Projekt me fonde nga BE i menaxhuar

nga Zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë

Ky dokument është përpiluar për shqyrtim nga Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar,

Agjencia Suedeze për Zhvillim Ndërkombëtar (SIDA) dhe Zyra e BE-së në Kosovë.

MOHIM I PËRGJEGJËSISË

Pikëpamjet e shprehura në këtë publikim nuk pasqyrojnë doemos pikëpamjet e USAID-it ose të Qeverisë së

SHBA-së, SIDA-s apo Qeverisë Suedeze, ose Bashkimit Evropian.

RAPORT PËR EDICIONIN E DYTË TË

KONVENTËS SË INDUSTRISË SË

DRURIT TË KOSOVËS

SHEMBULL I SUKSESSHËM I BASHKËPUNIMIT USAID-BE

Konventa u mbajt falë bashkëpunimit të ngushtë midis Projektit të USAID-it EMPOWER

Sektori Privat i Kosovës (bashkëfinancuar nga SIDA), Projekti ICEP me fonde nga BE-ja dhe

Shoqata e Përpunuesve të Drurit të Kosovës (SHPDK) dhe u mbështet nga Ministria e

Tregtisë dhe Industrisë (MTI ) dhe Agjencia për Investime dhe Përkrahjen e Ndërmarrjeve në

Kosovë (KIESA).

Edicioni i dytë i Konventës së Industrisë së Drurit të Kosovës (nga e majta në të djathtë): znj. Flora Arifi , specialiste për menaxhimin e projekteve në Zyrën e

Rritjes Ekonomike në USAID; znj. Corinne Deleu, menaxhere e Detyrës për Tregti dhe Treg të Brendshëm në Zyrën e BE-së në Kosovë; znj. Lisa Magno,

USAID/zëvendës-drejtore e Misionit në Kosovë; znj. Arieta Vula Pozhegu, drejtore e SHPDK; z. Ramush Haradinaj, kryeministër i Kosovës; z. Skender Rama,

shef i projektit EMPOWER; z. Shyqiri Bytyqi, ministër i Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë i Kosovës; dhe z. Rexhep Ilazi, prijës i Ekipit të Konkurrueshmërisë

pranë EMPOWER.

6-7 dhjetor 2017, Hotel Emerald në Prishtinë, Kosovë

1

2

Përmbajtja 1. PASQYRË E KONVENTËS SË INDUSTRISË SË DRURIT TË KOSOVËS 4

1.1 Qëllimi i Konventës së Industrisë së Drurit .............................................. 4

1.2 Programi i Konventës ..................................................................................... 5

2. FORUMI I BIZNESIT ............................................................................................. 6

2.1 Mbështetja nga KIESA për sektorin e përpunimit të drurit ................... 6

2.2 Gjendja e sektorit të përpunimit të drurit në Kosovë ............................. 7

2.3 Prezantimi i tregimeve të suksesit të eksportit ........................................ 8

2.4 Trendet e dizajnit në tregjet globale të orendive ................................... 10

2.5 Paneli: Bashkëpunimi në mes të universiteteve dhe sektorit privat 12

2.6 Takimet B2B ..................................................................................................... 14

3. PROMOVIMI I EKSPORTIT DHE AKTIVITETET E DONATORËVE ......... 15

3.1 Paneli: Prodhimi i orientuar drejt eksporteve ......................................... 15

3.2 Paneli: Aktivitetet e donatorëve në Kosovë ............................................ 17

3.3 Paneli: Teknologjitë efektive në përpunimin e drurit............................ 18

4. ÇMIMET E GARËS SË DIZAJNIT .................................................................... 19

4.1 Përvoja e garës së dizajnit ........................................................................... 19

4.2 Çmimet e garës së dizajnit ........................................................................... 20

5. EKSPOZIMI I PRODUKTEVE ........................................................................... 20

6. GARA STUDENTORE PËR DIZAJN ............................................................... 26

7. FJALË PËRMBYLLËSE ..................................................................................... 28

3

4

1. PASQYRË E KONVENTËS SË INDUSTRISË SË DRURIT TË

KOSOVËS

1.1 Qëllimi i Konventës së Industrisë së Drurit

Industria e përpunimit të drurit konsiderohet si një nga sektorët strategjikë të Kosovës me

potencial për të kontribuuar në mënyrë të ndjeshme në ekonominë e saj dhe krijimin e vendeve

të punës. Pa marrë parasysh rritjen e ndjeshme të sektorit në vitet e fundit, industria e përpunimit

të drurit kërkon mbështetje të vazhdueshme strategjike nga hisedarët kryesorë, duke përfshirë

qeverinë, sektorin privat dhe agjencitë donatore. Edicioni i dytë i Konventës së Industrisë së Drurit

të Kosovës (KIDK) ofron një shembull të mirë të bashkëpunimit të suksesshëm midis palëve kyçe,

duke përfshirë qeverinë dhe donatorët e rëndësishëm.

Memorandumi i Mirëkuptimit (MM) në mes të Shoqatës së Përpunuesve të Drurit të Kosovës

(SHPDK), Projektit të USAID-it EMPOWER Sektori Privat (bashkëfinancuar nga SIDA), dhe

Projektit të BE-së Rritja e Konkurrueshmërisë dhe Promovimi i Eksportit (ICEP) përgatiti terrenin

për edicionin e dytë të përvitshëm të KIDK-së. EMPOWER dhe ICEP ndanë në mënyrë të

barabartë koston e organizimit të konventës, gjersa Ministria e Tregtisë dhe Industrisë (MTI) dhe

Agjencia për Investime dhe Përkrahjen e Ndërmarrjeve në Kosovë (KIESA) mbështetën ngjarjen

me folës dhe punë që lidhen me marrëdhëniet me publikun. Tema bosht e konventës së këtij viti

ishte “Fuqizimi i Eksporteve, Novacionit dhe Dizajnit.”

Objektivi kyç i KIDK-së ishte sigurimi i platformës së rrjetëzimit për prodhuesit e orendive të

Kosovës, agjencitë qeveritare, donatorët, blerësit ndërkombëtarë dhe të gjithë hisedarët përkatës

të industrisë së drurit. Konventa pati forume të ndryshme diskutimi, ku ekspertë dhe folës

ndërkombëtarë dhe vendorë bënë prezantime në tema të rëndësishme për industrinë e drurit.

Gjithsej 21 kompani kosovare të përpunimit të drurit i ekspozuan produktet e tyre për publikun,

dhe studentët ekspozuan dizajnet e tyre të orendive si pjesë e garës studentore për dizajn.

Pjesëmarrësit në Konventë mbajtën 68 takime biznes-me-biznes (B2B), dhe gjashtë kompani

filluan prodhimin e mostrave për eksport. Përveç kësaj, në bazë të informacionit të mbledhur gjatë

konventës, kompanitë që bënë prezantime gjatë konventës shitën teknologji në vlerë prej

€350,000. Në fund të ngjarjes, organizatorët e konventës ndanë certifikata të pjesëmarrjes për të

gjithë studentët që morën pjesë në garën e dizajnit, ndërsa fituesit e garës morën çmime.

KIDK gjithashtu përfshiu një forum biznesi, gjatë të cilit kompanitë e Kosovës prezantuan tregimet

e tyre të suksesit në fushën e eksportit. Një tjetër forum u përqendrua në bashkëpunimin midis

universiteteve dhe sektorit privat, si dhe trendet e dizajnit në tregun global të orendive. Në

ditën e dytë të konventës, si pjesë e forumit për promovimin e eksportit dhe aktivitetet e

donatorëve, ekspertët folën për mënyrat e promovimit të produkteve të Kosovës në tregjet e

eksportit. Përveç kësaj, u prezantuan edhe aktivitetet e donatorëve në Kosovë, si dhe teknologjitë

efektive që përdoren në industrinë e përpunimit të drurit.

KIDK u angazhua për realizimin e objektivave të mëposhtme:

5

(1) Shqyrtimi i statusit të tanishëm të biznesit të industrisë së drurit të Kosovës, veçanërisht

në aspektin e eksportit, novacionit dhe dizajnit

(2) Rritja e vetëdijes së publikut mbi rëndësinë e sektorëve të drurit dhe orendive për punësim

dhe rritje ekonomike

(3) Promovimi i eksportit të produkteve të industrisë së drurit

(4) Rritja e vetëdijes së publikut për aktivitetet e donatorëve në Kosovë

(5) Informimi i publikut për teknologjitë më të fundit të përpunimit të drurit

Duke mbuluar një brez të gjerë të çështjeve, si dhe duke prezantuar dhe promovuar dizajnet dhe

produktet vendore, konventa u ofroi pjesëmarrësve të saj një mundësi unike për të diskutuar,

analizuar dhe mësuar, si dhe një shans për të krijuar marrëdhënie dhe për të prezantuar produktet

e tyre. Këtë vit, KIDK ishte edicioni i dytë i ngjarjes. Organizatorët e ngjarjes synojnë ta bëjnë

konventën ngjarje vjetore, që ngitet nga sektori privat, ku përpunuesit e drurit dhe hisedarët mund

të takohen, shkëmbejnë informacion dhe të bëjnë biznes.

