raporti kesh-ost-oshee final 2017-09-25 · ost ka akumuluar detyrime të mëdha kundrejt kesh-it,...

KONTROLLI I LARTË I SHTETIT

DEPARTAMENTI I AUDITIMIT TË PERFORMANCËS Adresa: Bulevardi “Dëshmorët e Kombit”, nr. 3, Tiranë; Tel-Fax: 0693067738

E-mail: [email protected]; Web-site: www.klsh.org.al

Auditim performance

Dhjetor 2016

“Performanca e detyrimeve të ndërsjella KESH-OST-OSHEE”

2

KONTROLLI I LARTË I SHTETIT DEPARTAMENTI I AUDITIMIT TË PERFORMANCËS RAPORT “PERFORMANCA E DETYRIMEVE TË NDËRSJELLA KESH – OST – OSHEE"

RAPORT I AUDITIMIT TË PERFORMANCËS

“PERFORMACA E DETYRIMEVE TË NDËRSJELLA KESH-OST-OSHEE”

Dhjetor 2016 Auditimi është kryer në bazë të programit të auditimit të miratuar nga Kryetari i Kontrollit të Lartë të Shtetit nr. 875/5 prot., datë 28.10.2016. Faza studimore e auditimit nisi në datë 30.08.2016 me shkresën për njoftim-fillim auditimi nr. 875 prot. dhe përfundoi në datë 15.10.2016. Faza e terrenit të auditimit nisi në datë 16.10.2016 me programin e auditimit cituar më lart dhe përfundoi në 20.11.2016. Projekt-raporti i auditimit mori formë përfundimtare më 21.11.2016 dhe me shkresën nr. 875/6 prot., iu përcoll në datë 23.11.2016 KESH SHA, OST SHA, OSHEE SHA. Pas respektimit të afatit për dorëzimin e observacioneve nga palët e interesit, subjekti i audituar OSHEE, me shkresën nr. 30609 prot., datë 20.12.2016, përgjithësisht konfirmon gjetjet e grupit të auditimit, me sqarime të pjesshme, të cilat nuk prekin konkluzionet e arritura. OST me shkresën nr. 7286/1 prot., datë 21.12.2016, ka paraqitur observacione mbi projekt-raportin me disa komente dhe sqarime për çështje të veçanta, duke u dakordësuar me përfundimet e arritura. Shoqëria KESH nuk ka paraqitur observacion Më pas u procedua me hartimin e Raportit përfundimtar të auditimit. Auditimi është kryer nga: 1. Gjovalin Preçi, Kryeauditues, përgjegjës grupi, 2. Alfred Leskaj, Auditues i parë, anëtar, 3. Emiliano Gjergji, Auditues i parë, anëtar, 4. Klejvis Kule, Auditues i dytë, anëtar, 5. Krisi Anastas, Auditues i dytë, anëtar.

3


Përmbajtja 1. Rëndësia e Auditimit ........................................................................................................................ 5

1.1. KONTEKSTI I PROBLEMIT SOCIAL ................................................................................................ 5 1.2. STRATEGJIA E KLSH-SË NË AUDITIMET E PERFORMANCËS ......................................................... 8 1.3. AUDITIME TË MËPARSHME NË KËTË FUSHË ................................................................................ 8 1.4. SUBJEKTI NËN AUDITIM ............................................................................................................ 10

1.4.1. Hyrje ................................................................................................................................. 12 1.4.2. Politikat e institucionit/agjencisë ....................................................................................... 13 1.4.3. Pesha në buxhet dhe GDP ................................................................................................ 14 1.4.4. Risqet e aktivitetit të subjektit ............................................................................................ 14 1.4.5. Rëndësia e produkteve të subjektit ..................................................................................... 17 1.4.6. Feedback-u i subjektit në përfundim të auditimit ............................................................... 19

2. Qasja dhe detaje të auditimit ............................................................................................................ 20 2.1. OBJEKTIVI DHE PROBLEMI I PERFORMANCËS ............................................................................ 20

2.1.1. Fokusimi dhe përkufizimi i problemit të performancës ...................................................... 20 2.1.2. Objektivi i auditimit ........................................................................................................... 21

2.2. PËRKUFIZIMET DHE TERMINOLOGJIA ....................................................................................... 21 2.3. KRITERET ................................................................................................................................. 22

2.3.1. Kriteret e politikës ............................................................................................................. 22 2.3.2. Kriteret e monitorimit dhe raportimi ................................................................................. 22 2.3.3. Kriteret teknike .................................................................................................................. 22 2.3.4. Kriteret e tjera/Praktikat më të mira .................................................................................. 23

2.4. PIRAMIDA E PYETJEVE AUDITUESE ............................................................................................ 23 2.5. SKEMA E AUDITIMIT.................................................................................................................. 24

2.5.1. Qasja/Metodologjia audituese ........................................................................................... 25 2.5.2. Metodat & teknikat audituese ............................................................................................ 25

2.6. REZULTATET E PARASHIKUARA ................................................................................................. 25 2.6.1. Impakti i mesazhit auditues për Kuvendin dhe Qeverinë ................................................... 25 2.6.2. Impakti i mesazhit auditues për publikun dhe palët e interesit ............................................ 26 2.6.3 Forma e publikimit ............................................................................................................. 26

3. Shtjellimi i pyetjeve dhe nënpyetjeve ............................................................................................... 27 3.1. A JANË ZBATUAR PROCEDURAT LIGJORE NË SHLYERJEN E DETYRIMEVE TË NDËRSJELLA KESH, OST DHE OSHEE?......................................................................................................................... 27

3.1.1 A janë ndërmarrë masa dhe procedura efektive për shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella në shoqëritë publike të sistemit energjetik? ...................................................................................... 28

3.2 A KANË NDIKUAR DETYRIMET E NDËRSJELLA NDËRMJET OSHEE, KESH DHE OST NË

EFICIENCWN DHE EFEKTIVITETIN E SISTEMIT ENERGJETIK SHQIPTAR? ........................................... 46 3.2.1 Si kanë ndikuar detyrimet e ndërsjella në aktivitetin e secilës prej shoqërive publike të sistemit energjetik? ...................................................................................................................... 46 3.2.2. A është performanca e detyrimeve të ndërsjella në linjë me strategjinë e rimëkëmbjes së sektorit energjetik? ...................................................................................................................... 58

4. Përmbledhje e gjetjeve, konkluzioneve dhe rekomandimeve ............................................................ 62 4.1. ANEKSET (TABELA, GRAFIKË, FIGURA, PYETËSORË, LITERATURË, ETJ) ...................................... 68

5. Grupi i punës dhe përgjegjësitë hierarkike: ...................................................................................... 71

4


Lista e shkurtimeve DAP Departamenti i Auditimit të Performancës DPCE Drejtoria e Përgjithshme e Centraleve Elektrike

ENTSO-E European Network of Transmission System Operators for Electricity Rrjeti Europian i Operatorëve të Sistemit të Transmetimit për Energjinë Elektrike

EUROSAI European Organization of Supreme Audit Institutions Organizata Evropiane e Institucioneve Supreme të Auditimit

GDP Gross Domestic Product Prodhimi i Brendshëm Bruto

INSTAT Instituti i Statistikave

INTOSAI The International Organisation of Supreme Audit Institutions Organizata Ndërkombëtare e Institucioneve Supreme të Auditimit

ISSAI International Standards of Supreme Audit Institutions Standardet Ndërkombëtare të Institucioneve Supreme të Auditimit

KESH Koorporata Elektroenergjetike Shqiptare KLSH Kontrolli i Lartë i Shtetit MEI Ministria e Energjisë dhe Industrisë METE Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës MLD Miliardë MZHETTS Ministria e Zhvillimit Ekonomik, Tregtisë, Turizmit dhe Sipërmarrjes OSHEE Operatori i Shpërndarjes së Energjisë Elektrike OST Operatori i Sistemit të Transmetimit PBB Prodhimi i Brendshëm Bruto SHA Shoqëri Aksionare

SWOT Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats Fuqitë, Dobësitë, Mundësitë, Kërcënimet

VKM Vendim i Këshillit të Ministrave

5


1. RËNDËSIA E AUDITIMIT

Auditimi është një pjesë thelbësore e procesit të llogaridhënies për shpenzimin e parave publike, duke dhënë kështu një kontribut të rëndësishëm për miradministrimin e burimeve dhe kryerjen e shërbimeve për qytetarët. Nëpërmjet auditimit të jashtëm të sektorit publik, jo vetëm që jepet një opinion i pavarur mbi aktivitetin financiar të institucioneve publike, por shqyrtohet, analizohet dhe raportohet edhe mbi aspekte të performancës së veprimtarisë së tyre. Kontrolli i Lartë i Shtetit auditon midis të tjerave veprimtarinë ekonomiko-financiare të institucioneve shtetërore e të personave të tjerë juridikë publikë, për të evidentuar nëse aktiviteti i tyre ka qenë me efektivitet, eficiencë dhe ekonomicitet, duke rekomanduar masat e duhura për përmirësimin e performancës së tyre. Veç këtyre, nëpërmjet auditimit, KLSH bën transparente përdorimin e fondeve publike, administrimin e pronës publike dhe burimeve natyrore kombëtare, kryerjen në kohë, me cilësi dhe kosto optimale të shërbimeve publike, etj.1 Kryerja e auditimeve në përgjithësi dhe atyre të performancës në veçanti nga KLSH bëhet në përputhje të plotë me standardet ndërkombëtare INTOSAI dhe me objektivat e Strategjisë për Zhvillim të EUROSAI 2011-2017, të cilat gjejnë pasqyrim në Strategjinë e Zhvillimit të KLSH 2013-2017. Sipas kësaj Strategjie, KLSH ka për objektiv rritjen e cilësisë së auditimit dhe shtimin e numrit të auditimeve të performancës, nëpërmjet audituesve të përgatitur dhe të mirëtrajnuar. Tematika e auditimeve të performancës nis me përzgjedhjen e propozimeve për auditim që në vitin paraardhës, në zbatim të Manualit të Auditimit të Departamentit të Performancës, i miratuar me urdhrin e Kryetarit të KLSH-së nr. 47, datë 30.4.20152. Në këtë kuadër është evidentuar dhe nevoja e auditimit të performancës së detyrimeve të ndërsjella në sistemin energjetik shqiptar, tashmë i gjithi në pronësi publike (shtetërore). Shoqëritë publike të sistemit energjetik shqiptar për prodhimin, transmetimin dhe shpërndarjen tek konsumatorët fundorë operojnë në një treg pjesërisht të liberalizuar, veprojnë në bazë të ligjit për tregtarët dhe shoqëritë tregtare, si dhe drejtohen në aktivitetin e tyre sipas Ligjit nr. 43/2015 “Për sektorin e energjisë elektrike’’. Gjatë veprimtarisë së tyre, këto shoqëri hyjnë në marrëdhënie pune e për pasojë iu lindin të drejta dhe detyrime financiare, të cilat herë për shkaqe administrative dhe më shumë për mangësi menaxhimi krijojnë detyrime midis tyre, duke ndikuar në dobësimin e sistemit energjetik. Sistemi energjetik në tërësi ndikon konsumatorin në disa drejtime, pikë së pari në garantimin e furnizimit me energji cilësore dhe së dyti në kostot e drejtpërdrejta nëpërmjet çmimit të energjisë, si dhe kostot e tërthorta nga shpenzimet e buxhetit të shtetit për këtë sektor. Bazuar në sa më sipër, si dhe në faktin që Kontrolli i Lartë i Shtetit, në përputhje me funksionin e tij kushtetues ka për kompetencë auditimin, me qëllim mbrojtjen e interesave publike, DAP ndërmori auditimin e performancës për detyrimet e ndërsjella midis KESH-OST-OSHEE. Nëpërmjet këtij auditimi të performancës, duke identifikuar dhe analizuar dinamikën e detyrimeve, shkaqet dhe duke evidentuar veprimtarinë për likuidimin e tyre, synojmë të japim rekomandimet e duhura për përmirësimin e situatës ekonomiko-financiare dhe fuqizimin e sistemit energjetik shqiptar. 1.1. KONTEKSTI I PROBLEMIT SOCIAL Sektori energjetik shqiptar, gjatë ecurisë së zhvillimit të vet, ka përjetuar dhe vazhdon ende të gjendet në një krizë të gjithanshme ekonomiko-financiare, duke ndikuar për rrjedhojë mirëqenien

1 Neni 6 i Ligjit 154/2014 “Për organizimin dhe funksionimin e Kontrollit të Lartë të Shtetit”. 2 Manuali i Auditimit të Performancës.

6


e qytetarëve. Ineficienca e sistemit energjetik sjell rritjen e kostove të shërbimit, mungesën e investimeve në sektor, pamundësinë e zvogëlimit të humbjeve të energjisë në rrjet, rritjen e importit të energjisë elektrike, etj. Padyshim që sektori i energjisë elektrike është një komponent i rëndësishëm i sigurisë kombëtare, duke e rritur akoma më shumë nevojën dhe domosdoshmërinë e menaxhimit me efektivitet dhe forcimit financiar të tij në përgjithësi. Për të mundësuar rritjen e eficiencës së vet, gjatë dekadave të fundit, sektori i energjetikës ka ndërmarrë nisma si në drejtim të ndryshimit të formës së pronësisë, ashtu edhe të legjislacionit, kryesisht për përmirësimin e modelit të tregut të energjisë elektrike. Aktualisht në tregun e energjisë elektrike operojnë tre shoqëri publike, të cilat janë me kapital 100% shtetëror. Në vitin 2004, nga KESH shkëputet OST dhe në 2007 krijohet OSSH (aktualisht OSHEE), e cila u privatizua në 2009, duke krijuar CEZ AS, me 76% aksione të veta dhe 24% të shtetit shqiptar. Privatizimi i OSSH-së rezultoi një dështim në fushën e privatizimit. CEZ AS thelloi më tej krizën energjetike duke rritur kostot e shërbimeve të veta, të cilat ndikuan direkt tek publiku në drejtim të rritjes së kostove të shërbimit dhe mos sigurimit të pandërprerë me energji elektrike. Më pas CEZ AS u kthye përsëri në një shoqëri publike, tashmë OSHEE. Pamundësia e shlyerjes së detyrimeve të ndërsjella midis shoqërive të sistemit energjetik, ka çuar në akumulimin e mëtejshëm të detyrimeve financiare të prapambetura, duke ndikuar në kufizimet e energjisë elektrike, rritjen e importeve të energjisë për të mbuluar humbjet e energjisë, zvogëlim të garancisë së kredidhënies, mungesë investimesh, etj. KESH, në cilësinë e prodhuesit më të madh dhe të vetëm publik të energjisë elektrike në vend, që ka për mision furnizimin e konsumatorëve familjarë, rezulton të ketë borxhet më të mëdha. Këto borxhe janë krijuar nga OSHEE për blerjen e energjisë elektrike për konsumatorët tariforë, për mbulimin e humbjeve në rrjetin e shpërndarjes, për kreditë e aseteve të transferuara nga KESH me ndarjen prej saj. OST ka akumuluar detyrime të mëdha kundrejt KESH-it, kryesisht për mos shlyerjen e blerjes së energjisë elektrike, për disbalancat, për mbulimin e humbjeve në transmetim, për shërbimet ndihmëse për kosto lokale, për transferim asetesh dhe detyrimin e pagesave të kredive të transferuara nga KESH me ndarjen prej saj. Këto detyrime të mëdha të akumuluara ndër vite, kanë detyruar KESH-in të marrë kredi të shumta për mungesë likuiditeti, si dhe kanë shpënë në minimizimin e mundësive për investime në rinovimin e teknologjisë ekzistuese dhe zgjerimin e kapaciteteve prodhuese. Veç kësaj OSHEE ka krijuar detyrime ndaj OST, për mospagesa të detyrimeve për transmetim energjie, për shërbime dhe kredi për ndërtimin e nënstacionit të Kalimashit, etj. Sektori i energjisë elektrike, për shkak të mungesës së likuiditeteve dhe pamundësisë së financimit të investimeve me burimet e veta, vazhdon të financohet me kredi në vlera të mëdha, të cilat në fund të vitit 2015 arritën rreth 7,7% të PBB3. Bilancet dhe pasqyrat financiare të KESH, OSHEE dhe OST tregojnë se detyrimet midis tyre kapin shifrën 80,6 mld lekë4, të cilat e kanë bërë akoma më të vështirë situatën financiare të tyre, duke ndikuar direkt në nivelin e shërbimeve dhe rritjen e çmimeve të energjisë elektrike për konsumatorët, duke sjellë ndikim negativ në mirëqenien e qytetarëve. OSHEE, megjithëse ka pasur përmirësime të ndjeshme në të ardhurat e vitit 2015, ka detyrime të prapambetura 70,5 mld lekë kundrejt KESH-it dhe OST-së dhe 5,8 mld lekë ndaj CEZ-it5, ecuria e të cilave është paraqitur në grafikun nr. 1.

3 Llogaritje e grupit të auditimit të KLSH 4 Të dhëna të shoqërive të përllogaritura nga grupi i auditimit të KLSH 5 Detyrim i mbetur në bazë të ligjin 114/2014 “Për miratimin e marrëveshjes për zgjidhjen me mirëkuptim ndërmjet

7


Detyrimet e ndërsjella, vlerën e tyre më të lartë e arrijnë në vitin 2013 dhe 2014, dhe në vitin 2015 kanë një rënie, si rezultat i përmirësimit të gjendjes ekonomiko-financiare të shoqërive. OST, është një hallkë ndërmjetëse midis KESH-it, importit dhe OSHEE-së.

Grafiku nr. 1 Ecuria e detyrimeve të ndërsjella 2011 - 20.09.2016 (në mld lekë)

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Në kuadër të detyrimeve të ndërsjella, detyrimi i OST kundrejt KESH, vlerësohet 13% e totalit të detyrimeve. Detyrimi i OSHEE kundrejt KESH vlerësohet 77% e totalit të detyrimeve. Detyrimi i OSHEE kundrejt OST vlerësohet 10% e totalit të detyrimeve.

Grafiku nr. 2 Pesha e detyrimeve të ndërsjella

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Situata e detyrimeve të ndërsjella konstatohet më pozitive tek OST-ja, kompania e cila menaxhon sistemin e transmetimit të energjisë elektrike në tensionin e lartë në Shqipëri, bilanci i së cilës është më i qëndrueshëm. Implementimi i planit të rimëkëmbjes financiare të sektorit të energjisë elektrike, për eliminimin e detyrimeve të prapambetura6 të ndërsjella të këtyre operatorëve dhe ndërmarrja e masave për

Republikës së Shqipërisë dhe shoqërisë CEZ AS”. 6 Miratuar me VKM nr. 171, datë 25.02.2015.

36.7

62.182.7 83.6 75.2 80.6

2011 2012 2013 2014 2015 20.09.2016

13%

10%

77%

Detyrimet OST ndaj Kesh Detyrimet e OSHEE ndaj OST

Detyrimet e OSHEE ndaj KESH

8


të parandaluar rritjen e mëtejshme në të ardhmen, me objektiv zvogëlimin deri në eliminimin e këtyre detyrimeve, do të jetë një hap i rëndësishëm në përpjekjet për të rivendosur qëndrueshmërinë e sektorit të energjisë dhe ndërtimin e një baze për zhvillim. 1.2. STRATEGJIA E KLSH-SË NË AUDITIMET E PERFORMANCËS Kontrolli i Lartë i Shtetit, në kuadër të objektivave të përcaktuara në Planin Strategjik të Zhvillimit 2013-2017, në zbatim të standardeve ndërkombëtare të auditimit (INTOSAI dhe EUROSAI), dhe në zbatim të funksionit të tij kushtetues, kryen krahas llojeve të tjera të auditimit dhe auditimin e performancës7. KLSH e ka përcaktuar si një ndër sfidat kryesore të tij përmirësimin e cilësisë dhe shtimin e numrit të auditimeve të performancës. Tashmë KLSH i kryen auditimet e performancës në bazë të Manualit të Departamentit të Performancës, Udhëzuesit dhe Indikatorëve të Performancës, të cilat konsiderohen si dokumente dinamikë, që përditësohen me progresin praktik. “Auditimi i performancës” ka të bëjë me auditimin e ekonomicitetit, eficiencës dhe efektivitetit dhe përfshin: a) auditimin e ekonomicitetit, që nënkupton minimizimin e kostos së burimeve që përdoren në një veprimtari publike, duke mos cenuar cilësinë e tij. b) auditimin e eficiencës, që nënkupton optimizimin e raportit burime-rezultate të veprimtarisë publike, duke modifikuar proceset, strukturat dhe gjithë zinxhirin ekonomik të vlerës, në përputhje me standardet kombëtare e ndërkombëtare dhe praktikat më të mira. c) auditimin e efektivitetit, që nënkupton vlerësimin e rezultateve përfundimtare dhe objektivave të vendosura, në përputhje me politikat e subjektit të audituar.8 Kontrolli i Lartë i Shtetit, nëpërmjet realizimit të misionit të tij kushtetues, jep një informacion shumë më të gjerë dhe bën transparente gjithë ecurinë e projekteve, programeve dhe shërbimeve që kryhen në entet publike të audituara. Nëpërmjet auditimit të performancës evidentohet ekonomiciteti, eficienca dhe efektiviteti i veprimtarisë publike, duke ndihmuar entet shtetërore për të vlerësuar rezultatet dhe për të përcaktuar (gjetur) mundësi të tjera për përmirësimin e saj në kohë dhe me kosto optimale. KLSH, gjatë dhe pas procesit auditues këshillon dhe ndihmon drejtuesit, stafin dhe personelin e enteve publike për përmirësimin e proceseve të punës, sidomos aty ku eficienca është e vështirë për t’u matur, duke i nxitur dhe orientuar drejt nevojave të qytetarëve. 1.3. AUDITIME TË MËPARSHME NË KËTË FUSHË Bazuar në të dhënat e veprimtarisë audituese të KLSH, konstatohet se janë kryer auditime periodike të rregullshmërisë ekonomike dhe financiare të KESH, OST dhe së fundi dhe të OSHEE, sipas të cilave ka rezultuar se ekzistenca e shumë detyrimeve të ndërsjella rëndon gjendjen financiare të subjekteve, veçanërisht tek KESH si pasojë e detyrimeve të prapambetura të OST-së dhe OSHEE-së. Në auditimin e fundit të KLSH-së në OSHEE, në shtator 2015, u konstatua se nuk janë rakorduar llogaritë e pagueshme tregtare të pashlyera të OST SHA të periudhës 2009-2012 në vlerën 1,7 mld lekë dhe ka një mospërputhje të detyrimeve për huatë afatgjata me KESH-in. Nga auditimi i KLSH-së tek OST, në fillim të vitit 2016, ka rezultuar se në akt-rakordimin e Shoqërisë OST me KESH, rezulton një diferencë prej 163.617.000 lekë në 7 Neni 13 i Ligjit 154/2014 “Për organizimin dhe funksionimin e Kontrollit të Lartë të Shtetit”. 8 Manuali i Departamentit të Auditimit të Performancës.

9


zërin e huave dhe se detyrimet e OSHEE ndaj OST janë në vlerën 8.336.147.430 lekë. Gjithashtu, auditimi i zhvilluar në qershor 2016 në KESH, paraqet një situatë jo të mirë financiare, e cila ka ardhur nga mungesa e likuiditeteve për shkak të detyrimeve të prapambetura financiare, të përbëra kryesisht nga detyrimet e OST-së dhe OSHEE-s. Një auditim përputhshmërie dhe rregullshmërie i veprimtarisë ekonomiko-financiare të KESH-it ka filluar në 07.01.2016 dhe përfunduar në 25.03.2016, ku identifikohet situatë jo e mirë financiare e kompanisë, si pasojë e detyrimeve të prapambetura me OST dhe OSHEE. Disa nga rekomandimet në këtë auditim ishin për këshillin mbikëqyrës dhe administratorin e shoqërisë, që të analizojnë gjendjen debitore dhe kreditore të kompanisë, për të marrë masat e nevojshme për reduktimin e tyre, analizimi i shkaqeve dhe faktorëve që ndikojnë në humbjet e kësaj shoqërie, si dhe të marrin masat e nevojshme për drejtimin e shoqërisë drejt rezultateve pozitive, ngritjen e një sistemi të mirëfilltë për monitorimin e menaxhimit financiar dhe të kontrollit. Auditim përputhshmërie dhe rregullshmërie i veprimtarisë ekonomiko-financiare i OSHEE, nisur në datë 01.06.2015 dhe përfunduar në datën 31.07.2015, në raportin e të cilit përshkruhen disa prej detyrime midis palëve, si edhe rekomandimi për hartimin, shqyrtimin dhe miratimin e programit ekonomiko-financiar në organet drejtuese të shoqërisë, institucionet eprore dhe realizimin e tij, rekomandimi mbi zbatimin e ligjshmërisë për organizimin dhe funksionimin e sistemit të menaxhimit financiar dhe kontrollit. Auditimi i kryer nga audituesit e pavarur për OSHEE-në, i mbyllur në 31 Dhjetor 2015, ku preket pjesa e detyrimeve që ka OSHEE ndaj KESH-it dhe OST. Gjithashtu në raport është refuzuar dhënia e një opinioni nga ana e audituesve, për arsye se në përgatitjen e pasqyrave financiare, drejtimi i shoqërisë OSHEE nuk ka respektuar ligjin për funksionimin dhe kontrollin e brendshëm, rrjedhimisht pasqyrat financiare sipas audituesve të pavarur nuk jepnin një informacion të saktë dhe të qartë. Audituesit e pavarur identifikuan se shoqëria OSHEE nuk kishte arritur të finalizonte rakordimin e llogarive tregtare të pagueshme ndaj KESH-it dhe OST, më konkretisht ndaj KESH-it, duke krijuar mospërputhje në vlerën 20 milionë lekë dhe ndaj OST-së në vlerën 2 milionë lekë. Vlen të përmendet edhe auditimi i KLSH mbi përputhshmërinë dhe rregullshmërinë, nga departamenti i auditimit të investimeve e projekteve me financim të huaj dhe shoqërive publike, i kryer në OST për veprimtarinë financiare, filluar më datë 07.01.2016 dhe përfunduar më datë 26.02.2016. Në këtë auditim janë lënë disa rekomandime për hartimin e një rregulloreje në përputhje me Ligjin nr. 10296 për menaxhimin financiar dhe kontrollin, ngritjen e strukturave përkatëse për identifikimin e risqeve, të cilat ndikojnë negativisht në përmbushjen e objektivave të njësisë publike, marrjen e masave administrative dhe gjyqësore nga drejtimi i shoqërisë për të arkëtuar shumën e detyrimit të OSHEE. Gjithashtu, KLSH më parë ka kryer auditimin e performancës në KESH, me tematikë “Performanca e KESH SHA, liberalizimi i tregut të energjisë elektrike” në mars të vitit 2014 dhe i mbyllur në nëntor të vitit 2014, në gjetjet e të cilit janë identifikuar detyrimet e ndërsjella midis institucioneve, si dhe rekomandimet për ngritjen e një grupi të përbashkët pune midis KESH-it dhe OSHEE, për hartimin dhe nënshkrimin e një marrëveshjeje me qëllim vjeljen e detyrimeve; rekomandimi tjetër ku KESH të sigurojë furnizimin me energji elektrike vetëm të konsumatorëve familjarë, që do t’i krijonte KESH-it mundësi ligjore dhe financiare për shlyerjen e detyrimeve.9

9 Të gjithë të interesuarit mund ta gjejnë raportin duke ndjekur linkun https://drive.google.com/open?id=0BydIZhg5y5F5ËnhËYjgëX3VMeE0 ose duke eksploruar faqen në Facebook të DAP “Departamenti i Performancës @ KLSH”.

