu uzunlukların ifade ettiği gerçek uzunluklar arasındaki orandır.

şekil 3.1: Aynı şeklin değişik ölçeklerle çizilmesi

ÖĞRENME FAALİYETİ–3

50

3.1.1. Küçültme Ölçekleri

Mobilyayı ölçüleri büyük olduğu için mobilya resimlerini gerçek ölçüleri ile kâğıt üzerine çizmek genelde mümkün değildir. Bu sebeple mobilya, tefriş, bina planı vb. tüm projelerin çiziminde belirli oranlarda küçültme yapılarak çizim yapılır. Resim hangi oranda küçültülürse küçültülsün resim üzerine gerçek ölçü yazılır. Resmi okuyan kişi, iş üzerinden ölçü almaz. Ölçüyü iş üzerinden okuyarak alır veya

iş üzerinden aldığı ölçüyü küçültme oranı ile çarparak gerçek ölçüyü bulur.

3.1.2. Büyültme Ölçekleri şekil 3.2: Küçültme ölçeği

Küçük bir makine parçasının, elektronik bir aletin vb. küçük ebatlı parça

resimlerinin 1/1 oranında çizilmesi ve ölçülendirilmesi genelde iş hakkında ayrıntılı bilgileri vermekte yetersiz kalır. Bu gibi durumlarda resim çizimlerinde belirli oranlarda büyültme yapılarak resim çizmek doğru olur. Resimler 2/1, 5/1, 10/1 oranında büyültülerek çizilir. Resim üzerine gerçek ölçü yazılır. Resmi okuyan kişi iş üzerinden ölçerek ölçü almaz. Ölçüyü iş üzerinden okuyarak alır veya iş üzerinden

aldığı ölçüyü büyültme oranına bölerek gerçek ölçüyü bulur. Ölçek: 1/1 Ölçek:1/2

51

şekil 3.3: Büyültme ölçeği

52

3.2. Uygulama Özellikleri

Çizilen resmin büyüklüğü ile işin büyüklüğünün aynı olması, ölçeklerde gerçek büyüklük olarak ifade edilir ve 1/1 ölçekli çizim olarak ifade edilir.

1/1 ölçekli çizimler, büyüklüğü resim kâğıtlarına sığabilecek resimlerde uygulanabileceği gibi genelde işin belirli bir bölümünün kesit veya detayı olarak çiziminde uygulanır.

Bir resim hangi ölçekle çizilmiş olursa olsun resmin altına veya antedin ölçek kısmına resmin ölçeği belirtilmelidir.

ġekil 3.4: Komodinin 1/10 ölçekli net resmi çizimi ve ölçülendirilmesi

53

şekil 3.5: Komodinin 1/1 ölçekli detay resimleri

54

3.3. Resim Çiziminde Dikkat Edilecek Hususlar

Bir resim, hangi ölçekle çizilirse çizilsin gerçek büyüklükteki ölçüler yazılır. Ölçülendirme ile ilgili kurallar, ölçeğe göre değişmez. Yani 1/1 ölçekli bir resmi ölçülendirilirken kullandığımız ölçü çizgisi, ölçü bağlama çizgisi, ölçü oku, ölçü rakamları, bunların konumlandırılması vb. Kurallar, ölçekli çizimde aynı şekilde uygulanır.

Bir resim düzleminde farklı ölçeklerle çizilmiş resimlerin bulunması, farklı kalınlıklarda çizgilerin uygulanacağı anlamına gelmez. Aynı resim kâğıdında bulunan aynı özellikli bütün çizgiler, ölçek farkı gözetilmeksizin aynı kalınlıkta çizilir.

Mobilya resimleri çizilirken önce yer çizgisi çizilir. Ön ve yan görünüşü yer çizgisine oturtulur. Ön görünüşten sağ tarafa yatay ışınlar çizilerek aynı doğrultuda yan görünüş çizilir. Ön görünüşle yan görünüş arasında ölçüleri yazacak boşluk bırakılır. Ön görünüşten aşağıya doğru dikey ışınlar çizilerek aynı doğrultuda üst görünüş çizilir. Ön görünüşle üst görünüş arasında ölçüleri yazacak boşluk bırakılır. Ön görünüşle yan görünüş arasına ve ön görünüşle üst görünüş arasına genelde aynı ölçü boşluğu bırakılır. Ölçü çizgileri çizilerek bağlama çizgileriyle kesiştirilir. Ölçü çizgileriyle bağlama çizgileri ölçü oku ile birleştirilir. Ölçü okları resme göre orantılı olmalıdır.