1.2 Programi i Konventës

Ngjarja dyditore u mbajt në Hotelin Emerald në Prishtinë më 6-7 dhjetor 2017, dhe gjatë saj u

zhvilluan forume kyçe tematike dhe relevante për industrinë, gjegjësisht forumi i biznesit dhe

forumi për promovimin e eksportit dhe aktivitetet e donatorëve. Krahas forumeve dhe seancave

B2B, SHPDK, USAID EMPOWER dhe projekti ICEP organizuan ekspozitën e produkteve për

kompanitë dhe, në bashkëpunim me universitetet dhe kolegjet e Kosovës, koordinuan garën

studentore për dizajn. KIDK e këtij viti përfshiu aktivitetet bërthamë në vijim:

• Forumi i biznesit dhe forumi për promovimin e eksportit dhe aktivitetet e donatorëve

ndoqën formatin e seminarit dhe mbuluan një sërë temash, duke përfshirë gjendjen e

sektorit të përpunimit të drurit në Kosovë; tregimet e suksesit të eksportit; trendet e dizajnit

në tregjet globale të orendive; bashkëpunimin midis universiteteve/fakulteteve dhe sektorit

privat; orientimin e prodhimit drejt eksporteve; aktivitetet e donatorëve në Kosovë; dhe

teknologjitë efektive në përpunimin e drurit. Forumet përfshinë prezantues nga subjektet

qeveritare, organizatat ndërkombëtare dhe kompanitë e përpunimit të drurit, si dhe

ekspertë vendorë dhe ndërkombëtarë.

• Ekspozita e produkteve, e cila ishte e qasshme për tregtarët, mediat dhe të gjithë

pjesëmarrësit në KDIK, u krijua për të shfaqur zotësitë e përgjithshme të sektorit të drurit

të Kosovës dhe për të shërbyer si një zonë prezantimi për blerësit dhe agjentët e shitjes.

Më konkretisht, zona e ekspozimit të produkteve shfaqi orendi dhe dollapë të përzgjedhur

nga druri masiv, si dhe dyer, dritare dhe elementë të tjerë të dizajnit të enterierit.

• Takimet B2B u organizuan për t’u mundësuar kompanive lokale që të ndër-veprojnë me

njëra-tjetrën dhe të shkëmbejnë informacione me ekspertë vendas dhe ndërkombëtarë.

Takimet gjithashtu ofruan mundësi për prodhuesit kosovarë për të takuar agjentët e shitjes

dhe blerësit.

• Gara studentore për dizajn, e cila u organizua në bashkëpunim me disa universitete dhe

kolegje të Kosovës, nisi përpara se të fillojë konventa. Gara shfaqi dizajne të reja të

krijuara nga studentët që studiojnë arkitekturën, dizajnin e enterierit, dizajnin e integruar

6

dhe teknologjinë e drurit. Një juri e pavarur vlerësoi konceptet e dizajnit dhe shpalli fituesit

në ceremoninë e çmimeve gjatë pjesës përfundimtare të konventës.

2. FORUMI I BIZNESIT

Pjesëmarrësit në forumin e biznesit mësuan dhe diskutuan mbi çështjet kyçe si vijon: si agjencitë

qeveritare kyçe, të tilla si KIESA, mbështesin sektorin e përpunimit të drurit; gjendja e

përgjithshme e sektorit të përpunimit të drurit në Kosovë; tregimet e suksesit të eksportit; dhe

bashkëpunimi midis universiteteve/fakulteteve dhe sektorit privat. Drejtorja ekzekutive e SHPDK-

së, Arieta Vula Pozhegu, moderoi forumin, në të cilin prezantuan folësit e mëposhtëm: Besian

Mustafa, kryeshef ekzekutiv i KIESA; Sheqer Ukaj, pronar i kompanisë përpunuese të drurit Elnor;

Arben Kelmendi, kryeshef ekzekutiv i Schwarzwald Massivholz; dhe Ekrem Shahini, pronar i

kompanisë Palma.

Folësit e forumit të biznesit (në kah të akrepave të orës): Arben Kelmendi, kryeshef ekzekutiv i Schwarzwald Massivholz ; Sheqer

Ukaj, pronar i Elnor; Ekrem Shahini, pronar i Palma; Besian Mustafa, kryeshef ekzekutiv i KIESA; dhe Arieta Vula Pozhegu, drejtore

e SHPDK.

2.1 Mbështetja nga KIESA për sektorin e përpunimit të drurit

Besian Mustafa, kryeshef ekzekutiv i KIESA, dha një prezantim që vuri në pah rëndësinë e

promovimit të produkteve të Kosovës përmes panaireve. Përveç kësaj, ai theksoi menaxhimin e

brendit dhe mbështetjen për kompanitë kosovare në promovimin e produkteve të tyre në sallat

7

ekspozuese përkatëse evropiane; ai vuri në dukje se kjo është thelbësore për zgjerimin e

eksporteve. Ai shpjegoi se KIESA ofron mbështetje për kompanitë e interesuara kosovare që

kërkojnë të realizojnë certifikimin e produkteve dhe njohjen e brendeve. Aktualisht, KIESA

ndihmon 12 kompani të përpunimit të drurit për të përmirësuar efiçencën e tyre të prodhimit,

menaxhimin e cilësisë dhe zhvillimin e marketingut dhe eksportit përmes Programit për zhvillimin

e ndërmarrjeve (CDP). Ky program zbatohet me asistencë teknike dhe financiare nga projekti

ICEP. KIESA gjithashtu bashkëpunon me EMPOWER në një varg aktivitetesh, duke përfshirë

bashkëfinancimin e pjesëmarrjes dhe ekspozimit të kompanive kosovare të gatshme për treg në

panairet tregtare ndërkombëtare kyçe.

2.2 Gjendja e sektorit të përpunimit të drurit në Kosovë

Gjatë prezantimit të saj, Arieta Vula Pozhegu, drejtore ekzekutive e SHPDK-së, prezantoi

diagramin kohor se kur dhe si SHPDK ka mbështetur sektorin e drurit në Kosovë. Duke filluar nga

viti 2004, SHPDK ka ofruar mbështetje për kompanitë kosovare, duke përfshirë mundësitë për

rrjetëzim, trajnime dhe lidhje biznesi të orientuara nga eksporti. Bizneset e huaja që kanë zgjedhur

SHPDK-në si pikën e tyre të kontaktit në Kosovë kanë fituar qasje në resurset e organizatës, duke

përfshirë kontaktet e biznesit, njohuritë e tregut dhe ekspertizën e sektorit. SHPDK është bërë një

platformë e besueshme për të demonstruar qëndrueshmërinë e sektorit të drurit të Kosovës, duke

përfshirë edhe çështjet e lidhura me eksportin.

SHPDK ka asistuar në ndërkombëtarizimin e industrisë së drurit të Kosovës përmes promovimit

të së paku 58 ndërmarrjeve në panaire dhe ngjarje tregtare ndërkombëtare në 2017. Kjo

asistencë ka rezultuar në kontrata me vlerë prej përafërsisht €3 milionë. Si rezultat i asistencës

nga SHPDK, disa kompani kanë ekspozuar në IMM Cologne (Këln) në Gjermani në janar të vitit

2017, duke rezultuar në kontrata të reja me vlerë prej €2 milionë. Disa kompani të tjera ekspozuan

në dy panaire në Shqipëri dhe Maqedoni në mars 2017, duke rezultuar në kontrata me vlerë prej

€350,000; dhe 15 kompani morën pjesë në takimin B2B të Unionit të Bizneseve të Diasporës

Shqiptare në Dyseldorf, ku u përfshinë 228 kompani shqiptare.

Drejtorja ekzekutive e SHPDK-së më tej shpjegoi se me mbështetjen e EMPOWER dhe projektit

me fonde nga Zvicra, Rritja e Punësimit të të Rinjve (EYE), ata ofruan 61 vende për praktika në

17 kompani. Në përfundim të praktikave, 80 për qind të praktikantëve më pas iu ofrua punësimi.

