proramaciÓn didactica 6º ep titora de … · turno de palabra; papel del moderador; entonación...

PRORAMACIÓN DIDACTICA 6º EP

Titora de 6º:Dolores Castro Zahera

INTRODUCCIÓN, CONTEXTUALIZACIÓN E MARCO NORMATIVO CURRICULAR

O Centro escolar no que se vai aplicar a presente programación é un C.E.I.P. de liña 1, que se atopa situado entre a Almáciga e o barrio de San Pedro en Santiago de

Compostela.

Consta de tres aulas de Educación Infantil e seis de Educación Primaria. Contamos cunha especialista de PT e outra de AL a tempo completo, e o DO compartido. Neste

CEIP están matriculados un total de 134 alumnos/as (52 de Educación Infantil e 82 de Educación Primaria). O Centro ten xornada continua: de 9.00 a 14.00 h. conta con

servizo de transporte ordinario/ ordinario especial, madrugadores e comedor a cargo da ANPA.

O nivel socioeconómico dos alumnos/as que acuden ao Centro é medio.

MARCO NORMATIVO CURRICULAR

En esta programación se seguirá la ORDE do 23 de xullo de 2014 pola que se regula a implantación para o curso 2014/15 dos cursos primeiro, terceiro e quinto de

educación primaria na Comunidade Autónoma de Galicia, segundo o calendario de aplicación da Lei orgánica 8/2013, para a mellora da calidade educativa, así como la Lei

Orgánica 8/2013, de 9 de decembro, para a mellora da calidade educativa, la ORDE do 8 de xuño de 2015 pola que se aproba o calendario escolar para o curso 2015/16

nos centros docentes sostidos con fondos públicos na Comunidade Autónoma de Galicia y el Decreto 105/2014, do 4 de setembro, polo que se establece o currículo da

educación primaria na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 9 de setembro de 2014)

ALUMNADO A QUEN SE REFIRE ESTA PROGRAMACIÓN

a) Nível dos alumnos/as aos que se vai a aplicar a programación

Esta programación aplicarase ao alumnado de 6º de Primaria, onde están escolarizados 11 alumnos/as. Potenciarase a interculturalidade como un factor de

enriquecemento persoal cultural dadas as características do grupo.

Indicar que hai unha alumna con NNEE atendida coas especialistas de AL e PT e con escolarización compartida con ASPANAES.

b) Características psicoevolutivas

Os alumnos deste curso teñen unha idade comprendida entre os 10-12 anos. As súas principais características son:

. Desenvolvemento afectivo

a) Adquiren unha madurez relativa no control emocional e nos sentimentos.

b) Culminan a independencia progresiva dos referentes máis significativos, iniciando a súa autonomía real ao finalizar este ciclo.

. Desenvolvemento psicomotor

a) Madurez no coñecemento e dominio da psicomotricidade grosa e fina, no espazo e no tempo (condutas ligadas ao esquema corporal, condutas motrices de base,

condutas neuromotrices, condutas perceptomotrices e condutas ligadas ao movemento: axilidade, flexibilidade, precisión, forza, resistencia, velocidade, etc.).

. Desenvolvemento cognitivo

a) Culminan o estadio evolutivo-madurativo das operacións concretas e introdúcese paulatinamente no das operacións formais, o que facilita o tránsito do mundo do

concreto e do real ao mundo do abstracto e do posible.

. Desenvolvemento da personalidade

a) Consolidan a súa identidade, tomando conciencia e aceptando as súas propias capacidades e limitacións e as dos demais, co cal dan solidez ao seu autoconcepto, a

súa autoestima e a súa eficacia.

b) Son quen de controlar máis os seus impulsos.

. Desenvolvemento social

a) Increméntase a interacción entre iguais e a convivencia en grupo: cooperando, participando e estreitando lazos de amizade.

LENGUA CASTELLANA Y LITERATURA

Objetivos en clave de Competencias

• Comprender textos orales, reconociendo ideas principales y secundarias e identificando ideas y valores no explícitos, y expresarse oralmente de forma adecuadaen los diferentes contextos en los que se desenvuelve el alumno/a con vocabulario preciso y estructura coherente. (Comunicación lingüística).

• Leer y comprender textos de tipología diversa (narrativos, descriptivos, informativos, instructivos, argumentativos, científicos, de la vida cotidiana, literarios dediferentes géneros), y desarrollar hábitos de lectura como instrumento para mejorar la eficacia lectora, adquirir conocimiento, y como ocio y disfrute. (Comunicaciónlingüística).

• Comprender e interpretar informaciones de trayectos y planos, horarios comerciales, calendarios, etc., efectuando los razonamientos numéricos y geométricosnecesarios. (Matemática).

• Utilizar los conocimientos sobre la lengua y las normas del uso lingüístico para escribir distintos tipos de textos según la finalidad y hablar de forma adecuada,coherente y correcta, sabiendo razonar y explicar los procesos seguidos. (Comunicación lingüística; Aprender a aprender).

• Crear textos, coherentes y cohesionados, con diferentes intenciones comunicativas, utilizando recursos diversos (diccionario, biblioteca, TIC…), aplicando lasreglas ortográficas y cuidando la caligrafía, el orden y la presentación. (Comunicación lingüística; Aprender a aprender).

• Relacionarse y expresarse a través de la lengua de manera adecuada en la actividad social y cultural, adoptando una actitud respetuosa y de cooperación, para

tomar conciencia de los propios sentimientos e ideas y para controlar la propia conducta. (Sociales y cívicas).

• Utilizar las TIC con eficacia y responsabilidad para obtener información y presentar sus producciones. (Digital).

• Obtener información y opiniones de los medios de comunicación social y de las TIC, y saberlas interpretar y valorar. (Conciencia y expresiones culturales; Digital).

• Aproximarse a obras relevantes de la tradición literaria. Comprender textos literarios de géneros diversos, así como las convenciones específicas del lenguajeliterario. (Comunicación lingüística; Ciencia y tecnología).

• Participar en representaciones y lecturas dramatizadas de textos literarios. (Conciencia y expresiones culturales).

• Mostrar capacidad crítica ante la lectura de textos. (Comunicación lingüística; Aprender a aprender).

• Valorar la realidad plurilingüe de España y del mundo como muestra de riqueza cultural. (Conciencia y expresiones culturales; Sociales y cívicas).

• Reflexionar sobre los diferentes usos sociales de las lenguas para evitar los estereotipos lingüísticos que suponen juicios de valor y prejuicios clasistas, racistas osexistas. (Sociales y cívicas).

• Elaborar proyectos ―individuales y en grupo― relacionados con el área, siguiendo un plan de trabajo. (Sentido de la iniciativa y espíritu emprendedor; Sociales ycívicas).

• Tomar conciencia del propio aprendizaje y reflexionar sobre posibles estrategias para emprender nuevos aprendizajes. (Sentido de la iniciativa y espíritu emprendedor

2. Secuencia y temporalización de Contenidos, Criterios de evaluación y Estándares de aprendizaje evaluables de Sexto Curso

COMUNES A LOS TRES TRIMESTRES Unidades didácticas en las que se desarrollan:todas

Contenidos Criterios de evaluación Estándares de aprendizajeBloque 1. Comunicación oral: hablar yescuchar1. Situaciones de comunicación, espontáneas odirigidas, utilizando un discurso ordenado ycoherente.

2. Comprensión y expresión de mensajes verbalesy no verbales.

3. Estrategias y normas para el intercambiocomunicativo: participación; exposición clara;organización del discurso; escucha; respeto alturno de palabra; papel del moderador; entonaciónadecuada, y respeto por los sentimientos,experiencias, ideas, opiniones y conocimientos delos demás.

4., 5., 6. Sentido global del texto. Ideas principales

1. Participar en situaciones de comunicación,dirigidas o espontáneas, respetando las normasde la comunicación: turno de palabra, organizar eldiscurso, escuchar e incorporar las intervencionesde los demás.

2. Integrar y reconocer la información verbal y noverbal de los discursos orales.

3. Expresarse de forma oral para satisfacernecesidades de comunicación en diferentessituaciones con vocabulario preciso y estructuracoherente.

4. Comprender mensajes orales y analizarlos con

1.1. Emplea la lengua oral con distintas finalidades(académica, social y lúdica) y como forma decomunicación y de expresión personal(sentimientos, emociones...) en distintos ámbitos. 1.2. Transmite las ideas con claridad, coherencia ycorrección. 1.3. Escucha atentamente las intervenciones de loscompañeros y sigue las estrategias y normas parael intercambio comunicativo, mostrando respeto yconsideración por las ideas, los sentimientos y lasemociones de los demás. 1.4. Aplica las normas socio-comunicativas:escucha activa, espera de turnos, participaciónrespetuosa, adecuación a la intervención delinterlocutor y ciertas normas de cortesía.

2.1. Emplea conscientemente recursos lingüísticosy no lingüísticos para comunicarse en lasinteracciones orales.

3.1. Se expresa con una pronunciación y unadicción correctas: articulación, ritmo, entonación yvolumen. 3.2. Expresa sus propias ideascomprensiblemente, sustituyendo elementosbásicos del modelo dado. 3.3 Participa activamente en la conversacióncontestando preguntas y haciendo comentariosrelacionados con el tema de la conversación 3.4. Participa activamente y de forma constructivaen las tareas de aula.

4.1. Muestra una actitud de escucha activa.

y secundarias. Ampliación del vocabulario. Bancos de palabras. Valoración de los contenidos trasmitidos por eltexto. Deducción de las palabras por el contexto. Reconocimiento de ideas no explícitas. Resumen oral.

7. Audición y reproducción de textos breves,sencillos y que estimulen el interés del alumnado. Dramatizaciones de textos literarios adaptados ala edad y de producciones propias.

8., 9. Expresión y producción de textos oralessegún su tipología: narrativos, descriptivosargumentativos, expositivos, instructivos,informativos y persuasivos. Comprensión de textos orales según su tipología:narrativos, descriptivos, informativos, instructivos yargumentativos, etc.

sentido crítico.

5. Ampliar el vocabulario para lograr una expresiónprecisa, utilizando el diccionario como recursobásico.

6. Comprender el sentido global de los textosorales, reconociendo las ideas principales ysecundarias, e identificando ideas o valores noexplícitos.

7. Memorizar y reproducir textos breves y sencilloscercanos a sus gustos e intereses, utilizando concorrección y creatividad las distintas estrategias decomunicación oral que han estudiado.

8. Comprender textos orales según su tipología:narrativos, descriptivos, informativos, instructivos yargumentativos, etc.

9. Producir textos orales breves y sencillos de losgéneros más habituales y directamenterelacionados con las actividades del aula, imitando

4.2. Comprende la información general en textosorales de uso habitual. 4.3. Interpreta el sentido de elementos básicos deltexto necesarios para la comprensión global(léxico, locuciones).

5.1. Utiliza un vocabulario adecuado a su edad ensus expresiones para las diferentes funciones dellenguaje. 5.2. Utiliza el diccionario de forma habitual en sutrabajo escolar. 5.3. Diferencia por el contexto el significado de lascorrespondencias fonema-grafía idénticas(palabras homófonas, homónimas, parónimas,polisémicas).

6.1. Identifica el tema del texto. 6.2. Es capaz de obtener las ideas principales deun texto. 6.3. Resume un texto distinguiendo las ideasprincipales y las secundarias.

7.1. Reproduce de memoria breves textos literarioso no literarios cercanos a sus gustos e intereses,utilizando con corrección y creatividad las distintasestrategias de comunicación oral que hanestudiado.

8.1. Actúa en respuesta a las órdenes oinstrucciones dadas para llevar a cabo actividadesdiversas. 8.3. Utiliza la información recogida para llevar acabo diversas actividades en situaciones deaprendizaje individual o colectivo.

9.2. Recuerda algunas ideas básicas de un textoescuchado y las expresa oralmente en respuesta a

10., 11. Estrategias para utilizar el lenguaje oralcomo instrumento de comunicación y aprendizaje:escuchar, recoger datos y preguntar. Participación en encuestas y entrevistas.Comentario oral y juicio personal.

Bloque 2. Comunicación escrita: leer 1. Recursos gráficos en la comunicación escrita.Consolidación del sistema de lectoescritura.

2., 3., 4. Comprensión de textos leídos en voz altay en silencio. Audición de diferentes tipos de textos.

modelos (narrativos, descriptivos argumentativos,expositivos, instructivos, informativos ypersuasivos).

10. Utilizar de forma efectiva el lenguaje oral paracomunicarse y aprender, siendo capaz deescuchar activamente, de recoger datospertinentes a los objetivos de comunicación, depreguntar y repreguntar, de participar enencuestas y entrevistas, y de expresar oralmente ycon claridad el propio juicio personal, de acuerdo asu edad.

11. Valorar los medios de comunicación socialcomo instrumento de aprendizaje y de acceso ainformaciones y experiencias de otras personas.

1. Leer en voz alta diferentes textos con la fluidezy la entonación adecuadas.

2. Comprender distintos tipos de textos adaptadosa su edad, utilizando la lectura como medio para

preguntas directas. 9.3. Organiza y planifica el discurso adecuándosea la situación de comunicación y a las diferentesnecesidades comunicativas (narrar, describir,informarse y dialogar), utilizando los recursoslingüísticos pertinentes.

10.1. Utiliza de forma efectiva el lenguaje oral paracomunicarse y aprender, escuchando activamentey recogiendo datos pertinentes a los objetivos de lacomunicación.

11.1. Resume entrevistas, noticias, debatesinfantiles, etc., procedentes de la radio, latelevisión o Internet. 11.2. Transforma en noticias hechos cotidianoscercanos a su realidad, ajustándose a la estructuray el lenguaje propios del género e imitandomodelos. 11.3. Realiza entrevistas dirigidas. 11.4. Prepara reportajes sobre temas de interesescercanos, siguiendo modelos.

1.1. Lee en voz alta diferentes tipos de textosapropiados a su edad con la velocidad, fluidez yentonación adecuadas. 1.2. Descodifica con precisión y rapidez todo tipode palabras.

2.1. Entiende el mensaje de manera global e

5. Estrategias para la comprensión lectora detextos: título; ilustraciones; palabras clave;capítulos; relectura; anticipación de hipótesis ycomprobación; síntesis; estructura del texto; tiposde textos; contexto; diccionario; sentido global deltexto; ideas principales e ideas secundarias;resumen.

6. Gusto por la lectura. Hábito lector.

ampliar el vocabulario y fijar la ortografía correcta.

3. Leer en silencio diferentes textos valorando elprogreso en la velocidad y la comprensión.

4. Resumir un texto leído reflejando la estructura ydestacando las ideas principales y secundarias.

5. Utilizar estrategias para la comprensión detextos de diversa índole.

6. Leer por propia iniciativa diferentes tipos detextos.

identifica las ideas principales y las secundarias delos textos leídos, a partir de la lectura de un textoen voz alta.

3.1. Lee en silencio y con la velocidad adecuadatextos de diferente complejidad. 3.2. Realiza lecturas en silencio resumiendobrevemente los textos leídos.

4.1. Capta el propósito de los textos leídos oescuchados. Identifica las partes de la estructuraorganizativa de los textos y analiza su progresióntemática. 4.2. Elabora resúmenes de textos leídos. Identificalos elementos característicos de los diferentestipos de textos. 4.3. Reconoce algunos mecanismos de cohesiónen diferentes tipos de texto. 4.4. Produce esquemas a partir de textosexpositivos.

5.1. Interpreta el valor del título y las ilustraciones. 5.2. Marca las palabras clave de un texto queayudan a la comprensión global. 5.3. Activa conocimientos previos ayudándose deellos para comprender un texto. 5.4. Realiza inferencias y formula hipótesis. 5.5. Comprende la información contenida en losgráficos, estableciendo relaciones con lainformación que aparece en el texto asociada aellos. 5.6. Interpreta esquemas de llave y de números ymapas conceptuales sencillos.

6.1. Tiene programado un tiempo semanal paraleer diferentes textos. 6.2. Lee voluntariamente textos propuestos por el

7., 8. Lectura de diferentes textos como fuente deinformación, de deleite y de diversión.Identificación y valoración crítica de los mensajesy valores transmitidos por el texto.

9., 10. Uso de la biblioteca para la búsqueda deinformación y utilización de esta como fuente deaprendizaje. Crítica de los mensajes y valores transmitidos porun texto sencillo. Selección de libros según el gusto personal. Plan lector.

7. Utilizar textos científicos en diferentes soportespara recoger información, ampliar conocimientos yaplicarlos en trabajos personales.

8. Concentrarse en entender e interpretar elsignificado de los textos leídos.

9. Utilizar las TIC de modo eficiente y responsablepara la búsqueda y el tratamiento de lainformación.

10. Llevar a cabo el plan lector que dé respuesta auna planificación sistemática de mejora de laeficacia lectora y que fomente el gusto por lalectura.

docente.

7.1. Es capaz de consultar diferentes fuentesbibliográficas y textos de soporte informático paraobtener datos e información y llevar a cabotrabajos individuales o en grupo.

8.1. Deduce el significado de palabras yexpresiones con ayuda del contexto. 8.2. Comprende textos periodísticos y publicitarios.Identifica su intención comunicativa. Diferenciaentre información, opinión y publicidad. 8.3. Infiere, interpreta y formula hipótesis sobre elcontenido. Sabe relacionar los elementoslingüísticos con los no lingüísticos en los textosperiodísticos y publicitarios. 8.4. Establece relaciones entre las ilustraciones ylos contenidos del texto, plantea hipótesis, realizapredicciones e identifica en la lectura el tipo detexto y la intención comunicativa. 8.5. Interpreta el lenguaje figurado, metáforas,personificaciones, hipérboles y juegos de palabrasen textos publicitarios.

9.1. Sabe utilizar los medios informáticos paraobtener información. 9.2. Es capaz de interpretar la información y deresumirla.

10.1. Utiliza la biblioteca para localizar un librodeterminado con seguridad y autonomía, aplicandolas normas de funcionamiento de una biblioteca. 10.2. Expone los argumentos de lecturasrealizadas, dando cuenta de algunas referenciasbibliográficas: autor, editorial, género eilustraciones. 10.3. Selecciona lecturas con criterio personal y

Bloque 3. Comunicación escrita: escribir 1. Normas y estrategias para la producción detextos: planificación (función, destinatario,estructura...). Revisión y mejora del texto. Aplicación de las normas ortográficas y de lossignos de puntuación (punto, coma, punto y coma,guion, dos puntos, raya, signos de entonación,paréntesis y comillas). Acentuación. Caligrafía. Orden y presentación. Dictados.

2., 3. Cohesión del texto: enlaces, sustitucionesléxicas, mantenimiento del tiempo verbal ypuntuación.

4., 5., 6. Creación de textos utilizando el lenguaje

1. Producir textos con diferentes intencionescomunicativas con coherencia, respetando suestructura y aplicando las reglas ortográficas,cuidando la caligrafía, el orden y la presentación.

2. Aplicar todas las fases del proceso de escrituraen la producción de textos escritos de distintaíndole (planificación, textualización, revisión yreescritura), utilizando esquemas y mapasconceptuales; aplicando estrategias de tratamientode la información; redactando sus textos conclaridad, precisión y corrección; revisándolos paramejorarlos, y evaluando, con la ayuda de guías,las producciones propias y las ajenas.

3. Utilizar el diccionario como recurso pararesolver dudas sobre la lengua, el uso o laortografía de las palabras.

4. Elaborar proyectos individuales o colectivossobre diferentes temas del área.

expresa el gusto por la lectura de diversos génerosliterarios como fuente de entretenimiento,manifestando su opinión sobre los textos leídos.

1.2. Escribe textos usando el registro adecuado,organizando las ideas con claridad, enlazandoenunciados en secuencias lineales cohesionadas yrespetando las normas gramaticales y ortográficas.1.3. Escribe diferentes tipos de textos,encaminados a desarrollar su capacidad creativaen la escritura, adecuando el lenguaje a lascaracterísticas del género en cuestión siguiendomodelos.

2.1. Resume el contenido de textos propios delámbito de la vida personal y del ámbito escolar,recogiendo las ideas fundamentales, evitandoparafrasear el texto y utilizando una expresiónpersonal. 2.2. Aplica correctamente los signos de puntuacióny las reglas de acentuación y ortográficas. 2.3. Reproduce textos dictados con corrección. 2.4. Emplea estrategias de búsqueda y selecciónde la información: tomar notas y elaboraresquemas, guiones y mapas conceptuales.

3.1. Utiliza habitualmente el diccionario en elproceso de escritura.

4.1. Elabora gráficas a partir de datosseleccionados y organizados procedentes dediferentes textos (libros de consulta, periódicos,

verbal y el lenguaje no verbal con intencióninformativa: carteles publicitarios, anuncios ytebeos.

7., 8. Plan de escritura.

6. Favorecer a través del lenguaje la formación deun pensamiento crítico que impidadiscriminaciones y prejuicios.

7. Llevar a cabo el plan de escritura que dérespuesta a una planificación sistemática demejora de la eficacia escritora y que fomente lacreatividad.

8. Utilizar las tecnologías de la información y de lacomunicación de modo eficiente y responsablepara presentar sus producciones.

revistas, etc.). 4.2. Presenta un informe de modo ordenado yclaro, utilizando soporte papel y digital, sobreproblemas o situaciones sencillas, recogiendoinformación de diferentes fuentes (directas, libros,Internet), siguiendo un plan de trabajo yexpresando conclusiones. 4.3. Elabora un informe siguiendo un guionestablecido que suponga la búsqueda, la seleccióny organización de la información de textos decarácter científico, geográfico o histórico.

6.1. Expresa por escrito opiniones, reflexiones yvaloraciones argumentadas.

7.1. Planifica y redacta textos siguiendo unospasos: Planificación, redacción, revisión y mejora. Determina con antelación cómo será el texto, su

extensión, el tratamiento autor-lector, lapresentación, etc.

Adapta la expresión a la intención, teniendo encuenta al interlocutor y el asunto de que setrata.

Presenta los escritos con limpieza, claridad,precisión y orden.

Reescribe el texto. 7.2. Valora su propia producción escrita, así comola producción escrita de sus compañeros.

8.1. Usa con eficacia las TIC para escribir,presentar los textos y buscar información. 8.2. Utiliza Internet y las TIC (reproductor de vídeo,reproductor de DVD, ordenador, reproductor deCD-audio, cámara de fotos digital y grabadora deaudio) como recursos para la realización de tareasdiversas tales como escribir y modificar un texto,

Bloque 4. Conocimiento de la lengua 5., 6. Las variedades de la lengua. Conocimientogeneral de realidad plurilingüe de España y suvaloración como fuente de enriquecimientopersonal y como una muestra de la riqueza denuestro patrimonio histórico y cultural.

Bloque 5. Educación literaria 1., 2., 3., 4. Lectura guiada de textos narrativosde tradición oral, literatura infantil, adaptacionesde obras clásicas y literatura actual. Identificación de recursos literarios. Dramatización y lectura dramatizada de textosliterarios. Valoración de los textos literarios como vehículode comunicación y como fuente de conocimientode otros mundos, tiempos y culturas, y comodisfrute personal.

5. Utilizar programas educativos digitales pararealizar tareas y avanzar en el aprendizaje

6. Conocer la variedad lingüística de España y delespañol como fuente de enriquecimiento cultural.Mostrar respeto tanto hacia las lenguas y dialectosque se hablan en España, como hacia el españolde América.

2. Integrar la lectura expresiva y la comprensión einterpretación de textos literarios narrativos, líricosy dramáticos en la práctica escolar, reconociendoe interpretando algunos recursos del lenguajeliterario (metáforas, personificaciones, hipérboles yjuegos de palabras) y diferenciando las principalesconvenciones formales de los géneros.

crear tablas y gráficos, etc.

5.1. Utiliza distintos programas educativos digitalescomo apoyo y refuerzo del aprendizaje.

6.1. Conoce y valora la variedad lingüística deEspaña y el español de América. 6.2. Reconoce e identifica algunas de lascaracterísticas relevantes (históricas,socioculturales, geográficas y lingüísticas) de laslenguas oficiales en España.

2.1. Realiza lecturas guiadas de textos narrativosde tradición oral, literatura infantil, adaptaciones deobras clásicas y literatura actual. 2.2. Interpreta el lenguaje figurado, metáforas,personificaciones, hipérboles y juegos de palabrasen textos literarios.

PRIMER TRIMESTRE Unidades didácticas en las que se desarrolla: 1,2, 3 y 4

Contenidos Criterios de evaluación Estándares de aprendizajeBloque 1. Comunicación oral: hablar yescuchar

8., 9. Expresión y producción de textos oralessegún su tipología: narrativos, descriptivos einformativos. Comprensión de textos orales según su tipología:narrativos, descriptivos, informativos, etc.

Bloque 2. Comunicación escrita: leer 2. Comprensión de textos según su tipología. Lectura de distintos tipos de texto: descriptivos einstructivos.

Bloque 3. Comunicación escrita: escribir 1. Producción de textos para comunicarconocimientos, experiencias y necesidades:narraciones, descripciones, textos y poemas.

Bloque 4. Conocimiento de la lengua 1. La palabra. Reconocimiento de las distintas clases depalabras y explicación reflexiva de su uso ensituaciones concretas de comunicación (nombre,adjetivo y determinantes). Características y uso de cada clase de palabra. La sílaba. Diptongos, triptongos e hiatos.

8. Comprender textos orales según su tipología:narrativos, descriptivos, informativos, etc.

9. Producir textos orales breves y sencillos de losgéneros más habituales y directamenterelacionados con las actividades del aula, imitandomodelos narrativos, descriptivos e informativos.

2. Comprender distintos tipos de textos adaptadosa su edad, utilizando la lectura como medio paraampliar el vocabulario y fijar la ortografía correcta.

1. Producir textos con diferentes intencionescomunicativas con coherencia, respetando suestructura, aplicando las reglas ortográficas ycuidando la caligrafía, el orden y la presentación.

1. Aplicar los conocimientos básicos sobre laestructura de la lengua, la gramática (categoríasgramaticales), el vocabulario (formación ysignificado de las palabras y campos semánticos),así como las reglas de ortografía para favoreceruna comunicación más eficaz.

8.2. Responde de forma correcta a preguntasconcernientes a la comprensión literal,interpretativa y crítica del texto, e infiere el sentidode elementos no explícitos en los textos orales.

9.1. Reproduce comprensiblemente textos oralessencillos y breves, imitando modelos.

2.2. Muestra comprensión, con cierto grado dedetalle, de diferentes tipos de textos no literarios(narrativos y descriptivos) y de textos de la vidacotidiana.

1.1. Escribe, en diferentes soportes, textos propiosdel ámbito de la vida cotidiana (diarios, cartas,correos electrónicos, etc.), imitando textos modelo.

1.1. Conoce y reconoce todas las categoríasgramaticales por su función en la lengua:presentar, sustituir y expresar características delnombre; expresar acciones o estados; enlazar orelacionar palabras u oraciones, etc. 1.3. Diferencia familias de palabras.

2., 3. Vocabulario: palabras homónimas,polisémicas, parónimas, sinónimos, antónimos,palabras compuestas, primitivas y derivadas. Extranjerismos. Frases hechas.

4., 5. Las relaciones gramaticales Reconocimiento y explicación reflexiva de lasrelaciones que se establecen entre el sustantivo yel resto de los componentes del grupo nominal. Reconocimiento y uso de algunos conectorestextuales (de orden, contraste y explicación) y delos principales mecanismos de referencia interna,tanto gramaticales (sustituciones pronominales)como léxicos (elipsis y sustituciones mediantesinónimos e hiperónimos). Ortografía: utilización de las reglas básicas deortografía. Reglas de acentuación.

2. Desarrollar las destrezas y competenciaslingüísticas a través del uso de la lengua.

3. Sistematizar la adquisición de vocabulario através de los textos.

4. Desarrollar estrategias para mejorar lacomprensión oral y escrita a través delconocimiento de la lengua.

2.1. Conoce, reconoce y usa palabras polisémicas,extranjerismos y frases hechas.2.2. Reconoce palabras compuestas, prefijos ysufijos, y es capaz de crear palabras derivadas. 2.3. Identifica y clasifica los diferentes tipos depalabras en un texto. 2.4. Reconoce los conectores básicos necesariosque dan cohesión al texto (anáforas, deixis, elipsis,sinónimos y conectores).

3.1. Conoce la estructura del diccionario y lo usapara ampliar su vocabulario y como consultaortográfica y gramatical de cualquier palabra(derivados, plurales, formas verbales, sinónimos,etc.). 3.2. Selecciona la acepción correcta, según elcontexto, de entre las varias que le ofrece eldiccionario. 3.3. Conoce las normas ortográficas y las aplica ensus producciones escritas.

4.1. Señala las características que definen a lasdiferentes clases de palabras: clasificación y usopara construir el discurso en los diferentes tipos deproducciones. 4.2. Utiliza correctamente las normas de laconcordancia de género y de número en laexpresión oral y escrita. 4.3. Aplica correctamente las normas deacentuación y clasifica las palabras de un texto. 4.5. Aplica las reglas de uso de la tilde. 4.6. Utiliza una sintaxis adecuada en lasproducciones escritas propias.

Bloque 5. Educación literaria 3., 4., 5. Comprensión, memorización y recitadode poemas con el ritmo, la entonación y la dicciónadecuados. Creación de textos literarios en prosa o en verso,valorando el sentido estético y la creatividad:cuentos, poemas, adivinanzas, canciones, etc.

3. Conocer y valorar los recursos literarios de latradición oral: poemas.

4. Producir, a partir de modelos dados, textosliterarios en prosa o en verso, con sentido estéticoy creatividad: poemas.

5. Participar con interés en dramatizaciones detextos literarios adaptados a su edad y deproducciones propias o de los compañeros,utilizando adecuadamente los recursos básicos delos intercambios orales y de la técnica teatral.

3.1. Distingue algunos recursos retóricos ymétricos propios de los poemas. 3.2. Utiliza sinónimos en textos literarios.

4.1. Crea textos literarios (poemas) a partir depautas o modelos dados, utilizando recursosléxicos, sintácticos, fónicos y rítmicos en dichasproducciones.

5.1. Realiza dramatizaciones, individualmente y engrupo, de textos literarios apropiados o adecuadosa su edad, así como de textos de producciónpropia. 5.2. Memoriza y reproduce textos orales breves ysencillos, poemas, etc.

SEGUNDO TRIMESTRE Unidades didácticas en las que se desarrolla: 5,6, 7 y 8

Contenidos Criterios de evaluación Estándares de aprendizajeBloque 1. Comunicación oral: hablar yescuchar8., 9. Expresión y producción de textos oralessegún su tipología: narrativos, expositivos einstructivos. Comprensión de textos orales según su tipología:narrativos, informativos, etc.

Bloque 2. Comunicación escrita: leer 2. Comprensión de textos según su tipología.

8. Comprender textos orales según su tipología:narrativos, informativos, etc.

9. Producir textos orales breves y sencillos de losgéneros más habituales y directamenterelacionados con las actividades del aula, imitandomodelos narrativos, expositivos, instructivos einformativos.

2. Comprender distintos tipos de textos adaptados



2.2. Muestra comprensión, con cierto grado de

Lectura de distintos tipos de texto: expositivos,instructivos y literarios.

Bloque 3. Comunicación escrita: escribir 1. Producción de textos para comunicarconocimientos, experiencias y necesidades:narraciones, textos expositivos, diálogos,entrevistas y encuestas.

Bloque 4. Conocimiento de la lengua1. La palabra. Reconocimiento de las distintas clases depalabras y explicación reflexiva de su uso ensituaciones concretas de comunicación (verbo,pronombres y palabras invariables). Características y uso de cada clase de palabra. Conjugación de los verbos regulares e irregularesmás frecuentes.

3. Recursos derivativos: prefijos y sufijos en laformación de nombres, adjetivos y verbos.

a su edad, utilizando la lectura como medio paraampliar el vocabulario y fijar la ortografía correcta.


1. Aplicar los conocimientos básicos sobre laestructura de la lengua, la gramática (categoríasgramaticales), el vocabulario (formación ysignificado de las palabras y campos semánticos),así como las reglas de ortografía para favoreceruna comunicación más eficaz.


detalle, de diferentes tipos de textos no literarios(expositivos y narrativos) y de textos de la vidacotidiana.


1.1. Conoce y reconoce todas las categoríasgramaticales por su función en la lengua:presentar, sustituir y expresar características delnombre; expresar acciones o estados; enlazar orelacionar palabras u oraciones, etc. 1.2. Conjuga y usa con corrección todos lostiempos simples y compuestos en las formaspersonales y no personales de los modosindicativo y subjuntivo de todos los verbos.


4., 5. Las relaciones gramaticales. Reconocimiento y explicación reflexiva de lasrelaciones que se establecen entre el sustantivo yel resto de los componentes del grupo nominal. Reconocimiento y uso de algunos conectorestextuales (de orden, contraste y explicación) y delos principales mecanismos de referencia interna,tanto gramaticales (sustituciones pronominales)como léxicos (elipsis y sustituciones mediantesinónimos e hiperónimos). Ortografía: utilización de las reglas básicas deortografía. Signos de puntuación.

Bloque 5. Educación literaria 1., 3., 4. Conocimiento de los cuentostradicionales: cuentos maravillosos, cuentos defórmulas, de animales… Distinción entre cuento y leyenda. Conocimiento de leyendas españolas y de otrospaíses. Creación de textos literarios en prosa o en verso,valorando el sentido estético y la creatividad:cuentos.


1. Apreciar el valor de los textos literarios y utilizarla lectura como fuente de disfrute e información,considerándola como un medio de aprendizaje yenriquecimiento personal de máxima importancia.

3. Conocer y valorar los recursos literarios de latradición oral: cuentos.

4. Producir, a partir de modelos dados, textosliterarios en prosa o en verso con sentido estéticoy creatividad: cuentos.

4.1. Señala las características que definen a lasdiferentes clases de palabras: clasificación y usopara construir el discurso en los diferentes tipos deproducciones. 4.2. Utiliza correctamente las normas de laconcordancia de género y de número en laexpresión oral y escrita. 4.3. Aplica correctamente las normas deacentuación y clasifica las palabras de un texto. 4.4. Usa con corrección los signos de puntuación. 4.5. Aplica las reglas de uso de la tilde. 4.6. Utiliza una sintaxis adecuada en lasproducciones escritas propias.

1.1. Reconoce y valora las característicasfundamentales de textos literarios narrativos ydramáticos.

3.2. Utiliza sinónimos en textos literarios.

4.1. Crea textos literarios (cuentos) a partir depautas o modelos dados, utilizando recursosléxicos, sintácticos, fónicos y rítmicos en dichasproducciones.

TERCER TRIMESTRE Unidades didácticas en las que se desarrolla: 9,10, 11 y 12

Contenidos Criterios de evaluación Estándares de aprendizajeBloque 1. Comunicación oral: hablar yescuchar8., 9. Expresión y producción de textos oralessegún su tipología: narrativos y argumentativos.Comprensión de textos orales según su tipología:narrativos, argumentativos, etc.

Bloque 2. Comunicación escrita: leer 2. Comprensión de textos según su tipología. Lectura de distintos tipos de texto: narrativos yargumentativos.

Bloque 3. Comunicación escrita: escribir 1. Producción de textos para comunicarconocimientos, experiencias y necesidades:narrativos y argumentativos.

5. Creación de textos utilizando el lenguaje verbaly el lenguaje no verbal con intención informativa:carteles publicitarios, anuncios y tebeos.

8. Comprender textos orales según su tipología:narrativos, argumentativos, etc.

9. Producir textos orales breves y sencillos de losgéneros más habituales y directamenterelacionados con las actividades del aula, imitandomodelos narrativos y argumentativos.

2. Comprender distintos tipos de textos adaptadosa su edad, utilizando la lectura como medio paraampliar el vocabulario y fijar la ortografía correcta.


5. Buscar una mejora progresiva en el uso de lalengua, explorando cauces que desarrollen lasensibilidad, la creatividad y la estética.



2.2. Muestra comprensión, con cierto grado dedetalle, de diferentes tipos de textos no literarios(narrativos y argumentativos) y de textos de la vidacotidiana.


5.1. Pone interés y se esfuerza por escribircorrectamente de forma personal.

Bloque 4. Conocimiento de la lengua2., 3. Vocabulario. Arcaísmos y neologismos.

4., 5. Las relaciones gramaticales. Reconocimiento y explicación reflexiva de lasrelaciones que se establecen entre el sustantivo yel resto de los componentes del grupo nominal. Reconocimiento y observación reflexiva de losconstituyentes oracionales: la oración simple;sujeto y predicado. Reconocimiento y uso de algunos conectorestextuales (de orden, contraste y explicación) y delos principales mecanismos de referencia interna,tanto gramaticales (sustituciones pronominales)como léxicos (elipsis y sustituciones mediantesinónimos e hiperónimos).

Bloque 5. Educación literaria 1., 4., 5. Lectura comentada de obras teatrales.

2. Desarrollar las destrezas y competenciaslingüísticas a través del uso de la lengua.



1. Apreciar el valor de los textos literarios, utilizar la

2.1. Conoce, reconoce y usa neologismos.2.5. Identifica las oraciones como unidades designificado completo. Reconoce la oración simple,y diferencia sujeto y predicado.


4.1. Señala las características que definen a lasdiferentes clases de palabras: clasificación y usopara construir el discurso en los diferentes tipos deproducciones. 4.2. Utiliza correctamente las normas de laconcordancia de género y de número en laexpresión oral y escrita. 4.3. Aplica correctamente las normas deacentuación y clasifica las palabras de un texto. 4.4. Usa con corrección los signos de puntuación. 4.5. Aplica las reglas de uso de la tilde. 4.6. Utiliza una sintaxis adecuada en lasproducciones escritas propias.

1.1. Reconoce y valora las características

Comprensión, memorización y recitado depoemas con el ritmo, la entonación y la dicciónadecuados.

lectura como fuente de disfrute e información yconsiderarla como un medio de aprendizaje yenriquecimiento personal de máxima importancia.

3. Conocer y valorar los recursos literarios de latradición oral.

4. Producir, a partir de modelos dados, textosliterarios en prosa o en verso con sentido estético ycreatividad: fragmentos teatrales.

5. Participar con interés en dramatizaciones detextos literarios adaptados a la edad y deproducciones propias o de los compañeros,utilizando adecuadamente los recursos básicos delos intercambios orales y de la técnica teatral.

fundamentales de los textos dramáticos.

3.2. Utiliza sinónimos, comparaciones, metáforas,personificaciones e hipérboles en textos literarios.

4.1. Crea textos literarios (pequeñas obrasteatrales) a partir de pautas o modelos dados,utilizando recursos léxicos, sintácticos, fónicos yrítmicos en dichas producciones.

5.1. Realiza dramatizaciones, individualmente y engrupo, de textos literarios apropiados o adecuadosa su edad y de textos de producción propia.

3. Perfil competencial del área para Sexto Curso

Competenciasclave Estándar de aprendizaje evaluable

CL Emplea la lengua oral en tertulias, debates, entrevistas, exposiciones opresentaciones con distintas finalidades (académica, social y lúdica) y comoforma de comunicación y de expresión personal (sentimientos, emociones...) endistintos ámbitos.

CL Trasmite las ideas con claridad, coherencia y corrección, exponiéndolas segúnla situación de comunicación de forma espontánea o tras una planificaciónprevia (ámbito familiar, social, escolar, lúdico).

SC Escucha atentamente las intervenciones de los compañeros y sigue lasestrategias y normas para el intercambio comunicativo, mostrando respeto yconsideración por las ideas, los sentimientos y las emociones de los demás.

SC Aplica las normas socio-comunicativas: espera de turnos, escucha activa,participación respetuosa, adecuación a la intervención del interlocutor y ciertasnormas de cortesía.

CL Reconoce y emplea conscientemente recursos lingüísticos (entonación, tono devoz, ritmo del discurso, vocabulario rico y estructura de lo comunicado) y nolingüísticos (lenguaje gestual y corporal, elementos visuales y sonoros) paracomunicarse en las interacciones orales.

CL Se expresa con una pronunciación y una dicción correctas (articulación, ritmo,entonación y volumen) cuando narra hechos ocurridos o experienciaspersonales, historias, relatos, trama de libros o películas, y cuando justifica elpunto de vista propio. Expone temas concretos de interés o de estudiodesarrollando alguno de sus aspectos y terminando con una valoración final.

CL Expresa sus propias ideas comprensiblemente con orden y coherencia.Justifica su punto de vista explicando los pros y los contras de lo expuesto,sustituyendo elementos básicos del modelo dado.

CL Participa activamente en las situaciones interactivas de comunicación en elaula, contestando preguntas y haciendo comentarios relacionados con el temade la conversación (tertulias, debates, entrevistas, exposiciones, diálogos yconversaciones).

CL Participa activamente y de forma constructiva, incorporando aportaciones yconstruyendo un conocimiento común en las tareas del aula.

CL Muestra una actitud de escucha activa, incorporando a sus conocimientosaquellos elementos más significativos del mensaje escuchado.

CL Comprende y extrae la información general de textos orales de uso habitual(noticias, discursos, avisos, anuncios, horarios, instrucciones, normas, etc.).

CL Interpreta el sentido de elementos básicos del texto necesarios para lacomprensión global (léxico, locuciones).

CL Utiliza en sus expresiones un vocabulario adecuado a su edad, teniendo encuenta las diferentes funciones del lenguaje.

AA Utiliza de forma habitual distintos recursos (diccionario, textos, Internet…) parasu enriquecimiento.

CL Diferencia por el contexto el significado y las correspondencias fonema-grafía(palabras homófonas, homónimas, parónimas y polisémicas).

CL Identifica el tema del texto.CL Obtiene las principales ideas de un texto.CL Resume un texto distinguiendo las ideas principales y las secundarias.CL Reconoce textos orales según su tipología: narrativos, descriptivos,

informativos, instructivos, argumentativos, etc.CL Reproduce de memoria breves textos literarios o no literarios cercanos a sus

gustos e intereses, utilizando con corrección y creatividad distintas estrategiasde comunicación.

CL Utiliza con corrección y creatividad las distintas técnicas y estrategias decomunicación oral que han estudiado.

CL Actúa en respuesta a las órdenes o instrucciones dadas para llevar a caboactividades diversas.

CL Responde de forma correcta a preguntas concernientes a la comprensiónliteral, interpretativa y crítica del texto, atendiendo a elementos explícitos y noexplícitos.

AA Utiliza la información recogida para llevar a cabo diversas actividades ensituaciones de aprendizaje individual o colectivo.

CL Reproduce comprensiblemente textos orales sencillos y breves imitandomodelos (narrativos, descriptivos, argumentativos, expositivos, instructivos,informativos y persuasivos).

CL Recuerda ideas básicas de un texto escuchado y las expresa oralmente enrespuesta a preguntas directas.

CL Organiza y planifica el discurso adecuándose a la situación de comunicación ya las diferentes necesidades comunicativas (narrar, describir, informarse ydialogar), utilizando los recursos lingüísticos pertinentes.

CL Utiliza de forma efectiva el lenguaje oral para comunicarse y aprender: escuchaactivamente, recoge datos pertinentes, participa en encuestas y entrevistas, yexpresa oralmente con claridad el propio juicio.

CL-AA Resume entrevistas, noticias, debates infantiles, tertulias, mesas redondas, etc,procedentes de la radio, la televisión, la prensa escrita o Internet. Extraeinformación general y específica de estas propuestas, se plantea objetivos deescucha y responde a ellos, e incorpora la información obtenida a su procesode aprendizaje (empleando lo aprendido en otras situaciones, enriqueciendosus producciones, etc.).

IEE Transforma en noticias hechos cotidianos cercanos a su realidad, ajustándosea la estructura y el lenguaje propios del género e imitando modelos.

CL Realiza entrevistas dirigidas.IEE Prepara reportajes sobre temas de intereses cercanos siguiendo modelos.CL Lee en voz alta diferentes tipos de textos apropiados a su edad con la

velocidad, la fluidez y la entonación adecuadas.CL Descodifica con precisión y rapidez todo tipo de palabras.CL Entiende el mensaje de manera global e identifica las ideas principales y las

secundarias de los textos leídos, a partir de la lectura de un texto en voz alta.CL Muestra comprensión, con cierto grado de detalle, de diferentes tipos de textos

no literarios (expositivos, narrativos, descriptivos y argumentativos) y de textosde la vida cotidiana.

CL Lee en silencio y con la velocidad adecuada textos de diferente complejidad.CL Realiza lecturas en silencio comprendiendo los textos leídos (resume, extrae,

infiere, deduce, opina, argumenta…).CL Identifica las partes de la estructura organizativa de los textos, analiza su

progresión temática y capta su propósito o intención comunicativa.CL Elabora resúmenes de textos leídos identificando los elementos característicos

de los diferentes tipos de textos.CL Reconoce algunos mecanismos de cohesión en diferentes tipos de texto.CL Produce esquemas a partir de textos expositivos.CL Interpreta el valor del título y las ilustraciones.CL Marca las palabras clave de un texto que ayudan a la comprensión global.AA Activa conocimientos previos ayudándose de ellos para comprender un texto.AA Realiza inferencias y formula hipótesis.CL Comprende la información contenida en los gráficos, estableciendo relaciones

con la información que aparece en el texto asociada a ellos.CL-MCT Interpreta esquemas de llave y de números y mapas conceptuales sencillos.

CL Dedica un tiempo semanal a leer diferentes textos.CL Lee voluntariamente textos propuestos por el docente.AA Es capaz de consultar diferentes fuentes bibliográficas y textos de soporte

informático para obtener datos e información y llevar a cabo trabajos

individuales o en grupo.CL Deduce el significado de palabras y expresiones con ayuda del contexto.CL Comprende textos periodísticos y publicitarios, identificando su intención

comunicativa. Diferencia entre información, opinión y publicidad.AA Infiere, interpreta y formula hipótesis sobre el contenido. Sabe relacionar los

elementos lingüísticos con los no lingüísticos en los textos periodísticos ypublicitarios.

AA Establece relaciones entre las ilustraciones y los contenidos del texto, planteahipótesis, realiza predicciones e identifica en la lectura el tipo de texto y laintención comunicativa.

CL Interpreta el lenguaje figurado, metáforas, personificaciones, hipérboles yjuegos de palabras en textos publicitarios.

D Utiliza los medios informáticos para obtener información.CL Interpreta correctamente la información y es capaz de resumirla.AA Utiliza la biblioteca para localizar un libro determinado con seguridad y

autonomía, aplicando sus normas de funcionamiento.CL Expone los argumentos de lecturas realizadas dando cuenta de algunas

referencias bibliográficas: autor, editorial, género, ilustraciones...AA Selecciona lecturas con criterio personal y expresa el gusto por la lectura de

diversos géneros literarios como fuente de entretenimiento, manifestando suopinión sobre los textos leídos.

CL-D Escribe, en diferentes soportes, textos propios del ámbito de la vida cotidiana(diarios, opiniones y entradas en blogs, cartas, correos electrónicos, noticias yperiódicos) sin modelo de referencia.

CL Escribe textos usando el registro adecuado, organizando las ideas con claridad,enlazando enunciados en secuencias lineales cohesionadas y respetando lasnormas gramaticales y ortográficas sin modelo de referencia.

IEE Escribe diferentes tipos de textos, encaminados a desarrollar su capacidadcreativa en la escritura, adecuando el lenguaje a las características del géneroen cuestión (diarios, opiniones y entradas en blogs, cartas, correoselectrónicos, noticias y periódicos).

CL Resume el contenido de textos propios del ámbito de la vida personal y delámbito escolar, recogiendo las ideas fundamentales, evitando parafrasear eltexto y utilizando una expresión personal.

CL Aplica correctamente los signos de puntuación y las reglas de acentuación yortográficas.

CL Reproduce textos dictados con corrección.CL-AA Emplea estrategias de búsqueda y selección de la información: tomar notas y

elaborar esquemas, guiones y mapas conceptuales.AA-D Utiliza habitualmente fuentes en formato papel y digital (diccionario, Internet...)

en el proceso de la escritura.D-AA Elabora y presenta cuestionarios, esquemas, resúmenes, mapas conceptuales

y descripciones de forma clara y visual, apoyándose en las nuevas tecnologías.CL-IEE Presenta trabajos e informes de modo ordenado y claro, utilizando soporte

papel y digital, sobre problemas o situaciones sencillos, recogiendo informaciónde diferentes fuentes (directas, libros, Internet), siguiendo un plan de trabajo yexpresando conclusiones.

AA Elabora trabajos e informes de modo ordenado y claro, siguiendo un guionestablecido que suponga la búsqueda, selección y organización de lainformación de textos de carácter científico, geográfico o histórico.

SC-CL Pone interés y se esfuerza por escribir correctamente de forma personal,creativa y con sensibilidad.

CL Expresa por escrito opiniones, reflexiones y valoraciones argumentadas.CL-IEE Planifica y redacta textos siguiendo unos pasos: planificación, redacción,

revisión y mejora. Determina con antelación cómo será el texto, su extensión, eltratamiento autor-lector, la presentación, etc. Adapta la expresión a la intención,teniendo en cuenta al interlocutor y el asunto de que se trata. Presenta conlimpieza, claridad, precisión y orden los escritos. Reescribe el texto.

CL-SC Valora su propia producción escrita, así como la producción escrita de suscompañeros.

CL-D Usa con eficacia las nuevas tecnologías para escribir, presentar los textos ybuscar información.

D Utiliza Internet y las TIC (reproductor de vídeo, reproductor de DVD, ordenador,reproductor de CD-audio, cámara de fotos digital y grabadora de audio) comorecursos para la realización de tareas diversas tales como escribir y modificarun texto, crear tablas y gráficos, etc.

CL Conoce y reconoce todas las categorías gramaticales por su función en lalengua: presentar, sustituir y expresar características del nombre; expresaracciones o estados; enlazar o relacionar palabras u oraciones, etc.

CL Conjuga y usa con corrección todos los tiempos simples y compuestos en lasformas personales y no personales de los modos indicativo y subjuntivo detodos los verbos.

CL Diferencia familias de palabras.CL Conoce, reconoce y usa sinónimos y antónimos, palabras polisémicas y

homónimas, arcaísmos, extranjerismos y neologismos, frases hechas, siglas yabreviaturas.

CL Reconoce palabras compuestas, prefijos y sufijos, y es capaz de crear palabrasderivadas.