10


Drejtoria e Auditimit të Brendshëm në MEI dhe METE, si dhe Drejtoritë e Auditimit të Brendshëm të KESH, OST dhe OSHEE kanë kryer auditime për fusha të veçanta specifike, pa u përqendruar në çështje të veçanta të performancës. Në këtë mënyrë, për të parën herë zhvillohet një auditim përformance mbi detyrimet e ndërsjella të shoqërive publike të sistemit energjetik, në kushtet kur mungojnë përvoja të auditimeve të performancës nga institucione homologe të vendeve të ngjashme për nga zhvillimi dhe organizimi i sistemit energjetik. 1.4. SUBJEKTI NËN AUDITIM Subjektet që do të përfshihen në këtë auditim janë:

- Koorporata Elektroenergjitike Shqiptare (KESH) - Operatori i Sistemit të Transmetimit (OST) - Operatori i Shpërndarjes së Energjisë Elektrike (OSHEE)

KESH ka në përbërje të saj dy divizione; Divizionin e Gjenerimit, i cili përbëhet nga një sektor dhe tre departamente nën varësi dhe Divizionin e Programimit dhe Menaxhimit Strategjik, i cili përbëhet nga tre departamente të cilët zbërthehen në sektorë. KESH ka si veprimtari themelore prodhimin e energjisë elektrike dhe tregtimin e saj në tregun e rregulluar dhe të parregulluar. Ai synon prodhimin e kësaj energjie në mënyrë të sigurtë dhe me ndikime minimale në mjedis. Koorporata KESH ka 994 punonjës10.

Skema nr. 1 Skema e pjesëshme e varësisë KESH

Burimi: Grupi i Auditimit OST ka pesë Drejtori, më konkretisht: Drejtoria e Kabinetit, Drejtoria e Burimeve Njerëzore, Drejtoria e Prokurimeve, Drejtoria Ekonomike, Drejtoria Ligjore dhe tre departamente, Departamenti i Operimit, Departamenti i Operimit të Tregut, Departamenti i Transmetimit11. Stafi i OST-së përbehet nga 725 punonjës12. 10 http://kesh.al/info.aspx?_NKatID=1211 11 http://www.ost.al/sq/kompania/ 12 http://www.ost.al/sq/struktura-organizative/

11


Skema nr. 2 Skema e pjesëshme e varësisë OST

Burimi: Grupi i Auditimit OSHEE ka në varësi tre divizione dhe një departament. Divizioni Tregtar përbëhet nga tre departamente të zbërthyer në sektorë dhe drejtori përkatëse. Divizioni i Administrimit të Koorporatës ka nën varësi dy departamente dhe një drejtori që zbërthehen në drejtori dhe sektor. Divizioni i Shpërndarjes ka nën varësi një drejtori dhe katër departamente, të cilat kanë në përbërje të tyre drejtoritë dhe sektorët përkatës. Departamenti i Zhvillimit të Biznesit ka nën varësi dy drejtori dhe tre sektorë kryesorë13. OSHEE synon të ofrojë energji elektrike për konsumatorin në mënyrë të pandërprerë dhe cilësore. OSHEE ka në strukturë 6.038 punonjës.

Skema nr. 3 Skema e pjesëshme e varësisë OSHEE

Burimi: Grupi i Auditimit

13 http://oshee.al/cilet-jemi/

12


1.4.1. Hyrje Sistemi energjetik në Shqipëri përbëhet aktualisht nga tre shoqëri: KESH, OST dhe OSHEE, të ndara për prodhimin, transmetimin dhe shpërndarjen dhe që e kanë zanafillën në KESH, e cila i përmblidhte dikur të tre këto aktivitete. KESH është një shoqëri tregtare, aksionare, shtetërore, me pronësi MEI, e integruar vertikalisht dhe është prodhuesi kryesor dhe i vetëm publik, si dhe më i rëndësishëm i energjisë elektrike në Shqipëri. Themelet e saj nisin në vitin 1957, me krijimin e Drejtorisë së Përgjithshme të Centraleve Elektrike (DPCE), që në vitin 1992 u shndërrua në ndërmarrje shtetërore; në vitin 1995 mori statusin e shoqërisë anonime me aksione të zotëruara 100% nga shteti dhe në vitin 2001 hyri në fuqi statuti aktual i KESH. Duke pasur në funksionim 79% të kapaciteteve prodhuese në vend, KESH furnizon rreth 70-75% të kërkesës për energji elektrike të klientëve tariforë14. Sistemi i transmetimit të energjisë elektrike në Shqipëri drejtohet nga OST, një shoqëri publike me 100% të aksioneve shtetërore ku pronar është Ministria e Zhvillimit Ekonomik, Turizmit, Tregtisë dhe Sipërmarrjes (MZHETTS). OST është krijuar me datën 14.07.2004, si rezultat i ndarjes së KESH. OST kryen funksionet e Operatorit të Rrjetit të Transmetimit, Operatorit të Sistemit të Dispecerimit dhe Operatorit të Tregut. OST garanton kapacitetet e nevojshme transmetuese për furnizimin e pandërprerë me energji elektrike të nënstacioneve të sistemit të shpërndarjes (OSHEE), konsumatorëve të energjisë elektrike, transmetimin e energjisë elektrike të prodhuar nga burimet e vendit, si dhe për transitet dhe shkëmbimet e nevojshme me vendet e rajonit. OST dispeçeron sistemin elektroenergjetik nëpërmjet menaxhimit të flukseve të energjisë në sistem, duke marrë parasysh realizimin e të gjitha shërbimeve ndihmëse që lidhen me qëndrueshmërinë e sistemit, si dhe shkëmbimet me sistemet e tjera. OST, si operator i tregut, funksionet e të cilit po zgjerohen gradualisht, ka bërë që të kujdeset vazhdimisht për krijimin e një tregu të lirë të energjisë elektrike në Shqipëri si edhe integrimin e këtij tregu në tregun rajonal të energjisë elektrike15. Në vitin 2007, u nda nga KESH SHA edhe veprimtaria e shpërndarjes dhe furnizimit me pakicë nëpërmjet krijimit dhe funksionimit më vete në treg të shoqërisë publike Operatori i Sistemit të Shpërndarjes (OSSH), e cila që nga viti 2009, pas privatizimit të 76% të aksioneve, u bë pjesë e grupit të kompanisë çeke CEZ A.S., në bazë të Vendimit nr. 38587, datë 19.06.2007, të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë. Me urdhrin nr. 454, datë 22.10.2014, të Ministrit të Zhvillimit Ekonomik, Tregtisë dhe Sipërmarrjes, aksionet e Shoqërisë OSHEE janë 100% në pronësi të Shtetit Shqiptar, ku pronari i saj është Ministria e Zhvillimit Ekonomik, Turizmit, Tregtisë dhe Sipërmarrjes. Me vendimet nr. 96 dhe 97, datë 27.10.2014 të Bordit të Komisionarëve të Entit Rregullator të Energjisë Elektrike, shoqëria është licencuar për ushtrimin e aktivitetit të shpërndarjes dhe furnizimit me pakicë të energjisë elektrike për konsumatorët tariforë. Më datë 27.04.2016, Këshilli i Ministrave miratoi VKM-në me nr. 317, sipas të cilës: “Autoriteti publik, që përfaqëson shtetin si pronar të aksioneve të OSHEE është Ministria e Energjisë dhe Industrisë”16.

14 http://www.kesh.al/info.aspx?_NKatID=1211 15 http://www.ost.al/sq/ 16 http://www.oshee.al/

13


Skema nr. 4 Struktura e Tregut (2016)

Burimi: Grupi i Auditimit 1.4.2. Politikat e institucionit/agjencisë KESH SHA synon të ruajë dhe të konsolidojë pozitën në sektorin e prodhimit të energjisë elektrike në Shqipëri, duke u përshtatur me ndryshimet në mjedisin e biznesit, teknologjinë, mundësive për financim dhe ruajtjen e mjedisit. E ndërsa tregjet e energjisë elektrike në rajon bëhen më konkurruese dhe të orientuara nga kostot e arsyeshme, synimi i përgjithshëm i KESH përqendrohet në rritjen e performancës, zhvillimin e kapaciteteve dhe krijimin e kulturës së përmirësimit të vazhdueshëm. Disa nga strategjitë e KESH-it janë: - Të fokusohet në veprimtarinë e prodhimit dhe tregtimit të energjisë elektrike, duke ndjekur

dinamikat e zhvillimit të tregut dhe garantuar veprimtarinë e vet në përputhje me legjislacionin në fuqi.

- Të arrijë cilësi, përsosmëri, inovacion dhe eficiencë në aspektet administrative dhe teknologjike të prodhimit të energjisë elektrike.

- Identifikimi, vlerësimi dhe rakordimi i detyrimeve midis palëve17. OST-ja nëpërmjet politikave dhe strategjive synon: - Furnizimin me energji elektrike të nënstacioneve të OSHEE dhe konsumatorëve të energjisë

elektrike të lidhur direkt me sistemin e transmetimit. - Të arrijë cilësi, inovacion dhe eficiencë në teknologjinë e transmetimit të energjisë elektrike. - Zhvillimin kombëtar dhe rajonal në përputhje të plotë me direktivat ENTSO-E (Rrjetit

Europian të Operatorëve të Sistemit të Transmetimit për Energjinë Elektrike). Si dhe për transitet dhe shkëmbimet e nevojshme me vendet e rajonit, ku mund të përmendim krijimin

17 http://www.kesh.al/info.aspx?_NKatID=121

14


e linjës së interkonjeksionit 400 Kv me Kosovën. - Përgatitja e marrëveshjes së mirëkuptimit me palët e tjera, duke bashkëlidhur strategjinë për

shlyerjen e detyrimeve18. OSHEE ka si mision përmbushjen e kërkesave të konsumatorëve për furnizim të pandërprerë dhe cilësor me energji elektrike, nëpërmjet një shërbimi efikas dhe modern. OSHEE nëpërmjet politikave dhe strategjive synon: - Forcimi i marrëdhënieve me konsumatorët dhe me partnerët publikë e privatë. - Bashkëpunimi me Qeverinë Shqiptare për të arritur ndarjen formale të saj dhe krijimin e një

strukture të re, ku funksioni i shpërndarjes do të ndahet nga ai i furnizimit. - Hyrja në tregjet e kapitalit për të kërkuar financime. - Konsolidimi i besueshmërisë së kompanisë në tregun vendas dhe ndërkombëtar. - Përmirësimin e sistemit të faturimit dhe arkëtimit. - Forcimi i disiplinës financiare për të parandaluar detyrimet që mund të krijohen në të

ardhmen19. 1.4.3. Pesha në buxhet dhe GDP Nga tabelat e publikuara për treguesit ekonomikë, pesha që zë e ardhura e konsumit të energjisë elektrike20 mbi prodhimin e brendshëm bruto, është 4,3%21. 1.4.4. Risqet e aktivitetit të subjektit Risqet e aktivitetit të subjektit janë ato me të cilat përballen shoqëritë publike KESH, OST dhe OSHEE në lidhje me realizimin e përgjegjësive të tyre që lindin nga aktiviteti në tërësi, duke u fokusuar në marrëveshjet dhe rakordimet për detyrimet e ndërsjella. Sektori elektro-energjetik, si një nga sektorët më tërheqës dhe që sjell të ardhura mjaft të mëdha për kompanitë që operojnë në këtë fushë, mbart me vete një sërë problematikash, ku midis më kryesoreve është edhe shlyerja e detyrimeve në përgjithësi dhe atyre të ndërsjella në veçanti, si dhe ndërmarrja e masave për parandalimin e rritje së tyre në të ardhmen dhe likuidimin gradual deri në eliminimin e tyre. Risqet e aktivitetit të institucioneve janë analizuar dhe paraqitur duke i evidentuar dhe klasifikuar fillimisht sipas analizës SWOT: fuqitë, dobësitë, shanset, kërcënimet, të klasifikuar në faktorë të brendshëm dhe të jashtëm. Analiza SWOT Në tabelën e mëposhtme paraqitet një listim i faktorëve të lidhur me risqet që shoqërojnë reduktimin, shlyerjen dhe parandalimin e krijimit të detyrimeve të ndërsjella në të ardhmen.

18 http://www.ost.al/sq/ 19 http://oshee.al/misioni/ 20 Të ardhurat e konsumit të energjisë elektrike, për vitin 2015, janë 66,8 miliardë lekë. 21 Të dhënat janë marrë nga pasqyrat financiare 2015 të OSHEE.

15


Tabela nr. 1 Analiza SWOT

Fuqitë (S) Dobësitë (W) Reduktime të mëparshme të detyrimeve Detyrimet e mbartura ndër vite

Identifikimi i të dhënave të sakta për shumën e detyrimeve

Ndryshimet dhe lëvizjet e stafit menaxhues që merren me ndjekjen dhe zbatimin e marrëveshjeve të lidhura për reduktimin dhe shlyerjen e detyrimeve

Ngritja e grupit ndërinstitucional për shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella

Mungesa e certifikimit të pasqyrave financiare nga ekspertët kontabël Moskryerja e auditimeve të brendshme Detyrime në shifra të larta

Të ardhurat e larta që sigurojnë Mungesë e likuiditeteve Ristrukturimi organizativ i shoqërive Niveli i arkëtimeve

Hartimi i planeve të zhvillimit të biznesit Moskoordinim dhe mosbashkëpunim midis strukturave përkatëse të institucioneve për shlyerjen e detyrimeve

Përgatitja, paraqitja dhe shqyrtimi i raporteve të veprimtarisë vjetore Mungesë e strategjive për shlyerjen e detyrimeve

Akt-rakordimet mbi detyrimet e ndërsjella midis KESH-OST-OSHEE

Investimet që kryejnë Mosrespektim i kontratave

Alternativat e financimit te detyrimeve

Aftësia për të zbatuar planin e rimëkëmbjes financiare në sektorin energjetik Forma e financimit Humbje të energjisë Mosraportimet periodike në ministri mbi detyrimet

Shanset (O) Kërcënimet (T) Ligji nr. 9072/2003 “Për sektorin e energjisë elektrike”, i ndryshuar.

Risku hidrologjik

Ligji nr. 43/2015 “Për sektorin e energjisë elektrike’’ Ndryshimi kursi i këmbimit për detyrimet nga huatë

VKM nr. 171, datë 25.2.2015 “Për miratimin e planit të rimëkëmbjes të sektorit të energjisë elektrike”.

Ndryshimi i normave të interesit

VKM nr. 141, datë 12.03.2014 “Për miratimin e strategjisë për shlyerjen e detyrimeve të përzgjedhura të disa institucioneve publike në sektorin e energjisë elektrike, përfshirë edhe projekt-marrëveshjen e mirëkuptimit”.

Borxhi i konsumatorëve buxhetorë

VKM nr. 126, datë 11.2.2015 “Për përcaktimin e shumave të shuarjes, me kompensim, të detyrimeve ndërmjet institucioneve buxhetore dhe jo buxhetore që financohen nga buxheti, KESH Sh.A, OSHEE Sh.A, dhe Ministrisë së Financave”.

Çmimet rajonale të energjisë

16


Rregullore e procedurave të shitjes dhe blerjes së energjisë

Mos kuotimi në bursë

Hartimi i strategjive nga qeveria shqiptare

Reduktimi i mundësive për të marrë hua dhe kredi Mbështetja financiare nga shteti shqiptare Mbështetja nga Banka Botërore Zhvillimin kombëtar dhe rajonal në përputhje të plotë me direktivat ENTSO-e

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Duke iu referuar evidentimit të fuqive, dobësive, shanseve dhe kërcënimeve të paraqitura në analizën SWOT, grupi i auditimit ka bërë një ndarje dhe grupim të risqeve të veprimtarisë së institucioneve përkatëse, për të adresuar dhe ndarë faktorët e riskut sipas përkatësisë së tyre, brenda kontrollit dhe jashtë kontrollit menaxherial. Gjithashtu është bërë edhe kategorizimi i tyre në strategjik, financiar, juridik dhe operacional. a) Risqet brenda kontrollit menaxherial:

- Koha e gjatë që nga lindja e detyrimeve dhe në vazhdim. - Ndryshimet dhe lëvizjet e stafit menaxhues që merren me ndjekjen, zbatimin e

marrëveshjeve të lidhura për reduktimin dhe shlyerjen e detyrimeve. - Mungesa e certifikimit të pasqyrave financiare nga ekspertët kontabël. - Detyrime në shifra të larta. - Mungesë e likuiditetit. - Niveli i ulët i arkëtimeve. - Moskoordinim dhe mosbashkëpunim midis strukturave përkatëse të institucioneve për

shlyerjen e detyrimeve. - Mungesë e strategjive për shlyerjen e detyrimeve. - Mosrespektim i kontratave. - Risku i moskthimit të kredisë. - Aftësia për të zbatuar planin e rimëkëmbjes financiare në sektorin energjetik. - Forma e financimit. - Humbje të energjisë. - Mosraportimet periodike në Ministri mbi detyrimet. -

b) Risqet jashtë kontrollit menaxherial: - Risku hidrologjik. - Ndryshimi i kursit të këmbimit për detyrimet nga huatë. - Ndryshimi i normave të interesit. - Borxhi i konsumatorëve buxhetor. - Çmimet rajonale të energjisë. - Moskuotimi në bursë. - Reduktimi i mundësive për hua dhe kredi.

Kategorizimi i riskut në strategjik, financiar, juridik, operacional.

17


Tabela nr. 2 Kategorizimi i riskut

Nr. Risku i Subjektit Kategorizimi i riskut

Niveli i Riskut

1 Forma(Struktura e Financimit)

Risk Strategjik

I Lartë

2 Investimet që kryen subjekti I Mesëm

3 Mos rakordim i marrëdhënieve të ndërsjella ndërmjet palëve I Mesëm

4 Ndryshimi i kursit të këmbimit

Risk Financiar

I Lartë

5 Mospërmbushja e detyrimeve I Lartë

6 Ndryshimi i normave të interesit I Mesëm

7 Niveli i arkëtimeve I Mesëm

8 Mungesa e likuiditeteve I Mesëm

9 Mosrespektimi i kontratave Risk Rregullator

dhe Juridik I Mesëm

10 Risku hidrologjik (prurje te pakontrolluara)

Risk Operacional

I Lartë 11 Humbje të energjisë I Lartë 12 Mos kryerja e auditimeve të brendshme I Mesëm

13 Ndryshimet dhe lëvizjet e stafit menaxhues që merren me ndjekjen dhe zbatimin e marrëveshjeve lidhura për reduktimin dhe shlyerjen e detyrimeve

I Mesëm

14 Aftësia për të zbatuar planin e rimëkëmbjes financiare në sektorin energjetik

I Mesëm

Burimi: Grupi i auditimit KLSH 1.4.5. Rëndësia e produkteve të subjektit KESH-i ka nën administrim impiantet kryesore të prodhimit të energjisë elektrike në vend dhe ka si veprimtari themelore prodhimin e energjisë elektrike për të siguruar furnizimin e pandërprerë me energji elektrike dhe tregtimin e saj me kosto sa më të ulët. Orientimi i KESH është drejt një kompanie tregtare me një vitalitet tekniko-ekonomik, drejt një tregu funksional dhe konkurrues të energjisë elektrike, për të qenë në të ardhmen një vend i pavarur energjitikisht, aktiv dhe konkurrues në tregun e lirë të energjisë elektrike, në përputhje me direktivat e Bashkimit Evropian, me qëllim zhvillimin e sektorit të energjisë elektrike, dhe për pasojë në forcimin e ekonomisë së vendit. KESH ofron të dhëna në përputhje me detyrimin e transparencës dhe monitorimin e tregut, të cilat identifikojnë ecurinë ekonomike, humbje të energjisë, detyrimet e ndërsjella midis pjesëmarrësve të tregut22. OST-ja, nëpërmjet funksioneve të saj të transmetimit, dispeçerimit dhe operatorit të tregut synon furnizimin e pandërprerë me energji elektrike të nënstacioneve të sistemit të shpërndarjes dhe 22 Neni 51 i Ligjit 43/2015 “Për sektorin e energjisë elektrike”.

18


konsumatorëve të energjisë. Ajo e zhvillon këtë sistem në përputhje me kërkesat afatgjata të furnizimit të vendit me energji elektrike, me planet e zhvillimit të burimeve të reja të energjisë elektrike dhe koordinon zhvillimin e rrjetit të interkonjeksionit me vendet fqinje. OST dispeçeron sistemin elektroenergjetik nëpërmjet menaxhimit të flukseve të energjisë në sistem, duke marrë parasysh realizimin e të gjitha shërbimeve ndihmëse që lidhen me qëndrueshmërinë e sistemit, si dhe shkëmbimet me sistemet e tjera. Në rolin e operatorit të tregut ai ofron një produkt të rëndësishëm në lidhje me objektivin e auditimit tonë, që është përgatitja e pasqyrave financiare për shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella për pjesëmarrësit e tregut, pa përfshirë blerjen apo shitjen e energjisë, në përputhje me rregullat e energjisë23. OST përgatit planin dhjetë-vjeçar të zhvillimit të rrjetit, ku një nga produktet kryesore të këtij plani janë mjetet financiare dhe investimet që do të kryejë OST në sistemin e transmetimit, duke minimizuar akoma më tej humbjet e energjisë gjatë transmetimit të saj, faktor ky që e kemi konsideruar risk, i cili ndikon tek niveli i arkëtimeve të kompanisë24. Gjithashtu si operator i tregut, funksionet e të cilit po zgjerohen gradualisht, ka bërë që të kujdeset vazhdimisht për krijimin e një tregu të lirë të energjisë elektrike në Shqipëri si edhe integrimin e këtij tregu në tregun rajonal të energjisë elektrike. Pra nëpërmjet produkteve të saj OST krijon dhe një urë bashkëpunimi me vendet e rajonit, e cila i ka frytet e saj në politikë, ekonomi, etj. OSHEE kryhen veprimtari të nevojshme dhe të drejtpërdrejta të lidhura me blerjen dhe shitjen e energjisë elektrike, për furnizimin e klientëve tariforë të lidhur me rrjetin e saj të shpërndarjes, me tarifa të rregulluara në përputhje me legjislacionin në fuqi dhe licencën e akorduar. OSHEE kujdeset që rrjeti i shpërndarjes të funksionojë në mënyrë të rregullt, të jetë eficient dhe modern. Kjo kompani harton planin e investimit për zhvillimin e rrjetit të shpërndarjes për pesë vitet e ardhshme dhe e paraqet për miratim tek ERE. Ky plan ndër të tjera përmban informacion për mjetet financiare të siguruara për investimet në sistemin e shpërndarjes25. Gjithashtu në momentin që ajo aplikon për tarifa, paraqet tek ERE planin e përditësuar të investimeve që i korrespondon periudhës përkatëse, nëpërmjet të cilës, por jo vetëm, mund të kuptosh edhe gjendjen financiare të institucionit26. Referuar Ligjit nr. 43/201527, OSHEE përgatit vlerësimin ekonomik, i cili duhet të marrë në konsideratë të gjitha kostot afatgjata dhe përfitimet që do të ketë tregu dhe klientët, duke përfshirë gjithashtu formën e matjes inteligjente që do të përzgjidhet, e cila do të jetë ekonomikisht më efektive dhe do të reduktojë humbjet në sasi të konsiderueshme. Pozicioni i OSHEE në fundin e zinxhirit të sektorit energjetik, ka bërë që ajo të ketë një peshë të madhe në këtë sektor, duke qenë se lidhet drejtpërdrejt me publikun dhe shërbimet që ai përfiton. Pra përfitimet nga efektiviteti i energjisë rezultojnë në rritjen e mirëqenies për qytetarët, rritjen e sigurisë dhe një përfitim për mjedisin me kursime të konsiderueshme në emetimet e dioksidit të karbonit. Referuar Ligjit nr. 43/201528, të tre institucionet sëbashku me ERE, miratojnë rregullat e tregut të energjisë elektrike dhe modelin e tregut të energjisë elektrike, ku përfshihen rregullat për 23 Neni 57 i Ligjit 43/2015 “Për sektorin e energjisë elektrike”. 24 Neni 60 i Ligjit 43/2015 “Për sektorin e energjisë elektrike”. 25 Neni 75 i Ligjit 43/2015 “Për sektorin e energjisë elektrike”. 26 Neni 75 i Ligjit 43/2015 “Për sektorin e energjisë elektrike”. 27 Neni 78 i Ligjit 43/2015 “Për sektorin e energjisë elektrike”. 28 Neni 98 i Ligjit 43/2015 “Për sektorin e energjisë elektrike”.

19


planifikimin, dispeçerimin, balancimin, zgjidhjen e mosmarrëveshjeve dhe kërkesat për menaxhimin e rezervës.