Drejtorja e SHPDK-së gjithashtu vuri në dukje se përmes një aktiviteti të praktikave të organizuar

nga projekti Punësim dhe Shkathtësi për të Rinjtë (YES), me fonde nga GIZ dhe mbështetur nga

SHPDK, rreth 100 individë siguruan punësim në industrinë e drurit. Znj. Pozhegu gjithashtu

përmendi asistencën praktike këshilluese për kompanitë, që ofrohet nga CDP pranë KIESA dhe

kryhet nga ICEP. Kjo asistencë i vë 12 kompani të përzgjedhura në kontakt me konsulentët

ekspertë. Një projekt i ngjashëm për asistencë praktike këshilluese do të zhvillohet në vitin 2018

në partneritet me EMPOWER.

Në lidhje me avokimin, SHPDK organizoi takime me agjencitë qeveritare dhe krijoi partneritet me

MTI-në për procesin e certifikimit në MTI. SHPDK është gjithashtu pjesë e forumit të biznesit për

zhvillim industrial në MTI, dhe ka buxhet të miratuar për dy nga aktivitetet e saj për 2018. Ndër

8

donatorët dhe agjencitë e zhvillimit, SHPDK punon ngushtë me USAID-in, Zyrën e BE-së në

Kosovë, GIZ-in dhe Bankën Botërore duke këshilluar partnerët dhe donatorët mbi nevojat e

industrisë së drurit.

Rishtas, SHPDK punoi me dhjetë kompani për t’i përgatitur ato për ekspozitë në Swissbau dhe

në panairin e orendive IMM Cologne në janar 2018.

2.3 Prezantimi i tregimeve të suksesit të eksportit

Sheqer Ukaj, pronar i kompanisë kosovare për përpunimin e drurit Elnor, prezantoi tregimin e

suksesit të kompanisë së tij në lidhje me rritjen e eksportit. Elnor eksporton 35 për qind të

produkteve të saj në Danimarkë, Gjermani, Zvicër, Finlandë, Irlandë dhe Mal të Zi. Kompania

është kompani pjesëmarrëse në një sallë ekspozuese në Shtutgart të njohur si PSA (Product

Sales Agent) Schwarzwald Massivholz.

Gjatë prezantimit të tij, z. Ukaj theksoi tre komponentë kryesorë të eksportimit të suksesshëm:

marketingu, plani i veprimit dhe plani i eksportit. Përveç kësaj, ai vuri në dukje se një kompani

duhet të ketë kapital, dijeni, kontakte dhe staf profesional për të qenë e suksesshme në tregun

global. Për t’u futur në një treg të caktuar të produkteve, një kompani ka nevojë për personel të

specializuar në hulumtimin e tregut dhe të shkathtë në krijimin e një produkti me karakteristika

specifike, dizajnimin e produktit, krijimin e prototipit, dhe lansim dhe livrim. Kompanitë që

aspirojnë të eksportojnë duhet të qëndrojnë krah për krah me çdo ndryshim në procedurat e

eksportit, duke përfshirë procedurat e transportit ndërkombëtar. Z. Ukaj rekomandoi që bizneset

të kërkojnë ndihmë nga KIESA, MTI dhe SHPDK për realizimin e qëllimeve të tyre të eksportit.

9

Sheqer Ukaj, pronar i Elnor, prezanton në forumin e biznesit.

Arben Kelmendi, kryeshef ekzekutiv i Schwarzwald Massivholz, prezantoi në sallën e parë të

përbashkët ekspozuese të kompanisë kosovare që u hap në Shtutgart, Gjermani, e cila

menaxhohet nga Kelmendi Holzmöbel. Z. Kelmendi promovon dhe eksporton produktet e

Kosovës nën emrin e brendit Schwarzwald Massivholz. Për shumë vite, kompanitë kosovare për

përpunim të drurit kanë pasur vështirësi për të hyrë në tregjet e huaja. Hapja e kësaj sallë

ekspozuese në Gjermani paraqet jo vetëm pikë jetike të qasjes në tregun evropian, por gjithashtu

ofron mundësi për përfshirje të përmirësimeve nga kompanitë kosovare në teknologji, cilësi dhe

dizajn. Kompanitë kosovare Kelmendi, Elnor, Deva, Balaj dhe Godzi marrin pjesë në sallën

ekspozuese.

Në shtator 2017, kompania mori pjesë në disa panaire të organizuara në Gjermani, ku ka kërkesë

të madhe për produktet kosovare; për fat të keq, prodhuesit kosovarë nuk janë në gjendje ta

përmbushin këtë kërkesë duke pasur parasysh kapacitetin aktual të prodhimit. Në 2018,

Schwarzwald Massivholz planifikon të hapë edhe një sallë ekspozuese në zonën e Shtutgartit, e

cila do të vejë në shënjestër tregje të tjera të eksportit, duke përfshirë Austrinë, Zvicrën,

Luksemburgun dhe Anglinë. Z. Kelmendi vuri në dukje disa sfida kyçe që pengojnë aftësinë e

prodhuesve kosovarë për të zgjeruar prodhimin e tyre, siç janë ndërprerjet e shpeshta në

furnizimin me energji elektrike, si dhe problemet e vizave që ia pamundësojnë kompanive të

marrin pjesë në panaire ndërkombëtare. Sipas z. Kelmendi, është e vështirë të depërtohet në një

10

treg që tashmë ka shumë furnizues. Megjithatë, ai vuri në pah se kompanitë e Kosovës kanë

arritur të depërtojnë në tregjet e eksportit duke ofruar produkte të cilësisë së lartë me çmime

konkurruese. Kompanitë e huaja në vijim janë duke pritur produkte nga Schwarzwald Massivholz:

Diga Mobel Kika (Austri), XXL Lutz (Austri), Hofmeister (Gjermani), dhe Mobel Hesse (Gjermani).

Arben Kelmendi, kryeshef ekzekutiv i Schwarzwald Massivholz (majtas), dhe Sheqer Ukaj, pronar i Elnor (djathtas).

Ekrem Shahini, pronar i kompanisë kosovare për përpunimin e drurit Palma, paraqiti historikun e

shkurtër të kompanisë së tij, me fokus në aktivitetet e saj të eksportit. Ai shpjegoi se si filloi biznesi

i tij me një produkt të vetëm - dhoma gjumi - dhe më vonë u zgjerua për të përfshirë produkte të

tjera. Aktualisht, Palma ka tre dyqane në Gjilan, Ferizaj dhe Prizren, dhe një dyqan në Zvicër.

Kompania ka gjithashtu një fabrikë në Gjilan. Produktet Palma shfaqen në më shumë se 40

dyqane në Zvicër, dhe shiten në Gjermani, Angli, Arabi Saudite, Serbi dhe Maqedoni. Palma së

shpejti do të hapë një sallë ekspozuese të re në Prishtinë. Sipas z. Shahini, të qenit të

suksesshëm ndërkombëtarisht kërkon pajtueshmëri me standardet evropiane të dizajnit dhe

cilësisë.

2.4 Trendet e dizajnit në tregjet globale të orendive

Z. Përparim Rama, kryeshef ekzekutiv i 4M dhe arkitekt me nam botëror, dha një prezantim mbi

kërkesën e konsumatorëve në nivel global, pjesëmarrjen në garat ndërkombëtare dhe trendet e

dizajnit në tregjet globale. Z. Rama ka fituar çmime ndërkombëtare për punën e tij arkitekturore

në mbarë botën; është paraqitur në botime të shumta mediatike; ka bërë disa prezantime TEDx;

dhe ka marrë pjesë në juri dhe panele të ndryshme. Gjatë prezantimit të tij, z. Rama u përqendrua

11

në atë që kompania e tij ka punuar gjatë disa viteve të fundit dhe se si pjesëmarrja në ngjarje të

ndryshme ka pasur ndikim të madh në kompani. Sipas tij, produktet novatore çojnë në marketing

falas dhe kompanitë përfitojnë nga kjo. Z. Rama sugjeroi që kompanitë e Kosovës të përdorin

kapacitetet e tyre ekzistuese për të përmirësuar qasjet e tyre dhe të përdorin produkte që janë

bërë në Kosovë. Ai theksoi se arkitektët dhe dizajnuesit duhet të eksperimentojnë duke u fokusuar

në origjinalitet, vendosje të trendeve dhe krijim të imazhit të brendit.

Z. Rama prezantoi projekte të ndryshme dhe punë personale nga e kaluara, duke theksuar se e

gjithë puna e tij paraqitet në treg si “Made in Kosova”. Ai beson se krijimi origjinal dhe novator

lehtëson aspektin e marketingut, pasi mediat janë të prira për të shkruar për risitë. Z. Rama

gjithashtu theksoi se kërkimi dhe zhvillimi janë çelësi për ndërtimin e identitetit të çdo kompanie.