Yükseklik ölçüleri ön görünüş ile yan görünüş arasına çizilen ölçü çizgisi üzerine ve ortasına aşağıdan yukarı doğru yazılır. Genişlik ölçüleri ön görünüşle yan görünüş arasına çizilen ölçü çizgisi üzerine ve ortasına soldan sağa doğru yazılır. Derinlik ölçüsü yan görünüş altına çizilen ölçü çizgisi üzerine ve ortasına soldan sağa

55

doğru yazılır. şekil 3.6: Mobilyaların ölçülendirilmesi

56

56

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Aşağıdakilerden hangisi, ölçekli çizimin amacıdır? A) Resmin standartlara uygun çizilmesi B) Amacı yok C) Anlaşılması D) Ölçek resmin güzel görünmesi

2. Aşağıdakilerden hangisi, küçültme ölçeğidir? A) 1/1 B) 2/1 C) 1/10 D) 5/1

3. Aşağıdakilerden hangisi, gerçek büyüklüktür? A) 2/1 B) 1/50 C) 1/1 D) 4/1

4. Aşağıdakilerden hangisi, büyültme ölçeğidir? A) 1/2 B) 1/20 C) 1/1 D) 5/1

5. 1/20 ölçekli planda 12 cm genişliğinde çizilen dolabının gerçek boyu kaç cm’dir? A) 150 cm B) 200 cm C) 15 cm D) 240 cm

6. 1/10 ölçekli planda 5 cm genişliğinde çizilen dolabının gerçek boyu kaç cm’dir? A) 15 cm B) 20 cm C) 50 cm D) 55 cm

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME

57

7. 180 cm yükseklik ve 220 cm genişlikteki bir elbise dolabı ön görünüşü 1/10 ölçeğinde kaç cm çizilmelidir? A) 18 – 22 cm B) 15 – 22 cm C) 18 – 25 cm D) 15 – 25 cm

8. 8.210 cm yükseklik ve 250 cm genişlikteki bir elbise dolabı ön görünüşü 1/50 ölçeğinde kaç cm çizilmelidir? A) 6,2 – 12 cm B) 4,2 – 5 cm C) 11 – 12 cm D) 4,2 – 8 cm

58

4. ÖLÇÜLENDİRME VE TARAMALAR

4.1. Ölçülendirmenin Önemi

Çizilen üç görünüş, perspektif ve kesit resimlerin genişlik, yükseklik ve derinlik ölçüleri ile iş üzerindeki diğer ayrıntıların doğru ve tam olarak ifade edilmesi ayrıca yapılacak iş ile ilgili gerekli açıklamaların yapılması için ölçülendirme yapılır.

Çizilen bir resim üzerinde ölçülendirme yapılmadığını düşünülecek olursa bu resim üzerinde birçok yönden tereddütler oluşacaktır. 1/1 ölçekli çizimler hariç diğer bütün ölçeklerde resim üzerinden ölçü alınmaz, aksine ölçülendirmede ne belirtilmişse o dikkate alınır. Böylece aynı resmi kişilerin farklı algılaması ve hata yapılması engellenmiş olur.

4.2. Ölçülendirme Kuralları

Teknik resimde bütün işlemlerde olduğu gibi ölçülendirme konusu da standartlaşmış bir kurala bağlıdır. Ölçülendirme, resim üzerinde eksik ölçü kalmayacak ve gereksiz ölçü bulunmayacak şekilde yapılmalı, çizen kişinin resmi anlamasını engelleyecek hiçbir tereddüt olmamalıdır.

Standartlar, ölçülendirme ile ilgili kuralları belirleyen otoritedir ve bu kurallar diğer resim kuralları gibi dünyanın her tarafında aynıdır.

4.3. Ölçülendirme Elemanları

Mimarlar tarafından çizilmiş çizimleri de okuyabilmek için mimarların çizim kurallarını da bilmek gerekir.

ÖĞRENME FAALİYETİ–4

59

Bu nedenle ölçülendirme çeşitleri, mimari ve iç mimari ile mobilya teknolojileri alanlarını kapsayacak biçimde ele alınacaktır.

4.3.1. Ölçü (Sınır) Bağlama Çizgisi

Resmi oluşturan ana çizginin ucundan sürekli ince çizgi şeklinde ve ölçü çizgisini 2-3 mm geçecek şekilde çizilir. Ölçülendirilecek boyutu ölçü çizgisi üzerine

taşıyan çizgilerdir.

4.3.2. Ölçü Çizgisi şekil 4.1: Ölçü bağlama çizgisi

Sürekli ince çizgidir ve ölçülendirilecek resim yüzeyinden 8-12 mm uzaklıkta,

birbirinden ise 5-8 mm uzaklıkta çizilir. Uçları ölçü bağlama çizgisi ile sınırlandırılır.