1.4.6. Feedback-u i subjektit në përfundim të auditimit Gjatë fazës studimore dhe të hartimit të projekt raportit të auditimit, stafet përgjegjëse të KESH, OST dhe OSHEE iu janë përgjigjur përgjithësisht në kohë takimeve prezantuese dhe konsultuese, si dhe plotësimit të informacionit të kërkuar, kryesisht me dokumentacionin që lidhet me marrëveshjet dhe rakordimet midis palëve për detyrimet e ndërsjella. KESH-i ka vënë në dispozicion gjithë informacionin e kërkuar, shoqëruar me dokumentet përkatëse, sipas rastit dhe në format elektronik. Personat e kontaktit janë treguar të gatshëm në komunikime për trajtimin e çështjeve të ndryshme, që grupi i auditimit vendosi që t’i trajtonte. Stafi përgjegjës pranë OST-së, gjatë fazës të hartimit të projekt-raportit, është treguar i gatshëm në dhënien e informacionit dhe dokumentacionit të kërkuar. Grupi i auditimit të KLSH-së vlerëson bashkëpunimin me nivelin drejtues dhe anëtar të stafit të OSHEE, që gjatë fazës të hartimit të projekt-raportit kanë përcjellë dokumentacionin dhe informacionin e kërkuar. Në funksion të objektit të auditimit, grupi i auditimit hartoi një intervistë me pyetje të hapura me stafin administrativ. Kjo intervistë u bë me qëllim sigurimin e informacionit cilësor në lidhje me dinamikën e detyrimeve të ndërsjella, si dhe zgjidhjet alternative që këta drejtues mendojnë se mund të shërbejnë në të ardhmen për minimizimin e tyre. Grupi i auditimit, nëpërmjet informacionit të marrë nga intervista, si dhe informacioneve të siguruara me mekanizma të tjerë gjatë këtij procesi auditimi, synoi të krijonte një tablo të plotë dhe të qartë mbi ecurinë e shlyerjes së detyrimeve të prapambetura. Vlerësojmë disponibilitetin e stafit dhe informacionin me vlerë të ofruar prej tyre në funksion të objektivave të këtij auditimi.

20


2. QASJA DHE DETAJE TË AUDITIMIT

Grupi i auditimit, pasi u njoh me kuadrin rregullator, i cili përcakton detyrimet e ndërsjella dhe shlyerjen e tyre midis palëve, problematikat të cilat janë evidentuar nga auditimet e mëparshme, komunikoi me punonjësit e institucioneve, përgatiti tabela, si dhe formuloi kërkesa për dokumentacion në lidhje me ecurinë e marrëveshjeve midis kompanive në sektorin publik dhe performancën e këtyre institucioneve në lidhje me përcaktimin e rrugëve për reduktimin dhe shlyerjen e detyrimeve të prapambetura. Bazuar në dokumentacionin e grumbulluar dhe të analizuar, të dhënat e kërkuara dhe të plotësuara nga subjektet nën auditim, komunikimet me stafin, pasqyrimin në media të këtij aktiviteti publik, si dhe hulumtimet nga praktikat e vendeve të tjera në këtë fushë gjatë fazës studimore, qasjet audituese që u aplikuan ishin të ndryshme, në varësi të çështjeve të zgjedhura për t’u shqyrtuar. Gjatë auditimit theksi u vu në grumbullimin e të dhënave numerike primare dhe sekondare për të bërë më pas analiza sasiore dhe për të arritur në konkluzione me besueshmëri të caktuar statistikore, pra u përdor qasja sasiore. Nëpërmjet kësaj qasjeje, grupi i auditimit testoi të dhënat e parashikuara me ato të realizuara, si dhe ato të raportuara me ato të kontrolluara, monitoruara dhe audituara. Performanca e punonjësve, sektorëve, drejtorive dhe Sektorit Energjetik në tërësi është e lidhur me zbatimin e detyrave funksionale përkatëse, duke ndikuar në mënyrë të drejtpërdrejtë në ecurinë e këtij problemi. Në këtë mënyrë, auditimi i kësaj çështjeje u bë edhe nëpërmjet qasjes cilësore dhe u realizua nëpërmjet intervistave me pyetje të hapura. Përfundimisht, në këtë auditim, grupi përdori qasjen pragmatike, si një miks i dy qasjeve të përmendura më lart. 2.1. OBJEKTIVI DHE PROBLEMI I PERFORMANCËS 2.1.1. Fokusimi dhe përkufizimi i problemit të performancës Sistemi energjetik është zhytur prej kohësh në një krizë financiare të trashëguar nga periudhat e mëparshme. Ai vuan nga një mungesë e theksuar eficiense si rezultat i detyrimeve të akumuluara midis shoqërive publike të sistemit energjetik dhe kredive të shumta të marra për përballimin e kësaj krize. Kjo mungesë eficiense ndikon në rritjen e kostove të shërbimit dhe rrjedhimisht sjell një impakt negativ mbi treguesit makroekonomikë. Përkeqësimi i situatës së sektorit energjetik ndikon drejtpërdrejt mbi konsumatorët, duke sjellë një ulje të cilësisë së shërbimit dhe rritjen e kostove të tij. Shoqëritë publike të këtij sektori orientohen kryesisht drejt prodhimit me eficiensë të energjisë elektrike, transmetimit të saj me humbje sa më minimale dhe rrjedhimisht furnizimit të pandërprerë dhe cilësor me energji të konsumatorit, nëpërmjet një shërbimi efikas dhe modern. Keq-menaxhimi i OSHEE dhe treguesit e ulët të performancës së dy shoqërive të tjera kanë sjellë një rritje të nivelit të borxheve të ndërsjella, duke detyruar KESH-in të marrë kredi të shumta. Duke qenë se synimi i operatorëve është mbajtja e një sistemi energjetik eficient dhe të qëndrueshëm, me qëllim garantimin e një shërbimi me cilësi të lartë për qytetarin, shlyerja e detyrimeve të ndërsjella përbën një hap thelbësor në arritjen e këtij qëllimi. Rritja e arkëtimeve dhe zvogëlimi i humbjeve të energjisë në rrjet kanë shënuar përmirësim nga hartimi dhe implementimi prej qeverisë dhe shoqërive të strategjisë për shlyerjen e detyrimeve të përzgjedhura të sektorit publik në sektorin e energjisë; nga hartimi i planit të rimëkëmbjes së sektorit të energjisë elektrike për daljen nga kriza financiare të sistemit energjetik dhe; koordinimi i aktorëve të ndryshëm të sistemit për ta rehabilituar atë në një kohë sa më të shkurtër. Megjithatë,

21


sistemi ngelet vulnerabël në drejtim të garantimit të cilësisë dhe kostos së shërbimeve ndaj qytetarëve. 2.1.2. Objektivi i auditimit Me qëllim që sektori energjetik të arrijë performancë të lartë financiare dhe që konsumatori të përfitojë shërbim cilësor me kosto të pranueshme, grupi i auditimit synon që të bëjë një vlerësim mbi performancën e detyrimeve të ndërsjella KESH–OST-OSHEE, pasi kjo tematikë ka ndikim të lartë social dhe të drejtpërdrejtë në mirëqenien e qytetarëve. Sektori i energjetikës, për faktin se është një sektor strategjik, ka përfituar herëpashere financime nga buxheti i shtetit për daljen nga kriza financiare, duke rritur shpenzimet buxhetore dhe për pasojë duke ulur mundësinë për më shumë investim në arsim, shëndetësi, infrastrukturë, etj. Në këtë mënyrë, objekti i këtij auditimi do të jetë: dinamika e detyrimeve të ndërsjella që nga momenti i lindjes, shkaqet dhe aktorët e përfshirë, veprimtaria e vetë subjekteve dhe institucioneve shtetërore për reduktimin deri në eliminimin e këtyre detyrimeve. 2.2. PËRKUFIZIMET DHE TERMINOLOGJIA Auditimi: Proces i domosdoshëm i një sistemi rregullator, i cili ka për qëllim të zbulojë

devijimet nga standardet e pranuara dhe shkeljet e parimeve të ligjshmërisë, eficiencës, efektivitetit, ekonomicitetit dhe të menaxhimit financiar.

Auditimi i Brendshëm: Tërësia e instrumenteve, procedurave, metodave, sistemeve të krijuara nga një subjekt, për t’u siguruar se veprimtaria e tij përputhet me rregullat dhe kërkesat e jashtme e të brendshme (ligjet), rregulloret, direktivat e drejtimit.

Auditimi i performancës: Shqyrtim i pavarur i eficiensës dhe efektivitetit të sipërmarrjeve qeveritare, programeve dhe organizatave publike, duke iu përmbajtur ekonomicitetit dhe me synim identifikimin e përmirësimeve.

Auditimi i përputhshmërisë: Nënkupton dhënien e një vlerësimi objektiv, profesional e të pavarur, mbi shkallën e ndjekjes nga subjekti i audituar të rregullave, ligjeve dhe rregulloreve, politikave, kodeve të vendosura apo termave dhe kushteve, mbi të cilat është rënë dakord.

Auditimi i rregullshmërisë: Auditimi i përgjegjësive financiare, i integritetit dhe i përputhshmërisë së vendimeve të subjektit.

Borxhi: Shuma e huave dhe të interesave të maturuara e të pashlyera deri në momentin e llogaritjes së tyre.

Detyrime të prapambetura: Detyrime të përcaktuara nga ligji, të cilat nuk janë paguar brenda afateve të përcaktuara në kontratë, pa përfshirë interesat.

Shuarja me kompensim: Detyrimet e dy ose më shumë palëve, të caktuara saktësisht në shumë dhe sasi, shuhen duke bërë kompensimin midis tyre, deri në masën më të vogël të detyrimit.

Sektori: Tërësia e personave fizikë, juridikë, privatë ose shtetërorë, që merret me krijimin dhe shpërndarjen e të mirave dhe shërbimeve.

Shoqëri Aksionare: Formë organizimi e biznesit që formohet me bashkimin e kapitaleve individuale duke krijuar kapitalin aksionar, por që sipas Ligjit mund të themelohet edhe nga një person i vetëm fizik dhe/ose juridik.

Shoqëri Publike: Shoqëritë Publike themelohen nga dy ose më shumë persona fizikë dhe/ose juridikë, që bien dakord për arritjen e objektivave ekonomikë të përbashkët, duke

22


dhënë kontribute në shoqëri, sipas përcaktimeve në statutin e saj. Importi: Blerje e të mirave materiale nëpërmjet tregtisë së jashtme. Prodhimi: Procesi në të cilin faktorët e prodhimit kombinohen për prodhimin e të mirave

dhe shërbimeve. Risku: Mundësia e ndodhjes së një ngjarjeje të caktuar, e cila do të ndikonte negativisht në

arritjen e objektivave të një njësie organizative apo të shoqërisë në tërësi. Enti: Organizëm publik i krijuar me ligj, që ushtron një funksion në interes të publikut. Person Juridik: Organizime kolektive që e drejta i ka njohur si subjekte të veçanta të saj,

duke iu dhënë zotësinë për të pasur të drejta dhe detyrime juridike. Autoritet Publik: Çdo organ i administratës shtetërore dhe i enteve publike. Inovacion: Është një ide e re, proces ose pajisje më efektive. Politika: Është një proces me të cilin grupe njerëzish të marrin vendime kolektive. Strategjia: Arti dhe Shkenca e përgatitjes dhe drejtimit të veprimeve. Tregjet e kapitalit: Janë tregjet ku ballafaqohen kërkesa me ofertën për mjete financiare

afatgjata (më shumë se një vit).

2.3. KRITERET 2.3.1. Kriteret e politikës Strategjia Kombëtare e Energjisë, 2013-2020. Strategjia Për Shlyerjen e Detyrimeve të Përzgjedhura të Institucioneve Publike në Sektorin

e Energjisë Elektrike, mars 2014. Direktiva 2009/72/EC për energjinë, 2009. 2.3.2. Kriteret e monitorimit dhe raportimi Raporte të Ministrisë së Energjisë dhe Industrisë. Raportet vjetore 2010-2015 të ERE. Raportime të KESH SHA. Raportime të OST SHA. Raportime të OSHEE SHA. Raporte te Bankës Botërore mbi Sektorin Energjetik në Shqipëri.

2.3.3. Kriteret teknike Ligji nr. 129/2014 “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”, i ndryshuar. Ligji nr. 9072/2003 “Për sektorin e energjisë elektrike”. Ligji nr.43/2015 “Për sektorin e energjisë elektrike’’. Ligji nr. 138/2013 “Për burimet e energjisë së rinovueshme”. Ligji nr. 124/2015 “Për eficencën e energjisë”. Ligji nr. 170/2014 “Për ratifikimin e marrëveshjes së huasë ndërmjet Republikës së

Shqipërisë dhe Bankës Ndërkombëtare për Rindërtim dhe Zhvillim për financimin e projektit për rimëkëmbjen e sektorit të energjisë elektrike”.

Ligji nr. 160 “Për buxhetin e vitit 2015”. VKM nr. 862, datë 20.12.2006 “Mbi krijimin e OSSH”. VKM nr. 519, datë13.7.2016 “Për miratimin e modelit të tregut të energjisë elektrike”.

23


VKM nr. 171, datë 25.2.2015 “Për miratimin e planit të rimëkëmbjes të sektorit të energjisë elektrike”.

VKM nr. 141, datë 12.03.2014 “Për miratimin e strategjisë për shlyerjen e detyrimeve të përzgjedhura të disa institucioneve publike në sektorin e energjisë elektrike, përfshirë edhe projekt-marrëveshjen e mirëkuptimit”.

VKM nr. 198, datë 03.4.2014 “Për përcaktimin e shumave të shuarjes me kompensim të detyrimeve ndërmjet institucioneve buxhetore dhe jo buxhetore që financohen nga buxheti, KESH Sh.A, CEZ Shpërndarje dhe Ministrisë së Financave”.

VKM nr. 126, datë 11.2.2015 “Për përcaktimin e shumave të shuarjes me kompensim të detyrimeve ndërmjet institucioneve buxhetore dhe jo buxhetore që financohen nga buxheti, KESH Sh.A, OSHEE Sh.A, dhe Ministrisë së Financave”.

VKM nr. 317, datë 27.4.2016 Për përcaktimin e autoritetit publik që përfaqëson shtetin si pronar të aksioneve të shoqërive të sektorit të energjisë elektrike.

VKM nr. 244, datë 30.03.2016 “Për miratimin e kushteve për vendosjen e detyrimit të shërbimit publik, që do të zbatohen ndaj të licencuarve në sektorin e energjisë elektrike, të cilët ushtrojnë aktivitetin e prodhimit, transmetimit, shpërndarjes dhe furnizimit me energji elektrike”.

Rregullore e procedurave të blerjes nga KESH Sh.A., (KESH GEN/FPSH) të energjisë elektrike, nga tregtarët vendas dhe të huaj, miratuar me vendim të ERE nr. 30, datë 23.03.2011.

Vendim i Entit Rregullator të Energjisë nr. 127, datë 29.7.2016 “Për blerjen dhe shitjen e energjisë elektrike”.

Vendime të ERE-s mbi tarifat e energjisë elektrike. Statuti i shoqërive. Rregullore të brendshme të shoqërive. 2.3.4. Kriteret e tjera/Praktikat më të mira Kuadri rregullator i Entit përfshirë në këtë auditim. Praktika auditimi të ngjashme nga institucionet homologe. Performanca e sektorit energjetik, viti 2014-2015, prodhimi i brendshëm, importi, treguesit

ekonomik, humbjet teknike. 2.4. PIRAMIDA E PYETJEVE AUDITUESE Pyetja Kryesore 1. A janë efektive procedurat e ndjekura nga qeveria dhe shoqëritë publike të sistemit energjetik për likuidimin e detyrimeve të ndërsjella midis tyre? Pyetja 1.1 A janë zbatuar procedurat ligjore në shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella KESH, OST dhe OSHEE? Pyetja 1.1.1 A janë ndërmarrë masa dhe procedura efektive për shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella në shoqëritë publike të sistemit energjetik? Pyetja 1.2 A kanë ndikuar detyrimet e ndërsjella ndërmjet OSHE, KESH dhe OST në eficiencën dhe efektivitetin e sistemit energjetik shqiptar?

24


Pyetja 1.2.1 Si kanë ndikuar detyrimet e ndërsjella në aktivitetin e secilës prej shoqërive publike të sistemit energjetik? Pyetje 1.2.2 A është performanca e detyrimeve të ndërsjella në linjë me strategjinë e rimëkëmbjes së sektorit energjetik?

2.5. SKEMA E AUDITIMIT

25


2.5.1. Qasja/Metodologjia audituese Paradigma kryesore e këtij auditimi është: “Shlyerja e detyrimeve të ndërsjella në shoqëritë publike të sistemit energjetik, duke marrë masa për parandalimin e rritjes dhe likuidimin e tyre, i shërben fuqizimit ekonomik dhe financiar të vetë sistemit dhe për pasojë përmirësimit të jetesës së qytetarëve”. Për këtë arsye, do të orientohemi kah procesit, pasi është analizuar struktura, funksionimi dhe pozicionimi i të tre subjekteve në sektorin energjetik në lidhje me detyrimet në përgjithësi dhe ato të ndërsjella në veçanti, me theks mënyrën e organizimit të brendshëm të shoqërive, menaxhimin e burimeve të tyre, ndarjen e përgjegjësive, në funksion të krijimit të një mjedisi të përshtatshëm për realizimin e objektivit kryesor për shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella midis tyre. Pjesë e qasjes do të jenë edhe auditimet e rezultatit, pasi gjatë fazës studimore është konstatuar se ekzistojnë faktorë të jashtëm që ndikojnë në rezultatet e këtyre subjekteve, për pasojë tek buxheti i shtetit dhe tek konsumatori final. Gjithashtu, grupi i auditimit do të përpiqet të përdorë edhe metodën krahasimore, sepse ndërtimi dhe zhvillimi i këtij sektori në përputhjet me praktikat më të mira ndikon drejtpërdrejt në cilësinë e shërbimit të furnizimit me energji elektrike. 2.5.2. Metodat & teknikat audituese Rishikim dhe vlerësim i të dhënave statistikore dhe dokumentacionit të grumbulluar gjatë

fazës studimore. Intervista me drejtuesit dhe specialistët e subjekteve nën auditim. Analizë sasiore dhe cilësore të të dhënave të mbledhura gjatë auditimit. Analizë cilësore e politikave të ndjekura në sektorin elektroenergjetik shqiptar. 2.6. REZULTATET E PARASHIKUARA Impakti i mesazhit auditues për Kuvendin do të ketë synim rritjen e ndikimit të tij në përmirësimin e vazhdueshëm të legjislacionit në fushën e energjisë elektrike, për krijimin e një mjedisi të qëndrueshëm të furnizimit me energji elektrike dhe me kosto optimale të konsumatorit. Mesazhi auditues do të synojë të ndikojë Qeverinë mbi domosdoshmërinë e harmonizimit më të mirë të dokumenteve strategjike, politikave, organizimit dhe funksionimit të sektorit energjetik, nëpërmjet monitorimit të vazhdueshëm të eficiencës dhe efektivitetit të aktorëve të përfshirë në proces, duke sjellë përmirësim të teknikave dhe procedurave të ndjekura deri tani për shlyerjen e detyrimeve midis palëve. 2.6.1. Impakti i mesazhit auditues për Kuvendin dhe Qeverinë Auditimi i performancës së detyrimeve të ndërsjella midis KESH-OST-OSHEE që në momentin e lindjes dhe dinamikës së tyre, synon të bëjë transparente përballë publikut një çështje të rëndësishme të sistemit energjetik, si dhe të ndikojë në rritjen e përgjegjshmërisë të nëpunësve të institucioneve dhe enteve publike në administrimin e burimeve ekonomike dhe financiare të vendit. Veç kësaj, duke evidentuar problematikat dhe mangësitë që kanë shoqëruar ecurinë e shlyerjes së detyrimeve të prapambetura të shoqërive publike në sektorin energjetik, do të përpiqemi të ndikojmë në përmirësimin e veprimtarisë së drejtuesve, specialistëve dhe punonjësve të KESH, OST, OSHEE dhe ministrive gjatë planifikimit, organizimit, zbatimit, kontrollit të marrëveshjeve për reduktimin dhe shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella.

26


Gjithashtu publiku i gjerë do të njihet edhe me politikat e qeverisë për menaxhimin dhe zgjidhjen e këtij problemi që ndikon në efektivitetin dhe ekonomicitetin e furnizimit me energji elektrike të popullatës.

2.6.2. Impakti i mesazhit auditues për publikun dhe palët e interesit Auditimi i performancës së detyrimeve të ndërsjella midis KESH-OST-OSHEE që në momentin e lindjes dhe shtrirjen në kohë të tyre edhe në ditët e sotme, synon të ndikojë në rritjen e përgjegjshmërisë të institucioneve dhe nëpunësve publikë të sistemit, nëpërmjet transparencës përballë opinionit publik. Veç kësaj, duke evidentuar problematikat dhe mangësitë që kanë shoqëruar ecurinë e detyrimeve të prapambetura të kompanive në sektorin publik, do të përpiqemi të ndikojmë në përmirësimin e veprimtarisë së drejtuesve, specialistëve dhe punonjësve të KESH-it, OST-së dhe OSHEE-së gjatë planifikimit, organizimit, zbatimit, kontrollit të marrëveshjeve të krijuara për reduktimin dhe shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella. Gjithashtu, publiku i gjerë do të njihet edhe me politikat e qeverisë për menaxhimin dhe zgjidhjen e këtij problemi që ndikon në efektivitetin dhe ekonomicitetin e produktit final. 2.6.3 Forma e publikimit Në përfundim të auditimit u përgatit Projekt-Raporti i Auditimit, i cili iu dërgua subjekteve publike të përfshira në auditim. Mbi këtë bazë dhe diskutimeve interaktive me subjektet publike të audituara mbi opinionet e shfaqura prej tyre, u përgatit ky Raport Përfundimtar auditimi, një përmbledhje e të cilit do të publikohet në Web-in e KLSH-së dhe i plotë në rrjetet sociale të Departamentit të Auditimit të Performancës. Për rezultatet e këtij auditimi do të informohet publiku i gjerë nëpërmjet botimit të një artikulli në median e shkruar. Raporti Përfundimtar i Auditimit do të jetë pjesë analizave dhe Raportit të veprimtarisë vjetore të KLSH-së.

27


3. SHTJELLIMI I PYETJEVE DHE NËNPYETJEVE

Në përpjekje për t’i kthyer përgjigje pyetjes kryesore të këtij auditimi: “A janë efektive procedurat e ndjekura nga qeveria dhe shoqëritë publike të sistemit energjetik për likuidimin e detyrimeve të ndërsjella midis tyre?”, grupi i punës mbërriti në këtë mesazh auditimi:

Masat e marra nga qeveria mund të konsiderohen të përshtatshme për situatën emergjente e të rënduar financiarisht të shoqërive publike të sektorit energjetik, por ato janë të pamjaftueshme për të konsoliduar qëndrueshmërinë e treguesve ekonomiko-financiarë për sistemin në afat të gjatë. Në situatën aktuale ku gjenden shoqëritë publike të sektorit të energjisë, nevojitet mbështetja nga qeveria me një kuadër të ri ligjor, i cili duhet të pasqyrojë saktë kërkesat e tyre për të kapërcyer krizën financiare dhe krijuar platformën për një performancë optimale në të ardhmen. Nga ana tjetër, organet drejtuese të këtyre shoqërive kanë qëndruar dhe vazhdojnë të mbeten pasivisht në pritje të vendimeve qeveritare dhe, me praktikat e tyre menaxheriale të orientuara kah afatit të shkurtër, nuk kanë arritur deri tani të rrisin efektivitetin e këtyre shoqërive. Vendimet e marra dhe zbatimi i tyre janë kryesisht sporadike dhe jo rezultat i studimeve të mirëfillta të situatës në të cilën gjenden shoqëritë. Rezultatet e parametrave ekonomiko-financiarë të këtyre shoqërive do të rezultonin më të përmirësuara, nëse vendim-marrjet e grupeve të interesit të sektorit energjetik, do të ishin të bashkërenduara dhe të planifikuara, duke rezultuar kështu në vendime strategjike e jo thjesht operacionale e të fragmentuara.

3.1. A JANË ZBATUAR PROCEDURAT LIGJORE NË SHLYERJEN E DETYRIMEVE TË NDËRSJELLA KESH, OST DHE OSHEE? Shoqëritë publike të sektorit energjetik e kanë detyrim ligjor respektimin e marrëveshjeve mbi të drejtat dhe detyrimet që lindin gjatë ushtrimit të aktivitetit të tyre. Lindja dhe akumulimi i detyrimeve financiare të ndërsjella KESH-OSHE-OST, ka ardhur si rezultat i moszbatimit të procedurave ligjore, të cilat janë materializuar nëpërmjet marrëveshjeve të pranuara nga këto shoqëri. Marrëdhëniet ndërmjet shoqërive KESH, OST dhe OSHEE janë rregulluar nga marrëveshjet e nënshkruara ndërmjet këtyre subjekteve dhe konkretisht: - Marrëveshja/Kontrata për Furnizimin me Energji Elektrike ndërmjet KESH - Furnizuesit

Publik me Shumicë dhe OSHEE - Furnizuesit Publik me Pakicë. - Marrëveshja/Kontrata e Shërbimit të Transmetimit ndërmjet Operatorit të Sistemit të

Transmetimit (OST ) dhe Operatorit të Shpërndarjes së Energjisë Elektrike (OSHEE) Operatori i Shpërndarjes nuk i ka respektuar këto marrëveshje të miratuara nga ERE kundrejt KESH dhe OST, duke iu krijuar këtyre të fundit vështirësi për ushtrimin normal të aktivitetit të tyre. Këto marrëveshje janë shkelur konkretisht: për fatura furnizimi energjie elektrike të lëshura nga KESH që nuk njihen/pranohen nga OSHEE; fatura për kamatëvonesa në pagesa të lëshuara nga KESH që nuk njihen/pranohen nga OSHEE; mos shlyerje e detyrimeve të OSHEE ndaj KESH për huatë afatgjata; mos shlyerjen e detyrimit të OSHEE ndaj OST për transmetim energjie, etj.