Z. Rama ndau përvojat e veta në krye të projekteve novatore, të tilla si Hamam Jazz Bar në

Prishtinë në vitin 2010. Ky projekt i veçantë fitoi çmimin e parë në Londër në vitin 2013 në mesin

e 1,100 projekteve të tjera konkurruese dhe shënoi pikë kthese për kompaninë e z. Rama dhe

suksesin e saj të ardhshëm. Objektivi kyç për Hamam Jazz Bar ishte dizajnimi i një hapësire të

brendshme duke përdorur vetëm produkte nga Kosova. Kompania 4M e z. Rama gjithashtu

realizoi projekte dizajni me café bar Truffle Seco dhe restorantin My Place Soho në Londër. Këto

projekte fituan çmime Time Out Love London Awards, gjë që siguroi marketing falas për 4M. 4M

vazhdoi me dizajnimin e Kudeta në Perth, Australi, dhe City Zebrano në Londër, Britani e Madhe

- dy bar restorante të shtrenjta. Këto restorante u pajisën plotësisht me produkte orendish të bëra

në Kosovë.

4M gjithashtu mbështet artistët dhe dizajnuesit duke u ofruar atyre qasje në hapësira ku ata mund

të prezantojnë punën e tyre. Pasi 4M të përfundojë një projekt dizajni dhe para se hapësira të

hapet për biznes, 4M u ofron artistëve mundësinë për ta përdorur hapësirën si galeri. Z. Rama

vuri në dukje se ndërsa kjo mbështetje është ndihmë e vogël për artistët e rinj, rezultatet mund të

jenë magjepsëse. Për shembull, znj. Alketa Xhafa vendosi instalimin e saj artistik në një galeri të

zotëruar nga z. Rama. Instalimi u çmua nga presidentja e Kosovës, e cili më pas vendosi të

instalonte veprën artistike në stadiumin e futbollit në Prishtinë. Si pjesë e instalimit, u ndenë

fustane në kujtesë të grave të përdhunuara gjatë luftës. Z. Rama vuri në pah se edhe projektet e

vogla mund të gjenerojnë ndjenjën e lëvizjes midis njerëzve që kanë vuajtur dhe shërbejnë si

platformë për shprehje simbolike.

Sipas z. Rama, ndërkohë që dizajnuesit dhe arkitektët mund të mësojnë rreth trendeve të

ardhshme nëpërmjet platformave të ndryshme në internet, ata duhet të synojnë t’i prijnë - dhe jo

t’i ndjekin - trendet. 4M aktualisht ka zyra në Britani të Madhe, Kosovë, Irlandë Veriore dhe

Australi. Punon në projekte në Australi, Indonezi, Nigeri, Emiratet e Bashkuara Arabe, Bahrein,

Sri Lanka, Zvicër, Mbretërinë e Bashkuar, Irlandë dhe Shtetet e Bashkuara.

12

Përparim Rama, kryeshef ekzekutiv i 4M Group

2.5 Paneli: Bashkëpunimi në mes të universiteteve dhe sektorit privat

Paneli mbi bashkëpunimin në mes të universiteteve dhe sektorit privat u moderua nga z. Rexhep

Ilazi, prijës i Ekipit të Konkurrueshmërisë pranë EMPOWER dhe aty u paraqitën folësit e

mëposhtëm: z. Agron Bajraktari, rektor i Universitetit të Shkencave të Aplikuara në Ferizaj; znj.

Majlinda Sylejmani, përfaqësuese e ANB Baliu dhe anëtare e Bordit Industrial (themeluar nga

Universiteti i Shkencave të Aplikuara); dhe znj. Ryva Prekorogja, përfaqësuese nga Ministria e

Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT).

13

Panelistët (nga e majta në të djathtë): Ryva Prekorogja, përfaqësuese nga MASHT; Majlinda Sylejmani, përfaqësuese nga ANB Baliu; Agron Bajraktari,

rektor i Universitetit të Shkencave të Aplikuara në Ferizaj; dhe Rexhep Ilazi, prijës i ekipit të konkurrueshmërisë pranë EMPOWER.

Z. Agron Bajraktari, rektor i Universitetit të Shkencave të Aplikuara në Ferizaj, prezantoi mbi

bashkëpunimin në mes të universitetit dhe sektorit privat, veçanërisht mbi rëndësinë e zhvillimit

të strategjive mësimore që janë në përputhje me nevojat e tregut. Z. Bajraktari dha një diagram

kohor të plotë të themelimit të Universitetit të Shkencave të Aplikuara në Ferizaj, i cili më parë

kishte ekzistuar si institucion i arsimit profesional i themeluar në vitin 1976. Me mbështetjen e

hisedarëve dhe komunave, universiteti u themelua në vitin 2015 si i pari për shkencat e aplikuara,

dhe i vetmi universitet që fokusohet në industrinë e drurit.

Z. Bajraktari vuri në dukje rëndësinë e institucioneve arsimore në nxitjen e lidhjeve të ngushta me

sektorin privat dhe industrinë. Ai gjithashtu argumentoi se mësimdhënia e cilësisë së lartë që

ofrohet në Universitetin e Shkencave të Aplikuara është rezultat i marrëdhënieve të forta si me

sektorin privat ashtu edhe atë publik. Ai theksoi se një tipar kritik i qasjes së universitetit të tij

është që t’i ofrojë studentëve mundësinë për t’u regjistruar për praktikë në industrinë e drurit.

Aktualisht, universiteti ka bërë mbi 50 praktika dhe marrëveshje kërkimi dhe zhvillimi me

kompanitë; këto marrëveshje përfshijnë ujdinë për të zbatuar koncept idetë që studentët i

zhvillojnë gjatë shkollimit.

Z. Bajraktari vuri në dukje se universiteti kërkon të bashkëpunojë ngushtë me Bordin Industrial

duke ofruar këshilla për zhvillimin e kurrikulave që janë në përputhje me nevojat e tregut. Më

shumë se 50 pronarë të kompanive të përpunimit të drurit në Kosovë janë anëtarë të Bordit

Industrial dhe agjenda mësimore e universitetit është zhvilluar sipas nevojave të anëtarëve.

14

Znj. Majlinda Sylejmani, përfaqësuese e prodhuesit të orendive ANB Baliu nga Ferizaj, diskutoi

se si kompania e saj bashkëpunon me Universitetin e Shkencave të Aplikuara. Ajo theksoi se në

mes të kompanisë së saj dhe universitetit ishte lidhur një marrëveshje që hap rrugën për praktika.

Gjatë praktikave, studentët mund të zhvillojnë idetë e tyre dhe ato më të mirat përzgjedhen për

prodhim. Këto produkte pastaj paraqiten gjatë ekspozitës vjetore në Universitetin e Shkencave të

Aplikuara. Ideja prapa bashkëpunimit të tillë është lidhja e teorisë dhe praktikës dhe pajisja e

studentëve me shkathtësi të botës reale.

Znj. Ryva Prekorogja, përfaqësuese nga MASHT, dha një prezantim mbi sektorin e arsimit

profesional, i cili përfshin rreth 45,000 studentë dhe 155 profile profesionale, duke përfshirë

përpunimin e drurit, në 17 fakultete. Sistemi i arsimit profesional në Kosovës gjithashtu përfshin

69 shkolla të arsimit profesional, tri prej të cilave ofrojnë aftësim në përpunimin e drurit. Në kurset

e trajnimit të ofruara për studentët në industrinë e përpunimit të drurit përfshihen përpunimi i

drurit/dizajni i enterierit, zdrukthëtaria dhe pylltaria. Këto kurse aktualisht janë në dispozicion në

shkollat e arsimit profesional që gjenden në Pejë, Podujevë dhe Ferizaj. Sipas znj. Prekorogja,

çdo rajon duhet të bëjë hulumtime të tregut për të kuptuar se cilat profile janë të nevojshme në

treg në mënyrë që të zhvillojë kurrikulat e duhura për studentët.

Zonja Prekorogja vuri në dukje se kompanitë vendore nuk janë të kënaqura me cilësinë e

shkathtësive të paraqitura nga studentët, pasi ata gjatë studimeve nuk kanë ekspozim profesional

në vend të punës. Znj. Prekorogja sugjeroi vlerësimin e studentëve në fund të praktikave të tyre

dhe ndarjen e certifikatave që njihen nga të gjitha kompanitë. Sipas saj, kompanitë duhet të

kërkojnë të bashkëpunojnë më gjerësisht me MASHT-in në përpilimin e kurrikulave mësimore që

përputhen me nevojat e tregut dhe përgatitin studentët që të kenë sukses në punën e tyre.

