rast stabla u visinu visinski prirast

8/13/2019 Rast Stabla u Visinu Visinski Prirast

1/12

Rast stabla u visinuvisinski prirast

-seminarski rad-

Sadraj

Uvod ...................................................................................................................... 21.0 Rast stabla u visinu .......................................................................................... 3

1.1 Rast stabla u visinu tokom vegetacionog perioda ........................................ 3

1.2 Rast stabla u jednodobnoj sastojini .............................................................. 4

1.2 Rast stabla u raznodobnoj sastojini .............................................................. 8

Zakljuak ............................................................................................................. 12

Literatura ............................................................................................................. 12


2/12

Uvod

Generalno posmatrano jedna od najvanijih, kao i jedna od najkomplikovanijih pojavakod bilo kojeg ivog organizma svakakojeste proces rasta. Ovo je proces po kojem se svi iviorganizmi razlikuju od neivih organizama. Rast je ireverzibilan tj. nepovratan proces

poveanja dimenzija bilo kojeg ivog organizma, to podrazumijeva nepovratno poveanjebroja elija i trajnopoveanja njihove veliine. Rastom se ne smatra ako do poveanja elijadoe npr. zbog poveanja vode u eliji to uzrokuje proces bubrenja. S obzirom da se mi

bavimo drvetom treba spomenuti da je kod drveta bitam proces fotosinteze u kojem se

absorbuje CO2 iz kojeg nastaje karbon koji je veoma vaan u procesima rasta kao i samogprirasta drveta. Prirast je pojam koji se vee za promjenu tj. poveanje bilo kojeg taksacionogelementa stabla ili neke sastojine bilo da je rije o preniku, visini, temeljnici, zapreministabla ili te sastojine u nekoj odeenoj jedinici vremena. Kako je tema naslovljena samo navisinski prirast, tako e ovaj rad biti fokusiran samo na visinski prirast.


3/12

1.0 Rast stabla u visinu

Kako je i sam prirast podijeljen npr. prema elementu rasta tj. prema onom taksationom

elementu za koji se vrilo odreeno mjerenje (temeljnica debljinski prirast) ili vrenodreeni proraun (zapremina zapreminski prirast), prirast moemo podijeliti i premavremenu za koji se utvruje. Tako, prirast se moe utvrivati za razliite vremenske periodekao to je to mogue za period od jednog dana (dnevni prirast), za period od sedam dana(sedmini prirast), za period od jednog mjeseca (mjeseni prirast) te za period vegetacionesezone (godiji prirast godinji zato to se promjene na taksacionim elementima odvijajutokom vegetacione sezone (cca 9 mjeseci kada su pogodni uslovi za rast) dok stablo mimo

ovog perioda nalazi se u stanju manje vie spavanja) itd. Zbog ovih injenica rast stabla uvisinu se posmatra:

tokom vegetacionog perioda tokom njegovog ivota

1.1 Rast stabla u visinu tokom vegetacionog perioda

Period rasta stabala u toku vegetacione sezone ne traje koliko traje vegataciona sezona.

Naime, nakon zavretka procesa rasta kod drveta potrebano je da se obavi jos jedan proces, tj.potrebno je da se obavi i proses odrvenjavanja, kako u toku zime ne bi dolo do smrzavanja.

Slika 1 Period priraivanja u toku vegetacione sezone (Mati str. 73)

Za period rasta tokom vegetacione sezone najsveobugvatnija istraivanja ponudio jeBurger. Na osnovu njegovih istraivanja utvreno je da za dobar i kvalitetan prirast trebadovesti niz faktora u optimalno djelovanje. Burger je utvrdio da veliina dnevnih visinskih

pritasta tokom vegetacione sezone zavisi od niza faktora koji djeluju skupno i meusobno senadopunjuju. Veoma je interesantno to se djelovanje tih faktora svaki dan na drugaiji nain


4/12

ispoljava, to uzrokuje veoma izraeno variranje dnevnih prirasta (slika 2). Neki odpomenutih faktora svakako su koliina vlage, vanjska temperatura, koliina suneveradijacije, kia i slino. Rast stabla u visinu u toku jedne vegetacione sezone se takoer moetretirati Libigovim zakonom minimuma, jer bilo koji od gore pomenutih faktora ukoliko se

nalazi u minimumu ograniavat e rast stabla.