28


Në përmbajtje të marrëveshjeve të sipërcituara janë përcaktuar afatet e pagesës së faturave, mënyra e përllogaritjes së penaliteteve, etj. Për situata apo ngjarje të paparashikuara në përmbajtje të marrëveshjes/kontratës palët referojnë në rregullimin dhe parashikimin ligjor të dispozitave ligjore të Kodit Civil. Për çdo mosmarrëveshje ndërmjet palëve e cila nuk do të mund të zgjidhej as nëpërmjet angazhimit të Entit Rregullator të Energjisë, palët kishin të drejtën t‘i drejtoheshin Gjykatës në respektim të përcaktimeve të marrëveshjes dhe të dispozitave të Kodit Civil. Me Ligjin nr. 10 486, datë 26.11.2011, “Për një ndryshim në Ligjin nr. 8662, datë 18.9.2000 "Për trajtimin si titull ekzekutiv të faturës së konsumit të energjisë elektrike", të ndryshuar, u përcaktua se: “Në titullin e Ligjit dhe në nenin 1 të tij, pas fjalës "konsumit" shtohen fjalët "të shitjes, të blerjes dhe faturat e shërbimit të transmetimit dhe shpërndarjes". Pra me këtë ndryshim ligjor, gëzonin cilësinë e titullit ekzekutiv edhe faturat e shitjes, blerjes si dhe shërbimit të transmetimit të energjisë elektrike. Cilësia e titullit ekzekutiv e bën të ekzekutueshëm detyrimin nëpërmjet inicijimit të një kërkese nga pala drejtuar Gjykatës, konform nenit 510 të K.Pr.Civile, pa iu nënshtruar debatit gjyqësor. Me Ligjin nr. 48/2014 “Për pagesat e vonuara”, të ndryshuar me Ligjin nr. 24/2015 “Për një shtesë në Ligjin nr. 48/2014 ‘Për pagesat e vonuara në detyrimet kontraktore e tregtare’”, është parashikuar si përjashtim nga zbatimi i këtij ligji detyrimet që rrjedhin nga shitja, blerja dhe faturat e shërbimit të transmetimit dhe shpërndarjes së energjisë elektrike, pa përfshirë pagesat që kryhen në tregun e parregulluar, sipas përcaktimeve të rregullave të tregut të energjisë elektrike” . Konkluzion: Mosrespektimi i marrëveshjeve dhe procedurave ligjore nga ana e kompanive, ka sjellë akumulimin dhe rritjen e detyrimeve të ndërsjella, të cilat i kanë venë në vështirësi këto shoqëri të operojnë në kushte normale për realizimin e misionit të tyre. Edhe vetë Ligji i ka përjashtuar nga cilësia e titullit ekzekutiv faturat që shprehin detyrime midis kompanive, duke legjitimuar kështu mosshlyerjen e tyre në kohë dhe rëndimin e mëtejshëm të gjendjes financiare të kompanive. 3.1.1 A janë ndërmarrë masa dhe procedura efektive për shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella në shoqëritë publike të sistemit energjetik? Sektori energjetik shqiptar funksionon si një sistem i ndërlidhur i aktiviteteve të prodhimit, transmetimit, shpërndarjes dhe furnizimit të energjisë elektrike. Kërkesa për energji plotësohet kryesisht nga kompanitë publike, aktivitetet e prodhimit kryhen nga Koorporata Elektroenergjitike Shqiptare (KESH). Aktivitetet e rrjetit të transmetimit dhe operimit të tregut kryhen nga Operatori i Sistemit të Transmetimit (OST), ndërsa aktivitetet e shpërndarjes dhe furnizimit me pakicë kryhen nga Operatori i Sistemit të Shpërndarjes OSHEE. Sektori është i monitoruar dhe pjesa më e madhe e tij e rregulluar nga Enti Rregullator i Energjisë (ERE). Koorporata Elektroenergjetike Shqiptare (KESH), pavarësisht se ka qenë dhe vazhdon të jetë një nga koorporatat më të mëdha në ekonominë shqiptare, ka hasur vështirësi të shumta ekonomiko-financiare ndër vite. KESH u gjend në kushte të vështira ekonomiko-financiare pas vitit 2000, për shkak se u përball me një rritje të kërkesës për konsum të energjisë elektrike në kushtet e një ekonomie tregu, ndërkohë që burimi i vetëm i trashëguar i energjisë ishte kryesisht ai hidrik. Kjo strukturë e centralizuar për prodhimin dhe transmetimin e energjisë elektrike tek konsumatorët familjarë dhe bizneset u përball me kërkesën gjithmonë e në rritje për konsum dhe paralelisht me politikën qeveritare për të mbajtur një çmim të ulët. Kjo periudhë është shoqëruar me ndërprerje të energjisë elektrike, rritje të kostove të shërbimit dhe mungesë të burimeve të

29


tjera të energjisë alternative. Pra, rritja e vazhdueshme e kërkesës për energji, sistemi i amortizuar dhe i centralizuar i prodhimit, transmetimit dhe shpërndarjes, mosarkëtimet, etj., kanë ndikuar në një përkeqësim të vazhdueshëm të situatës. Të gjithë këta faktorë detyruan KESH të merrte kredi të shumta për të importuar energji. Gjatë kësaj periudhe KESH kishte në bilancet e veta më shumë se 40 mld lekë (289 milionë euro) të drejta të arkëtueshme ndaj klientëve tariforë29. Ndërkohë, detyrimet afatgjata të kompanisë ndaj bankave dhe institucioneve të kreditimit arrinin një shumë prej rreth 26 mld lekë (ose 188 milionë euro).

Skema nr. 5 Transformimi në vite i Sektorit Energjetik (2016)

Burimi: Grupi i Auditimit Nisur nga performanca jo e mirë e sektorit, rekomandimet e Bankës Botërore dhe institucioneve të huaja filloi edhe reformimi i sektorit energjetik. Kërkesat në rritje për konsumin e energjisë elektrike dhe përshtatja me një model te ri ne tregun e energjisë detyruan qeverinë shqiptare të ndërmerrte disa nisma ne ristrukturimin e koorporatës elektroenergjetike shqiptare. Në vitin 2004, u shkëput nga KESH divizioni i sistemit të transmetimit duke krijuar shoqërinë “OST”30 dhe në vitin 2007 u shkëput edhe divizioni i sistemit të shpërndarjes duke krijuar shoqërinë “OSSH”31. Deri në vitin 2008, OST ka patur aksionar të vetëm KESH, kjo ka qenë dhe periudha tranzitore, ku çdo e drejtë dhe detyrim që i krijohej OST kalonte në emër të KESH, megjithëse OST ishte një shoqëri më vete32. Në maj 2008 pronësia e OST i kalon METE-së33, ndërsa me VKM nr.

29 Pasqyrat Financiare KESH 2005. 30 VKM nr. 797, datë, 14.07.2004. 31 VKM nr. 862, datë 20 dhjetor 2006, Për krijimin e Shoqërisë “Operatori i Sistemit te Shperndarjes”SHA. 32 Vendimi i Gjykatës së shkallës së parë nr. 31935 në datën 14.07.2004 33 Urdhri nr. 329 datë 09.05.2008 i METE-se

30


317, datë 27.04.2016 pronësia e OST i kaloi MZHETS34. Duke filluar nga viti 2008 OST filloi të përgatisë pasqyrat e saj financiare, ku u pasqyruan detyrimet dhe të drejtat e OST. Këto detyrime dhe të drejta janë të ndara në:

a) Detyrime të OST ndaj KESH (për energji dhe shërbime) b) Detyrime të OST ndaj KESH (për kredi dhe interesa) c) Të drejtat e OST ndaj KESH (për shërbime) d) Të drejtat e OST ndaj OSHEE (për transmetim energjie, hua dhe interesa)

a) Detyrime të OST ndaj KESH për energjinë dhe shërbimet Detyrimet e OST ndaj KESH për energjinë dhe shërbimet lindën në vitin 2010, ku OST i detyrohet KESH pagesa për faturat e humbjeve të energjisë në vlerën 123.264.223 lekë. Detyrimet e OST-së ndaj KESH-it janë për humbjet dhe disbalancat gjatë transmetimit të energjisë. Nisur nga tabela, detyrimet e OST ndaj KESH deri në vitin 2015 janë rritur me ritme të larta, nga viti 2012 deri në vitin 2013 janë rritur me 52%, nga viti 2013 deri në vitin 2014 janë rritur me 99%, nga viti 2014 deri në vitin 2015 janë rritur me 39%. Këto shifra të larta vijnë si rezultat i arkëtimeve të ulëta të OST, si dhe mospagesave nga OSHEE për detyrimet kundrejt OST. Pas vitit 2015 deri në 20.09.2016, OST ka reduktuar detyrimin e saj ndaj KESH në masën 41%, sepse është ndodhur në gjendje të mirë financiare, kjo edhe nga arkëtimet e saj nga OSHEE. Në total detyrimi në datën 20.09.2016 është 480.131.531 lekë.

Tabela nr. 3 Detyrimet total (energji dhe shërbime) në lekë

Burimi: Grupi i auditimit KLSH b) Detyrimet e OST ndaj KESH për kredi dhe interesa35 Me ndarjen nga KESH, OST mbart dhe detyrimin për pagesën e kredive respektive, të përcaktuar në marrëveshjen e datës 25.05.2009 “Për ripagimin e huave afatgjata” në vlerën 9.022.192.620 lekë, e cila është një nga pikat kyçe për lindjen e detyrimeve ndaj KESH-it.36 Sipas skedulit të pagesave përcaktuar në marrëveshje, OST do të kryente pagesat e para në mars të vitit 2009. Në fund të vitit 2009, vlera e këtyre kredive plus interesat ishte 11.169.865.295 lekë, pra është krijuar

34 Pasqyrat financiare të OST 2011-2015. 35 Nisur nga observacioni i OST për këtë çështje, grupi i auditimit ka analizuar detyrimet (principal dhe interesa) në total në funksion të objektit të auditimit. 36 Marrëveshja KESH-OST “Për ripagimin e huave afatagjata”.

VitiGjëndja në fillim te

vititFaturim Pagesë Detyrimi ( ne lekë )

2011 123,264,223 128,715,981 241,849,105 10,131,0992012 10,131,099 421,215,169 236,887,277 194,458,9902013 194,458,990 364,710,236 264,361,075 294,808,1512014 294,808,151 292,204,380 587,012,5312015 587,012,531 534,931,733 304,024,243 817,920,021

20.09.2016 817,920,021 410,268,992 748,057,482 480,131,531

31


rritje e detyrimit me 2.147.672.675 lekë brenda vitit. Deri në vitin 2012, kreditë e OST ndaj KESH vijnë duke u rritur, sepse OST ka pasur mungesë likuditeti, ku arsyeja kryesore për këtë ishin edhe mospagesat e OSHEE për detyrimet ndaj OST. Nëse do të llogarisnim në % reduktimin e detyrimeve të OST ndaj KESH për principale dhe interesa nga viti 2011-20.09.2016, nisur edhe nga tabela më poshtë, kemi % të larta të reduktimit, të cilat fillojnë nga viti 2013 dhe në vazhdim. Konkretisht nga viti 2013 deri në vitin 2014 detyrimi është reduktuar me 5%, nga viti 2014 deri në vitin 2015 me 13%, nga viti 2015 deri në 20.09.2016 me 5% (kjo shifër është e paplotë, sepse akoma nuk është mbyllur viti 2016). Në total, detyrimi nga viti 2011 deri në daten 20.09.2016 është reduktuar me 22%. Detyrimi deri në datë 20.09.2016, për pricipalet dhe interesat sipas marrëveshjes së datës 25.05.2009 është 9.687.859.676 lekë.37 Pra kemi trend zbritës të detyrimeve për kreditë dhe interesat, që duket vizualisht edhe në grafikun nr. 3.

Tabela nr. 4 Detyrimet (kredi+interesa) në total 2011-20.09.2016

Burimi: Grupi i auditimit KLSH

Grafiku nr. 3 Trendi i detyrimeve ( kredi+interesa)

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Detyrimi total OST-KESH (energji, shërbime, kosto lokale, plus kredi e interesa) Nëse do të bënim një intepretim të tabelës, shohim se kemi ritme të mira të reduktimit të detyrimeve në total, dhe kjo nga viti 2013 deri në 20.09.2016. Më konkretisht: totali i detyrimeve

37 Pasqyrat financiare të OST.

VitiGjendja në fillim te

vititFaturim Pagesë

Diference nga rivleresimi

Detyrimi në fund të vitit ( në lekë )

2011 12,264,421,884.65 1,589,983,503.70 1,514,748,350.78 117,097,697.80 12,456,754,735.37 2012 12,456,754,735.37 1,182,983,628.85 1,513,436,825.78 11,369,382.31 12,137,670,920.76 2013 12,137,670,920.76 982,349,163.03 708,501,533.79 (126,375,215.67) 12,285,143,334.33 2014 12,285,143,334.33 263,999,792.29 867,914,485.85 48,518,766.21 11,729,747,406.98 2015 11,729,747,406.98 205,663,397.56 1,765,634,030.21 70,826,465.03 10,240,603,239.36

20.09.2016 10,240,603,239.36 58,885,044.98 700,308,252.74 88,679,644.73 9,687,859,676.34

32


nga viti 2013 në vitin 2014 është reduktuar me 2,1%, nga viti 2014 në vitin 2015 është reduktuar me 10%, nga viti 2015 deri në datën 20.09.2016 është reduktuar me 8,1 %. Nga viti 2013 deri në datën 20.09.2016 detyrimi total është 10.167.991.207 lekë, pra është reduktuar me 20%. Kjo do të thotë se kemi ecuri të mirë të reduktimit të detyrimeve në total nga OST kundrejt KESH. Trendi në zbritje tregon një performancë të mirë në drejtim të shlyerjes së detyrimeve.

Tabela nr. 5 Totali i detyrimeve 2011-20.09.2016


Grafiku nr. 4 Ecuria e detyrimit total OST ndaj KESH

Burimi: Grupi i auditimit KLSH c) Të drejtat e OST ndaj KESH për shërbime Të drejtat e OST ndaj KESH lindën gjatë vitit 2008, ku OST i ka shitur mallra KESH në vlerën 1.901.909.295 lekë për shërbime të kryera, për pagesat e bëra për asetet që në atë kohë nuk ishin transferuar. Në vitin 2009, të drejtat e OST ndaj KESH arritën vlerën 350.839.426 lekë si pasojë e pagesave që ka bërë KESH ndaj OST për shërbime pune (lyerje e shtyllave të tensionit në vlerën 19.684.686 lekë). Shlyerjet e kredive dhe interesave nga viti 2007 deri në vitin 2009 arritën në vlerën 1.531.385.183 lekë dhe në total vlera e pagesave që kishte bërë KESH ishte 1.551.069.869 lekë. Në fund të vitit 2010 të drejtat e OST ndaj KESH arrijnë vlerën 269.468.559 lekë. Nga viti 2011 deri në 20.09.2016 detyrimi që ka KESH ndaj OST është reduktuar me 39%. Në vitin 2015, KESH ka paguar rreth 125% të vlerës së faturuar, nga viti 2015 deri në 20.09.2016 KESH ka paguar rreth 99% të vlerës së faturuar në total, pra duket një ecuri e mirë e shlyerjes së

VitiGjendja në fillim të

vititDetyrimi në fund të vitit ( në lekë )2011 12,387,686,108 12,466,885,8342012 12,466,885,834 12,332,129,9112013 12,332,129,911 12,579,951,4862014 12,579,951,486 12,316,759,9382015 12,316,759,938 11,058,523,26020.09.2016 11,058,523,260 10,167,991,207

33


detyrimeve. Në datën 20.09.2016 totali i të drejtave që ka OST ndaj KESH është 17.813.697 lekë.38

Tabela nr. 7 Të drejtat e OST për arkëtim nga KESH

Burimi: Grupi i auditimit KLSH OST, për të përmirësuar situatën e krijuar nga detyrimet e ndërsjella, përdori disa masa, ku më konkretisht po përmendim, marrëveshje për ripagimin e huave afatgjata, akt-rakordimet me KESH dhe OSHEE, shkresa drejtuar OSHEE për mos shlyerjen e detyrimeve ndaj OST, duke vënë në dijeni edhe ERE, procesin gjyqësor ndaj CEZ-it, aplikimi për tarifën e re të transmetimit për 6-mujorin e dytë të vitit 2016, që ka si qëllim parandalimin e krijimit në të ardhmen të detyrimeve, por që ERE nuk e miratoi.39 Grupi i auditimit ka bërë edhe verifikime të shifrave të akt-rakordimeve me shifrat e pasqyruara në bilanc. Më poshtë po listojmë disa nga marrëveshjet, akt-rakordimet dhe procesin gjyqësor me konkluzionet dhe rekomandimet tona përkatëse. Marrëveshja midis KESH dhe OST në 25.05.2009 për ripagimin e huave afatgjata nga OST, hua të cilat KESH i ka marrë gjatë viteve për ushtrimin e veprimtarisë së transmetimit në kohën kur OST nuk ishte ndarë nga KESH, por edhe në kohën kur u nda OST nga KESH. Vlera e këtyre kredive deri në 31.12.2008 ishte 9.022.192.620 lekë. Gjithsej në numër janë 16 kredi. Në vitin 2015 OST, sipas skedulit të pagesave për kreditë, duhet të paguante 517.143.291 lekë. OST për këtë vit ka kryer pagesa në vlerën 1.765.634.030 lekë.40 Konkluzion: Për disa nga kreditë, OST në fillim të viteve 2010 dhe në vite të tjera nuk ka respektuar skedulin e pagesave sipas kësaj marrëveshjeje. Konkretisht për kredinë EIB Vlora Thermo Power Plant nr. 22706, në vitin 2010 nuk ka kryer pagesa, megjithëse OST është njoftuar për t’i kryer ato. Për këtë rekomandojmë: 1. OST të respektojë skedulin e pagesave përcaktuar në marrëveshjen e huasë.

Vazhdimisht

38 Pasqyrat financiare të OST. 39 www.ERE.gov.al 40 Marrëveshja KESH-OST, datë 25.05.2009 “Për ripagimin e huave afatgjata”.

VitiGjendja ne fillim te

vititFaturim Arketim


2011 269,468,550 3,214,452 243,362,399 29,320,6032012 29,320,603 17,148,456 0 46,469,0592013 46,469,059 16,184,538 0 62,653,5972014 62,653,597 13,833,800 0 76,487,3972015 76,487,397 19,489,060 43,867,746 52,108,711

20.09.2016 52,108,711 34,663,607 68,958,621 17,813,697

34


Akt-rakordimet e mbajtura midis KESH dhe OST për rakordimin e detyrimeve që nga lindja e tyre deri në 31.12.2015, duke pasqyruar detyrimet e mbartura në vitet e mëparshme për faturat e humbjeve, disbalancat e energjisë, principale dhe interesa.41 Gjetje: - Nga verifikimi i të dhënave në bilancin e OST lidhur me detyrimet e saj ndaj KESH dhe akt-

rakordimit të mbajtur midis KESH dhe OST për detyrimet deri në vitin 2012, rezultuan mospërputhje të shifrave të bilancit me shifrat e akt-rakordimeve, konkretisht për faturat e humbjeve të energjisë rezulton diferenca 44.217.460 lekë. Lidhur me kreditë, vlera totale e tyre sipas akt-rakordimit është 12.750.464.091, ndërsa në bilanc është 12.059.182.986, pra ka një diferencë prej 619.281.105 lekë.

- Nga verifikimi i të dhënave në bilancin e OST dhe akt-rakordimet e mbajtura nga ajo për detyrimet deri në dhjetor të 2015 me KESH, rezultuan mospërputhje në shifrat e pasqyruara në bilanc me shifrat e akt-rakordimeve, konkretisht: totali i detyrimeve për disbalancat, humbjet, shërbimet ndihmese paraqitur në akt-rakordimin e dt 29.02.2016 është në vlerën 799.498.610 lekë, kurse në bilanc këto fatura janë paraqitur me vlerën 808.519.501, pra rezulton një diferencë rreth 9.020.883 lekësh.

Konkluzion: Sektori i kontabilitetit në OST nuk ka bërë kontabilizimin e plotë dhe të saktë të të gjitha vlerave në akt-rakordimet e mbajtura. Për këtë rekomandojmë: 2. Titullari i njësisë publike OST të miratojë dhe të kërkojë zbatimin e veprimtarive të

kontrollit, ku përfshihen procedurat për kontabilizimin e plotë, të saktë, të rregullt dhe në kohë të të gjitha transaksioneve.

Vazhdimisht

d) Të drejtat e OST ndaj OSHEE për transmetim energjie, hua dhe interesa OST ndaj OSHEE nuk ka asnjë detyrim, por vetëm të drejta për t’u arkëtuar në shumën 8.336.153.478 lekë, e cila është arritur nëpërmjet akt-rakordimit të mbajtur në 28.02.2016 nga Drejtoritë Ekonomike të OST dhe OSHEE mbi balancat e llogarive deri në 31.12.2015. Nisur nga pasqyrat financiare të OST, të drejtat e saj ndaj OSHEE kanë lindur ne vitin 2008 në vlerën 614.950.876, shumë e cila përbëhet nga transmetimi i energjisë, rigjenerim, shitje të materialeve, etj. Në fundin e vitit 2009, kjo shifër arriti vlerën 1.141.236.370 lekë dhe kalimi i nënstacionit të Kalimashit me marrëveshjen e datës 31.12.2010, sëbashku me kostot lokale të transferimit të tij (424.423.839 lekë pa TVSH, pa përfshirë vlerën e tokës dhe ndërtesës) në vitin 2010, e rriti vlerën e detyrimit në 1.908.048.392 lekë. OST, gjatë kohës së lindjes së detyrimeve midis këtyre shoqërive deri në fund të vitit 2015, ka patur pretendime për disa fatura të lëshuara prej saj në vitin 2012 për transmetimin e energjisë dhe disbalancat, të cilat arrinin vlerën 582.637.386 lekë.42 Për këto fatura u bë një akt-marrëveshje midis OSHEE dhe OST, ku të dyja shoqëritë bien dakord për njohjen e këtyre faturave. Kjo shumë u pasqyrua në akt-rakordimin e mbajtur në 28.02.2016 me vlerën totale 8.336.153.478 lekë. Deri në vitin 2014 situata e detyrimeve OST-

41 Akt-rakordimet KESH-OST për detyrimet deri në 31.12.2015. 42 Akt-marrëveshja për njohjen e detyrimeve të OSHEE ndaj OST.

35


OSHEE ishte problematike, pasi OSHEE nuk shlyente detyrimet ndaj OST. Për këtë situatë OST ka dërguar disa shkresa OSHEE, duke vënë në dijeni edhe ERE. Nga tabela më poshtë shohim se ritmet e rritjes së detyrimit në % janë 30% nga viti 2011 deri në 2012, për vitin 2012 deri në vitin 2013 është 91%, për vitin 2013 deri në vitin 2014 është rritur me 38%. Pas kësaj, në 25.02.2015 del VKM nr 171 “Për miratimin e planit të rimëkëmbjes financiare të sektorit energjetik”, e cila përcaktonte rakordimin e detyrimeve midis kompanive.43 Nisur nga kjo VKM, të dyja kompanitë përgatitën akt-rakordimin për detyrimet e ndërsjella deri në vitin 2015 me vlerën totale 8.336.153.478 lekë. Në fillim të vitit 2016, OSHEE ka filluar të shlyejë detyrimin e saj ndaj OST, më konkretisht deri në 20.09.2016 është arkëtuar vlera 103.316.598 lekë, duke zbritur detyrimi aktual në 8.232.836.880 lekë.

Tabela nr. 8 Te drejtat e OST-së ndaj OSHEE

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Marrëveshja OST-OSHEE me objekt transferimin e asetit “Nënstacioni 110/20 kv Kalimash” kapi vlerën 509.308.600 lekë, sëbashku me kostot lokale të transferimit që ishin 3.152.778 lekë pa përfshirë vlerën e tokës, e cila do të përcaktohet pas hartimit të dokumentacionit për regjistrimin e titullit të pronësisë së nënstacionit në favor të OST. Shoqëria do të merrte masat e nevojshme që ta regjistronte në pronësinë e saj nënstacionin (tokë dhe ndërtesë) dhe më pas të përcaktonte vlerën reale të tij.44 Gjetje: Sipas nenit 4, pika 4.3, vlera 3.152.778 lekë do të paguhej 30 ditë kalendarike nga lëshimi i faturës tatimore. Në 31.12.2010, OST ka lëshuar ndaj OSHEE faturën tatimore e cila përcaktonte vlerën e asetit 506.155.822 lekë dhe kostot lokale të transferimit të asetit në vlerën 3.152.778 lekë. Nga të dhënat e bilancit që u vunë në dispozicion nga specialistja e kontabilitetit të OST, vlera e kredisë së bashku me TVSH është shlyer plotësisht, kurse vlera 3.152.778 lekë rezulton edhe në bilancin e vitit 2016. Konkluzion: OST nuk ka marrë masa për arkëtimin në kohë të kostos lokale të transferimit të aseteve.

43 VKM nr. 171 datë 25.02.2015 “Për miratimin e planit të rimëkëmbjes financiare të sektorit energjetik”. 44 Marrëveshja OST-OSHEE, datë 31.12.2010 “Për transferimin e nënstacionit të Kalimashit”.

VitiGjendja ne fillim të

vititFaturim Arkëtim


2011 513,615,681 4,921,362,990 2,687,028,914 2,747,949,757

2012 2,747,949,757 5,154,063,923 4,328,704,933 3,573,308,7482013 3,573,308,748 5,302,047,337 2,060,709,789 6,814,646,2962014 6,814,646,296 5,111,404,042 2,529,805,888 9,396,244,4502015 9,396,244,450 4,762,556,734 5,822,647,706 8,336,153,478

20.09.2016 8,336,153,478 3,090,589,804 3,193,906,402 8,232,836,880

36


Për këtë rekomandojmë: 3. OST të marrë masa për arkëtimin e kostos lokale të transferimit të aseteve në vlerën

3.152.778 lekë. Brenda tremujorit të parë të vitit 2017

Gjetje: Në marrëveshjen midis dy palëve sipas nenit 4, pika 4.4, fillimisht vlera e saj nuk kishte përfshirë vlerën e tokës, për të cilën OST do të merrte të gjitha masat për t’i regjistruar në pronësinë e vet dhe t’i transferonte tek OSHEE. Nga bashkëbisedimi me Drejtorin e Drejtorisë Ekonomike të OST dhe Drejtorin e Drejtorisë së Kontabilitetit dhe Taksave të OSHEE rezulton se titulli i pronësisë (toka dhe ndërtesa) nuk u regjistrua asnjëherë në favor të OST dhe më pas t’i transferohej OSHEE, çka ndikon në vlerën reale të asetit. Konkluzion: OST nuk ka respektuar marrëveshjen dhe nuk ka marrë masa për regjistrimin në pronësinë e vet të tokës dhe ndërtesës së nënstacionit, që më pas t’ia transferonte OSHEE. Për këtë rekomandojmë: 4. OST të marrë masat e nevojshme për regjistrimin në pronësi të vet të tokës dhe ndërtesës,

me qëllim që të përcaktojë vlerën reale të aseteve. Brenda tremujorit të parë 2017

Draft akt-marrëveshja e mbajtur midis OST-OSHEE në vitin 2016 për njohjen nga ana e OSHEE të disa faturave lëshuar nga OST për vitet 2008-2012 për transmetim energjie, kosto lokale për transferim asetesh. Këto fatura arrijnë vlerën 582.637.386 lekë, të cilat janë përfshirë në detyrimin total të OSHEE ndaj OST. Akt-rakordimi i mbajtur në 28.02.2016 midis OST dhe OSHEE për rakordimin e detyrimeve deri në dhjetor 2015, duke përfshirë të gjitha faturat e palikuiduara të viteve 2011-2015, disbalancat e energjisë të vitit 2012, pagesa për shërbimet e kryera ndaj OSHEE nga OST, kosto lokale për transferimin e nënstacionit të Kalimashit. Ky akt-rakordim arriti në vlerën 8.336.153.47945. - Këto akt-rakordime të mbajtura midis OST, KESH dhe OSHEE kanë rezultuar efektive në

drejtim të reduktimit dhe shlyerjes së detyrimeve të ndërsjella, veçanërisht duke filluar nga viti 2015 dhe në vazhdim. Situatë më e mirë është krijuar midis KESH dhe OST, sepse kanë arritur në rakordim për detyrimet shumë shpejt, gjithashtu edhe pagesat e kryera nga të dyja palët për detyrimet kanë filluar më herët.