CL Identifica y clasifica los diferentes tipos de palabras en un texto.CL Reconoce los conectores básicos necesarios que dan cohesión al texto

(anáforas, deixis, elipsis, sinónimos y conectores).CL Identifica las oraciones como unidades de significado completo. Reconoce la

oración simple, y diferencia sujeto y predicado.CL Conoce la estructura del diccionario y lo usa para buscar el significado de

cualquier palabra (derivados, plurales, formas verbales, sinónimos, etc.).CL Selecciona la acepción correcta, según el contexto, de entre las varias que le

ofrece el diccionario.CL Conoce las normas ortográficas y las aplica en sus producciones escritas.CL Señala las características que definen a las diferentes clases de palabras:

clasificación y uso para construir el discurso en los diferentes tipos deproducciones.

CL Utiliza correctamente las normas de la concordancia de género y de número enla expresión oral y escrita.

CL Aplica correctamente las normas de acentuación y clasifica las palabras de untexto.

CL Usa con corrección los signos de puntuación.CL Aplica las reglas de uso de la tilde.CL Utiliza una sintaxis adecuada en las producciones escritas propias.D Utiliza distintos programas educativos digitales como apoyo y refuerzo del

aprendizaje.CL-CEC Conoce y valora la variedad lingüística de España y el español de América.

SC Reconoce e identifica algunas de las características relevantes (históricas,socioculturales, geográficas y lingüísticas) de las lenguas oficiales de España.

CL Reconoce las características fundamentales de textos literarios narrativos,poéticos y dramáticos, considerándolos como medio de aprendizaje.

CL-CEC Realiza lecturas de textos narrativos de tradición oral, literatura infantil,adaptaciones de obras clásicas y literatura actual.

CL Interpreta el lenguaje figurado, metáforas, personificaciones, hipérboles yjuegos de palabras en textos literarios.

CL Distingue algunos recursos retóricos y métricos propios de los poemas.CL Utiliza comparaciones, metáforas, aumentativos, diminutivos y sinónimos en

textos literarios.CL Crea textos literarios (cuentos, poemas, canciones y pequeñas obras teatrales)

a partir de pautas o modelos dados, utilizando recursos léxicos, sintácticos,

fónicos y rítmicos en dichas producciones.CL Realiza dramatizaciones, individualmente y en grupo, de textos literarios

apropiados o adecuados a su edad y de textos de producción propia.CL Memoriza y reproduce textos orales breves y sencillos, como cuentos, poemas,

canciones, refranes, adivinanzas y trabalenguas.

4. Mínimos exigibles

COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA

LCL Emplea la lengua oral en tertulias, debates, entrevistas, exposiciones o presentaciones con distintas finalidades (académica, social y lúdica) y

como forma de comunicación y de expresión personal (sentimientos, emociones...) en distintos ámbitos.LCL Trasmite las ideas con claridad, coherencia y corrección, exponiéndolas según la situación de comunicación de forma espontánea o tras una

planificación previa (ámbito familiar, social, escolar y lúdico).LCL Reconoce y emplea conscientemente recursos lingüísticos (entonación, tono de voz, ritmo del discurso, vocabulario rico y estructura de lo

comunicado) y no lingüísticos (lenguaje gestual y corporal, elementos visuales y sonoros) para comunicarse en las interacciones orales.LCL Se expresa con una pronunciación y una dicción correctas (articulación, ritmo, entonación y volumen) cuando narra hechos ocurridos o

experiencias personales, historias, relatos, trama de libros o películas y cuando justifica el punto de vista propio. Expone temas concretos deinterés o de estudio desarrollando alguno de sus aspectos y terminando con una valoración final.

LCL Expresa sus propias ideas comprensiblemente, con orden y coherencia. Justifica su punto de vista explicando los pros y los contras de loexpuesto, sustituyendo elementos básicos del modelo dado.

LCL Participa activamente en las situaciones interactivas de comunicación en el aula, contestando preguntas y haciendo comentarios relacionados conel tema de la conversación (tertulias, debates, entrevistas, exposiciones, diálogos y conversaciones).

LCL Participa activamente y de forma constructiva incorporando aportaciones y construyendo un conocimiento común en las tareas del aula.

LCL Muestra una actitud de escucha activa, incorporando a sus conocimientos aquellos elementos más significativos del mensaje escuchado.

LCL Comprende y extrae la información general de textos orales de uso habitual (noticias, discursos, avisos, anuncios, horarios, instrucciones,normas...).

LCL Interpreta el sentido de elementos básicos del texto necesarios para la comprensión global (léxico, locuciones).

LCL Utiliza en sus expresiones un vocabulario adecuado a su edad teniendo en cuenta las diferentes funciones del lenguaje.

LCL Diferencia por el contexto el significado y las correspondencias fonema-grafía (palabras homófonas, homónimas, parónimas y polisémicas).

LCL Identifica el tema del texto.

LCL Obtiene las ideas principales de un texto.

LCL Resume un texto distinguiendo las ideas principales y las secundarias.

LCL Reconoce textos orales según su tipología: narrativos, descriptivos, informativos, instructivos, argumentativos, etc.

LCL Reproduce de memoria breves textos literarios o no literarios cercanos a sus gustos e intereses utilizando con corrección y creatividad distintasestrategias de comunicación.

LCL Utiliza con corrección y creatividad las distintas técnicas y estrategias de comunicación oral que han estudiado.

LCL Actúa en respuesta a las órdenes o instrucciones dadas para llevar a cabo actividades diversas.

LCL Responde de forma correcta a preguntas concernientes a la comprensión literal, interpretativa y crítica del texto, atendiendo a elementosexplícitos y no explícitos.

LCL Reproduce comprensiblemente textos orales sencillos y breves imitando modelos narrativos, descriptivos argumentativos, expositivos,instructivos, informativos y persuasivos.

LCL Recuerda ideas básicas de un texto escuchado y las expresa oralmente en respuesta a preguntas directas.

LCL Organiza y planifica el discurso adecuándose a la situación de comunicación y a las diferentes necesidades comunicativas (narrar, describir,informarse y dialogar) utilizando los recursos lingüísticos pertinentes.

LCL Utiliza de forma efectiva el lenguaje oral para comunicarse y aprender: escucha activamente, recoge datos pertinentes, participa en encuestas yentrevistas y expresa oralmente con claridad el propio juicio.

LCL Resume entrevistas, noticias, debates infantiles, tertulias, mesas redondas, etc., procedentes de la radio, la televisión, la prensa escrita o Internet.Extrae información general y específica de estas propuestas, se plantea objetivos de escucha y responde a ellos, e incorpora la informaciónobtenida a su proceso de aprendizaje (empleando lo aprendido en otras situaciones, enriqueciendo sus producciones, etc.).

LCL Realiza entrevistas dirigidas.

LCL Lee en voz alta diferentes tipos de textos apropiados a su edad con la velocidad, la fluidez y la entonación adecuadas.

LCL Descodifica con precisión y rapidez todo tipo de palabras.

LCL Entiende el mensaje de manera global e identifica las ideas principales y las secundarias de los textos leídos a partir de la lectura de un texto envoz alta.

LCL Muestra comprensión, con cierto grado de detalle, de diferentes tipos de textos no literarios (expositivos, narrativos, descriptivos yargumentativos) y de textos de la vida cotidiana.

LCL Lee en silencio y con la velocidad adecuada textos de diferente complejidad.

LCL Realiza lecturas en silencio comprendiendo los textos leídos (resume, extrae, infiere, deduce, opina, argumenta…).

LCL Identifica las partes de la estructura organizativa de los textos, analiza su progresión temática y capta su propósito e intención comunicativa.

LCL Elabora resúmenes de textos leídos identificando los elementos característicos de los diferentes tipos de textos.

LCL Reconoce algunos mecanismos de cohesión en diferentes tipos de texto.

LCL Produce esquemas a partir de textos expositivos.

LCL Interpreta el valor del título y las ilustraciones.

LCL Marca las palabras clave de un texto que ayudan a la comprensión global.

LCL Comprende la información contenida en los gráficos, estableciendo relaciones con la información que aparece en el texto asociada con ellos.

LCL Interpreta esquemas de llave y de números y mapas conceptuales sencillos.

LCL Dedica un tiempo semanal a leer diferentes textos.

LCL Lee voluntariamente textos propuestos por el docente.

LCL Deduce el significado de palabras y expresiones con ayuda del contexto.

LCL Comprende textos periodísticos y publicitarios, identificando su intención comunicativa. Diferencia entre información, opinión y publicidad.

LCL Interpreta el lenguaje figurado, metáforas, personificaciones, hipérboles y juegos de palabras en textos publicitarios.

LCL Interpreta correctamente la información y es capaz de resumirla.

LCL Expone los argumentos de lecturas realizadas dando cuenta de algunas referencias bibliográficas: autor, editorial, género, ilustraciones...

LCL Escribe en diferentes soportes textos propios del ámbito de la vida cotidiana (diarios, opiniones y entradas en blogs, cartas, correos electrónicos,noticias y periódicos) sin modelo de referencia.

LCL Escribe textos usando el registro adecuado, organizando las ideas con claridad, enlazando enunciados en secuencias lineales cohesionadas yrespetando las normas gramaticales y ortográficas, sin modelo de referencia.

LCL Resume el contenido de textos propios del ámbito de la vida personal y del ámbito escolar, recogiendo las ideas fundamentales, evitandoparafrasear el texto y utilizando una expresión personal.

LCL Aplica correctamente los signos de puntuación y las reglas de acentuación y ortográficas.

LCL Reproduce textos dictados con corrección.

LCL Emplea estrategias de búsqueda y selección de la información: tomar notas y elaborar esquemas, guiones y mapas conceptuales.

LCL Presenta trabajos e informes de modo ordenado y claro, utilizando soporte papel y digital, sobre problemas o situaciones sencillas, recogiendoinformación de diferentes fuentes (directas, libros, Internet), siguiendo un plan de trabajo y expresando conclusiones.

LCL Expresa por escrito opiniones, reflexiones y valoraciones argumentadas.

LCL Planifica y redacta textos siguiendo unos pasos: planificación, redacción, revisión y mejora. Determina con antelación cómo será el texto, suextensión, el tratamiento autor-lector, la presentación, etc. Adapta la expresión a la intención, teniendo en cuenta al interlocutor y el asunto deque se trata. Presenta con limpieza, claridad, precisión y orden los escritos. Reescribe el texto.

LCL Valora su propia producción escrita, así como la producción escrita de sus compañeros.

LCL Usa con eficacia las nuevas tecnologías para escribir, presentar los textos y buscar información.

LCL Conoce y reconoce todas las categorías gramaticales por su función en la lengua: presentar, sustituir y expresar características del nombre;expresar acciones o estados; enlazar o relacionar palabras u oraciones, etc.

LCL Conjuga y usa con corrección todos los tiempos simples y compuestos en las formas personales y no personales de los modos indicativo ysubjuntivo de todos los verbos.

LCL Diferencia familias de palabras.

LCL Conoce, reconoce y usa sinónimos y antónimos, palabras polisémicas y homónimas, arcaísmos, extranjerismos y neologismos, frases hechas,siglas y abreviaturas.

LCL Reconoce palabras compuestas, prefijos y sufijos, y es capaz de crear palabras derivadas.

LCL Identifica y clasifica los diferentes tipos de palabras en un texto.

LCL Reconoce los conectores básicos necesarios que dan cohesión al texto (anáforas, deixis, elipsis, sinónimos y conectores).

LCL Identifica las oraciones como unidades de significado completo. Reconoce la oración simple, y diferencia sujeto y predicado.

LCL Conoce la estructura del diccionario y lo usa para buscar el significado de cualquier palabra (derivados, plurales, formas verbales, sinónimos,etc.).

LCL Selecciona la acepción correcta, según el contexto, de entre las varias que le ofrece el diccionario.

LCL Conoce las normas ortográficas y las aplica en sus producciones escritas.

LCL Señala las características que definen a las diferentes clases de palabras: clasificación y uso para construir el discurso en los diferentes tipos deproducciones.

LCL Utiliza correctamente las normas de la concordancia de género y de número en la expresión oral y escrita.

LCL Aplica correctamente las normas de acentuación y clasifica las palabras de un texto.

LCL Usa con corrección los signos de puntuación.

LCL Aplica las reglas de uso de la tilde.

LCL Utiliza una sintaxis adecuada en las producciones escritas propias.

LCL Conoce y valora la variedad lingüística de España y el español de América.

LCL Reconoce las características fundamentales de textos literarios narrativos, poéticos y dramáticos, considerándolos como medio de aprendizaje.

LCL Realiza lecturas de textos narrativos de tradición oral, literatura infantil, adaptaciones de obras clásicas y literatura actual.

LCL Interpreta el lenguaje figurado, metáforas, personificaciones, hipérboles y juegos de palabras en textos literarios.

LCL Distingue algunos recursos retóricos y métricos propios de los poemas.

LCL Utiliza comparaciones, metáforas, aumentativos, diminutivos y sinónimos en textos literarios.

LCL Crea textos literarios (cuentos, poemas, canciones y pequeñas obras teatrales) a partir de pautas o modelos dados utilizando recursos léxicos,sintácticos, fónicos y rítmicos en dichas producciones.

LCL Realiza dramatizaciones individualmente y en grupo de textos literarios apropiados o adecuados a su edad y de textos de producción propia.

LCL Memoriza y reproduce textos orales breves y sencillos, como cuentos, poemas, canciones, refranes, adivinanzas y trabalenguas.

LCL Pone interés y se esfuerza por escribir correctamente de forma personal, creativa y con sensibilidad.

COMPETENCIA MATEMÁTICA Y COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA Y TECNOLOGÍA

LCL Interpreta esquemas de llave y de números y mapas conceptuales sencillos.

COMPETENCIA DIGITAL

LCL Utiliza los medios informáticos para obtener información.

LCL Elabora y presenta cuestionarios, esquemas, resúmenes, mapas conceptuales y descripciones de forma clara y visual, apoyándose en las nuevastecnologías.

LCL Utiliza Internet y las TIC (reproductor de vídeo, reproductor de DVD, ordenador, reproductor de CD-audio, cámara de fotos digital y grabadorade audio) como recursos para la realización de tareas diversas tales como escribir y modificar un texto, crear tablas y gráficos, etc.

LCL Utiliza distintos programas educativos digitales como apoyo y refuerzo del aprendizaje.

LCL Utiliza habitualmente fuentes en formato papel y digital (diccionario, Internet...) en el proceso de la escritura.

LCL Usa con eficacia las nuevas tecnologías para escribir, presentar los textos y buscar información.

LCL Escribe en diferentes soportes textos propios del ámbito de la vida cotidiana (diarios, opiniones y entradas en blogs, cartas, correos electrónicos,noticias y periódicos) sin modelo de referencia.

COMPETENCIA PARA APRENDER A APRENDER

LCL Utiliza de forma habitual distintos recursos (diccionario, textos, Internet…) para su enriquecimiento.

LCL Utiliza la información recogida para llevar a cabo diversas actividades en situaciones de aprendizaje individual o colectivo.

LCL Activa conocimientos previos ayudándose de ellos para comprender un texto.

LCL Realiza inferencias y formula hipótesis.

LCL Es capaz de consultar diferentes fuentes bibliográficas y textos de soporte informático para obtener datos e información y llevar a cabo trabajosindividuales o en grupo.

LCL Infiere, interpreta y formula hipótesis sobre el contenido. Sabe relacionar los elementos lingüísticos con los no lingüísticos en los textosperiodísticos y publicitarios.

LCL Establece relaciones entre las ilustraciones y los contenidos del texto, plantea hipótesis, realiza predicciones e identifica en la lectura el tipo detexto y la intención comunicativa.

LCL Utiliza la biblioteca para localizar un libro determinado con seguridad y autonomía, aplicando las normas de funcionamiento de una biblioteca.

LCL Selecciona lecturas con criterio personal y expresa el gusto por la lectura de diversos géneros literarios como fuente de entretenimiento,manifestando su opinión sobre los textos leídos.

LCL Utiliza habitualmente fuentes en formato papel y digital (diccionario, Internet...) en el proceso de la escritura.

LCL Elabora trabajos e informes de modo ordenado y claro, siguiendo un guion establecido que suponga la búsqueda, selección y organización de lainformación de textos de carácter científico, geográfico o histórico.

LCL Resume entrevistas, noticias, debates infantiles, tertulias, mesas redondas, etc., procedentes de la radio, la televisión, la prensa escrita o Internet.Extrae información general y específica de estas propuestas, se plantea objetivos de escucha y responde a ellos, e incorpora la informaciónobtenida a su proceso de aprendizaje (empleando lo aprendido en otras situaciones, enriqueciendo sus producciones, etc.).

LCL Emplea estrategias de búsqueda y selección de la información: tomar notas y elaborar esquemas, guiones y mapas conceptuales.

LCL Elabora y presenta cuestionarios, esquemas, resúmenes, mapas conceptuales y descripciones de forma clara y visual, apoyándose en las nuevastecnologías.

COMPETENCIA EN SENTIDO DE LA INICIATIVA Y ESPÍRITU EMPRENDEDOR

LCL Transforma en noticias, hechos cotidianos cercanos a su realidad, ajustándose a la estructura y el lenguaje propios del género e imitando

modelos.LCL Prepara reportajes sobre temas de intereses cercanos, siguiendo modelos.

LCL Escribe diferentes tipos de textos, encaminados a desarrollar su capacidad creativa en la escritura, adecuando el lenguaje a las características delgénero en cuestión (diarios, opiniones y entradas en blogs, cartas, correos electrónicos, noticias y periódicos).

LCL Presenta trabajos e informes de modo ordenado y claro, utilizando soporte papel y digital, sobre problemas o situaciones sencillas, recogiendoinformación de diferentes fuentes (directas, libros, Internet), siguiendo un plan de trabajo y expresando conclusiones.

LCL Planifica y redacta textos siguiendo unos pasos: planificación, redacción, revisión y mejora. Determina con antelación cómo será el texto, suextensión, el tratamiento autor-lector, la presentación, etc. Adapta la expresión a la intención, teniendo en cuenta al interlocutor y el asunto deque se trata. Presenta con limpieza, claridad, precisión y orden los escritos. Reescribe el texto.

COMPETENCIAS SOCIALES Y CÍVICAS

LCL Escucha atentamente las intervenciones de los compañeros y sigue las estrategias y normas para el intercambio comunicativo, mostrando

respeto y consideración por las ideas, sentimientos y emociones de los demás.LCL Aplica las normas socio-comunicativas: espera de turnos, escucha activa, participación respetuosa, adecuación a la intervención del interlocutor

y ciertas normas de cortesía.LCL Pone interés y se esfuerza por escribir correctamente de forma personal, creativa y con sensibilidad.

LCL Reconoce e identifica algunas de las características relevantes (históricas, socioculturales, geográficas y lingüísticas) de las lenguas oficiales enEspaña.

LCL Valora su propia producción escrita, así como la producción escrita de sus compañeros.

COMPETENCIA EN CONCIENCIA Y EXPRESIÓN CULTURALES

LCL Conoce y valora la variedad lingüística de España y el español de América.

LCL Realiza lecturas de textos narrativos de tradición oral, literatura infantil, adaptaciones de obras clásicas y literatura actual.

5. Procedimientos e instrumentos de evaluación

ProcedimientosEscritos Orales Observación directa

y sistemáticaOtros

Instrumentos

• Tareas diversas realizadas por el alumnado en la actividad diaria de la clase.• Cuaderno de clase del alumno.• Dosier individual (PROYECTOS).• Actividades de evaluación (libro, fichas, pruebas escritas individuales...).• Trabajos de grupo.• Resolución de ejercicios y problemas.• Actividades interactivas.• Portfolio, e-portfolio.

• Preguntas individuales y grupales.• Participación del alumno/a.• Intervenciones en la clase.• Puestas en común.• Entrevistas.• Pruebas orales individuales.• Exposiciones orales.

• Escalas.• Listas de control.• Registros anecdóticos personales.• Registros de incidencias.• Ficha de registro individual.

• Rúbricas de evaluación (Aprendizajes, Habilidades generales, proyectos).• Plantilla de evaluación.• Autoevaluación.• Blog del profesor.

6. Criterios de calificación

La calificación estará relacionada con el grado de adquisición de las Competencias del alumno/a de Sexto Curso de EP, a través de todas las actividades que llevea cabo.

Criterios

1. Trabajo autónomo (aula, otrosespacios).

• Realización sin ayuda externa.• Estimación del tiempo invertido para resolver una actividad.• Grado de adquisición de aprendizajes básicos.• Orden y limpieza en la presentación.• Caligrafía.• Destrezas.• Revisión del trabajo antes de darlo por finalizado.• Valoración entre el trabajo en clase y en casa.• Creatividad.

2. Pruebas orales y escritas. • Valoración del aprendizaje de los contenidos. • Valoración de los procesos seguidos y de los resultados.• Expresión oral del procedimiento seguido al resolver una actividad.Coherencia y adecuación.• Valoración tiempo invertido-tiempo necesario para resolver una actividad.• Orden, limpieza y estructura del trabajo presentado.• Caligrafía legible.• Tiempo de realización.• Destrezas.

3. Actividades TIC. • Uso adecuado y guiado del ordenador y de alguna herramienta telemática.• Utilización de Internet, de forma responsable y con ayuda, para buscarinformación sencilla o resolver una actividad.• Tipo de participación (autónoma, con apoyo, ninguna).• Grado de elaboración de la respuesta.• Interés, motivación.

4. Participación y seguimiento de lasclases (intervenciones orales, tipo derespuesta...).

• Nivel y calidad de las intervenciones.• Mensaje estructurado.• Uso de vocabulario apropiado.• Comportamiento.• Esfuerzo.• Interés.

5. Trabajo cooperativo. Valoraciónindividual y grupal.

• Capacidad de trabajo cooperativo.• Grado de comunicación con los compañeros.• Resolución de conflictos.• Interés, motivación.• Creatividad.• Iniciativa.• Opinión personal del trabajo y cómo se ha llevado a cabo.

6. Dosier de trabajo individual. • Presentación clara y ordenada.• Actualizado.• Razonamiento de la selección de las producciones que forman el dosier.

7. Metodología

El área de Lengua debe perseguir que el alumno/a adquiera un sistema de signos, pero también su significado cultural y el modo en que las personas integran larealidad. Que el lenguaje le sirva de instrumento de regulación de la convivencia, de expresión de ideas, sentimientos y emociones, y de regulación de la propiaconducta. También debe perseguir que el alumnado sea capaz de construir una representación del mundo compartida y pueda comunicarla. En definitiva, que seacapaz de desenvolverse con facilidad en diferentes situaciones de la vida y, especialmente, en la escuela, empleando los textos académicos para el aprendizaje ydesarrollo de las demás asignaturas.

La enseñanza del área debe partir del uso de la lengua que los alumnos ya han adquirido al iniciar la etapa. Partiendo de ello se deberá ampliar la Competencia enComunicación lingüística de forma que sean capaces de interactuar en todos los ámbitos sociales en los que participan.

El uso social de la lengua en contextos familiares, privados, públicos y escolares debe ser el hilo conductor de los contenidos del área.

Hay que entender la lengua desde una perspectiva global, ya que los distintos bloques de contenidos en que se articula el área no pueden corresponder a lapráctica docente, sino que esta debe afrontarse relacionando los distintos bloques pues todos ellos están muy relacionados.

La integración de las Competencias y las Inteligencias múltiples en el área supone insistir más en las herramientas esenciales del aprendizaje (comprensión yexpresión oral y escrita) y poner en práctica estrategias didácticas que consideren las diferentes posibilidades de adquisición del alumno/a. Esto se consigue:

• En las dobles páginas al final de cada unidad didáctica del libro del alumno.

• En las actividades competenciales en el Libro Guía.

• En los proyectos específicos trimestrales.

A través de estos proyectos los alumnos pueden desarrollar sus capacidades en torno a la planificación del trabajo, la selección de un tema de interés, de loscontenidos y de los materiales que se van a utilizar, así como respecto a la elaboración y presentación del proyecto, su corrección y, finalmente, la exposición…Todo bajo un prisma de colaboración e intercambio entre iguales. En definitiva, predomina el trabajo cooperativo que permite desarrollar la capacidad de discusión,la comunicación, el intercambio de ideas, el respeto y la comprensión de las opiniones ajenas, y la reflexión sobre las ideas propias.

A la hora de evaluar, la rúbrica de evaluación se convierte, para el docente, en un instrumento o guía de una serie de criterios evaluables de conocimientos ycompetencias, en distintos grados de consecución, logrados por el alumno/a.

El uso de las TIC es un elemento para favorecer la construcción de aprendizajes con sentido, ya que nos permite motivar al alumno, contextualizar el contenidoobjeto de aprendizaje, facilitar la relación del nuevo aprendizaje con contextos reales, favorecer la transferencia, generalizar y ampliar el contenido, y facilitar laelaboración de síntesis y la transferencia del conocimiento.La metodología propuesta promueve la construcción de aprendizajes significativos a partir de secuencias de adquisición de conocimientos que plantean losiguiente:• Evocación de conocimientos previos para abordar los nuevos contenidos.• Progresiva y cuidada incorporación de nuevos contenidos, a través de ejemplos extraídos de situaciones cotidianas y contextualizadas para el alumno/a de SextoCurso, que favorecen su comprensión. Esto posibilita la transferencia de aprendizajes a la vida cotidiana, conectando con la adquisición de las Competencias

propias de la materia.• Ejercicios y actividades diversificadas que contemplan Competencias e Inteligencias múltiples: trabajo individual y en grupo, trabajo cooperativo en Proyectos, usode las TIC y actividades que trabajan contenidos fundamentales. Están secuenciados por niveles de dificultad, abordan diversidad de estilos cognitivos e inteligencias y facilitan la adquisición de Competencias.

LINGUA GALEGA E LITERATURA

1. Obxectivos en clave de Competencias

• Relacionarse e expresarse a través da lingua de maneira adecuada na actividade escolar, social e cultural, adoptando unha actitude respectuosa e decooperación, para tomar conciencia dos propios sentimentos e ideas e para controlar a propia conduta. (Competencias sociais e cívicas)

• Ler e comprender textos de tipoloxía diversa (narrativos, informativos, instrutivos, teatrais, audiovisuais, científicos, xornalísticos, literarios de diferentesxéneros...), e desenvolver hábitos de lectura como instrumento para mellorar a eficacia lectora, parar adquirir coñecemento e por lecer. (Comunicación lingüística).

• Utilizar as TIC con eficacia e responsabilidade para obter información e presentar as súas producións. (Dixital).

• Utilizar de maneira dirixida as TIC, valorándoas como fonte de información, comunicación e aprendizaxe. (Dixital)

• Obter información e opinións dos medios de comunicación social e das TIC e sabelas interpretar e valorar. (Conciencia e expresións culturais, Competenciadixital).

• Comprender e interpretar informacións de facturas, informes, instrucións, traxectos e planos, guías turísticas, webs especializadas, mapas lingüísticos, gráficos, experimentos…, e efectuar os razoamentos numéricos e xeométricos necesarios valorando a súa utilidade e aplicación na sociedade. (Competencia matemática)

• Utilizar os coñecementos sobre a lingua e as normas do uso lingüístico para escribir distintos tipos de textos, segundo a finalidade, e para falar de formaadecuada, coherente e correcta, aplicando as regras ortográficas e gramaticais, coidando a orde e a presentación e sabendo razoar e explicar os procesosseguidos. (Comunicación lingüística, Aprender a aprender)

• Aproximarse e comprender obras literarias de distintos xéneros, así como as convencións específicas da linguaxe literaria. (Comunicación lingüística,Competencias básicas en ciencia e tecnoloxía).

• Elaborar composicións creativas (carteis, audiovisuais…) explorando as técnicas e os recursos das varias linguaxes artísticas para comunicar mensaxes. (Conciencia e expresións culturais)

• Participar en situacións comunicativas expresando as súas ideas e emocións, practicando a participación activa, para favorecer os espazos de interacción e de crecemento, identificando e valorando diferentes puntos de vista dunha realidade para actuar de forma positiva e aberta. (Sociais e cívicas)

• Valorar a realidade plurilingüe de España e do mundo como mostra de riqueza do patrimonio histórico e cultural. (Conciencia e expresións culturais,Competencias sociais e cívicas)

• Coñecer, apreciar e valorar as singularidades culturais, lingüísticas, físicas e sociais de Galicia, poñendo de relevancia as mulleres e homes que realizaronachegas importantes á cultura e á sociedade galegas. (Conciencia e expresións culturais, Competencias sociais e cívicas)

• Reflexionar sobre os diferentes usos sociais das linguas para formar un pensamento crítico que impida discriminacións e prexuízos. (Competencias sociais ecívicas)

• Desenvolver capacidades emprendedoras ante un problema, poñendo en práctica as propias reflexións e as dos outros como fonte de dinamización social e comomedio para compartir puntos de vista, ideas e esforzos. (Sentido de iniciativa e espírito emprendedor)

• Xestionar as propias capacidades e coñecementos como base para a propia formación. (Aprender a aprender)

•Reflexionar sobre a propia aprendizaxe co obxectivo de tomar conciencia das súas capacidades valorando propostas de mellora. (Aprender a aprender)

2. Secuencia e temporización de contidos, criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe avaliables

COMÚNS AOS TRES TRIMESTRES Unidades didácticas nas que se desenvolven: da 1 á 12

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxeBLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL: FALAR EESCOITAR

1. Comprender textos orais sinxelos procedentes daradio, da televisión ou da internet, identificando osaspectos xerais máis relevantes así como as

1. 1. Comprende as ideas principais dun texto oralsinxelo, procedentes da radio, da televisión ou deInternet, identifica o tema e elabora un resumo. 1.2. Comprende o significado literal e inferencial

1. Comprensión de textos orais procedentes daradio, da televisión ou da internet, con especialincidencia na noticia, na entrevista, na reportaxeinfantil e nos debates de actualidade, para obterinformación xeral sobre feitos e acontecementosque resulten significativos e distinguindo, demaneira xeral, información de opinión, eelaboración dun resumo.

2. Valoración dos medios de comunicación socialcomo instrumento de aprendizaxe.

3. Uso de documentos audiovisuais como mediode obter, identificar, seleccionar, clasificar, conprogresiva autonomía informacións relevantespara aprender.

4. Interpretación elemental en textos orais da retranca, da ironía e de dobres sentidos.

intencións, valores e opinións explícitos.

2. Valorar e utilizar os documentos audiovisuais dosmedios de comunicación como instrumento deaprendizaxe.

3. Interpretar correctamente a retranca, a ironía e osdobres sentidos, en situacións de comunicación nascales estes resulten bastante evidentes.

4. Comprender e producir textos orais propios douso cotián ou do ámbito académico.

dun texto oral sinxelo, distinguindo, de maneiraxeral, información de opinión.

2.1. Accede a documentos audiovisuais e dixitais,para obter, seleccionar e clasificar, con certaautonomía, a información relevante e necesariapara realizar traballos ou completar información,valorando os medios de comunicación comoinstrumento de aprendizaxe.2.2. Elabora textos orais sinxelos imitandomodelos de calquera medio decomunicación.

3.1. Interpreta en producións orais a retranca, aironía e os dobres sentidos.

4.1. Participa adecuadamente nunha conversaentre iguais, comprendendo o que di o interlocutore intervindo coas propostas propias.4.2. Segue unha exposición da clase e extrae, demaneira global, as ideas máis destacadas.4.3. Iníciase na elaboración de pequenasexposicións orais na aula adecuando o discurso ásdiferentes necesidades comunicativas (narrar,describir e expoñer), utilizando o dicionario se épreciso.4.4. Participa activamente no traballo en grupo, asícomo nos debates.4.5. Identifica o grao de formalidade da situaciónde comunicación e axusta a este a súa produción.

5.1. Atende as intervencións dos e das demais enactos de fala orais, sen interromper.

5. Comprensión e produción de textos oraisbreves para aprender e para informarse, tanto oscreados con finalidade didáctica como os de usocotián, de carácter informal (conversas entreiguais e no equipo de traballo) e dun maior graode formalización (exposicións da clase,entrevistas ou debates).

6. Actitude de escoita adecuada ante situaciónscomunicativas (tolerancia ás opinións, escoitaatenta, respecto das de quen fala seninterrupcións inadecuadas).

7. Participación e cooperación nas situaciónscomunicativas de relación social especialmenteas destinadas a favorecer a convivencia(debates, exposicións curtas, conversas,expresións espontáneas, asembleas, narraciónsorais, entrevistas) con valoración e respecto dasnormas que rexen a interacción oral (quendas depalabra, roles diversos no intercambio, respectoás opinións das demais persoas, ton de voz,posturas e xestos adecuados).

5. Manter unha actitude de escoita activa, respectando as opinións dos e das demais.

6. Participar nas diversas situacións de intercambiooral que se producen na aula amosando valoracióne respecto polas normas que rexen a interacciónoral.

7. Amosar interese por expresarse en públicocoherentemente, sen contradicións, sen repeticiónsinnecesarias e usando nexos adecuados.

8. Elaborar textos orais sinxelos propios dos mediosde comunicación.

5.2. Respecta as opinións dos demais.

6.1. Respecta as quendas de palabra nosintercambios orais.6.2. Respecta as opinións das persoasparticipantes nos intercambios orais e é conscienteda posibilidade de empregar a lingua galega encalquera intercambio oral dentro da escola ou fóradela.6.3. Emprega unha postura e xestualidadeadaptada ao discurso, para reforzalo e facilitar asúa comprensión.6.4. Exprésase cunha pronuncia e diccióncorrectas: articulación, ritmo, entoación e volume.6.5. Participa na conversa formulando econtestando preguntas.

7.1. Planifica e elabora un discurso oral coherente,sen contradicións nin repeticións innecesarias,utilizando un vocabulario adecuado á súa idade.7.2. Elabora un discurso oral cohesivo, utilizandonexos básicos adecuados.7.3. Emprega o rexistro lingüístico (formal ouinformal) adecuado a cada contexto.7.4. Amosa un discurso oral fluído, claro, cunhapronuncia e entoación axeitada e propia da linguagalega.

8.1. Elabora textos sinxelos propios dos medios decomunicación.

8. Uso de estratexias elementais paracomprender e facer comprender as mensaxesorais: fluidez, claridade, orde, léxico apropiado,pronuncia correcta, ton de voz, entoación,xestualidade, incorporación das intervenciónsdas demais persoas e formulación de preguntascoherentes.

9. Produción de textos orais sinxelos propios dosmedios de comunicación social mediantesimulación para ofrecer e compartir información.

10. Utilización de estratexias para potenciar aexpresividade das mensaxes orais (miradas eposturas corporais).

11. Actitude de cooperación e de respecto ensituacións de aprendizaxe compartida.

12. Interese por expresarse oralmente coa pronuncia e coa entoación adecuadas.

13. Uso, de maneira xeral, dunha linguaxe non discriminatoria e respectuosa coas diferenzas.

9. Reforzar a eficacia comunicativa das súasmensaxes orais, coa utilización de elementospropios da linguaxe non verbal.

10. Amosar respecto e cooperación nas situaciónsde aprendizaxe en grupo.

11. Interesarse por amosar unha pronuncia eentoación adecuadas.

12. Usar, de maneira xeral, unha linguaxe nondiscriminatoria e respectuosa coas diferenzas.

13. Recoñecer, de maneira global, e valorar asdiferenzas dialectais orais da lingua galega.

14. Identificar a lingua galega con calquera contextode uso oral.

9.1. Utiliza a expresividade corporal: miradas epostura corporal para reforzar o sentido das súasproducións orais.

10.1. Amosa respecto ás ideas dos e das demais econtribúe ao traballo en grupo.

11.1. Interésase por expresarse oralmente coapronuncia e entoación adecuada a cada actocomunicativo.

12.1. Usa, de maneira xeral, unha linguaxe nonsexista.12.2. Usa, de maneira xeral, unha linguaxerespectuosa coas diferenzas.

13.1. Recoñece textos orais sinxelos pertencentesa diferentes variedades dialectais moi evidentes dalingua galega.13.2. Valora as diferenzas dialectais orais da linguagalega como un símbolo de riqueza lingüística ecultural e o estándar como variante unificadora.

14.1. Identifica a lingua galega oral con calqueracontexto profesional: sanidade, educación, mediosde comunicación...14.2. Recoñece a validez da lingua galega paraconversas con persoas coñecidas oudescoñecidas.

14. Recoñecemento e valoración, de maneiraglobal, das diferenzas dialectais orais da linguagalega, como elemento enriquecedor da lingua.

15. Identificación da lingua galega con calqueracontexto de uso oral da lingua: en diferentesámbitos profesionais (sanidade, educación,medios de comunicación...) e en conversas conpersoas coñecidas ou descoñecidas.

BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA: LER

1. Comprensión da información relevante entextos das situacións cotiás de relación social:correspondencia, normas, programas deactividades, convocatorias.2. Comprensión de textos sinxelos procedentesdos medios de comunicación social (incluídaswebs infantís e xuvenís) con especial incidenciana noticia e na entrevista para obter informaciónxeral, localizando informacións destacadas.

3. Comprensión de textos sinxelos do ámbitoescolar en soporte papel ou dixital para aprendere para informarse, tanto os producidos confinalidade didáctica como os de uso social(folletos informativos ou publicitarios, prensa,programas, fragmentos literarios).

4. Integración de coñecementos e deinformacións procedentes de diferentes soportes

1. Comprender, buscar, localizar e seleccionarinformación explícita en textos escritos de soportesvariados (webs infantís, libros, carteis) e iniciar arealización de inferencias para determinarintencións e dobres sentidos bastante evidentes.

2. Interpretar e comprender, de maneira xeral, ainformación procedente de gráficos, esquemassinxelos e ilustracións redundantes.

1.1. Comprende a información relevante de textosprocedentes dos medios de comunicación socialou propios de situacións cotiás.1.2. Identifica as ideas principais e secundariasdun texto (narrativo, descritivo e expositivo).1.3. Busca, localiza e selecciona informaciónconcreta dun texto sinxelo, deducindo o significadode palabras e expresións polo contexto.1.4. Interpreta personificacións, hipérboles, ironíase dobres sentidos en textos.1.5. Identifica a estrutura dun texto e recoñecealgúns mecanismos de cohesión (repeticións,sinónimos, anáforas).1.6. Identifica o punto de vista do autor ou autora ediferencia, de maneira xeral, información, opinión epublicidade de carácter bastante evidente.1.7. Emprega o dicionario para resolver as dúbidasde vocabulario que atopa nos textos.1.8. Fai unha lectura rápida, selectiva ou integralen función das necesidades de cada momento.

2.1. Interpreta e comprende, de maneira xeral, ainformación de gráficos, esquemas sinxelos eilustracións redundantes, relacionándoa co contidodo texto que acompaña.

3.1. Realiza o subliñado das ideas principais duntexto sinxelo.3.2. Esquematiza as ideas dun texto sinxelo,indicando as ideas principais e secundarias.

para aprender, identificando e interpretando, conespecial atención os datos que se transmitenmediante gráficos, esquemas e ilustracións.

5. Subliñado, esquematización e resumo dainformación relevante dun texto sinxelo.

6. Uso de certas estratexias de control doproceso lector (anticipación, formulación dehipóteses, relectura...).

7. Uso dirixido das tecnoloxías da información eda comunicación para a localización, selección,interpretación e organización da información.

8. Realización de diferentes tipos de lectura: deinvestigación, de aprendizaxe, de gozo persoal,de resolución de problemas.

9. Lectura expresiva de textos literarios e non

3. Realizar o subliñado das ideas principais duntexto sinxelo, e esquematizar e resumir o seucontido.

4. Utilizar certas estratexias para mellorar a lectura.

5. Utilizar as tecnoloxías da información para tratara información nun texto sinxelo.

6. Realizar diferentes tipos de lectura.

7. Ler expresivamente textos de diversa tipoloxía(dramatizando cando é preciso) con fluidez eprecisión, atendendo á dicción, entoación,intensidade de voz, ritmo e velocidade, adecuadosás diversas situacións funcionais da lectura en vozalta (ler para que alguén goce escoitando, ler paradar a coñecer un texto descoñecido, ler paracompartir información que se acaba de localizar)facendo participar a audiencia da súa interpretación.

8. Usar as bibliotecas da aula e do centro, así comoas virtuais, con certa autonomía, comprendendo

3.3. Realiza o resumo dun texto sinxelo.

4.1. Deduce o posible contido dun texto sinxeloantes de lelo, axudándose do título e asilustracións.4.2. Relé un texto e marca as palabras clave para acadar acomprensión integral, cando é preciso.

5.1. Utiliza as tecnoloxías da información paralocalizar e seleccionar a información nun textosinxelo adecuado á súa idade.5.2. Utiliza as tecnoloxías da información paraorganizar a información dun texto sinxeloadecuado á súa idade.5.3. Utiliza dicionarios dixitais para interpretar ainformación dun texto.

6.1. Realiza diferentes tipos de lectura en funciónde cada texto: de investigación, de aprendizaxe,de gozo persoal ou de resolución de problemas.

7.1. Descodifica con precisión e rapidez aspalabras.7.2. Le textos en voz alta con fluidez e precisión.7.3. Le textos en voz alta con ritmo, velocidade eton da voz adecuados.7.4. Le en voz alta adaptándose ao interese doauditorio: gozar escoitando, obter novainformación...7.5. Fai lecturas dramatizadas de textos.

8.1. Usa a biblioteca de aula con certa autonomía,para obter datos e informacións, e colabora no seucoidado e mellora.8.2. Usa a biblioteca de centro con certa

literarios, de diferente tipoloxía textual.

10. Dramatización e lectura dramatizada detextos literarios e non literarios.

11. Uso da biblioteca de aula e do centro,amosando certo coñecemento da súaorganización (catalogación, funcionamento) eparticipación en actividades literarias e naelaboración de propostas.

12. Comezo no uso das bibliotecas, incluíndo asvirtuais, de xeito cada vez máis autónomo, paraobter información e modelos para a produciónescrita.

13. Mantemento adecuado e ampliación dabiblioteca persoal.

14. Interese polos textos escritos como fonte de aprendizaxe e como medio de comunicación de experiencias.

15. Desenvolvemento da autonomía lectora,amosando capacidade de elección de temas ede textos e de expresión das preferenciaspersoais.

16. Análise de textos sinxelos escritos endiferentes variedades, bastante evidentes, dalingua galega.

como se organiza e colaborando no seu coidado emellora.

9. Ter interese por ter unha biblioteca propia, física ou virtual.

10. Amosar interese polos textos escritos comofonte de aprendizaxe e medio de comunicación.

11. Amosar certa autonomía lectora e capacidadede selección de textos do seu interese, así comoser quen de expresar preferencias.

12. Analizar textos sinxelos escritos en diferentesvariedades da lingua galega.

1. Usar, de maneira xeral, as estratexias deplanificación, textualización e revisión do texto.

autonomía, para obter datos e informacións, ecolabora no seu coidado e mellora.8.3. Usa as bibliotecas virtuais, para obter datos einformacións, con certa autonomía.

9.1. Amosa interese pola conservación eorganización dos seus libros físicos e/ou virtuais.

10.1. Amosa interese pola lectura como fonte deaprendizaxe e medio de comunicación.

11.1 Selecciona persoalmente as lecturas quedesexa realizar e é quen de xustificalas en funcióndos seus gustos e necesidades.11.2. Expresa, de maneira sinxela, opinións evaloracións sobre as lecturas feitas.

12.1. Identifica, de maneira global, as diferenzaslingüísticas, bastante evidentes, das variedades dalingua galega.12.2. Valora a variedade interna da lingua comosímbolo de riqueza lingüística e cultural, así comoo estándar como variante unificadora.

1.1. Planifica a elaboración do texto, antes decomezar a escribir, xerando ideas, seleccionando eestruturando a información, mediante notas,esquemas ou guións.1.2. Elabora o texto cunha estrutura definida, concoherencia e cohesionando, de maneira xeral, osenunciados.1.3. Utiliza os signos de puntuación (punto, coma,punto e coma, dous puntos, puntos suspensivos,signos de exclamación e interrogación).

BLOQUE 3. COMUNICACIÓN ESCRITA:ESCRIBIR

1. Uso, de maneira xeral, das estratexias deplanificación, de textualización (formato,estrutura, ortografía e normas lingüísticas,puntuación, coherencia e cohesión...) e revisióncomo partes do proceso escritor.

2. Composición de textos propios de situaciónscotiás de relación social (correspondencia,normas, notas, invitacións e mensaxes curtas) deacordo coas características propias destesxéneros.

2. Crear textos sinxelos de diferente tipoloxía que permitan narrar, describir, resumir, explicar e expoñer opinións, emocións e informacións relacionadas con situacións cotiás e aqueles quesexan característicos dos medios de comunicación.

3. Elaborar textos do ámbito académico para obter,organizar e comunicar información.

1.4. Aplica, de maneira xeral, a norma lingüística:ortografía, acentuación, léxico, morfosintaxe e usa,habitualmente, unha linguaxe non sexista.1.5. Escribe e presenta textos propios elaborandoborradores.

1.6. Usa o dicionario durante a elaboración detextos.

2.1. Elabora, en diferentes soportes, textos propiosda vida cotiá e académica, imitando modelos:cartas e correos electrónicos, mensaxes curtas,normas, notas e invitacións2.2. Redacta textos xornalísticos (noticias,crónicas, reportaxes, entrevistas) e (anuncios ecarteis), imitando modelos publicitarios moisinxelos.2.3. Crea diferentes tipos de textos (narrativos,expositivos, descritivos ou argumentativos)seguindo un guión establecido e adaptando alinguaxe ás características de cada xénero.2.4. Escribe textos coherentes e empregandoalgúns elementos básicos de cohesión, usando orexistro adecuado.2.5. Resume o contido de textos sinxelos propiosdo ámbito da vida persoal ou familiar ou dosmedios de comunicación.

3.1. Elabora textos escritos propios do ámbitoacadémico (cuestionarios, resumos, descricións,explicacións...) para obter, organizar e comunicarinformación.

4.1. Elabora textos sinxelos que combinan alinguaxe verbal e non verbal: carteis publicitarios,anuncios, cómic, contos, poemas, cancións eanécdotas.4.2. Escribe textos sinxelos de carácter creativo.

3. Composición de textos de información e deopinión sinxelos, característicos dos medios decomunicación social, sobre feitos eacontecementos significativos, con especialincidencia na noticia, na entrevista e nocomentario breve sobre libros ou música, ensituacións reais ou simuladas.

4. Produción de textos relacionados co ámbitoacadémico para obter, organizar e comunicarinformación (cuestionarios, resumos, esquemas,descricións e explicacións).

5. Redacción de textos breves e sinxelos: carteispublicitarios, anuncios, cómics, poemas,cancións e anécdotas.

6. Uso das TIC, con certa autonomía, na buscade información, o tratamento dos textos e arealización de presentacións.

7. Utilización de elementos gráficos eparatextuais para facilitar a comprensión(ilustracións, gráficos, táboas e tipografía) eilustración creativa dos propios textos.

8. Interese polo coidado e a presentación dos

4. Elaborar textos breves e sinxelos concreatividade.

5. Usar as TIC, con certa autonomía, para a buscade información, tratamento dos textos e realizaciónde presentacións.

6. Utilizar recursos gráficos e paratextuais quefaciliten a comprensión dos textos e contribúan ásúa ilustración creativa.

7. Coidar a presentación dos traballos escritos encalquera soporte e valorar a lingua escrita comomedio de comunicación.

1. Utilizar terminoloxía lingüística e gramaticalbásica, funcionalmente, como apoio á comprensióne á produción de textos, así como aplicar o seucoñecemento no uso da lingua.

4.3. Aprecio polos usos creativos da linguaxe..5.1. Busca e selecciona a información endiferentes fontes e soportes dixitais.5.2. Emprega procesadores de textos con certaautonomía.5.3. Utiliza, habitualmente, correctores de textos.5.4. Utiliza as TIC, con certa autonomía, pararealizar presentacións elementais.

6.1. Usa recursos gráficos e paratextuais parafacilitar a comprensión dos textos e ilustralos demaneira creativa.

7.1. Coida a presentación dos textos seguindo asnormas básicas de presentación establecidas:marxes, disposición no papel, limpeza, calidadecaligráfica, separación entre parágrafos,interliñado… en calquera soporte.7.2. Valora a lingua escrita como medio decomunicación.

1.1. Recoñece as diferentes categoríasgramaticais pola súa función na lingua:substantivo, artigo, pronome, adxectivo, adverbio,verbo e preposición.1.2. Conxuga e usa con corrección as formasverbais persoais e non persoais dos verbos.1.3. Diferencia as sílabas que conforman cadapalabra, diferenciando a sílaba tónica das átonas.1.4. Identifica e clasifica os diferentes tipos deenunciado: declarativo, interrogativo, exclamativo,imperativo.1.5. Recoñece as oracións simples, comprende oseu significado, utiliza correctamente a

textos escritos e respecto pola norma ortográfica.

9.Valoración da escritura como instrumento derelación social, de obtención e de reelaboraciónda información e dos coñecementos.

BLOQUE 4. COÑECEMENTO DA LINGUA

1. Uso e identificación intuitiva da terminoloxíaseguinte nas actividades de produción einterpretación: denominación dos textostraballados; clases de palabras, sílaba tónica eátona; enunciados: frase e oración; tipos deenunciado: declarativo, interrogativo,exclamativo, imperativo; enlaces: preposición;grupo de palabras: núcleo e complementos;substantivos, artigos e pronomes, adxectivo;tempo e modo verbal; persoa gramatical; modoimperativo e infinitivo; complementos do nome ecomplementos do verbo: o suxeito.

2. Coñecemento xeral das normas ortográficas,apreciando o seu valor social e a necesidade decinguirse a elas nos escritos.

3. Uso de procedementos de derivación, decomparación e de contraste para xulgar sobre acorrección das palabras e xeneralizar as normasortográficas.

2. Coñecer e aplicar, de forma xeral, as normasortográficas xerais e as de acentuación enparticular, apreciando o seu valor social e anecesidade de cinguirse a elas.

3. Utilizar correctamente as regras de puntuación, así como unha sintaxe adecuada nas producións orais e escritas.

concordancia de xénero e número e identifica overbo e os seus complementos: o suxeito, asícomo os complementos do nome.