2.6 Takimet B2B

Në bashkëpunim me SHPDK-në, organizatorët e ngjarjes planifikuan një varg takimesh B2B,

duke ofruar mundësi unike për pjesëmarrësit që të takohen dhe t’i paraqesin oferta agjentëve të

shitjes. Kompanitë kosovare ishin veçanërisht të interesuara për t’u takuar me ekspertin e

angazhuar nga projekti ICEP, z. Michele Cariota; z. Arben Kelmendi nga Schwarzwald

Massivholz; dhe z. Përparim Rama, kryeshef ekzekutiv i 4M.

Gjatë kësaj pjese të ngjarjes, kompanitë dhe partnerët e mundshëm, duke përfshirë tregtarët nga

Kosova dhe agjentët e shitjes, morën pjesë në 68 takime. Takimet B2B çuan në rezultatet kyçe

të mëposhtme:

• Kompanitë e pajisjeve dhe teknologjisë shitën pajisje me vlerë prej €350,000 (BIESSE

dhe UKAJ, SCM dhe Mahagoni, dhe Euro Model dhe Euro Swiss me Baliu).

• 4M, përfaqësuar nga z. Përparim Rama, pati takime me të gjitha kompanitë ekspozuese

- gjashtë nga këto kompani kanë filluar të prodhojnë mostra për eksport në Angli.

• Schwarzwald Massivholz do të vazhdojë bashkëpunimin me kompanitë e Kosovës dhe do

të zgjerohet për të punuar me tetë kompani duke filluar nga 2018.

15

• Michele Cariota, konsulent italian i angazhuar nga ICEP, sugjeroi dhe propozoi zgjidhje

për kompanitë e interesuara për zhvillimin e produkteve të reja, sidomos divaneve. Në

këto kompani përfshihen Albed, Sela Impex, Divani, dhe Mobileria Karagaq.

• Takime B2B u zhvilluan midis kompanive dhe dizajnuesve të rinj, duke përfshirë studentët

që morën pjesë në garën për dizajn; kompanitë ofruan mundësi punësimi për 14 studentë.

3. PROMOVIMI I EKSPORTIT DHE AKTIVITETET E DONATORËVE

3.1 Paneli: Prodhimi i orientuar drejt eksporteve

Znj. Arieta Vula Pozhegu, drejtore ekzekutive e SHPDK-së, moderoi panelin, në të cilin u

paraqitën folësit e mëposhtëm: Michele Cariota, eksperti i sektorit të drurit nga ICEP; dhe Arben

Kelmendi, kryeshef ekzekutiv i Schwarzwald Massivholz.

Panelistët (nga e majta në të djathtë): Arben Kelmendi, kryeshef ekzekutiv i Schwarzwald Massivholz; Arieta Vula Pozhegu, drejtore e SHPDK; dhe

Michele Cariota, ekspert nga ICEP.

Gjatë diskutimit në panel, z. Michele Cariota, ekspert nga projekti ICEP, ndau përvojën e tij 40-

vjeçare në industrinë e orendive dhe tapicerive, duke punuar ndërkombëtarisht për brendet,

arkitektët dhe dizajnuesit më të njohur. Gjatë kësaj kohe, z. Cariota u përfshi në rregullimin e

fabrikave të reja dhe në përmirësimin e proceseve të inxhinierisë dhe prodhimit. Ai ishte gjithashtu

i përfshirë në marketing, dizajn dhe aktivitetet e përgjithshme prodhuese të kompanive që

16

veprojnë në Itali, Mbretëri të Bashkuar, SHBA, Indi, Kinë, Nigeri, Arabi Saudite, Qipro, Egjipt dhe

Bangladesh. Gjatë ditës së dytë të KIDK, z. Cariota diskutoi mbi prodhimin e tapicerive në Itali

dhe në mbarë botën. Ai gjithashtu diskutoi disa nga sfidat me të cilat përballen ndërmarrjet e vogla

dhe të mesme të Kosovës në prodhimin dhe eksportimin e orendive cilësore.

Z. Cariota shpjegoi strategjitë e ndryshme të eksportit duke vënë në dukje se cilësia globale është

çelësi i suksesit. Kompanitë që kanë produkte dhe shërbime me cilësi të lartë janë më rezistuese

ndaj krizave dhe ndryshimeve në tregun global. Historia dëshmon se këto kompani gjithmonë

kanë qarkullim më të lartë, madje edhe gjatë krizave botërore. Sipas z. Cariota, për të arritur cilësi

të lartë, kompanitë duhet të investojnë në dizajn, kërkim dhe zhvillim, dhe marketing, dhe duhet

të jenë të përgjegjshme ndaj nevojave të konsumatorëve. Kompanitë gjithashtu duhet të ofrojnë

livrim të shpejtë dhe trajnim të mirë për stafin e vet. Ai gjithashtu paraqiti të dhëna kyçe rreth

trendeve të ardhshme globale.

Më tej ai shpjegoi se dizajnet dhe detajet e përdorura nga kompanitë bëjnë që ato të dallohen.

Aktualisht, ekziston kërkesë e madhe për produkte cilësore dhe ekskluzive në mbarë botën dhe

klientët janë të informuar mirë dhe në gjendje të njohin cilësinë e mirë. Për të realizuar një dizajn

unik dhe me cilësi të lartë, kompania duhet të punojë në kërkim dhe zhvillim për të qëndruar krah

për krah me trendet e tregut, dhe gjithashtu ka nevojë për mbështetjen e arkitektëve, dizajnuesve

apo studiove të dizajnit. Kompanitë duhet të jenë fleksibël në përshtatjen e produkteve të tyre

enkas sipas nevojave të klientit; ky fleksibilitet do të lejojë prodhimin ad-hoc, duke u mundësuar

kompanive të konkurrojnë me kompanitë më të mëdha. Livrimi i shpejtë është thelbësor pasi

kompanitë tani kryesisht veprojnë sipas konceptit “just in time” (fiks në kohë), i cili dikton kohë të

shkurtër të magazinimit.

Personeli kompetent dhe i trajnuar mirë është thelbësor për performancën e mirë të kompanisë.

Kompanitë kanë nevojë për mbështetje nga institucionet qeveritare, universitetet, shkollat,

organizatat dhe donatorët dhe duhet të jenë të etur për krijimin e vendeve të reja të punës për të

papunët. Strategjitë e marketingut janë vendimtare për depërtimin në treg dhe pjesëmarrja në

panaire tregtare më nuk është e mjaftueshme për një kompani. Kompanitë gjithashtu duhet të

investojnë në marketing digjital dhe marrëdhënie me publikun, dhe të përpiqen të jenë fizikisht të

pranishme në tregjet ku ato janë më në kërkesë ose në zonat e vëna në shënjestër. Z. Cariota e

identifikoi Kosovën si një vend me pozitë strategjike, midis Evropës dhe Lindjes së Mesme, dhe

në afërsi të Afrikës. Ai beson se Kosova fare lehtë mund t’i japë hov eksporteve të saj.

SHPDK shpërndau prezantimin e z. Cariota në PowerPoint, me titull “Strategjitë e eksportit. Tregu

i së ardhmes. Çka të bëhet?”, për kompanitë e interesuara.

Z. Arben Kelmendi, kryeshef ekzekutiv i Schwarzwald Massivholz, shpjegoi se si kompania e tij

ka operuar duke shitur përmes platformave online si Amazon.de, eBay, Rakuten dhe Moebel.de.

Sipas tij, shitja në internet është mënyra më e mirë dhe më e shpejtë për të testuar popullaritetin

e një produkti në mesin e konsumatorëve. Është e rëndësishme që ta keni një produkt me cilësi

të mirë dhe të kuptoni se si ta prezantoni në internet përmes fotografive dhe përshkrimeve të

favorshme, dhe të paketoni produktet sipas standardeve. Marketingu është çelësi i suksesit të

17

shitjes online. Kompania ka dy magazina në Gjermani dhe pika të tjera të shitjes në Kosovë. Kur

një produkt porositet nga një kompani, Schwarzwald Massivholz bën porosinë në Kosovë dhe

bën dërgesën e produktit te kompania.

Funksioni “Prime” përmes Amazon.de i garanton blerësit që produkti do t’i livrohet atyre brenda

24 orëve. Shitja sipas funksionit Prime bëhet për produktet që Amazon ka në magazinat e veta.

Një nga metodat më të suksesshme të shitjes është shitja mujore me produktet e testuara; kjo

merr tri deri në pesë javë për të arritur tek blerësi përfundimtar. Produkti është bërë në Kosovë,

por është shitet në Gjermani. Kur produkti arrin në Gjermani, nuk hyn në magazinë, por i dërgohet

blerësit përfundimtar.