- Gjithashtu vlen të përmendet procesi gjyqësor që ka hapur OST ndaj CEZ Shpërndarje në 19.01.2012 për detyrimin kontraktor që i ka CEZ-OST për transmetimin e energjisë, i cili në fund të vitit u pushua. Grupi i auditimit, pas intervistave zhvilluar me disa nga drejtuesit e OST, arriti në disa konkluzione dhe rekomandime për funksionimin e strukturave të brendshme.

45 Akt-rakordimi OST-OSHEE, datë 28.02.2016, për detyrimet deri 31.12.2015.

37


Konkluzion: Në Rregulloren e Brendshme të OST, lidhur me detyrimet e ndërsjella nuk parashikohet një procedurë e saktë pune për shlyerjen dhe parandalimin e krijimit të tyre në të ardhmen. Për këtë rekomandojmë: 5. OST me strukturat përkatëse, në Rregulloren e Brendshme të saj, të përcaktojë një procedurë

pune për shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella dhe parandalimin e krijimit në të ardhmen, e cila të përmbajë tregues sasiorë dhe cilësorë, si dhe afatet për përmbushjen e kësaj procedure.

Brenda vitit 2017

Bazuar në observacionin e OST për këtë rekomandim, grupi i auditimit e gjykon të arsyeshme përgatitjen e një metodologjie lidhur me shlyerjen dhe parandalimin e krijimit të detyrimeve në të ardhmen, për mbarëvajtjen e këtij procesi. Nga bashkëbisedimet me Drejtorin e Drejtorisë Ekonomike dhe Specialisten e Menaxhimit të riskut, rezultoi se OST nuk kishte hartuar një Regjistër Risku, në të cilin bëhet identifikimi, analizimi e kontrolli mbi ato ngjarje apo situata të mundshme që kanë efekt të dëmshëm për përmbushjen e objektivave të njësisë publike, në rastin tonë reduktimi dhe shlyerja e detyrimeve të ndërsjella. Konkluzion: OST nuk ka regjistër të riskut, në të cilën të përfshihen dhe çështjet e likuidimit të detyrimeve. Për këtë rekomandojmë: 6. OST me strukturat përkatëse të marrë masat për hartimin e Regjistrit të Riskut, duke

përfshirë identifikimin e risqeve që pengojnë reduktimin, shlyerjen dhe parandalimin e krijimit në të ardhmen të detyrimeve të ndërsjella.

Brenda gjashtë mujorit të parë të vitit 2017

Nga intervista realizuar me Drejtorin e Auditit të Brendshëm në OST, në planin e auditimeve të DAB për vitet 2011-2016 nuk ka patur auditime mbi detyrimet e ndërsjella të OST me shoqëritë e sektorit energjetik. Konkluzion: Rezulton se nuk është kryer auditim nga DAB të fokusuar për detyrimet e ndërsjella që ka OST me shoqëritë e sektorit energjetik. Për këtë rekomandojmë: 7. Drejtoria e Auditit të Brendshëm të marrë masa për kryerjen e auditimeve në vazhdim, mbi

detyrimet e ndërsjella që ka OST ndaj shoqërive të sektorit energjetik. Vazhdimisht

Nga intervista me Drejtorin e Auditit të Brendshëm në OST, por edhe me drejtues të strukturave të tjera, lidhur me masat (plan-veprime, akt-marrëveshje) që ka marrë shoqëria brenda saj por edhe të nxitura nga qeveria shqiptare, për detyrimet e ndërsjella, përgjigjet ishin në masë të madhe se “Nuk kishin dijeni”.

38


Konkluzion: Mungon komunikimi dhe bashkëpunimi në nivelin e duhur midis strukturave të brendshme të OST, në lidhje me çështje të detyrimeve në tërësi dhe atyre të ndërsjella në veçanti. Për këtë rekomandojmë: 8. Strukturat e OST të bashkëpunojnë dhe të bashkërendojnë veprimtarinë e tyre , për të bërë

të mundur shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella dhe parandalimin e krijimit të tyre. Menjëherë dhe vazhdimisht

Të Drejtat dhe Detyrimet e OSHEE ndaj KESH Operatori i Sistemit të Shpërndarjes (“OSSH”) u krijua si një shoqëri aksionere me 100% kapital shtetëror, si rezultat i ndarjes nga Koorporata Elektroenergjitike Shqiptare (“KESH”) në vitin 2007. Shoqëritë KESH dhe OSSH kanë funksionuar së bashku duke trajtuar marrëdhëniet ndërmjet tyre dhe njësive të varësisë si marrëdhënie të brendshme, deri në fund të qershorit 2008. Në kushtet e mungesës së modelit të tregut të energjisë, marrëdhëniet e brendshme midis OSSH dhe KESH vazhduan deri në fund të vitit 2008. Për rregullimin e këtyre marrëdhënieve, METE nxori urdhra dhe udhëzime në zbatim të Vendimit46 “Për krijimin e OSSH”, ku përcaktohej që: “Të gjitha të drejtat dhe detyrimet deri më 31 Dhjetor 2006 do të mbeten në KESH”. Këto urdhra dhe udhëzime nuk e ndihmuan procesin e ndarjes, pasi nuk ishin koherente me zhvillimin e aktivitetit të këtyre shoqërive. Mund të veçojmë kërkesën e bërë nga Këshilli Mbikëqyrës47 i OSSH, drejtuar METE, ku citojmë: “...këto urdhra kanë humbur aktualitetin dhe se periudha tranzitore e ndarjes midis OSSH dhe KESH ka kaluar...” Pretendimet e para të shoqërisë OSSH, mbi të drejtat dhe detyrimet financiare kundrejt KESH, kanë filluar në periudhën tranzitore, Janar 2007 - Gusht 2008. Kjo periudhë përbën dhe fillimin e akumulimit të detyrimeve te pashlyera dhe nevojën e herëpashershme për rakordime te këtyre detyrime. Bazuar në pasqyrat financiare të vitit 2009 të CEZ Shpërndarje, llogaria “Të arkëtueshme nga KESH” është 1.958.701.000 lekë, si një detyrim i mbartur. Ky detyrim është pranuar nga KESH-i për vlerën 1.884.044.00048 lekë, por ende nuk është një e ardhur për OSHEE. Mungesa e aprovimit nga ana e METE-së përdoret si argument nga KESH për mos shlyerjen e këtij detyrimi ndaj OSHEE. Konkluzion: Aktet nënligjore të nxjerra për rregullimin e marrëdhënieve ndërmjet KESH dhe OSSH në periudhën tranzitore, kanë qenë të pakonsultuara me organet drejtuese të shoqërive përkatëse dhe nuk kanë reflektuar saktë problematiken e vërtetë të këtyre shoqërive, duke shërbyer si pikënisje për akumulimin e detyrimeve të ndërsjella. Në muajin maj 2009, CEZ A.S u bë pronar me 76% të aksioneve të kompanisë OSSH dhe 24% u mbajtën nga shteti shqiptar, përfaqësuar nga Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës, dhe në qershor 2010 shoqëria u administrua nga CEZ49 Shpërndarje.

46 VKM nr. 862, datë 20 dhjetor 2006, “Per krijimin e Shoqërisë ‘Operatori i Sistemit të Shpërndarjes’ SHA”. 47 Referuar shkresës me nr. 8509 prot., datë 24.12.2008 të Këshillit Mbikëqyrës të OSSH. 48 Relacioni i Cez-it me KESH, datë 22.02.2012 49 Në datë 24.06.2010, OSSH emërtohet CEZ Shpërndarje.

39


Sipas Pasqyrave Financiare të vitit 201,0 CEZ Shpërndarje i solli një humbje shoqërisë prej 19 mld lekë dhe mos realizim të investimeve të premtuara në plan biznesin e zhvillimit të kësaj kompanie. Gjatë vitit 2010, CEZ Shpërndarje rriti borxhin e vet edhe me detyrimet tatimore në masën 1,7 mld lekë dhe gjoba 1,9 mld lekë. Mungesa e shlyerjes të detyrimeve nga CEZ Shpërndarje ndaj KESH dhe OST, i vuri në vështirësi financiare këto dy shoqëri për ushtrimin e aktivitetit të tyre, duke e detyruar KESH-in të marrë hua dhe kredi të shumta. Mos shlyerja e detyrimeve nga CEZ kundrejt KESH dhe OST, solli rritjen e këtyre detyrimeve, mungesën e investimeve, rritjen e humbjeve në rrjet dhe paqëndrueshmërinë e sistemit, duke përkeqësuar klimën e bashkëpunimit të shoqërive që operojnë në sektorin energjetik. Mospranimi i faturave të energjisë, mospagesa e detyrimeve për blerjen e energjisë dhe të humbjeve të saj, si dhe mospagesa në kohë e huasë kundrejt KESH dhe OST, i ka vendosur këto shoqëri në vështirësi dhe me mungesë likuiditeti. Gjatë vitit 2012, CEZ-i rezultoi me tregues financiarë të përkeqësuar dhe me një humbje prej 38 mld lekë, si dhe me detyrime të akumuluara dhe të parakorduara me KESH dhe OST në nivele të larta. Rritja e borxheve të CEZ-it ndaj KESH dhe OST, si dhe treguesit e përkeqësuar financiarë gjatë administrimit të shoqërisë, detyroi ERE-n që në qershor 201250 t’i kërkonte kompanisë përmbushjen e detyrimeve ligjore për importin e energjisë dhe për mbulimin e humbjeve në rrjetin e shpërndarjes. Në këtë periudhë CEZ Shpërndarje nuk importoi energji për mbulimin e humbjeve në rrjetin e shpërndarjes, duke deklaruar se nuk e përballonte dot këtë shpenzim pasi ishte në vështirësi financiare. Konkluzion: Strategjia e ndjekur nga operatori privat CEZ Shpërndarje, jo vetëm që nuk e përmirësoi situatën financiare të kompanisë, por përkundrazi solli një përkeqësim të treguesve financiarë dhe një rritje të detyrimeve të ndërsjella ndërmjet shoqërive të sektorit energjetik, duke vështirësuar operimin normal të këtyre shoqërive. Në këto rrethana Qeveria Shqiptare51 ngarkon KESH52-in që të blejë energji për mbulimin e humbjeve në rrjet për tremujorin e parë të vitit 2013, për llogari të CEZ-it. Si rezultat i mungesës së investimeve, rritjeve të humbjeve teknike dhe joteknike, nivelit të ulët të arkëtimeve dhe problemeve në administrimin e shoqërisë CEZ Shpërndarje, si një shoqëri që operonte në një sektor strategjik, ERE53 vendosi t’i heqë licensën kompanisë CEZ Shpërndarje, duke e vendosur atë në administrim të përkohshëm54 publik. KESH ka furnizuar me energji elektrike CEZ Shpërndarje, në administrim të përkohshëm, mbi bazën e Vendimit55 të Bordit të Komisionerëve të ERE edhe përgjatë tremujorit të dytë të vitit 2013. Periudha e administrimit të përkohshëm zgjati gati një vit dhe mund të konsiderohet si një periudhë tejet e veshtirë, pasi CEZ trashëgonte borxhe të mëdha kundrejt operatorëve të sektorit

50 Me shkresën nr. 296/6, date 27.09.2012 të ERE. 51 VKM 633, datë 03.10.2012. 52 VKM nr. 924, datë 26.12.2012. 53 Vendimi nr. 4 datë 21.01.2013 “Mbi heqjen e licencës së shpërndarjes së energjisë kompanisë CEZ Shpërndarje” 54 Vendimi nr. 5 datë 21.01.2013 “Mbi vendosjen në Administrim të Përkohshëm të kompanisë CEZ” 55 Vendimin nr. 134, date 17.09.2012

40


energjetik dhe institucioneve bankare. CEZ Shpërndarje emërtohet OSHEE56 në Prill 2014. Pronësia57 e OSHEE në maj 2016 ka kaluar pranë MEI. Shtetëzimi i kompanisë CEZ Shpërndarje është bërë pas nënshkrimit të marrëveshjes58 me CEZ AS, për zgjidhjen me mirëkuptim ndërmjet shtetit shqiptar dhe kompanisë CEZ Shpërndarje. Për këtë rekomandojmë: 1. Gjatë vitit 2016, shoqëria OSHEE duhet të përqendrohet në rritjen e efektivitetit

operacional, forcimin e kapaciteteve institucionale dhe vendosjen e mekanizmave të kontrollit për sigurimin e qëndrueshmërisë financiare.

Vazhdimisht Të drejtat dhe detyrimet e OSHEE kundrejt KESH dhe OST Pavarësisht përmirësimit të gjendjes ekonomike të shoqërisë përgjatë vitit 2015, shoqëria nuk është akoma në gjendje të shlyejë detyrimet e trashëguara. Detyrimet e OSHEE kundrejt KESH dhe OST në mënyrë të përmbledhur janë:

a) Detyrimet e OSHEE ndaj KESH. b) Detyrimet e OSHEE ndaj OST. c) Detyrimet e OSHEE ndaj CEZ AS. d) Të drejtat e OSHEE ndaj KESH.

a) Detyrimet e OSHEE ndaj KESH janë: Fatura furnizimi energjie elektrike të lëshuara nga KESH që nuk njihen/pranohen nga

OSHEE. Këto fatura janë lëshuar nga KESH si fatura te furnizimit me energji elektrike për nevojat e konsumatorëve tariforë dhe për kompensimin e borxhit energjetik gjatë periudhës 2011-2013.

Fatura për kamatëvonesa në pagesa të lëshuara nga KESH që nuk njihen/pranohen nga OSHEE. Këto fatura janë lëshuar nga KESH si pasojë e mosrespektimit në kohë të detyrimeve që rrjedhin nga kontratat e furnizimit me energji elektrike.

Mos shlyerje e detyrimeve të OSHEE ndaj KESH për huatë afatgjatë. Huatë ndaj KESH janë pjesë e detyrimeve që iu transferuan Shoqërisë në momentin e ndarjes: KESH-OSHEE (ish-OSSH). Deri në dhjetor 2006, KESH ka marrë hua në vlera të konsiderueshme nga institucione financiare. Në momentin e ndarjes, vlera e marrë hua për aktivitetet e shpërndarjes u transferuan për OSSH, në bazë të VKM nr. 218, datë 06.03.2009.

Referuar tabelës nr. 9, detyrimi i OSHEE kundrejt KESH është 50,9 mld lekë, e cila përfaqëson detyrimin për blerje energjie, mbulimin e humbjeve dhe vlerën e asetit të transferuar.

56 Vendimin nr. 63 17.04.2014. Bordit te komisionerve te ERE 57 Urdhrit nr. 149, datë 09.05.2016, 58 Ligji nr. 114/2014, dt.31.07.2014

41


Tabela nr. 9. Detyrimi i OSHEE ndaj KESH për blerje energjie (në mld lekë)


Grafiku nr. 5. Ecuria e detyrimeve të ndërsjella OSHEE ndaj KESH 2010 - 20.09.2016 (në mld lekë)


Në Mars 2009 është nënshkruar “Marreveshja e Ripagimit të Kredive Afatgjata” ndërmjet Koorporatës Elektroenergjitike Shqiptare (KESH) dhe Operatorit të Sistemit të Shpërndarjes (OSSH), sot OSHEE, e cila përmban në Aneksin nr. 1 skedulët e çdo kredie të transferuar, ku janë përcaktuar vlerat e principaleve dhe interesave që duhen paguar në periudhat e caktuara. Sipas akt-marrëveshjes, KESH i transferoi OSSH huanë me vlerë 11.346.962.000 lekë59 për asetet e kaluara në pronësi të OSSH.

Gjatë vitit 2010, CEZ Shpërndarjes iu trasferua nga KESH edhe Nënstacioni i Bushatit, duke ia kaluar detyrimin e huasë me 498.671.000 lekë gjatë vitit 2010, gjendja e mbetur në datë 31.10.2016 është 436.547.000 lekë.

Nga momenti i nënshkrimit të “Marrëveshjes së Ripagimit të Kredive Afatgjata” e deri në vitin 2012, nga ana e CEZ janë shlyer detyrimet (principal dhe interesa) për huatë afatgjata.

Për vitin 2013 rezulton shlyerje detyrimi (principal dhe interes) në vlerën 307.470.687,19 lekë kundrejt detyrimit prej 1.090.775.067 lekë.

59 Vlerësimi është bërë në fund të vitit 2008.

VitiBlerje e prodhimit

vendas Mbulimin e humbjeve

Mbulimin e humbjeve (Euro)

Blerje nga importi PenalitetDetyrim per

AQTTotal detyrimi

2010 6.450 - - - 0.096 0.270 6.816 2011 7.810 - - - 0.981 0.017 8.808 2012 13.567 14.010 - 6.024 2.186 0.017 35.805 2013 16.746 20.573 3.053 7.846 5.726 0.017 53.961 2014 19.225 20.822 3.052 4.727 10.589 0.017 58.433 2015 28.200 8.673 - 3.725 10.587 0.017 51.202

20.09.2016 29.373 7.409 (0.000) 3.518 10.587 0.017 50.904

6.816 8.808

35.805

53.961 58.433

51.202 50.904

-

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 20.09.2016

42


Gjetje: OSHEE, për vitin 2014 dhe 2015 nuk ka kryer asnjë pagesë për detyrimet e kredive, pavarësisht “Njoftimeve për pagesë” të dërguara rregullisht nga ana e KESH. Gjendja e totale e detyrimeve të huave, deri në datën 20.09.2016, është 11,37 mld lekë. Për këtë rekomandojmë: 2. OSHEE të marrë masa për të kryer pagesat ndaj KESH ShA sipas Marrëveshjes së Ripagimit

të Kredive Afatgjata, me qëllim shmangien dhe parandalimin e krijimit të detyrimeve të ndërsjella.

Vazhdimisht

Gjetje: Në Marrëveshjen e Ripagimit të Kredive Afatgjata konstatohen pasaktësi për huanë e Projektit “EDCF-ALBKO Babica Project”, pasi OSHEE i ka llogaritur interesat sipas detyrimit në marrëveshje, ndërsa KESH ka evidentuar këto interesa të maturuara sipas skedulit në marrëveshje. Për këtë rekomandojmë: 3. OSHEE dhe KESH të bëjnë të mundur amendimin e Marrëveshjes së Ripagimit të Kredive

Afatgjata, me qëllim eleminimin e kësaj pasaktësie dhe shuarjen e këtij detyrimi. Brenda gjashtë mujorit të parë të vitit 2017

Gjetje: Ka mospërputhje në llogarinë mbi huanë e marrë nga KESH (principal dhe interesa) në vlerën 146.430.000 lekë midis kontabilitetit të OSHEE dhe KESH, për shkak të kurseve të ndryshme të këmbimit që përdorin. Për këtë rekomandojmë: 4. OSHEE dhe KESH të marrin masat e nevojshme për të rënë dakord mbi procedurën dhe

kohën e llogaritjes së kursit të këmbimit, me qëllim që të eliminohen mosrakordimet e mësipërme.


Tabela nr. 10. Detyrimi i OSHEE ndaj KESH për huatë afatgjata (në mld lekë)


Viti Detyrimet per

principalet e kredive Detyrimet per

interesat e krediveTotal detyrimi

2010 13.200 0.058 13.257 2011 12.323 0.069 12.392 2012 11.120 0.146 11.266 2013 10.301 0.253 10.554 2014 10.491 0.396 10.888 2015 10.699 0.526 11.225

20.09.2016 10.855 0.516 11.371

43


Gjendja e totale e detyrimeve të huave, deri në datën 20.09.2016 është 11.371.062.000 lekë. Konkluzion: OSHEE nuk ka shlyer detyrimin e njohur dhe të pranuar për transferimin e aseteve nga KESH në CEZ Shpërndarje në vlerën 17.410.413 lekë sipas faturave nr. 5 dhe nr. 8 datë 31.12.2010. Për këtë rekomandojmë: 5. OSHEE të marrë masa për të kryer pagesën e transferimit të aseteve nga KESH në CEZ

Shpërndarje, në vlerën 17,410,413 lekë, përkatësisht sipas faturave nr. 5 dhe nr. 8 datë 31.12.2010.

Brenda gjashtë mujorit të parë të vitit 2017 Nuk ka gjetur ende zbatim VKM nr. 482, dt. 05.06.2015, “Për fillimin e procedurave për

kalimin dhe shuarjen me kompensim të detyrimeve ndërmjet KESH, OSHEE dhe disa banorëve të përmbytur në zonën e qarkut Shkodër”, të përcaktuar në VKM nr. 842 dt. 06.12.2011 "Për miratimin e vlerës së kompensimit të dëmeve të shkaktuara në kulturat bujqësore e në biznese nga rreshjet e shiut dhe përmbytjet në qarkun e Shkodrës". KESH ShA nuk ka zbatuar VKM nr. 482, datë 05.06.2015 “Për miratimin e vlerës së kompensimit të dëmeve të shkaktuara në kulturat bujqësore e në biznese nga rreshjet e shiut dhe përmbytjet në qarkun e Shkodrës“ në shumën 222.416.775 lekë, duke rënduar jetesën e banorëve të dëmtuar.

Për këtë rekomandojmë: 6. KESH ShA, të ndërmarrë hapat e nevojshëm, duke rakorduar me Ministrinë e Financave

për shumën 222.416.775 lekë., për të likuiduar dëmet e shkaktuara banorëve të përmbytur në vitin 2015.

Brenda gjashtë mujorit të parë të vitit 2017 b) Detyrimet e OSHEE ndaj OST Detyrimi i mbartur i OSHEE kundrejt OST, për transmetim energjie, hua dhe interesa është 8.336.153.478 lekë. Ky detyrim është pranuar nga OSHEE nëpërmjet akt-rakordimit të mbajtur në 28.02.2016 nga Drejtoritë Ekonomike të OST dhe OSHEE. c) Detyrimet e OSHE ndaj CEZ AS Është shqyrtuar dokumentacioni mbi detyrimet financiare të paguara nga OSHEE për shoqërinë CEZ AS, sipas përcaktimeve të marrëveshjes lidhur midis Republikës së Shqipërisë dhe Shoqërisë CEZ AS, e miratuar me Ligjin nr. 114/2014, datë 31.7.2014 ”Për miratimin e marrëveshjes për zgjidhjen me mirëkuptim ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Shoqërisë CEZ, A. S”. Sipas marrëveshjes për zgjidhjen me mirëkuptim ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Shoqërisë CEZ AS, në pikën 1.11, autorizohet administratori i përkohshëm i CEZ Shpërndarje aktualisht OSHEE, për zbatimin e kësaj marrëveshjeje, si dhe në pikën 5, iii, përcaktohen detyrimet totale të CEZ Shpërndarjes, që do t’i paguajë CEZ AS në shumën totale prej 94.999.999 euro, e cila konsiston në pagesa në shuma të caktuara vjetore për periudhën 2015 - 2018. Gjithashtu, në aneksin nr. 4 të kësaj marrëveshjeje, shkronja A përcakton midis të tjerave

44


se, Republika e Shqipërisë (Debitori) ka rënë dakord të kryejë disa pagesa për llogari të CEZ në datat e përcaktuara në këtë marrëveshje, si dhe në shkronjën B, pika 1.1, përcaktohet se, “Pagesat” do të thotë pagesat vijuese me këste në shumën totale EUR 95.000.000 dhe kamatëvonesa të aplikueshme (nëse ka), që do të kryhen nga Debitori në favor të CEZ sipas Marrëveshjes së Zgjidhjes me Mirëkuptim, që konsistojnë në pagesa në shuma të caktuara vjetore për periudhën 2015 - 2018. Referuar në sa më sipër, nga OSHEE janë kryer pagesa për llogari të CEZ AS me dokumentet financiar përkatës si më poshtë vijon: 1. Për pagesën e shumës 10.000.000 euro:

- Kërkesë për transfertë e OSHEE, datë 16.09.2014 në bankën “Raiffeisen Bank” për transfertën e shumës 2.500.000 euro për CEZ AS;

- Kërkesë për transfertë e OSHEE datë 16.09.2014 në bankën “Credins Bank” për transferten e shumës 7.500.000 euro për CEZ AS, pra gjithsej 10.000.000 euro në vitin 2014.

2. Kërkesë për transfertë me jashtë të OSHEE në bankën “Credins Bank”, me datë 21.07.2015, në shumën 21.750.000 euro në llogarinë e konfirmuar nga Shoqëria CEZ AS, me dokumentin e datës 31 tetor 2014 drejtuar Ministrisë së Energjisë dhe Industrisë, si dhe OSHEE.

3. Kërkesë për transfertë me jashtë të OSHEE në bankën “Credins Bank”, me datë 22.07.2016, në shumën 21.083.333 Euro në llogarinë e konfirmuar nga Shoqëria CEZ AS, si në pagesën e dytë. Për secilin prej tre rasteve të cilësuara më sipër, bashkëlidhur pagesës janë vendosur komunikimet, konfirmimi i bankës për realizimin e transfertës, si dhe konfirmimi i bankës për prekjen e llogarisë së OSHEE për shumat e urdhëruara dhe komisionet përkatëse.