2.1. Aplica xeralmente as normas de acentuación xerais e de acentuación diacrítica e aprecia o seu valor social e a necesidade de cinguirse a elas.2.2. Coñece e utiliza as normas ortográficas,aplicándoas nas súas producións escritas conespecial atención nas regras do h, b/v, c/cc, s/x,ll/i/x.

3.1. Emprega con corrección os signos depuntuación, facendo unha valoración dosresultados.3.2. Usa unha sintaxe adecuada nas súasproducións. 3.3. Respecta, de forma xeral, as normasmorfosintácticas de colocación do pronome átono.

4. Comparación de estruturas sintácticasdiversas para observar a súa equivalenciasemántica ou posibles alteracións do significado.

5. Exploración das posibilidades do uso dediversos enlaces entre oracións (causa,consecuencia, finalidade, contradición...), asícomo algúns elementos de cohesión, en relacióncoa composición de textos.

6. Identificación, en oracións, do verbo e os seuscomplementos, especialmente o suxeito, e dopapel semántico do suxeito (axente, paciente ecausa).

7. Transformación de oracións sinxelas de activaen pasiva, e viceversa, para mellorar acomprensión de determinados textos.

8. Práctica do paso de estilo directo a estiloindirecto na narración, para mellorar a produciónde textos.

9. Uso eficaz do dicionario, en papel ouelectrónico, na busca da ampliación dovocabulario e como consulta ortográfica egramatical.

10. Ampliación do vocabulario, mediante otraballo con palabras sinónimas, antónimas,homónimas, polisémicas; aumentativos e

4. Recoñecer e empregar os conectores básicos, así como outros elementos de cohesión.

5. Identificar o papel semántico do suxeito etransformar oracións activas sinxelas en pasivas, eviceversa, para mellorar a comprensión e aprodución de textos.

6. Transformar un texto narrativo sinxelo de estilo directo noutro de estilo indirecto.

7. Ampliar o vocabulario a partir do uso dodicionario e do traballo e reflexión sobre as palabrasque conforman a lingua.

8. Coñecer, de forma xeral, as características

4.1. Usa diversos conectores básicos entreoracións: causa, consecuencia, finalidade,contradición.4.2. Recoñece determinados procesos decohesión nos textos: anáfora, sinónimos...

5.1. Identifica, en oracións sinxelas, o papelsemántico do suxeito.5.2. Recoñece se a oración é activa ou pasiva e équen de facer a transformación dunha noutra.

6.1. Transforma un texto sinxelo narrativo de estilodirecto noutro de estilo indirecto.

7.1. Usa adecuadamente o dicionario en papel oudixital para buscar calquera palabra,seleccionando a acepción precisa segundo cadacontexto e como consulta ortográfica.7.2. Recoñece e crea palabras derivadas(prefixación e sufixación) e compostas,identificando e formando familias de palabras.7.3. Recoñece e usa sinónimos, antónimos,homónimos, palabras polisémicas de usofrecuente, frases feitas, siglas e abreviaturas.

8.1. Coñece, de xeito xeral, as características máisrelevantes (históricas, socioculturais...) da linguagalega.8.2. Identifica e valora a lingua galega dentro darealidade plurilingüe e pluricultural de España e deEuropa.

diminutivos, frases feitas, siglas e abreviaturas.

11. Ampliación do vocabulario mediante osprocedementos de creación de palabras:derivación (prefixos e sufixos) e composición.

12. Coñecemento xeral das característicasrelevantes (históricas, socioculturais...) da linguagalega e identificación e valoración desta linguadentro da realidade plurilingüe e pluricultural deEspaña e de Europa.

13. Comparación entre aspectos das linguas queo alumnado coñece e/ou está a aprender paramellorar os procesos comunicativos e recoñeceras interferencias.

BLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA

1. Escoita, memorización e reprodución de textosprocedentes da literatura popular oral galega(refráns, adiviñas, lendas, contos, poemas,conxuros, ditos e cantigas), así como daliteratura galega en xeral.

2. Valoración e aprecio do texto literario galego(oral ou non) como vehículo de comunicación,fonte de coñecemento da nosa cultura e comorecurso de gozo persoal.3. Lectura persoal, silenciosa e en voz alta deobras en galego adecuadas á idade e aosintereses (conto, cómic, novela).

4. Lectura guiada de textos da literatura infantil,

relevantes da lingua galega e identificar e valoraresta lingua dentro da realidade plurilingüe epluricultural de España e de Europa.

9. Establecer relacións elementais entre as diversaslinguas que utiliza ou está a aprender o alumnado.

1. Escoitar, memorizar, reproducir e valorar textosprocedentes da literatura popular galega e daliteratura galega en xeral.

2. Ler textos e obras en galego da literatura infantil,adaptacións breves de obras clásicas e literaturaactual, adaptadas á idade e en diferentessoportes.

3. Identificar as características dos diferentesxéneros e as figuras literarias, así como temasrecorrentes.

9.1. Recoñece, de forma xeral, e evita asinterferencias entre as linguas que está aaprender.9.2. Recoñece, de forma xeral, e evita asinterferencias entre as linguas que está a aprender.

1.1. Escoita, memoriza e reproduce textosprocedentes da literatura popular oral galega(refráns, adiviñas, lendas, contos, poemas,conxuros, ditos e cantigas) e da literatura galegaen xeral.1.2. Valora os textos da literatura oral galega comofonte de coñecemento da nosa cultura e comorecurso de gozo persoal.

2.1. Le en silencio obras e textos en galego daliteratura infantil, adaptacións breves de obrasclásicas e literatura actual, adaptadas á idade e endiferentes soportes.2.2. Le en voz alta obras e textos en galego daliteratura infantil, adaptacións breves de obrasclásicas e literatura actual, adaptadas á idade e endiferentes soportes.

3.1. Identifica as características principais dosdiferentes xéneros literarios: narrativa, poesía eteatro.3.2. Distingue algúns recursos retóricos e métricospropios dos poemas.3.3. Identifica e emprega algunhas figurasliterarias: comparacións, personificacións,hipérboles e xogos de palabras.3.4. Identifica os temas recorrentes na literatura.

4.1. Recrea e compón poemas e relatos, a partir

adaptacións breves de obras literarias clásicas eliteratura actual en diversos soportes.

5. Lectura comentada de poemas, de relatos ede obras teatrais tendo en conta as convenciónsliterarias (xéneros, figuras) e a presenza decertos temas e motivos repetitivos.

6. Recreación e composición de poemas erelatos para comunicar sentimentos, emocións,estados de ánimo, lembranzas, recoñecendo ascaracterísticas dalgúns modelos.

7. Dramatización e lectura dramatizada de textosliterarios.

8. Valoración da literatura en calquera lingua(maioritaria, minoritaria ou minorizada), comovehículo de comunicación, fonte de coñecementoe como recurso de gozo persoal.

9. Interese por coñecer os modelos narrativos epoéticos que se utilizan noutras culturas.

10. Comparación de imaxes, símbolos e mitosfacilmente interpretables que noutras culturasserven para entender o mundo e axudan acoñecer outras maneiras de relacións sociais.

4. Recrear e compoñer poemas e relatos sinxelos a partir de modelos dados.

5. Participar activamente en dramatizacións detextos literarios.

6. Valorar a literatura en calquera lingua, comovehículo de comunicación, fonte de coñecemento ecomo recurso de gozo persoal.

de modelos sinxelos, para comunicar sentimentos,emocións, estados de ánimo e lembranzas.

5.1. Participar activamente en dramatizacións detextos literarios.

6.1. Valora a literatura en calquera lingua, comovehículo de comunicación, fonte de coñecementoe como recurso de gozo persoal.

7.1. Compara imaxes, símbolos e mitos sinxelosdoutras culturas cos da cultura galega, amosandointerese e respecto.7.2. Amosa curiosidade por coñecer outroscostumes e formas de relación social, respectandoe valorando a diversidade cultural.

PRIMEIRO TRIMESTRE Unidades didácticas nas que se desenvolven: 1,2, 3 e 4


-Produción de textos orais e audiovisuais deprodución propia (exposicións, descricións desituacións ou procesos, de emocións, entrevistas,debates…), con preparación previa, utilizandodiferentes recursos expresivos e adaptando aentoación, o ton de voz ou o xesto á situacióncomunicativa, incluso coa posibilidade de faceloante unha cámara.

-Detección e corrección das interferenciaslingüísticas no uso da lingua oral.


-Comprensión de textos segundo a súa tipoloxía.

-Coñecemento do funcionamento das bibliotecas,

-Comprender e producir textos orais sinxelossegundo a súa tipoloxía e expoñer temas deprodución propia oralmente (exposicións,procesos, comentarios de actualidade, entreoutros) con preparación previa, e adaptando aentoación, o ton de voz ou o xesto á situacióncomunicativa. Utilización de material gráfico.

-Detectar e corrixir as interferencias lingüísticas nouso da lingua oral.

-Comprender distintos tipos de texto adaptados áidade e utilizando a lectura como medio paraampliar o vocabulario e fixar a ortografía correcta.

-Coñecer o funcionamento das bibliotecas,incluídas as virtuais, para saber onde se podenatopar libros adecuados á idade, temas de

-Exprésase oralmente en diferentes situacións.

-Realiza intervencións orais (expositivas,narrativas, dialogadas…), previamentepreparadas, cun discurso ordenado, coherente eintelixible.

-Detecta e corrixe interferencias lingüísticas no usoda lingua oral.

-Comprende distintos tipos de textos adaptados áidade e utiliza a lectura como medio para ampliar ovocabulario e fixar a ortografía correcta.

-Amosa comprensión, con certo grao de detalle, dediferentes tipos de textos non literarios(expositivos, narrativos…) e de textos da vidacotiá.

-Coñece o funcionamento das bibliotecas,incluídas as virtuais, para saber onde se podenatopar libros adecuados á idade, temas de interesepropio, información sobre os autores...

incluídas as virtuais, para saber onde se podenatopar libros adecuados á idade, temas deinterese propio, información sobre os autores...


-Escritura de textos producidos en diferentessituacións e que respondan a diferentes intenciónsque, sempre que faga falta, teñen que ter apoiovisual ou auditivo: narracións, explicacións,descricións, cartas, diálogos, noticias, reportaxes,críticas cinematográficas.

-Detección e corrección das interferenciaslingüísticas nas producións escritas.


-Conectores para enlazar oracións (e, pero,porque, senón, aínda que, con todo...):coñecemento e uso.

-Recoñecemento, uso e explicación da categoríagramatical do verbo.

-Distinción entre texto, parágrafo e oración.

-Recoñecemento e explicación das relacións quese establecen entre o suxeito e o predicado.

interese propio, información sobre os autores...

- Escribir textos funcionais, narrativos, literarios eaudiovisuais coherentes —á man e facendo usodas TIC— moi construídos, con riqueza delinguaxe, partindo do proceso de pensar, escribirou elaborar e revisar.

-Detectar e corrixir interferencias lingüísticas nasproducións escritas.

-Coñecer e usar os conectores para enlazaroracións.

-Recoñecer e comprender a categoría gramaticaldo verbo.

-Distinguir entre texto, parágrafo e oración.

-Recoñecer as relacións que se establecen entre osuxeito e o predicado.

- Discriminar entre textos literarios e non-literariose identificar as principais características de cada

-Escribe textos funcionais, narrativos, literarios eaudiovisuais coherentes —á man e facendo usodas TIC— moi construídos, con riqueza delinguaxe, partindo do proceso de pensar, escribirou elaborar e revisar.

-Detecta e corrixe interferencias lingüísticas nasproducións escritas.

-Coñece e usa os conectores de xeito adecuadonas producións propias.

-Recoñece e comprende as categoríasgramaticais: verbo.

-Distingue entre texto, parágrafo e oración.

-Recoñece as relacións que se establecen entre osuxeito e o predicado.

- Discrimina entre textos literarios e non-literarios eidentifica as principais características de cada un


- Discriminación entre textos literarios e non-literarios e identificación das principaiscaracterísticas de cada un deles.

-Aproximación a textos literarios diversos evaloración da literatura en xeral, e da galega enparticular, como fonte de riqueza persoal.

un deles.

-Achegarse a textos literarios diversos evalorar a literatura en xeral, e a galega enparticular, como fonte de riqueza persoal.

deles.

-Entende que os textos literarios presentandiferente tipoloxía e valora a literatura en xeral, e agalega en particular, como fonte de riquezapersoal.

SEGUNDO TRIMESTRE Unidades didácticas nas que se desenvolven: 5,6, 7 e 8


-Produción de textos orais e audiovisuais deprodución propia (exposicións, descricións desituacións ou procesos, de emocións, entrevistas,debates…), con preparación previa, utilizandodiferentes recursos expresivos e adaptando aentoación, o ton de voz ou o xesto á situacióncomunicativa, incluso coa posibilidade de faceloante unha cámara.

-Detección e corrección das interferencias





-Detecta e corrixe interferencias lingüísticas no uso

lingüísticas no uso da lingua oral.


-Comprensión de textos segundo a súa tipoloxía(narrativos, expositivos…).


-Escritura de textos producidos en diferentessituacións e que respondan a diferentes intenciónsque, sempre que faga falta, teñen que ter apoiovisual ou auditivo: narracións, explicacións,descricións, cartas, diálogos, noticias, reportaxes,críticas cinematográficas.

-Detección e corrección das interferenciaslingüísticas nas producións escritas.


-Comprender distintos tipos de texto adaptados áidade e utilizando a lectura como medio paraampliar o vocabulario e fixar a ortografía correcta.

- Escribir textos funcionais, narrativos, literarios eaudiovisuais coherentes —á man e facendo usodas TIC— moi construídos, con riqueza delinguaxe, partindo do proceso de pensar, escribirou elaborar e revisar.

-Detectar e corrixir interferencias lingüísticas nasproducións escritas.

da lingua oral.

-Comprende distintos tipos de textos adaptados áidade e utiliza a lectura como medio para ampliar ovocabulario e fixar a ortografía correcta.

-Amosa comprensión, con certo grao de detalle, dediferentes tipos de textos non literarios(expositivos, narrativos…) e de textos da vidacotiá.

-Escribe textos funcionais, narrativos, literarios eaudiovisuais coherentes —á man e facendo usodas TIC— moi construídos, con riqueza delinguaxe, partindo do proceso de pensar, escribirou elaborar e revisar.

-Detecta e corrixe interferencias lingüísticas nasproducións escritas.

-Coñece e utiliza as palabras polisémicas de xeitoadecuado nas producións propias.

-Recoñecemento das palabras polisémicas.

-Coñecemento das regras de uso do guión e daraia, coma punto e coma, dous puntos, puntossuspensivos.

-Recoñecemento, uso e explicación das formasnon-persoais do verbo e das perífrases verbais.

-Recoñecemento, uso e explicación da categoríagramatical dos pronomes persoais.

-Recoñecemento, uso e explicación dos verbosregulares e irregulares.

-


-Aproximación a textos literarios diversos evaloración da literatura en xeral, e da galega enparticular, como fonte de riqueza persoal.

-Coñecer e utilizar as palabras polisémicas.

-Coñecer e aplicar as regras ortográficas querexen o uso do guión, da raia, da coma, do puntoe coma, dos dous puntos e dos puntossuspensivos.

-Recoñecer e comprender as formas non-persoaisdo verbo e as perífrases verbais.

-Recoñecer as relacións que se establecen entre osubstantivo e o resto dos compoñentes do gruponominal.

-Recoñecer e utilizar correctamente os pronomespersoais.

-Recoñecer e comprender os verbos regulares eirregulares.

-Achegarse a textos literarios diversos e valorar aliteratura en xeral, e a galega en particular, comofonte de riqueza persoal.

- Coñece e aplica as regras ortográficas que rexeno uso do guión, da raia, da coma, do punto ecoma, dos dous puntos e dos puntos suspensivos.

-Recoñece e comprende as formas non-persoaisdo verbo e as perífrases verbais.

-Recoñece e utiliza correctamente os pronomespersoais.

-Recoñece e comprende os verbos regulares eirregulares.

-Entende que os textos literarios presentandiferente tipoloxía e valora a literatura en xeral, e agalega en particular, como fonte de riquezapersoal.

-Identifica e amosa interese polo xénero dramático

-Identificación e valoración do xénero dramático einterese polo teatro. -Identificar e amosar interese polo xénero

dramático e, en concreto, polo teatro.

e, en concreto, polo teatro.

TERCEIRO TRIMESTRE Unidades didácticas nas que se desenvolven: 9,10, 11 e 12


-Produción de textos orais e audiovisuais deprodución propia (exposicións, descricións desituacións ou procesos, de emocións, entrevistase debates), con preparación previa, utilizandodiferentes recursos expresivos e adaptando aentoación, o ton de voz ou o xesto á situacióncomunicativa, incluso coa posibilidade de faceloante unha cámara.

-Produción e comprensión de mensaxes orais detipoloxía diversa.

-Detección e corrección das interferenciaslingüísticas no uso da lingua oral.


-Comprensión de textos segundo a súa tipoloxía:


-Producir e comprender mensaxes orais detipoloxía diversa.




-Produce e comprende mensaxes orais detipoloxía diversa.

-Detecta e corrixe interferencias lingüísticas no usoda lingua oral.

-Comprende distintos tipos de textos adaptados áidade e utiliza a lectura como medio para ampliar o

narrativos e descritivos.

-Comprender, con certo grao de detalle, diferentestipos de textos non literarios e textos da vida cotiá.


- Escritura de textos de todas as tipoloxías cunléxico e unha estrutura que se adecúe ao tipo detexto, ás intencións e ao rexistro. Ter capacidadepara revisar e mellorar os textos dun mesmo oudos outros.

-Produción de textos audiovisuais sinxelos(utilizando a imaxe fixa ou en movemento e o son)para describir, narrar e informar, e para expresaremocións e opinións.

-Comprender distintos tipos de textos adaptados áidade (narrativos e descritivos) e utilizando alectura como medio para ampliar o vocabulario efixar a ortografía correcta.

- Comprender, con certo grao de detalle,diferentes tipos de textos non literarios e textos davida cotiá.

-Escribir textos de todas as tipoloxías cun léxico ecunha estrutura que se adecúa ao tipo de texto, ásintencións e ao rexistro. Ter capacidade pararevisar e mellorar os textos dun mesmo ou dosoutros.

-Producir textos audiovisuais sinxelos (utilizando aimaxe fixa ou en movemento e o son) paradescribir, narrar e informar, e para expresaremocións e opinións.

vocabulario e fixar a ortografía correcta.

-Amosa comprensión, con certo grao de detalle, dediferentes tipos de textos non literarios e de textosda vida cotiá.

-Escribe textos de todas as tipoloxías cun léxico ecunha estrutura que se adecúa ao tipo de texto, ásintencións e ao rexistro. Ten capacidade pararevisar e mellorar os textos dun mesmo ou dosoutros.

-Produce textos audiovisuais sinxelos (utilizando aimaxe fixa ou en movemento e o son) paradescribir, narrar e informar, e para expresaremocións e opinións.

-Identifica e comprende o predicado, a frase verbal


-Identificación e comprensión do predicado, dafrase verbal e dos complementos do predicado.

-Identificación das preposicións, das contracciónse dos adverbios e interese por empregaloscorrectamente nas creacións propias.

-Distinción e transformación de oracións activas epasivas.


-Valora a literatura en xeral, e a galega enparticular, así como a escrita noutras linguas.

-Interpretación da linguaxe literaria: comparación,derivación, composición, sentido figurado,interpretación de locucións, frases feitas ourefráns; ritmo e rima, se se trata de poesía oucanción.

-Identificación e aplicación de recursos retóricosnas mensaxes audiovisuais: recoñecemento dasfuncións que xogan no texto literario e noutros.

-Identificar e comprender o predicado, da fraseverbal e dos complementos do predicado.

-Distinguir as preposicións, os compoñentes dascontraccións e os adverbios e aplicarcorrectamente estes coñecementos nas creaciónspropias.

-Distinguir e transformar oracións activas epasivas.

-Valorar a literatura en xeral, e a galega enparticular, así como a escrita noutras linguas.

-Interpretar a linguaxe literaria: comparación,derivación, composición, sentido figurado,interpretación de locucións, frases feitas ourefráns; ritmo e rima, se se trata de poesía oucanción.

-Identificar e aplicar recursos retóricos nasmensaxes audiovisuais: recoñecer as funciónsque xogan no texto literario e noutros.

e os complementos do predicado.

- Distingue as preposicións, os compoñentes dascontraccións e os adverbios e aplicacorrectamente estes coñecementos nas creaciónspropias.

-Distingue e transforma oracións activas epasivas.

-Valora a literatura en xeral, e a galega enparticular, así como a escrita noutras linguas.

-Interpreta a linguaxe literaria: comparación,derivación, composición, sentido figurado,interpretación de locucións, frases feitas ourefráns; ritmo e rima, se se trata de poesía oucanción.

-Identifica e aplica os recursos retóricos nasmensaxes audiovisuais: Recoñece as funcións quexogan no texto literario e noutros.

3. Avaliación trimestral das Competencias

1º TRIMESTRE

Instrumentos deavaliación

Estándares de aprendizaxeavaliables trimestrais

Niveis de desempeño

1

Pouco adecuado

2

Adecuado

3

Notable

4

Excelente

• Tarefas diversasrealizadas poloalumnado durante aactividade diaria naclase.• Caderno de clasedo alumno.• Actividades deavaliación (libro,fichas, probasescritas...).• Intervencións naaula.• Exposicións orais.• Preguntasindividuais e degrupo.• Fichas de rexistroindividual.• Traballos engrupo.• Autoavaliación.• Blog do profesor.

Manifesta unha actitude reflexivaante os acontecementos do mundoque o rodea e amosa autonomía naobservación e na planificación deaccións e tarefas e ten iniciativa natoma de decisións.

Non manifesta unhaactitude reflexivaante osacontecementos domundo que o rodea enon amosaautonomía naobservación e naplanificación deaccións e tarefas etampouco teniniciativa abonda natoma de decisións.

Manifesta unha actitudepouco reflexiva ante osacontecementos domundo que o rodea eamosa certa autonomíana observación e naplanificación de accións etarefas e, ás veces, teniniciativa na toma dedecisións.

Manifesta unhaactitude reflexiva anteos acontecementos domundo que o rodea eamosa autonomía naobservación e naplanificación deaccións e tarefas e teniniciativa na toma dedecisións.

Sempre manifestaunha actitudereflexiva ante osacontecementos domundo que o rodea eamosa grandeautonomía naobservación e naplanificación deaccións e tarefas eten moita iniciativa natoma de decisións.

Respecta os compañeiros/as e asnormas de convivencia, coida omaterial e utiliza estratexias paratraballar de forma individual e enequipo.

Amosa poucorespecto poloscompañeiros/as epolas normas deconvivencia,despreocúpase domaterial e non teninterese no traballoindividual nin engrupo.

Adoita respectar oscompañeiros/as e asnormas de convivencia,ás veces coida o materiale utiliza algunhasestratexias para traballarde forma individual e enequipo.

Case sempre respectaos compañeiros/as eas normas deconvivencia, coida omaterial e utilizaestratexias paratraballar de formaindividual e en equipo.

Sempre respecta oscompañeiros/as e asnormas deconvivencia, coida omaterial e utilizaestratexias paratraballar de formaindividual e enequipo.

Interioriza que as diferenzas e adiversidade entre as persoas, asculturas e as linguas, o mesmo quena natureza, son fonte de riqueza.

Non amosa ningúninterese porinteriorizar que asdiferenzas e adiversidade entre aspersoas, as culturase as linguas, omesmo que nanatureza, son fontede riqueza.

Ten algunhas dificultadespara interiorizar que asdiferenzas e adiversidade entre aspersoas, as culturas e aslinguas, o mesmo que nanatureza, son fonte deriqueza.

Ten practicamenteinteriorizado que asdiferenzas e adiversidade entre aspersoas, as culturas eas linguas, o mesmoque na natureza, sonfonte de riqueza.

Interioriza que asdiferenzas e adiversidade entre aspersoas, as culturase as linguas, omesmo que nanatureza, son fontede riqueza.

Exprésase oralmente endiferentes situacións, realizaintervencións orais (previamentepreparadas) cun discursoordenado, coherente eintelixible.

Ten moitasdificultades paraexpresarseoralmente endiferentessituacións, realizarintervencións orais(previamentepreparadas) cundiscurso ordenado,coherente eintelixible.

Ten algunhas dificultadespara expresarseoralmente endiferentes situacións,realizar intervenciónsorais (previamentepreparadas) cundiscurso ordenado,coherente e intelixible.

Ten poucasdificultades paraexpresarseoralmente endiferentessituacións, e realizaintervencións orais(previamentepreparadas) cundiscurso ordenado,coherente eintelixible.

Exprésaseoralmente endiferentessituacións, realizaintervencións orais(previamentepreparadas) cundiscurso ordenado,coherente eintelixible.

Detecta e corrixe interferenciaslingüísticas no uso da lingua.

Non ten interese niné capaz de detectare corrixirinterferenciaslingüísticas no usoda lingua.

Ten interese, perocústalle detectar ecorrixir interferenciaslingüísticas no uso dalingua.

Detecta e corrixebastantesinterferenciaslingüísticas no usoda lingua.

Detecta e corrixeinterferenciaslingüísticas no usoda lingua.

Escribe textos funcionais,narrativos, literarios eaudiovisuais coherentes —áman e facendo uso das TIC—empregando axeitadamente osconectores partindo do procesode pensar, escribir ou elaborar erevisar.

Ten moitasdificultades paraescribir textosfuncionais,narrativos,literarios eaudiovisuaiscoherentes —áman e facendo usodas TIC—empregandoaxeitadamente osconectorespartindo doproceso de pensar,escribir ou elaborare revisar.

Ten algunhasdificultades paraescribir textosfuncionais, narrativos,literarios e audiovisuaiscoherentes —á man efacendo uso das TIC—empregandoaxeitadamente osconectores partindo doproceso de pensar,escribir ou elaborar erevisar.

Ten algunhasdificultades paraescribir textosfuncionais,narrativos, literariose audiovisuaiscoherentes —á mane facendo uso dasTIC— empregandoaxeitadamente osconectores partindodo proceso depensar, escribir ouelaborar e revisar.

Escribe textosfuncionais,narrativos, literariose audiovisuaiscoherentes —áman e facendo usodas TIC—empregandoaxeitadamente osconectorespartindo doproceso de pensar,escribir ou elaborare revisar.

Entende que os textos literariospresentan diferente tipoloxía evalora a literatura en xeral, e agalega en particular, como fontede riqueza persoal.

Non amosa moitointerese na literaturaen xeral, e a galegaen particular.

Ten algunha dificultadepara entender que ostextos literariospresentan diferentetipoloxía, pero valora aliteratura en xeral, e agalega en particular,como fonte de riquezapersoal.

Entende que ostextos literariospresentan diferentetipoloxía, pero nonsempre valora aliteratura en xeral, ea galega enparticular, comofonte de riquezapersoal.

Entende que ostextos literariospresentan diferentetipoloxía e valora aliteratura en xeral,e a galega enparticular, comofonte de riquezapersoal.

2º TRIMESTRE




1

Pouco adecuado

2

Adecuado

3

Notable

4

Excelente

• Tarefas diversasrealizadas poloalumnado durante aactividade diaria naclase. • Caderno de clasedo alumno.• Actividades deavaliación (libro,fichas, probasescritas...).• Arquivo individual(PROXECTOS).• Intervencións naaula.• Exposicións orais.• Participación doalumno.• Preguntasindividuais e degrupo.• Fichas de rexistroindividual.• Traballos engrupo.• Rexistros deincidencias.• Autoavaliación.• Blog do profesor.

Amosa certo grao de reflexión anteos acontecementos do mundo que orodea, manifesta autonomía naobservación e na planificación deaccións e tarefas e ten iniciativa natoma de decisións.















Comprende e produce distintostipos de texto ademais de detectar ede corrixir as interferenciaslingüísticas.

Ten moitasdificultades paracomprender eproducir distintostipos de textoademais de detectare de corrixir asinterferenciaslingüísticas.

Ten algunhas dificultadespara comprender eproducir distintos tipos detexto ademais de detectare de corrixir asinterferencias lingüísticas.

Comprende e producedistintos tipos de texto,pero non sempre écapaz de detectar e decorrixir asinterferenciaslingüísticas.

Comprende eproduce distintostipos de textoademais de detectare de corrixir asinterferenciaslingüísticas.

Recoñece e utilizacorrectamente demostrativos,posesivos, artigos, numerais,indefinidos e pronomespersoais.

Amosa moitasdificultades pararecoñecer e utilizarcorrectamentedemostrativos,posesivos, artigos,numerais,indefinidos epronomespersoais.

Amosa algunhasdificultades pararecoñecer e utilizarcorrectamentedemostrativos,posesivos, artigos,numerais, indefinidos epronomes persoais.

Normalmenterecoñece e utilizacorrectamentedemostrativos,posesivos, artigos,numerais,indefinidos epronomes persoais.

Sempre recoñece eutilizacorrectamentedemostrativos,posesivos, artigos,numerais,indefinidos epronomespersoais.

Identifica e amosa interese poloxénero dramático e, enconcreto, polo teatro.

Non identifica e nonamosa ningúninterese polo xénerodramático e, enconcreto, poloteatro.

Non identifica ben, peroamosa algún interesepolo xénero dramáticoe, en concreto, poloteatro.

Adoita identificar eamosar interese poloxénero dramático e,en concreto, poloteatro.

Identifica e amosainterese poloxénero dramáticoe, en concreto,polo teatro.

3º TRIMESTRE




1

Pouco adecuado

2

Adecuado

3

Notable

4

Excelente

• Tarefas diversasrealizadas poloalumnado durante aactividade diaria naclase.• Caderno de clasedo alumno.• Actividades deavaliación (libro,fichas, probasescritas...).• Traballos en

Amosa certo grao de reflexión anteos acontecementos do mundo que orodea, manifesta autonomía naobservación e na planificación deaccións e tarefas e ten iniciativa natoma de decisións.





grupo.• Actividadesinteractivas• Portfolio, e-portfolio.• Arquivo individual(PROXECTOS).• Intervencións naclase.• Exposicións orais.• Probas oraisindividuais.• Participación doalumno.• Preguntasindividuais e degrupo.• Fichas de rexistroindividual.• Traballos engrupo.• Rexistros deincidencias.• Autoavaliación.• Blog do profesor.











Comprende e reproduce –oralmente e por escrito- con certograo de detalle, diferentes tipos detextos literarios e non literariosutilizando a lectura como mediopara ampliar o vocabulario e fixar aortografía correcta.

Presenta moitasdificultades paracomprender ereproducir –oralmente e porescrito- con certograo de detalle,diferentes tipos detextos literarios e nonliterarios utilizando alectura como mediopara ampliar ovocabulario e fixar aortografía correcta.

Ten algunhas dificultadespara comprender ereproducir –oralmente e por escrito-con certo grao de detalle,diferentes tipos de textosliterarios e non literariosutilizando a lectura comomedio para ampliar ovocabulario e fixar aortografía correcta.

Adoito comprende ereproduce –oralmente e porescrito- con certo graode detalle, diferentestipos de textosliterarios e nonliterarios utilizando alectura como mediopara ampliar ovocabulario e fixar aortografía correcta.

Sempre comprende ereproduce –oralmente e porescrito- con certograo de detalle,diferentes tipos detextos literarios e nonliterarios utilizando alectura como mediopara ampliar ovocabulario e fixar aortografía correcta.

Produce textos audiovisuaissinxelos (utilizando a imaxe fixaou en movemento e o son) paradescribir, narrar e informar, epara expresar emocións eopinións.

Cústalle moitoproducir textosaudiovisuaissinxelos (utilizandoa imaxe fixa ou enmovemento e oson) para describir,narrar e informar, epara expresaremocións eopinións.

Ten algunhas dificultadespara textosaudiovisuais sinxelos(utilizando a imaxe fixaou en movemento e oson) para describir,narrar e informar, epara expresaremocións e opinións.

Normalmente producetextos audiovisuaissinxelos (utilizando aimaxe fixa ou enmovemento e o son)para describir, narrare informar, e paraexpresar emocións eopinións.

Produce textosaudiovisuaissinxelos (utilizandoa imaxe fixa ou enmovemento e oson) para describir,narrar e informar, epara expresaremocións eopinións.

Distingue e utiliza correctamente aspreposicións, coas correspondentescontraccións, e os adverbios.

Ten moitasdificultades paradistinguir e utilizarcorrectamente aspreposicións, coascorrespondentescontraccións, e osadverbios.

Ten algunhas dificultadespara distinguir e utilizarcorrectamente aspreposicións, coascorrespondentescontraccións, e osadverbios.

Adoito distingue eutiliza correctamenteas preposicións, coascorrespondentescontraccións, e osadverbios.

Sempre distingue eutiliza correctamenteas preposicións, coascorrespondentescontraccións, e osadverbios.

Interpreta a linguaxe literaria:comparación, derivación,composición, sentido figurado,interpretación de locucións,frases feitas ou refráns; ritmo erima, se se trata de poesía oucanción.

Ten seriasdificultades parainterpretar alinguaxe literaria:comparación,derivación,composición,sentido figurado,interpretación delocucións, frasesfeitas ou refráns;ritmo e rima, se setrata de poesía oucanción.

Cústalle bastanteinterpretar a linguaxeliteraria: comparación,derivación,composición, sentidofigurado, interpretaciónde locucións, frasesfeitas ou refráns; ritmoe rima, se se trata depoesía ou canción.

Normalmenteinterpreta a linguaxeliteraria:comparación,derivación,composición,sentido figurado,interpretación delocucións, frasesfeitas ou refráns;ritmo e rima, se setrata de poesía oucanción.

Interpreta alinguaxe literaria:comparación,derivación,composición,sentido figurado,interpretación delocucións, frasesfeitas ou refráns;ritmo e rima, se setrata de poesía oucanción.

-Identifica e aplica os recursosretóricos nas mensaxesaudiovisuais: recoñece asfuncións que xogan no textoliterario e noutros.

Presenta abondasdificultades paraidentificar e aplicaros recursosretóricos nasmensaxesaudiovisuais: etamén pararecoñecer asfuncións quexogan no textoliterario e noutros.

Moitas veces nonidentifica e aplica osrecursos retóricos nasmensaxesaudiovisuais: ninrecoñece as funciónsque xogan no textoliterario e noutros.

Case sempreidentifica e aplica osrecursos retóricosnas mensaxesaudiovisuais: etamén acostumarecoñecer asfuncións que xoganno texto literario enoutros.

Identifica e aplicacon orixinalidadeos recursosretóricos nasmensaxesaudiovisuais:recoñece asfuncións que xoganno texto literario enoutros.

4. Perfil Competencial da área de Lingua galega e Literatura para sexto curso

Competenciasclave

ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE AVALIABLE

CL Coñece, de xeito xeral, as características máis relevantes (históricas, socioculturais...) da linguagalega.

CL/CSC Identifica e valora a lingua galega dentro da realidade plurilingüe e pluricultural de España e deEuropa.

CL Identifica, de maneira global, as diferenzas lingüísticas, bastante evidentes, das variedades da linguagalega.

CL/CSC Valora a variedade interna da lingua como símbolo de riqueza lingüística e cultural, así como oestándar como variante unificadora.

CL Recoñece, de forma xeral, e evita as interferencias entre as linguas que está a aprender.CL Identifica diferenzas, regularidades e semellanzas, ortográficas e léxicas entre todas as linguas que

coñece e/ou está a aprender, como punto de apoio para a súa aprendizaxe.CL Utiliza a lingua oral en faladoiros e exposicións con distintas finalidades (académica guiada polo

mestre/a, social e lúdica), e como forma de comunicación e de expresión persoal (sentimentos,emocións...) en distintos ámbitos.

CL Expón as ideas con claridade, coherencia e corrección, expresándose de forma espontánea ouutilizando modelos en situacións de comunicación dirixidas.

SC Presta atención ás intervencións dos compañeiros, amosando respecto e consideración polas ideas,os sentimentos e as emocións dos demais.

SC Emprgea as normas sociocomunicativas: espera de quendas, escoita activa, participaciónrespectuosa, progresiva adecuación á intervención do interlocutor e certas normas de cortesía.

CL Recoñece e emprega conscientemente recursos lingüísticos (entoación, ton de voz, ritmo do discurso,vocabulario adecuado e estrutura do contido) e non lingüísticos (xestual, corporal, elementos visuais)

para comunicarse nas interaccións orais.CL Exprésase cunha pronunciación e unha dicción correctas (articulación, ritmo, entoación) cando narra

feitos ocorridos, experiencias persoais, historias, relatos, trama de libros ou películas, ou ben describepersonaxes e lugares coñecidos. Expón temas concretos de interese ou de estudo, desenvolvendoalgún dos seus aspectos.

CL Expresa as súas propias ideas comprensiblemente, con orde e coherencia, achegando o seu punto devista.

CL Participa activamente nas situacións interactivas de comunicación na aula, contestando a preguntas efacendo comentarios relacionados co tema (faladoiros, presentacións e asembleas).

CL Participa de forma construtiva, incorporando achegas e construíndo un coñecemento común nastarefas da aula.

CL Amosa unha actitude de escoita activa, centrando a súa atención na mensaxe emitida e interactuandoco interlocutor.

CL Comprende a información xeral en textos orais de uso habitual (noticias, avisos, anuncios, horarios,instrucións, normas...).

CL Comprende o significado de elementos básicos do texto necesarios para entender o sentido global(léxico, locucións).

CL Emprega nas súas expresións un vocabulario adecuado á súa idade, diferenciando as funcións dalinguaxe.

AA Utiliza de forma habitual distintos recursos (dicionario, textos, Internet…) para ampliar o seuvocabulario.

CL Distingue polo contexto o significado e as correspondencias entre fonema e grafía (palabrashomófonas, homónimas, parónimas, polisémicas).

CL Identifica o tema do texto.CL Obtén as principais ideas dun texto.CL Resume un texto distinguindo as ideas principais e empeza a diferenciar as secundarias.CL Recoñece textos orais segundo a súa tipoloxía: narrativos, descritivos, informativos e instrutivos.CL Memoriza breves textos literarios ou non literarios próximos aos seus gustos e intereses, utilizando a

creatividade.CL Usa con corrección e creatividade as distintas técnicas e estratexias de comunicación oral que

estudou.CL Actúa en resposta ás ordes ou instrucións dadas para levar a cabo actividades diversas.CL Responde de forma correcta a preguntas concernentes á comprensión literal, interpretativa e crítica do

texto, atendendo a elementos explícitos e non-explícitos.AA Utiliza a información para levar a cabo diversas actividades en situacións de aprendizaxe individual ou

colectiva.CL Reproduce textos orais sinxelos e breves imitando modelos (narrativos, descritivos, argumentativos,

expositivos, instrutivos, informativos e persuasivos).

5.Mínimos exixibles


LGL Emprega a lingua galega oral en faladoiros, debates, entrevistas, exposicións ou presentacións con distintas finalidades(académica, social e lúdica) e como forma de comunicación e de expresión persoal (sentimentos, emocións etc.) endistintos ámbitos.

LGL Transmite as ideas con claridade, coherencia e corrección, expoñéndoas segundo a situación de comunicación de formaespontánea ou tras unha planificación previa nos distintos ámbitos.

LGL Recoñece e emprega conscientemente recursos lingüísticos (entoación, ton de voz, ritmo do discurso, vocabulario rico eestrutura do comunicado) e non-lingüísticos (linguaxe xestual e corporal, elementos visuais e sonoros) para comunicarsenas interaccións orais.

LGL Exprésase cunha pronuncia e unha dicción correctas: articulación, ritmo, entoación e volume. Cando narra feitosocorridos ou experiencias persoais, historias, relatos..., xustifica o punto de vista propio. Expón temas concretos deinterese ou de estudo desenvolvendo algún dos seus aspectos e terminando cunha valoración final.

LGL Expresa as súas propias ideas comprensiblemente: orde e coherencia. Xustifica o seu punto de vista explicando osproles e os contras do exposto substituíndo elementos básicos do modelo dado.

LGL Participa axeitadamente nas situacións interactivas de comunicación, comprendendo o que di o interlocutor e intervindocoas propostas propias, e participa activamente no traballo en grupo, así como nos debates

LGL Participa activamente e de forma construtiva: incorporando achegas e construíndo un coñecemento común nas tarefasda aula.

LGL Mostra unha actitude de escoita activa incorporando aos seus coñecementos aqueles elementos máis significativos damensaxe escoitada.

LGL Comprende e extrae a información xeral en textos orais de uso habitual (noticias, discursos, avisos, anuncios,instrucións, normas etc.).

LGL Interpreta o sentido de elementos básicos do texto necesarios para a comprensión global (léxico e locucións). LGL Utiliza nas súas expresións un vocabulario adecuado á súa idade.LGL Diferencia polo contexto o significado e as correspondencias fonema-grafía (palabras homónimas, polisémicas...).

LGL Identifica o tema do texto.LGL Obtén as principais ideas dun texto.LGL Resume un texto distinguindo as ideas principais e as secundarias.LGL Recoñece textos segundo a súa tipoloxía: narrativos, descritivos, informativos, instrutivos etc.LGL Elabora breves textos literarios ou non-literarios próximos aos seus gustos e intereses utilizando con corrección e

creatividade distintas estratexias de comunicación.LGL Utiliza con corrección e creatividade as distintas técnicas e estratexias de comunicación oral que estudou.LGL Actúa en resposta ás ordes ou instrucións dadas para levar a cabo actividades diversas.LGL Comprende correctamente os textos que escoita.

LGL Interpreta en producións orais a retranca, a ironía e os dobres sentidos e recoñece a retranca como un trazocaracterístico da lingua galega.

LGL Lembra ideas básicas dun texto escoitado e exprésaas oralmente en resposta a preguntas directas.LGL Organiza e planifica o discurso adecuándose á situación de comunicación e ás diferentes necesidades comunicativas

(narrar, describir, informarse, dialogar etc.) utilizando os recursos lingüísticos pertinentes.

LGL Utiliza de forma efectiva a linguaxe oral para comunicarse e aprender: escoita activamente, recolle datos pertinentes,participa en enquisas e entrevistas e expresa oralmente con claridade o propio xuízo.

LGL Resume entrevistas, noticias, debates infantís, faladoiros, mesas redondas etc., procedentes da radio e a televisión, aprensa escrita ou Internet. Extrae información xeral e específica destas propostas, explica obxectivos de escoita,responde a eles e incorpora a información conseguida ao seu proceso de aprendizaxe (empregando o aprendidonoutras situacións, enriquecendo as súas producións etc.).

LGL Realiza entrevistas dirixidas.LGL Le en voz alta diferentes tipos de textos apropiados á súa idade con velocidade, fluidez e entoación adecuada.LGL Descodifica con precisión e rapidez palabras adecuadas á súa idade.LGL Entende a mensaxe, de maneira global, e identifica as ideas principais e as secundarias dos textos lidos a partir da

lectura dun texto en voz alta.LGL Mostra comprensión, con certo grao de detalle, de diferentes tipos de textos nonliterarios (expositivos, narrativos,

descritivos e argumentativos) e de textos da vida cotiá.LGL Le en silencio coa velocidade adecuada textos de diferente complexidade.LGL Realiza lecturas en silencio comprendendo os textos lidos (resume, extrae, entresaca, deduce, opina, argumenta etc.).

LGL Identifica as partes da estrutura organizativa dos textos, analiza a súa progresión temática e capta o seu propósito.LGL Elabora resumos de textos lidos identificando os elementos característicos dos diferentes tipos de textos.LGL Recoñece algúns mecanismos de cohesión en diferentes tipos de texto.LGL Produce esquemas a partir de textos dados.LGL Interpreta o valor do título e as ilustracións.LGL Marca as palabras clave dun texto que axudan á comprensión global.LGL Comprende a información contida nos gráficos e establece relacións coa información que aparece no texto relacionada

con eles.LGL Interpreta esquemas ou mapas conceptuais sinxelos.LGL Dedica un tempo semanal a ler diferentes textos.LGL Le voluntariamente textos propostos polo mestre ou mestra.LGL Deduce o significado de palabras e expresións con axuda do contexto.LGL Comprende textos xornalísticos e publicitarios e identifica a súa intención comunicativa. Diferencia entre información,

opinión e publicidade.LGL Interpreta a linguaxe figurada (metáforas, personificacións, hipérboles) en textos dados.LGL Interpreta correctamente a información e é capaz de facer un resumo desta.LGL Expón os argumentos de lecturas realizadas dando conta dalgunhas referencias bibliográficas: autor, editorial, xénero,

ilustracións etc.LGL Escribe, en diferentes soportes, textos propios do ámbito da vida cotiá (diarios, opinións e entradas en blogs,

videodiario, correos electrónicos, noticias e xornais) con modelo de referencia.LGL Escribe textos usando o rexistro adecuado, organizando as ideas con claridade, enlazando enunciados en secuencias

lineais cohesionadas e respectando as normas gramaticais e ortográficas.LGL Resume o contido de textos propios do ámbito da vida persoal e do ámbito escolar recollendo as ideas fundamentais,

utilizando unha expresión persoal.LGL Aplica correctamente os signos de puntuación e as regras de acentuación e ortográficas.LGL Elabora textos con corrección.LGL Emprega estratexias de procura e selección da información: tomar notas, elaborar esquemas, guións, mapas

conceptuais etc.LGL Presenta traballos e informes de forma ordenada e clara, utilizando soporte papel e dixital, sobre problemas ou

situacións sinxelas, recollendo información de diferentes fontes (directas, libros, Internet etc.), seguindo un plan de

traballo e expresando conclusións.

LGL Expresa por escrito opinións, reflexións e valoracións argumentadas.LGL Planifica e redacta textos seguindo uns pasos: planificación, redacción, revisión e mellora. Determina con antelación

como será o texto, a súa extensión, o tratamento autor-lector, a presentación etc. Adapta a expresión á intención tendoen conta o interlocutor e o asunto de que se trata. Presenta con limpeza, claridade, precisión e orde os escritos.Reescribe o texto.

LGL Valora a súa propia produción escrita, así como a produción escrita dos seus compañeiros.LGL Usa con eficacia as novas tecnoloxías para escribir, presentar os textos e buscar información.LGL Coñece e recoñece as categorías gramaticais pola súa función na lingua: presentar, substituír e expresar características

do nome de diferentes clases de palabras, expresar accións ou estados, enlazar ou relacionar palabras ou oracións etc.LGL Conxuga e usa con corrección os tempos verbais nas formas persoais e non-persoais do modo indicativo e subxuntivo

de todos os verbos.LGL Diferencia familias de palabras.LGL Coñece, recoñece e usa sinónimos e antónimos, palabras polisémicas e homónimas, neoloxismos ou frases feitas.

LGL Recoñece palabras compostas, prefixos e sufixos e é capaz de crear palabras derivadas.LGL Identifica e clasifica os diferentes tipos de palabras nun texto.LGL Recoñece os conectores básicos necesarios que dan cohesión ao texto elipse, sinónimos, conectores).

LGL Identifica as oracións como unidades de significado completo. Recoñece a oración simple e diferencia suxeito epredicado.

LGL Coñece a estrutura do dicionario e úsao para buscar o significado de calquera palabra (derivados, plurais, formasverbais, sinónimos etc.).

LGL Selecciona a acepción correcta segundo o contexto de entre as varias que lle ofrece o dicionario.LGL Coñece as normas ortográficas e aplícaas nas súas producións escritas.LGL Sinala as características que definen as diferentes clases de palabras: clasificación e uso para construír o discurso nos

diferentes tipos de producións.LGL Utiliza correctamente as normas da concordancia de xénero e de número na expresión oral e escritaLGL Aplica correctamente as normas de acentuación e clasifica as palabras dun texto.LGL Usa con corrección os signos de puntuación.LGL Aplica as regras de uso do: h, b, v, ct, cc.LGL Utiliza unha sintaxe adecuada nas producións escritas propias.LGL Coñece e valora a variedade lingüística da lingua galega.LGL Recoñece as características fundamentais de textos literarios narrativos, poéticos e dramáticos e considéraos un medio

de aprendizaxe.LGL Realiza lecturas de textos narrativos de tradición oral, literatura infantil, adaptacións de obras clásicas e literatura actual.LGL Interpreta a linguaxe figurada (metáforas, personificacións, hipérboles e xogos de palabras) en textos literarios.LGL Distingue algúns recursos retóricos e métricos propios dos poemas.LGL Utiliza comparacións, metáforas, aumentativos, diminutivos e sinónimos en textos literarios.LGL Crea textos literarios (contos, poemas, cancións, pequenas obras teatrais) a partir de pautas ou modelos dados

utilizando recursos propios destas producións.LGL Realiza dramatizacións individualmente e en grupo de textos literarios apropiados ou adecuados á súa idade e de textos

de produción propia.LGL Memoriza e reproduce textos orais breves e sinxelos (contos, poemas, cancións, refráns, adiviñas ou trabalinguas).

LGL Pon interese e esfórzase por escribir correctamente de forma persoal, creativa e con sensibilidade.

COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E TECNOLOXÍA

Área Estándar de aprendizaxeLGL Interpreta esquemas de chave, números e mapas conceptuais sinxelos.

COMPETENCIA DIXITAL

Área Estándar de aprendizaxeLGL Utiliza os medios informáticos para obter información.LGL Elabora e presenta cuestionarios, esquemas, resumos, mapas conceptuais, descricións de forma clara e visual

apoiándose nas novas tecnoloxías.LGL Utiliza Internet e as TIC: reprodutor de vídeo, reprodutor de DVD, ordenador, reprodutor de CD-audio, cámara de fotos

dixital e gravadora de audio como recursos para a realización de tarefas diversas: escribir e modificar un texto, creartáboas e gráficas etc.

LGL Utiliza distintos programas educativos dixitais como apoio e reforzo da aprendizaxe.LGL Utiliza habitualmente fontes en formato papel e dixital (dicionario, Internet etc.) no proceso da escritura.LGL Usa con eficacia as novas tecnoloxías para escribir, presentar os textos e buscar información.LGL Escribe, en diferentes soportes, textos propios do ámbito da vida cotiá: diarios, opinións e entradas en blogs, cartas,

correos electrónicos, noticias e xornais sen modelo de referencia.