Sipas z. Kelmendi, shitja në internet është gjithashtu njëfarë gare pasi çmimi, recensionet dhe

rangu janë të dukshme për të gjithë. Si bestselerë, produktet nga Kosova janë ranguar shumë

herë në faqen e parë të Amazon.de; kjo tregon potencialin që këto produkte kanë në tregun

evropian. Z. Kelmendi vuri në dukje se produktet që nuk janë kopjuar dhe nuk mund të

krahasohen me produkte të tjera në të njëjtën kategori, janë më të suksesshme në treg.

Gjatë prezantimit të z. Kelmendi, publikut iu prezantua katalogu i produkteve aktuale

(Schwarzwald Massiveholz), duke i dhënë prodhuesve të Kosovës një pasqyrë të shkurtër të llojit

të produkteve që kërkohen ndërkombëtarisht.

3.2 Paneli: Aktivitetet e donatorëve në Kosovë

Znj. Arieta Vula Pozhegu, nga SHPDK-së, moderoi panelin, në të cilin u paraqitën folësit e

mëposhtëm: Z. Skender Rama, shef i projektit EMPOWER; znj. Blerta Qerimi, përfaqësuese nga

Banka Botërore; znj. Argjentina Grazhdani, menaxhere e projektit PPSE me fonde nga Zvicra; z.

Ilir Rexha, këshilltar në GIZ; dhe z. Libor Chlad, zëvendës-kreu i Departamentit për bashkëpunim

në Zyrën e BE-së në Kosovë.

18

Folësit (nga e majta në të djathtë): Blerta Qerimi nga Banka Botërore; Argjentina Grazhdani, menaxhere e projektit dhe drejtore për vendinë në PPSE; Ilir Rexha, këshilltar në GIZ; Libor Chlad, zëvendës-kreu për bashkëpunim, Zyra e BE-së në Kosovë; Skender Rama, shef i projektit EMPOWER; dhe Arieta Vula Pozhegu, drejtore

në SHPDK.

Gjatë ditës së dytë të ngjarjes, organizatat e mëposhtme prezantuan mbi aktivitetet e donatorëve

në Kosovë: projekti i USAID-it EMPOWER Sektori Privat në bashkëpunim me SIDA; Zyra e BE-

së në Kosovë; GIZ GmbH; projekti PPSE; dhe Banka Botërore. Temat e diskutuara përfshinë

mbështetjen e ofruar për sektorin e drurit, aktivitetet aktuale të sektorit dhe të ardhmen e sektorit.

Prezantuesit dhanë informacion mbi projektet e ardhshme dhe punën e mëparshme të kryer nga

donatorët në Kosovë. Kompanitë pjesëmarrëse në KIDK shprehën interesim të madh për këtë

panel, pasi ai ofroi mundësi për të fituar njohuri për mundësitë e ardhshme për bizneset e tyre.

3.3 Paneli: Teknologjitë efektive në përpunimin e drurit

Znj. Arieta Vula Pozhegu moderoi këtë panel, në të cilin u paraqitën folësit e mëposhtëm: Z.

Liridon Limani nga Biesse; z. Kreshnik Shehu nga SCMl; dhe z. Labinot Sahiti nga EuroSwiss.

Këta folës që të gjithë shesin teknologji për përpunim të drurit, dhe ata folën për pajisjet e fjalës

së fundit të teknologjisë për prodhimin e produkteve finale, duke përfshirë makineritë CNC. Këto

kompani shesin makineri CNC në Kosovë, dhe secila kompani pati shansin për të dhënë detaje

mbi modelet dhe ofertat e tyre më të reja. Ata shpjeguan dhe prezantuan teknologji efektive për

përpunimin e drurit, të pasuara me shpjegime mbi tendencat globale.

19

Panelistët (nga e majta në të djathtë): Labinor Sahiti, EuroSwiss; Kreshnik Shehu, SCM; Liridon Limani, Biesse; dhe Arieta Vula Pozhegu, drejtore e SHPDK.

4. ÇMIMET E GARËS SË DIZAJNIT

4.1 Përvoja e garës së dizajnit

Z. Drilon Rexhepi ishte fituesi i garës studentore për dizajn 2016, që u mbajt si pjesë e edicionit

të parë vjetor të KIDK-së. Z. Rexhepi është student i Universitetit të Shkencave të Aplikuara në

Ferizaj dhe u ftua të flasë për të inkurajuar aplikuesit e ardhshëm dhe për të ndarë përvojën e tij

pas fitores në garën e vitit 2016. Z. Rexhepi ia tregoi audiencës dizajnin me të cilin kishte fituar

çmimin dhe përshkroi se si gara ndryshoi trajektoren e karrierës së tij, duke përfshirë atë se si ai

me sukses fitoi klientë të rinj dhe hapi byronë për projektim arkitekturor. Z. Rexhepi tha se beson

se çmimi i ndihmoi atij që të mobilizojë klientë të rinj për kompaninë e tij, e cila prodhon orendi.

20

Drilon Rexhepi, fituesi i garës studentore për dizajn nga viti i kaluar, prezanton përvojat e tij.

4.2 Çmimet e garës së dizajnit

Nga 51 studentë, 40 u përzgjodhën për të marrë pjesë në ekspozitën e konventës, e cila u quajt

Dizajnet më të mira (Best Designs). Një juri e pavarur ndau certifikata për të gjithë 40 studentët

dhe dha shpërblime në të holla për tre finalistët kryesorë. Fitues i çmimit të parë ishte z. Vlorjan

Paçarizi, i ndjekur nga znj. Vildane Maliqi dhe z. Arian Berisha. Kompanitë e përpunimit të drurit

pjesëmarrëse në konventë shprehën interes për të angazhuar disa prej këtyre studentëve si

praktikantë ose punonjës.

5. EKSPOZIMI I PRODUKTEVE

Ekspozimi i produkteve u dizajnua për të krijuar një përshtypje të fortë mbi zotësitë e përgjithshme

të sektorit të drurit të Kosovës dhe për të shërbyer si një prezantim për blerësit dhe agjentët e

shitjes. Ekspozita e produkteve u organizua për t’i dhënë hapësirë ekspozimi secilës kompani

pjesëmarrëse. Kompanitë e mëposhtme morën pjesë në ekspozitë:

1. ANB Baliu: Themeluar në vitin 2003, prodhon produkte me cilësi të lartë dhe ka 25 vjet

përvojë në prodhimin e orendive. Eksporton 50 për qind të produkteve të saj në Zvicër.

Produktet përfshijnë kuzhina, dhoma gjumi për fëmijë dhe të rritur, produkte të ndryshme

MDF, dhe orendi për zyre.

21

2. Albed: Themeluar në vitin 1990, prodhon orendi për dhoma të qëndrimit ditor, kuzhina,

dhoma gjumi dhe elemente të tjera orendish. Albedka sallë ekspozuese në Vushtrri dhe

së shpejti do të fillojë të prodhojë tapiceri lëkure.

3. Dijamant: Themeluar në vitin 1986 në Maxharë, hapi selinë në Malishevë në vitin 2001.

Bazuar në kërkesën e madhe të tregut, Dijamant hapi impiantin për përpunimin e drurit

dhe filloi prodhimin e peletit në parkun e biznesit në Drenas në 2016.

4. Divani: Ka fabrikë të prodhimit të orendive në Ferizaj. Kompania ka rreth 60 modele të

pëlhurave të ndryshme që janë eko-miqësore, dhe rreth 30 modele të dhomave. Divani

eksporton në Gjermani, Shqipëri, Maqedoni dhe Mal të Zi.

5. Dekoriti: Kompani e specializuar e përfshirë në përpunimin e drurit masiv që nga viti 1989.

Pas shumë vitesh përvojë pune, kompania përfundoi investimet në vitin 2016 duke sjellë

trendet më të fundit teknologjike në përpunimin e drurit. Dekoriti ka ndërmarrë projekte të

ndryshme dhe ka shumë klientë në rajon dhe në Evropë. Produktet e kompanisë

përfshijnë dyer dhe dhoma, dhoma të gjumit, kuzhina, shkallë, fasadat e jashtme dhe

elementë të tjerë të enterierit.

6. Dekor IN: Themeluar në vitin 2008 në Leposaviq si biznes familjar. Dekor IN është mikro-

ndërmarrje e vogël që prodhon një spektër të larmishëm të orendive që i përgjigjen

porosive individuale të klientëve, duke përfshirë dollapë të kuzhinës, dollapë, tavolina dhe

shtretër. Gjithashtu, kompania ofron shërbime të tilla si prerja, lakimi i teheve, dizajni i

orendive, restaurimi dhe riparimi i orendive të vjetra.