4.3.3. Ölçü Okları şekil 4.2: Ölçü çizgisi

Ölçülendirilecek alanın sınırlarını ifade etmek için kullanılır. Ölçü çizgisinin

ucuna, ölçü bağlama çizgisi ile kesişim noktasına konulur. Ölçü okunun uzunluğu, genişliğinin 2,5- 3 katı olacak şekilde ve içi dolu çizilir. Ölçü okunu meydana getiren iki çizgi arası yaklaşık 15° dir.

şekil 4.3: Ölçü oku ve diğer ölçülendirme sembolleri Kesit alma gibi özel durumlarda kesit düzlem çizgisinin ucuna konulan ok,

ölçülendirme oklarından farklı olarak daha geniş ve büyük çizilir. Ölçü oku yapılamayacak kadar küçük yerlerde içi boş ya da dolu 1–2 mm çapındaki çemberlerle ya da 45° açı yapan, 3–4 mm uzunluğundaki çizgiler de kullanılır.

60

4.3.4 Ölçü Rakamları

Rakamlar, resmin büyüklüğüne uygun büyüklükte ve ölçülendirilen alanın ortasına gelecek şekilde, ölçü çizgisinin 0,5- 1 mm üzerine yazılır. Büyüklükleri resmin büyüklüğüne göre ve standartlara uygun olmalıdır.

4.4. Ölçülerin Resim Üzerinde Dağılışı

Ölçüler resim üzerinde dengeli ve eksik kalmayacak şekilde dağıtılmalı, fazla ölçülendirmeden, ölçü tekrarından kaçınılmalıdır. Kademeli yüzeylerde ölçü çizgileri çizilirken önce küçük yüzeyler, bağlama çizgisi ile belirlendikten sonra çizilmeli daha sonra büyük yüzeyler dışarı doğru sırası ile ölçülendirilmeli ve ölçü çizgileri ile bağlama çizgileri birbirini kesmemelidir.

şekil 4.4: Ölçülendirme uygulamaları

Ön, yan ve üst görünüşler ölçülendirilirken ölçüler genellikle görünüşlerin aralarına yazılır, mecbur kalınmadıkça dışarı ölçü yazılmaz.

Açı kollarının ölçülendirilmesinde ölçü çizgileri yay şeklinde olur. Yayların ölçülendirilmesinde ise R harfinden sonra yayın yarıçapı yazılır. Ölçü çizgisi doğrudan yaya temas edecek şekilde çizilir.

4.5. Mobilya Resimlerinde Kullanılan Taramalar

Üç görünüşle veya perspektif resim ile ifade edilen cisimler, yapıldığı malzemenin doğal yapısına uygun bir görüntü ile ifade edilirse daha iyi anlaşılır. Bu uygulama, çizilen cisme anlatım zenginliği ve anlayış kolaylığı getirir.

Mobilya malzemeleri, ham madde, yarı mamul, mamul ve tamamlayıcı gereçler olarak sınıflandırılabilir. Bu malzemeler içinde en çok kullanılan ağaç, kesilme şekline ve bakış yönüne göre üç şekilde görünür. Yıllık halkalar elyafa teğet

61

kesimde dalgalı, paralel kesimde düz çizgiler şeklinde ve dik kesimlerde ise dairesel halkalar şeklinde görünür.

62

Mobilya resmi çizimlerinde bu görüntülere uygun şekilde yapılan çizimlere desenleme adı verilir. Resim üzerinden kesit alındığında ise kesit düzlemi arkasında kalan yüzeylerin desenlemeden farklı olarak düzgün çizgisel ve kurallı olarak ifade edilmesi gerekir, malzemenin cinsine göre farklılık gösteren bu uygulamalara da tarama denir.

şekil 4.5: Ağacın desenlendirilmesi

Taramalar kesit düzleminin arkasında kalan yüzeylerde ve malzemenin cinsine göre yapılır.

Ağaç tarama: Elyafa dik yöndeki (makta) taramalar; 45 derece sağa veya sola eğik 1 mm aralıklarla çizilmiş iki çizgi ve aralarda bırakılan 3 mm boşluklar şeklinde; elyafa paralel (elyaf) taramalar ise düz çizilmiş 1 mm aralıklı iki çizgi ve aralarında 3 mm boşluk bırakılması şeklinde olur.