COMPETENCIA APRENDER A APRENDER

Área Estándar de aprendizaxeLGL Utiliza de forma habitual distintos recursos (dicionario, textos, Internet etc.) para o seu enriquecemento.LGL Utiliza a información recollida para levar a cabo diversas actividades en situacións de aprendizaxe individual ou

colectiva.LGL Activa coñecementos previos e utilízaos para comprender un texto.LGL Realiza inferencias e formula hipóteses.LGL É capaz de consultar diferentes fontes bibliográficas e textos de soporte informático para obter datos e información para

levar a cabo traballos individuais ou en grupo.LGL Infere, interpreta e formula hipótese sobre o contido. Sabe relacionar os elementos lingüísticos co non-lingüísticos nos

textos xornalísticos e publicitarios.LGL Establece relacións entre as ilustracións e os contidos do texto, expón hipótese, realiza predicións e identifica na lectura

o tipo de texto e a intención.LGL Utiliza a biblioteca para localizar un libro determinado con seguridade e autonomía, aplicando as normas de

funcionamento dunha biblioteca.LGL Selecciona lecturas con criterio persoal e expresa o gusto pola lectura de diversos xéneros literarios como fonte de

entretemento manifestando a súa opinión sobre os textos lidos.LGL Utiliza habitualmente fontes en formato papel e dixital (dicionario, Internet etc.) no proceso da escritura.

LGL Elabora traballos e informes de forma ordenada e clara, seguindo un guión establecido que supoña a procura, seleccióne organización da información de textos de carácter científico, xeográfico ou histórico.

LGL Resume entrevistas, noticias, debates infantís, faladoiros, mesas redondas etc., procedentes da radio e a televisión, aprensa escrita ou Internet. Extrae información xeral e específica destas propostas, exponse obxectivos de escoita,responde a eles e incorpora a información conseguida ao seu proceso de aprendizaxe (empregando o aprendidonoutras situacións, enriquecendo as súas producións etc.).

LGL Emprega estratexias de procura e selección da información: tomar notas, elaborar esquemas, guións e mapasconceptuais.

LGL Elabora e presenta cuestionarios, esquemas, resumos, mapas conceptuais e descricións de forma clara e visualapoiándose nas novas tecnoloxías.

CS Planifica, realiza traballos e presentacións a nivel individual e en grupo que supoñen a procura, selección, análise,contraste, interpretación e organización de textos de carácter xeográfico, social e histórico, en situacións de aula.

CS Interpreta unha pirámide de poboación e outros gráficos usados no estudo da poboación.CS Describe os factores que condicionan a distribución da poboación española e europea, por exemplo mediante un

organizador gráfico de causa efecto.CS Identifica os tres sectores de actividades económicas e clasifica distintas actividades no grupo ao que pertencen.CS Investiga sobre distintas estratexias de compra, comparando prezos e recompilando información.CS Utiliza con rigor e precisión o vocabulario adquirido para elaborar traballos coa terminoloxía adecuada aos temas

tratados e reflexiona posteriormente sobre o proceso de aprendizaxe cunhas pautas dadas.CS Analiza, relaciona e explica a forma de vida e organización social de España das distintas épocas históricas estudadas,

por exemplo nun mapa mental.

SENTIDO DE INICIATIVA E ESPÍRITO EMPRENDEDOR

Área Estándar de aprendizaxeLGL Transforma en noticias feitos cotiáns, próximos á súa realidade, axustándose á estrutura e linguaxe propios do xénero e

imitando modelos.LGL Prepara reportaxes sobre temas de intereses próximos, seguindo modelos.LGL Escribe diferentes tipos de textos adecuando a linguaxe ás características do xénero do tipo de texto: diarios, opinións e

entradas en blogs, cartas, correos electrónicos, noticias e xornais, encamiñados a desenvolver a súa capacidadecreativa na escritura.

LGL Presenta traballos e informes de forma ordenada e clara, utilizando soporte papel e dixital, sobre problemas ousituacións sinxelas, recollendo información de diferentes fontes (directas, libros, Internet etc.), seguindo un plan detraballo e expresando conclusións.

LGL Planifica e redacta textos seguindo uns pasos: planificación, redacción, revisión e mellora. Determina con antelacióncomo será o texto, a súa extensión, o tratamento autor-lector, a presentación etc. Adapta a expresión á intención, tendoen conta o interlocutor e o asunto de que se trata. Presenta con limpeza, claridade, precisión e orde os escritos.Reescribe o texto.

COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS

Área Estándar de aprendizaxeLGL Escoita atentamente as intervencións dos compañeiros e segue as estratexias e normas para o intercambio

comunicativo mostrando respecto e consideración polas ideas, sentimentos e emocións dos demais.LGL Aplica as normas socio-comunicativas: espera de quendas, escoita activa, participación respectuosa, adecuación á

intervención do interlocutor e certas normas de cortesía.

LGL Pon interese e esfórzase por escribir correctamente, de forma persoal, creativa e con sensibilidade.LGL Recoñece e identifica algunhas das características relevantes (históricas, socio-culturais, xeográficas e lingüísticas) das

linguas oficiais en España e as variedades da lingua galega.LGL Valora a súa propia produción escrita, así como a produción escrita dos seus compañeiros.

COMPETENCIA CONCIENCIA E EXPRESIÓN CULTURAL

Área Estándar de aprendizaxeLGL Coñece e valora a variedade lingüística da lingua galega.LGL Realiza lecturas de textos narrativos de tradición oral, literatura infantil, adaptacións de obras clásicas e literatura actual.

6. Procedementos e instrumentos de avaliación

ProcedementosEscritos Orais Observación

directa esistemática

Outros

Instrumentos

• Traballos diversos realizadospolo alumnado na actividadediaria da clase.• Caderno de clase do alumno• Arquivo individual (PROXECTOS).• Actividades de avaliación (libro,fichas fotocopiables, probasescritas individuais...).• Traballos en grupo.• Resolución de exercicios eproblemas.• Actividades interactivas.

• Preguntas individuais e engrupo.• Participación do alumno/a.• Intervencións na clase.• Postas en común.• Entrevistas.• Probas orais individuais.• Exposicións orais.

• Escalas.• Listas de control.• Rexistros anecdóticospersoais.• Rexistros de incidencias.• Ficha de rexistroindividual.

Rúbrica deavaliación(APRENDIZAXES ePROXECTOS).• Persoal de avaliación.• Autoavaliación.

7. Criterios de cualificación

Criterios1. Traballo autónomo (aula,outros espazos).

• Realización sen axuda externa.• Estimación do tempo investido para resolver unha actividade.• Grao de adquisición de aprendizaxes básicas.• Orde e limpeza na presentación.• Caligrafía.• Destrezas.• Revisión do traballo antes de dalo por acabado.• Valoración entre o traballo na clase e na casa.• Creatividade.• ...

2. Probas orais e escritas. • Valoración da aprendizaxe dos contidos.• Valoración dos procesos seguidos e dos resultados.• Expresión oral do procedemento seguido ao resolver unha actividade.Coherencia e adecuación.• Valoración do tempo investido / tempo necesario para resolver unhaactividade.• Orde, limpeza e estrutura do traballo presentado.• Caligrafía lexible.• Tempo de realización.• Destrezas.• ...

3. Actividades TIC. • Uso adecuado e guiado do computador e dalgunha ferramenta telemática.• Utilización de Internet, de maneira responsable e con axuda, para buscarinformación sinxela ou resolver unha actividade.• Tipo de participación (autónomo, con apoio, ningún).• Grao de elaboración da resposta.• Interese, motivación.• ...

4. Participación e seguimentodas clases (intervenciónsorais, tipos de resposta...).

• Nivel e calidade das intervencións.• Mensaxe estruturada. • Uso de vocabulario apropiado.• Comportamento.• Esforzo.• Interese.

5. Traballo cooperativo.Valoración individual e degrupo.

• Capacidade de traballo cooperativo.• Grao de comunicación cos compañeiros.• Resolución de conflitos.• Interese, motivación.• Creatividade.• Iniciativa.• Opinión persoal do traballo e como se levou a cabo.

6. Arquivo de traballoindividual.

• Presentación clara e ordenada.• Actualización.• Razoamento da selección das producións que forman o arquivo.

8. Metodoloxía

A área de Lingua ten que perseguir que o alumno/a adquira un sistema de signos, pero tamén o seu significado cultural e o modo en que as persoas integran a realidade. Que alinguaxe lle sirva de instrumento cultural de regulación da convivencia, de expresión de ideas, sentimentos e emocións e de regulación da propia conduta. Tamén ten que perseguirque o alumno/a sexa capaz de construír unha representación do mundo compartida e que sexa quen de comunicala. En definitiva, que sexa capaz de desenvolverse con facilidadeen diferentes situacións da vida e especialmente na escola, utilizando os textos académicos para a aprendizaxe e o desenvolvemento do resto de áreas.

O ensino da área ten que partir do uso da lingua que os alumnos xa adquiriron ao comezo da etapa. Partindo disto, terase que ampliar a competencia comunicativa e lingüística deforma que sexan capaces de interactuar en todos os ámbitos sociais nos cales participan.

O uso social da lingua en contextos familiares, privados, públicos e escolares ten que ser o fío condutor dos contidos da área.

Débese entender a lingua desde a perspectiva global, posto que os diferentes bloques de contidos en que se articula a área non poden corresponder á práctica docente, senón queesta tense que enfrontar relacionando os diferentes bloques, posto que todos eles están moi relacionados.

A integración das competencias e as intelixencias múltiples á área supón insistir máis nas ferramentas esenciais da aprendizaxe (comprensión e expresión oral e escrita) e pór enpráctica estratexias didácticas que consideren as diferentes posibilidades de adquisición do alumno/a. Isto conséguese:

Nas tarefas integradas.

Nas dobres páxinas a final de cada unidade didáctica do Libro do Alumno.

Nas actividades competenciais e de intelixencias múltiples do libro guía.

Nos proxectos específicos trimestrais.

É a través destes proxectos e tarefas integradas que os alumnos poden desenvolver as súas capacidades ao redor da planificación do traballo, a selección dun tema de interese, doscontidos e dos materiais que se utilizarán e en relación coa elaboración e presentación do proxecto, a súa corrección e, finalmente, a exposición, todo nunha contorna decolaboración e intercambio entre iguais. En definitiva, predomina o traballo cooperativo que permite desenvolver a capacidade de discusión, a comunicación, o intercambio de ideas,o respecto e a comprensión das opinións alleas, e a reflexión sobre as propias ideas.

Á hora de avaliar, a rúbrica de avaliación convértese nun instrumento ou nunha guía para ter unha serie de criterios avaliables de coñecementos e competencias, en diferentesgraos de consecución, acadados polo alumno/a.

O uso das TIC é un elemento para favorecer a construción de aprendizaxes con sentido, posto que nos permite motivar o alumno/a, contextualizar o contido obxecto de aprendizaxe,facilitar a relación da nova aprendizaxe con contextos reais, facilitar a transferencia, xeneralizar e ampliar o contido e facilitar a elaboración de síntese e a transferencia docoñecemento.

A metodoloxía proposta promove a construción de aprendizaxes significativas a partir de secuencias de adquisición de coñecementos que propoñen:

Evocación de coñecementos previos para abordar os contidos novos.

Progresiva e coidadosa incorporación de coñecementos novos, a través de exemplos extraídos de situacións cotiás e contextualizadas para o alumno/a que favorecen a súacomprensión. Isto posibilita a transferencia de aprendizaxes á vida cotiá, conectando coa adquisición das competencias propias da materia.

Exercicios e actividades diversificados que teñen en conta competencias e intelixencias múltiples: traballo individual e en grupo, traballo cooperativo en Proxectos e en tarefasintegradas, uso das TIC e actividades que traballan contidos fundamentais. Están secuenciados por niveis de dificultade, abordan diversidade de estilos cognitivos eintelixencias e facilitan a adquisición de competencias a todos os alumnos.

9. Ensinanzas transversais de Sexto curso

Educación do consumidor

· Fomentar actitudes críticas ante o consumo excesivo e analizar o papel da publicidade na incitación ao consumo.

· Interpretar e comprender mensaxes propagandísticas e publicitarias.

· Reflexionar sobre as mensaxes transmitidas a través de calquera sistema verbal e non-verbal.

Educación moral

Desenvolver a autonomía persoal e tamén as posibilidades de tomar iniciativas e establecer relacións afectivas nas actividades habituais e nas relacións de grupo.Comprender e valorar as características e as calidades das persoas que o rodean, establecendo relacións equilibradas e construtivas.

Educación cívica

Manifestar interese por escoitar, comprender, informarse e poder participar posteriormente en conversas, debates e mesas redondas, respectando a quenda de palabra e valorandoas ideas e as intervencións dos outros.

Implicarse activamente nos diálogos e adoptar unha actitude dialogante nas situacións cotiás que o requiren.

Educación para a paz

Respectar a diversidade lingüística dos inmigrantes e rexeitar calquera tipo de discriminación.Coñecer e valorar as variedades dialectais da lingua galega.Valoración das tradicións e os costumes doutros países como riqueza.Estimar e valorar a lingua oral e escrita como medio de establecer e mellorar a relación cos demais.Educación para a igualdade entre os sexosConseguir unha visión do mundo libre de estereotipos sexistas e rexeitar calquera tipo de discriminación por razón de sexo. Recoñecer situacións habituais nas que se produza calquera tipo de discriminación por razón de sexo.Reflexionar e opinar sobre a igualdade de oportunidades.

Educación para a saúde. Saúde sexual

Actuar con autonomía nas actividades cotiás e nas relacións de grupo, asumindo as responsabilidades que lle correspondan.

Coñecer e practicar hábitos elementais de hixiene, alimentación e coidado persoal que melloran a calidade de vida.Coñecer e apreciar os aspectos biolóxicos, emocionais e sociais da sexualidade, e concibir a sexualidade como mostra de plena comunicación entre as persoas e de afecto cara aos

demais.

Educación ambiental

Coñecer o medio como un sistema vivo onde o ser humano é un elemento máis, capaz de actuar sobre el, cuestionalo e modificalo, achegando ideas e posibles solucións para a súamellora e mantemento.

Servirse das competencias orais e escritas adquiridas para valorar criticamente a propia contorna e interesarse por respectala e mellorala.Coñecer os problemas principais que se producen no ambiente e reflexionar sobre as súas posibles solucións coa axuda da linguaxe.Respectar os seres vivos.

Achegar ideas e posibles solucións que comporten un compromiso persoal para a mellora e o mantemento do medio. Educación para o lecerValorar a lectura de fragmentos de obras literarias acordes á súa idade como fonte de pracer e de gozo estético.

10. Organización de espazos

Trátase de explicitar, como no caso que propoñemos, en que espazos se desenvolverán as aprendizaxes e a diversidade de propostas establecidas.

Espazos Secuencia• Aula: Adaptable segundo as actividades (orais, escritas,proxectos, con encerado dixital, canón...).A disposición permitirá desprazarse con facilidadepolos diferentes espazos e os materiais estarán aoalcance dos nenos para que traballen de maneiraautónoma.Distribución posible en grupos, asembleas, recunchosde xogo e traballo individual.

• Espazos comúns:Patios, corredores, ximnasio, comedor, biblioteca docentro, sala de informática...

• Espazos exteriores (casa, biblioteca, visitas...):Proxectos cooperativos, exercicios de aplicación,consolidación e estudo autónomo.

• Motivación inicial e activación de coñecementosprevios.

• Desenvolvemento dos contidos e as actividades.

• Actividades de reforzo ou ampliación.

• Avaliación.

11. Materiais e recursos didácticos

Relación dos variados materiais e recursos didácticos para abordar a área de Lingua

Libros de texto:

LINGUA 6 Talentia; editorial Rodeira.

Libro dixital interactivo. Talentia Rodeira.

Recursos educativos (Internet).

Ordenador.

Encerado dixital.

Material para a Educación emocional.

…..........................................................................................................

Atención á diversidade (Conto, detectámolo a tempo!)

Relación das diferentes propostas para traballar a atención á diversidade de niveis, estilos e ritmos de aprendizaxe, de intereses e capacidades dos alumnos. Deseguido móstrase unexemplo:

Atención á diversidade

ADAPTACIÓN CURRICULAR (BÁSICA): Os contidos nucleares da Unidade Didáctica preséntanse de maneira guiada, con máis apoio gráfico, seguindo unha secuencia deaprendizaxe que facilita a adquisición de Competencias por parte dos alumnos.

AMPLIACIÓN: fichas fotocopiables con actividades de máis dificultade para a súa resolución, para o tratamento doutros contidos relacionados cos do ciclo etc.COMPETENCIAS e INTELIXENCIAS MÚLTIPLES: Tense en conta a diversidade de estilos cognitivos e de intelixencias en aprendizaxes coa lectura, co movemento, coa

representación plástica, coa dramatización. PLANS INDIVIDUAIS dirixidos a alumnos que o requiren (estranxeiros, incorporación tardía, necesidades educativas especiais e altas capacidades intelectuais).ACTIVIDADES MULTINIVEL: Posibilita que os alumnos atopen, respecto ao desenvolvemento dun contido, actividades que se axustan ao seu nivel de competencia curricular,

aos seus intereses, habilidades e motivacións. Por exemplo, o grupo clase pode estar a traballar o xénero masculino e feminino, mentres que varios alumnos poden estar areforzar os artigos o/a, e simultaneamente outros poden estar a traballar ao seu nivel máis básico de comprensión un texto. Deste xeito, nunha mesma clase posibilítasetraballar en diferentes niveis, segundo as habilidades de cada alumno/a.

ENSINO TITORIZADO.TRABALLOS DE INVESTIGACIÓN.LECTURAS E CONSULTAS DE FORMA LIBRE.

13. Estratexias para incorporar as TIC na aula

Para incorporar as TIC na aula propúxose unha serie de recursos integrados cos contidos e coas actividades de Lingua de Sexto curso, que complementan e amplían.

Actividades TIC • Actividades integradas nas secuencias de aprendizaxe.Ligazóns en Internet • Aproveitamento de recursos educativos en Internet: busca de

imaxes, información ou curiosidades e selección e organizaciónpara transformar estes elementos de coñecemento.

Libro Dixital Interactivo • Libro proxectable que incorpora elementos de interactividades:actividades, ligazóns, animacións...

14. Estratexias para estimular o interese e o hábito da lectura e desenvolver a expresión oral e escrita

Lectura:• Lectura do libro de texto.• Outros textos escritos: curtos, de tipoloxía diferente (informativo, descritivo, contos, poemas...).• Textos en apoio dixital (Internet e aplicacións informáticas, lectura en pantalla).• Textos orais complementados e acompañados de imaxes ou audios.

Expresión:

• Exposición oral e escrita en traballos individuais, actividades en grupo, en razoamentos e intervencións:planificación, redacción, revisión.• Expresión oral e escrita das aprendizaxes, utilizando un vocabulario preciso.• Expresión escrita en papel e en pantalla.

15. Actividades complementarias e extraescolares

Relación das actividades complementarias e extraescolares planificadas polo centro e relacionadas coa área de Lingua.

Exemplo:

• Actividades de animación á lectura.• Participación (a semana cultural organizada polo centro educativo, obradoiros, Día de...).

• Asistencia a xornadas, obras de teatro etc., interesantes desde o punto de vista da área.• ...

16. Procedementos para valorar o axuste entre a Programación Didáctica e os resultados

ADECUACIÓN DA PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA RESULTADOSACADÉMICOS

PROPOSTASDE MELLORA

Preparación da clase e os materiais didácticos

Hai coherencia entre o que se programou e odesenvolvemento das clases.Existe unha distribución temporal equilibrada.

O desenvolvemento da clase adecúase áscaracterísticas do grupo.

Utilización dunhametodoloxía adecuada

Tivéronse en conta as aprendizaxes significativas.Considérase a interdisciplinariedade (enactividades, tratamento dos contidos etc.). A metodoloxía fomenta a motivación e odesenvolvemento das capacidades do alumno/a.

Regulación da práctica docente

Grao de seguimento dos alumnos.

Validez dos recursos utilizados na clase para asaprendizaxes. Os criterios de promoción están acordados entre oprofesorado.

Avaliación das aprendizaxes e información que se lles dá aos alumnos e ás familias

Os criterios para unha avaliación positiva atópansevinculados aos obxectivos e contidos.Os instrumentos de avaliación permiten rexistrarnumerosas variables das aprendizaxes.Os criterios de cualificación están axustados átipoloxía de actividades planificadas.Os criterios de avaliación e os criterios decualificación danse a coñecer:• Aos alumnos.• Ás familias.

Utilización de medidas para a atención á diversidade

Adóptanse medidas con antelación para coñeceras dificultades de aprendizaxe.

Ofrecéronse resposta ás diferentes capacidades eritmos de aprendizaxe.

As medidas e os recursos ofrecidos foronsuficientes.Aplicáronse medidas extraordinariasrecomendadas polo equipo docente atendendo osinformes psicopedagóxicos.

... ... ... ...

MATEMATICAS

1. Objetivos en términos de competencias.

1. Comprender, interpretar y producir mensajes orales y escritos utilizando el vocabulario y las expresiones propias del lenguaje matemático. (Comunicación lingüística / Inteligencias lingüística-verbal e intrapersonal)

2. Resolver problemas de la vida cotidiana, adecuados a su nivel, que permitan establecer conexión entre la realidad y los conocimientos matemáticos (numeración,geometría, medida, áreas, perímetros…), comprobar resultados y reflexionar sobre su proceso de resolución. (Matemática. Ciencia y tecnología; Aprender a aprender / Inteligencias lógico-matemática, visual-espacial e intrapersonal)

3. Leer, escribir y ordenar, utilizando razonamientos apropiados, distintos tipos de números (romanos, naturales, enteros, fracciones, decimales y porcentajes sencillos) y saberlos utilizar para interpretar e intercambiar información en contextos de la vida cotidiana. (Matemática. Ciencia y tecnología / Inteligencia lógico-matemática)

4. Calcular sumas, restas, multiplicaciones, divisiones con distintos tipos de números teniendo en cuenta la jerarquía de las operaciones, aplicando las propiedades de estas, estrategias personales y diferentes procedimientos de cálculo (algoritmos escritos, cálculo mental, tanteo, estimación, calculadora). (Matemática. Ciencia y tecnología / Inteligencia lógico-matemática)

5. Conocer y utilizar los instrumentos y las unidades de medida de longitud, masa, capacidad, superficie, tiempo y monetarias, y operar con medidas de dichas magnitudes para describir determinados aspectos de la realidad. (Matemática. Ciencia y tecnología / Inteligencias lógico-matemática y visual-espacial)

6. Hacer estimaciones y saber expresar con precisión medidas de longitud, masa, capacidad, superficie, tiempo y las derivadas del sistema monetario, convirtiendo unas unidades en otras cuando sea necesario. (Matemática. Ciencia y tecnología / Inteligencia lógico-matemática)

7. Identificar los diferentes tipos de ángulos según su amplitud y el grado como unidad de medida, para explicar las formas y las descripciones geométricas en situaciones cotidianas. (Matemática. Ciencia y tecnología / Inteligencias visual-espacial y lógico-matemática)

8. Utilizar los instrumentos de dibujo y de medición de ángulos para representar y describir con precisión la realidad. (Matemática. Ciencia y tecnología / Inteligencias visual-espacial y lógico-matemática)

9. Describir y comprender situaciones cotidianas utilizando las nociones geométricas de paralelismo, perpendicularidad, simetría, traslación, giro, perímetro y superficie. (Matemática. Ciencia y tecnología / Inteligencias visual-espacial y lógico-matemática)

10. Conocer y dibujar los elementos geométricos del plano (rectas, semirrectas, segmentos y ángulos) y resolver problemas contextualizados de manera estratégica, buscando los procedimientos apropiados para solucionarlos. (Matemática. Ciencia y tecnología; Aprender a aprender / Inteligencias lógico-matemática y visual-espacial)

11. Identificar los polígonos y sus elementos y clasificarlos (triángulos y cuadriláteros) para interpretar informaciones que permitan describir la realidad. (Matemática. Ciencia y tecnología / Inteligencias visual-espacial y lógico-matemática)

12. Experimentar, organizar datos estadísticos en tablas, representarlos mediante gráficos (diagrama de barras, pictograma, polígono de frecuencias, diagrama de sectores) y saberlos interpretar. (Matemática. Ciencia y tecnología / Inteligencias visual-espacial, lógico-matemática y lingüística-verbal)

13. Reconocer, de manera inicial, situaciones sencillas de la vida diaria en la que se dan sucesos, imposibles, posibles o seguros. (Matemática. Ciencia y tecnología; Comunicación lingüística / Inteligencias lógico-matemática y lingüística-verbal)14. Trabajar en grupo y participar de forma activa y constructiva en proyectos comunes. (Sociales y cívicas / Inteligencia interpersonal).

2. Secuencia y temporalización de Contenidos, Criterios de evaluación y Estándares de aprendizaje evaluables

COMUNES A LOS TRES TRIMESTRES Unidades didácticas en las que se desarrollan: todasContenidos Criterios de evaluación Estándares de aprendizaje

Bloque 1. Procesos, métodos y actitudes enMatemáticas.

1. 2. Planificación del proceso de resolución de

1. Expresar verbalmente de forma razonada elproceso seguido en la resolución de un proble

1.1. Comunica verbalmente de forma razonada delproceso seguido en la resolución de un problemade Matemáticas o en contextos de la realidad.

problemas: Análisis y comprensión del enunciado.

3. 4. Estrategias y procedimientos puestos enpráctica: hacer un dibujo, una tabla, un esquemade la situación, ensayo y error razonado,operaciones matemáticas adecuadas, etc.

5. Resultados obtenidos. Planteamiento de pequeñas investigaciones encontextos numéricos, geométricos y funcionales.

2. Utilizar procesos de razonamiento y estrategiasde resolución de problemas, realizando loscálculos necesarios y comprobando las solucionesobtenidas.

3. Describir y analizar situaciones de cambio, paraencontrar patrones, regularidades y leyesmatemáticas, en contextos numéricos,geométricos y funcionales, valorando su utilidadpara hacer predicciones.

4. Profundizar en problemas resueltos, planteandopequeñas variaciones en los datos, otraspreguntas, etc.

5. Elaborar y presentar pequeños informes sobreel desarrollo, resultados y conclusiones obtenidasen el proceso de investigación.

6. Identificar y resolver problemas de la vida

2.1. Analiza y comprende del enunciado de losproblemas (datos, relaciones entre los datos,contexto del problema). 2.2. Utiliza estrategias heurísticas y procesos derazonamiento en la resolución de problemas. 2.3. Reflexiona sobre el proceso de resolución deproblemas: revisa las operaciones utilizadas, lasunidades de los resultados, comprueba einterpreta las soluciones en el contexto de lasituación, busca otras formas de resolución, etc. 2.4. Realiza estimaciones y elabora conjeturassobre los resultados de los problemas a resolver,contrastando su validez y valorando su utilidad yeficacia. 2.5. Identifica e interpreta datos y mensajes detextos numéricos sencillos de la vida cotidiana(facturas, folletos publicitarios, rebajas…).

3.1. Identifica patrones, regularidades y leyesmatemáticas en situaciones de cambio, encontextos numéricos, geométricos y funcionales.3.2. Realiza predicciones sobre los resultadosesperados, utilizando los patrones y leyesencontrados, analizando su idoneidad y los erroresque se producen.

4.1. Profundiza en problemas una vez resueltos,analizando la coherencia de la solución ybuscando otras formas de resolverlos. 4.2. Se plantea nuevos problemas, a partir de unoresuelto: variando los datos, proponiendo nuevaspreguntas, conectándolo con la realidad, buscandootros contextos, etc.

5.1. Elabora informes sobre el proceso deinvestigación realizado, exponiendo las fases delmismo, valorando los resultados y las conclusionesobtenidas.

7. 8. Acercamiento al método de trabajo científicomediante el estudio de algunas de suscaracterísticas y su práctica en situacionessencillas.

9. 10. 11. Confianza en las propias capacidadespara desarrollar actitudes adecuadas y afrontar lasdificultades propias del trabajo científico.

cotidiana, adecuados a su nivel, estableciendoconexiones entre la realidad y las Matemáticas yvalorando la utilidad de los conocimientosmatemáticos adecuados para la resolución deproblemas.

7. Conocer algunas características del método detrabajo científico en contextos de situacionesproblemáticas a resolver.

8. Planificar y controlar las fases de método detrabajo científico en situaciones adecuadas alnivel.

9. Desarrollar y cultivar las actitudes personalesinherentes al quehacer matemático.

10. Superar bloqueos e inseguridades ante la

6.1. Practica del método científico, siendoordenado, organizado y sistemático. 6.2. Planifica del proceso de trabajo con preguntasadecuadas: ¿qué quiero averiguar?, ¿qué tengo?,¿qué busco?, ¿cómo lo puedo hacer?, ¿no me heequivocado al hacerlo?, ¿la solución es adecuada?

7.1. Realiza estimaciones sobre los resultadosesperados y contrasta su validez, valorando lospros y los contras de su uso.

8.1. Elabora de conjeturas y busca argumentosque las validen o las refuten, en situaciones aresolver, en contextos numéricos, geométricos ofuncionales.

9.1. Desarrolla y muestra actitudes adecuadaspara el trabajo en Matemáticas: esfuerzo,perseverancia, flexibilidad y aceptación de lacrítica razonada. 9.2. Se plantea la resolución de retos y problemascon la precisión, esmero e interés adecuados a sunivel educativo y a la dificultad de la situación. 9.3. Distingue entre problemas y ejercicios y aplicalas estrategias adecuadas para cada caso. 9.4. Se habitúa al planteamiento de preguntas y ala búsqueda de respuestas adecuadas, tanto en elestudio de los conceptos como en la resolución deproblemas. 9.5. Desarrolla y aplica estrategias derazonamiento (clasificación, reconocimiento de lasrelaciones, uso de contraejemplos) para crear einvestigar conjeturas y construir y defenderargumentos.

10.1. Toma decisiones en los procesos deresolución de problemas valorando lasconsecuencias de las mismas y su convenienciapor su sencillez y utilidad.

12. 13. Utilización de medios tecnológicos en elproceso de aprendizaje para obtener información,realizar cálculos numéricos, resolver problemas ypresentar resultados. Integración de lasTecnologías de la Información y la Comunicaciónen el proceso de aprendizaje.

resolución de situaciones desconocidas.

11. Reflexionar sobre las decisiones tomadas,aprendiendo para situaciones similares futuras.

12. Utilizar los medios tecnológicos de modohabitual en el proceso de aprendizaje, buscando,analizando y seleccionando información relevanteen Internet o en otras fuentes, elaborandodocumentos propios, haciendo exposiciones yargumentaciones de los mismos.

13. Seleccionar y utilizar las herramientastecnológicas y estrategias para el cálculo, paraconocer los principios matemáticos y resolverproblemas.

11.1. Reflexiona sobre los problemas resueltos ylos procesos desarrollados, valorando las ideasclaves, aprendiendo para situaciones futurassimilares, etc.

12.1. Utiliza herramientas tecnológicas para larealización de cálculos numéricos, para aprender ypara resolver problemas.12.2. Utilización de la calculadora para larealización de cálculos numéricos, para aprender ypara resolver problemas.

13.1. Realiza un proyecto, elabora y presenta uninforme creando documentos digitales propios(texto, presentación, imagen, video, sonido,…),buscando, analizando y seleccionando lainformación relevante, utilizando la herramientatecnológica adecuada y compartiéndolo con suscompañeros.

PRIMER TRIMESTRE Unidades didácticas en las que se desarrollan: 1,2, 3, 4

Contenidos Criterios de evaluación Estándares de aprendizajeBloque 2. Números y álgebra.

1.2. Números enteros, decimales y fracciones: La numeración romana. Orden numérico. Utilización de los números ordinales. Comparación de números. Nombre y grafía de los números de más de seiscifras. Equivalencias entre los elementos del Sistema deNumeración Decimal: unidades, decenas,centenas, etc. El Sistema de Numeración Decimal: valorposicional de las cifras. El número decimal: décimas y centésimas. Concepto de fracción como relación entre laspartes y el todo. Fracciones propias e impropias. Número mixto. Representación gráfica. Fracciones equivalentes, reducción de dos o másfracciones a común denominador. Los números decimales: valor de posición. Redondeo de números decimales a las décima,centésima o milésima más cercana. Relación entre fracción y número decimal,aplicación a la ordenación de fracciones. Divisibilidad: múltiplos, divisores, números primosy números compuestos. Criterios de divisibilidad. Números positivos y negativos. Estimación de resultados. Comprobación de resultados mediante estrategiasaritméticas. Redondeo de números naturales a las decenas,centenas y millares. Ordenación de conjuntos de números de distintotipo.

3. 4. 5. 6. Operaciones: Operaciones connúmeros naturales: adición, sustracción,

1. Leer, escribir y ordenar, utilizandorazonamientos apropiados, distintos tipos denúmeros (romanos, naturales, enteros, fraccionesy decimales hasta las centésimas).

2. Interpretar diferentes tipos de números segúnsu valor, en situaciones de la vida cotidiana.

3. Realizar operaciones y cálculos numéricossencillos mediante diferentes procedimientos,incluido el cálculo mental, haciendo referenciaimplícita a las propiedades de las operaciones, ensituaciones de resolución de problemas.

4. Utilizar las propiedades de las operaciones, lasestrategias personales y los diferentesprocedimientos que se utilizan según la naturalezadel cálculo que se ha de realizar (algoritmosescritos, cálculo mental, tanteo, estimación,calculadora).

5. Utilizar los números enteros, decimales,fraccionarios y los porcentajes sencillos parainterpretar e intercambiar información en contextosde la vida cotidiana.

1.1. Lee y escribe números romanos aplicando elconocimiento a la comprensión de dataciones.

2.1. Utiliza los números ordinales en contextosreales. 2.2. Lee, escribe y ordena en textos numéricos yde la vida cotidiana, números (naturales de más deseis cifras, enteros, fracciones y decimales hastalas centésimas, las milésimas), utilizandorazonamientos apropiados e interpretando el valorde posición de cada una de sus cifras. 2.3. Descompone, compone y redondea númerosnaturales y decimales, interpretando el valor deposición de cada una de sus cifras. 2.4. Ordena números naturales, enteros,decimales y fracciones básicas por comparación,representación en la recta numérica ytransformación de unos en otros.

3.1. Reduce dos o más fracciones a comúndenominador y calcula fracciones equivalentes. 3.2. Redondea números decimales a la décima,centésima o milésima más cercana. 3.3. Ordena fracciones aplicando la relación entrefracción y número decimal.

4.1. Conoce y aplica los criterios de divisibilidadpor 2, 3, 5, 9 y 10. 4.2. Ordena conjuntos de números de distinto tipo.

5.1. Operar con los números conociendo lajerarquía de las operaciones. 5.2. Utiliza diferentes tipos de números encontextos reales, estableciendo equivalenciasentre ellos, identificándolos y utilizándolos como

multiplicación y división. La multiplicación como suma de sumandos igualesy viceversa. Las tablas de multiplicar. Potencia como producto de factores iguales. Cuadrados y cubos. Potencias de base 10. Identificación y uso de los términos propios de ladivisión. Propiedades de las operaciones y relaciones entreellas utilizando números naturales. Operaciones con fracciones. Operaciones con números decimales.

Proporcionalidad directa. La Regla de tres en situaciones deproporcionalidad directa: ley del doble, triple,mitad.

8. 9. Resolución de problemas de la vida cotidiana.Cálculo: Utilización de los algoritmos estándar desuma, resta, multiplicación y división. Automatización de los algoritmos. Descomposición, de forma aditiva y de formaaditivo-multiplicativa. Descomposición de números naturales atendiendo

6. Operar con los números teniendo en cuenta lajerarquía de las operaciones, aplicando laspropiedades de las mismas, las estrategiaspersonales y los diferentes procedimientos que seutilizan según la naturaleza del cálculo que se hade realizar (algoritmos escritos, cálculo mental,tanteo, estimación, calculadora), decidiendo sobreel uso más adecuado.

8. Conocer, utilizar y automatizar algoritmosestándar de suma, resta, multiplicación y divisióncon distintos tipos de números, en comprobaciónde resultados en contextos de resolución deproblemas y en situaciones de la vida cotidiana.

operadores en la interpretación y la resolución deproblemas. 5.3. Estima y comprueba resultados mediantediferentes estrategias

6.1. Realiza operaciones con números naturales:suma, resta, multiplicación y división. 6.2. Identifica y usa los términos propios de lamultiplicación y de la división. 6.3. Resuelve problemas utilizando lamultiplicación para realizar recuentos, endisposiciones rectangulares en los que intervienela ley del producto. 6.4. Calcula cuadrados, cubos y potencias de base10. 6.5. Aplica las propiedades de las operaciones ylas relaciones entre ellas. 6.6. Realiza sumas y restas de fracciones con elmismo denominador y calcula el producto de unafracción por un número. 6.7. Realiza operaciones con números decimales.6.8. Aplica la jerarquía de las operaciones y losusos del paréntesis. 6.9. Realiza operaciones y cálculos numéricosmediante diferentes procedimientos, incluidos elcálculo mental y la calculadora, haciendoreferencia a las propiedades de las operaciones,resolviendo problemas de la vida cotidiana. fracciones sencillas, decimales y porcentajes.

8.1. Utiliza y automatiza algoritmos estándar desuma, resta, multiplicación y división con distintostipos de números, en comprobación de resultadosen contextos de resolución de problemas y ensituaciones cotidianas. 8.2. Descompone de forma aditiva y de formaaditivo-multiplicativa, números menores que unmillón, atendiendo al valor posicional de sus cifras.8.3. Construye series numéricas, ascendentes y

al valor posicional de sus cifras. Construcción de series ascendentes ydescendentes. Construcción y memorización de las tablas demultiplicar. Obtención de los primeros múltiplos de un númerodado. Obtención de todos los divisores de cualquiernúmero menor que 100. Descomposición de números decimalesatendiendo al valor posicional de sus cifras. Elaboración y uso de estrategias de cálculomental. Utilización de la calculadora.

9. Identificar, resolver problemas de la vidacotidiana, adecuados a su nivel, estableciendoconexiones entre la realidad y las Matemáticas yvalorando la utilidad de los conocimientosmatemáticos adecuados y reflexionando sobre elproceso aplicado para la resolución de problemas.

descendentes, de cadencias 0,25 / 0,5 / 0,75 / 25 /50 / 75 / 100 / 250 / 1000 / 5000, partiendo de unnúmero apropiado. 8.4. Descompone números naturales atendiendo alvalor posicional de sus cifras. 8.5. Utiliza las tablas de multiplicar para identificarmúltiplos y divisores y para realizar cálculo mental.8.6. Calcula los primeros múltiplos de un númerodado. 8.7. Calcula todos los divisores de cualquiernúmero menor que 100. 8.8. Descompone números decimales atendiendoal valor posicional de sus cifras. 8.10. Elabora y usa estrategias de cálculo mental. 8.11. Estima y redondea el resultado de un cálculosencillo valorando la respuesta. 8.12. Usa la calculadora aplicando las reglas de sufuncionamiento, investigado y resolviendoproblemas.

9.1. Resuelve problemas combinados cuyaresolución requiera realizar varias operaciones queimpliquen dominio de los contenidos trabajados,utilizando estrategias heurísticas, de razonamiento(clasificación, reconocimiento de las relaciones,uso de contraejemplos), creando conjeturas,construyendo, argumentando, y tomandodecisiones, valorando las consecuencias de lasmismas y la conveniencia de su utilización. 9.2. Reflexiona sobre el proceso aplicado a laresolución de problemas: revisando lasoperaciones utilizadas, las unidades de losresultados, comprobando e interpretando lassoluciones en el contexto, buscando otras formasde resolverlos. 9.3. Usa la calculadora para resolver problemas ypara comprobar resultados teniendo en cuenta lasnormas de su funcionamiento.

SEGUNDO TRIMESTRE Unidades didácticas en las que se desarrollan: 5, 6, 7, 8Contenidos Criterios de evaluación Estándares de aprendizaje

Bloque 2. Números y álgebra. 7. Porcentajes y proporcionalidad: Expresión departes utilizando porcentajes. Correspondencia entre fracciones sencillas,decimales y porcentajes. Aumentos y disminuciones porcentuales. Proporcionalidad directa. La Regla de tres en situaciones deproporcionalidad directa: ley del doble, triple,mitad.

8. 9. Resolución de problemas de la vida cotidiana.Calculo de tantos por ciento en situaciones reales. Elaboración y uso de estrategias de cálculomental. Utilización de la calculadora.

7. Iniciarse en el uso de los porcentajes y laproporcionalidad directa para interpretar eintercambiar información y resolver problemas encontextos de la vida cotidiana.

8. Conocer, utilizar y automatizar algoritmosestándar de suma, resta, multiplicación y divisióncon distintos tipos de números, en comprobaciónde resultados en contextos de resolución deproblemas y en situaciones de la vida cotidiana.

9. Identificar, resolver problemas de la vidacotidiana, adecuados a su nivel, estableciendoconexiones entre la realidad y las Matemáticas y

7.1. Calcula porcentajes de una cantidad aplicandoel operador decimal o fraccionariocorrespondiente. 7.2. Utiliza los porcentajes para expresar partes. 7.3. Establece la correspondencia entre fraccionessencillas, decimales y porcentajes. 7.4. Calcula aumentos y disminucionesporcentuales. 7.5. Usa la regla de tres en situaciones deproporcionalidad directa: ley del doble, triple,mitad, para resolver problemas de la vida diaria. 7.6. Resuelve problemas de la vida cotidianautilizando porcentajes y regla de tres ensituaciones de proporcionalidad directa, explicandooralmente y por escrito el significado de los datos,la situación planteada, el proceso seguido y lassoluciones obtenidas.

8.9. Calcula tantos por ciento en situacionesreales. 8.10. Elabora y usa estrategias de cálculo mental. 8.11. Estima y redondea el resultado de un cálculosencillo valorando la respuesta. 8.12. Usa la calculadora aplicando las reglas de sufuncionamiento, investigado y resolviendoproblemas.

9.1. Resuelve problemas combinados cuyaresolución requiera realizar varias operaciones queimpliquen dominio de los contenidos trabajados,

Bloque 3. Medidas. 1. 4. Unidades de volumen en el Sistema MétricoDecimal. Realización de mediciones de volumen. Medida de volúmenes en forma compleja eincompleja. Resolución de problemas de medida devolúmenes referidos a situaciones de la vidadiaria.

valorando la utilidad de los conocimientosmatemáticos adecuados y reflexionando sobre elproceso aplicado para la resolución de problemas.

1. Conocer, transformar, comparar, ordenar yutilizar las unidades de medida de volúmenes,explicando oralmente y por escrito, el procesoseguido.

utilizando estrategias heurísticas, de razonamiento(clasificación, reconocimiento de las relaciones,uso de contraejemplos), creando conjeturas,construyendo, argumentando, y tomandodecisiones, valorando las consecuencias de lasmismas y la conveniencia de su utilización. 9.2. Reflexiona sobre el proceso aplicado a laresolución de problemas: revisando lasoperaciones utilizadas, las unidades de losresultados, comprobando e interpretando lassoluciones en el contexto, buscando otras formasde resolverlos. 9.3. Usa la calculadora para resolver problemas ypara comprobar resultados teniendo en cuenta lasnormas de su funcionamiento.

1. Identifica las unidades de volumen del SistemaMétrico Decimal para su aplicación en laresolución de problemas. 1.2. Realiza operaciones con medidas de volumendando el resultado en la unidad determinada deantemano. 1.3. Establece equivalencias entre las medidas decapacidad y volumen. 1.4. Transforma medidas y expresa en formacompleja e incompleja la medición de un volumen. 1.5. Realiza transformaciones entre las medidasde volumen y las de capacidad estableciendo susequivalencias. 1.6. Realiza estimaciones de volúmenes deobjetos y espacios conocidos eligiendo la unidad ylos instrumentos más adecuados para medirexplicando de forma oral el proceso seguido y laestrategia utilizada. 1.7. Compara volúmenes de cuerpos en el espacioestableciendo la relación entre las diferentesunidades empleadas.

2. Sistema monetario. Utilización del sistema monetario aplicandoequivalencias, operaciones y cambios.

3. Unidades de información: byte, kilobyte (Kb),megabyte (Mb), gigabyte (Gb).

Bloque 5. Estadística y probabilidad. 1.2. Gráficos y parámetros estadísticos. Recogida y clasificación de datos cualitativos ycuantitativos. Construcción de tablas de frecuencias. Iniciación intuitiva a las medidas de centralización:la media aritmética y la moda. Interpretación de gráficos sencillos: diagramas debarras, poligonales y sectoriales. Análisis de las informaciones que se presentanmediante gráficos estadísticos.

2. Conocer, transformar, comparar, ordenar yutilizar las unidades del sistema monetario,explicando oralmente y por escrito, el procesoseguido.

3. Conocer, transformar, comparar, ordenar yutilizar las unidades de medida de la información,explicando oralmente y por escrito, el procesoseguido.

4. Resolver problemas, utilizando y transformandolas unidades de medida de volúmenes, eligiendola unidad más adecuada, explicando el significadode los datos, la situación planteada, el procesoseguido y las soluciones obtenidas

1. Recoger y registrar una informacióncuantificable, utilizando algunos recursos sencillosde representación gráfica: tablas de datos,bloques de barras, diagramas lineales...comunicando la información

2. Realizar, leer e interpretar. representacionesgráficas de un conjunto de datos relativos alentorno inmediato.

2.1. Utiliza en contextos reales las equivalencias,operaciones y cambios del sistema monetario.

3.1. Utiliza en contextos reales las unidades deinformación: byte, kilobyte (Kb), megabyte (Mb),gigabyte (Gb) y Terabyte (Tb).

4.1. Explica de forma oral y por escrito losprocesos seguidos y las estrategias utilizadas entodos los procedimientos realizados.4.2. Resuelve problemas de medidas, utilizandoestrategias heurísticas, de razonamiento(clasificación, reconocimiento de las relaciones,uso de contraejemplos), creando conjeturas,construyendo, argumentando, y tomandodecisiones, valorando las consecuencias de lasmismas y la conveniencia de su utilización. 4.3. Reflexiona sobre el proceso de resolución deproblemas de medidas: revisando las operacionesutilizadas, las unidades de los resultados,comprobando e interpretando las soluciones en elcontexto, proponiendo otras formas de resolverlo.

1.1. Identifica datos cualitativos y cuantitativos ensituaciones familiares. 1.2. Recoge y clasifica datos cualitativos ycuantitativos, de situaciones de su entorno,construyendo tablas de frecuencias absolutas.

2.1. Aplica de forma intuitiva a situacionesfamiliares, las medidas de centralización: la mediaaritmética, y la moda. 2.2. Interpreta y realiza gráficos sencillos:diagramas de barras, poligonales y sectoriales,con datos obtenidos de situaciones de su entornopróximo.

3. 4. Carácter aleatorio de algunas experiencias. Iniciación intuitiva al cálculo de la probabilidad deun suceso.

3. Observar, hacer estimaciones y constatar quehay sucesos imposibles, posibles o seguros, o quese repiten.

4. Identificar, y resolver problemas de la vidadiaria, conectando la realidad y los conceptosestadísticos y de probabilidad, valorando lautilidad de los conocimientos matemáticosadecuados y reflexionando sobre el procesoaplicado para la resolución de problemas

2.3. Analiza las informaciones que se presentanmediante gráficos estadísticos.

3.1. Se inicia de forma intuitiva en el cálculo de laprobabilidad de un suceso aleatorio en situacionesrealizadas por el mismo. 3.2. Realiza conjeturas y estimaciones sobrealgunos juegos (monedas, dados, cartas,lotería….) 3.3. Interpreta y utiliza tablas de doble entrada ydiagramas de Venn para resolver problemas.

4.1. Resuelve problemas que impliquen dominio delos contenidos de estadística y probabilidad. 4.2. Reflexiona sobre el proceso de resolución deproblemas: revisando las operaciones utilizadas,comprobando e interpretando las soluciones en elcontexto, proponiendo otras formas de resolverlo.

TERCER TRIMESTRE Unidades didácticas en las que se desarrollan: 9, 10, 11, 12Contenidos Criterios de evaluación Estándares de aprendizaje

Bloque 4. Geometría. 1. 2. 6. Sistema de coordenadas cartesianas. Descripción de posiciones y movimientos. La representación elemental del espacio, escalasy gráficas sencillas. Formas espaciales: elementos, relaciones yclasificación.

3. 6. Cuerpos geométricos: elementos, relacionesy clasificación. Poliedros. Elementos básicos: vértices, caras y aristas.

1. Reconocer los ejes de coordenadas en el plano.Representar pares ordenados en un sistemacartesiano.

2. Interpretar una representación espacialrealizada a partir de un sistema de referencia y deobjetos o situaciones cercanas.

3. Reconocer, describir los elementos básicos,clasificar según diversos criterios y reproducircuerpos geométricos aplicando los conocimientosa la comprensión e interpretación del entorno.

1.1. Describe posiciones y movimientos por mediode coordenadas cartesianas. 1.2. Realiza escalas y gráficas sencillas, parahacer representaciones elementales en el espacio.

2.1. Interpreta una representación espacial(croquis de un itinerario, planos de casas ymaquetas) realizada a partir de un sistema dereferencia y de objetos o situaciones cercanas.

3.1. Observa, manipula, reconoce, identifica,describe y dibuja, poliedros, prismas y pirámides ysus elementos básicos: vértices, caras y aristas. 3.2. Observa, manipula, reconoce, identifica,describe y dibuja, cuerpos redondos: cono, cilindro

Tipos de poliedros. Cuerpos redondos: cono, cilindro y esfera.

4. 6. Cálculo de áreas y volúmenes de: prisma,pirámide, cilindro y cono.

5. 6. Regularidades y simetrías.

4. Memorizar y utilizar las expresionesmatemáticas para calcular áreas y volúmenes.

5. Iniciarse en el concepto de simetría en figurasregulares.

6. Identificar y resolver problemas de la vida diaria,conectando la realidad y los conceptosgeométricos, reflexionando sobre el procedimientoaplicado para su resolución

y esfera y sus elementos básicos. 3.3. Utiliza instrumentos de dibujo y mediostecnológicos para la construcción y exploración deformas geométricos.