7. Elnor: Kompania filloi si biznes familjar, duke ndërtuar mbi një histori të gjatë të përpunimit

të drurit me fillim në vitin 1916. Në vitin 2002, kompania filloi prodhimin masiv të dyerve,

karrigeve dhe tavolinave. Elnor është bërë brend i njohur dhe ka selinë në Prishtinë. Me

kapacitet të lartë prodhimi, Elnor dominon në tregun lokal dhe ka depërtuar në tregjet

rajonale dhe evropiane në vijim: Shqipëria, Mali i Zi, Maqedonia, Zvicra, Gjermania,

Finlanda, Irlanda, Danimarka dhe Luksemburgu. Rreth 35 për qind e linjës së prodhimit të

kompanisë është e fokusuar në eksporte.

8. Fontana: Themeluar në vitin 2004 në Zubin Potok si kompani tregtare e orendive për

shpërndarje të brendeve të mirënjohura, duke përfshirë Dallas, Jela, Matis, Forma Ideale,

Dasa dhe Ciao Berto, kryesisht të importuara nga Serbia por edhe të prodhuara në vend.

Kompania krijoi të kuptuar të mirë të tregut të orendive në veri të Kosovës. Në vitin 2011,

kompania filloi prodhimin e vet të elementeve të kuzhinës, dollapëve, komove, shtretërve

të fëmijëve dhe divaneve për të përmbushur kërkesat e blerësve.

9. Greenhouse: Greenhouse prodhon elemente të para-fabrikuara për shtëpitë familjare,

objektet industriale, sallat sportive dhe shtëpitë malore. Kompania ka shumë vite përvojë

në këtë fushë të specializuar dhe historik të dëshmuar të operacioneve të suksesshme në

Zvicër. Kompania është themeluar përmes një partneriteti shqiptaro-zviceran.

Greenhouse gjithashtu prodhon elemente për ndërtim, të cilat përfshijnë objekte të

ndryshme vertikale në lartësi deri në tre kate dhe horizontale pa kufij. Këto produkte

prodhohen tërësisht për tregun evropian.

10. Greatwood: Themeluar në vitin 2016 me seli në Kosovë, kompania përpunon dhe

konverton metalin dhe drurin e vjetër në orendi të ndryshme. Produktet përfshijnë tavolina,

karrige, llamba dhe aksesorë dhe produkte për gatim. Përveç pranisë së saj në tregun

vendor, Greatwood shet produktet e veta në Luksemburg, Zvicër, Gjermani dhe Angli.

22

Kompania gjithashtu ka një program që kompanive që prodhojnë elemente dekorative i

jep mundësinë për të prezantuar produktet e tyre në sallën ekspozuese të Greatwood.

11. Godzi: Themeluar në vitin 2004 në Zveçan në një hapësirë të vogël prodhimi. Godzi

prodhon dyer dhe dritare druri dhe e kupton mirë tregun e prodhimit të drurit në veri të

Kosovës. Kompania ka zhvilluar marrëdhënie biznesi me shumicën e kompanive

ndërtimore në pjesën veriore të Kosovës, përmes të cilave kryesisht shet dyer të

brendshme prej druri. Që nga 2004, Godzi ka zgjeruar spektrin e produkteve dhe tani

prodhon dollapë kuzhine, tavolina, dhe shkallë nga druri masiv, kompensata dhe MDF.

Cilësia e lartë e produkteve të saj e bëri të mundshme që Godzi të zgjerojë shitjet në

Mitrovicën e Jugut.

12. Karagaq: Prodhon orendi që nga viti 1967. Produktet e kësaj kompanie përfshijnë dhoma

gjumi, kuzhina, pjesë të ndryshme dekorative dhe tavolina. Karagaq vepron në tregun e

Kosovës dhe eksporton produktet e veta në Shqipëri, Zvicër dhe Gjermani.

13. Kelmendi: Kompania është themeluar në vitin 2014, duke u ndërtuar mbi trashëgiminë e

Kombinatit të Drurit (1958). Kelmendi fokusohet në prodhimin e orendive nga druri masiv,

duke zbatuar edhe teknologjinë standarde edhe atë eksperimentale. Kompania prodhon

një shumëllojshmëri të produkteve prej druri, nga të cilat 100 për qind eksportohen në

vendet gjermanisht-folëse. Produktet kryesore të kompanisë përfshijnë shtretër dhe

orendi për dhoma gjumi. Kelmendi gjithashtu prodhon tavolina, kuzhina dhe karrige. Të

gjitha prodhimet e prodhuara kontrollohen nga Kelmendi Holzmöbel, kompani

shpërndarjeje që është përgjegjëse për sigurimin e cilësisë së produktit për blerësin

përfundimtar.

14. Kosova Model: Themeluar në vitin 1958, kompania prodhon dyer, kuzhina, orendi për

dhoma gjumi, produkte MDF dhe dritare. Stafi profesional i kompanisë mat, dizajnon dhe

monton produktet e saj. Kosova Model operon në tregun rajonal, por edhe në vende të

ndryshme evropiane.

15. Sela Impex: Themeluar në vitin 1994 si vazhdimësi e biznesit familjar të përpunimit të

drurit. Produktet e saj përfshijnë orendi, dhoma gjumi, pjesë dekorative, kuzhina dhe

tavolina.

16. Sharra: Themeluar në vitin 1991, prodhon produkte me cilësi të lartë dhe me vëmendje

të veçantë ndaj detajeve. Produktet e saj kryesore përfshijnë orendi për qëndrim ditor,

orendi për dhoma gjumi, kuzhina, dritare, dyer dhe elemente strukturore nga druri. Sharra

eksporton në shumë vende duke përfshirë Shqipërinë, Maqedoninë, Zvicrën, Anglinë,

Gjermaninë dhe Austrinë.

17. Shehu: Filloi si kompani tregtare familjare në 2005. Ata gradualisht zgjeruan spektrin e

produkteve dhe shërbimeve të tyre, dhe krijuan një brend të njohur në vend për dyer të

hyrjes të teknologjisë së lartë dhe konstruksione të shkallëve nga druri dhe metali.

Kompania prodhon shumëllojshmëri të pakufizuar të shkallëve nga klasike në moderne,

duke ofruar mundësinë për t’i dizajnuar ato enkas sipas nevojës, shijes dhe hapësirës në

shtëpi.

18. Lesna: Kompania më e madhe në rajon për prodhimin e dyerve dhe dritareve. Kompania

prodhon dritare nga druri, druri-alumini, dhe PVC, dyer PVC, dhe roleta moderne nga

alumini për dritare. Dyert dhe dritaret prej druri dhe alumini prodhohen nga lëndët e para

23

që vijnë nga pyjet; produktet e tyre janë të certifikuara nga FSC dhe furnizues të tjerë të

mirënjohur.

19. Lumi: Biznesi familjar i themeluar 25 vjet më parë. E ka konsoliduar veten si një nga

prodhuesit më të mëdhenj të dyerve në Kosovë. Lumi prodhon dyer dhe kuzhina për

tregjet vendore dhe të huaja. Deri më sot, Lumi ka eksportuar produktet e veta në disa

vende në Evropë, duke përfshirë Zvicrën, Gjermaninë, Austrinë dhe Suedinë. Kompania

planifikon të rrisë eksportet e saj, pasi ka zgjeruar kapacitetin e saj të prodhimit me

ndërtimin e fabrikës së re pranë parkut të biznesit në Prishtinë.

20. Tefik Çanga: Themeluar në vitin 1947. Kompania ka spektër të gjerë me më shumë se

200 produkte, duke përfshirë karriget, dhomat e gjumit dhe enterier për hotele, restorante

dhe kafene. Grupi i kompanive në kuadër të Tefik Çangës përfshin pesë fabrika: Tefik

Çanga, Divani, Deco, Tedes Contract dhe Sofa Avantgarde. Tefik Çanga eksporton

produktet e veta në Evropë dhe Australi.

21. Marković: Themeluar në 2001 si prodhues i dyerve dhe dritareve nga druri të bëra nga

bredhi dhe pisha. Marković e kupton mirë industrinë e drurit në veri të Kosovës dhe ofron

produkte të cilësisë së mirë me çmime të arsyeshme. Marković specializon në prodhimin

e produkteve ornamentale prej druri të përshtatura enkas. Këtu përfshihen shtretërit,

tavolinat e ngrënies dhe kornizat. Marković ka përfaqësi për shitje në Serbi dhe synon të

shesë në jug të Kosovës.

Ekspozimi i produkteve nga Dijamant. Ekspozimi i produkteve nga Lesna.

Ekspozimi i produkteve nga Greatwood. Ekspozimi i produkteve nga Kelmendi.

24

Ekspozimi i produkteve nga Divani. Ekspozimi i produkteve nga Greenhouse.