Si përfundim, deri më datën 15.09.2016, OSHEE në zbatim të Ligjit nr. 114/2014, datë 31.7.2014 ”Për miratimin e marrëveshjes për zgjidhjen me mirëkuptim ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Shoqërisë CEZ AS”, i ka paguar CEZ AS për detyrimet e përcaktuara në këtë marrëveshje shumën prej 52.833.333 euro (10.000.000 euro në vitin 2014; 21.750.000 euro në vitin 2015; si dhe 21.083.333 euro në vitin 2016), detyrimi i mbetur është 42.166.666 euro.

d) Të drejtat e OSHEE ndaj KESH Ky detyrim ka lindur gjatë marrëdhënieve tranzitore midis KESH dhe OSSH në momentin e ndarjes së dy shoqërive në zbatim të Urdhrit nr. 500 të Ministrit (METE) datë 01.07.2008 dhe VKM nr. 862, datë 20.12.2006 “Për krijimin e Operatorit të Sistemit te Shpërndarjes, të cilat janë të pasqyruara në Pasqyrat Financiare të KESH. Bazuar në pasqyrat financiare të vitit 2009, të CEZ Shpërndarje, llogaria “të arkëtueshme nga KESH”, është 1.958.701 mijë lekë, si një detyrim i mbartur. Ky detyrim është pranuar nga KESH-i për vlerën 1.884.04460 mijë lekë, por ende nuk është një e ardhur për OSHEE. Mungesa e aprovimit nga ana e METE- së përdoret si argument nga KESH për mos shlyerjen e këtij detyrimi ndaj OSHEE. Totali i detyrimeve të OSHEE ndaj KESH dhe OST Shoqëria OSHEE gjatë aktivitetit të vet, që nga krijimi deri më datë 20.09.2012, ka akumuluar një detyrim prej 59,14 mld lekë kundrejt KESH-it, për blerjen e energjisë dhe mbulimin e humbjeve në rrjetin e shpërndarjes

60 Relacioni i Cez-it me KESH, datë 22.02.2012

45


Detyrimi për Hua-të afatgjata është rreth 11,37 mld lekë kundrejt KESH-it dhe 5,82 mld lekë kundrejt CEZ AS. OSHE ka te drejta per arkëtim kundrejt KESH-it 1,88 mld lekë

Tabela nr. 11 Totali i detyrimeve të OSHEE ( në mld lekë)

Burimi: Grupi i Auditimit Totali i detyrimeve të ndërsjella KESH-OST-OSHEE Referuar pasqyrave financiare të vitit 2015 të KESH, OSHEE dhe OST, tregojnë se detyrimet midis tyre kapin shifrën 80,6 mld lekë61. Detyrimet e ndërsjella, vlerën e tyre më të lartë e arrijnë në vitin 2013 dhe 2014, dhe në vitin 2015 kanë një rënie të tyre, si rezultat i përmirësimit të gjendjes ekonomiko – financiare të shoqërive.

Tabela nr. 12 Totali i detyrimeve të ndërsjella

Burimi: Grupi i Auditimit KLSH

Grafiku nr. 6 Ecuria e grafikut të detyrimeve në total

Burimi: Grupi i Auditimit KLSH 61 Të dhëna të shoqërive të përllogaritura nga grupi i auditimit të KLSH

Detyrime Te DrejtaKESH 50.90 1.88 11.37OST 8.23 0.00 0.00CEZ 0.00 0.00 5.82

Totali 59.14 1.88 17.19

Blerje/TrasmetimHua afat gjatëShoqeritë

VitiDetyrimi OST-

KESHDetyrimi OSHEE -

OSTDetyrimi OSHEE -

KESHTotali i detyrimeve

2011 12.44 2.75 21.54 36.732012 12.29 3.57 46.24 62.102013 12.52 6.81 63.40 82.732014 12.24 9.40 61.96 83.602015 11.01 8.34 55.87 75.21

20.09.2016 10.150 8.233 62.264 80.647

36.73

62.10

82.73 83.6075.21 80.647

2011 2012 2013 2014 2015 20.09.2016

46


3.2 A KANË NDIKUAR DETYRIMET E NDËRSJELLA NDËRMJET OSHEE, KESH DHE OST NË EFICIENCWN DHE EFEKTIVITETIN E SISTEMIT ENERGJETIK SHQIPTAR? Detyrimet financiare të akumuluara ndër vite midis shoqërive publike të sektorit energjetik, si rezultat i keqmenaxhimit të tyre dhe privatizimit të dështuar të OSSH, krijoi efektin zinxhir të këtyre detyrimeve të ndërsjella të shoqërive që operojnë në tregun e energjisë. Mos shlyerja e këtyre detyrimeve, bëri që këto shoqëri të gjenden në kushtet e mungesës së likuiditetit, duke ulur pwr rrjedhojw ndjeshëm nivelin e investimeve. Mungesa e investimeve solli rritjen e nivelit të humbjeve në rrjet, rritjen e kostove të shërbimeve, të cilat së bashku me problemet e mëparshme qe shoqëritë kishin, rezultuan në uljen drastike të arkëtimeve duke i bwrw inefektive ato. 3.2.1 Si kanë ndikuar detyrimet e ndërsjella në aktivitetin e secilës prej shoqërive publike të sistemit energjetik? Detyrimet e akumuluara ndër vite si dhe keqadministrimi i shoqërive publike të sektorit të energjisë elektrike, kanë ndikuar negativisht në të gjithë sektorin e energjisë dhe rrjedhimisht në aktivitetin ekonomik të secilës shoqëri pjesëmarrëse në këtë sektor. Pasojat kanë qenë të shumta, si: rritja e kostove të shërbimit, mungesë e realizimit të investimeve në nivelin e duhur, humbje në energji, uljen e aftësisë paguese të tyre, marrjen e huave për mbulimin e një pjesë të konsiderueshme të shpenzimeve, duke përkeqësuar kështu bilancin e tyre tregtar, etj. Një përkeqësim të treguesve ekonomiko-financiar është vërejtur edhe në performancën e prodhuesit kryesor të energjisë elektrike, KESH

Tabela nr. 13 Raportet e Likuiditetit të KESH SHA


Tabela nr. 14 Raportet e Borxhit KESH SHA

Raporte Likuiditeti 2011 2012 2013 2014 2015

Raport Korrent 37,549,031 37,147,653

1.01

Raport Shpejtesise 35,019,604 37,147,653

0.94

Raport Cash 1,602,222 37,147,653

0.04

63,860,116 49,264,991 82,392,515

63,043,473 69,892,954 72,045,554 62,716,531

64,106,821 1.29 1.30 0.97 0.98

61,469,189 49,264,991 1.24 79,957,695

63,043,473 1.26 67,523,365 72,045,554

0.93 60,284,980 64,106,821 0.94

809,437 49,264,991 1,219,057

63,043,473 854,077 72,045,554 1,260,073

64,106,821 0.01 0.02 0.01 0.02

Raporte Borxhi 2011 koef. 2012 koef. 2013 koef. 2014 koef. 2015 koef.

Borxhi gjithsej/aktive total= Borxhi 75,913,395 144,199,359 0.53

Borxhi total= Kapital75,913,395 68,285,965 1.11

87,965,749 167,426,633 98,207,672 184,969,147 107,839,475

170,335,908 97,033,431 173,235,081 0.53 0.53 0.63 0.56

87,965,749 79,460,884 1.11 98,207,672

86,761,475 1.13

107,839,475 62,496,433

1.73 97,033,431 76,201,650 1.27

Interest Cover Ratio= −10,457,239

1,670,230 /9,594,119 2,381,907

12,100,164 2,799,820 −19,565,918 2,569,517

3,668,647 2,222,655 4.03 4.32 / 1.65

47


Burimi: Grupi i auditimit KLSH Raporte Likuiditeti

Grafiku nr. 7 Ecuria e raporteve të likuiditetit KESH SHA

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Indekset e bilanceve tregojnë një përkeqësim të treguesve ekonomiko-financiarë. Përkeqësimi i rezultateve arrin pikën më të ulët të tij përkatësisht në vitet 2012-2013. Raportet e likuiditetit janë akoma më shqetësues kur pjesë e aseteve korrente janë edhe të drejta me një probabilitet shumë të vogël për t’u arkëtuar. Pamundësia financiare redukton kapacitetet e shoqërisë për të mbuluar investimet e nevojshme dhe shpenzimet operative të saj. Konkluzion: Treguesit e likuiditetit tregojnë një situatë shqetësuese përsa i përket ecurisë dhe aktivitetit të shoqërisë. Shoqëria nuk ka arritur të mbulojë me arkëtimet e saj as shpenzimet operative duke aksesuar në këtë mënyrë kapitale të treta dhe duke rënduar akoma më shumë treguesit financiar. Raportet e Borxhit

Grafiku nr. 8 Ecuria e raporteve të borxhit

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Këto raporte tregojnë financimet e kapitaleve të treta në raport me kapitalet e veta. Ecuria e treguesve financiarë përsa i përket nivelit të borxheve është gjithashtu në përkeqësim, duke qenë se shoqëria vazhdon të rrisë huamarrjet. Nga grafikët e mësipërm duket një ecuri gati paralele e rritjes së nivelit të huamarrjeve dhe asaj të kapitalit. Duhet të theksojmë së niveli i rritjes së kapitalit vjen kryesisht nga rivlerësimi i aseteve me vlerën e tregut sipas standardeve kombëtare të kontabilitetit. Për sa më sipër, rezulton se shoqëria ka aksesuar kapitalet e treta kryesisht për të financuar shpenzimet operative.

0.000

0.500

1.000

1.500

2011 2012 2013 2014 2015

Raport Korrent Raport Shpejtësie Raport Cash

-10.00

-5.00

0.00

5.00

2011 2012 2013 2014 2015

Borxhe/Tot Aktive Borxhe/Kapitale Cover Ratio

48


Treguesi i mbulimit të interesave tregon kapacitetet që shoqëria ka për të mbuluar me aktivitetin e saj të paktën shpenzimet e interesave si rrjedhoje e detyrimeve. Në vitet 2011 dhe 2014 shoqëria nuk ka mundurtë mbulojë as shpenzimet për interesat, sepse ka patur rezultate negative. Kjo detyron qeverinë shqiptare, që me buxhetin e saj, të përmbushë pagesat për detyrimet e KESH SHA, duke qenë se është garantuese për huamarrjet e shoqërisë. Konkluzion: Indikatorët financiarë tregojnë një situatë tejet të vështirë ekonomiko-financiare. Shoqëria ka arritur në limitet e saj përsa i përket aksesimit në kapitale të treta. Shoqëria duhet të tregohet tejet e kujdesshme në rialokimin e burimeve të saj.

Grafiku nr. 9 Ecuria e arkëtimeve nga OSHEE


Gjatë viteve 2011-2013 OST, ka një përkeqësim të treguesve financiarë, të cilët kanë patur ndikim negativ në aktivitetin e saj. OST është gjendur në vështirësi ekonomike, pasi nuk arrinte të shlyente detyrimet ndaj të tretëve, sepse kishte nivel të ulët arkëtimesh dhe mungesë të investimeve. E ndodhur përballë këtyre kushteve të vështira dhe rëndësisë së madhe që ka tarifa e transmetimit në mbulimin e shpenzimeve kapitale, OST rriti tarifën e transmetimit gjatë këtyre viteve, me qëllim që të bëhej një mbulim më i mirë i këtyre shpenzimeve. Në vitin 2011 tarifa e transmetimit ka qenë 0,60 lekë/kWh dhe në vitin 2012 pas aplikimit të OST për rritjen e tarifës, ajo u bë 0,65 lekë. Duke qenë se në sektorin energjetik, efektet e veprimeve të KESH ose OST pasqyrohen zinxhir tek shoqëria fundore, rritja e tarifës së transmetimit ka bërë që gjatë vitit 2012 të rritet edhe tarifa e shpërndarjes nga 5,7 lekë në 6,3 lekë62, dhe e gjithë kjo rritje bie mbi konsumatorët, duke e ofruar shërbimin jo me ekonomicitet. Gjetje: Nga informacioni i marrë nga OST, por edhe nga ERE, në vitin 2016 OST ka bërë aplikim për rritjen e tarifës së transmetimit me qëllim rritjen e të ardhurave, për mbulimin sa më të mirë të shpenzimeve kapitale dhe reduktimin e huamarrjeve afatgjata të huaja. Konkluzion: Nga ana e OST, janë bërë propozime për rritjen e tarifës së transmetimit të energjisë elektrike, e cila sjell rritjen e tarifës së shpërndarjes nga OSHEE, dhe për pasojë rritjen çmimit të shërbimit të furnizimit me energji për konsumatorin final. Për këtë rekomandojmë: 1. OST të marrë masat e nevojshme për të analizuar në mënyrë të detajuar dhe të argumentuar

tarifat e transmetimit, duke i shoqëruar ato me efektet që kanë në përmirësimin e cilësisë dhe sasisë së shërbimit të furnizimit me energji elektrike të konsumatorëve familjar.

Vazhdimisht

62 www.ERE.gov.al

12,115 11,562 12,997 15,362

31,788

0

20,000

40,000

2 0 1 1 2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5

ECURIA E PAGESAVE NDAJ DETYRIMEVE

49


Grafiku nr. 10 Ecuria e tarifës së transmetimit

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Grupi i auditimit të KLSH-së pranë OST, pas shqyrtimit të Pasqyrave Financiare të saj, të shoqëruara me bilancet përkatës, për vitet 2011-2015 arriti të pasqyrojë një përmbledhje të ecurisë dhe ndikimit që kanë pasur detyrimet në gjendjen financiare të shoqërisë Pasqyrimi i kësaj evidence nëpërmjet tabelave, grafikëve, analizave të trendit paraqiten sa më poshtë vijon.63

Tabela nr. 15 Raportet e Likuiditetit OST SHA

Tabela nr. 16 Raportet e Borxhit OST SHA


63 Bilancet e OST 2011-2015


Raport Korrent 4,755,048,6824,874,712,085 0.98Raport Shpejtesise 4,097,366,8014,874,712,085 0.84

Raport Cash 494,805,3034,874,712,085 0.10

6,669,756,3033,648,056,289 10,441,757,9029,762,599,664 13,419,420,0776,319,291,651 11,112,548,7427,967,090,9151.83 1.07 2.12 1.395,993,768,8913,648,056,289 1.64

9,534,384,1029,762,599,664 0.98 12,516,081,0056,319,291,651 1.98 10,401,507,2737,967,090,915 1.31123,506,1083,648,056,289 467,866,1399,762,599,664 1,257,397,4026,319,291,651 612,673,1517,967,090,9150.03 0.05 0.20 0.08


Borxhi gjithsej/aktive total= Borxhi 25,028,812,61943,276,435,549 0.58

Borxhi total= Kapital25,028,812,61918,247,622,930 1.37

24,871,441,04345,986,289,009 26,979,743,90249,433,700,748 31,074,959,86655,238,087,409 33,577,396,86762,156,655,2830.54 0.55 0.56 0.54

24,871,441,04321,114,847,965 1.1826,979,743,90222,453,956,8461.20

31,074,959,86624,163,127,543 1.2933,577,396,86728,579,258,4161.17

50


Raportet e Likuiditetit Grafiku nr. 11 Ecuria e raporteve të likuditetit OST SHA

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Nisur nga grafiku, me rëndësi është raporti i shpejtësisë i cili tregon aftësinë e shoqërisë për të mbuluar detyrimet e saj me aktive likuide. Konkluzion: Vlerat e këtij raporti janë më të mëdha se 1, nga viti 2011-2014 kemi një trend rritës të vlerave të këtij raporti. Kjo tregon se kompania është në gjendje të mirë financiare, ka rritur nivelin e arkëtimeve dhe ka aftësi të paguajë detyrimet e saj. Raportet e Borxhit


Burimi: Grupi i auditimit KLSH Këto raporte tregojnë nivelin e financimit të kompanisë nëpërmjet borxhit. Vlerat e raportit të parë tregojnë se financimi i kompanisë është i ndarë pothuajse në baraspeshë, 50% borxh dhe 50% financimet e veta. Gjatë viteve të fundit vlerat fillojnë të ulen. Raporti i dytë tregon burimet e financimit, nga viti 2011-2015 ky raport vjen në ulje, më konkretisht vlera e këtij raporti në vitin 2014 është 1,29, pra përmes borxhit janë financuar 1,29 lekë për çdo 1 lek të financuar nga kapitali aksionar, në vitin 2015 është 1,17, përmes borxhit janë financuar 1,17 lekë për çdo 1 lek të financuar nga kapitali aksionar. Konkluzion: Financimi i kompanisë është i ndarë në baraspeshë, gjithashtu është respektuar seksioni IV, pika B, e Ligjit 170/2014 për huanë e dhënë Republikës së Shqipërisë nga Banka Botërore për rimëkëmbjen e sektorit, ku thuhet se raporti i borxhit me kapitalin e vet nuk duhet të jetë më i lartë se 60 me 40. Burimi i financimit të shoqërisë nëpërmjet borxhit ka një

51


pjesëmarrje në financim pak më të lartë se kapitali aksionar. Megjithëse kemi rritje të nivelit të huamarrjeve të huaja për realizimin e investimeve gjatë viteve të fundit, nga ana tjetër kemi dhe rritjen e kapitalit të vetë shoqërisë. Pra kemi një ecuri të mirë të gjendjes ekonomike të shoqërisë dhe struktura financiare e kompanisë është forcuar. Megjithëse financimi nëpërmjet borxhit nuk ka një diferencë të konsiderueshme nga financimi nëpërmjet kapitalit të vet, OST duhet të kujdeset që financimi nëpërmjet borxhit të shkojë në baraspeshë me financimin nëpërmjet kapitalit të vet dhe në të ardhmen të jetë më i ulët. Disa nga investimet kryesore të planifikuara, të përfunduara (për vitet 2014-2015-2016) ku përfitimet janë disa, ulja e nivelit të humbjeve, rritja e cilësisë së transmetimit, shpejtësia e transmetimit të energjisë, etj. - Përmirësimi i sistemit të të dhënave sipas standardeve ndërkombëtare (i përfunduar); - Linja e interkonjeksionit 400KV Shqipëri-Kosovë (e përfunduar brenda afateve); - Përforcimi i rrjetit të transmetimit 110 KV për jugun (ka përfunduar); - Linja 110KV Peshkopi-Lapaj e përfunduar në fund të vitit 2015; - Ndërtimi i qendrës së re dispecer dhe zyrat qendrore të OST (i përfunduar brenda afateve); - Linja 110 KV Uznov-Çorovodë (e përfunduar); - Instalimi i Trosit Optik në linjat e transmetimit, ku përfitimi kryesor është ulja e humbjeve të

energjisë (i përfunduar). Gjetje: Për vitin 2015 ishin planifikuar 30 investime te cilat do te realizoheshin me fondet e veta, deri në fund të 9-mujorit të vitit 2015 ishin realizuar 5 prej tyre dhe 9 në fazë pune, 16 të tjerë nuk janë prokuruar.64 Konkluzion: OST është karakterizuar nga një nivel i ulët i realizimit të investimeve me fondet e veta, duke evidentuar dobësi në planifikim, mangësi kapacitetesh në procedurat e prokurimit, si dhe mungesë të likuiditeteve për këtë qëllim. Për këtë rekomandojmë: 2. OST të marrë masat e nevojshme për një programim më mirë të investimeve, të rrisë

kapacitete prokuruese, duke bërë të mundur një menaxhim efektiv të fondeve për këtë qëllim. Vazhdimisht

Ecuria e Arkëtimeve të OST 2011-2015 nga detyrimet me KESH dhe OSHEE

Grafiku nr. 13 Ecuria e arkëtimeve


64 www.ERE.gov.al

4,420,504,473

5,768,275,418 5,534,403,391

6,887,294,281

6,348,926,030

0

2,000,000,000

4,000,000,000

6,000,000,000

8,000,000,000

2 0 1 1 2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5

52


Konkluzion: Arkëtimet nga viti 2011-2015 vijnë duke u rritur, sepse niveli i humbjeve gjatë transmetimit të energjisë është ulur, por edhe sepse KESH dhe OSHEE kanë kryer pagesa të detyrimeve në vlera të larta. Kjo tregon se OST dhe kompanitë e tjera kanë një përmirësim të gjendjes së tyre financiare. Ecuria e pagesave të OST për detyrimet e saj ndaj KESH dhe OSHEE

Grafiku nr. 14 Ecuria e pagesave

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Konkluzion: Ecuria e grafikut të pagesave të detyrimeve ndaj KESH dhe OSHEE është e njëjtë me ecurinë e arkëtimeve të OST, por janë vlerat ato që ndryshojnë, sepse duke filluar nga viti 2011-2015 arkëtimet janë dyfishi i vlerës së pagesave të detyrimeve. Në vitet ku OST ka pasur arkëtime më të larta ka kryer edhe pagesa në vlera më të larta. Pra niveli i lartë i arkëtimeve ka ndikuar mirë në aftësinë paguese të OST. Mbulimi i pagesave për detyrimet e ndërsjella nga arkëtimet

Grafiku nr. 15 Mbulimi i detyrimeve nga arkëtimet

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Konkluzion: Duke filluar nga viti 2011 deri në vitin 2015 shohim se arkëtimet i mbulojnë pagesat e bëra nga OST për detyrimet e ndërsjella. Kjo ecuri tregon aftësi paguese të mirë të OST për detyrimet e saj.

1,756,597,4561,750,324,103

972,862,609 867,914,486

2,069,658,273

0

500,000,000

1,000,000,000

1,500,000,000

2,000,000,000

2,500,000,000

2 0 1 1 2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5

PAGESAT TOTAL PER DETYRIMET

2011

2012

20132014

2015 Pagesat total perdetyrimet

Arketimet total

53


Niveli i Investimeve me fondet e veta 2011-2015

Grafiku nr. 16 Niveli i investimeve

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Konkluzion: Niveli i investimeve nga viti 2011-2015 vjen duke u rritur. Në vitin 2015 si rrjedhojë e pagesave që ka bërë KESH në masën 125% dhe OSHEE në masën 22% kundrejt OST, kemi nivel të lartë të arkëtimeve dhe rritje të fondeve për investim. Rritja e nivelit të arkëtimeve të OST nga KESH dhe OSHEE kanë ndikuar pozitivisht në rritjen e nivelit të investimeve me fondet e veta. Këto investime kane pasur përfitime kryesisht në reduktimin e humbjeve të energjisë, cilësi dhe siguri të lartë në transmetim. Niveli i humbjeve të energjisë 2011-201565

Grafiku nr. 17 Niveli i humbjeve

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Konkluzion: Nga viti 2011-2015 kemi ulje të nivelit të humbjeve në transmetimin e energjisë, në vitin 2012 shënohet dhe vlera më e lartë e humbjeve. Rritja e nivelit të investimeve gjatë viteve të fundit ka ndikuar në reduktimin e humbjeve teknike gjatë transmetimit të energjisë, e cila shkakton efekt zinxhir në të ardhurat e OST, pasi sa më i ulët niveli i humbjeve, aq më pak do të shpenzojë OST nga buxheti i saj për të mbuluar këto humbje nëpërmjet blerjes së energjisë nga importi, prodhuesit e pavarur të energjisë, prodhuesit e energjisë së rinovueshme.

65 www.ERE.gov.al

2,1212,141

2,163

2,306

2,532

1,900

2,000

2,100

2,200

2,300

2,400

2,500

2,600

2 0 1 1 2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5

2.33 3.21

2.30 2.09 2.03

-

1.00

2.00

3.00

4.00

2 0 1 1 2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5

NIVELI I HUMBJEVE

54


Treguesit ekonomiko-financiarë të OSHEE Detyrimet e akumuluara ndër vite dhe keqmenaxhimi i shoqërive publike të sektorit të energjisë elektrike kanë ndikuar negativisht në të gjithë sektorin e energjisë dhe rrjedhimisht në aktivitetin ekonomik të secilës shoqëri pjesëmarrëse në këtë sektor. Pasojat kanë qenë të shumta, si: rritja e kostove të shërbimit, mungesë e realizimit të investimeve në nivelin e duhur, humbje në energji, uljen e aftësisë paguese të tyre, marrjen e huave për mbulimin e një pjesë të konsiderueshme të shpenzimeve, duke përkeqësuar kështu bilancin e tyre tregtar, etj. Gjate viteve 2011-2014 OSHEE ka përkeqësuar treguesit financiarë. Grupi i audititimit shqyrtoi pasqyrat financiare për vitet 2011-2015 dhe arriti të pasqyrojë një përmbledhje të ecurisë dhe ndikimit që kanë pasur detyrimet në gjendjen financiare të shoqërisë. Pasqyrimi i kësaj evidence nëpërmjet tabelave, grafikëve, analizave të trendit paraqiten sa më poshtë vijon.

Tabela nr. 17 Raportet e Likuiditetit OSHEE


Tabela nr. 18 Raportet e Likuiditetit OSHEE

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Raporte Likuiditeti

Grafiku nr. 18 Ecuria e raporteve të likuiditetit OSHEE SHA



Raport Korrent 19,424,815 31,222,439

0.62

Raport Shpejtesise 18,799,692 31,222,439.00

0.60

Raport Cash 345,523 31,222,439

0.01

15,754,701 65,122,613 9,840,949

86,495,597 12,637,221 87,582,509 16,670,093

80,584,121 0.24 0.11 0.14 0.21

15,397,521 65,122,613 0.24

9,524,936 86,495,597 0.11 11,676,717

87,582,509 0.13

14,206,323 80,584,121 0.17

834,031 65,122,613 731,021

86,495,597 1,830,253 87,582,509 2,718,584

80,584,121 0.01 0.01 0.02 0.03


Borxhi gjithsej/aktive total= Borxhi 48,262,035 46,469,301 1.04

Borxhi total= Kapital48,262,035

−1,792,734 -26.92

80,054,560 40,343,418 99,378,659 32,640,788 104,437,226

33,188,871 93,881,635 38,126,479 1.98 3.04 3.14 2.46

80,054,560 −39,711,142 -2.02 99,378,659 −66,737,870 -1.49

104,437,226 −71,248,355 -1.46 93,881,635

−55,755,156 -1.68

0

0.5

1

1 2 3 4 5

Raport shpejtesie Raport Cash Raport Korrent

55


Vlerat e raporteve të likuiditetit kanë ardhur në rënie, çka tregon një situatë jo të mirë të kompanisë. Kjo situatë është krijuar, sepse shoqëria ka pasur arkëtime në nivele të ulëta që vijnë kryesisht nga humbjet e larta jo-teknike. Kjo situatë krijon përkeqësim të aftësisë paguese të shoqërisë, duke bërë që shoqëria mos të kryejë investime në nivele të larta, mos të kryejë pagesat mbi detyrimet, etj. Nga këto raporte rëndësi ka raporti i shpejtësisë, i cili tregon aftësinë e shoqërisë që të mbulojë detyrimet e saj me aktive likuide. Konkluzion: Vlerat e këtij raporti vijnë në ulje nga viti 2011-2015, çka tregon se kompania ndodhet në situatë të vështirë financiare dhe rrjedhimisht nuk ka arritur të paguajë detyrimet e saj. Raportet e Borxhit


Burimi: Grupi i auditimit KLSH Këto raporte tregojnë nivelin e financimit të kompanisë nëpërmjet borxhit. Kemi një ecuri të keqe të raporteve të borxhit, pasi shohim se nga vitit 2011-2014 vlerat e raportit të parë vijnë në rritje, në vitin 2011 vlerat e këtij raporti janë 1:1, në vitin 2013 dhe 2014 shkojnë në 3:1, pra në 100% financim total të kompanisë, 75% të këtij financimi e zënë borxhet dhe 25% financimet e veta. Kjo situatë u krijua, sepse në këto vite shoqëria ka qenë në gjendje të rëndë financiare, niveli i arkëtimeve ka qenë i ulët dhe e ka detyruar shoqërinë që në strukturën e saj financiare një pjesë të konsiderueshme ta zerë borxhi. Në vitin 2015 kemi një përmirësim të këtij raporti, ai vjen në ulje. Raporti i dytë tregon burimet e financimit të shoqërisë. Gjatë këtyre viteve kemi rritje të nivelit të borxhit dhe thellim të humbjeve, duke bërë që shoqëria të jetë me kapital negativ. Nisur nga vlerat e këtij raporti rezulton se aktiviteti i viteve 2012-2014 të jetë zhvilluar nëpërmjet huamarrjeve, duke e rënduar situatën ekonomike të saj. Nga viti 2014-2015 shoqëria ka ulur nivelin negativ të kapitalit të vet, sepse gjatë këtij viti niveli i arkëtimeve është rritur dhe janë ulur humbjet në energji. Konkluzion: OSHEE aktualisht ndodhet në një situatë, në të cilën niveli i financimit nëpërmjet huave është në rritje te konsiderueshme kundrejt kapitalit të vet. Për këtë rekomandojmë: 3. OSHEE të marrë masa për uljen graduale të nivelit të huamarrjes, si dhe të sigurohet një

shpërndarje e tyre, në favor të investimeve për uljen e humbjeve dhe rritjen e arkëtimeve, me qëllim përmirësimin e raportit të borxhit ndaj kapitalit.