4.1. Calcula perímetro y área de prismas ypirámides aplicando las formulas. 4.2. Calcula el volumen del prisma, pirámide,cilindro y cono utilizando las fórmulas

5.1. Traza una figura plana simétrica de otrarespecto de un eje.

6.1. Resuelve problemas geométricos, utilizandoestrategias heurísticas, de razonamiento(clasificación, reconocimiento de las relaciones,uso de contraejemplos), creando conjeturas,construyendo, argumentando, y tomandodecisiones, valorando las consecuencias de lasmismas y la conveniencia de su utilización. 6.2. Reflexiona sobre el proceso de resolución deproblemas geométricos: revisando las operacionesutilizadas, las unidades de los resultados,comprobando e interpretando las soluciones en elcontexto, proponiendo otras formas de resolverlo 6.3. Utiliza la terminología propia de los contenidosgeométricos trabajados, para comprender y emitirinformación y en la resolución de problemas.

3. PERFIL COMPETENCIAL DEL ÁREA

Competencias clave ESTÁNDAR DE APRENDIZAJE EVALUABLE

CL-MCT Comunica verbalmente de forma razonada el proceso seguido en la resolución de un problema de matemáticas o encontextos de la realidad.

CL-MCT Analiza y comprende el enunciado de los problemas (datos, relaciones entre los datos, contexto del problema).MCT-AA Utiliza estrategias heurísticas y procesos de razonamiento en la resolución de problemas.

AA Reflexiona sobre el proceso de resolución de problemas revisa las operaciones utilizadas, las unidades de losresultados, comprueba e interpreta las soluciones en el contexto de la situación, busca otras formas de resolución, etc.

MCT Realiza estimaciones y elabora conjeturas sobre los resultados de los problemas a resolver, contrastando su validez yvalorando su utilidad y eficacia.

MCT Identifica e interpreta datos y mensajes de textos numéricos sencillos de la vida cotidiana (facturas, folletospublicitarios, rebajas…).

MCT Identifica patrones, regularidades y leyes matemáticas en situaciones de cambio, en contextos numéricos, geométricosy funcionales.

MCT Realiza predicciones sobre los resultados esperados, utilizando los patrones y leyes encontrados, analizando suidoneidad y los errores que se producen.

MCT Profundiza en problemas una vez resueltos, analizando la coherencia de la solución y buscando otras formas deresolverlos.

AA-IEE Se plantea nuevos problemas, a partir de uno resuelto, variando los datos, proponiendo nuevas preguntas,conectándolo con la realidad, buscando otros contextos, etc.

MCT-IEE Elabora informes sobre el proceso de investigación realizado, exponiendo las fases del mismo, valorando los resultadosy las conclusiones obtenidas.

MCT-AA Practica el método científico, siendo ordenado, organizado y sistemático.MCT-AA Planifica el proceso de trabajo con preguntas adecuadas: ¿qué quiero averiguar?, ¿qué tengo?, ¿qué busco?, ¿cómo lo

puedo hacer?, ¿no me he equivocado al hacerlo?, ¿la solución es adecuada?, ¿cómo se puede comprobar?,...MCT Realiza estimaciones sobre los resultados esperados y contrasta su validez, valorando los pros y los contras de su uso.MCT Elabora conjeturas y busca argumentos que las validen o las refuten, en situaciones a resolver, en contextos

numéricos, geométricos o funcionales.AA Desarrolla y muestra actitudes adecuadas para el trabajo en matemáticas: esfuerzo, perseverancia, flexibilidad,

aceptación de la crítica razonada, estrategias personales de autocorrección y espíritu de superación.AA Se plantea la resolución de retos y problemas con la precisión, esmero e interés adecuados al nivel educativo y a la

dificultad de la situación superando bloqueos e inseguridades ante situaciones desconocidas.MCT-AA Distingue entre problemas y ejercicios y aplica las estrategias adecuadas para cada caso.

MCT Plantea preguntas precisas y formuladas con corrección en la búsqueda de respuestas adecuadas, tanto en el estudiode los conceptos como en la resolución de problemas.

MCT-AA Desarrolla y aplica estrategias de razonamiento (clasificación, reconocimiento de las relaciones, uso de contraejemplos)para crear e investigar conjeturas y construir y defender argumentos

MCT-IEE Toma decisiones en los procesos de resolución de problemas valorando las consecuencias de las mismas y suconveniencia por su sencillez y utilidad.

AA Reflexiona sobre los problemas resueltos y los procesos desarrollados, valorando las ideas claves, aprendiendo parasituaciones futuras similares, etc.

D Utiliza herramientas tecnológicas para la realización de cálculos numéricos, para aprender y para resolver problemas,D Utiliza la calculadora para la realización de cálculos numéricos, para aprender y para resolver problemas,

MCT-D-IEE Realiza un proyecto, elabora y presenta un informe creando documentos digitales propios (texto, presentación, imagen,video, sonido, mapa conceptual…), buscando, analizando y seleccionando la información relevante, utilizando laherramienta tecnológica adecuada y compartiéndolo con sus compañeros.

MCT-CEC Identifica los números romanos aplicando el conocimiento a la comprensión de dataciones.MCT Lee, escribe y ordena en textos numéricos y de la vida cotidiana, números (naturales, fracciones, decimales hasta las

milésimas y enteros), utilizando razonamientos apropiados e interpretando el valor de posición de cada una de sus

cifras.MCT Utiliza los números ordinales en contextos reales.MCT Interpreta en textos numéricos y de la vida cotidiana, números (naturales, fracciones y decimales hasta las milésimas),

utilizando razonamientos apropiados y considerando tanto el valor de posición de cada una de sus cifras.MCT Descompone, compone y redondea números naturales y decimales, interpretando el valor de posición de cada una de

sus cifras.MCT Ordena números enteros, decimales y fracciones básicas por comparación, representación en la recta numérica y

transformación de unos en otros.MCT Utiliza los números negativos en contextos reales.MCT Reduce dos o más fracciones a común denominador y calcula fracciones equivalentes.MCT Redondea mentalmente números decimales a la décima, centésima o milésima más cercana en situaciones de

resolución de problemas cotidianos.MCT Ordena fracciones aplicando la relación entre fracción y número decimal.MCT Opera con los números conociendo la jerarquía de las operaciones.MCT Utiliza diferentes tipos de números en contextos reales, estableciendo equivalencias entre ellos, identificándolos como

operadores en la interpretación y la resolución de problemas.AA Estima y comprueba resultados mediante diferentes estrategias.

MCT Conoce y aplica los criterios de divisibilidad por 2, 3, 5, 9 y 10.MCT Realiza operaciones con números naturales: suma, resta, multiplicación y división.MCT Identifica y usa los términos propios de la multiplicación y de la división.MCT Resuelve problemas utilizando la multiplicación para realizar recuentos, en disposiciones rectangulares en los que

interviene la ley del producto.MCT Calcula cuadrados, cubos y potencias de base 10.MCT Aplica las propiedades de las operaciones y las relaciones entre ellas.MCT Realiza sumas y restas de fracciones con el mismo denominador. Calcula el producto de una fracción por un número.MCT Realiza operaciones con números decimales.MCT Aplica la jerarquía de las operaciones y los usos del paréntesis.MCT Calcula porcentajes de una cantidad.MCT Utiliza los porcentajes para expresar partes.MCT Establece la correspondencia entre fracciones sencillas, decimales y porcentajes.MCT Calcula aumentos y disminuciones porcentuales.MCT Usa la regla de tres en situaciones de proporcionalidad directa: ley del doble, triple, mitad, para resolver problemas de

la vida diaria.MCT Resuelve problemas de la vida cotidiana utilizando porcentajes y la regla de tres en situaciones de proporcionalidad

directa, explicando oralmente y por escrito el significado de los datos, la situación planteada, el proceso seguido y lassoluciones obtenidas.

AA Utiliza y automatiza algoritmos estándar de suma, resta, multiplicación y división en distintos tipos de números, encomprobación de resultados en contextos de resolución de problemas y en situaciones cotidianas.

MCT Descompone de forma aditiva y de forma aditiva- multiplicativa, números menores de un millón, atendiendo al valorposicional de sus cifras.

MCT Construye series numéricas, ascendentes y descendentes, de cadencias 2, 10, 100 a partir de cualquier número y decadencias 5, 25 y 50 a partir de múltiplos de 5, 25 y 50.

MCT Descompone números naturales atendiendo al valor posicional de sus cifras.AA Construye y memoriza las tablas de multiplicar, utilizándolas para realizar cálculo mental.

MCT Identifica múltiplos y divisores, utilizando las tablas de multiplicar.MCT Calcula los primeros múltiplos de un número dado.MCT Calcula todos los divisores de cualquier número menor que 100.

MCT Calcula el m.c.m. y el m.c.d.MCT Descompone números decimales atendiendo al valor posicional de sus cifras.MCT Calcula tantos por ciento en situaciones reales.AA Elabora y usa estrategias de cálculo mental.

MCT Estima y redondea el resultado de un cálculo valorando la respuesta.D Usa la calculadora aplicando las reglas de su funcionamiento, para investigar y resolver problemas.

MCT Resuelve problemas que impliquen dominio de los contenidos trabajados, utilizando estrategias heurísticas, derazonamiento (clasificación, reconocimiento de las relaciones, uso de contraejemplos), creando conjeturas,construyendo, argumentando y tomando decisiones, valorando las consecuencias de las mismas y la conveniencia desu utilización.

AA Reflexiona sobre el proceso aplicado a la resolución de problemas: revisando las operaciones utilizadas, las unidadesde los resultados, comprobando e interpretando las soluciones en el contexto, buscando otras formas de resolverlos.

MCT Identifica las unidades del Sistema Métrico Decimal: longitud, capacidad, peso/masa, superficie y volumen.MCT-CL Estima longitudes, capacidades, masas, superficies y volúmenes de objetos y espacios conocidos, eligiendo la unidad y

los instrumentos más adecuados para medir y expresar una medida y explicando de forma oral el proceso seguido y laestrategia utilizada.

MCT Mide con instrumentos, utilizando estrategias y unidades convencionales y no convencionales, eligiendo la unidad másadecuada para la expresión de una medida.

MCT Suma y resta medidas de longitud, capacidad, masa, superficie y volumen en forma simple dando el resultado en launidad determinada de antemano.

MCT Expresa en forma simple la medición de longitud, capacidad o masa dada en forma compleja y viceversa.MCT Compara y ordena de medidas de una misma magnitud.MCT Compara superficies de figuras planas por superposición, descomposición y medición.

MCT Conoce y utiliza las equivalencias entre las medidas de capacidad y volumen.CL Explica de forma oral y por escrito los procesos seguidos y las estrategias utilizadas en todos los procedimientos

realizados en el tratamiento de magnitudes y medidas.MCT-CL Resuelve problemas utilizando las unidades de medida más usuales, convirtiendo unas unidades en otras de la misma

magnitud, expresando los resultados en las unidades de medida más adecuadas, explicando oralmente y por escrito, elproceso seguido.

MCT Conoce y utiliza las unidades de medida del tiempo y sus relaciones: segundo, minuto, hora, día, semana y año.MCT Realiza equivalencias y transformaciones entre horas, minutos y segundos.MCT Lee en relojes analógicos y digitales.MCT Resuelve problemas de la vida diaria utilizando las medidas temporales y sus relaciones.MCT Identifica el ángulo como medida de un giro o abertura.MCT Mide ángulos usando instrumentos convencionales.MCT Resuelve problemas realizando cálculos con medidas angulares.MCT Conoce la función, el valor y las equivalencias entre las diferentes monedas y billetes del sistema monetario de la Unión

Europea utilizándolas tanto para resolver problemas en situaciones reales como figuradas.MCT Calcula múltiplos y submúltiplos del euro.MCT Resuelve problemas de medida, utilizando estrategias heurísticas, de razonamiento (clasificación, reconocimiento de

las relaciones, uso de contraejemplos), creando conjeturas, construyendo, argumentando, y tomando decisiones,valorando las consecuencias de las mismas y la conveniencia de su utilización.

AA Reflexiona sobre el proceso seguido en la resolución de problemas: revisando las operaciones utilizadas, las unidadesde los resultados, comprobando e interpretando las soluciones en el contexto, buscando otras formas de resolverlo.

MCT Identifica y representa posiciones relativas de rectas y circunferencias.MCT Identifica y representa ángulos en diferentes posiciones: consecutivos, adyacentes, opuestos por el vértice,…

CL-MCT Describe posiciones y movimientos por medio de coordenadas, distancias, ángulos, giros,… MCT Realiza escalas y gráficas sencillas, para hacer representaciones elementales en el espacio.MCT Identifica en situaciones muy sencillas la simetría de tipo axial y especular.MCT Traza una figura plana simétrica de otra respecto de un eje.MCT Realiza ampliaciones y reducciones.MCT Clasifica triángulos atendiendo a sus lados y sus ángulos, identificando las relaciones entre sus lados y entre ángulos.D-AA Utiliza instrumentos de dibujo y aplicaciones informáticas para la construcción y exploración de formas geométricas de

su entorno.MCT Calcula el área y el perímetro de: rectángulo, cuadrado, triangulo.AA Aplica los conceptos de perímetro y superficie de figuras para la realización de cálculos sobre planos y espacios reales

y para interpretar situaciones de la vida diaria.MCT Clasifica cuadriláteros atendiendo al paralelismo de sus lados.MCT Identifica y diferencia los elementos básicos de circunferencia y circulo: centro, radio, diámetro, cuerda, arco, segmento,

sector circular, tangente, secante.MCT Calcula la longitud e la circunferencia y el área del círculo.

MCT-AA Utiliza la composición y descomposición para formar figuras planas y cuerpos geométricos a partir de otras.CL-MCT Identifica y nombra polígonos atendiendo al número de lados.

MCT Reconoce e identifica, poliedros, prismas, pirámides y sus elementos básicos: vértices, caras y aristas.MCT Reconoce e identifica cuerpos redondos: cono, cilindro y esfera y sus elementos básicos.

CL-MCT Comprende y describe situaciones geométricas de la vida cotidiana, e interpreta y elabora representaciones espaciales(planos, croquis de itinerarios, maquetas…), utilizando las nociones geométricas básicas (situación, movimiento,paralelismo, perpendicularidad, escala, simetría, perímetro, superficie).

CL Interpreta y describe situaciones, mensajes y hechos de la vida diaria utilizando el vocabulario geométrico adecuado:indica una dirección, explica un recorrido, se orienta en el espacio.

MCT Resuelve problemas geométricos que impliquen dominio de los contenidos trabajados, utilizando estrategiasheurísticas, de razonamiento (clasificación, reconocimiento de las relaciones, uso de contraejemplos), creandoconjeturas, construyendo, argumentando, y tomando decisiones, valorando las consecuencias de las mismas y laconveniencia de su utilización.

AA Reflexiona sobre el proceso de resolución de problemas: revisando las operaciones utilizadas, las unidades de losresultados, comprobando e interpretando las soluciones en el contexto, proponiendo otras formas de resolverlo.

MCT Recoge y registra datos cualitativos y cuantitativos en situaciones familiares.MCT Recoge y clasifica datos cualitativos y cuantitativos, de situaciones de su entorno, utilizándolos para construir tablas de

frecuencias absolutas y relativas.MCT Aplica de forma intuitiva a situaciones familiares los conceptos de media aritmética, rango, frecuencia y moda.MCT Realiza e interpreta gráficos muy sencillos: diagramas de barras, poligonales y sectoriales, con datos obtenidos de

situaciones muy cercanas.MCT-AA Realiza análisis crítico argumentado sobre las informaciones que se presentan mediante gráficos estadísticos.

MCT Identifica situaciones de carácter aleatorio.MCT Realiza conjeturas y estimaciones sobre algunos juegos (monedas, dados, cartas, lotería,...).MCT Resuelve problemas que impliquen dominio de los contenidos propios de estadística y probabilidad, utilizando

estrategias heurísticas, de razonamiento (clasificación, reconocimiento de las relaciones, uso de contraejemplos),creando conjeturas, construyendo, argumentando, y tomando decisiones, valorando las consecuencias de las mismas yla conveniencia de su utilización.

AA Reflexiona sobre el proceso de resolución de problemas de estadística y probabilidad revisando las operaciones

utilizadas, las unidades de los resultados, comprobando e interpretando las soluciones en el contexto, proponiendootras formas de resolverlo.

4. MÍNIMOS EXIGIBLES


MAT Comunica verbalmente de forma razonada el proceso seguido en la resolución de un problema de matemáticas o en contextos de la realidad.

MAT Analiza y comprende el enunciado de los problemas (datos, relaciones entre los datos, contexto del problema).

MAT Explica de forma oral y por escrito los procesos seguidos y las estrategias utilizadas en todos los procedimientos realizados en el tratamiento demagnitudes y medidas.

MAT Describe posiciones y movimientos por medio de coordenadas, distancias, ángulos, giros,…

MAT Identifica y nombra polígonos atendiendo al número de lados.

MAT Comprende y describe situaciones geométricas de la vida cotidiana, e interpreta y elabora representaciones espaciales (planos, croquis deitinerarios, maquetas…), utilizando las nociones geométricas básicas (situación, movimiento, paralelismo, perpendicularidad, escala, simetría,perímetro, superficie).

MAT Interpreta y describe situaciones, mensajes y hechos de la vida diaria utilizando el vocabulario geométrico adecuado: indica una dirección, explicaun recorrido, se orienta en el espacio.

MAT Estima longitudes, capacidades, masas, superficies y volúmenes de objetos y espacios conocidos, eligiendo la unidad y los instrumentos másadecuados para medir y expresar una medida y explicando de forma oral el proceso seguido y la estrategia utilizada.

MAT Resuelve problemas utilizando las unidades de medida más usuales, convirtiendo unas unidades en otras de la misma magnitud, expresando losresultados en las unidades de medida más adecuadas, explicando oralmente y por escrito, el proceso seguido.

COMPETENCIA MATEMÁTICA Y COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA Y TECNOLOGÍA

MAT Utiliza estrategias heurísticas y procesos de razonamiento en la resolución de problemas.

MAT Realiza estimaciones y elabora conjeturas sobre los resultados de los problemas a resolver, contrastando su validez y valorando su utilidad yeficacia.

MAT Identifica e interpreta datos y mensajes de textos numéricos sencillos de la vida cotidiana (facturas, folletos publicitarios, rebajas,…).

MAT Identifica patrones, regularidades y leyes matemáticas en situaciones de cambio, en contextos numéricos, geométricos y funcionales.

MAT Realiza predicciones sobre los resultados esperados, utilizando los patrones y leyes encontrados, analizando su idoneidad y los errores que seproducen

MAT Profundiza en problemas una vez resueltos, analizando la coherencia de la solución y buscando otras formas de resolverlos.

MAT Elabora informes sobre el proceso de investigación realizado, exponiendo las fases del mismo, valorando los resultados y las conclusionesobtenidas.

MAT Practica el método científico, siendo ordenado, organizado y sistemático.

MAT Planifica el proceso de trabajo con preguntas adecuadas: ¿qué quiero averiguar?, ¿qué tengo?, ¿qué busco?, ¿cómo lo puedo hacer?, ¿no me heequivocado al hacerlo?, ¿la solución es adecuada?, ¿cómo se puede comprobar?...

MAT Realiza estimaciones sobre los resultados esperados y contrasta su validez, valorando los pros y los contras de su uso.

MAT Elabora conjeturas y busca argumentos que las validen o las refuten, en situaciones a resolver, en contextos numéricos, geométricos ofuncionales.

MAT Distingue entre problemas y ejercicios y aplica las estrategias adecuadas para cada caso.

MAT Plantea preguntas precisas y formuladas con corrección en la búsqueda de respuestas adecuadas, tanto en el estudio de los conceptos como en laresolución de problemas.

MAT Desarrolla y aplica estrategias de razonamiento (clasificación, reconocimiento de las relaciones, uso de contraejemplos) para crear e investigarconjeturas y construir y defender argumentos.

MAT Toma decisiones en los procesos de resolución de problemas valorando las consecuencias de las mismas y su conveniencia por su sencillez yutilidad.

MAT Realiza un proyecto, elabora y presenta un informe creando documentos digitales propios (texto, presentación, imagen, video, sonido, mapaconceptual,…), buscando, analizando y seleccionando la información relevante, utilizando la herramienta tecnológica adecuada y compartiéndolocon sus compañeros.

MAT Identifica los números romanos aplicando el conocimiento a la comprensión de dataciones.

MAT Lee, escribe y ordena en textos numéricos y de la vida cotidiana, números (naturales, fracciones, decimales hasta las milésimas y enteros),utilizando razonamientos apropiados e interpretando el valor de posición de cada una de sus cifras.

MAT Utiliza los números ordinales en contextos reales.

MAT Interpreta en textos numéricos y de la vida cotidiana, números (naturales, fracciones y decimales hasta las milésimas), utilizando razonamientosapropiados y considerando tanto el valor de posición de cada una de sus cifras.

MAT Descompone, compone y redondea números naturales y decimales, interpretando el valor de posición de cada una de sus cifras

MAT Ordena números enteros, decimales y fracciones básicas por comparación, representación en la recta numérica y transformación de unos en otros.

MAT Utiliza los números negativos en contextos reales.

MAT Reduce dos o más fracciones a común denominador y calcula fracciones equivalentes.

MAT Redondea mentalmente números decimales a la décima, centésima o milésima más cercana en situaciones de resolución de problemas cotidianos.

MAT Ordena fracciones aplicando la relación entre fracción y número decimal

MAT Opera con los números conociendo la jerarquía de las operaciones.

MAT Utiliza diferentes tipos de números en contextos reales, estableciendo equivalencias entre ellos, identificándolos como operadores en lainterpretación y la resolución de problemas.

MAT Conoce y aplica los criterios de divisibilidad por 2, 3, 5, 9 y 10.

MAT Realiza operaciones con números naturales: suma, resta, multiplicación y división.

MAT Identifica y usa los términos propios de la multiplicación y de división.

MAT Resuelve problemas utilizando la multiplicación para realizar recuentos, en disposiciones rectangulares en los que interviene la ley del producto.

MAT Calcula cuadrados, cubos y potencias de base 10.

MAT Aplica las propiedades de las operaciones y las relaciones entre ellas.

MAT Realiza sumas y restas de fracciones con el mismo denominador. Calcula el producto de una fracción por un número.

MAT Realiza operaciones con números decimales.

MAT Aplica la jerarquía de las operaciones y los usos del paréntesis.

MAT Calcula porcentajes de una cantidad.

MAT Utiliza los porcentajes para expresar partes.

MAT Establece la correspondencia entre fracciones sencillas, decimales y porcentajes.

MAT Calcula aumentos y disminuciones porcentuales.

MAT Usa la regla de tres en situaciones de proporcionalidad directa: ley del doble, triple, mitad, para resolver problemas de la vida diaria.

MAT Resuelve problemas de la vida cotidiana utilizando porcentajes y la regla de tres en situaciones de proporcionalidad directa, explicando oralmentey por escrito el significado de los datos, la situación planteada, el proceso seguido y las soluciones obtenidas,

MAT Descompone de forma aditiva y de forma aditiva- multiplicativa, números menores de un millón, atendiendo al valor posicional de sus cifras.

MAT Construye series numéricas, ascendentes y descendentes, de cadencias 2, 10, 100 a partir de cualquier número y de cadencias 5, 25 y 50 a partirde múltiplos de 5, 25 y 50.

MAT Descompone números naturales atendiendo al valor posicional de sus cifras.

MAT Identifica múltiplos y divisores, utilizando las tablas de multiplicar.

MAT Calcula los primeros múltiplos de un número dado.

MAT Calcula todos los divisores de cualquier número menor que 100.

MAT Calcula el m.c.m. y el m.c.d.

MAT Descompone números decimales atendiendo al valor posicional de sus cifras.

MAT Calcula tantos por ciento en situaciones reales.

MAT Estima y redondea el resultado de un cálculo valorando la respuesta.

MAT Resuelve problemas que impliquen dominio de los contenidos trabajados, utilizando estrategias heurísticas, de razonamiento (clasificación,reconocimiento de las relaciones, uso de contraejemplos), creando conjeturas, construyendo, argumentando, y tomando decisiones, valorando lasconsecuencias de las mismas y la conveniencia de su utilización.

MAT Identifica las unidades del Sistema Métrico Decimal: longitud, capacidad, peso/masa, superficie y volumen.

MAT Estima longitudes, capacidades, masas, superficies y volúmenes de objetos y espacios conocidos, eligiendo la unidad y los instrumentos másadecuados para medir y expresar una medida y explicando de forma oral el proceso seguido y la estrategia utilizada

MAT Mide con instrumentos, utilizando estrategias y unidades convencionales y no convencionales, eligiendo la unidad más adecuada para laexpresión de una medida

MAT Suma y resta medidas de longitud, capacidad, masa, superficie y volumen en forma simple dando el resultado en la unidad determinada deantemano.

MAT Expresa en forma simple la medición de longitud, capacidad o masa dada en forma compleja y viceversa.

MAT Compara y ordena de medidas de una misma magnitud

MAT Compara superficies de figuras planas por superposición, descomposición y medición.

MAT Conoce y utiliza las equivalencias entre las medidas de capacidad y volumen.

MAT Resuelve problemas utilizando las unidades de medida más usuales, convirtiendo unas unidades en otras de la misma magnitud, expresando losresultados en las unidades de medida más adecuadas, explicando oralmente y por escrito, el proceso seguido

MAT Conoce y utiliza las unidades de medida del tiempo y sus relaciones: segundo, minuto, hora, día, semana y año

MAT Realiza equivalencias y transformaciones entre horas, minutos y segundos.

MAT Lee en relojes analógicos y digitales.

MAT Resuelve problemas de la vida diaria utilizando las medidas temporales y sus relaciones.

MAT Identifica el ángulo como medida de un giro o abertura.

MAT Mide ángulos usando instrumentos convencionales.

MAT Resuelve problemas realizando cálculos con medidas angulares.

MAT Conoce la función, el valor y las equivalencias entre las diferentes monedas y billetes del sistema monetario de la Unión Europea utilizándolastanto para resolver problemas en situaciones reales como figuradas.

MAT Calcula múltiplos y submúltiplos del euro.

MAT Resuelve problemas de medida, utilizando estrategias heurísticas, de razonamiento (clasificación, reconocimiento de las relaciones, uso decontraejemplos), creando conjeturas, construyendo, argumentando, y tomando decisiones, valorando las consecuencias de las mismas y laconveniencia de su utilización

MAT Identifica y representa posiciones relativas de rectas y circunferencias.

MAT Identifica y representa ángulos en diferentes posiciones: consecutivos, adyacentes, opuestos por el vértice,…

MAT Realiza escalas y gráficas sencillas, para hacer representaciones elementales en el espacio.

MAT Identifica en situaciones muy sencillas la simetría de tipo axial y especular.

MAT Traza una figura plana simétrica de otra respecto de un eje.

MAT Realiza ampliaciones y reducciones.

MAT Clasifica triángulos atendiendo a sus lados y sus ángulos, identificando las relaciones entre sus lados y entre ángulos.

MAT Calcula el área y el perímetro de: rectángulo, cuadrado, triangulo.

MAT Clasifica cuadriláteros atendiendo al paralelismo de sus lados.

MAT Identifica y diferencia los elementos básicos de circunferencia y circulo: centro, radio, diámetro, cuerda, arco, segmento, sector circular, tangente,secante.

MAT Calcula la longitud e la circunferencia y el área del círculo.

MAT Utiliza la composición y descomposición para formar figuras planas y cuerpos geométricos a partir de otras

MAT Reconoce e identifica, poliedros, prismas, pirámides y sus elementos básicos: vértices, caras y aristas.

MAT Reconoce e identifica cuerpos redondos: cono, cilindro y esfera y sus elementos básicos.

MAT Resuelve problemas geométricos que impliquen dominio de los contenidos trabajados, utilizando estrategias heurísticas, de razonamiento(clasificación, reconocimiento de las relaciones, uso de contraejemplos), creando conjeturas, construyendo, argumentando, y tomando decisiones,valorando las consecuencias de las mismas y la conveniencia de su utilización.

MAT Recoge y registra datos cualitativos y cuantitativos en situaciones familiares.

MAT Recoge y clasifica datos cualitativos y cuantitativos, de situaciones de su entorno, utilizándolos para construir tablas de frecuencias absolutas yrelativas.

MAT Aplica de forma intuitiva a situaciones familiares los conceptos de media aritmética, rango, frecuencia y moda.

MAT Realiza e interpreta gráficos muy sencillos: diagramas de barras, poligonales y sectoriales, con datos obtenidos de situaciones muy cercanas.

MAT Realiza análisis crítico argumentado sobre las informaciones que se presentan mediante gráficos estadísticos.

MAT Identifica situaciones de carácter aleatorio.

MAT Realiza conjeturas y estimaciones sobre algunos juegos (monedas, dados, cartas, lotería,...).

MAT Resuelve problemas que impliquen dominio de los contenidos propios de estadística y probabilidad, utilizando estrategias heurísticas, derazonamiento (clasificación, reconocimiento de las relaciones, uso de contraejemplos), creando conjeturas, construyendo, argumentando, ytomando decisiones, valorando las consecuencias de las mismas y la conveniencia de su utilización.

MAT Comunica verbalmente de forma razonada el proceso seguido en la resolución de un problema de matemáticas o en contextos de la realidad.

MAT Analiza y comprende el enunciado de los problemas (datos, relaciones entre los datos, contexto del problema).

MAT Describe posiciones y movimientos por medio de coordenadas, distancias, ángulos, giros,…

MAT Identifica y nombra polígonos atendiendo al número de lados,

MAT Comprende y describe situaciones geométricas de la vida cotidiana, e interpreta y elabora representaciones espaciales (planos, croquis deitinerarios, maquetas…), utilizando las nociones geométricas básicas (situación, movimiento, paralelismo, perpendicularidad, escala, simetría,perímetro, superficie).

COMPETENCIA DIGITAL

MAT Utiliza herramientas tecnológicas para la realización de cálculos numéricos, para aprender y para resolver problemas

MAT Utiliza la calculadora para la realización de cálculos numéricos, para aprender y para resolver problemas

MAT Usa la calculadora aplicando las reglas de su funcionamiento, para investigar y resolver problemas.

MAT Utiliza instrumentos de dibujo y aplicaciones informáticas para la construcción y exploración de formas geométricas de su entorno.



MAT Reflexiona sobre el proceso de resolución de problemas revisa las operaciones utilizadas, las unidades de los resultados, comprueba e interpreta

las soluciones en el contexto de la situación, busca otras formas de resolución, etc.MAT Se plantea nuevos problemas, a partir de uno resuelto variando los datos, proponiendo nuevas preguntas, conectándolo con la realidad, buscando

otros contextos, etc.MAT Desarrolla y muestra actitudes adecuadas para el trabajo en matemáticas: esfuerzo, perseverancia, flexibilidad, aceptación de la crítica razonada,

estrategias personales de autocorrección y espíritu de superación.MAT Se plantea la resolución de retos y problemas con la precisión, esmero e interés adecuados al nivel educativo y a la dificultad de la situación

superando bloqueos e inseguridades ante situaciones desconocidasMAT Reflexiona sobre los problemas resueltos y los procesos desarrollados, valorando las ideas claves, aprendiendo para situaciones futuras similares,

etc.MAT Estima y comprueba resultados mediante diferentes estrategias.

MAT Utiliza y automatiza algoritmos estándar de suma, resta, multiplicación y división en distintos tipos de números, en comprobación de resultadosen contextos de resolución de problemas y en situaciones cotidianas.

MAT Construye y memoriza las tablas de multiplicar, utilizándolas para realizar cálculo mental.

MAT Elabora y usa estrategias de cálculo mental.

MAT Reflexiona sobre el proceso aplicado a la resolución de problemas: revisando las operaciones utilizadas, las unidades de los resultados,comprobando e interpretando las soluciones en el contexto, buscando otras formas de resolverlos.

MAT Reflexiona sobre el proceso seguido en la resolución de problemas: revisando las operaciones utilizadas, las unidades de los resultados,comprobando e interpretando las soluciones en el contexto, buscando otras formas de resolverlo

MAT Aplica los conceptos de perímetro y superficie de figuras para la realización de cálculos sobre planos y espacios reales y para interpretarsituaciones de la vida diaria.

MAT Reflexiona sobre el proceso de resolución de problemas: revisando las operaciones utilizadas, las unidades de los resultados, comprobando einterpretando las soluciones en el contexto, proponiendo otras formas de resolverlo.

MAT Reflexiona sobre el proceso de resolución de problemas de estadística y probabilidad revisando las operaciones utilizadas, las unidades de losresultados, comprobando e interpretando las soluciones en el contexto, proponiendo otras formas de resolverlo

MAT Utiliza estrategias heurísticas y procesos de razonamiento en la resolución de problemas.

MAT Practica el método científico, siendo ordenado, organizado y sistemático.

MAT Planifica el proceso de trabajo con preguntas adecuadas: ¿qué quiero averiguar?, ¿qué tengo?, ¿qué busco?, ¿cómo lo puedo hacer?, ¿no me heequivocado al hacerlo?, ¿la solución es adecuada?, ¿cómo se puede comprobar?...

MAT Distingue entre problemas y ejercicios y aplica las estrategias adecuadas para cada caso.

MAT Desarrolla y aplica estrategias de razonamiento (clasificación, reconocimiento de las relaciones, uso de contraejemplos) para crear e investigarconjeturas y construir y defender argumentos.

MAT Utiliza instrumentos de dibujo y aplicaciones informáticas para la construcción y exploración de formas geométricas de su entorno.

MAT Utiliza la composición y descomposición para formar figuras planas y cuerpos geométricos a partir de otras.

MAT Realiza análisis crítico argumentado sobre las informaciones que se presentan mediante gráficos estadísticos.

COMPETENCIA SENTIDO DE INICIATIVA Y ESPÍRITU EMPRENDEDOR


MAT Se plantea nuevos problemas, a partir de uno resuelto variando los datos, proponiendo nuevas preguntas, conectándolo con la realidad, buscandootros contextos, etc.

MAT Elabora informes sobre el proceso de investigación realizado, exponiendo las fases del mismo, valorando los resultados y las conclusionesobtenidas.

MAT Toma decisiones en los procesos de resolución de problemas valorando las consecuencias de las mismas y su conveniencia por su sencillez yutilidad.

COMPETENCIA CONCIENCIA Y EXPRESIÓN CULTURAL

MAT Identifica los números romanos aplicando el conocimiento a la comprensión de dataciones.

5. Procedimientos e instrumentos de evaluación

ProcedimientosEscritos Orales Observación directa y

sistemáticaOtros

Instrumentos

• Tareas diversas realizadas por el alumnado en la actividad diaria de la clase.• Cuaderno de clase del alumno.• Dosier individual (PROYECTOS).• Actividades de evaluación (libro, fichas fotocopiables, pruebas escritas individuales...).• Trabajos de grupo.• Resolución de ejercicios y problemas.• Actividades interactivas.• Portfolio, e-portfolio.• ...

• Preguntas individuales y grupales.• Participación del alumno/a.• Intervenciones en la clase.• Puestas en común.• Entrevistas.• Pruebas orales individuales.• Exposiciones orales.• ...

• Escalas.• Listas de control.• Registros anecdóticos personales.• Registros de incidencias.• Ficha de registro individual.• ...

- Rúbricas de evaluación (aprendizajes, habilidades generales, proyectos).• Plantilla de evaluación.• Autoevaluación.• Blog del profesor.• AIPEC• ...

6. Criterios de calificación

La calificación estará relacionada con el grado de adquisición de las competencias del alumno/a de Sexto de EP, a través de todas las actividades que lleve a cabo.

Esta propuesta puede servir como referente.

Criterios

1. Trabajo autónomo (aula, otrosespacios).

• Realización sin ayuda externa.• Estimación del tiempo invertido para resolver una actividad.• Grado de adquisición de aprendizajes básicos.• Orden y limpieza en la presentación.• Caligrafía.• Destrezas.• Revisión del trabajo antes de darlo por finalizado.• Valoración entre el trabajo en clase y en casa.• Creatividad.• ...

2. Pruebas orales y escritas. • Valoración del aprendizaje de los contenidos.• Valoración de los procesos seguidos y resultados.• Expresión oral del procedimiento seguido al resolver una actividad.Coherencia y adecuación.• Valoración del tiempo invertido y del tiempo necesario para resolver unaactividad.• Orden, limpieza y estructura del trabajo presentado.• Caligrafía legible.• Tiempo de realización.• Destrezas.• ...

3. Actividades TIC. • Uso adecuado y guiado del ordenador y de alguna herramienta telemática.• Utilización de Internet, de forma responsable y con ayuda, para buscarinformación sencilla o resolver una actividad.• Tipo de participación (autónoma, con apoyo, ninguna).• Grado de elaboración de la respuesta.• Interés, motivación.

4. Participación y seguimiento de lasclases (intervenciones orales, tipo derespuesta...).

• Nivel y calidad de las intervenciones.• Mensaje estructurado.• Uso de vocabulario apropiado.• Comportamiento.

• Esfuerzo.• Interés.

5. Trabajo cooperativo. Valoraciónindividual y grupal.

• Capacidad de trabajo cooperativo.• Grado de comunicación con los compañeros.• Resolución de conflictos.• Interés, motivación.• Creatividad.• Iniciativa.• Opinión personal del trabajo y cómo se ha llevado a cabo.

6. Dosier de trabajo individual. • Presentación clara y ordenada.• Actualizado.• Razonamiento de la selección de las producciones que forman el dosier.

7. Metodología

El área de Matemáticas pretende iniciar a los alumnos en la capacidad de enfrentarse con éxito a situaciones en las que intervienen los números y sus relaciones, permitiendo obtener información efectiva, directamente o mediante la comparación, la estimación y el cálculo mental o escrito.

La enseñanza de esta área debe ser sobre todo experimental. Los contenidos de aprendizaje deben tomar como referencia lo que resulta familiar y cercano y deben abordarse en contextos de resolución de problemas y de contraste de puntos de vista. Las Matemáticas deben aprenderse en contextos funcionales relacionados con la vida diaria, para adquirir progresivamente conocimientos más complejos a partir de las experiencias y los conocimientos previos.

La resolución de problemas debe ser uno de los ejes principales de la actividad matemática, a la vez que fuente y soporte principal del aprendizaje, debido a la grancantidad de capacidades básicas necesarias para su resolución y a la importancia de su desarrollo. Así pues, la resolución de problemas se convierte en el eje vertebrador de todos los contenidos del área, al abordarlos de forma relacionada y cíclica.

La integración de las competencias e inteligencias múltiples en el área supone insistir más en las herramientas esenciales del aprendizaje (comprensión yexpresión oral y escrita) y poner en práctica estrategias didácticas que consideran las diferentes posibilidades de adquisición del alumnado. Esto se consigue:

• En las dobles páginas al final de cada unidad didáctica del libro del alumno.

• En las tareas integradas de cada unidad didáctica.

• En las actividades competenciales en el libro guía.

• En los proyectos específicos trimestrales.

Los alumnos, a través de estos proyectos, pueden desarrollar sus capacidades en torno a la planificación del trabajo, la selección de un tema de interés, de loscontenidos y de los materiales que se van a utilizar, y en relación con la elaboración y presentación del proyecto, su corrección y, finalmente, la exposición, todobajo un prisma de colaboración e intercambio entre iguales. En definitiva, predomina el trabajo cooperativo que permite desarrollar la capacidad de debate, lacomunicación, el intercambio de ideas, el respeto y la comprensión de las opiniones ajenas, y la reflexión sobre las ideas propias, sin olvidar su responsabilidad y ladel equipo.

A la hora de evaluar, la rúbrica de evaluación se convierte en un instrumento o guía para el profesor de una serie de criterios evaluables de conocimientos ycompetencias, en distintos grados de consecución, logrados por el alumno.

El uso de las TIC es un elemento que favorece la construcción de aprendizajes con sentido, ya que nos permite motivar al alumno, contextualizar el contenidoobjeto de aprendizaje, facilitar la relación del nuevo aprendizaje con contextos reales, facilitar la transferencia, generalizar y ampliar el contenido y facilitar laelaboración de síntesis y la transferencia del conocimiento.

La metodología propuesta promueve la construcción de aprendizajes significativos a partir de secuencias de adquisición de conocimientos que plantean: • Evocación de conocimientos previos para abordar los nuevos contenidos.• Progresiva y cuidada incorporación de nuevos contenidos, a través de ejemplos extraídos de situaciones cotidianas y contextualizadas para el alumnado de Sexto

Curso, que favorecen su comprensión. Esto posibilita la transferencia de aprendizajes a la vida diaria, conectando con la adquisición de las competencias propiasde la materia.• Ejercicios y actividades diversificadas que contemplan competencias básicas e inteligencias múltiples: trabajo individual y en grupo, trabajo cooperativo enproyectos, tareas integradas, uso de las TIC y actividades y experiencias que trabajan contenidos fundamentales. Están secuenciados por niveles de dificultad,abordan diversidad de estilos cognitivos e inteligencias y facilitan la adquisición de competencias a todos los alumnos.8. Enseñanzas transversales

Educación moral

Desarrollar la autonomía personal, así como las posibilidades de tomar iniciativas y de establecer relaciones afectivas, en las actividades habituales y en las relaciones en grupo.

Educación cívica

Participar en las actividades de grupo aceptando y respetando las normas que democráticamente se establezcan en la planificación y realización de actividades: resolución de problemas, de cálculos…

Educación para la paz

Desarrollar actitudes de respeto y colaboración con los demás.

Fomentar la confianza en las propias capacidades.

Educación para la salud

Elaborar gráficos estadísticos sobre hábitos de higiene, consumo de alimentos…

Educación para la igualdad entre sexos

Analizar una dieta equilibrada.


Colaborar activamente en la resolución de problemas ambientales del entorno.

Educación del consumidor

Confeccionar encuestas y gráficos estadísticos sobre hábitos de consumo.

Aplicar el cálculo de tantos por ciento a los precios de rebajas para comparar con el precio inicial.

Educación vial

Confeccionar e interpretar planos, mapas y maquetas realizados a escala.

9. Organización de espacios

Se trata de explicitar, como en el caso propuesto, en qué espacios se van a desarrollar los aprendizajes y la diversidad de propuestas establecidas.

Espacios Secuencia• Aula: Adaptable según las actividades (orales, escritas, proyectos, con pizarra digital, cañón...). La disposición permitirá desplazarse con facilidad porlos distintos espacios y los materiales estarán al alcance de los alumnos para que trabajen de forma autónoma. Distribución posible en grupos, asamblea, rincones de juego y trabajo individual.

• Espacios comunes: Patio, pasillos, gimnasio, comedor, biblioteca del centro, sala de informática, etc.

• Espacios exteriores (casa, biblioteca, visitas…): Proyectos cooperativos, ejercicios de aplicación, consolidación y estudio autónomo.

• Motivación inicial y activación de conocimientos previos.

• Desarrollo de los contenidos y las actividades.

• Actividades de refuerzo y/o profundización.

• Evaluación.

CIENCIAS DA NATUREZA

1. Obxectivos en clave de Competencias do Sexto Curso

1. Coñecer, a través da investigación e a experimentación, as propiedades dos materiais de uso común, así como o seu comportamento ante a luz, o son, a calor, ahumidade, o magnetismo e a electricidade. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencia naturalista).

2. Realizar sinxelas experiencias para estudar as reaccións químicas, os comportamentos das mesturas, explicando de forma oral e escrita o proceso seguido e oresultado obtido, e respectando e valorando as normas de uso, seguridade e conservación dos instrumentos e materiais de traballo. (Matemática. Ciencia e

tecnoloxía / Intelixencia naturalista).

3. Deseñar obxectos e aparellos cunha finalidade, utilizando fontes enerxéticas, operadores e materiais apropiados, así como principios básicos da electricidade eda transmisión da corrente eléctrica, e valorar a súa utilidade. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencia naturalista).

4. Coñecer as achegas de investigadores, científicos e inventores ao longo da historia para o progreso da ciencia. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencianaturalista).

5. Coñecer que a célula é a unidade estrutural básica dos seres vivos e comprender a súa importancia na organización dos tecidos, os órganos e os sistemas eaparatos do corpo humano e a súa relación coas funcións vitais. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencia naturalista).

6. Identificar e adoptar hábitos saudables, así como técnicas de primeiros auxilios para previr enfermidades infecciosas e enfermidades relacionadas co bofuncionamento dos órganos e os sistemas do corpo humano. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencia naturalista).

7. Coñecer diferentes niveis de clasificación da materia viva, empregando instrumentos e medios tecnolóxicos con certa precisión e rigor, e aplicando os principiosde seguridade. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencia naturalista).

8. Adoptar actitudes de respecto polo medio físico e os seres vivos que o habitan co fin de fomentar o equilibrio dinámico da natureza e o mantemento do contornonatural. (Sociais e cívicas / Intelixencia interpersoal).

9. Describir fenómenos físicos de forma estruturada e co vocabulario adecuado. (Comunicación lingüística / Intelixencia lingüística e verbal).

10. Iniciarse na utilización das TIC cun espírito crítico. (Dixital / Intelixencia lingüística e verbal).

11. Tomar decisións reflexionando e sopesando posibilidades de maneira autónoma e responsable para facer fronte a situacións cotiás. (Iniciativa e espíritoemprendedor / Intelixencia intrapersoal).

12. Participar das iniciativas que xurdan do grupo cooperando como parte dun proxecto común. (Sociais e cívicas / Intelixencia interpersoal).

13. Establecer conxecturas, comprobacións e conclusións respecto tanto de feitos que suceden dunha forma natural como sobre os provocados a partires depequenos experimentos ou experiencias. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía; Iniciativa e espírito emprendedor; Aprender a aprender / Intelixencias naturalista eintrapersoal).

2. Secuencia e temporalización de Contidos, Criterios de avaliación e Estándares de aprendizaxe avaliables de Sexto Curso

COMÚNS AOS TRES TRIMESTRES Unidades didácticas en que se desenvolven: todas

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxeBloque 1. Iniciación á actividade científica 1. Iniciación á actividade científica. Aproximación experimental a algunhas cuestións.

2. e 3. Utilización de diferentes fontes de información(directas, libros). Utilización das TIC (tecnoloxías da información e daComunicación) para buscar e seleccionar información, epresentar conclusións.

4. Hábitos de prevención de enfermidades e accidentesna aula e no centro. Traballo individual e en grupo. Utilización de diversos materiais, tendo en conta asnormas de seguridade. Respecto das normas de uso, de seguridade e demantemento de instrumentos de observación e dosmateriais de traballo.

5. Uso progresivamente autónomo do tratamento detextos (axuste de páxina, inserción de ilustracións ounotas, imaxes etc.). Xestión de ficheiros.

6. Aproximación experimental a cuestións científicaspróximas á súa realidade.

1. Obter información relevante sobre feitos oufenómenos previamente delimitados, facendo prediciónssobre sucesos naturais, integrando datos deobservación directa e indirecta a partir da consulta defontes básicas e comunicando os resultados.

2. Establecer conxecturas respecto tanto de sucesosque ocorren dunha forma natural como sobre os queson provocados a partir dun experimento ou unhaexperiencia.

3. Comunicar de forma oral e escrita os resultados,presentándoos con apoios gráficos.

4. Traballar de forma cooperativa, apreciando o coidadopola seguridade propia e a dos seus compañeiros,coidando as ferramentas e facendo uso axeitado dosmateriais.

5. Traballar de forma autónoma o tratamento de textos.

6. Establecer conxecturas tanto respecto de sucesosque ocorren dunha forma natural como sobre os queocorren cando se provocan a través dun experimento oudunha experiencia.

1.1. Busca, selecciona e organiza información concretae relevante en fontes directas ou indirectas; analízaa,extrae conclusións e comunica a súa experiencia,reflexionando sobre o proceso e comunicándoooralmente e por escrito. 1.2. Utiliza medios propios da observación, tales comoinstrumentos ópticos e de medida, e consulta e utilizadocumentos escritos, imaxes, gráficos…

2.1. Realiza pequenos experimentos ou experienciasestablecendo conxecturas respecto tanto de feitos quesuceden dunha forma natural como sobre os que sonprovocados.

3.1. Utiliza de maneira axeitada o vocabulariocorrespondente a cada un dos contidos traballados, nacomunicación oral e escrita na presentación deresultados.

4.1. Utiliza estratexias para realizar traballos de formaindividual e en equipo, mostrando habilidades para aresolución pacífica de conflitos. 4.2. Coñece e representa actividades de primeirosauxilios. 4.3. Coñece e respecta as normas de uso e deseguridade dos instrumentos e dos materiais de traballo.

5.1. Emprega de forma autónoma o tratamento de textos(axuste de páxina, inserción de ilustracións ou notasetc.).

5.2. Manexa estratexias axeitadas para acceder áinformación dos textos de carácter científico.

6.1. Manifesta autonomía na planificación e execuciónde accións e tarefas e ten iniciativa na toma dedecisións, identificando os criterios e as consecuenciasdas decisións tomadas.

7. Planificación e realización de proxectos, experienciassinxelas e pequenas investigacións, formulandoproblemas, enunciando hipóteses, seleccionando omaterial necesario, montando, realizando e extraendoconclusións e presentando informes en diferentessoportes.

7. Realizar proxectos, experiencias sinxelas e pequenasinvestigacións e presentar informes coas conclusións endiferentes soportes.

7.1. Manifesta autonomía na planificación e execuciónde accións e tarefas, e mostra iniciativa na toma dedecisións. 7.2. Realiza proxectos, experiencias sinxelas epequenas investigacións formulando problemas,enunciando hipóteses, seleccionando o materialnecesario, realizando, extraendo conclusións ecomunicando os resultados.7.3. Presenta un informe de forma oral ou escrita,empregando soportes variados, recollendo informaciónde diferentes fontes (directas, libros, Internet) candotraballa de forma individual ou en equipo na realizaciónde proxectos, experiencias sinxelas e pequenasinvestigacións.7.4. Usando soporte papel e/ou dixital, realiza unproxecto e presenta un informe sobre a construción duncircuíto eléctrico, recollendo información de diversasfontes (directas, libros, Internet), con diferentes medios,e comunicando de forma oral a experiencia realizada,apoiándose en imaxes e textos escritos.