Ekspozimi i produkteve nga Elnor. Ekspozimi i produkteve nga Sela-Impex.

Ekspozimi i produkteve nga Albed. Ekspozimi i produkteve në KIDK.

25

(Nga e majta në të djathtë) Corinne Deleu, menaxhere e Detyrës për Tregti dhe Treg të Brendshëm në Zyrën e BE-së në Kosovë; Libor Chlad, zëvendës-kreu për bashkëpunim

në Zyrën e BE-së në Kosovë; Flora Arifi, specialiste për menaxhimin e projekteve në Zyrën e Rritjes Ekonomike në USAID/Kosovë; Lisa Magno, zëvendës-drejtore e Misionit

të USAID-it në Kosovë; dhe Rexhep Ilazi, prijës i Ekipit të Konkurrueshmërisë pranë EMPOWER Sektori Privat.

Vizitorët në hapësirën ekspozuese të KIDK 2017. Memorandumi i Mirëkuptimit u nënshkrua në mes të SHPDK dhe MASHT.

26

Vizitorët nga Down Syndrome Kosova në KIDK 2017.

6. GARA STUDENTORE PËR DIZAJN

Gara studentore Best Designs u zhvillua për të shfaqur dizajnet novatore të studentëve të

universiteteve të Kosovës që studiojnë arkitekturën, dizajnin e enterierit, dizajnin e integruar dhe

teknologjinë e drurit. Gara u organizua në bashkëpunim me Management and Development

Associates (MDA). Përfaqësuesit e MDA-së vizituan të gjitha universitetet dhe kolegjet që ofrojnë

studime në fushat e lartpërmendura dhe shpjeguan rregullat e garës dhe procedurat e aplikimit

për studentët e interesuar.

Pas skadimit të afatit për aplikim, një juri e pavarur e përbërë nga profesorë, përfaqësues të

industrisë së drurit, dizajnues dhe arkitektë vlerësuan 51 aplikime. Juria vlerësoi dizajnet bazuar

në tri kritere: probabiliteti që ideja të bëhet produkt real (50 për qind e totalit të notës), novacioni

(30 për qind) dhe dizajni (20 për qind). Paneli vlerësues i përbërë nga z. Sheqer Ukaj, z. Adriatik

Bytyqi, z. Arianit Loxha, z. Shpat Pozhegu dhe z. Hashim Deshishku përzgjodhën 40 finalistët

dhe zgjodhën fituesit e çmimit të parë, të dytë dhe të tretë. Çmimi i parë ishte €500; çmimi i dytë

ishte €300; dhe çmimi i tretë ishte €200.

Organizatorët e ngjarjes shtypën dhe ekspozuan që të gjitha 40 dizajnet në sallën e konventës

dhe i përfshinë ato në katalogun Best Designs. Katalogu i Best Designs është në dispozicion

online për publikun: https://issuu.com/gara2017/docs/student_design_contest_2nd_edition_ .

27

Përveç organizimit të garës, MDA gjithashtu dizajnoi katalogun e studentëve, afishe të ndryshme,

certifikatën e arritjeve, fletëpalosjet e vogla informative, certifikatën e fituesit dhe materialet e tjera

të përdorura për marketing përmes faqes zyrtare të SHPDK në Facebook.

Detaj nga Best Designs! Ekspozita e dizajnit studentor.

(Nga e majta në të djathtë) Flora Arifi, specialiste për menaxhimin e projekteve në

Zyrën e Rritjes Ekonomike në USAID/Kosovë; Vildane Maliqi, fituese e çmimit të dytë

në Garën Studentore për Dizajn; Arieta Vula Pozhegu, drejtore e SHPDK.

(Nga e majta në të djathtë) Vlorjan Paçarizi, fituesi i çmimit të parë në Garën

Studentore për Dizajnit Studentor; Corinne Deleu, menaxhere e Detyrës për Tregti

dhe Treg të Brendshëm në Zyrën e BE-së në Kosovë; Arieta Vula Pozhegu, drejtore

e SHPDK.

Vlorjan Paçarizi fitues i Garës Studentore për

Dizajn; Arieta Vula Pozhegu Drejtore e SHPDK.

28

7. FJALË PËRMBYLLËSE

Edicioni i dytë vjetor i KIDK ishte një ngjarje e suksesshme që mblodhi më shumë se 325

pjesëmarrës të regjistruar, si nga sektori i industrisë së drurit ashtu edhe nga publiku i gjerë.

Ngjarja u ndoq gjithashtu nga përfaqësues të ndryshëm të ministrive dhe agjencive të qeverisë

së Kosovës.

Pjesëmarrësit në forume dhe panele të ndryshme mundën të diskutojnë dhe analizojnë çështjet

relevante, dhe patën mundësi të shprehin shqetësimet e tyre dhe të marrin përgjigje. Siç u tha,

rritja e bashkëpunimit midis sektorit privat dhe sektorit të arsimit u trajtua në pjesën e parë të

konventës. SHPDK dhe MASHT nënshkruan një Memorandum Mirëkuptimi që detajon zhvillimin

e standardeve profesionale, zhvillimin e kurrikulave të arsimit dhe aftësimit profesional, zgjerimin

Fituesit e garës studentore Best Designs

(Nga e majta në të djathtë) Arian Berisha, fitues i çmimit të tretë në Garën

Studentore për Dizajn; Sheqer Ukaj, pronar i Elnor ; Arieta Vula Pozhegu, drejtore e

SHPDK.

Studentët nga Universiteti i Arteve dhe Shkencave të Aplikuara në Ferizaj vizitojnë

Ekspozitën studentore Best Designs.

Finalistët e garës Best Designs me përfaqësuesit e projektit të USAID-it

EMPOWER Sektori Privat dhe përfaqësuesen e SHPDK.

29

e bashkëpunimit mes shkollave dhe bizneseve, sigurimin e mentorëve për ndërmarrjet, programet

e praktikave gjatë pushimeve verore, praktikat profesionale dhe aktivitete të tjera të përbashkëta.

Përveç folësve, përfaqësuesve të kompanive dhe publikut të gjerë në KIDK 2017, mysafirët nga

Down Syndrome Kosova gjithashtu shfaqën produktet që ata kishin krijuar. Studentët nga

universitetet që morën pjesë në garën Best Designs ishin gjithashtu të pranishëm gjatë ngjarjes

dy-ditore dhe mundën të angazhohen drejtpërsëdrejti në forume, si dhe të takohen me

përfaqësuesit e kompanive.

Edicioni i dytë i KDIK u mbulua gjerësisht nga kanale të ndryshme televizive, radio, mediat e

shtypura dhe në internet. Për të promovuar ngjarjen, kryetari i Bordit të SHPDK-së Hashim

Deshishku dhe drejtorja e SHPDK-së Arieta Vula Pozhegu ishin mysafirë në programin e

mëngjesit “Sot” në KTV. Znj. Pozhegu dhe Përparim Rama, kryeshef ekzekutiv i 4M Group ishin

të ftuar në programin “Ora e Pasdites” në Klan Kosova, ndërsa Kreshnik Shehu, kryeshef

ekzekutiv i SCM, u paraqit në programin “Express” në KTV pas KIDK. Gjatë KIDK, znj. Pozhegu

dhe Sheqer Ukaj, pronar i kompanisë Elnor, dhanë intervista për programin e mëngjesit në RTK.

KIDK ishte rast i përkryer për të lansuar faqen në Facebook të SHPDK-së për të promovuar

kompanitë e industrisë së drurit dhe për të ndarë detajet rreth agjendës së KIDK 2017. Konventa

gjithashtu u transmetua drejtpërdrejt në Facebook, dhe shënoi shumë shikues: 7,300 ishte numri

i shikuesve më 29 dhjetor 2017. Faqja në Facebook, e cila përmban video nga konventa, mund

të gjendet këtu: www.facebook.com/kosovowoodassociation .

Objektivi kyç i KIDK ishte që të tërhiqte vëmendjen tek industria e drurit në Kosovë dhe të

promovonte eksportin, novacionin dhe dizajnin. Ky objektiv u arrit plotësisht nëpërmjet

mbështetjes së folësve dhe ekspertëve, dhe nëpërmjet punës së kompanive që ekspozuan

produktet e tyre dhe falë ideve novatore të studentëve. KIDK tani ekziston si një ngjarje premtuese

vjetore që bashkon kompanitë, dizajnuesit dhe arkitektët e ardhshëm, institucionet, agjencitë dhe

ekspertët për t’u takuar, diskutuar dhe shkëmbyer informacion. Aktivitetet e suksesshme të

ngjarjes i kanë hapur udhën edicioneve të ardhshme të KIDK dhe shërbejnë si shembuj për

ngjarje të ngjashme.