Vazhdimisht

-40

-20

0

20

2011 2012 2013 2014 2015

Raporte Borxhi

Raporte Borxhi Raporte Borxhi

56


Ecuria e Debitorëve (familjarë, privatë, buxhetorë dhe jobuxhetorë)

Grafiku nr. 20 Ecuria e debitorëve total

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Në grafikun më sipër është paraqitur ecuria e debitorëve në total ndaj OSHEE, për energjinë që kjo e fundit u ka shitur atyre. Shohim se vlera e faturave të paarkëtuara deri në vitin 2014 vjen duke u rritur, kjo sepse këta debitorë nuk paguanin energjinë. Kjo situatë e krijuar e ka vënë në shumë vështirësi aktivitetin e CEZ AS në atë kohë, por edhe aktivitetin e OSHEE aktualisht. Rritja e nivelit të debitorëve nga viti në vit ka ulur aftësinë paguese të OSHEE, çka ka sjellë tek ajo mungesë likuiditeti dhe nivel të ulët të investimeve. Pas vitit 2014, ecuria e debitorëve vjen duke u përmirësuar, sepse në fillim të vitit 2014 u krijua task force për të mbledhur këto detyrime që të tretët ia kishin OSHEE. Ky përmirësim vihet re edhe në rritjen e arkëtimeve, rritjen e nivelit të investimeve, rritjen e nivelit të pagesave për detyrimet ndaj KESH dhe OST gjatë vitit 2015. Për këtë situatë japim si rekomandim që OSHEE të vazhdojë bashkëpunimin me task forcën me qëllim mbledhjen e sa më shumë të këtyre faturave. Ecuria e arkëtimeve OSHEE 2011-2015

Grafiku nr. 21 Ecuria e arkëtimeve

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Arkëtimet nga viti 2011-2014 vijnë duke u ulur, sepse niveli i humbjeve të energjisë kryesisht jo-teknike, në këto vite ka pasur vlera shumë të larta, por arsye tjetër është se edhe niveli i faturave të papaguara ndaj OSHEE kryesisht nga konsumatorët familjarë dhe buxhetorë vjen në rritje deri në vitin 2014. Në vitin 2015 niveli i arkëtimeve rritet ndjeshëm, sepse OSHEE ka patur edhe një ulje të nivelit të humbjeve në vlera të larta, me 6% janë reduktuar humbjet nga viti 2014-2015. Si konkluzion themi se ndikim të lartë në rritjen e arkëtimeve ka reduktimi i nivelit të humbjeve. Rekomandim: OSHEE të vazhdojë të reduktojë nivelin e humbjeve në energji, të investojë në ato drejtime të cilat sjellin përfitime direkte në përmirësimin e nivelit të humbjeve.

52.88261.119

70.093 72.949 68.803

0

20

40

60

80

2011 2012 2013 2014 2015

Ecuria e debitoreve ndaj OSHEE

45,49337,252 37,251 43,412

58,585

0

20,000

40,000

60,000

80,000

2 0 1 1 2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5

57


Ecuria e pagesave të OSHEE për detyrimet ndaj KESH dhe OST

Grafiku nr. 22 Ecuria e pagesave

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Ecuria e grafikut të pagesave për detyrimet ndaj KESH dhe OST është e njëjtë me ecurinë e arkëtimeve të OSHEE. Nga viti 2011 deri në vitin 2013, niveli i pagesave nga OSHEE për detyrimet ka qenë në nivele të ulëta. Përmirësim i nivelit të pagesave fillon nga viti 2014 dhe në vazhdim, sepse gjatë kësaj periudhe OSHEE ka rritur arkëtimet e saj, dhe ka përmirësuar situatën financiare. Kjo ecuri tregon rritjen e aftësisë paguese të OSHEE për detyrimet. Niveli i Investimeve 2011-2015

Grafiku nr. 23 Niveli i Investimeve


Niveli i realizimit të investimeve shoqërohet me ulje dhe ngritje nga viti në vit. Vlera më e lartë e realizimit të tyre është në vitin 2011, si pasojë e investimeve të larta që bëri CEZ AS në atë kohë. Në vitet 2012-2014 niveli i tyre ka qenë i ulët, sepse kjo ka qenë periudha e errët e CEZ AS, ku faturat e paarkëtuara në atë kohë ishin në vlera të larta, niveli i humbjeve në energji ka qenë i lartë dhe për pasojë edhe arkëtimet kanë qenë në nivele të ulta. Nga viti 2014-2015 niveli i investimeve rritet ndjeshëm, për arsye se OSHEE gjatë kësaj periudhe ka patur përmirësim të situatës së saj ekonomike, ka rritur arkëtimet, ka ulur vlerën negative të kapitalit të vet. Këto investime kanë patur përfitime kryesisht në uljen e humbjeve gjatë shpërndarjes së energjisë.

12,115 11,562 12,997 15,362

31,788

0

10,000

20,000

30,000

40,000

2 0 1 1 2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5

ECURIA E PAGESAVE NDAJ DETYRIMEVE

1,946

765 1,412

698

3,127

-

1,000

2,000

3,000

4,000

2011 2012 2013 2014 2015

Investimet e realizuara

58


Niveli i humbjeve në energji 2011-2015

Grafiku nr. 24 Niveli i humbjeve

Burimi: Grupi i auditimit KLSH Nga viti 2011-2015 kemi përmirësim të nivelit të humbje gjatë shpërndarjes së energjisë. Rritja e nivelit të realizimit të investimeve nga viti 2014-2015 ka patur ndikim të drejtpërdrejtë mbi nivelin e humbjeve të energjisë, duke i reduktuar ndjeshëm ato me rreth 6% për këtë periudhë. Një përmirësim i nivelit të humbjeve të energjisë ka ndikim pozitiv në treguesit ekonomikë të OSHEE, sepse do të shoqërohej me rritje të arkëtimeve, uljen e kapitalit negativ, reduktimin e shpejtë të detyrimeve që ka OSHEE ndaj të tjerëve. Në një konkluzion të përgjithshëm do shpreheshim se kjo shoqëri ka patur situatë të rënduar ekonomike në vitet 2012-2014, si pasojë e nivelit të lartë të humbjeve në energji, arkëtimeve të ulëta të faturave të energjisë, nivelit të ulët të realizimit të investimeve. Duke filluar nga viti 2014 dhe në vazhdim, situata ekonomike e OSHEE është përmirësuar, si pasojë e rritjes së arkëtimeve, nivelit të lartë të realizimit të investimeve dhe reduktimit të kapitalit negativ që ka shoqëria. 3.2.2. A është performanca e detyrimeve të ndërsjella në linjë me strategjinë e rimëkëmbjes së sektorit energjetik? Me gjithë masat e marra nga ana e qeverisë, me një kuadër mbështetës ligjor për të krijuar një sistem energjetik të qëndrueshëm dhe me aftësi likuiduese, për të siguruar furnizim pa ndërprerje të energjisë, rezulton që shoqëritë publike të sektorit energjetik janë ende larg realizimit të këtyre objektivave. Kriza financiare që po kalojnë shoqëritë publike të sektorit energjetik ka vështirësuar aktivitetin normal të secilës prej tyre, pasi ato kanë marrëdhënie të ndërvarura sipas modelit të tregut të energjisë. Për zgjidhjen emergjente të kësaj krize financiare, qeveria shqiptare ndërmori disa nisma, të cilat i kemi pasqyruar më poshtë: Me propozim të Ministrisë së Energjisë dhe Industrisë dhe në mbështetje të strategjisë kombëtare për sektorin e energjisë elektrike, Këshilli i Ministrave në dhjetor 2013, miratoi vendimin për ngritjen e një Task Force, e cila do të mbështeste veprimet e shoqërisë CEZ Shpërndarje në zbatimin e programit të vet për uljen e humbjeve të energjisë elektrike dhe rritjen e arkëtimeve, si dhe do të koordinonte punën me organet e tjera, si Policinë e Shtetit, Prokurorinë, organet e pushtetit lokal, etj.66 Ky grup kryesohej nga Zv.Kryeministri dhe kishte anëtar të tij përfaqësues nga Ministria e Brendshme, Ministria e Energjisë dhe Industrisë, Ministria e Zhvillimit Ekonomik, Turizmit, Tregtisë dhe Sipërmarrjes. Deri në vitin 2013 faturat e paarkëtuara nga 66 VKM nr. 1086, datë 14.12.2013.

-

30.90 44.96 45.04

37.81 31.34

-

20.00

40.00

60.00

2011 2012 2013 2014 2015

Niveli i Humbjeve

59


konsumatorët familjarë arrinin vlerën 52,3 mld lekë67. Në këtë mënyrë lindi nevoja e ngritjes së një grupi task force, për përmirësimin e nivelit të arkëtimeve dhe uljen e nivelit të humbjeve në sistemin e shpërndarjes së energjisë elektrike. Në dhjetor të vitit 2014, vlera e faturave të paarkëtuara ishte 55,5 mld lekë dhe në fund të vitit 2015 kjo vlerë ishte 52,8 mld lekë, pra u arkëtuan 2,7 mld lekë. Megjithëse ky grup është duke i arritur qëllimet e veta, puna e tij pati ndikim të madh në jetën sociale të konsumatorëve, pasi shpeshherë u shoqërua dhe me veprime të padrejta. Në mars të vitit 2014 Këshilli i Ministrave nxori një vendim “Për miratimin e strategjisë për shlyerjen e detyrimeve të përzgjedhura të disa institucioneve publike në sektorin e energjisë elektrike, përfshirë dhe projekt-marrëveshjen e mirëkuptimit”.68 Sipas këtij vendimi, institucionet KESH, OST dhe OSHEE do të përgatisnin akt-rakordimet për detyrimet e tyre deri në 31.12.2013 dhe do të shlyenin detyrimet duke u nisur nga ato më të vjetrat. Në vitin 2014 sektori i energjisë elektrike gjendej përballë një situate të vështirë ekonomike, për shkak të detyrimeve të akumuluara midis institucioneve buxhetore dhe jobuxhetore (KESH SHA dhe CEZ AS). Për këtë situatë të krijuar, ku institucionet buxhetore nuk paguanin faturat e energjisë ndaj OSHEE SHA (ish CEZ-i), dhe kjo e fundit nuk paguante detyrimet e saj ndaj KESH SHA dhe OST SHA, në datën 03.11.2014 ndërhyn Këshilli i Ministrave, i cili vendos të shuajë me kompensim detyrimet ndërmjet këtyre institucioneve në vlerën 4.447.296.175 lekë.69 Sipas këtij vendimi, institucionet buxhetore dhe jobuxhetore do të rakordonin detyrimet e tyre dhe do të mbyllnin llogaritë përkatëse në bilancet e tyre. Pas këtij vendimi, pastruan llogaritë e tyre dhe në fund të vitit 2014 u mbyllën të gjitha veprimet. Në nëntor të vitit 2014 qeveria shqiptare ratifikon marrëveshjen e huasë ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe BERZH për financimin e projektit për rimëkëmbjen e sektorit të energjisë elektrike”, ku shuma e kësaj marrëveshjeje ishte 112,1 milionë euro.70 Kjo marrëveshje ndahej në katër komponentë, ku i pari do të realizohej nga KESH SHA, i dyti nga OSHEE SHA, i treti nga OST SHA dhe komponenti katër nga MEI. Secila nga shoqëritë aksionere do të merrte një pjesë të fondeve, me qëllim qëndrueshmërinë në furnizimin me energji, përmirësimin e infrastrukturës së shpërndarjes (uljen e humbjeve dhe rritjen e arkëtimeve) dhe infrastrukturës së transmetimit. Ligji përcaktonte hapjen e një llogarie bankare për të ardhurat e bllokuara për garanci (escrow) dhe skedulin e pagesave që do të respektonte OSHEE SHA për shlyerjen e detyrimeve ndaj KESH SHA dhe OST SHA, konkretisht: a) jo më vonë se data 31 dhjetor 2014, të marrë masat që OSHEE-ja të hapë një llogari bankare për

të ardhurat e bllokuara për garanci në një institucion financiar të pranueshëm për Bankën dhe të depozitojë të ardhurat për të paguar shpenzimet e transmetimit dhe blerjes së energjisë në përputhje me grafikun e mëposhtëm:

b) për secilin prej dymbëdhjetë (12) muajve të parë, i paguan KESH-it 85% të faturës së blerjes së energjisë mujore dhe OST-së 85% të faturave mujore të tarifave të transmetimit.

67 www.ERE.gov.al. 68 VKM nr. 141, datë 12.03.2014. 69 VKM nr. 198 datë 03.11.2014 “Shuarje me kompensim të detyrimeve ndërmjet institucioneve buxhetore dhe jo buxhetore”. 70 Ligji 170/2014 “Për Ratifikimin e marrëveshjes së huasë ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Bankës Ndërkombëtare për Rindërtim dhe Zhvillim për financimin e projektit për rimëkëmbjen e sektorit të energjisë elektrike”.

60


c) për secilin prej njëzet e katër (24) muajve të ardhshëm, i paguan KESH-it 95% të faturës së blerjes së energjisë mujore dhe OST-së 95% të faturave mujore të tarifave të transmetimit.

d) për secilin prej tridhjetë e gjashtë (36) muajve të ardhshëm, i paguan KESH-it 100% të faturës së blerjes së energjisë mujore dhe OST-së 100% të faturave mujore të tarifave të transmetimit.

e) pas kësaj, i paguan KESH-it 105% të faturës së blerjes së energjisë mujore dhe OST-së 105% të faturave mujore të tarifave të transmetimit, për aq kohë sa të jenë amortizuar tërësisht prapambetjet në të ardhura të çdo subjekti të zbatimit të projektit”.

Gjetje: Nga intervistat me drejtuesit e institucioneve përkatëse, të cilët ndjekin zbatimin e këtij projekti, rezultoi se huaja e dhënë është disbursuar, por akoma nuk ka filluar zbatimi i projektit. OSHEE dhe OST janë në fazat e prokurimeve dhe pritet që nga viti tjetër të fillojë zbatimi i projektit. Gjithashtu nga komunikimi me nivelin drejtues të OSHEE, rezultoi se ajo e ka hapur llogarinë Escrow, por skeduli i pagesave si dhe disa objektiva të tjerë të vendosur do të ndryshoheshin përsëri, pasi ishin marrë në kushte emergjente dhe jo të studiuara mirë. Konkluzion: OSHEE, OST dhe KESH, nuk kanë filluar ende zbatimin e projekteve të përcaktuar në Ligjin nr. 170/2014, “Për ratifikimin e Marrëveshjes së huasë ...”. Gjithashtu evidentohet mungesa e një studimi të saktë, mbi prognozën e ecurisë së shlyerjes së detyrimeve të ndërsjella, veçanërisht në skedulin e pagesave dhe objektivave të vendosura ndaj OSHEE. Për këtë rekomandojmë: 1. OSHEE, OST dhe KESH, të fillojnë zbatimin e këtyre projekteve, duke i shoqëruar me një

studim të mirëfilltë të situatës së tyre ekonomiko-financiare. Gjithashtu OSHEE, OST dhe KESH, të hartojnë një program të saktë për pagesat e detyrimeve të ndërsjella, sipas afateve të caktuara në projektin e rimëkëmbjes.


Në kuadër të strategjisë kombëtare 2013-2020 për përmirësimin e sektorit të energjisë elektrike, si dhe mos zgjidhjes së situatës së krijuar nga detyrimet e ndërsjella, Këshilli i Ministrave ndërhyn me një vendim në muajin Shkurt të vitit 2015, për shuarjen me kompensim të detyrimeve midis institucioneve buxhetore dhe jobuxhetore (KESH SHA dhe OSHEE SHA) në vlerën 9 mld lekë.71 Sipas këtij vendimi, institucionet përkatëse do të rakordonin detyrimet e tyre dhe do të mbyllnin llogaritë përkatëse (debi ose kredi) në bilancet e tyre. Në fund të vitit 2015 përfundojnë veprimet për shuarjen me kompensim të detyrimeve. Gjetje: Në fund të zbatimit të kësaj VKM rezulton një diferencë prej 523.781.004 lekë, sepse KESH i ka mbyllur llogaritë e tij për vlerën 8 mld lekë, kurse OSHEE në vlerën 7.5 mld lekë. Konkluzion: Nuk ka gjetur zbatim VKM nr. 126, datë 11.02.2015 "Mbi përcaktimin e shumave të shuarjes me kompensim të detyrimeve ndërmjet institucioneve buxhetore dhe jobuxhetore që financohen nga buxheti, KESH, OSHEE dhe Ministria e Financave" për shumën 523.781.004 lekë nga OSHEE.

71 VKM nr. 126 datë 11.02.2015 “Shuarjen me kompensim të detyrimeve midis institucioneve buxhetore dhe jo buxhetore”.

61


Për këtë rekomandojmë: 2. OSHEE të marrë masat e nevojshme që në bashkëpunim me MZHETS të rakordojë me

Ministrinë e Financave për të shuar shumën 523.781.004 lekë, arkëtime të subjekteve buxhetore dhe jobuxhetore, si dhe të bëjë sistemimin e nevojshëm në bilancin e shoqërisë.

Brenda gjashtë mujorit të parë të vitit 2017 VKM 171, datë 25.02.2015 “Për miratimin e planit të rimëkëmbjes financiare të sektorit të energjisë elektrike”. Gjetje: Kjo VKM përcakton se grupi ndërinstitucional duhet të propozojë projekt-vendime për nxjerrjen e akteve ligjore dhe nënligjore, për një rishikim të mundshëm të shumës së TVSH-së dhe tatimit mbi fitimin, pasi shuma aktuale e TVSH-së dhe tatim fitimit është e lidhur me faturat e shitjes midis kompanive. Konkluzion: Nuk është realizuar brenda tremujorit të parë të vitit 2015, procesi i planifikuar për pagesën e të gjithë shumës së TVSH-së dhe tatimit mbi fitimin, që KESH, OSHEE dhe OST, i kanë borxh buxhetit të shtetit. Për këtë rekomandojmë: 3. KESH, OSHEE dhe OST në bashkëpunim me Ministrinë e Energjisë dhe Industrisë dhe

Ministrinë e Financës të përgatisë propozimet ligjore për një rishikim të mundshëm të shumës së TVSH-së dhe tatimit mbi fitimin, për të sistemuar (net-off) këto detyrime dhe për të pastruar pasqyrat financiare.

Brenda gjashtë mujorit të dytë të vitit 2017

Urdhri nr. 74, datë 27.05.2015 “Për ngritjen e grupit ndërinstitucional të punës për evidentimin dhe adresimin e problematikave për shlyerjen e detyrimeve të prapambetura dhe parandalimin e krijimit të detyrimeve të reja në sektorin e energjisë elektrike”. Gjetje: Ky urdhër përcakton se grupi ndërinstitucional duhet të propozojë projekt-vendime për nxjerrjen e akteve ligjore dhe nënligjore, për realizimin e objektivave të këtij urdhri. Konkluzion: Grupi ndërinstitucional për evidentimin dhe adresimin e problematikave për shlyerjen e detyrimeve të prapambetura dhe parandalimin e krijimit të detyrimeve të reja në sektorin e energjisë elektrike, nuk ka përgatitur aktet ligjore dhe nënligjore, sipas kërkesave të Urdhrit të Kryeministrit nr. 74, datë 27.05.2015. Për këtë rekomandojmë: 4. KESH dhe OSHEE të kërkojnë nëpërmjet kryetarit të grupit ndërinstitucional, përfaqësuar

nga Zëvendësministri i Energjisë dhe Industrisë, përgatitjen e akteve ligjore dhe nënligjore, për të bërë të mundur shlyerjen e detyrimeve të prapambetura dhe parandalimin e krijimit të detyrimeve të reja, në sektorin e energjisë elektrike.


62


4. PËRMBLEDHJE E GJETJEVE, KONKLUZIONEVE DHE REKOMANDIMEVE

Auditimi i performancës synon të promovojë përmirësime në performancën e shërbimeve publike. Filozofia e re drejtuese në KLSH e ka vënë auditimin e performancës në qendër të vëmendjes si motor të zhvillimit institucional. Misioni i KLSH-së në Planin Strategjik 2013-2017 përkufizohet “Informimi i publikut dhe i Kuvendit të Shqipërisë në lidhje me përdorimin e burimeve me ekonomicitet, efiçiencë dhe efektivitet nga pushteti qendror dhe lokal dhe nga njësi të tjera publike ”, si dhe nxitja e përgjegjshmërisë në të gjithë sektorin publik, në përputhje me direktivat e praktikat me të mira të BE-së dhe me standardet ndërkombëtare të INTOSAI-t, duke kontribuar për qeverisjen e mirë, nëpërmjet luftës kundër korrupsionit. Sistemi energjetik shqiptar, gjatë ecurisë së zhvillimit të vet, ka përjetuar dhe vazhdon ende të gjendet në një krizë të gjithanshme ekonomiko-financiare. Ai vuan nga një mungesë e theksuar eficiense si rezultat i detyrimeve të akumuluara midis shoqërive publike të sektorit dhe kredive të shumta të marra për përballimin e kësaj krize. Kjo mungesë eficiense ndikon në rritjen e kostove të shërbimit dhe rrjedhimisht sjell një impakt negativ mbi treguesit makro të ekonomisë. Shoqëritë publike të këtij sektori orientohen kryesisht drejt prodhimit me eficiensë të energjisë elektrike Aktualisht në tregun e energjisë elektrike, operojnë tre shoqëri publike, KESH-OST-OSHEE , të cilat janë me kapital 100% shtetëror. Për çështjen kryesore: “A janë efektive procedurat e ndjekura nga qeveria dhe shoqëritë publike të sistemit energjetik për likuidimin e detyrimeve të ndërsjella midis tyre?” grupi i auditimit arriti në përfundim të punës në këtë mesazh:

Masat e marra nga qeveria mund të konsiderohen të përshtatshme për situatën emergjente e të rënduar financiarisht të shoqërive publike të sektorit energjetik, por ato janë të pamjaftueshme për të konsoliduar qëndrueshmërinë e treguesve ekonomiko-financiarë për sistemin në afat të gjatë. Në situatën aktuale ku gjenden shoqëritë publike të sektorit të energjisë, nevojitet mbështetja nga qeveria me një kuadër të ri ligjor, i cili duhet të pasqyrojë saktë kërkesat e tyre për të kapërcyer krizën financiare dhe krijuar platformën për një performancë optimale në të ardhmen. Nga ana tjetër, organet drejtuese të këtyre shoqërive kanë qëndruar dhe vazhdojnë të mbeten pasivisht në pritje të vendimeve qeveritare dhe, me praktikat e tyre menaxheriale të orientuara kah afatit të shkurtër, nuk kanë arritur deri tani të rrisin efektivitetin e këtyre shoqërive. Vendimet e marra dhe zbatimi i tyre janë kryesisht sporadike dhe jo rezultat i studimeve të mirëfillta të situatës në të cilën gjenden shoqëritë. Rezultatet e parametrave ekonomiko-financiarë të këtyre shoqërive do të rezultonin më të përmirësuara, nëse vendim-marrjet e grupeve të interesit të sektorit energjetik, do të ishin të bashkërenduara dhe të planifikuara, duke rezultuar kështu në vendime strategjike e jo thjesht operacionale e të fragmentuara

Konkluzionet dhe rekomandimet e këtij auditimi: I. Në lidhje me çështjen: A janë ndërmarrë masa dhe procedura efektive për shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella në shoqëritë publike të sistemit energjetik?

63


- Mosrespektimi i marrëveshjeve dhe procedurave ligjore nga ana e kompanive, ka sjellë akumulimin dhe rritjen e detyrimeve të ndërsjella, të cilat i kanë venë në vështirësi këto shoqëri që të operojnë në kushte normale, për realizimin e misionit të tyre.

- Aktet nënligjore të nxjerra për rregullimin e marrëdhënieve ndërmjet KESH dhe OSSH në periudhën tranzitore, kanë qenë të pakonsultuara me organet drejtuese të shoqërive përkatëse dhe nuk kanë reflektuar saktë problematiken e vërtetë të këtyre shoqërive, duke shërbyer si pikënisje për akumulimin e detyrimeve të ndërsjella.

- Strategjia e ndjekur nga operatori privat i shpërndarjes CEZ, jo vetëm që nuk e përmirësoi situatën financiare të kompanisë, por përkundrazi solli një përkeqësim të treguesve financiarë dhe një rritje të detyrimeve të ndërsjella ndërmjet shoqërive të sektorit energjetik, duke vështirësuar operimin normal të këtyre shoqërive.