PRIMEIRO TRIMESTRE Unidades didácticas en que se desenvolve: 1, 2 eanexo

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxeBloque 4. Materia e enerxía 1. A luz como fonte de enerxía. Electricidade: a corrente eléctrica. Circuítos eléctricos. Magnetismo: o magnetismo terrestre. O imán: o compás. Concepto de enerxía. Diferentes formas de enerxía. Aluz como fonte de enerxía.Electricidade: a corrente eléctrica. Circuítos eléctricos.Magnetismo: o magnetismo terrestre. O imán: ocompás.Os cambios de estado. As reaccións químicas: acombustión, a oxidación e a fermentación.Fontes de enerxías renovables e non-renovables.

1. Planificar e realizar experiencias diversas paraestudar a luz como fonte de enerxía. A electricidade: acorrente eléctrica. Os circuítos eléctricos. Omagnetismo: o magnetismo terrestre. O imán: ocompás.

1.1. Observa, identifica e explica as principaiscaracterísticas das diferentes formas de enerxía:mecánica, luminosa, sonora, eléctrica, térmica equímica. 1.2. Planifica e realiza experiencias diversas paraestudar a luz como fonte de enerxía. A electricidade: acorrente eléctrica. Os circuítos eléctricos. Magnetismo: omagnetismo terrestre. O imán: o compás. 1.3. Investiga a través da realización de experienciassinxelas para achegarse ao coñecemento das leisbásicas que rexen fenómenos como a reflexión da luz, atransmisión da corrente eléctrica e os cambios deestado.1.4. Identifica e explica os beneficios e os riscos

2. Planificación e realización de experiencias diversaspara estudar as propiedades de materiais de uso comúne o seu comportamento ante a luz, o son, a calor, ahumidade e a electricidade.

3. e 4. Observación dalgúns fenómenos de naturezaeléctrica e os seus efectos (luz e calor).

5. Separación de compoñentes dunha mesturamediante destilación, filtración, evaporación oudisolución.

6. Os cambios de estado. Reaccións químicas: acombustión, a oxidación e a fermentación.

2. Coñecer as propiedades de materiais de uso comúne o seu comportamento ante a luz, o son, a calor, ahumidade e a electricidade.

3. Observar algúns fenómenos de natureza eléctrica eos seus efectos (luz e calor).

4. Planificar e realizar sinxelas investigacións paraestudar o comportamento dos corpos ante a luz, aelectricidade, o magnetismo, a calor ou o son.

5. Realizar experiencias para separar os compoñentesdunha mestura.

6. Realizar experiencias para estudar as reacciónsquímicas: a combustión, a oxidación e a fermentación.

relacionados coa utilización das enerxías renovables enon-renovables: esgotamento, chuvia ácida,radioactividade, expoñendo posibles actuacións para undesenvolvemento sostible.

2.1. Planifica e realiza experiencias diversas paraestudar as propiedades de materiais de uso común e oseu comportamento ante a luz, o son, a calor, ahumidade e a electricidade. 2.2. Planifica e realiza sinxelas experiencias e predícambios no movemento, na forma ou no estado doscorpos por efecto das forzas ou das achegas de enerxía,comunicando o proceso seguido e o resultado obtido.

3.1. Observa de maneira sistemática, percibe e describeos efectos da calor no aumento da temperatura e adilatación.

4.1. Realiza pequenos experimentos para estudar aatracción e repulsión de cargas eléctricas.

5.1. Realiza sinxelas experiencias para separar oscompoñentes dunha mestura mediante destilación,filtración, evaporación ou disolución. Comunica de formaoral e escrita o proceso seguido e o resultado obtido.5.2. Identifica, experimenta e exemplifica argumentandoalgúns cambios de estado e a súa reversibilidade.

6.1. Planifica e realiza experiencias para coñecer eexplicar as principais características das reacciónsquímicas: combustión, oxidación e fermentación. 6.2. Comunica de forma oral e escrita o proceso e oresultado obtido nas diferentes experiencias. 6.3. Respecta e valora as normas de uso, seguridade econservación dos instrumentos e dos materiais detraballo na aula e no centro.

7. Utilidade dalgúns avances, produtos e materiais parao progreso da sociedade.

Bloque 5. A tecnoloxía. Obxectos e máquinas 1.A electricidade no desenvolvemento das máquinas.Máquinas e aparellos. Tipos de máquinas na vida cotiá

e a súa utilidade

2. Circuítos eléctricos sinxelos.

3. Efectos da electricidade.

7. Coñecer e valorar a utilidade dalgúns avances,produtos e materiais para o progreso da sociedade.

1. Coñecer os principios básicos da electricidade e datransmisión da corrente eléctrica e os que rexen asmáquinas e os aparellos.

2. Planificar a construción de obxectos e aparelloscunha finalidade previa, utilizando fontes enerxéticas,operadores e materiais apropiados; realizando o traballoindividual e en equipo, e proporcionando informaciónsobre as estratexias empregadas.

3. Realizar experiencias sinxelas e pequenasinvestigacións sobre a transmisión da corrente eléctrica.

7.1. Coñece e valora a utilidade dalgúns avances,produtos e materiais para o progreso da sociedade.

1.1. Identifica e explica algúns efectos da electricidade. 1.2. Pon exemplos de materiais condutores e illantes,explicando e argumentado a súa exposición. 1.3. Observa e identifica as principais características dosimáns e relaciona electricidade e magnetismo. 1.4. Identifica diferentes tipos de máquinas e clasifícaassegundo o número de pezas, o xeito de accionalas e aacción que realizan.1.5. Observa, identifica e describe algúns doscompoñentes das máquinas.1.6. Observa e identifica algunha das aplicacións dasmáquinas e dos aparellos e a súa utilidade para facilitaras actividades humanas.1.7. Constrúe algunha estrutura sinxela que cumpraunha función ou condición para resolver un problema apartir de pezas moduladas (escaleira, ponte, tobogánetc.).

2.1. Constrúe un circuíto eléctrico sinxelo, identifica osseus elementos e aplica os principios básicos daelectricidade e a transmisión da corrente eléctrica.

3.1. Realiza experiencias sinxelas e pequenasinvestigacións sobre a transmisión da corrente eléctrica,expoñendo problemas, enunciando hipóteses,seleccionando o material necesario, montando,

Condutores e illantes. A relación entre electricidade e magnetismo.

4. Descubrimentos e inventos da humanidade. Grandes investigadores, inventores e científicos.

5. Lectura de biografías. A ciencia: a súa influencia no desenvolvemento social. Uso autónomo do tratamento de textos. Procura guiada de información na Rede. Uso das TIC (tecnoloxías da información e dacomunicación). Medidas de prevención. Primeiros auxilios.

4. Utilizar as TIC de maneira eficaz e responsable paraobter información e presentar informes.

5. Ler biografías de grandes investigadores, inventorese científicos, recoñecendo e valorando as achegas decada un deles ao desenvolvemento da ciencia.

realizando, extraendo conclusións, comunicandoresultado e aplicando os coñecementos fundamentaisdas leis básicas que rexen este fenómeno.

4.1. Elabora un informe como técnica para o rexistro dunplan de traballo, comunicando de forma oral e escrita asconclusións. 4.2. Utiliza recursos sinxelos proporcionados polastecnoloxías da información para comunicarse ecolaborar. 4.3. Realiza procuras guiadas de información na Rede. 4.4. Usa de forma autónoma o tratamento de textos(axuste de páxina, inserción de ilustracións ou notas,etc.).4.5. Toma conciencia da necesidade de controlar otempo de entretemento coas TIC e do seu poder deadicción.

5.1. Coñece e valora algúns dos grandesdescubrimentos e inventos da humanidade. 5.2. Le algunha biografía de grandes investigadores,inventores e científicos, e valora as achegas de cada undeles ao desenvolvemento científico. 5.3. Valora e describe a influencia do desenvolvementotecnolóxico nas condicións de vida e no traballo. 5.4. Coñece e explica algúns dos avances da ciencia nofogar e na vida cotiá, na medicina, na cultura e no lecer,na arte, na música, no cine e no deporte e nastecnoloxías da información e da comunicación.5.5. Coñece e describe algúns dos avances da ciencia: aciencia no transporte, as TIC, o medicamento(coñecemento do xenoma humano, transplantes, novosmedicamentos e vacinas…).

SEGUNDO TRIMESTRE Unidades didácticas en que se desenvolve: 3, 4, 5 eanexo

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxeBloque 3. Os seres vivos1. Estrutura dos seres vivos: a célula.

1. Coñecer a estrutura dos seres vivos (células),describindo a súa estrutura; tipos de tecidos; principais

1.1. Identifica e describe as principais características efuncións das células.

Estrutura dos seres vivos: células (descrición da súaestrutura; tecidos: tipos; órganos: principaiscaracterísticas e funcións; aparatos e sistemas:compoñentes e funcionamento). Os seres vivos: características, clasificación e tipos.Os animais vertebrados e invertebrados.As plantas: estrutura e fisioloxía. A fotosíntese e a súaimportancia para a vida na Terra.

2. Niveis de clasificación na materia viva. Virus, bacterias e organismos unicelulares complexos. Fungos.

3. As relacións entre os seres vivos. Cadeasalimentarias. Poboacións, comunidades e ecosistemas.Características e compoñentes dun ecosistema.Ecosistemas: pradaría, charca, lagoa, bosque, litoral ecidade e os seres vivos. A biosfera, diferentes hábitatsdos seres vivos.Hábitos de respecto e coidado cara aos seres vivos.Uso de medios tecnolóxicos para o estudo dos seresvivos.Interese pola observación e polo estudo rigoroso detodos os seres vivos.

4. Uso da lupa e doutros medios tecnolóxicos. Interesepola observación e o estudo rigoroso de todos os seresvivos. Hábitos de respecto e coidado cara aos seres vivos.

características e funcións dos órganos; compoñentes efuncionamento de aparatos e sistemas.

2. Coñecer diferentes niveis de clasificación na materiaviva. Virus, bacterias e organismos unicelularescomplexos. Fungos.

3. Investigar as características de ecosistemas do seucontorno mediante a recollida de datos, facendohipóteses, empregando diversas fontes de informacióne presentando os resultados en diferentes soportes,mostrando interese pola rigorosidade e hábitos derespecto e coidado cara aos seres vivos.

4. Usar medios tecnolóxicos, respectando as normas deuso, de seguridade e de mantemento dos instrumentosde observación e dos materiais de traballo, e mostrandointerese pola observación e o estudo de todos os seresvivos, así como hábitos de respecto e coidado cara aosseres vivos.

1.2. Describe e debuxa a estrutura básica da célula. 1.3. Identifica e describe a estrutura dos seres vivos:células, tecidos, órganos, aparatos e sistemasnomeando as principais características e funcións decada un deles.1.4. Coñece e explica as características e funciónsprincipais dos aparatos e sistemas; identifica os seuscompoñentes e explica o seu funcionamento. 1.5. Identifica as características e clasifica os seres vivosnos distintos reinos.1.6. Utiliza guías na identificación científica de animais eplantas.1.7. Explica a importancia da fotosíntese para a vida naTerra.

2.1. Observa imaxes, identifica e clasifica a materia viva.Virus, bacterias e organismos unicelulares complexos.Fungos.

3.1. Investiga e explica as relacións entre os seres vivos.Cadeas alimentarias. Poboacións, comunidades eecosistemas.3.2. Recoñece e explica algúns ecosistemas: pradaría,charca, bosque, litoral e cidade e os seres vivos queneles habitan.3.3. Observa e identifica diferentes hábitats dos seresvivos facendo fincapé no coidado destes e nomeaalgunhas causas de extinción de especies.

4.1. Usa a lupa e outros medios tecnolóxicos para aobservación científica.4.2. Mostra unha certa precisión e rigor na observación ena elaboración dos traballos. 4.3. Observa e rexistra algún proceso asociado á vidados seres vivos. Comunica os resultados de forma oral eescrita, e manifesta interese pola súa observación eestudo. 4.4. Usa instrumentos e materiais de traballo na aula e

no centro, aplicando os principios de seguridade.

TERCEIRO TRIMESTRE Unidades didácticas en que se desenvolve: 6, 7 e 8Contidos Criterios de avaliación

Bloque 2. O ser humano e a saúde 1. O corpo humano e o seu funcionamento. Anatomía e fisioloxía.

2. Aparatos e sistemas. As funcións vitais na especiehumana: nutrición (aparatos respiratorio, dixestivo,circulatorio e excretor); reprodución (aparatoreprodutor).

3. Saúde e enfermidade. Principais enfermidades que afectan os aparatos esistemas do organismo humano. Hábitos saudables para previr enfermidades. A conduta responsable. Efectos nocivos do consumo das drogas. Avances da ciencia que melloran a saúde e aalimentación. Coñecemento de actuacións básicas de primeirosauxilios para axudar e auxiliar os demais. A identidade e a autonomía persoal. A relación cos demais. A toma de decisións: criterios e consecuencias.

1. Identificar e localizar os principais órganos implicadosna realización das funcións vitais do corpo humano,establecendo algunhas relacións fundamentais entreeles e determinados hábitos de saúde.

2. Coñecer o funcionamento do corpo humano en cantoa células, tecidos, órganos, aparatos e sistemas: a súalocalización, forma, estrutura, funcións, coidados etc.

3. Relacionar determinadas prácticas de vida coadecuado funcionamento do corpo, adoptando estilosde vida saudables e sabendo as repercusións para asaúde do seu modo de vida.

1.1. Identifica e localiza os principais órganos implicadosna realización das funcións vitais do corpo humano:nutrición (aparatos respiratorio, dixestivo, circulatorio eexcretor), establecendo algunhas relaciónsfundamentais entre eles e determinados hábitos desaúde. 1.2. Identifica e localiza os principais órganos implicadosna realización das funcións vitais do corpo humano:reprodución (aparato reprodutor), establecendoalgunhas relacións fundamentais entre eles edeterminados hábitos de saúde.

2.1. Identifica e describe as principais características dosaparatos respiratorio, dixestivo, locomotor, circulatorio eexcretor, e explica as súas principais funcións.

3.1. Recoñece e explica estilos de vida saudables e osseus efectos sobre o coidado e mantemento dosdiferentes órganos e aparatos. 3.2. Identifica e exemplifica hábitos saudables paraprevir enfermidades, e mostra unha condutaresponsable. 3.3. Coñece e explica os principios das dietasequilibradas, identificando as prácticas saudables paraprevir e detectar os riscos para a saúde.3.4. Identifica e explica os efectos nocivos do consumodas drogas e do alcohol. 3.5. Coñece e explica algúns avances da ciencia quemelloran a saúde e a alimentación (medicamentos,potabilización da auga, aditivos etc.). 3.6. Coñece, representa e utiliza técnicas de primeirosauxilios en situacións simuladas e reais. 3.7. Manifesta autonomía na planificación e execuciónde accións e tarefas, e desenvolve iniciativa na toma de

decisións, identificando os criterios e as consecuenciasdas decisións tomadas.


1º TRIMESTRE




1

Pouco adecuado

2

Adecuado

3

Notable

4

Excelente

• Tarefas diversas realizadas polo alumnado durante aactividade diaria na clase.• Caderno de clase do alumno.• Arquivo individual (PROXECTOS).• Actividades de avaliación (libro, fichas, probas escritas...).• Actividades interacivas.• Portfolio e e-portfolio.• Postas en común.• Intervencións na

Busca, selecciona e organizainformación contreta e relevante,analízaa, obtén conclusións,elabora informes e comunica osresultados en diferentes soportes.

Ten moitasdificultades parabuscar, seleccionar eorganizarinformación, obterconclusións ecomunicar osresultados endiferentes soportes.

Ten algunhas dificultadespara buscar, seleccionare organizar información,obter conclusións ecomunicar os resultadosen diferentes soportes.

Ten poucasdificultades parabuscar, seleccionar eorganizar información,obter conclusións ecomunicar osresultados endiferentes soportes.

Busca, selecciona eorganiza informaciónconcreta e relevante,analízaa, obténconclusións, elaborainformes para orexistro de plan detraballo e comunica,de forma oral eescrita asconclusións.

Expresa oralmente e por escrito, deforma clara e ordenada, contidosrelacionados coa área manifestandoa comprensión de textos orais e/ouescritos.

Ten moitasdificultades paraexpresarseoralmente e porescrito contidos daárea cun discursoordenado, coherentee intelixible.

Ten algunhas dificultadespara expresarseoralmente e por escritocontidos da área cundiscurso ordenado,coherente e intelixible.

Ten poucasdificultades paraexpresarse oralmentee por escrito contidosda área cun discursoordenado, coherente eintelixible.

Expresa oralmente epor escrito contidosda área cun discursoordenado, coherentee intelixible.

clase.• Exposicións orais.• Participación do alumno.• Preguntas individuais e de grupo.• Fichas de rexistro individual.• Traballos en grupo.• Autoavaliación.• Rúbricas de avaliación.• AIPAC.• Blog do profesor.

Realiza proxectos sinxelos epequenas investigaciónsformulando problemas, enunciandohipóteses, seleccionando o materialnecesario, realizando, extraendoconclusións e comunicando osresultados.

Non amosa ningúninterese por realizarproxectos sinxelos epequenasinvestigaciónsformulandoproblemas,enunciandohipóteses,seleccionando omaterial necesario,realizando,extraendoconclusións ecomunicando osresultados.

Ten algunhas dificultadespara realizar proxectossinxelos e pequenasinvestigacións formulandoproblemas, enunciandohipóteses, seleccionandoo material necesario,realizando, extraendoconclusións ecomunicando osresultados.

Ten algunhasdificultades pararealizar proxectossinxelos e pequenasinvestigaciónsformulando problemas,enunciando hipóteses,seleccionando omaterial necesario,realizando, eextraendo conclusións,pero comunica deforma axeitada osresultados.

Realiza proxectossinxelos e pequenasinvestigaciónsformulandoproblemas,enunciandohipóteses,seleccionando omaterial necesario,realizando, extraendoconclusións ecomunicando osresultados.

Coñece e emprega as normas deuso e de seguridade dosinstrumentos, dos materiais detraballo e das tecnoloxías dainformación e comunicación.

Ten moitasdificultades paracoñecer e empregaras normas de uso ede seguridade dosinstrumentos, dosmateriais de traballoe das tecnoloxías dainformación ecomunicación.

Ten algunhas dificultadespara coñecer e empregaras normas de uso e deseguridade dosinstrumentos, dosmateriais de traballo edas tecnoloxías dainformación ecomunicación.

Coñece as normas deuso e de seguridadedos instrumentos, dosmateriais de traballo edas tecnoloxías dainformación ecomunicación, peronon as emprega.

Coñece e empregaas normas de uso ede seguridade dosinstrumentos, dosmateriais de traballoe das tecnoloxías dainformación ecomunicación.

Investiga a través da realización deexperiencias sinxelas paraachegarse ao coñecemento das leisbásicas que rexen fenómenos comoa reflexión da luz, a transmisión dacorrente eléctrica e os cambios deestado.

Amosa moitasdificultades pararealizar experienciassinxelas relacionadascoa reflexión da luz,a transmisión dacorrente eléctrica eos cambios deestado.

Amosa algunhasdificultades para realizarexperiencias sinxelascomo a reflexión da luz, atransmisión da correnteeléctrica e os cambios deestado.

Normalmente investigaa través da realizaciónde experienciassinxelas para coñeceras leis básicas querexen fenómenoscomo a reflexión daluz, a transmisión dacorrente eléctrica e oscambios de estado.

Investiga a través darealización deexperiencias sinxelaspara achegarse aocoñecemento das leisbásicas que rexenfenómenos como areflexión da luz, atransmisión dacorrente eléctrica eos cambios de estadoe relaciónaas consituacións cotiáns.

Investiga a través da realización deexperiencias sinxelas paraachegarse ao coñecemento das leisbásicas que rexen reacciónsquímicas: combustión, oxidación efermentación.

Amosa moitasdificultades pararealizar experienciassinxelas como acombustión, aoxidación e afermentación

Amosa algunhasdificultades para realizarexperiencias sinxelascomo a reflexión da luz, atransmisión da correnteeléctrica e os cambios deestado.

Normalmente investigaa través da realizaciónde experienciassinxelas para coñeceras leis básicas querexen reacciónsquímicas: combustión,oxidación efermentación

Investiga a través darealización deexperiencias sinxelaspara achegarse aocoñecemento das leisbásicas que rexenreaccións químicas:combustión,oxidación efermentación erelaciónaas consituacións cotiáns.

Identifica e explica algunhas dasprincipais características dasdiferentes formas de enerxía:mecánica, lumínica, sonora,eléctrica, térmica e química.

Ten moitasdificultades paradistinguir e explicaras principaiscaracterísticas dasdiferentes formas deenerxía.

Ten algunhas dificultadespara distinguir e explicaras principaiscaracterísticas dasdiferentes formas deenerxía.

Adoito distingue eexplica as principaiscaracterísticas dasdiferentes formas deenerxía.

Identifica e explica asprincipaiscaracterísticas dasdiferentes formas deenerxía e identifícaasen situacións cotiáns.

Identifica e expón as principaiscaracterísticas das reacciónsquímcas: combustión, oxidación efermentación.

Ten moitasdificultades paradistinguir e explicaras principaiscaracterísticas dasreaccións químicas.

Ten algunhas dificultadespara distinguir e explicaras principaiscaracterísticas dasreaccións químicas.

Adoito distingue eexplica as principaiscaracterísticas dasreaccións químicas.

Identifica e explica asprincipaiscaracterísticas dasreaccións químicas.

Identifica e explica os beneficios eos riscos relacionados coautilización das enerxías renovablese non-renovables: esgotamento,chuvia ácida, radioactividade,expoñendo posibles actuaciónspara un desenvolvemento sostible.

Presenta abondasdificultades paraidentificar e explicaros beneficios e osriscos coa utilizacióndas enerxíasrenovables e non--renovables.

Identifica os beneficos eriscos do uso dasenerxías renovables enon-renovables pero noné capaz de expoñerposibles actuacións paraun desenvolvmentosostible.

Case sempre explicaas os beneficos e osriscos do uso dasenerxías renovables enon--renovables eargumenta sobre asaccións necesariaspara odesenvolvementosostible.

Identifica e explica osbeneficios e os riscosrelacionados coautilización dasenerxías renovablese non-renovables:esgotamento, chuviaácida,radioactividade,expoñendo posiblesactuacións para undesenvolvementosostible eaplicándoas na súavida diaria.

Presenta conclusións de procesosde investigación, experienciassinxelas ou proxectos sobrediferentes fenómenos físicos equímicos da materia, en diferentessoportes.

Non amosa ningúninterese por realizarexperiencias sinxelassobre diferentesfenómenos físicos equímicos e noncomunica osresultados endiferentes soportes.

Ten algunhas dificultadespara realizar conclusiónsexperiencias sinxelas,sobre reaccións químicase físicas habituais na vidacotiá; e para comunicaros resultados endiferentes soportes.

Ten poucasdificultades pararealizar deexperiencias sinxelas,sobre reacciónsquímicas e físicashabituais na vida cotiá;e para comunicar osresultados endiferentes soportes.

Presenta conclusiónsde procesos deinvestigación,experiencias sinxelasou proxectos sobrediferentes fenómenosfísicos e químicos damateria, en diferentessoportes.

Identifica os elementos dun circuítoeléctrico, constrúe un e explicaalgúns efectos da electricidade.

Non ten interese porobservar e identificaros elementos duncircuíto eléctrico ninen construír un.

Ten algunhas dificultadespara identificar oselementos dun circuítoeléctrico e en construírun.

Ten poucasdificultades paraobservar e identificaros elementos duncircuíto eléctrico,constrúe un e explicaalgúns efectos daelectricidade.

Observa e identificaos elementos duncircuíto eléctrico,constrúe un, e explicaalgúns efectos daelectricidade.

Observa e identifica algunha dasaplicacións das máquinas e dosaparellos e a súa utilidade parafacilitar as actividades humanas.

Non identifica asaplicacións dasmáquinas e dosaparellos e a súautilidade para facilitaras actividadeshumanas.

Non identifica ben asaplicacións das máquinaspero amosa interese porexplicar algunhasutilidades que facilitan asactividades humanas.

Adoita observar eidentificar algunhasdas aplicacións dasmáquinas e aparellospero non identifica asúa utilidade nasactividades humanas.

Observa e identificaalgunha dasaplicacións dasmáquinas e dosaparellos e a súautilidade para facilitaras actividadeshumanas, así comorespecta as súasnormas deseguridade.

Coñece algúns dos grandesdescubrimentos e inventos dahumanidade.

Cústalle moitocoñecer algúns dosgrandesdescubrimentos einventos dahumanidade.

Ten algunhas dificultadespara coñecer algúns dosgrandes descubrimentose inventos dahumanidade.

Normalmente coñeceealgúns dos grandesdescubrimentos einventos dahumanidade.

Coñece algúns dosgrandesdescubrimentos einventos dahumanidade e explicaos beneficios ouriscos para asociedade.

Coñece e explica algúns dosavances da ciencia no fogar e navida cotiá, na medicina, na cultura eno lecer, na arte, na música, nocine, no deporte e nas tecnoloxíasda información e da comunicación.

Non é capaz decoñecer e explicaralgúns dos avancesda ciencia no fogar ena vida cotiá, namedicina, na culturae no lecer, na arte,na música, no cine,no deporte e nastecnoloxías dainformación e dacomunicación.

Ten algunhas dificultadespara coñecer e explicaralgúns dos avances daciencia no fogar e na vidacotiá, na medicina, nacultura e no lecer, na arte,na música, no cine, nodeporte e nas tecnoloxíasda información e dacomunicación.

Ten poucasdificultades paracoñecer e explicaralgúns dos avances daciencia no fogar e navida cotiá, namedicina, na cultura eno lecer, na arte, namúsica, no cine, nodeporte e nastecnoloxías dainformación e dacomunicación.

Coñece e explicaalgúns dos avancesda ciencia no fogar ena vida cotiá, namedicina, na culturae no lecer, na arte, namúsica, no cine, nodeporte e nastecnoloxías dainformación e dacomunicación.

2º TRIMESTRE




1

Pouco adecuado

2

Adecuado

3

Notable

4

Excelente

• Tarefas diversas realizadas polo alumnado durante aactividade diaria na clase.• Caderno de clase do alumno.• Actividades de avaliación (libro, fichas, probas escritas...).

Busca, selecciona e organizainformación concreta e relevante,analízaa, obtén conclusións,elabora informes para o rexistro deplan de traballo e comunica, deforma oral e escrita, as conclusións.

Non amosa ningúninterese por buscar,seleccionar eorganizarinformación concretae relevante,analizándoa, obtendoconclusións,elaborando informese comunicando osresultados endiferentes soportes.

Ten algunhas dificultadespara buscar, seleccionare organizar informaciónconcreta e relevante,analizándoa, obtendoconclusións, elaborandoinformes e comunicandoos resultados endiferentes soportes.

Case sempre busca,seleccionae e organizainformación concreta erelevante,analizándoa, obtendoconclusións,elaborando informes ecomunicando osresultados endiferentes soportes.

Busca, selecciona eorganiza informaciónconcreta e relevante,analízaa, obténconclusións, elaborainformes e comunicaos resultados endiferentes soportes.

• Arquivo individual (PROXECTOS).• Intervencións na clase.• Exposicións orais.• Actividades interactivas.• Portfolio e e-portfolio.• Participación do alumno.• Preguntas individuais e de grupo.• Fichas de rexistro individual.• Traballos en grupo.• Rexistros de incidencias.• Autoavaliación.• Rúbricas de avaliación.• AIPAC• Blog do profesor.

Manexa estratexias axeitadas paraacceder á información dos textos decarácter científico.

Ten moitasdificultades paramanexar estratexiasaxeitadas paraacceder áinformación dostextos de caráctercientífico.

Ten algunhas dificultadespara manexar estratexiasaxeitadas para acceder áinformación dos textos decarácter científico.

Normalmente manexaestratexias axeitadaspara acceder áinformación dos textosde carácter científico.

Manexa estratexiasaxeitadas paraacceder áinformación dostextos de caráctercientífico.

Manifesta autonomía naplanificación e na execución deaccións e tarefas e ten iniciativa natoma de decisións, identificando oscriterios e as consecuencias dasdecisións tomadas.

Non manifesta unhaactitude autónomana planificación e naexecución de acciónse tarefas e non teniniciativa na toma dedecisións.

Manifesta unha actitudepouco autónoma naplanificación e naexecución de accións etarefas e na toma dedecisións.

Manifesta unhaactitude autónoma naplanificación e naexecución de acciónse tarefas e teniniciativa na toma dedecisións.

Sempre manifestaunha actitudeautónoma naplanificación e naexecución de acciónse tarefas e teniniciativa na toma dedecisións,identificando oscriterios e asconsecuencias dasdecisións tomadas.

Utiliza estratexias para estudar etraballar de forma eficaz,individualmente e en equipo,amosando habilidades para aresolución pacífica de conflitos.

Non ten interese notraballo individual ninen grupo e amosapoucas habilidadespara a resoluciónpacífica de conflitos.

Utiliza algunhasestratexias para o traballoindividual e ten algunhashabilidades para aresolución pacífica deconflitos.

Utiliza algunhasestratexias para otraballo individual ecase sempre tenalgunhas habilidadespara a resoluciónpacífica de conflitos.

Utiliza estratexiaspara realizar traballosde forma individual een equipo, amosandohabilidades para aresolución pacífica deconflitos concompromiso eactitude positiva.

Identifica e describe a estrutura dosseres vivos: células, tecidos,órganos, aparatos e sistemas,nomeando as principais funcións decada un deles.

Non identifica e nondescribe a estruturados seres vivos, ninnomea as principaisfuncións de cada undeles.

Non identifica ben e nondescribe ben a estruturados seres vivos, peronomea as principaisfuncións de cada undeles.

Adoita identificar edescribir a estruturados seres vivos,nomeando asprincipais funcións decada un deles.

Identifica e describea estrutura dos seresvivos, nomeando asprincipais funcións decada un deles erepreséntaa de formagráfica.

Identifica e clasifica os seres vivos enomea as principais característicasatendendo ao seu reino: reinoanimal, reino das plantas, reino dosfungos e outros reinos, empregandocriterios científicos e mediostecnolóxicos.

Ten moitasdificultades paraclasificar os seresvivos e nomear asprincipaiscaracterísticasatendendo ao seureino, empregandocriterios científicos emedios tecnolóxicos.

Ten algunhas dificultadespara clasificar os seresvivos e nomear asprincipais característicasatendendo ao seu reino,empregando criterioscientíficos e mediostecnolóxicos.

Adoito clasifica osseres vivos e nomeaas principaiscaracterísticasatendendo ao seureino, empregandocriterios científicos emedios tecnolóxicos.

Clasifica os seresvivos e nomea asprincipaiscaracterísticasatendendo ao seureino, empregandocriterios científicos emedios tecnolóxicos,de forma autónoma yresponsable.

Utiliza guías na identificacióncientífica de animais e plantas.

Non amosa moitointerese en usarguías naidentificacióncientífica de animaise plantas.

Ten algunha dificultadepara usar guías naidentificación científica deanimais e plantas.

Normalmente utilizaguías na identificacióncientífica de animais eplantas.

Utiliza guías naidentificacióncientífica de animaise plantas,respectando os seresvivos na súaidentificación.

Investiga e explica as relaciónsentre os seres vivos. Cadeasalimentarias. Poboacións,comunidades e ecosistemas.

Presenta abondasdificultades parainvestigar e explicaras relacións entre osseres vivos.

Presenta algunhasdificultades para explicaras relacións entre osseres vivos.

Case sempre coñece eexplica, conrigorosidade, asrelacións entre osseres vivos.

Investiga e explicacon rigorosidade asrelacións entre osseres vivos. Cadeasalimentarias.Poboacións,comunidades eecosistemas.

Recoñece e explica algúnsecosistemas: pradaría, charca,bosque, litoral e cidade e os seresvivos que neles habitan.

Non amosa ningúninterese porrecoñecer osdiferentesecosistemas ninpolos seres vivosque neles habitan.

Ten algunhas dificultadespara recoñecer osdiferentes ecosistemas eos seres vivos que neleshabitan

Ten poucasdificultades pararecoñecer e explicaralgúns ecosistemas eos seres vivos quehabitan neles

Recoñece e explicaalgúns ecosistemas:pradaría, charca,bosque, litoral ecidade e os seresvivos que neleshabitan e estableceas relacións entre osseres vivos e osecosistemas.

Observa e identifica diferenteshábitats dos seres vivos facendofincapé no coidado destes e nomeaalgunhas causas de extinción deespecies.

Non observa ninidentifica osdiferentes hábitasdos seres vivos, ninlle preocupa ocoidado dasespecies en extición.

Non identifica ben osdiferentes hábitas dosseres vivos nin as causasde extinción de especiespero explica algunhasactuacións para o seucoidado.

Adoita identificar osdiferentes hábitats dosseres vivos e ascausas de extinción deespecies e explicaalgunhas actuaciónspara o seu coidado.

Observa e identificaos diferentes hábitatsdos seres vivos e ascausas de extinciónde especies e explicaalgunhas actuaciónspara o seu coidado.

Usa a lupa e outros mediostecnolóxicos para a observacióncientífica.

Presenta moitasdificultades para usara lupa e outrosmedios tecnolóxicospara a observacióncientífica.

Ten algunhas dificultadespara usar a lupa e outrosmedios tecnolóxicos paraa observación científica.

Adoito usa a lupa eoutros mediostecnolóxicos para aobservación científica.

Usa a lupa e outrosmedios tecnolóxicospara a observacióncientífica e analiza oobservado.

Observa e rexistra algún procesoasociado á vida dos seres vivos,utiliza os instrumentos e os mediosaudiovisuais e tecnolóxicosapropiados e comunica de xeito orale escrito os resultados.

Non amosa moitointerese en observare rexistrar algúnproceso asociado ávida dos seres vivos,non utiliza osinstrumentos e osmedios audiovisuaise tecnolóxicosapropiados nincomunica de xeitooral e escrito osresultados.

Ten algunha dificultadepara observar e rexistraralgún proceso asociado ávida dos seres vivos, parautilizar os instrumentos eos medios audiovisuais etecnolóxicos apropiados epara comunicar de xeitooral e escrito osresultados.

Observa e rexistraalgún procesoasociado á vida dosseres vivos, utiliza osinstrumentos e osmedios audiovisuais etecnolóxicosapropiados pero noncomunica de xeito orale escrito os resultados.

Observa e rexistraalgún procesoasociado á vida dosseres vivos, utiliza osinstrumentos e osmedios audiovisuaise tecnolóxicosapropiados ecomunica de xeitooral e escrito osresultados ou conpresentaciónsmultimedia.

3º TRIMESTRE




1

Pouco adecuado

2

Adecuado

3

Notable

4

Excelente

• Tarefas diversas realizadas polo alumnado durante aactividade diaria na clase.• Caderno de clase do alumno.• Actividades de avaliación (libro, fichas, probas

Expresa oralmente e por escrito, deforma clara e ordenada, contidosrelacionados coa área manifestandoa comprensión de textos orais e/ouescritos.

Ten moitasdificultades paraexpresar oralmente epor escrito de formaclara e ordenada,contidosrelacionados coaárea manifestando acomprensión detextos orais e/ouescritos.

Ten algunhas dificultadespara expresar oralmentee por escrito de formaclara e ordenada,contidos relacionados coaárea manifestando acomprensión de textosorais e/ou escritos.

Ten poucasdificultades paraexpresar oralmente epor escrito de formaclara e ordenada,contidos relacionadoscoa área manifestandoa comprensión detextos orais e/ouescritos.

Expresa oralmente epor escrito, de formaclara e ordenada,contidos relacionadoscoa áreamanifestando acomprensión detextos orais e/ouescritos.

escritas...).• Traballos en grupo.• Actividades interactivas.• Portfolio ee-portfolio.• Arquivo individual (PROXECTOS).• Intervencións na clase.• Exposicións orais.• Probas orais individuais.• Participación do alumno.• Preguntas individuais e de grupo.• Fichas de rexistro individual.• Traballos en grupo.• Rúbricas de avaliación.• Rexistros de incidencias.• Autoavaliación.• AIPAC.• Blog do profesor.

Identifica e localiza os principaisórganos implicados na realizacióndas funcións vitais do corpohumano.

Non identifica ninlocaliza os principaisórganos implicadosna realización dasfuncións vitais docorpo humnao.

Non identifica ben ninlocaliza ben os principaisórganos implicados narealización das funciónsvitais do corpo humnao.

Adoita identificar elocalizar os principaisórganos implicados narealización dasfuncións vitais docorpo humnao.

Identifica e localizaos principais órganosimplicados narealización dasfuncións vitais docorpo humano, erepreséntaos deforma gráfica.

Identifica e describe as principaiscaracterísticas dos aparatosrespiratorio, dixestivo, locomotor,circulatorio e excretor e explica asprincipais funcións.

Non identifica asprincipaiscaracterísticas dosaparatos respiratorio,dixestivo, locomotor,circulatorio e excretornin explica asprincipais funcións.

Non identifica ben asprincipais característicasdos aparatos respiratorio,dixestivo, locomotor,circulatorio e excretor ninexplica ben as principaisfuncións.

Adoita identificar asprincipaiscaracterísticas dosaparatos respiratorio,dixestivo, locomotor,circulatorio e excretore explicar as principaisfuncións.

Identifia as principaiscaracterísticas dosaparatos respiratorio,dixestivo, locomotor,circulatorio e excretore explica asprincipais funcións, erepreséntaos deforma gráfica.

Coñece e explica os principios dasdietas equilibradas, identificando asprácticas saudables para previr edetectar os riscos para a saúde.

Presenta moitasdificultades paracoñecer os principiosdas dietasequilibradas,identificando asprácticas saudables.

Ten algunhas dificultadespara coñecer osprincipios das dietasequilibradas, identificandoas prácticas saudables.

Adoito coñece osprincipios das dietasequilibradas,identificando asprácticas saudables.

Coñece os principiosdas dietasequilibradas eelabora menúsvariados,identificando asprácticas saudables epoñéndoas enpráctica el mesmo.

Recoñecece os efectos nocivos doconsumo do alcohol e das drogas.

Cústalle moitorecoñecer os efectosnocivos do consumodo alcohol e dasdrogas.

Ten algunhas dificultadespara recoñecer os efectosnocivos do consumo doalcohol e das drogas.

Normalmente distingueos efectos nocivos doconsumo do alcohol edas drogas.

Recoñecece osefectos nocivos doconsumo do alcohole das drogas erexeita o seuconsumo.

Observa, identifica e describealgúns avances da ciencia quemelloran a saúde (medicina,produción e conservación dealimentos, potabilización da augaetc.).

Non é capaz deidentificar e describiralgúns avances daciencia que mellorana saúde.

Ten algunhas dificultadespara identificar e describiralgúns avances daciencia que melloran asaúde.

Ten poucasdificultades paraidentificar e describiralgúns avances daciencia que melloran asaúde.

Observa, identifica edescribe algúnsavances da cienciaque melloran a saúde(medicina, producióne conservación dealimentos,potabilización daauga etc.).

Coñece técnicas de primeirosauxilios, en situacións simuladas ereais.

Ten moitasdificultades paracoñecer técnicas deprimeiros auxilios, ensituacións simuladase reais.

Amosa algunhasdificultades para coñecertécnicas de primeirosauxilios, en situaciónssimuladas e reais.

Coñece técnicas deprimeiros auxilios, ensituacións simuladas ereais.

Coñece técnicas deprimeiros auxilios, ensituacións simuladase reais e sabeempregalas.

4. Perfil competencial da área

Competenciaclave

Estándar de aprendizaxe

CCL-CMCT Busca, selecciona e organiza información concreta e relevante sobre feitos ou fenómenos naturais; analízaa; extrae conclusións;comunica a súa experiencia; reflexiona sobre o proceso seguido, e comunícao oralmente e por escrito.

CMCT Utiliza medios propios da observación.CCL Consulta e utiliza documentos escritos, imaxes e gráficos. CAA Desenvolve estratexias adecuadas para acceder á información dos textos de carácter científico.

CSIEE Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas, e mostra iniciativa na toma de decisións.CMCT Utiliza, de maneira adecuada, o vocabulario correspondente a cada un dos bloques de contidos.

CCL-CMCT Expón oralmente de forma clara e ordenada contidos relacionados coa área, manifestando a compresión de textos orais e/ou escritos.CD Usa de forma autónoma o tratamento de textos (axuste de páxina, inserción de ilustracións, gráficos ou notas etc.). CD Fai un uso adecuado das TIC como recurso de lecer. CD Coñece e utiliza as medidas de protección e seguridade persoal que se deben utilizar no uso das TIC ao seu alcance.

CCL-CD Presenta as tarefas de maneira ordenada, clara e limpa, en soporte papel e dixital. CSC Utiliza estratexias para realizar traballos de forma individual e en equipo, mostrando habilidades para a resolución pacífica de conflitos. CSC Coñece, comprende e respecta as normas de uso e de seguridade dos instrumentos e os materiais de traballo.CAA Realiza experiencias sinxelas e pequenas investigacións, expoñendo problemas, enunciando hipóteses, seleccionando o material

necesario, extraendo conclusións, e comunicando os resultados. CMCT-CCL Realiza un proxecto traballando de forma individual ou en equipo, e presenta un informe utilizando soporte papel e/ou dixital, recollendo

información de diferentes fontes (directas, libros, Internet), con diferentes medios, e comunicando de forma oral a experiencia realizada,apoiándose en imaxes e textos escritos.

CMCT Identifica e localiza os principais órganos implicados na realización das funcións vitais do corpo humano: relación (órganos dos sentidos,sistema nervioso, aparato locomotor), nutrición (aparatos respiratorio, dixestivo, circulatorio e excretor) e reprodución (aparatoreprodutor).

CMCT Identifica e describe as principais características das funcións vitais do ser humano: relación, nutrición e reprodución.CMCT Identifica as principais características dos aparatos respiratorio, dixestivo, locomotor, circulatorio e excretor, e explica as principais

funcións.

CSC-CMCT Recoñece e relaciona estilos de vida saudables, e os seus efectos sobre o coidado e mantemento dos diferentes órganos e aparatos. CSC-CMCT Identifica e valora hábitos saudables para previr enfermidades, e mantén unha conduta responsable.

CSC Identifica e adopta hábitos de hixiene, coidado e descanso no seu día a día. CMCT-CSC Coñece e explica os principios das dietas equilibradas, identificando as prácticas saudables para previr e detectar os riscos para a

saúde. CSC Recoñece os efectos nocivos do consumo de alcohol e drogas, sobre todo nas idades temperás.

CMCT-CSC Observa, identifica e describe algúns avances da ciencia que melloran a saúde (medicamentos, produción e conservación de alimentos,potabilización da auga etc.).

CMCT Coñece e utiliza técnicas de primeiros auxilios en situacións simuladas e reais. CSC Identifica, comprende e describe emocións e sentimentos propios, dos seus compañeiros e dos adultos, manifestando condutas

empáticas. CAA Coñece e aplica estratexias para estudar e traballar de maneira eficaz.CAA Reflexiona sobre o traballo realizado, extrae conclusións sobre como traballa e aprende, e elabora estratexias para seguir aprendendo.

CSC-CAA Planifica de forma autónoma e creativa actividades de lecer e tempo libre, individuais e en grupo, que repercutan positivamente no seumodo de vida.

CAA Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas.CAA Manifesta e desenvolve iniciativa na toma de decisións, identificando os criterios e as consecuencias das decisións tomadas.

CMCT Identifica, explica e clasifica as diferenzas entre seres vivos e seres inertes. CMCT Identifica, describe e relaciona a estrutura dos seres vivos: células, tecidos, órganos, aparatos e sistemas, identificando as principais

características e funcións de cada un deles. CMCT Observa e identifica as características, e clasifica os seres vivos (reino animal, reino das plantas, reino dos fungos, outros reinos). CMCT Observa directa e indirectamente, identifica as súas características, e recoñece e clasifica os animais invertebrados. CMCT Observa directa e indirectamente, identifica as súas características, e recoñece e clasifica os animais vertebrados. CMCT Observa directa e indirectamente, identifica características e clasifica as plantas.

CMCT-CAA Utiliza guías na identificación de animais e plantas. CMCT Explica a importancia da fotosíntese para a vida na Terra.CMCT Identifica e explica as relacións entre os seres vivos: cadeas alimentarias, poboacións, comunidades e ecosistemas. CMCT Identifica e explica, oralmente e por escrito, algunhas das causas da extinción de especies. CMCT Observa, identifica e compara as características e os compoñentes dun ecosistema. CMCT Recoñece e explica algúns ecosistemas (pradaría, charca, bosque, litoral e cidade) e os seres vivos que habitan neles. CMCT Observa, identifica e relaciona diferentes hábitats dos seres vivos. CSC Mostra condutas de respecto e coidado cara aos seres vivos. CD Usa a lupa e outros medios tecnolóxicos nos diferentes traballos que realiza.

CMCT Manifesta unha certa precisión e rigor na observación e na elaboración dos traballos CMCT-CD Observa e rexistra algún proceso asociado á vida dos seres vivos, utilizando os instrumentos e os medios audiovisuais e tecnolóxicos

apropiados, e comunica os resultados de maneira oral e escrita. CSC Respecta e comprende as normas de uso, de seguridade e de mantemento dos instrumentos de observación e dos materiais de

traballo.

CMCT Observa, identifica, describe e clasifica algúns materiais polas súas propiedades (dureza, solubilidade, estado de agregación econdutividade térmica).

CMCT Utiliza diferentes procedementos para a medida da masa e o volume dun corpo. CMCT Identifica e explica fenómenos físicos observables en termos de diferenzas de densidade. CMCT Identifica, explica e compara as principais características da flotabilidade nun medio líquido.CMCT Coñece e explica as leis básicas que rexen fenómenos tales como a reflexión da luz e a transmisión da corrente eléctrica.CMCT Coñece as leis básicas que rexen o cambio de estado e as reaccións químicas (a combustión, a oxidación e a fermentación). CMCT Planifica e realiza sinxelas experiencias, e predí cambios no movemento, na forma ou no estado dos corpos por efecto das forzas ou

das achegas de enerxía; comunica de forma oral e escrita o proceso seguido e o resultado obtido.CMCT Identifica, explica e relaciona algunhas das principais características das diferentes formas de enerxía (mecánica, luminosa, sonora,

eléctrica, térmica e química). CMCT Identifica e explica algunhas das principais características das enerxías renovables e non-renovables, identificando as diferentes fontes

de enerxía e materias primas, así como a orixe da que proveñen. CMCT-CSC Identifica e explica os beneficios e os riscos relacionados coa utilización da enerxía (esgotamento, chuvia ácida, radioactividade),

expoñendo posibles actuacións para un desenvolvemento sustentable. CMCT Realiza experiencias sinxelas para separar os compoñentes dunha mestura mediante destilación, filtración, evaporación ou disolución,

comunicando de forma oral e escrita o proceso seguido e o resultado obtido. CMCT Identifica e expón as principais características das reaccións químicas: combustión, oxidación e fermentación. CMCT Observa de maneira sistemática, aprecia e explica os efectos da calor no aumento de temperatura e a dilatación dalgúns materiais.CMCT Identifica, experimenta e exemplifica argumentando algúns cambios de estado e a súa reversibilidade. CMCT Investiga, a través da realización de experiencias sinxelas, sobre diferentes fenómenos físicos e químicos da materia, expoñendo

problemas, enunciando hipóteses, seleccionando o material necesario, extraendo conclusións, comunicando resultados e manifestandocompetencia en cada unha das fases, así como no coñecemento das leis básicas que rexen os fenómenos estudados.

CMCT Investiga, a través da realización de experiencias sinxelas, para achegarse ao coñecemento das leis básicas que rexen fenómenos talescomo a reflexión da luz, a transmisión da corrente eléctrica, o cambio de estado e as reaccións químicas (a combustión, a oxidación e afermentación).

CSC Coñece, comprende e respecta as normas de uso, seguridade e conservación dos instrumentos e dos materiais de traballo na aula e nocentro.

CMCT Identifica diferentes tipos de máquinas, e clasifícaas segundo o número de pezas, a maneira de accionalas e a acción que realizan. CMCT Observa, identifica, describe e relaciona algúns dos compoñentes das máquinas. CMCT Observa e identifica algunha das aplicacións das máquinas e aparatos, así como a súa utilidade para facilitar as actividades humanas. CIEE Constrúe algunha estrutura sinxela que cumpra unha función ou condición para resolver un problema, a partir de pezas moduladas

(escaleira, ponte, tobogán etc.). CMCT-CSIEE Observa e identifica os elementos dun circuíto eléctrico, e constrúe un.

CMCT Observa, identifica e explica algúns efectos da electricidade. CMCT Expón exemplos de materiais condutores e illantes, argumentado a súa exposición. CMCT Observa e identifica as principais características dos imáns, e relaciona a electricidade e o magnetismo. CSC Coñece e explica algúns dos grandes descubrimentos e inventos da humanidade.

CCL Elabora un informe como técnica para o rexistro dun plan de traballo, comunicando as conclusións de forma oral e escrita. CSC Valora e describe a influencia do desenvolvemento tecnolóxico nas condicións de vida e no traballo.CSC Coñece e explica algúns dos avances da ciencia no fogar e a vida cotiá, o medicamento, a cultura e o lecer, a arte, a música, o cinema

e o deporte, e as TIC. CD Efectúa procuras guiadas de información na Rede. CD Coñece e aplica estratexias de acceso e traballo en Internet. CD Utiliza algúns recursos ao seu alcance proporcionados polas tecnoloxías da información para comunicarse e colaborar.


Área Estándar de aprendizaxe

CN Utiliza medios propios da observación.

CN Utiliza de maneira adecuada o vocabulario correspondente a cada un dos bloques de contidos.

CN Realiza un proxecto traballando de forma individual ou en equipo, e presenta un informe utilizando soporte papel e/ou dixital, recollendoinformación de diferentes fontes (directas, libros, Internet), con diferentes medios, e comunicando de forma oral a experiencia realizada,apoiándose en imaxes e textos escritos.

CN Identifica e localiza os principais órganos implicados na realización das funcións vitais do corpo humano: relación (órganos dos sentidos, sistemanervioso, aparato locomotor), nutrición (aparatos respiratorio, dixestivo, circulatorio e excretor) e reprodución (aparato reprodutor).

CN Identifica e describe as principais características das funcións vitais do ser humano: relación, nutrición e reprodución.

CN Identifica as principais características dos aparatos respiratorio, dixestivo, locomotor, circulatorio e excretor, e explica as principais funcións.