Slika 2 Dnevna variranja u prirastu tokom vegetacione sezone (Mati str 72)

1.2 Rast stabla u jednodobnoj sastoji ni

Razmatrajui rast stabla jednodobne sastojine u visinu zapravo se razmatra odnos korelacija izmeu prosjene visine svih stabala, bilo da je rije o svim dominantnim stablimaili da se govori o 100 najviih stabala po hettaru, u odnosu na debljinu. Prilikom ovakvogistraivanja potrebno je u obzir uzeti sva stabla pa ak i ona koja su proredama ranije iz

sastojine uklonjena. Isto tako, mogue je odvojeno posmatrati rast stabla sastojine u visinu priemu se prilikom istraivanja obuhvate stabla koja sainjavaju sastojinu na kraju njenog

produkcionog perioda. Postoji jo niz mogunosti i vrsta istraivanja prilikom ega se uzimajustabla koja e posluiti toj svrsi istraivanja (istraivanja pojedinih bioloko kvalitetnihklasa stabla tih klasa). Ve ranije je napomenuto da postoje velika variranja u pogleduveliine godinjeg prirasta. Ovo variranje izazivaju klimatske prilike podruja, sama genetskakonstitucija vrste, razliit poloaj stabla u odnosu na druga stabla sastojine, uticaj raznihmikrostaninihfaktora i sl. Variranja u okviru pojedinih biolokokvalitetnih klasa su manjanego u okviru sastojine, ali ipak postoje. Variranje koje se javlja usljed vremenskih prilika

mogue je umanjiti na nain da se stvarni godinji prirast ne utvruje, nego da se utvrdiprosjeni godinji prirast za period od 5 ili 10 godina. Prirast utvren na ovaj nainpredstavlja godinji prirast u sredini tog perioda.Od velike vanosti smatrane su zavisnostigodinjeg visinskog prirasta stabla od njegove dobi i boniteta stanita sastojine u kojoj je onoodraslo. Za dokazivanje zakonitosti izmeu visinskog prirasta, dobi stabla i boniteta stabla

potrebno je umanjiti sva mogua variranja, to se postie na nain da se obugvati znatan brojstabala i za nih se uzima prosjek pomenute zavisnosti.

Pri istraivanju zakonitosti rasta stabla u visinu koristi se metod dendrometrijske

analize stabala i to visinska analiza stabala koja su doivjela kraj produkcionog perioda.


5/12

Guttenberg je odabrao po jedno prosjeno (predstavnik) stablo est vrsta i izvrio visinskuanalizu stabla te na osnovu dobijenih podataka doao do grafika godinjih visinskih prirasta(sl. 3).

Slika 3 Grafikon godinjih visinskih prirasta stabla tokom njegovog ivota (Mati str. 75)

Slika 4 Visina stabla u pojedinoj starosnoj dobi (Mati str. 75)

Iako je gafikon godinjih visinskih prirasta jako nemiran, ipak se moe utvrditi periodicitet upogledu veliine godinjih prirasta za svih 6 vrsta drvea. Tako, prirast je u najranijoj dobiveoma malen, zatim se konstantno poveava do starosti pri kojoj kulminira nakon ega prirast

poinje postepeno da opada. Uoeno je da se kulminacije prirasta kod vrsta koje su vrstesvjetla, javljaju prije nego se to desi kod vrsta koje su vrste sjene. Ovakva pojava da se kod

vrsta svjetla ranije javlja kulminacija prirasta kasnije je uoena i prilikom nekih drugihistraivanja te se slobodno moe smatrati kao zakonitost. Sa sl. 4 vidljivo je da svaka

pojedinana dob stabla jednaka je njegovoj sumi prirasta do te dobi. Iako se krive odnose najedno stablo relativno su mirne, i poprimile su oblike gotovo pravilnih krivih izduenogoblika S. Ovakav oblik karakteristian je za krivu rasta. Kod ovih krivih prevojne take se

javljaju kada godinji visinski prirast kulminira, i kao to sam to ranije naglaavao prijeprevojne take kriva rasta raste progresivno a poslije degresivno.Krive za godinji visinski prirast smrevog stabla u zavisnosti od boniteta i starosti (sl. 5)izraene su na osnovu izjednaenih Guttenbergovih podataka do kojih je doao analizomodabranih prosjenih stabala prilikom izrade prinosnih tablica za smreve ume visokih

poloaja.