4.5.1. Taramalar

63

Masif Makta Kesit Tarama Masif Makta Elyaf Tarama

şekil 4.6: Ağacın makta ve elyaf taraması

64

iki Masif Makta Kesit Tarama ikifarklıparçanıntutkallanması

şekil 4.7: Ağacın makta taraması ve tutkallama

Yonga levha (sunta) lar 4 mm arlıklarla çizilmiş dik çizgilerle ifade edilir. Yonga levha üzerinde kaplama varsa kaplamayı ifade etmek için yonga levhanın çizgisinin yaklaşık 0,5 mm dışına bir çizgi daha çizilir ancak asıl kenar bu çizgi olacağından içteki çizgi (yonga levha) ince çizilir. Mobilya ve iç mimari iş resmi çizimlerinde görünüş veya kesit resimlerin anlatımında taramaların ve ölçülendirmenin yetersiz kaldığı durumlarda açıklayıcı işaretler kullanılır.

Lif levhalar (MDF, duralit vb.) 45 derece sağa ve sola çizilmiş 2 mm aralıklı çizgilerle kaplama varsa yonga levhalardaki gibi ikinci bir çizgi ile gösterilir. Yaygın olarak kullanılan bir diğer tarama şekli de yonga levha taramasının aynısının yapılarak üzerine açıklama olarak lif levha tanımlamasının yazılmasıdır.

şekil 4.8: Lif levha taraması

Kontraplaklar yan yana çizilmiş 1 mm aralıklı 3 çizgi ve 3 çizgili gruplar arasında da 5 mm boşluk bırakılacak şekilde yapılır.

Kontraplak Taraması Cam Taraması

şekil 4.9: Kontraplak ve cam taraması

Cam kesit taraması yukarıdaki şekildeki gibi görünüş desenlemesi ise paralel çizgiler şeklinde yapılır. Vida çizimine eksenle başlanır. Eksen vida boyu kadar çizilir. Eksenin ucuna vida çapı kadar gövde, daha sonra da başı ve vida yarığı çizilir.

65

Kavela Vida

şekil 4.10: Kavela ve vidanın gösterilmesi Mermer, granit gibi cisimler, çeşitli büyüklükte çokgen ve düzgün olmayan

köşelerden, sünger taraması çeşitli büyüklükteki dairesel şekillerden meydana gelir.

Mermer, granit, taş Doğal kauçuk

şekil 4.11: Mermer, granit taş ve doğal kauçuğun

gösterilmesi

Yapılan zıvana birleştirme konstrüksiyonlarında zıvanayı ifade etmek için zıvananın köĢeleri ince çizgi ile çarpı şeklinde birleştirilir.

4.5.2. işaret ve Semboller

Taramalarla ifade edilemeyen bazı şeyler işaret ve sembollerle ifade edilir.

Yonga levha üzerine yapıştırılmış kaplamanın yönü X ve işaretleri ile ifade edilir. X işareti kesit düzlemine göre kaplamanın maktası, işareti ise elyafı olduğu ifade eder.

Kaplama Makta işareti Kaplama Elyaf

işareti şekil 4.12: Yonga levha taraması

66

şekil 4.13: Kontratabla taraması

şekil 4.14: Zıvananın gösterilmesi

şekil 4.15: Laminat ve PVC kaplamaların kesit resimlerde gösterilmesi

67

69

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Ölçü çizgisinin ucuna aşağıdakilerden hangisi A) Ölçü oku

konulmaz?

B) Nokta C) Çapraz çizgi D) Boş bırakılır.

2. ilk ölçü çizgisi görünüşten kaç mm uzakta olmalıdır? A) 8-12 B) 10-15 C) 15-20 D) 5 – 7

3. Aşağıdakilerden hangisi ölçülendirme elemanıA) Ölçü çizgisi

değildir?

B) Ölçü sınır çizgisi C) Ölçü rakamı D) Açı

4. Taramalarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisiA) X işareti kaplamanın makta yönünün kesit düzleminde olduğu anlamına gelir.

yanlıştır?

B) Taramalar kesit düzlemi geçen yüzeylerde yapılır. C) 4 mm aralıklarla çizilen düz çizgiler, yonga levha taraması anlamına gelir. D) X işareti kaplamanın elyaf yönünün kesit düzleminde olduğu anlamına gelir.

5. Alttaki tarama hangi malzemeyi ifade eder.

A) Ağaç B) Kontraplak C) Lif levha D) Mermer

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME

71

ÖĞRENME FAALİYETİ–1’İN CEVAP ANAHTARI

1 B 2 A 3 D 4 A 5 D

ÖĞRENME FAALİYETİ–2’NİN CEVAP ANAHTARI

1 B 2 C 3 B 4 A 5 C

ÖĞRENME FAALİYETİ–3’ÜN CEVAP ANAHTARI

1 A 2 C 3 C 4 D 5 D 6 C 7 A 8 B

ÖĞRENME FAALİYETİ–4’ÜN CEVAP ANAHTARI

1 D 2 A 3 D 4 D 5 B

CEVAP ANAHTARLARI