CN Coñece e explica os principios das dietas equilibradas, identificando as prácticas saudables para previr e detectar os riscos para a saúde.

CN Observa, identifica e describe algúns avances da ciencia que melloran a saúde (medicamento, produción e conservación de alimentos,potabilización da auga etc.).

CN Coñece e utiliza técnicas de primeiros auxilios en situacións simuladas e reais.

CN Identifica, explica e clasifica as diferenzas entre seres vivos e seres inertes.

CN Identifica, describe e relaciona a estrutura dos seres vivos (células, tecidos, órganos, aparatos e sistemas), identificando as principaiscaracterísticas e as funcións de cada un deles.

CN Observa e identifica as características, e clasifica os seres vivos: reino animal, reino das plantas, reino dos fungos e outros reinos.

CN Observa directa e indirectamente, identifica características, e recoñece e clasifica os animais invertebrados.

CN Observa directa e indirectamente, identifica características, e recoñece e clasifica os animais vertebrados.

CN Observa directa e indirectamente, identifica características e clasifica as plantas.

CN Utiliza guías na identificación dos animais e plantas.

CN Explica a importancia da fotosíntese para a vida na Terra.

CN Identifica e explica as relacións entre os seres vivos: cadeas alimentarias, poboacións, comunidades e ecosistemas.

CN Identifica e explica, oralmente e por escrito, algunhas das causas da extinción de especies.

CN Observa, identifica e compara as características e os compoñentes dun ecosistema.

CN Recoñece e explica algúns ecosistemas (pradaría, charca, bosque, litoral e cidade) e os seres vivos que habitan neles.

CN Observa, identifica e relaciona diferentes hábitats dos seres vivos.

CN Manifesta unha certa precisión e rigor na observación e na elaboración dos traballos

CN Observa e rexistra algún proceso asociado á vida dos seres vivos, utilizando os instrumentos e os medios audiovisuais e tecnolóxicos axeitados, ecomunicando os resultados de maneira oral e escrita.

CN Observa, identifica, describe e clasifica algúns materiais polas súas propiedades (dureza, solubilidade, estado de agregación e condutividadetérmica).

CN Utiliza diferentes procedementos para a medida da masa e o volume dun corpo.

CN Identifica e explica fenómenos físicos observables en termos de diferenzas de densidade.

CN Identifica, explica e compara as principais características da flotabilidade nun medio líquido.

CN Coñece e explica as leis básicas que rexen fenómenos tales como a reflexión da luz e a transmisión da corrente eléctrica.

CN Coñece as leis básicas que rexen o cambio de estado e as reaccións químicas (a combustión, a oxidación e a fermentación).

CN Planifica e realiza sinxelas experiencias, e predí cambios no movemento, na forma ou no estado dos corpos por efecto das forzas ou das achegasde enerxía; comunica o proceso seguido e o resultado obtido.

CN Identifica, explica e relaciona algunhas das principais características das diferentes formas de enerxía: mecánica, luminosa, sonora, eléctrica,térmica e química.

CN Identifica e explica algunhas das principais características das enerxías renovables e non-renovables, identificando as diferentes fontes de enerxíae materias primas, así como a orixe da que proveñen.

CN Identifica e explica os beneficios e os riscos relacionados coa utilización da enerxía (esgotamento, chuvia ácida, radioactividade), expoñendoposibles actuacións para un desenvolvemento sustentable.

CN Realiza experiencias sinxelas para separar os compoñentes dunha mestura mediante destilación, filtración, evaporación ou disolución,comunicando de forma oral e escrita o proceso seguido e o resultado obtido.

CN Identifica e expón as principais características das reaccións químicas: combustión, oxidación e fermentación.

CN Observa de maneira sistemática, aprecia e explica os efectos da calor no aumento de temperatura e a dilatación dalgúns materiais.

CN Identifica, experimenta e exemplifica argumentando algúns cambios de estado e a súa reversibilidade.

CN Investiga a través da realización de experiencias sinxelas sobre diferentes fenómenos físicos e químicos da materia, expoñendo problemas,enunciando hipóteses, seleccionando o material necesario, extraendo conclusións, comunicando resultados, manifestando competencia en cadaunha das fases, así como no coñecemento das leis básicas que rexen os fenómenos estudados.

CN Investiga, a través da realización de experiencias sinxelas, para achegarse ao coñecemento das leis básicas que rexen fenómenos tales como areflexión da luz, a transmisión da corrente eléctrica, o cambio de estado e as reaccións químicas (a combustión, a oxidación e a fermentación).

CN Identifica diferentes tipos de máquinas, e clasifícaas segundo o número de pezas, a maneira de accionalas e a acción que realizan.

CN Observa, identifica, describe e relaciona algúns dos compoñentes das máquinas.

CN Observa e identifica algunha das aplicacións das máquinas e aparellos, e a súa utilidade para facilitar as actividades humanas.

CN Observa e identifica os elementos dun circuíto eléctrico, e constrúe un.

CN Observa, identifica e explica algúns efectos da electricidade.

CN Expón exemplos de materiais condutores e illantes, argumentado a súa exposición.

CN Observa e identifica as principais características dos imáns, e relaciona a electricidade e o magnetismo.

CN Busca, selecciona e organiza información concreta e relevante sobre feitos ou fenómenos naturais; analízaa; extrae conclusións; comunica a súaexperiencia; reflexiona sobre o proceso seguido, e comunícao oralmente e por escrito.

CN Expón oralmente de forma clara e ordenada contidos relacionados coa área, manifestando a compresión de textos orais e/ou escritos.

CN Recoñece e relaciona estilos de vida saudables e os seus efectos sobre o coidado e mantemento dos diferentes órganos e aparatos.

CN Identifica e valora hábitos saudables para previr enfermidades, e mantén unha conduta responsable.

COMPETENCIA DIXITAL


CN Usa de forma autónoma o tratamento de textos (axuste de páxina, inserción de ilustracións, gráficos ou notas etc.).

CN Fai un uso axeitado das TIC como recurso de lecer.

CN Coñece e utiliza as medidas de protección e seguridade persoal que se deben utilizar no uso das TIC ao seu alcance.

CN Usa a lupa e outros medios tecnolóxicos nos diferentes traballos que realiza.

CN Efectúa procuras guiadas de información na Rede.

CN Coñece e aplica estratexias de acceso e traballo en Internet.

CN Utiliza algúns recursos ao seu alcance proporcionados polas tecnoloxías da información para comunicarse e colaborar.

CN Presenta as tarefas de maneira ordenada, clara e limpa en soporte papel e dixital.

CN Observa e rexistra algún proceso asociado á vida dos seres vivos, utilizando os instrumentos e os medios audiovisuais e tecnolóxicos apropiados,e comunicando de maneira oral e escrita os resultados.

COMPETENCIA PARA APRENDER A APRENDER


CN Desenvolve estratexias adecuadas para acceder á información dos textos de carácter científico.

CN Realiza experiencias sinxelas e pequenas investigacións, expoñendo problemas, enunciando hipóteses, seleccionando o material necesario,realizando, extraendo conclusións, e comunicando os resultados.

CN Coñece e aplica estratexias para estudar e traballar de maneira eficaz.

CN Reflexiona sobre o traballo realizado, extrae conclusións sobre como traballa e aprende, e elabora estratexias para seguir aprendendo.

CN Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas.

CN Manifesta e desenvolve a iniciativa na toma de decisións, identificando os criterios e as consecuencias das decisións tomadas.

CN Planifica de forma autónoma e creativa actividades de lecer e tempo libre, individuais e en grupo, que repercutan positivamente na súa maneirade vida.

CN Utiliza guías na identificación de animais e plantas.

COMPETENCIA EN SENTIDO DA INICIATIVA E ESPÍRITO EMPRENDEDOR


CN Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas, e mostra iniciativa na toma de decisións.

CN Constrúe algunha estrutura sinxela que cumpra unha función ou condición para resolver un problema a partir de pezas moduladas (escaleira,ponte, tobogán etc.).

CN. Observa e identifica os elementos dun circuíto eléctrico, e constrúe un.



CN Utiliza estratexias para realizar traballos de forma individual e en equipo, mostrando habilidades para a resolución pacífica de conflitos.

CN Coñece, comprende e respecta as normas de uso e de seguridade dos instrumentos e dos materiais de traballo.

CN Recoñece e relaciona estilos de vida saudables e os seus efectos sobre o coidado e mantemento dos diferentes órganos e aparatos.

CN Identifica e valora hábitos saudables para previr enfermidades, e mantén unha conduta responsable.

CN Identifica e adopta hábitos de hixiene, coidado e descanso no seu día a día.

CN Recoñece os efectos nocivos do consumo de alcohol e drogas, sobre todo en idades temperás.

CN Identifica, comprende e describe emocións e sentimentos propios, dos seus compañeiros e dos adultos, manifestando condutas empáticas.

CN Planifica de forma autónoma e creativa actividades de lecer e tempo libre, individuais e en grupo, que repercutan positivamente no seu modo devida.

CN Mostra condutas de respecto e coidado cara aos seres vivos.

CN Respecta e comprende as normas de uso, de seguridade e de mantemento dos instrumentos de observación e dos materiais de traballo.

CN Coñece, comprende e respecta as normas de uso, seguridade e conservación dos instrumentos e dos materiais de traballo na aula e no centro.

CN Coñece e explica algúns dos grandes descubrimentos e inventos da humanidade.

CN Valora e describe a influencia do desenvolvemento tecnolóxico nas condicións de vida e no traballo.

CN Coñece e explica algúns dos avances da ciencia no fogar e a vida cotiá, os medicamentos, a cultura e o lecer, a arte, a música, o cinema e odeporte, e as TIC.

CN Coñece e explica os principios das dietas equilibradas, identificando as prácticas saudables para previr e detectar os riscos para a saúde.

CN Observa, identifica e describe algúns avances da ciencia que melloran a saúde (medicamentos, produción e conservación de alimentos,potabilización da auga etc.).

CN Identifica e explica os beneficios e os riscos relacionados coa utilización da enerxía (esgotamento, chuvia ácida, radioactividade), expoñendoposibles actuacións para un desenvolvemento sustentable.


ProcedementosEscritos Orais Observación directa

e sistemáticaOutros

Instrumentos

• Tarefas diversas realizadas polo alumnado na actividade diaria da clase.• Caderno da clase do alumno.• Arquivo individual (PROXECTOS).

• Actividades de avaliación (libro,fichas fotocopiables, probas escritas individuais...).• Traballos de grupo.• Resolución de exercicios e problemas.• Actividades interactivas.• Portfolio, e-portfolio.

• Preguntas individuais e grupais.• Participación do alumno/a.• Intervencións na clase.• Postas en común.• Entrevistas.• Probas orais individuais.• Exposicións orais.

• Escalas.• Listaxes de control.• Rexistros anecdóticos persoais.• Rexistros de incidencias.• Ficha de rexistro individual.

• Rúbricas de avaliación (Aprendizaxes, Habilidades xerais, Proxectos).• Persoal de avaliación.• Autoavaliación.• Blog do profesor.• AIPAC.

7. Criterios de cualificación.

Criterios

1. Traballo autónomo (aula, outrosespazos).

• Realización sen axuda externa.• Estimación do tempo investido para resolver unha actividade.• Grao de adquisición de aprendizaxes básicas.• Orde e limpeza na presentación.• Caligrafía.• Destrezas.• Revisión do traballo antes de dalo por finalizado.• Valoración entre o traballo na clase e na casa.

• Creatividade.2. Probas orais e escritas. • Valoración da aprendizaxe dos contidos.

• Valoración dos procesos seguidos e resultados.• Expresión oral do procedemento seguido ao resolver unha actividade.Coherencia e adecuación.• Valoración tempo investido/tempo necesario para resolver unha actividade.• Orde, limpeza e estrutura do traballo presentado.• Caligrafía lexible.• Tempo de realización.• Destrezas.

3. Actividades TIC. • Uso axeitado e guiado do ordenador e dalgunha ferramenta telemática.• Utilización de Internet, de forma responsable e con axuda, para buscarinformación sinxela ou resolver unha actividade.• Tipo de participación (autónoma, con apoio, ningunha).• Grao de elaboración da resposta.• Interese, motivación.

4. Participación e seguimento das clases(intervencións orais, tipo de resposta...).

• Nivel e calidade das intervencións.• Mensaxe estruturada.• Uso de léxico apropiado.• Comportamento.• Esforzo.• Interese.

5. Traballo cooperativo. Valoraciónindividual e en grupo.

• Capacidade de traballo cooperativo.• Grao de comunicación cos compañeiros e compañeiras.• Resolución de conflitos.• Interese, motivación.• Creatividade.• Iniciativa.• Opinión persoal do traballo e como se levou a cabo.

6. Arquivo de traballo individual. • Presentación clara e ordenada.• Actualizado.• Razoamento da selección das producións que forman o arquivo.

8. Metodoloxía

A área de Ciencias da Natureza, a partir do recoñecemento da propia identidade e do contorno máis próximo, inicia aos alumnado no coñecemento, na análise e navaloración do contorno físico.

O ensino da área toma como base para futuras aprendizaxes os coñecementos previos que os alumnos/as adquiriron en contacto co contorno. Partir da propiaexperiencia esperta o interese por resolver problemas sobre a realidade que os rodea e entender os fenómenos que suceden ao seu redor, tanto os referentes ásúa concepción de persoa e as súas relacións cos demais, como do coñecemento e coidado do contorno natural.

Fronte a un problema, pódense utilizar diferentes estratexias de resolución, distintas hipóteses ou conxecturas, que dan lugar ao contraste e á diverxencia entrediferentes pensamentos. Ao redor destas diverxencias é onde se fomenta o interese, o espírito analítico e crítico, e as posibles respostas do alumnado.

A observación sistemática en situacións diferentes e a experimentación adquiren un papel relevante na interpretación de feitos e na explicación de fenómenos ourelacións. Todo iso conduce á introdución do método científico.

Dado o carácter interdisciplinario, débese insistir no protagonismo de todas as ciencias que configuran a área de Ciencias da Natureza.

A integración das competencias e intelixencias múltiples na área supón insistir máis nas ferramentas esenciais da aprendizaxe (comprensión e expresión oral eescrita) e poñer en práctica estratexias didácticas que consideren as diferentes posibilidades de adquisición do alumno/a. Isto conséguese:

• Nas dobres páxinas ao final de cada unidade didáctica do libro do alumnado.

• Nas actividades competenciais no Libro Guía.

• Nos proxectos específicos trimestrais.

A través destes proxectos os alumnos/as poden desenvolver as súas capacidades ao redor da planificación do traballo e a selección dun tema de interese, doscontidos e dos materiais que se van utilizar, así como respecto da elaboración e a presentación do proxecto, a súa corrección e, finalmente, a exposición, todobaixo un prisma de colaboración e intercambio entre iguais. En definitiva, predomina o traballo cooperativo, que permite desenvolver a capacidade de discusión, acomunicación, o intercambio de ideas, o respecto e a comprensión das opinións alleas, e a reflexión sobre as ideas propias.

Á hora de avaliar, a rúbrica de avaliación convértese,nun instrumento ou guía dunha serie de criterios avaliables de coñecementos e competencias, en distintosgraos de consecución, logrados polo alumno/a.

O uso das TIC é un elemento para favorecer a construción de aprendizaxes con sentido, xa que nos permite motivar o alumnado, contextualizar o contido obxectode aprendizaxe, facilitar a relación da nova aprendizaxe con contextos reais, favorecer a transferencia, xeneralizar e ampliar o contido, e facilitar a elaboración desíntese e a transferencia do coñecemento.A metodoloxía proposta promove a construción de aprendizaxes significativas a partir de secuencias de adquisición de coñecementos que expoñen o seguinte:• Evocación de coñecementos previos para abordar os novos contidos.

• Progresiva e coidada incorporación de novos contidos, a través de exemplos extraídos de situacións cotiás e contextualizadas para o alumno/a que favorecen asúa comprensión. Isto posibilita a transferencia de aprendizaxes á vida cotiá, conectando coa adquisición das competencias básicas propias da materia.• Exercicios e actividades diversificadas que contemplan competencias e intelixencias múltiples: traballo individual e en grupo, traballo cooperativo en proxectos,tarefas integradas, uso das TIC, e actividades e experiencias que traballan contidos fundamentais. Están secuenciados por niveis de dificultade, tratan diversidadede estilos cognitivos e intelixencias e facilitan a adquisición de competencias básicas a todo o alumnado.

9. Ensinanzas transversais

Educación para a igualdade entre os sexos

Valorar as propias calidades como persoa, coñecer as súas aptitudes e limitacións, e valorar a pertenza ao sexo feminino ou masculino.


Desenvolver a capacidade para tomar posturas críticas, coherentes, responsables e solidarias, e manifestar actitudes positivas nas súas accións de compra,goce de bens ou uso de servizos.

Valorar a necesidade de mellorar o uso e a reciclaxe das materias primas, reducir o consumo de enerxía e utilizar enerxías e materias alternativas non-contaminantes.

Analizar e valorar o papel da publicidade na incitación ao consumo.


Coñecer o medio natural como un sistema vivo no que todos os elementos son interdependentes e onde o ser humano é un elemento máis, capaz de actuarsobre el, de cuestionalo e modificalo.

Analizar algunhas manifestacións da intervención humana no medio natural e tomar conciencia da deterioración que causan nel ditas intervencións.

Educación para a saúde. Educación sexual

Coñecer e practicar hábitos elementais de hixiene, alimentación e coidado persoal para o benestar físico e mental.Tomar conciencia e rexeitar determinadas prácticas prexudiciais para a saúde.Coñecer e apreciar os aspectos biolóxicos, emocionais e sociais da sexualidade, así como os papeis sexuais femininos e masculinos no exercicio da

sexualidade como unha actividade de plena comunicación entre as persoas.Establecer relacións equilibradas e construtivas coas persoas do seu contorno, nas actividades habituais e nas relacións de grupo, nun marco de aprecio e

valoración.


Tomar conciencia e rexeitar calquera tipo de discriminación na súa contorna cotiá e na sociedade.Cooperar co grupo, dialogar e resolver conflitos mostrando actitudes tolerantes e solidarias.

10. Organización de esp

Espazos Secuencia• Aula: Adaptable segundo as actividades (orais, escritas, proxectos, con encerado dixital, canón...). A disposición permitirá desprazarse con facilidade polos distintos espazos, e os materiais estarán ao alcance dos nenos para que traballen de forma autónoma. Distribución posible en grupos, asemblea, recunchos de xogo e traballo individual.

• Espazos comúns: Patio, corredores, ximnasio, comedor, biblioteca do centro.

• Espazos exteriores (casa, biblioteca, visitas…): Proxectos cooperativos; exercicios de aplicación e consolidación, e estudo autónomo.

• Motivación inicial e activación de coñecementos previos.

• Desenvolvemento dos contidos e as actividades.

• Actividades de reforzo e/ou ampliación.

• Avaliación.


Relación dos diversos materiais e recursos didácticos para abordar a área de Ciencias da Natureza:

Libro do alumno Ciencias da Natureza 6 edebé-On.Libro Dixital interactivo.Biblioteca de recursos.Axenda de autoinstrucións.Xerador de actividades.Portfolio e e-portfolio.Recuncho do científico.Science Visual Dictionary con audios.Materiais para a educación emocional.Murais.A toda tecla (curso de mecanografía).Ordenador

Encerado dixital.Material manipulable e experimental propio da área.

12. Atención á diversidade

Relación das diferentes propostas para traballar a atención á diversidade de niveis, estilos e ritmos de aprendizaxe, de intereses e capacidades dos alumnos.Deseguido, móstrase un exemplo:


• ADAPTACIÓN CURRICULAR (BÁSICA): Os contidos nucleares da unidade didáctica preséntanse de forma máis pautada, con maior apoio gráfico, seguindo unhasecuencia de aprendizaxe que facilita a adquisición de Competencias por parte dos alumnos.• AMPLIACIÓN: Fichas fotocopiables con actividades de maior dificultade pola súa resolución, polo tratamento doutros contidos relacionados cos do ciclo etc.• COMPETENCIAS e INTELIXENCIAS MÚLTIPLES: Contémplase a diversidade de estilos cognitivos e de intelixencias en aprendizaxes coa lectura, comovemento, coa representación plástica, coa dramatización... • PLANS INDIVIDUAIS dirixidos aos alumnos que o requiren (estranxeiros, incorporación tardía, necesidades educativas especiais e superdotación).• ACTIVIDADES MULTINIVEL: Posibilitan que os alumnos atopen, respecto ao desenvolvemento dun contido, actividades que se axustan ao seu nivel decompetencia curricular, aos seus intereses, habilidades e motivacións. Por exemplo, o grupo clase pode estar a traballar o xénero masculino e feminino, mentresque varios alumnos poden estar a reforzar os artigos o/a, e, simultaneamente, outro grupo pode estar a traballar a un nivel máis básico a comprensión dun texto.Deste xeito, nunha mesma aula, posibilítase traballar a diferentes niveis, segundo as habilidades de cada alumno/a.• ENSINANZA CON TITORA• TRABALLOS DE INVESTIGACIÓN.• LECTURAS E CONSULTAS DE FORMA LIBRE.

13. Estratexias para estimular o interese e o hábito da lectura, e para desenvolver a expresión oral e escrita

Lectura:• Lectura do libro de texto.• Outros textos escritos: curtos, de tipoloxía diferente (informativo, descritivo, contos, poemas...).• Textos en soporte dixital (Internet e aplicacións informáticas, lectura en pantalla). • Textos orais complementados e acompañados de imaxes ou audios.

Expresión:• Exposición oral e escrita en traballos individuais, actividades en grupo, en razoamentos ou intervencións: planificación,redacción, revisión.• Expresión oral e escrita das aprendizaxes, utilizando un vocabulario preciso.• Expresión escrita en soporte papel e en pantalla.


Actividades TIC • Actividades integradas nas secuencias de aprendizaxe.Ligazóns a Internet • Aproveitamento de recursos educativos en Internet: procura de imaxes,

información ou curiosidades, e selección e organización para transformar estes elementos en coñecemento.

Libro Dixital interactivo • Libro proxectable que incorpora elementos de interactividade: actividades, ligazóns, animacións…

15. Actividades complementarias e extraescolares

• Actividades de animación lectora.• Participación na semana cultural organizada polo centro educativo, en obradoiros.• Asistencia a xornadas, obras de teatro…, interesantes desde o punto de vista da área.

CIENCIAS SOCIAIS

1. Obxectivos en clave de Competencias

1. Coñecer a diversidade das paisaxes de España e Europa identificando as características principais do relevo, o clima e a hidrografía, e localizándoos en mapas.(Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencia naturalista).

2. Coñecer os espazos protexidos e os parques naturais de España, así como a influencia do comportamento humano no medio natural, sendo capaz de identificare valorar o uso sustentable dos recursos naturais, propoñendo medidas para conseguir un desenvolvemento territorial sustentable. (Matemática. Ciencia etecnoloxía; Iniciativa emprendedora / Intelixencias naturalista e intrapersoal).

3. Coñecer en que consiste o cambio climático e tomar conciencia das medidas necesarias para modificalo. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía; Iniciativaemprendedora / Intelixencias naturalista e intrapersoal).

4. Comprender os principais conceptos demográficos e calculalos a partir de datos de poboación, así como distinguir as principais características española eeuropea. (Matemática / Intelixencias naturalistas e intrapersoal / Sociais e cívicas).

5. Identificar os diferentes sectores de produción, así como as diversas actividades económicas de cada un en España e Europa. (Sociais e cívicas / Intelixenciainterpersoal).

6. Descubrir o funcionamento da publicidade e distinguir entre publicidade educativa e consumista (Sociais e cívicas / Intelixencia interpersoal).

7. Desenvolver unha educación financeira básica, tomando conciencia do valor do diñeiro e os seus usos mediante o consumo responsable e o sentido do aforro.(Matemática. Ciencia e tecnoloxía; Iniciativa emprendedora / Intelixencias naturalista e intrapersonal).

8. Coñecer a importancia do espírito emprendedor, así como as características fundamentais dunha empresa, as súas diferentes actividades e as súas formas deorganización, diferenciando os tipos de empresas (Matemática. Ciencia e tecnoloxía; Iniciativa emprendedora / Intelixencias naturalista e intrapersoal).

9. Coñecer os aspectos básicos da historia de España desde o século XIX ata a actualidade: transformacións económicas, políticas, sociais, artísticas e culturais;localizar no espazo e o tempo feitos clave das diferentes etapas históricas. (Sociais e cívicas; Conciencia e expresión cultural / Intelixencia interpersoal).

10. Buscar, seleccionar e organizar información, analizala e extraer conclusións, reflexionar sobre o proceso seguido e comunicalo (oralmente ou por escrito)utilizando con rigor e precisión o vocabulario axustado aos temas, así como as Tecnoloxías da Información e a Comunicación (TIC) e os recursos diversos naelaboración de traballos. (Comunicación lingüística; Dixital; Aprender a aprender / Intelixencias lingüística e verbal e intrapersoal).

11. Participar en actividades de grupo adoptando un comportamento responsable, construtivo (creando estratexias para resolver conflitos) e solidario, erespectando os principios básicos do funcionamento democrático. (Sociais e cívicas / Intelixencia interpersoal).

12. Buscar, seleccionar e organizar información de diferentes fontes, analizala e extraer conclusións, reflexionar sobre o proceso seguido e comunicalo (oralmenteou por escrito) utilizando con rigor e precisión o vocabulario axustado aos contidos traballados, así como as TIC e os recursos diversos na elaboración de traballos.(Comunicación lingüística, Dixital, Aprender a aprender / Intelixencias lingüística e verbal e intrapersoal).

13. Participar en actividades de grupo cooperativo adoptando un comportamento responsable e mostrando habilidades para evitar e resolver os conflitospacificamente. (Sociais e cívicas / Intelixencia interpersoal).

14. Mostrar autonomía ao planificar e levar a cabo accións e tarefas, creatividade e iniciativa ao tomar decisións. (Iniciativa emprendedora / Intelixencia intrapersoal).

2. Secuencia e temporalización de Contidos, Criterios de avaliación e Estándares de aprendizaxe avaliables

COMÚNS AOS TRES TRIMESTRES Unidades didácticas en que se desenvolven:todas

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxeBloque 1. Contidos comúns

1. Iniciación ao coñecemento científico e á súaaplicación nas Ciencias Sociais. Recollida de información do tema que hai quetratar, utilizando diferentes fontes (directas eindirectas).

2. Utilización das TIC para buscar e seleccionarinformación e presentar conclusións.

3. Desenvolvemento de estratexias para organizar,memorizar e recuperar a información obtidamediante diferentes métodos e fontes. Utilización e lectura de diferentes linguaxestextuais e gráficos. Técnicas de traballo intelectual. Estratexias para desenvolver a responsabilidade,a capacidade de esforzo e a constancia no estudo.

1. Obter información concreta e relevante sobrefeitos ou fenómenos previamente delimitados,utilizando diferentes fontes (directas e indirectas).

2. Utilizar as TIC para obter información, aprendere expresar contidos sobre Ciencias Sociais.

3. Desenvolver a responsabilidade, a capacidadede esforzo e a constancia no estudo.

1.1. Busca, selecciona e organiza informaciónconcreta e relevante, analízaa, obtén conclusións,reflexiona sobre o proceso seguido e comunícaooralmente e/ou por escrito.

2.1. Utiliza as TIC (Internet, blogs, redes sociaisetc.) para elaborar traballos coa terminoloxíaadecuada aos temas tratados. 2.2. Analiza informacións relacionadas coa área emanexa imaxes, táboas, gráficos, esquemas,resumos e as TIC.

3.1. Realiza as tarefas encomendadas e presentaos traballos de maneira ordenada, clara e limpa. 3.2. Utiliza con rigor e precisión o vocabularioadquirido para elaborar traballos coa terminoloxíaadecuada aos temas tratados. 3.3. Expón oralmente, de forma clara e ordenada,contidos relacionados coa área que manifesten acomprensión de textos orais e/ou escritos.

4. Fomento de técnicas de animación á lectura detextos de divulgación das Ciencias Sociais (decarácter social, xeográfico e histórico).

5. 6. 7. 8. Utilización de estratexias para potenciara cohesión do grupo e o traballo cooperativo. Uso e utilización correcto de diversos materiaiscos que se traballa.

9. Planificación e xestión de proxectos co fin dealcanzar obxectivos. Iniciativa emprendedora.

4. Realizar traballos e presentacións a nivelindividual e grupal que supoñan a procura,selección e organización de textos de caráctersocial, xeográfico ou histórico, mostrandohabilidade para traballar tanto individualmentecomo de maneira colaborativa dentro dun equipo.

5. Valorar o traballo en grupo, mostrando actitudesde cooperación e participación responsable,aceptando as diferenzas con respecto e toleranciacara ás ideas e achegas alleas nos diálogos edebates.

6. Respectar a variedade dos diferentes gruposhumanos e valorar a importancia dunhaconvivencia pacífica e tolerante entre todos elessobre a base dos valores democráticos e osdereitos humanos universalmente compartidos.

7. Participar dunha maneira eficaz e construtiva navida social creando estratexias para resolverconflitos.

8. Valorar a cooperación e o diálogo como formade evitar e resolver conflitos, fomentando osvalores democráticos.

9. Desenvolver a creatividade e o espíritoemprendedor, aumentando as capacidades paraaproveitar a información, as ideas e presentarconclusións innovadoras.

4.1. Realiza traballos e presentacións a nivelindividual e grupal que supoñen a procura,selección e organización de textos de carácterxeográfico, social e histórico.

5.1. Utiliza estratexias para realizar traballos deforma individual e en equipo e mostra habilidadespara a resolución pacífica de conflitos. 5.2. Participa en actividades de grupo adoptandoun comportamento responsable, construtivo esolidario e respecta os principios básicos dofuncionamento democrático.

6.1. Valora a importancia dunha convivenciapacífica e tolerante entre os diferentes gruposhumanos sobre a base dos valores democráticos eos dereitos humanos universalmente compartidos.

7.1. Participa dunha maneira eficaz e construtivana vida social e crea estratexias para resolverconflitos. 7.2. Identifica e utiliza os códigos de conduta e osusos xeralmente aceptados nas distintassociedades e contornas (escola, familia, barrioetc.).

8.1. Valora a cooperación e o diálogo como formade evitar e resolver conflitos e fomenta os valoresdemocráticos.

9.1. Mostra actitudes de confianza en si mesmo,sentido crítico, iniciativa persoal, curiosidade,interese, creatividade na aprendizaxe e espíritoemprendedor que o fan activo ante ascircunstancias que o rodean.

10. Estratexias para a resolución de conflitos,utilización das normas de convivencia e valoraciónda convivencia pacífica e tolerante.

10. Desenvolver actitudes de cooperación e detraballo en equipo, así como o hábito de asumirnovos roles nunha sociedade en continuo cambio.

9.2. Manifesta autonomía na planificación eexecución de accións e tarefas e ten iniciativa natoma de decisións.

10.1. Desenvolve actitudes de cooperación e detraballo en equipo, valora as ideas alleas ereacciona con intuición, apertura e flexibilidadeante elas. 10.2. Planifica traballos en grupo, coordinaequipos, toma decisións e aceptaresponsabilidades.

PRIMEIRO TRIMESTRE Unidades didácticas en que se desenvolven: 1, 2,3

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxeBloque 2. O mundo que nos rodea 1. A diversidade xeográfica das paisaxes naturaisde España: relevo, climas, e hidrografía.

1. Describir as características do relevo deEspaña, así como os seus climas e a súa redehidrográfica, localizándoos nun mapa.

1.1.Identifica e clasifica os diferentes tipos demapas, incluíndo os planisferios, define que é aescala nun mapa e emprega e interpreta os signosconvencionais máis usuais que poden aparecernel.1.2.Define clima, nomea os seus elementos e

identifica os factores que o determinana.1.3. Define paisaxe, identifica os seus elementos eexplica as características das principais paisaxesde España e de Europa valorando a súadiversidade.1.4.Explica as características das principaisunidades do relevo de España. 1.5. Localiza nun mapa as unidades do relevo deEspaña. 1.6. Sitúa nun mapa as barreiras naturais queactúan como fronteiras de España. 1.7. Identifica nun mapa os principais elementos do

2. A diversidade xeográfica das paisaxes naturaisde Europa: relevo, climas e hidrografía.

3. Espazos protexidos.

2. Identificar as principais unidades do relevo deEuropa, os seus climas e a súa rede hidrográfica,localizándoas nun mapa.

3. Explicar que é un espazo protexido e coñecer

relevo litoral de España.. 1.8. Clasifica os tipos de climas de España edescribe a vexetación asociada a estes climas. 1.9. Analiza e interpreta climogramascaracterísticos de España. 1.10. Localiza nun mapa as vertentes hidrográficasde España e algúns dos seus principais ríos. 1.11. Sitúa nun mapa os principais ríos de cadavertente e os seus afluentes máis importantes. 1.12. Sitúa nun mapa os arquipélagos dasBaleares e das Canarias co nome das súasprincipais illas e as cidades de Ceuta e Melilla.

2.1. Explica as características das principaisunidades do relevo de Europa. 2.2. Localiza nun mapa as unidades do relevo deEuropa. 2.3. Identifica no mapa os principais elementos dorelevo litoral de Europa. 2.4. Clasifica os climas europeos e describe avexetación asociada aos climas de Europa. 2.5. Sitúa nun mapa as vertentes ás que pertencenos principais ríos europeos. 2.6. Localiza en mapas os principais ríos e lagosde Europa. 2.7. Describe as características dos ríos europeose españois e realiza unha comparación entre eles. 2.8. Explica as características das principaispaisaxes de Europa e de España e establececomparacións entre eles valorando a súadiversidade.

3.1. Identifica e explica as características dosespazos protexidos e os parques nacionais,valorando a súa necesidade.

4. A intervención humana no medio. Os problemas ambientais: a degradación, acontaminación e a sobreexplotación dos recursos. Conservación e protección do medio natural: aacumulación de residuos.A reciclaxe. O desenvolvemento territorial sustentable.

as principais características dun parque nacional,valorando a necesidade da existencia destesespazos para conservar lugares especiais polasúa paisaxe.

4. Explicar a influencia do comportamento humanono medio natural identificando o uso sustentabledos recursos naturais e propoñendo unha serie demedidas necesarias para o desenvolvementoterritorial sustentable das sociedades,especificando os seus efectos positivos.

3.2. Sitúa nun mapa os principais espazosprotexidos e parques nacionais de España.

4.1. Describe e analiza o efecto da acción humanana conservación e transformación do medionatural. 4.2. Diferencia o uso sustentable e o consumoinsustentable dos recursos naturais. 4.3.Explica o uso sustentable dos recursosnaturais propoñendo e adoitando unha serie demedidas e actuacións que conducen á mellora dascondicións ambientais do noso planeta.4.4. Explica algúns efectos da contaminación sobreas persoas, os animais, as plantas e as súascontornas, e expón alternativas para previla oureducila. 4.5. Distingue entre deforestación,sobreexplotación e contaminación e identifícaascomo accións humanas que deterioran o medionatural. 4.6. Propón e adopta medidas para conservar eprotexer o medio natural e para previr e minimizaros desastres naturais. 4.7. Valora a reciclaxe e a reutilización de distintosmateriais. 4.8. Distingue os diferentes tipos de residuosdomésticos, sabe onde depositalos e identifica ostipos de colectores existentes para reciclar o lixo. 4.9. Utiliza as TIC para obter información sobre asinstitucións gobernamentais e non- -gobernamentais que traballan para protexer omedio natural. 4.10. Analiza, a través de documentos sinxelos, asconclusións das conferencias internacionais sobreo medio natural.

5. O cambio climático: causas e consecuencias. 5. Explicar as consecuencias que teñen as nosasaccións sobre o clima e o cambio climático.

5.1. Explica as causas e consecuencias do cambioclimático e as actuacións responsables para frealo.

SEGUNDO TRIMESTRE Unidades didácticas en que se desenvolven: 4, 5,6

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxeBloque 3. Vivir en sociedade 1. 2. Demografía e poboación. Variables demográficas.Conceptos demográficos: poboación absoluta,densidade de poboación, distribución espacia,crecemento natural e crecemento real dapoboación.Representación gráfica de datos demográficos: aspirámides de poboación.Poboación de Europa: distribución e evolución.

3. Os movementos migratorios: éxodo rural, aemigración a Europa, a chegada de emigrantes aEspaña, problemas actuais da poboación. Estudodos movementos migratorios da familia.

1. Comprender e interpretar os principaisconceptos demográficos e calculalos a partir dosdatos de poboación.

2. Distinguir as principais características españolae europea, explicando a súa evolución e a súadistribución demográfica e representádoagraficamente.

3.Describir os movementos migratorios dapoboación galega e de España explicando oéxodo rual, a emigración a Europa, e achegada deemigrantes a España e identificar os problemasactuais da poboación.

Define poboación dun territorio e identifica osprincipais factores que inciden nesta edefíneos correctamente.

2.1.Interpreta unha pirámide de poboación e outrosgráficos usados no estudo da poboación.

2.2.Describe as principais características dapoboación española e europea.

2.3.Explica o proceso da evolución da poboaciónen España e en Europa e describe aincidencia qeu tiveron nesta, factores como aesperanza de vida o a natalidade.

2.4.Describe os factores que condicionan adistribución da poboación española eeuropea.

2.5.Describe a densidade de poboación de Españacomparándoa mediante gráficos coa mediada Unión Europea.

3.1. Explica o éxodo rural, a emigración a Europa,e a chegada de emigrantes a España.3.2.Identifica e describe os principais problemasactuais da poboación: superpoboación,envellecemento, inmigración etc.

4. Os sectores de produción: primario, secundarioe terciario.

5. As actividades económicas e os sectoresprodutivos de España e Europa.

4.Identificar as actividades que pertencen a cadaun dos sectores económicos, describir ascaracterísticas destes e recoñecer as principaisactividades económicas de España e Europa.

5. Comparar como se distribúe a poboación encada un dos sectores económicos en Europa eEspaña, explicando as similitudes e diferenzas.

4.1.Describe as características dos sectoreseconómicos e especifica as principais actividadesque corresponden a cada un deles. 4.2.Identifica os tres sectores de actividadeseconómicas e clasifica distintas actividades nogrupo ao que pertencen.4.3. Explica as actividades relevantes dos sectoresprimario, secundario e terciario en España e assúas localizacións nos territorios correspondentes. 4.4. Explica as actividades relevantes dos sectoresprimario, secundario e terciario en Europa e assúas localizacións nos territorios correspondentes.4.5. Explica as principais actividades económicasde España, en relación cos sectores de producióne as características do medio natural. 5.6. Identifica as principais industrias de Europa,os produtos que fabrican, e especifica en quepaíses se localizan.

5.1. Explica como se distribúe a poboación encada un dos sectores económicos en España. 5.2. Explica como se distribúe a poboación encada un dos sectores económicos en Europa. 5.3. Analiza e interpreta distintos tipos de gráficossobre a distribución da poboación por sectoreseconómicos en España. 5.4. Analiza e interpreta distintos tipos de gráficossobre a distribución da poboación por sectoreseconómicos en Europa. 5.5. Interpreta gráficos sinxelos da poboaciónocupada no sector servizos en España. 5.6. Interpreta gráficos sinxelos da poboaciónocupada no sector servizos en Europa.

6. A produción de bens e servizos.

7. O consumo e a publicidade.

8. Educación financeira. O diñeiro. O aforro.

9. Empregabilidade e espírito emprendedor.

10. A empresa.

6. Explicar as características que teñen no mundoactual as comunicacións, os medios de transportee as novas actividades económicas relacionadascoa produción de bens e servizos, especificandoos cambios que supuxeron para a vida humana.

7. Describir o funcionamento da publicidade e assúas técnicas, distinguindo publicidade educativae publicidade consumista.

8. Tomar conciencia do valor do diñeiro e os seususos mediante o consumo responsable e o sentidodo aforro.

9. Comprender os beneficios que ofrece o espíritoemprendedor.

10. Explicar as características esenciais dunhaempresa, especificando as diferentes actividades

6.1. Describe cales son as actividades destinadasa ofrecer servizos á sociedade. 6.2. Identifica os principais produtos que exporta eimporta Europa. 6.3. Explica como a introdución de novasactividades económicas relacionadas coaprodución de bens e servizos supuxo cambios paraa vida humana.

7.1. Valora con espírito crítico a función dapublicidade e recoñece e explica as técnicaspublicitarias máis habituais, analizando exemplosconcretos. 7.2. Comenta imaxes ou anuncios publicitarios erecoñece a diferenza entre a realidade dosprodutos e a forma en que se anuncian.

8.1. Diferencia entre distintos tipos de gasto eadapta o seu orzamento a cada un deles. 8.2. Planifica os seus aforros para gastos futuroselaborando un pequeno orzamento persoal. 8.3. Investiga sobre distintas estratexias decompra, comparando prezos e recompilandoinformación.

9.1. Desenvolve a creatividade e valora acapacidade emprendedora dos membros dunhasociedade.

10.1. Identifica diferentes tipos de empresasegundo o seu tamaño e o sector económico aoque pertencen as actividades que desenvolven. 10.2. Describe diversas formas de organización

Actividade e funcións das empresas. Pequenas e grandes empresas Formas de organización.

e formas de organización que poden desenvolverdistinguindo entre os distintos tipos de empresas.

empresarial. 10.3. Define termos sinxelos relacionados comundo da empresa e a economía, ilustrando asdefinicións con exemplos.

TERCEIRO TRIMESTRE Unidades didácticas en que se desenvolven: 7, 8,9, 10

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxeBloque 4. As pegadas do tempo

1.O tempo histórico e a súa medida.Técnicas para localizar no tempo e no espazofeitos do pasado: os mapas históricos e as liñasdo tempo. Realización dunha liña do tempo querecolla os acontecementos históricos máisrelevantes que marcan as idades da historia.

2. As transformacións económicas, políticas,sociais e culturais do século XIX. España na IdadeContemporánea: o século XIX. A guerra da Independencia e o labor das Cortesde Cádiz (1808-1813).

1. Utilizar nocións básicas de sucesión, duración esimultaneidade para ordenar temporalmentealgúns feitos históricos relevantes.

2. Describir as grandes etapas políticas do séculoXIX en España, desde a guerra da Independenciaata a rexencia de María Cristina.

1.1.Usa diferentes técnicas para localizar no tempoe no espazo feitos do pasado, percibindo aduración, a simultaneidade e as relacións entre osacontecementos.1.2.Sitúa nunha liña do tempo as etapas históricasmáis importantes das distintas idades da historiaen España.1.3.Identifica e localiza no tempo e no espazo osfeitos fundamentais da historia de Españadescribindo as principais características de cadaunha delas.1.4. Explica aspectos relacionados coa forma devida e organización social de España das distintasépocas históricas estudadas.

2.1. Elabora un eixe cronolóxico cos reinados eetapas políticas da España no século XIX. 2.2. Describe as grandes etapas políticas dahistoria de España desde 1808 ata 1902. 2.3. Explica a guerra da Independencia e as súasconsecuencias. 2.4. Analiza a Constitución de Cádiz. 2.5. Describe as principais diferenzas entre unhamonarquía absoluta e unha monarquíaparlamentaria.

3. A evolución política: desde o reinado deFernando VII ata a rexencia de María Cristina(1814-1902).

4. As transformacións económicas e sociais doséculo XIX.

5. Arte e cultura da España do século XIX.

6. España na Idade Contemporánea: os séculosXX e XXI. O reinado de Alfonso XIII e a ditadura de Primo deRivera (1902-1931). A Segunda República e a Guerra Civil (1931-1939). A ditadura de Franco (1939-1975).

3. Analizar as grandes transformaciónseconómicas da España do século XIX,especificando as que se levaron a cabo naagricultura, a industria e os transportes.

4. Explicar as características da nova sociedadede clases, comparándoa coa sociedadeestamental do Antigo Réxime.

5. Diferenciar as correntes artísticas e culturais daEspaña do século XIX, citando obras e autoresrepresentativos de cada unha delas.

6. Describir as grandes etapas políticas do séculoXX en España, desde o reinado de Alfonso XIII ataos nosos días, explicando as características xeraisde cada unha delas.

2.6. Identifica os principais grupos ou partidospolíticos xurdidos ao longo do século XIX. 2.7. Define o carlismo e explica as súas ideasprincipais.

3.1. Explica as grandes transformacións sociais eeconómicas de España no século XIX. 3.2. Analiza o proceso de industrialización deEspaña e as súas diferenzas respecto dos paísesmáis avanzados de Europa. 3.3. Relaciona as dificultades do transporte e ocomercio interior cos condicionamentosxeográficos explicando a importancia da rede deferrocarrís.

4.1. Describe os distintos grupos que formaban asociedade de clases. 4.2. Explica as características principais daburguesía e a clase obreira no século XIX.

5.1. Describe en orde cronolóxica os principaismovementos artísticos e culturais da España doséculo XIX e cita os seus representantes máissignificativos.

6.1. Describe os principais feitos do reinado deAlfonso XIII, incluída a ditadura de Primo deRivera. 6.2. Explica as causas que levaron á proclamaciónda Segunda República, as súas reformas e osseus problemas. 6.3. Identifica as causas e consecuencias daGuerra Civil. 6.4. Compara a evolución política e a situacióneconómica dos dous bandos durante a guerra. 6.5. Explica a evolución de España durante ofranquismo.

7. A transición á democracia e a Constitución de1978.

8. A nosa historia recente. A organización políticada España actual.

9. España na Unión Europea.

7. Analizar a Constitución de 1978 como base danosa democracia, relacionándoa coa organizaciónpolítica da España actual.

8. Respectar os dereitos humanos e as diferenzasexistentes entre os sistemas de valores dasdistintas relixións ou grupos étnicos, aceptando oprincipio de igualdade e a necesidade dunhaconvivencia pacífica, tolerante e democrática entretodos os grupos humanos, e creando estratexiaspara resolver conflitos.

9. Describir o proceso de integración de Españaen Europa, explicando que é a Unión Europea, a

6.6. Sitúa nunha liña do tempo os principaisacontecementos históricos desde 1939 ata 1975. 6.7. Explica en que se diferencia unha ditaduradunha democracia. 6.8. Sitúa nunha liña do tempo os principaisacontecementos históricos desde 1975 ata osnosos días.

7.1. Identifica, respecta e valora a Constitución de1978 como base da nosa democracia. 7.2. Recoñece a democracia como a forma degoberno que vela polos dereitos de todos oscidadáns e explican como se constitúe un gobernodemocrático. 7.3. Identifica e explica algúns artigos daConstitución española relativos aos dereitos edeberes dos cidadáns. 7.4. Describe a organización actual do Estadoespañol e a función das súas principaisinstitucións. 7.5.Describe as características da sociedadeespañola actual, e valora o seu carácterdemocrático e plural, así como a pertenza á UniónEuropea.

8.1. Respecta os dereitos humanos e acepta oprincipio de igualdade, como base da democracia. 8.2. Respecta as diferenzas existentes entre ossistemas de valores das distintas relixións ougrupos étnicos. 8.3. Valora a importancia dunha convivenciapacífica e tolerante entre os diferentes gruposhumanos e propón estratexias para resolverconflitos.

9.1. Explica as consecuencias que tivo paraEspaña a súa pertenza á Unión Europea, desde oseu ingreso en 1986.

10. Arte e cultura da España dos séculos XX e XXI. O noso patrimonio histórico e cultural.

11.A Unión EuropeaA organización económica, social, política eterritorial da Unión Europea.

súa historia, as súas principais institucións e osseus obxectivos políticos e económicos.

10. Diferenciar as correntes artísticas e culturaisda España dos séculos XX e XXI, citando obras eautores representativos de cada unha delas.

11. Identificar a estrutura e os fins da UniónEuropea, explicando algunhas vantaxes derivadasdo feito de formar parte da Unión Europea.

9.6. Describe os principais problemas da Españaactual.

10.1. Menciona en orde cronolóxica os principaismovementos artísticos e culturais da España dosséculos XX e XXI, e cita os seus representantesmáis significativos. 10.2.Identifica, valora e respecta o patrimonionatural, histórico, cultural e artístico e asume asresponsabilidades que supón a súa conservación emellora.10.3.Respecta os restos históricos e os valoracomo un patrimonio que debemos legar erecoñece o valor que o patrimonio arqueolóxicomonumental nos achega para o coñecemento dopasado.10.4.Respecta e asume o comportamento quedebe cumprirse cando visita un museo ou unedificio antigo.10.5.Aprecia a herdanza cultural a escala locala,nacional e europea como a riqueza compartida quehai que coñecer, preservar e coidar.

11.1. Explica que é a Unión Europea e cales sonos seus obxectivos políticos e económicos. 11.2. Localiza nun mapa o seis países fundadoresde Comunidade Económica Europea, precursorada actual Unión Europea. 11.3. Describe as características e funcións máisimportantes das principais institucións da UniónEuropea. 11.4. Localiza nun mapa as sedes das principaisinstitucións europeas.

11.1. Explica que é a Unión Europea e cales sonos seus obxectivos políticos e económicos elocaliza nun mapa os países membros e as súascapitais.

11.2.Identifica as principais institucións e os seusórganos de goberno na Unión Europea,recoñecendo os seus símbolos e explicando enque consiste o mercado único e a zona euro.


1º TRIMESTRE




1

Pouco adecuado

2

Adecuado

3

Notable

4

Excelente

• Tarefas diversas realizadas polo alumnado durante aactividade diaria na clase.• Caderno de clase do alumno.• Actividades de avaliación (libro, fichas, probas escritas...).• Arquivo individual (PROXECTOS).• Intervencións na clase.• Exposicións orais.• Actividades interactivas.• Portfolio e e-portfolio.• Participación do alumno.

Busca, selecciona e organizainformación concreta e relevante,analízaa, obtén conclusións,reflexiona respecto ao procesoseguido e comunícao oralmentee/ou por escrito.

Amosa baixamotivación na busca,selecciónorganización dainformación e non aanaliza nin acomunica oralmentee/ou por escrito.

Busca información peronon a selecciona, nonelabora conclusións nin ocomunica oralmente e/oupor escrito.

Aplica un mesmocriterio paraseleccionarinformación de variasfontes, pero non ascontrasta nin ascomunica oralmentee/ou por escrito.