6/12

Slika 5 Zavisnost visinskog prirasta smrevog stabla u odnosu na starost i bonitet stanita (Mati str. 76)

Na grafikonu (slika) 5 se uoava da su krive tekueg visinskog prirasta po obliku iste za

razliite (razmatrane) bonitete stanita. U najranijoj mladosti prirast je veoma mali i sa

starou seprvo progresivno poveava do prve prevojne take (na krivoj III bonitetnog

razreda obiljeena sa P1), a zatim degresivno do kulminacije (maksimum). Sa daljim

poveanjem starosti visinski prirast se smanjuje prvo progresivno do druge prevojne

take (na krivoj III bonitetnog razreda obiljeena sa P2) nakon ega se smanjuje

degresivno. Period (interval) do prve prevojne take u razvojnom procesu stabala

odreuje fazu mladosti, period izmeu prevojnih taaka fazu intenzivnog priraivanja,

a period poslije druge prevojne take fazu starosti stabala. Krive sa sl. 5 prestavljaju

godinje visinske priraste do one dobi do koje se u pravilu uzgajaju jednodobnesastojine.

Na grafikonu slici 5 uoava se i zavisnost godinjeg visinskog prirasta stabla od boniteta

stanita. Uticaj boniteta stanita se ispoljava na sljedei nain:

- U istoj dobi stabla njegov visinski prirast je vei pri boljim staninim uslovimanego pri loijim. Najvee razlike se javljaju u periodu kulminacije prirasta.

- Pri boljim staninim uslovima visinski prirast kulminira prije nego pri loijimuslovima.

Prilikom istraivanja vrenih i na smri na tri razliita boniteta dolo se do slinih (istih)rezultata stavljajui u odnos visinski prirast i bonitet stanita. Prilikom ovog analiziranja

ponovo su posluili Guttenbergovi podaci. Krive za sva tri boniteta imale su oblikkarakteristian krivoj rasta, tj. izdueni oblik slova S. Po poloaju krivih jasno se uoavauticaj boniteta stanita na visinski prirast stabla. Tako, pri boljim staninim uslovima i istojstarosnoj dobi stablo ima vei visinski prirast, i sama kulminacija visinskog prirasta javlja seneto ranije nego je to sluaj pri loijem bonitetu (sl. 6).


7/12

Slika 6 Kriva rasta smre (tri razliita boniteta) (Mati str. 77)

Kao bitan faktor brzine rasta i veliine samoga prirasta bitno je spomenuti i nadmorsku visinu.

Utvreno je da smreva stabla ispod 1600 m NV rastu brea samim time imaju i vei godinjiprirast nego smre visokih poloaja tj. iznad 1600m NV. Takoer, vanu ulogu ima i sampoloaj stabla u odnosu na druga stabla neke sastojine. S obzirom da je stablo dominantneklase jednodobne sastojine vie od stabla subdominantne klase, podrazumijava se da je ivisinski prirast vei, ali posmatrajui sa umskog aspekta razlike su zanemarive. Vanije jerazmotriti odnos visinskog prirasta stabla i prostora koje je na raspolaganju tome stablu. Iako

do sada nije bilo istraivaja u pogledu ove problematike, ipak je mogue na osnovu logikestvari donijeti zakljuak da ukoliko je malen prostor i visinski prirast e biti mali.Odnose visinskog prirasta i vremenskih prilika kako sam na poetku napomenuo istraivao je

Burger. Prilikom svojih istraivanja morao je utvrditi visinske priraste za svaku godinuposebno i korelirati ih sa vremenskim prlilikama prole i tekue godine. IstraivanjemBurgera dolo sedo podataka koji ukazuju da ako je rezerva organske supranice vea biti evei i godinji visinski prirast stabla u narednoj godini, dok je veliina rezervi u direktnojzavisnosti od vremenskihprilika. Odreene vremenske prilike ne utiu na svakom podruiju ina svaku vrstu isto to se moe vidjeti i sa slike 7.