Për këtë rekomandojmë 1. Gjatë vitit 2016 shoqëria OSHEE, duhet të përqendrohet në rritjen e efektivitetit

operacional, forcimin e kapaciteteve institucionale dhe vendosjen e mekanizmave të kontrollit për sigurimin e qëndrueshmërisë financiare.

Vazhdimisht

- Për disa nga kreditë OST, nuk ka respektuar skedulin e pagesave sipas marrëveshjeve të bëra. Konkretisht për kredinë EIB Vlora Thermo Power Plant nr. 22706, në vitin 2010 nuk ka kryer pagesa, megjithëse OST është njoftuar për t’i kryer ato.

Për këtë rekomandojmë: 2. OST të respektojë skedulin e pagesave përcaktuar në marrëveshjen e huasë.

Vazhdimisht

- Sektori i kontabilitetit në OST nuk ka bërë kontabilizimin e plotë dhe të saktë të të gjitha vlerave, në akt-rakordimet e mbajtura.

Për këtë rekomandojmë: 3. Titullari i njësisë publike OST, të miratojë dhe të kërkojë zbatimin e veprimtarive të

kontrollit, ku përfshihen procedurat për kontabilizimin e plotë, të saktë, dhe në kohë të të gjitha transaksioneve.

Vazhdimisht

- OST nuk ka marrë masa për arkëtimin në kohë të kostos lokale të transferimit të aseteve. Për këtë rekomandojmë: 4. OST të marrë masa për arkëtimin e kostos lokale të transferimit të aseteve në vlerën

3.152.778 lekë. Brenda tremujorit të parë të vitit 2017

- OST nuk ka respektuar marrëveshjen dhe nuk ka marrë masa për regjistrimin në pronësinë

e vet të tokës dhe ndërtesës së nënstacionit, që më pas t’ia transferonte OSHEE. Për këtë rekomandojmë: 5. OST të marrë masat e nevojshme për regjistrimin në pronësi të vetë të tokës dhe ndërtesës,

me qëllim që të përcaktojë vlerën reale të aseteve. Brenda tremujorit të parë 2017

64


- Në rregulloren e brendshme të OST, lidhur me detyrimet e ndërsjella, nuk parashikohet një procedurë e saktë pune për shlyerjen dhe parandalimin e krijimit të tyre në të ardhmen.

Për këtë rekomandojmë: 6. OST, me strukturat përkatëse në rregulloren e brendshme të saj, të përcaktojë një procedurë

pune për shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella dhe parandalimin e krijimit në të ardhmen, e cila të përmbajë tregues sasiorë dhe cilësorë, si dhe afatet për përmbushjen e kësaj procedure.

Brenda vitit 2017

- OST nuk ka regjistër të riskut, në të cilën të përfshihen dhe çështjet e likuidimit të detyrimeve.

Për këtë rekomandojmë: 7. OST me strukturat përkatëse, të marrë masat për hartimin e regjistrit të riskut, duke përfshirë

identifikimin e risqeve që pengojnë reduktimin, shlyerjen dhe parandalimin e krijimit në të ardhmen të detyrimeve të ndërsjella.

Brenda gjashtë mujorit të parë të vitit 2017 - Rezulton se nuk është kryer auditim nga DAB, për detyrimet e ndërsjella që ka OST me

shoqëritë e sektorit energjetik. Për këtë rekomandojmë: 8. Drejtoria e Auditit të Brendshëm të marrë masa për kryerjen e auditimeve në vazhdim, mbi

detyrimet e ndërsjella që ka OST ndaj shoqërive të sektorit energjetik, për të evidentuar përgjegjësitë dhe parandalimin e krijimit të tyre.

Vazhdimisht - Mungon komunikimi dhe bashkëpunimi në nivelin e duhur midis strukturave të brendshme

të OST, në lidhje me çështje të detyrimeve në tërësi dhe atyre të ndërsjella në veçanti. Për këtë rekomandojmë: 9. Strukturat e OST të bashkëpunojnë dhe të bashkërendojnë veprimtarinë e tyre, për të bërë

të mundur shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella dhe parandalimin e krijimit të tyre. Menjëherë dhe vazhdimisht

- OSHEE, për vitin 2014 dhe 2015 nuk ka kryer asnjë pagesë për detyrimet e kredive,

pavarësisht “Njoftimeve për pagese” të dërguara rregullisht nga ana e KESH. Gjendja e totale e detyrimeve të huave, deri në datën 20.09.2016 është 11,37 mld lekë

Për këtë rekomandojmë: 10. OSHEE të marrë masa për të kryer pagesat ndaj KESH ShA sipas Marrëveshjes së Ripagimit

të Kredive Afatgjata, me qëllim shmangien dhe parandalimin e krijimit të detyrimeve të ndërsjella.

Vazhdimisht - Në Marrëveshjen e Ripagimit të kredive afatgjata konstatohen pasaktësi, për huanë e

Projektit “EDCF-ALBKO Babica Project”, pasi OSHEE i ka llogaritur interesat sipas detyrimit në marrëveshje, ndërsa KESH ka evidentuar këto interesa të maturuara sipas skedulit në marrëveshje.

Për këtë rekomandojmë:

65


11. OSHEE dhe KESH të bëjnë të mundur amendimin e Marrëveshjes së ripagimit të kredive afatgjata, me qëllim eleminimin e kësaj pasaktësie dhe shuarjen e këtij detyrimi.

Brenda gjashtë mujorit të parë të vitit 2017 - Ka mospërputhje në llogarinë mbi huanë e marrë nga KESH (principal dhe interesa) në

vlerën 146.430.000 lekë midis kontabilitetit të OSHEE dhe KESH, për shkak të kurseve të ndryshme të këmbimit që përdorin.

Për këtë rekomandojmë: 12. OSHEE dhe KESH të marrin masat e nevojshme për të rënë dakord mbi procedurën dhe

kohën e llogaritjes së kursit të këmbimit me qëllim që të eliminohen mosrakordimet e mësipërme.


- OSHEE nuk ka shlyer detyrimin e njohur dhe të pranuar, për transferimin e aseteve nga KESH në CEZ Shpërndarje, në vlerën 17.410.413 lekë sipas faturave nr. 5 dhe nr. 8 datë 31.12.2010.

Për këtë rekomandojmë: 13. OSHEE të marrë masa për të kryer pagesën e transferimit të aseteve nga KESH në CEZ

Shpërndarje, në vlerën 17.410.413 lekë, përkatësisht sipas faturave nr. 5 dhe nr. 8 datë 31.12.2010.

Brenda gjashtë mujorit të parë të vitit 2017 - KESH nuk ka zbatuar VKM nr. 482, datë 05.06.2015 “Për miratimin e vlerës së

kompensimit të dëmeve të shkaktuara në kulturat bujqësore e në biznese, nga rreshjet e shiut dhe përmbytjet në qarkun e Shkodrës“ në shumën 222.416.775 lekë, duke rënduar jetesën e banorëve të dëmtuar.

Për këtë rekomandojmë: 14. KESH Sha, të ndërmarrë hapat e nevojshëm, duke rakorduar me Ministrinë e Financave për

sistemimin e shumës 222.416.775 lekë, për të likuiduar dëmet e shkaktuara banorëve të përmbytur në vitin 2015.

Brenda gjashtë mujorit të parë të vitit 2017 II. Në lidhje me çështjen: Si kanë ndikuar detyrimet e ndërsjella në aktivitetin e secilës prej shoqërive publike të sistemit energjetik? - Nga ana e OST janë bërë propozime për rritjen e tarifës së transmetimit të energjisë elektrike,

e cila do të sillte rritjen e tarifës së shpërndarjes nga OSHEE, dhe për pasojë rritjen çmimit të shërbimit të furnizimit me energji për konsumatorin final.

Për këtë rekomandojmë: 15. OST të marrë masat e nevojshme, për të analizuar në mënyrë të detajuar dhe të argumentuar

tarifat e transmetimit, duke i shoqëruar ato me efektet që kanë në përmirësimin e cilësisë dhe sasisë së shërbimit të furnizimit me energji elektrike të konsumatorëve final.

Vazhdimisht

66


- OST është karakterizuar nga një nivel i ulët i realizimit të investimeve me fondet e veta, duke evidentuar dobësi në planifikim, mangësi kapacitetesh në procedurat e prokurimit, si dhe mungesë të likuiditeteve për këtë qëllim.

Për këtë rekomandojmë: 16. OST të marrë masat e nevojshme për një planifikim më të mirë të investimeve, të rrisë

kapacitete prokuruese, duke bërë të mundur një menaxhim efektiv të fondeve për këtë qëllim.

Vazhdimisht

- OSHEE aktualisht ndodhet në një situatë, në të cilën niveli i financimit nëpërmjet huave është në rritje të konsiderueshme kundrejt kapitalit të vet.

Për këtë rekomandojmë: 17. OSHEE të marrë masa për uljen graduale të nivelit të huamarrjes, si dhe të sigurohet një

shpërndarje e tyre në favor të investimeve, për uljen e humbjeve dhe rritjen e arkëtimeve, me qëllim përmirësimin e raportit të borxhit ndaj kapitalit.

Vazhdimisht

III. Në lidhje me çështjen: A është performanca e detyrimeve të ndërsjella në linjë me strategjinë e rimëkëmbjes së sektorit energjetik? - Detyrimi total, KESH, OSHEE dhe OST, deri më datën 20.09.2016, është 80,6 mld lekë.

Detyrimi i OSHEE ndaj KESH për blerjen e energjisë elektrike është 50,9 mld lekë. Detyrimi OSHEE ndaj KESH për huatë afatgjata është 11,3 mld lekë. Detyrimi i OSHEE ndaj OST për transmetim energjie, shërbime dhe kredi është 8,2 mld lekë. Detyrimi i OST ndaj KESH për energji, shërbime dhe kredi, është 10,2 mld lekë. Në bazë të marrëveshjes për zgjidhjen me mirëkuptim, detyrimi i mbetur i OSHEE ndaj CEZ AS, deri më datë 20.09.2016, është 5,8 mld lekë.

Për këtë rekomandojmë: 18. OSHEE, OST dhe KESH, të respektojnë masën e pagesës për detyrimet e ndërsjella, sipas

përcaktimit në Ligjin nr. 170/2014, “Për ratifikimin e marrëveshjes së huasë ...” Vazhdimisht

- OSHEE, OST dhe KESH nuk kanë filluar ende zbatimin e projekteve të përcaktuar në Ligjin

nr. 170/2014, “Për ratifikimin e Marrëveshjes së huasë ...”. Gjithashtu evidentohet mungesa e një studimi të saktë, mbi prognozën e ecurisë së shlyerjes së detyrimeve të ndërsjella, veçanërisht në skedulin e pagesave dhe objektivave të vendosura ndaj OSHEE.

Për këtë rekomandojmë: 19. OSHEE, OST dhe KESH të fillojnë zbatimin e këtyre projekteve, duke i shoqëruar me një

studim të mirëfilltë të situatës së tyre ekonomiko-financiare. Gjithashtu OSHEE, OST dhe KESH, të hartojnë një program të saktë për pagesat e detyrimeve të ndërsjella, sipas afateve të caktuara në projektin e rimëkëmbjes.


- Nuk ka gjetur zbatim VKM nr. 126, datë11.02.2015 "Mbi përcaktimin e shumave të shuarjes me kompensim të detyrimeve ndërmjet institucioneve buxhetore dhe jobuxhetore që

67


financohen nga buxheti, KESH, OSHEE dhe Ministria e Financave" për shumën 523.781.004 lekë nga OSHEE.

Për këtë rekomandojmë: 20. OSHEE të marrë masat e nevojshme që në bashkëpunim me MZHETS të rakordojë me

Ministrinë e Financave për të shuar shumën 523.781.004 lekë, arkëtime të subjekteve buxhetore dhe jobuxhetore, si dhe të bëjë sistemimin e nevojshëm në bilancin e shoqërisë.


- Shoqëritë e sistemit energjetik KESH dhe OSHEE nuk kanë arritur të rakordojnë plotësisht detyrimet e ndërsjella midis tyre, për shkak të qëndrimit të ndryshëm kundrejt faturave të shërbimit në lidhje me gjetjen, njohjen dhe pranimin e tyre.

Për këtë rekomandojmë: 21. OSHEE dhe KESH të marrin masat e nevojshme, që nëpërmjet vendimeve të ministrisë

pronare të aksioneve të rakordojnë detyrimet e ndërsjella dhe për diferencën e rezultuar, shoqëritë të kryejnë veprimet e duhura për ta sistemuar në bilancet respektive.


- Nuk është realizuar brenda tremujorit të parë të vitit 2015, procesi i planifikuar për pagesën e të gjithë shumës së TVSH-së dhe tatimit mbi fitimin, që KESH, OSHEE dhe OST i kanë borxh buxhetit të shtetit

Për këtë rekomandojmë: 22. KESH, OSHEE dhe OST në bashkëpunim me Ministrinë e Energjisë dhe Industrisë dhe

Ministrinë e Financave, të përgatisin propozimet ligjore për një rishikim të mundshëm të shumës së TVSH-së dhe tatimit mbi fitimin, për të sistemuar (net-off) këto detyrime dhe për të pastruar pasqyrat financiare.

Brenda gjashtë mujorit të dytë të vitit 2017

- Grupi ndërinstitucional për evidentimin dhe adresimin e problematikave për shlyerjen e detyrimeve të prapambetura dhe parandalimin e krijimit të detyrimeve të reja në sektorin e energjisë elektrike, nuk ka përgatitur aktet ligjore dhe nënligjore, sipas kërkesave të Urdhrit të Kryeministrit nr. 74, datë 27.05.2015.

Për këtë rekomandojmë: 23. KESH dhe OSHEE të kërkojnë nëpërmjet kryetarit të grupit ndërinstitucional, përfaqësuar

nga Zëvendësministri i Energjisë dhe Industrisë, përgatitjen e akteve ligjore dhe nënligjore, për të bërë të mundur shlyerjen e detyrimeve të prapambetura dhe parandalimin e krijimit të detyrimeve të reja, në sektorin e energjisë elektrike.


68


4.1. ANEKSET (TABELA, GRAFIKË, FIGURA, PYETËSORË, LITERATURË, ETJ) INTERVISTË

“Performanca e detyrimeve të ndërsjella KESH – OST – OSHEE” Në funksion të objektit të auditimit “Performanca e detyrimeve të ndërsjella KESH-OST-OSHEE”, grupi i auditimit të KLSH-së ka hartuar një intervistë, me fokus tek të drejtat dhe detyrimet financiare të ndërsjella të shoqërive publike të sektorit të energjisë. Në këtë intervistë, grupi i auditimit të KLSH-së synon që të përfshije nivelin drejtues te shoqërisë dhe anëtarë të stafit, të cilët ndjekin drejtpërdrejt ecurinë e shlyerjes së detyrimeve të ndërsjella. Grupi i auditimit duke përdorur intervistën si teknikë të vjeljes së informacionit, synon të krijojë një tablo të qartë mbi ecurinë e shlyerjes së detyrimeve prapambetura.

1. A keni dijeni mbi detyrimet e ndërsjella ne kompanitë e sektorit energjetik dhe nëse po, si kanë lindur ato?

2. Çfarë përpjekjesh ka patur nga ana e stafit të kompanisë tuaj për parandalimin dhe shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella në kompanitë e sektorit energjetik (të dokumentuara)?

3. A keni dijeni mbi përpjekjet e ministrisë së linjës dhe ministrisë pronare për shlyerjet e detyrimeve të ndërsjella? (nëse po, të dokumentuar)

4. Sipas gjykimit tuaj, rendisni tre problemet kryesore që kanë shoqëruar detyrimet e ndërsjella që nga lindja deri në shtator të këtij viti.

5. A janë hartuar nga drejtimi i shoqërisë, plan-veprime për reduktimin, shlyerjen dhe parandalimin e krijimit të detyrimeve të ndërsjella?

6. A ka akt-marrëveshje midis kompanive për mënyrën e shlyerjes dhe ndjekjen ecurisë së pagesave të detyrimeve të prapambetura?

7. A ka strategji, regjistër dhe një strukturë të veçantë për menaxhimin e riskut? 8. A ka nxjerrë drejtimi i shoqërisë, akte administrative (urdhër të brendshëm, udhëzim, plan

veprimi, etj.) për zbatimin e rekomandimeve të lëna nga ekspertet kontabël? 9. A ka plan masash për zbatimin e rekomandimeve të lëna nga Auditi i brendshëm për

shlyerjen e detyrimeve të ndërsjella (nëse janë audituar)? Metodologjia e Përdorur Siç e kemi përmendur dhe në program, grupi i auditimit për të realizuar objektivin e auditimit, përveç qasjes sasiore përdori edhe qasjen cilësore, nëpërmjet bashkëbisedimeve dhe intervistave. Grupi i auditimit, pasi u njoh me kuadrin rregullator i cili përcakton detyrimet e ndërsjella, shlyerjen e tyre dhe me problematikat e identifikuara gjatë punës në terren, zhvilloi një intervistë me pyetje të hapura me nivelin drejtues dhe anëtarë të stafit që ndjekin drejtpërdrejt ecurinë e detyrimeve të ndërsjella të shoqërive. Nëpërmjet kësaj interviste grupi i auditimit synon që të krijojë një tablo të qartë për ecurinë dhe masat e mara mbi detyrimet e ndërsjella. Shpërndarja e intervistës u realizua nëpërmjet emaili-t zyrtar të institucionit KLSH. Intervista realizuar me nivelin drejtues dhe anëtar të stafit:

- Për përgatitjen e intervistës u angazhua i gjithë grupit i auditimit. - Ditët që u përdorën për përgatitjen e intervistës: 3 ditë. - Data e shpërndarjes së intervistës: 01.11.2016 - Data e marrjes së përgjigjeve: 04.11.2016 - Lloji i pyetjeve të intervistës: Pyetje të hapura

69


- Numri i pyetjeve në intervistë: 12 pyetje. - Numri i të intervistuarve: 15 persona. - Numri i përgjigjeve të marra: 180 përgjigje.

4.2. REFERENCAT Ligj 43/2015, “Për sektorin e energjisë elektrike”. Ligj 114/2014, “Marrëveshja për zgjidhjen me mirëkuptim ndërmjet Republikës së

Shqipërisë dhe CEZ AS”. Ligj 170/2014, “Për Ratifikimin e marrëveshjes së huasë ndërmjet Republikës së

Shqipërisë dhe BERZH për financimin e projektit për rimëkëmbjen e sektorit të energjisë elektrike”.

Ligj 115/2015, “Për menaxhimin financiar dhe kontrollin” i ndryshuar. VKM nr. 171, datë 25.02.2015, “Për miratimin e planit të rimëkëmbjes financiare të

sektorit energjetik”. VKM nr. 1086, datë 14.12.2013, “Për krijimin e task-forcës për përmirësimin e nivelit të

arkëtimeve dhe uljen e nivelit të humbjeve në sistemin e shpërndarjes së energjisë elektrike”.

VKM nr. 141, datë 12.03.2014, “Për miratimin e strategjisë për shlyerjen e detyrimeve të përzgjedhura të disa institucioneve publike në sektorin e energjisë elektrike, përfshirë dhe projekt-marrëveshjen e mirëkuptimit”.

VKM nr. 198, datë 03.11.2014, “Për miratimin e shumave të shuarjes me kompensim të detyrimeve ndërmjet institucioneve buxhetore dhe jobuxhetore që financohen nga buxheti, KESH SHA-së, "CEZ shpërndarje" SHA-së dhe Ministrisë së Financave”.

VKM nr. 126, datë 11.02.2015, “Për përcaktimin e shumave të shuarjes, me kompensim, të detyrimeve ndërmjet institucioneve buxhetore dhe jobuxhetore që financohen nga buxheti, KESH SHA, OSHEE SHA, dhe Ministrisë së Financave”.

VKM nr. 862, datë 20.12.2006, “Për krijimin e shoqërisë "Operatori i Sistemit të Shpërndarjes SHA"”.

VKM nr. 436, datë 08.04.2008, “Për disa shtesa në vendimin nr. 862, datë 20.12.2006 të Këshillit të Ministrave "Për krijimin e shoqërisë "Operatori i Sistemit të Shpërndarjes, SHA"”.

VKM nr. 218, datë 06.03.2009, “Për disa shtesa në vendimin nr. 862, datë 20.12.2006 të Këshillit të Ministrave "Për krijimin e shoqërisë "Operatori i Sistemit të Shpërndarjes, SHA", të ndryshuar”.

VKM nr. 125, datë 11.02.2015, “Për miratimin e metodologjisë së përcaktimit të tarifave fikse të energjisë, për vitin 2015, që do t'u paguhen prodhuesve të energjisë elektrike nga hidrocentralet”.

VKM nr. 908, datë 17.12.2014, “Për miratimin e strategjisë sektoriale për menaxhimin e financave publike 2014-2020”.

VKM nr. 1033, datë 16.12.2015, “Për miratimin e metodologjisë së përcaktimit të tarifave fikse të energjisë, që do t'u paguhen prodhuesve të energjisë elektrike nga hidrocentralet”.

VKM nr. 244, datë 30.03.2016, “Për miratimin e kushteve për vendosjen e detyrimit të shërbimit publik, që do të zbatohen ndaj të licencuarve në sektorin e energjisë elektrike,

70


të cilët ushtrojnë aktivitetin e prodhimit, transmetimit, shpërndarjes dhe furnizimit me energji elektrike”.

VKM nr. 317, datë 27.04.2016, “Për përcaktimin e autoritetit publik që përfaqëson shtetin si pronar të aksioneve të shoqërive të sektorit të energjisë elektrike”.

VKM nr. 449, datë 15.06.2016, “Për miratimin e kushteve dhe të procedurave për përcaktimin e furnizuesit të mundësisë së fundit të energjisë elektrike”.

VKM nr. 519, date 13.07.2016, “Për miratimin e modelit të tregut të energjisë elektrike”. Urdhri nr. 500, datë 01.07.2008 i METE. Urdhri nr. 74, datë 27.05.2015 i Kryeministrit. https://www.ost.al/ https://www.kesh.al/ https://www.oshee.al/ https://www.ere.gov.al/ Shkresa nr. 12846, VKM 198. Shkresa nr. 384, dt 09.03.2016, mbi zbatimin e VKM nr. 126. Shkresa KESH nr. 740 Prot, dt.02.02.2010. Shkresa KESH nr. 1901 Prot, dt.18.03.2010. Shkresa KESH nr. 5225 Prot, dt. 23.07.2010. Shkresa KESH nr. 10546 Prot, dt. 11.12.2015. Shkresa nr. 10546 prot, datë 11.12.2015 e KESH “Kthim përgjigje në lidhje me

informacionin mbi detyrimet e ndërsjella”. Pasqyrat financiare të OST 2011-2015. Akt-marrëveshja për njohjen e detyrimeve të OSHEE ndaj OST. Marrëveshja OST-OSHEE, datë 31.12.2010, “Për transferimin e nënstacionit të

Kalimashit”. Marrëveshja KESH-OST, datë 25.05.2009, “Për ripagimin e huave afatgjata”. Akt-rakordimet KESH-OST për detyrimet deri në 31.12.2015. Akt-rakordimi OST-OSHEE, datë 28.02.2016, për detyrimet deri 31.12.2015. Huatë nga KESH Marrëveshja më 10.03.2009. Anekset e pasqyrave financiare. Vendimi asamblesë – 2009. PF Shqip 2010. PF Shqip 2009. CEZ Shperndarje_Audited Financial Statements 31.12.2011_ALB. Relacion OSSH-KESH 22.02.2012 (veprimet e vitit 2008). ERE Për CEZ përfshirë detyrimet. ERE Për CEZ përfshirë detyrimet dhe heqjen e licensës 21.01.2013. Pasqyrat financiare 2013. PASQYRAT FINANCIARE 2013-18.03.2014. Opinioni BDO-P. F. 2013 16.07.2014. BDO-Pasqyra Financiare 31.12.13 Shqip. Materiali_monitorim_ne_CEZ_-_draft_dt_24_korrik 2014. Pasqyrat Financiare e Shenimet Shpjeguese 29.07.2014.

71


Letër përfaqësimi E&Y 14.11.2014/ OSHEE - BUXHETI 2015 – FINAL/ Raport Analizë Detyrime - OSHEE 31.12.2014. Raport i Audituesve të pavarur Viti 2014 31.12.2014. PF dhe Raporti 2012-Shqip. Prezantimi për Këshillin Mbikqyrës, 01 Prill 2015. VENDIM OSHEE - Raporti final i KLSH. RAPORT OSHEE, datë 25.09.2015, Përfundimtar. OSHEE - Draft BUXHETI 2016 - 15.12.2015. Relacioni + Vendimi 87 21.12.2015. Raporti Aud.Pavarur-PF 2015. OST-AKt Rakordimi detyrimeve 31.12.15. Kesh Rakordimi detyrimeve 31.12.2015. Kesh Akt Rakordim Huave-31.12.2015. Veprimet me Huatë-Përmbledhëse 31.12.2015. Akt Rakordim Huave KESh-31.12.2015. 2011-2014 RAPORT ANALIZE _faza e dyt. 2011-2014. Raportimi mbi pagesat për Detyrimet me Operatorët 01.01.2016. RAPORT AUDITIMI OST 2016. RAPORT PËRFUNDIMTAR KESH VITI 2016. Letër për drejtimin e shoqërisë OSHEE SHA. Raporti Aud.Pavarur-PF 2015 28.06.2016. Letër për drejtimin e shoqërisë OSHEE SHA, 28.06.2016. Raporti Aud.Pavarur-PF 2015 28.06.2016. Kartela CEZ, detyrimi sipas marrëveshjes. OSHEE - BP-16-21 - Eng 07.09.16. Sqarim Kesh accrual 20.09.2016.

5. GRUPI I PUNËS DHE PËRGJEGJËSITË HIERARKIKE: 1. Z. Gjovalin PREÇI (Kryeauditues, përgjegjës grupi) 2. Z. Alfred LESKAJ (Auditues i parë, anëtar) 3. Z. Emiliano GJERGJI (Auditues i parë, anëtar) 4. Z. Klejvis KULE (Auditues i dytë, anëtar) 5. Z. Krisi ANASTAS (Auditues i dytë, anëtar)

DREJTORI I DEPARTAMENTIT

Rinald MUÇA

raporti kesh-ost-oshee final 2017-09-25 · ost ka akumuluar detyrime të mëdha kundrejt kesh-it,...

Documents