8/12

Slika 7 Uticaj vremenskih prilika na visinski priras za pojednine vrste drvea (Mati str. 78)

1.2 Rast stabla u raznodobnoj sastoji ni

Prlikom istraivanja rasta i prinosa bosanskih visokih uma izostala su ispitivanjazavisnosti visinskog prirasta stabla sastojine od onih taksacionih elemenata koji dolaze u obzir

kao nezavisne varijable. Da bi koliko toliko dokuio ove odnose Mati je na osnovubonitetnih krivih visina stabla kao i viestrukih korelacionih funkcija debljinskog prirastaizveo pribline funkcije zavisnosti visinskog prirasta jelovih, smrevih i bukovih stabala od

boniteta stanita sastojine, njenog stepena zastrtosti zemljita i prenika srednjeg stabla tenjenog omjera smjese.

Za izraunavanje visinskog prirasta stabala raznodobne sastojine, odreenog

debljinskog stepena (n) Mati je koristio sljedeu formulu:

Pri emu je:

godinji visinski prirast stabla n-tog debljinskog stepena


9/12

(id)ndebljinski prirast stabla n-tog debljinskog stepena

birina debljinskog stepena

- visina stabla na gornjoj granici n-tog debljinskog stepena

-

visina stabla na donjoj granici n-tog debljinskog stepena

Slika 8 Zavisnost goodinjeg visinskog prirasta stabla od njegovog prsnog prenika i od taksacionih elemenata koji su uzetikao nezavisne varijable (Mati str. 128)

Na osnovu gore pomenute formule izraunati su godinji visinski prirasti jelovih, smrevih i

bukovih stabala za one taksacione elemente tj. nezavisne varijable, koji su predstavljeni ulegendi slike 8.


10/12

Posmatrano od najniih prema viim debljinskim stepenima visinski prirast se najprijepoveava, dostie svoju kolminaciju, a zatim se postepeno smanjuje. Kulminacija prirasta kodjelovog i smrevog stabla se javlja kod debljinskog stepena 22,5 cm, dok kod bukovog stablaprirast se deava neto ranije tj. oko debljinskog stepena 17,5 cm. Ti maksimalni godinjiprirasti jelovog smrevog i bukovoog stabla u visinu iznose 17,5; 16,0; odnosno 14,0 cm1.Analizirajui nie debljinske klase utvreno je da je visinski prirast ovih stabala znatno manji.Opravdanje za ovakve rezultate nalazi se u injenici da su ova stabla uglavnom zasjenjena, teda se kod ovih stabala jo nije javila velika perioda. Posmatrajui stabla prsnog prenika od25 cm pa na vie visinski prirasti se naglo smanjuju, a kada dosegnu prsni prenike od 70 cm

prirast iznosi svega 2,5 cm. Ovo je dijelom posljedica injenice da su debela stabla prebornesastojine relativno dobro osvijetljena te da im ivot nije ugroen zasjenjivanjem zbog eganema potrebe da se odvajaju vee koliine organske suprsance za rast u visinu. Uticaj bonitetastanita se ispoljava tako to je pri boljem bonitetu prirast vei. Meutim, ima izuzetaka kojise javljaju iz odreenih razloga (jai je uticaj nekog drugog faktora). Naime, kod smre se

javlja sluaj da je u najniim i najviim debljinskim stepenima visinski prirast vei prirast priloijim nego pri boljim staninim uslovima. Stepen zastrtosti zemljita takoer ima uticaj navisinski prirast jelovih, smrevih i bukovih stabala, a njegovo djelovanje je jednosmjerno. to

je stepen zastrtosti manji to je visinski prirast vei. Isto tako, smanjenjem stepena zastrtosti zasobom vue i pomjeranje kulminacije visinskog prirasta prema manjim debljinskimstepenima. Zavisnost godinjeg visinskog prirasta stabla od prenika srednjeg sastojinskogstabla jelovih, smrevih i bukovih stabala nije tako izrazit, naroito ako se posmatraju stablaviih debljinskih stepena. Omjer smjese sastojine utie na visinski prirast jelovih, smrevih i

bukovih stabala tako to ako je udio bukve u zalihi vei, za posljedicu imamo vei visinski

prirast smrevog i bukovog stabla dok je jelovog manji. Istraujui rast stabla u visinu Matije konstruisao krive rasta jelovog, smrevog i bukovog stabla gdje su u istom koordinatnomsistemu bile nanesene krive za jednodobnu i krive za raznodobnu sastojinu. Krive su se

odnosile na stabla sastojine III bonitetnog razreda s obzirom na pomenute vrste drvea, i pritome su ostali taksacioni elementi bili jednaki onim prosjenim vrijednostima.

Slika 9 komparativan prikaz krivih rasta jednodobne i raznodobne sastojine

Na grafiku koji je konstruisao Mati sa x su bile obiljeene godine koje su bile potrebnestablu da dokui taksacioni prag od 10 cm debljine na prsnom preniku. Sve godine poslije

1Radi se o maksimalnim prirastima pri navedenim taksacionim elementima sastojine.


11/12

momenta kada stablo desegne taksacioni prag oznacene su sa x+t, pri emi je t sve godineposlije momenta kada se dosegne taksacioni prag. Nakon to su ostvarila taksacioni prag od10 cm, stabla preborne sastojine u narednih 50-tak godina sporije rastu u odnosu na

jednodobnu sastojinu. Opravdanje za ovo nalazi se u injenici da stabla u prebornoj sastojini uprvih 50-tak gotina nalaze se u nepovoljnom poloaju s bozirom da su zasjenjena od stabalakoja su vea. Poslije 50-te pa sve do 100-te godine stabla uspjevaju odravati korak u

priraivanju sa srednjim stablom jednodobne sastojine. Imajui na umu injenicu da su stablaraznodobne sastojine u startu imala manje vrijednosti u odnosu na jednodobnu sastojinu, te da

su u prvih 50-tak godina sporije rasla, u 100-toj godini perioda t stabla su znatno nia odsrednjih stabala jednodobne sastojine (cca 8 m). Visine od 30 m ova stabla dostiu tek u 200 -toj godini perioda t, dok stabla jednodobne sastojine ovu visinu dostie mnogo ranije u 100-toj godini perioda t. Kriva rasta kod stabala preborne preborne sastojine ima oblik izduenogslova S, prevojne take koje se odnose na bukovo jelovo i smrevo stablo javljaju se u 40-toj,45-toj, odnosno 95-toj godini perioda t kada se javlja i maksimalni prirast datih vrsta. Za

razliku od srednjih stabala jednodobnih sastojina ona mnogo kasne.


12/12

Zakljuak

Na osnovu gore izloenog jasno je uoljiivo da je openito visinski prirast (bilo da jerije o dnevnom, sedminom, mjesenom ili pak godinjem prirastu) veoma teko jasno ikoncizno odrediti. Ovo jeprvenstveno teko uraditi, jer je prirast uslovljen nizom faktora kojiimaju vrlo iroke amplitude svoga variranja. Tako, odrediti prirast u toku vegetacione sezonezahtijeva mukotrpan rad i uzimanje u obzir svih relevantnih faktora koji utiu na visinski

prirast koji se meusobno moraju staviti u odreene zavisnosti kako bi se utvrdio stvarniprirast. Zbog ove kompleksnosti prlikom istraivanja mali broj naunika se oodluuje upustitiu avanturu ispitivanja visinskog prirasta stabla sastojine bilo da je rije o jednodobnojsastojini ili o nekoj preboornoj sastojini.

Pitanja:

1. Pomou kojeg dendrometrijskog metoda se moe doi do podataka o rastu stablau visinu?

2. Opisati uticaj starosti i boniteta stanita na visinski prirast stabala?3. Koju razvojnu fazu stabala odreuje interval krive visinskog prirasta do prve

prevojne take, a koju fazu interval poslije druge prevojne take?

4. Kako se definiu razvojne faze stabala na osnovu karakteristika (krivih)visinskog prirasta?

5. Napii formulu po kojoj se moe izraunati visinski prirast stabla raznodobneumske sastojine, odreenog debljinskog stepena (n) i napii znaenje oznaka.

Literatura

Vasilije Mati Prirast i prinos uma; Univerzitet u Sarajevu, 1980. god.www.maturski.weebly.com
http://www.maturski.weebly.com/http://www.maturski.weebly.com/http://www.maturski.weebly.com/

rast stabla u visinu visinski prirast

Documents