Busca, contrasta,selecciona e organizainformación, edespois analízaaobtendo conclusión ecomunicándoaoralmente e/ou porescrito.

Participa en actividades de grupoadoptando un comportamentoresponsable, construtivo e solidarioe respecta os principios básicos dofuncionamento democrático.

Prefire traballar demaneira individual,adoita participarpouco no traballocooperativo e nonrespecta osprincipios básicos dofuncionamentodemocrático.

Participa no traballocooperativo segundo peronon segue as pautasestablecidas do grupo ninrespecta os principiosbásicos dofuncionamentodemocrático.

Participa de maneiraactiva no traballocooperativo e respectaas normas do grupocun comportamentoresponsable,construtivo e solidario.

Participa enactividades de grupoadoptando hábitos detraballo cooperativo,compromiso,comportamentoresponsabe,construtivo esolidario, e actitudepositiva e de respectocara aos principiosbásicos dofuncionamentodemocrático.

• Preguntas individuais e de grupo.• Fichas de rexistro individual.• Traballos en grupo.• Probas orais individuais• Rexistros de incidencias.• Rúbricas de avaliación• Autoavaliación.• Blog do profesor.• AIPAC

Expón oralmente de forma clara eordenada, contidos relacionadoscoa área, que manifestan acomprensión de textos orais e/ouescritos.

Expón oralmente deforma desordenada ebaixa cohesión,contidosrelacionados coaárea, que manifestana incomprensión detextos orais e/ouescritos.

Planifica as súasexposicións orais perousa estrutuas sinxelas epouco elaboradas.

Expón orlamente deforma clara e concoherencia contidosrelacionados coa áreapero comete erroslingüísticos.

Planifica, revisa eexpón oralmente deforma clara eordenada contidosrelacionados coaárea e con correcciónlingüistica o quemanifesta acomprensión detextos orais e/ouescritos.

Define clima, nomea os seuselementos e identifica os factoresque o determinan.

Descoñece adefinición de clima eos seus elementos enon identifica osfactores que odeterminan.

Amosa dificultades paradefinir clima, citar os seuselementos e identificar osfactores que odeterminan.

Define clima e nomeaos seus elementospero cústalle identificaros factores que odeterminan.

Define clima, nomeaos seus elementos eidentifica os factoresque o determinan.

Define paisaxe, identifica os seuselementos e explica ascaracterísticas das principaispaisaxes de España e de Europavalorando a súa diversidade.

Descoñece adefinición de paisaxee os seus elementose non explica ascaracterísticas daspaisaxes de Españae de Europa.

Amosa dificultades paradefinir paisaxe, identificaros seus elementos eexplicar as característicasdas paisaxes de Españae de Europa.

Define paisaxe peronon identifica oselementos que aconfiguran.

Define paisaxe,identifica os seuselementos e explicaas características dasprincipais paisaxesde España e deEuropa valorando asúa diversidade.

Explica as causas e consecuenciasdo cambio climático e as actuaciónsresponsables para frealo.

Amosa uncoñecemento baixosobre o cambioclimático e asactuacións parafrealo.

Coñece algunhas causase consecuencias docambio climático perodescoñece como frealo.

Clasifica as causas eas consecuencias docambio climático peronon as atucións parafrealo.

Explica as causas econsecuencias docambio climático e asactuaciónsresponsables parafrealo.

Utiliza as tecnoloxías dainformación e da comunicación(Internet, blogs, redes sociais...)para elaborar traballos coaterminoloxía adecuada aos temastratados.

Amosa baixamotivación no usodas tecnoloxías dainformación e dacomunicación paraelaborar traballos.

Coñece algunhas dastecnoloxías dainformación e dacomunicación pero nosas usa para elaborartraballos.

Utiliza as tecnoloxíasda información e dacomunicación paraelaborar traballos peronon emprega aterminoloxía adecuadaaos temas tratados.

Utiliza as tecnoloxíasda información e dacomunicación(Internet, blogs, redessociais...) paraelaborar traballos coaterminoloxíaadecuada aos temastratados.

Utiliza estratexias para realizartraballos de forma individual e enequipo, e amosa habilidades para aresolución pacífica de conflitos.

Amosa dificultadespara usar estratexiasna realización detraballos e manifestapoucas habilidadesna relación entre aspesoas.

Utiliza algunha estratexiapara realizar traballos edesenvolve algunhahabilidade na relaciónentre as persoas.

Utiliza estratexias pararealizar traballos peroamosa algunhashabilidades para aresolución pacífica deconflitos.

Adquire e aplicaestratexias pararealizar traballos deforma individual e enequipo, e amosahabilidades para aresolución pacífica deconflitos coafinalidade de mellorara convivencia.

Localiza nun mapa o relevo deEuropa, as súas vertenteshidrográficas e o seu clima.

Amosa baixamotivación polaxeografía de Europae non localiza nunmapa o relevo deEuropa, as súasvertenteshidrográficas e o seuclima.

Coñece algunhasunidades do relevo, ríos eclimas de Europa peronon é capaz delocalizalos nun mapa.

Coñece o relevo deEuropa, as súasvertentes hidrográficase o seu clima pero noné capaz de localizalosnun mapa.

Identifica e localizanun mapa o relevo deEuropa, as súasvertenteshidrográficas e o seuclima.

2º TRIMESTRE




1

Pouco adecuado

2

Adecuado

3

Notable

4

Excelente

• Tarefas diversas realizadas polo alumnado durante aactividade diaria na clase.• Caderno de clase do alumno.• Actividades de avaliación (libro, fichas, probas

Analiza informacións relacionadascoa área e manexa imaxes, táboas,gráficos, esquemas, resumos e astecnoloxías da información e dacomunicación.

Non amosa ningúninterese por analizarinformaciónsrelacionadas coaárea e non manexaimaxes, táboas,gráficos, esquemas,resumos nin astecnoloxías dainformación e dacomunicación.

Ten algunhas dificultadespara analizarinformaciónsrelacionadas coa área enon manexa imaxes,táboas, gráficos,esquemas, resumos ninas tecnoloxías dainformación e dacomunicación.

Normalmente analizainformaciónsrelacionadas coa áreae manexa imaxes,táboas, gráficos,esquemas, resumos eas tecnoloxías dainformación e dacomunicación

Analiza con rigorinformaciónsrelacionadas coaárea e manexaimaxes, táboas,gráficos, esquemas,resumos, aplicandoas teconoloxías dainformación e dacomunicación.

escritas...).• Arquivo individual (PROXECTOS).• Intervencións na clase.• Exposicións orais.• Actividades interactivas.• Portfolio e e-portfolio.• Participación do alumno.• Preguntas individuais e de grupo.• Fichas de rexistro individual.• Traballos en grupo.• Postas en común.• Entrevistas.• Rexistros de incidencias.• Rúbricas de avaliación• Autoavaliación.• Blog do profesor.• AIPAC.

Emprega con rigor a precisión ovocabulario adquirido para elaborartraballos coa terminoloxía axeitadaaos temas tratados.

Mostra dificultadespara adquirir eempregar ovocabulario adquiridonos traballos queelabora.

Adquire novo vocabulariopero non o aplica conrigor nos traballoselaborados.

Emprega o vocabularioadquirido naelaboración detraballos coaterminoloxía axeitadaaos temas tratadospero mostra algunhadificultade no uso daterminoloxía axeitada.

Emprega con rigor aprecisión ovocabulario adquiridopara elaborartraballos coaterminoloxía axeitadaaos temas tratados emostra confianzapara aprender eampliar novovocabulario.

Define poboación dun territorio eidentifica os principais factores queinciden nesta e defíneoscorrectamente.

Amosa dificultadespara definirpoboación eidentificar osprincipais factoresdemográficos.

Identifica algúns factoresque inciden napoboación.

Coñece a definición depoboación e identificaos factores que inflúennela.

Utiliza correctamentea definición depoboación, identificaos factoresdemográficos edefíneos de formaaxeitada.

Interpreta unha pirámide depoboación e outros gráficos usadosno estudo da poboación.

Descoñece asdiversas derepresentación quese realizan dapoboación.

Amosa dificultades nainterpretación depirámides de poboación eoutros gráficosdemográficos.

Interpreta unhapirámide de poboacióne outros gráficosusados no estudo dapoboación.

Comprende einterpreta os datosdemográficos daspirámides depoboación e doutrosgráficos usados noestudo da poboación.

Describe as principaiscaracterísticas da poboaciónespañola e europea.

Describe asprincipaiscaracterísticas dapoboación españolae europea senningún criterio.

Coñece algúns criteriospara analizar a poboaciónespañola e europea, peronon recoñece os factoresque inflúen nelas.

Describe as principaiscaracterísticas dapoboación española eeuropea.

Describe asprincipaiscaracterísticas dapoboación españolae europea e osfactores que incidennelas.

Identifica os tres sectores deactividades económicas e clasificadistintas actividades no grupo aoque pertencen.

Amosa dificultadespara identificar ostres sectoreseconómicos e paraclasificar asactividades no seugrupocorrespondente.

Identifica os tres sectoreseconómicos pero nonclasifica de xeitoapropiado cadaactividade económica nogrupo ao que pertencen.

Identifica os tressectores deactividadeseconómicas e clasificadistintas actividadesno grupo ao quepertencen.

Identifica e relacionaos sectoreseconómicos coasactividadesdesenvolvidas encada un dossectores.

Explica as actividades relevantesdos sectores primario, secundario eterciario en España e Europea e assúas localizacións nos territorioscorrespondentes.

Descoñece asprincipais actividadeseconómicas deEspaña e de Europae non é capaz delocalizalas nosterritorioscorrespondentes.

Coñece algunhas dasprincipais actividadeseconómicas de España ede Europa pero nonlocaliza os seus territorioscorrespondentes.

Coñece algunhas dasactividades relevantesdos sectores primario,secundario e terciarioen España e Europeae as súas localizaciónsnos territorioscorrespondentes.

Explica asactividadesrelevantes dossectores primario,secundario e terciarioen España e Europeae as súaslocalizacións nosterritorioscorrespondentes.

Valora con espírito crítico a funciónda publicidade e recoñece e explicaas técnicas publicitarias máishabituais, analizando exemplosconcretos.

Amosa baixamotivación porcoñecer as técnicaspublicitarias e poranalizar exemplosconcretos.

Coñece algunhastécnicas publicitarias peronon as analiza enexemplos concretos.

Recoñece e explica astécnicas publicitariasmáis habituais,analizando exemplosconcretos, e valoracon espírito crítcio afunción da publicidade.

Valora con espíritocrítico a función dapublicidade erecoñece e explica astécnicas publicitariasmáis habituais,analizando exemplosconcretos e adoptahábitos de consumoresponsable.

Investiga sobre diferentesestratexias de compra, comparandoprezos e recompilando información.

Amosa dificultadespara buscar,seleccionar econtratar prezos.

Busca e compara prezospero sen utilizarestratexias de compra.

Coñece e emprega asestratexias de comprana busca ecomparación deprezos.

Investiga sobrediferentes estratexiasde compra,comparando prezos erecompilandoinformación.

Desenvolve a creatividade e valoraa capacidade emprendedora dosmembros dunha sociedade.

Amosa baixamotiviación polacreatividade.

Manifesta certo interesepor xerar ideas,propostas etc.

Pon en marcha aspropias ideas e asalleas.

Desenvolve acreatividade e valoraa capacidadeemprendedora dosmembros dunhasociedade.

Define termos sinxelos relacionadosco mundo da empresa e aeconomía, ilustrando as definiciónscon exemplos.

Descoñece ostermos relacionadosco mundo daempresa e daeconomía.

Manifesta interese porcoñecer os termosrelacionados co mundoda empresa e daeconomía.

Coñece e define ostermos relacionadosco mundo da empresae da economía, peronon é capaz de poñerexemplos de cada un.

Define termossinxelos relacionadosco mundo daempresa e aeconomía, ilustrandoas definicións conexemplos.

3º TRIMESTRE




1

Pouco adecuado

2

Adecuado

3

Notable

4

Excelente

• Tarefas diversas realizadas polo alumnado durante aactividade diaria na clase.• Caderno de clase do alumno.• Actividades de avaliación (libro, fichas, probas escritas...).• Traballos en grupo.• Actividades interactivas.• Portfolio ee-portfolio.• Arquivo individual (PROXECTOS).• Intervencións na clase.• Exposicións orais.• Probas orais individuais.• Participación do alumno.• Preguntas individuais e de

Usa diferentes técnicas paralocalizar no tempo e no espazofeitos do pasado, percibindo aduración, a simultaneidade e asrelacións entre os acontecementos.

Ten moitasdificultades paralocalizar no espazo eno tempo feitoshistóricos.

Ten algunhas dificultadespara localizar no espazoe no tempo feitoshistóricos, e non é capazde decatarse da súaduración.

Ten poucasdificultades para usardiferentes técnicaspara localizar notempo e no espazofeitos do pasado,percibindo a duración,a simultaneidade e asrelacións entre osacontecementos.

Usa diferentestécnicas paralocalizar no tempo eno espazo feitos dopasado, percibindo aduración, asimultaneidade e asrelacións entre osacontecementos.

Explica os principaisacontecementos que se producirondurante o s XIX e o XX e quedeterminan a nosa historiacontemporánea.

Descoñece osprincipaisacontecementos dosséculos XIX e XX.

Non explica con claridadeos principaisacontecementos dosséculos XIX e XX.

Explica os principaisacontecementos quese produciron duranteos séculos XIX e XX eque determinan a nosahistoriacontemporánea.

Explica os principaisacontecementos quese produciron duranteos séculos XIX e XX eque determinan anosa historiacontemporánea erelaciónaos coasociedade actual.

Explica aspectos relacionados coaforma de vida e coa organizaciónsocial de España das distintasépocas históricas estudadas.

Ten seriasdificultades paraexplicar aspectosrelacionados coaforma de vida e coaorganización socialde España dasdistintas épocashistóricas estudadas.

Cústalle bastante explicaraspectos relacionadoscoa forma de vida e coaorganización social deEspaña das distintasépocas históricasestudadas.

Normalmente explicaaspectos relacionadoscoa forma de vida ecoa organizaciónsocial de España dasdistintas épocashistóricas estudadas.

Explica aspectosrelacionados coaforma de vida e coaorganización socialde España dasdistintas épocashistóricas estudadas.

grupo.• Fichas de rexistro individual.• Traballos en grupo.• Rexistros de incidencias.• Autoavaliación.• Blog do profesor.• Rúbricas de avaliación.• AIPAC.

Describe as características dasociedade española actual, e valorao seu carácter democrático e plural,así como a pertenza á UniónEuropea.

Non coñece ascaracterísticas dasociedade españolaactual e descoñece osistema democrático.

Coñece algunhascaracterísticas dasociedade actual e valorao seu carácterdemocrático e plural.

Coñece ascaracterísticas dasociedade actual evalora o seu carácterdemocrático e plural.

Describe ascaracterísticas dasociedade españolaactual, e valora o seucarácter democráticoe plural, que axuda aformar cidadánscríticos, así como apertenza á UniónEuropea.

Describe en orde cronolóxica osprincipais movementos artísticos eculturais da Idade Contemporáneaen España citando os seusrepresentantes máis significativos.

Cústalle moitodescribir en ordecronolóxica osprincipaismovementosartísticos e culturaisda IdadeContemporánea enEspaña citando osseus representantesmáis significativos.

Ten algunhas dificultadespara describir en ordecronolóxica os principaismovementos artísticos eculturais da IdadeContemporánea enEspaña citando os seusrepresentantes máissignificativos.

Adoito describe enorde cronolóxica osprincipais movementosartísticos e culturais daIdade Contemporáneaen España citando osseus representantesmáis significativos.

Describe en ordecronolóxica osprincipaismovementosartísticos e culturaisda IdadeContemporánea enEspaña citando osseus representantesmáis significativos.

Identifica, valora e respecta opatrimonio natural, histórico, culturale artístico e asume asresponsabilidades que supón a súaconservación e mellora.

Amosa poucorespecto polopatrimonio natural,histórico, cultural eartístico e non asumeas responsabilidadesque supón a súaconservación emellora.

Adoita respectar opatrimonio natural,histórico, cultural eartístico e non asume asresponsabilidades quesupón a súaconservación e mellora.

Case sempre respectao patrimonio natural,histórico, cultural eartístico e non asumeas responsabilidadesque supón a súaconservación emellora.

Identifica, valora erespecta o patrimonionatural, histórico,cultural e artístico easume asresponsabilidadesque supón a súaconservación emellora.

Aprecia a herdanza cultural a escalalocal e nacional e a riquezacompartida que hai que coñecer,preservar e coidar.

Non amosa moitointerese na herdanzacultural nin moitorespecto polo seucoidado emantemento.

Amosa algo de interesena herdanza cultural erespecto polo seucoidado e mantemento.

Amosa interese naherdanza cultural, peronon a respecta.

Aprecia a herdanzacultural a escala locale nacional e ariqueza compartidaque hai que coñecer,preservar e coidar.

4. Perfil competencial da área

Competencia Estándar de aprendizaxe

claveCAA-CCL Busca, selecciona e organiza información concreta e relevante, con precisión, analízaa, obtén conclusións,

reflexiona sobre o proceso seguido e comunícao oralmente e/ou por escrito.CD Utiliza as TIC (Internet, blogs, redes sociais, etc.) para elaborar traballos coa terminoloxía adecuada aos

temas tratados na aula, xulgando a relevancia destas e a credibilidade das fontes.CAA-CD Analiza informacións relacionadas coa área e elabora, interpreta e compara imaxes, táboas, gráficos,

esquemas e resumos e manexa as TIC en situacións de traballo na casa e na aula.CSIEE Realiza con responsabilidade e esforzo as tarefas encomendadas e presenta os traballos de maneira

ordenada, clara e limpa.CCL-CAA Utiliza con rigor e precisión o vocabulario adquirido para elaborar traballos coa terminoloxía adecuada aos

temas tratados e reflexiona posteriormente sobre o proceso de aprendizaxe cunhas pautas dadas.CCL Expón oralmente, de forma clara e ordenada, contidos relacionados coa área que manifesten a comprensión

de textos orais e/ou escritos.CAA-CSC Planifica, realiza traballos e presentacións a nivel individual e grupal que supoñen a procura, selección,

análise, contraste, interpretación e organización de textos de carácter xeográfico, social e histórico, ensituacións de aula.

CSC Utiliza estratexias para realizar traballos de forma individual e en equipo e mostra habilidades para aresolución pacífica de conflitos na aula.

CSC Participa en actividades de grupo adoptando un comportamento responsable, construtivo e solidario erespecta os principios básicos do funcionamento democrático (respectar quenda e opinión, escoitar o outro eargumentar, toma de decisións conxunta, etc.).

CSC Valora a importancia dunha convivencia pacífica e tolerante entre os diferentes grupos humanos (aula,colexio, familia, etc.) sobre a base dos valores democráticos e os dereitos humanos universalmentecompartidos.

CSC Participa dunha maneira eficaz e construtiva na vida social da aula e do colexio e crea e utiliza estratexiaspara resolver conflitos.

CSC Identifica e utiliza os códigos de conduta e os usos xeralmente aceptados nas distintas sociedades econtornas (escola, familia, barrio, etc.).

CSC Valora e apoia a cooperación e o diálogo como forma de evitar e resolver conflitos exercitando prácticasdemocráticas en situacións de toma de decisións.

CSIEE Mostra actitudes de confianza en si mesmo, sentido crítico, iniciativa persoal, curiosidade, interese,creatividade na aprendizaxe e espírito emprendedor que o fan activo ante as circunstancias que o rodean naaula, a familia e o colexio.

CSIEE Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e ten iniciativa na toma de decisións.CSC Desenvolve actitudes de cooperación e de traballo en equipo, valora as ideas alleas e reacciona con

intuición, apertura e flexibilidade ante elas en situacións de aula.CSC Planifica traballos en grupo, coordina equipos, toma decisións e acepta responsabilidades.

CL-MCT Describe como é e de que forma se orixinou universo e explica os principais compoñentes identificandogalaxia, estrela, planeta, satélite, asteroide e cometa.

CL-MCT Describe as características, compoñentes e movementos do sistema solar, identificando o Sol no centro dosistema solar e localizando os planetas segundo a súa proximidade.

CL-MCT Define e representa o movemento de translación terrestre, o eixe de xiro e os polos xeográficos e asocia asestacións de ano ao seu efecto combinado.

CL-MCT Asocia e explica o día e a noite como consecuencia da rotación terrestre utilizándoos como unidades paramedir o tempo.

CL-MCT Define a translación da Lúa identificando e nomeando as fases lunares.MCT Identifica, nomea e describe nunha representación gráfica as capas da Terra.

CCL-CMCT Compara, contrasta, examina e explica as distintas representacións da Terra: planos, mapas, planisferios eglobos terráqueos.

CMCT-CCL Identifica e clasifica os diferentes tipos de mapas, incluíndo os planisferios, define que é a escala nun mapae interpreta os signos convencionais máis usuais que poden aparecer nel.

CMCT Localiza e representa diferentes puntos da Terra empregando os paralelos, os meridianos e as coordenadasxeográficas.

CCL Identifica e nomea fenómenos atmosféricos e describe as causas que producen a formación das nubes e asprecipitacións.

CCL Razoa e explica a importancia de coidar a atmosfera e as consecuencias de non o facer.CCL Explica cal é a diferenza entre tempo atmosférico e clima (p. ex., en mapas conceptuais).

CMCT Identifica en imaxes os distintos aparellos de medida que se utilizan para a recollida de datos atmosféricos eclasifícaos segundo a información que proporcionan.

CCL-CMCT Describe unha estación meteorolóxica, explica a súa función e confecciona e interpreta gráficos sinxelos detemperaturas e precipitacións.

CMCT Interpreta sinxelos mapas meteorolóxicos distinguindo os seus elementos principais.CCL Define clima, nomea os seus elementos e identifica os factores que o determinan.CCL Explica que é unha zona climática nomeando as tres zonas climáticas do planeta e describindo as súas

características principais.CMCT Describe e sinala nun mapa os tipos de climas da súa comunidade autónoma e de España, así como as

zonas ás que afecta cada un, interpretando e analizando climogramas de distintos territorios de Españarelacionándoos co clima ao que pertencen.

CCL Define hidrosfera, identifica e nomea masas e cursos de auga, explicando como se forman as augassubterráneas, como afloran e como se accede a elas.

CCL-CMCT Describe ordenadamente as fases en que se produce o ciclo da auga.CCL-CMCT Diferencia, nun mapa, cuncas e vertentes hidrográficas da súa comunidade autónoma, de España e de

Europa.CCL-CMCT Identifica e nomea os tramos dun río e as características de cada un deles.CCL-CMCT Define paisaxe, identifica os seus elementos e explica as características das principais paisaxes da súa

comunidade autónoma, de España e Europa, valorando a súa diversidade.CMCT Localiza e sitúa nun mapa as principais unidades do relevo da súa comunidade autónoma e de España, así

como as súas vertentes hidrográficas.CMCT Sitúa nun mapa os mares, os océanos e os grandes ríos de España., así como os ríos da súa comunidade

autónoma.CMCT Localiza e sitúa nun mapa o relevo de Europa, as súas vertentes hidrográficas e os seus climas.

CCL-CMCT Recoñece e describe, mediante esquemas, os principais trazos do relevo, os ríos e o clima de Europa.CSC-CCL-

CMCTExplica e argumenta o uso sustentable dos recursos naturais, propoñendo e adoptando unha serie demedidas e actuacións que conducen á mellora das condicións ambientais do noso planeta.

CSC-CCL-CMCT

Explica, analiza e argumenta as causas e consecuencias do cambio climático e as actuacións responsablespara frealo.

CSC Identifica, respecta e valora os principios democráticos máis importantes establecidos na Constitución de1978 e explica a importancia que ten a Constitución española para o funcionamento do Estado español.

CCL Identifica as principais institucións de Galicia da súa comunidade autónoma e do Estado e describe as súasfuncións e a súa organización.

CSC Identifica e comprende a división de poderes do Estado e cales son as atribucións recollidas na Constituciónespañola para cada un deles.

CCL-CSC Explica a organización territorial de España, nomea as estruturas básicas de goberno e localiza en mapaspolíticos os distintas CC. AA. e as cidades autónomas que forman España, así como as súas provincias.

CCEC-CSC Valora, partindo da realidade do Estado español, a diversidade cultural, social, política e lingüística nunmesmo territorio, e especialmente en Galiciana súa comunidade autónoma, como fonte de enriquecementocultural.

CSC Explica que é a Unión Europea e cales son os seus obxectivos políticos e económicos (p. ex., nun mapaconceptual) e localiza nun mapa os países membros e aos súaseus capitais.

CSC Identifica as principais institucións e os seus órganos de goberno na Unión Europea, recoñecendo os seussímbolos, e explica en que consiste o mercado único e a zona euro.

CCL-CMCT Define demografía, comprende os principais conceptos demográficos e calcúlaos a partir dos datos depoboación: natalidade, mortalidade, emigración e inmigración.

CCL-CSC Define poboación dun territorio, identifica os principais factores que inciden nela e defíneos correctamente.CAA-CMCT Interpreta unha pirámide de poboación e outros gráficos usados no estudo da poboación.CCL-CSC Describe os principais trazos (poboación activa, non activa, densidade, etc.) da poboación española e

europea facendo unha comparación entre ambas.CCL-CSC Explica o proceso da evolución da poboación de da súa comunidade autónoma, España e Europa e describe

a incidencia que tiveron nela factores como a esperanza de vida ou a natalidade.CAA-CSC Describe os factores que condicionan a distribución da poboación española e europea, por exemplo

mediante un organizador gráfico de causa efecto.CMCT Sitúa nun mapa os maiores núcleos de poboación en na súa comunidade autónoma e España e as zonas

densamente poboadas.CMCT Describe a densidade de poboación da súa comunidade autónoma e de España e compáraa mediante

gráficos (pirámides/diagramas de barras/diagramas circulares) coa media da Unión Europea.CCL-CSC Explica o éxodo rural, a emigración a Europa e a chegada de inmigrantes a Españao noso país.CCL-CSC Identifica e describe os principais problemas actuais da poboación: superpobolación, envellecemento e

inmigración.CCL-CSC Identifica e define materias primas e produto elaborado e asóciaos coas actividades mediante as que se

obteñen.CCL-CD-CSC Describe ordenadamente o proceso de obtención dun produto ata a súa venda e identifica os sectores aos

que pertence, por exemplo buscando información en Internet.CAA-CSC Identifica os tres sectores de actividades económicas e clasifica distintas actividades no grupo ao que

pertencen.CCL-CSC Explica as actividades relevantes dos sectores primario, secundario e terciario en na súa comunidade

autónoma, España e Europa, así como as súas localizacións nos territorios correspondentes.CCL-CSC Valora con espírito crítico a función da publicidade e recoñece e explica as técnicas publicitarias máis

habituais analizando exemplos concretos.CSIEE Diferencia entre distintos tipos de gasto e adapta o seu orzamento a cada un deles.CSIEE Planifica os seus aforros para gastos futuros elaborando un pequeno orzamento persoal cunha asignación e

unha serie de gastos ficticios propostos.CAA Investiga sobre distintas estratexias de compra, comparando prezos e recompilando información.

CSIEE Desenvolve a creatividade e valora a capacidade emprendedora dos membros da sociedade a través dediferentes fontes.

CCL-CSC Identifica diferentes tipos de empresa segundo o seu tamaño e o sector económico ao que pertencen asactividades que desenvolven.

CCL-CSC Describe diversas formas de organización empresarial, por exemplo cun organizador gráfico.CCL-CSC Define termos sinxelos relacionados co mundo da empresa e da economía, ilustrando as definicións con

exemplos e coa axuda dun mapa mental.CL-SC Explica normas básicas de circulación e as consecuencias derivadas do descoñecemento ou incumprimento

destas.

SC Coñece o significado dalgúns sinais de tráfico, recoñece a importancia de respectalas e utilízaas como peóne como usuario de medios de transporte (abrocharse o cinto, non molestar ao condutor, etc.).

CCL-CSC Define e relaciona o concepto de Prehistoria e o de historia, identifica a idea de idade da historia e data asidades da historia asociadas aos feitos que marcan os seus inicios e os seus finais, nomeando algunhasfontes da historia representativas de cada unha delas, e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CL-SC Explica e valora a importancia da escritura, a agricultura e a gandaría como descubrimentos que cambiaronprofundamente as sociedades humanas e comunícao oralmente e/ou por escrito.

MCT Recoñece o século como unidade de medida do tempo histórico e localiza algúns feitos situándoos comosucesivos a. C. ou d. C.

CMCT Usa diferentes técnicas, ferramentas e recursos para localizar no tempo e no espazo feitos do pasado,percibindo a duración, a simultaneidade e as relacións entre os acontecementos, coa axuda de gráficas e/ouesquemas.

CMCT Sitúa nunha liña do tempo as etapas históricas máis importantes das distintas idades da historia en Galicianasúa comunidade autónoma e en España (Prehistoria, Idade Antiga, Idade Media, Idade Moderna e IdadeContemporánea).

CMCT-CCL Identifica e localiza no tempo e no espazo algúns dos feitos fundamentais da historia de España, describindoas principais características de cada un deles, e comunícao oralmente e/ou por escrito.

MCT-AA Analiza, relaciona e explica a forma de vida e organización social de España das distintas épocas históricasestudadas, por exemplo nun mapa mental.

CL-SC Describe en orde cronolóxica os principais movementos artísticos e culturais das distintas etapas da historiada súa comunidade autónoma e de España (Prehistoria, Idade Antiga, Idade Media, Idade Moderna e IdadeContemporánea) citando aos seus representantes máis significativos e situándoos no tempo nunha situacióndada.

AA-SC-CEC Explica, compara e contrasta as diferenzas dos dous períodos nos que se divide a Prehistoria, describe ascaracterísticas básicas das formas de vida nestas dúas épocas e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CL-SC Data a Idade Antiga e describe as características básicas da vida naquel tempo, en especial as referidas áromanización, e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CL-CEC-SC Identifica e secuencia os trazos distintivos das culturas que conviviron nos reinos peninsulares durante aIdade Media, describindo a evolución política e os distintos modelos sociais, e comunícao oralmente e/ou porescrito.

CL-CEC-SC Explica as características da Idade Moderna e algúns dos acontecementos que determinaron cambiosfundamentais no rumbo da historia neste período de tempo (monarquía dos Austrias, séculos XVI e XVII; osBorbóns, século XVIII) e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CCL-CCEC-CSC

Explica os principais acontecementos que se produciron durante os séculos XIX e XX que determinan a nosahistoria contemporánea e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CCL-CCEC-CSC

Describe os trazos característicos da sociedade española actual a través dun texto dado e valora o seucarácter democrático e plural, así como a súa pertenza á Unión Europea.

CCEC Identifica, valora e respecta o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico de Galiciaa súa comunidadeautónoma e asume as responsabilidades que supón a súa conservación e mellora apadriñando un elementodeste patrimonio.

CSC Respecta os restos históricos, valóraos como un patrimonio que debemos legar e recoñece o valor que opatrimonio arqueolóxico monumental achéganos para o coñecemento do pasado.

CSC Respecta e asume o comportamento que debe cumprirse cando visita un museo ou un edificio antigo nassaídas realizadas.

CCEC Aprecia a herdanza cultural a escala local, autonómica, nacional e europea como riqueza compartida que haique coñecer, preservar e coidar.

5. Mínimos exixibles



CS Utiliza con rigor e precisión o vocabulario adquirido para elaborar traballos coa terminoloxía adecuada aos temastratados e reflexiona posteriormente sobre o proceso de aprendizaxe cunhas pautas dadas.

CS Expón oralmente, de forma clara e ordenada, contidos relacionados coa área que manifesten a comprensión de textosorais e/ou escritos.

CS Describe como é e de que forma se orixinou universo e explica os principais compoñentes identificando galaxia, estrela,planeta, satélite, asteroide e cometa.

CS Describe as características, compoñentes e movementos do sistema solar, identificando o Sol no centro do sistema solare localizando os planetas segundo a súa proximidade.

CS Define e representa o movemento de translación terrestre, o eixe de xiro e os polos xeográficos e asocia as estacións deano ao seu efecto combinado.

CS Asocia e explica o día e a noite como consecuencia da rotación terrestre utilizándoos como unidades para medir otempo.

CS Define a translación da Lúa identificando e nomeando as fases lunares.CS Compara, contrasta, examina e explica as distintas representacións da Terra: planos, mapas, planisferios e globos

terráqueos.CS Identifica e nomea fenómenos atmosféricos e describe as causas que producen a formación das nubes e as

precipitacións.CS Razoa e explica a importancia de coidar a atmosfera e as consecuencias de non o facer.CS Explica cal é a diferenza entre tempo atmosférico e clima (p. ex., en mapas conceptuais).CS Describe unha estación meteorolóxica, explica a súa función e confecciona e interpreta gráficos sinxelos de

temperaturas e precipitacións.CS Define clima, nomea os seus elementos e identifica os factores que o determinan.CS Explica que é unha zona climática nomeando as tres zonas climáticas do planeta e describindo as súas características

principais.CS Define hidrosfera, identifica e nomea masas e cursos de auga, explicando como se forman as augas subterráneas, como

afloran e como se accede a elas.CS Diferencia, nun mapa, cuncas e vertentes hidrográficas da súa comunidade autónoma, de España e de Europa.CS Identifica e nomea os tramos dun río e as características de cada un deles.CS Define paisaxe, identifica os seus elementos e explica as características das principais paisaxes da súa comunidade

autónoma, de España e Europa, valorando a súa diversidade.CS Recoñece e describe, mediante esquemas, os principais trazos do relevo, os ríos e o clima de Europa.CS Identifica as principais institucións de Galicia da súa comunidade autónoma e do Estado e describe as súas funcións e a

súa organización.CS Explica a organización territorial de España, nomea as estruturas básicas de goberno e localiza en mapas políticos os

distintas CC. AA. e as cidades autónomas que forman España, así como as súas provincias. CS Define demografía, comprende os principais conceptos demográficos e calcúlaos a partir dos datos de poboación:

natalidade, mortalidade, emigración e inmigración.CS Define poboación dun territorio, identifica os principais factores que inciden nela e defíneos correctamente.

CS Describe os principais trazos (poboación activa, non activa, densidade, etc.) da poboación española e europea facendounha comparación entre ambas.

CS Explica o proceso da evolución da poboación de a súa comunidade autónoma, España e Europa e describe a incidenciaque tiveron nela factores como a esperanza de vida ou a natalidade.

CS Explica o éxodo rural, a emigración a Europa e a chegada de inmigrantes a Españao noso país.CS Identifica e describe os principais problemas actuais da poboación: superpobolación, envellecemento e inmigración.CS Identifica e define materias primas e produto elaborado e asóciaos coas actividades mediante as que se obteñen.CS Describe ordenadamente o proceso de obtención dun produto ata a súa venda e identifica os sectores aos que pertence,

por exemplo buscando información en Internet.CS Explica as actividades relevantes dos sectores primario, secundario e terciario en na súa comunidade autónoma,

España e Europa, así como as súas localizacións nos territorios correspondentes.CS Valora con espírito crítico a función da publicidade e recoñece e explica as técnicas publicitarias máis habituais

analizando exemplos concretos.CS Identifica diferentes tipos de empresa segundo o seu tamaño e o sector económico ao que pertencen as actividades que

desenvolven.CS Describe diversas formas de organización empresarial, por exemplo cun organizador gráfico.CS Define termos sinxelos relacionados co mundo da empresa e da economía, ilustrando as definicións con exemplos e coa

axuda dun mapa mental.CS Explica normas básicas de circulación e as consecuencias derivadas do descoñecemento ou incumprimento destas.CS Define e relaciona o concepto de Prehistoria e o de historia, identifica a idea de idade da historia e data as idades da

historia asociadas aos feitos que marcan os seus inicios e os seus finais, nomeando algunhas fontes da historiarepresentativas de cada unha delas, e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CS Explica e valora a importancia da escritura, a agricultura e a gandaría como descubrimentos que cambiaronprofundamente as sociedades humanas e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CS Describe en orde cronolóxica os principais movementos artísticos e culturais das distintas etapas da historia da súacomunidade autónoma e de España (Prehistoria, Idade Antiga, Idade Media, Idade Moderna e Idade Contemporánea)citando aos seus representantes máis significativos e situándoos no tempo nunha situación dada.

CS Data a Idade Antiga e describe as características básicas da vida naquel tempo, en especial as referidas á romanización,e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CS Identifica e secuencia os trazos distintivos das culturas que conviviron nos reinos peninsulares durante a Idade Media,describindo a evolución política e os distintos modelos sociais, e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CS Explica as características da Idade Moderna e algúns dos acontecementos que determinaron cambios fundamentais norumbo da historia neste período de tempo (monarquía dos Austrias, séculos XVI e XVII; os Borbóns, século XVIII) ecomunícao oralmente e/ou por escrito.

CS Explica os principais acontecementos que se produciron durante os séculos XIX e XX que determinan a nosa historiacontemporánea e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CS Describe os trazos característicos da sociedade española actual a través dun texto dado e valora o seu carácterdemocrático e plural, así como a súa pertenza á Unión Europea.

CS Identifica e clasifica os diferentes tipos de mapas, incluíndo os planisferios, define que é a escala nun mapa e interpretaos signos convencionais máis usuais que poden aparecer nel.

CS Busca, selecciona e organiza información concreta e relevante, con precisión, analízaa, obtén conclusións, reflexionasobre o proceso seguido e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CS Describe ordenadamente as fases en que se produce o ciclo da auga.CS Explica e argumenta o uso sustentable dos recursos naturais, propoñendo e adoptando unha serie de medidas e

actuacións que conducen á mellora das condicións ambientais do noso planeta.CS Explica, analiza e argumenta as causas e consecuencias do cambio climático e as actuacións responsables para frealo.

CS Identifica e localiza no tempo e no espazo algúns dos feitos fundamentais da historia de España, describindo asprincipais características de cada un deles, e comunícao oralmente e/ou por escrito.


Área Estándar de aprendizaxeCS Identifica, nomea e describe nunha representación gráfica as capas da Terra.CS Identifica en imaxes os distintos aparellos de medida que se utilizan para a recollida de datos atmosféricos e

clasifícaos segundo a información que proporcionan.CS Interpreta sinxelos mapas meteorolóxicos distinguindo os seus elementos principais.CS Describe e sinala nun mapa os tipos de climas da súa comunidade autónoma e de España, así como as zonas ás

que afecta cada un, interpretando e analizando climogramas de distintos territorios de España relacionándoos coclima ao que pertencen.

CS Localiza e sitúa nun mapa as principais unidades do relevo da súa comunidade autónoma e de España, así como assúas vertentes hidrográficas.

CS Sitúa nun mapa os mares, os océanos e os grandes ríos de España., así como os ríos da súa comunidadeautónoma.

CS Localiza e sitúa nun mapa o relevo de Europa, as súas vertentes hidrográficas e os seus climas.CS Sitúa nun mapa os maiores núcleos de poboación en na súa comunidade autónoma e España e as zonas

densamente poboadas.CS Describe a densidade de poboación da súa comunidade autónoma e de España e compáraa mediante gráficos

(pirámides/diagramas de barras/diagramas circulares) coa media da Unión Europea.CS Identifica e clasifica os diferentes tipos de mapas, incluíndo os planisferios, define que é a escala nun mapa e

interpreta os signos convencionais máis usuais que poden aparecer nel.CS Localiza e representa diferentes puntos da Terra empregando os paralelos, os meridianos e as coordenadas

xeográficas.CS Recoñece o século como unidade de medida do tempo histórico e localiza algúns feitos situándoos como sucesivos

a. C. ou d. C.CS Usa diferentes técnicas, ferramentas e recursos para localizar no tempo e no espazo feitos do pasado, percibindo a

duración, a simultaneidade e as relacións entre os acontecementos, coa axuda de gráficas e/ou esquemas.CS Sitúa nunha liña do tempo as etapas históricas máis importantes das distintas idades da historia en Galicia na súa

comunidade autónoma e en España (Prehistoria, Idade Antiga, Idade Media, Idade Moderna e IdadeContemporánea).

CS Identifica e localiza no tempo e no espazo algúns dos feitos fundamentais da historia de España, describindo asprincipais características de cada un deles, e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CS Analiza, relaciona e explica a forma de vida e organización social de España das distintas épocas históricasestudadas, por exemplo nun mapa mental.

CS Describe ordenadamente as fases en que se produce o ciclo da auga.CS Explica e argumenta o uso sustentable dos recursos naturais, propoñendo e adoptando unha serie de medidas e

actuacións que conducen á mellora das condicións ambientais do noso planeta.CS Explica, analiza e argumenta as causas e consecuencias do cambio climático e as actuacións responsables para

frealo.CS Describe como é e de que forma se orixinou universo e explica os principais compoñentes identificando galaxia,

estrela, planeta, satélite, asteroide e cometa.CS Describe as características, compoñentes e movementos do sistema solar, identificando o Sol no centro do sistema

solar e localizando os planetas segundo a súa proximidade.

CS Define e representa o movemento de translación terrestre, o eixe de xiro e os polos xeográficos e asocia asestacións de ano ao seu efecto combinado.

CS Asocia e explica o día e a noite como consecuencia da rotación terrestre utilizándoos como unidades para medir otempo.

CS Define a translación da Lúa identificando e nomeando as fases lunares.CS Compara, contrasta, examina e explica as distintas representacións da Terra: planos, mapas, planisferios e globos

terráqueos.CS Describe unha estación meteorolóxica, explica a súa función e confecciona e interpreta gráficos sinxelos de

temperaturas e precipitacións.CS Diferencia, nun mapa, cuncas e vertentes hidrográficas de España e de Europa.CS Identifica e nomea os tramos dun río e as características de cada un deles.CS Define paisaxe, identifica os seus elementos e explica as características das principais paisaxes de España e

Europa, valorando a súa diversidade.CS Recoñece e describe, mediante esquemas, os principais trazos do relevo, os ríos e o clima de Europa.CS Define demografía, comprende os principais conceptos demográficos e calcúlaos a partir dos datos de poboación:

natalidade, mortalidade, emigración e inmigración.CS Interpreta unha pirámide de poboación e outros gráficos usados no estudo da poboación.

COMPETENCIA DIXITAL

Área Estándar de aprendizaxeCS Utiliza as TIC (Internet, blogs, redes sociais, etc.) para elaborar traballos coa terminoloxía adecuada aos temas tratados

na aula, xulgando a relevancia destas e a credibilidade das fontes.CS Analiza informacións relacionadas coa área e elabora, interpreta e compara imaxes, táboas, gráficos, esquemas e

resumos e manexa as TIC en situacións de traballo na casa e na aula.CS Describe ordenadamente o proceso de obtención dun produto ata a súa venda e identifica os sectores aos que

pertence, por exemplo buscando información en Internet.


Área Estándar de aprendizaxeCS Busca, selecciona e organiza información concreta e relevante, con precisión, analízaa, obtén conclusións, reflexiona

sobre o proceso seguido e comunícao oralmente e/ou por escrito.CS Analiza informacións relacionadas coa área e elabora, interpreta e compara imaxes, táboas, gráficos, esquemas e

resumos e manexa as TIC en situacións de traballo na casa e na aula.CS Planifica, realiza traballos e presentacións a nivel individual e en grupo que supoñen a procura, selección, análise,

contraste, interpretación e organización de textos de carácter xeográfico, social e histórico, en situacións de aula.CS Interpreta unha pirámide de poboación e outros gráficos usados no estudo da poboación.CS Describe os factores que condicionan a distribución da poboación española e europea, por exemplo mediante un

organizador gráfico de causa efecto.CS Identifica os tres sectores de actividades económicas e clasifica distintas actividades no grupo ao que pertencen.CS Investiga sobre distintas estratexias de compra, comparando prezos e recompilando información.CS Utiliza con rigor e precisión o vocabulario adquirido para elaborar traballos coa terminoloxía adecuada aos temas

tratados e reflexiona posteriormente sobre o proceso de aprendizaxe cunhas pautas dadas.

CS Analiza, relaciona e explica a forma de vida e organización social de España das distintas épocas históricas estudadas,por exemplo nun mapa mental.


Área Estándar de aprendizaxeCS Utiliza estratexias para realizar traballos de forma individual e en equipo e mostra habilidades para a resolución pacífica

de conflitos na aula.CS Participa en actividades de grupo adoptando un comportamento responsable, construtivo e solidario e respecta os

principios básicos do funcionamento democrático (respectar quenda e opinión, escoitar o outro e argumentar, toma dedecisións conxunta, etc.).

CS Valora a importancia dunha convivencia pacífica e tolerante entre os diferentes grupos humanos (aula, colexio, familiaetc.) sobre a base dos valores democráticos e os dereitos humanos universalmente compartidos.

CS Participa dunha maneira eficaz e construtiva na vida social da aula e do colexio e crea e utiliza estratexias para resolverconflitos.

CS Identifica e utiliza os códigos de conduta e os usos xeralmente aceptados nas distintas sociedades e contornas (escola,familia, barrio etc.).

CS Valora e apoia a cooperación e o diálogo como forma de evitar e resolver conflitos exercitando prácticas democráticasen situacións de toma de decisións.

CS Desenvolve actitudes de cooperación e de traballo en equipo, valora as ideas alleas e reacciona con intuición, aperturae flexibilidade ante elas en situacións de aula.

CS Planifica traballos en grupo, coordina equipos, toma decisións e acepta responsabilidades.CS Explica e argumenta o uso sustentable dos recursos naturais, propoñendo e adoptando unha serie de medidas e

actuacións que conducen á mellora das condicións ambientais do noso planeta.CS Explica, analiza e argumenta as causas e consecuencias do cambio climático e as actuacións responsables para frealo.

CS Identifica, respecta e valora os principios democráticos máis importantes establecidos na Constitución de 1978 e explicaa importancia que ten a Constitución española para o funcionamento do Estado español.

CS Identifica e comprende a división de poderes do Estado e cales son as atribucións recollidas na Constitución españolapara cada un deles.

CS Explica que é a Unión Europea e cales son os seus obxectivos políticos e económicos (p. ex., nun mapa conceptual) elocaliza nun mapa os países membros e as súas capitais.

CS Respecta os restos históricos, valóraos como un patrimonio que debemos legar e recoñece o valor que o patrimonioarqueolóxico monumental achéganos para o coñecemento do pasado.

CS Respecta e asume o comportamento que debe cumprirse cando visita un museo ou un edificio antigo nas saídasrealizadas.

CS Describe ordenadamente o proceso de obtención dun produto ata a súa venda e identifica os sectores aos quepertence, por exemplo buscando información en Internet.

CS Explica os principais acontecementos que se produciron durante os séculos XIX e XX que determinan a nosa historiacontemporánea e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CS Describe os trazos característicos da sociedade española actual a través dun texto dado e valora o seu carácterdemocrático e plural, así como a súa pertenza á Unión Europea.

CS Planifica, realiza traballos e presentacións a nivel individual e en grupo que supoñen a procura, selección, análise,contraste, interpretación e organización de textos de carácter xeográfico, social e histórico, en situacións de aula.

CS Explica a organización territorial de España, nomea as estruturas básicas de goberno e localiza en mapas políticos osdistintas CC. AA. e as cidades autónomas que forman España, así como as súas provincias.

CS Valora, partindo da realidade do Estado español, a diversidade cultural, social, política e lingüística nun mesmoterritorio, e especialmente en Galicia, como fonte de enriquecemento cultural.

CS Identifica as principais institucións e os seus órganos de goberno na Unión Europea, recoñecendo os seus símbolos, eexplica en que consiste o mercado único e a zona euro.

CS Define poboación dun territorio, identifica os principais factores que inciden nela e defíneos correctamente.CS Describe os principais trazos (poboación activa, non activa, densidade etc.) da poboación española e europea facendo

unha comparación entre ambas.CS Explica o proceso da evolución da poboación de España e Europa e describe a incidencia que tiveron nela factores

como a esperanza de vida ou a natalidade.CS Describe os factores que condicionan a distribución da poboación española e europea, por exemplo mediante un

organizador gráfico de causa efecto.CS Explica o éxodo rural, a emigración a Europa e a chegada de inmigrantes a España.CS Identifica e describe os principais problemas actuais da poboación: superpoboación, envellecemento e inmigración.CS Identifica e define materias primas e produto elaborado e asóciaos coas actividades mediante as que se obteñen.CS Identifica os tres sectores de actividades económicas e clasifica distintas actividades no grupo ao que pertencen.CS Explica as actividades relevantes dos sectores primario, secundario e terciario en España e Europa, así como as súas

localizacións nos territorios correspondentes.CS Valora con espírito crítico a función da publicidade e recoñece e explica as técnicas publicitarias máis habituais

analizando exemplos concretos.CS Identifica diferentes tipos de empresa segundo o seu tamaño e o sector económico ao que pertencen as actividades

que desenvolven.CS Describe diversas formas de organización empresarial, por exemplo cun organizador gráfico.CS Define termos sinxelos relacionados co mundo da empresa e da economía, ilustrando as definicións con exemplos e

coa axuda dun mapa mental.CS Explica normas básicas de circulación e as consecuencias derivadas do descoñecemento ou incumprimento destas.CS Define e relaciona o concepto de Prehistoria e o de historia, identifica a idea de idade da historia e data as idades da

historia asociadas aos feitos que marcan os seus inicios e os seus finais, nomeando algunhas fontes da historiarepresentativas de cada unha delas, e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CS Explica e valora a importancia da escritura, a agricultura e a gandaría como descubrimentos que cambiaronprofundamente as sociedades humanas, e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CS Describe en orde cronolóxica os principais movementos artísticos e culturais das distintas etapas da historia de Galiciae de España (Prehistoria, Idade Antiga, Idade Media, Idade Moderna e Idade Contemporánea) citando aos seusrepresentantes máis significativos, e situándoos no tempo nunha situación dada.

COMPETENCIA CONCIENCIA E EXPRESIÓN CULTURAL

Área Estándar de aprendizaxeCS Valora, partindo da realidade do Estado español, a diversidade cultural, social, política e lingüística nun mesmo

territorio, e especialmente en Galicia, como fonte de enriquecemento cultural.CS Identifica, valora e respecta o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico de Galicia e asume as responsabilidades

que supón a súa conservación e mellora apadriñando un elemento deste patrimonio.CS Aprecia a herdanza cultural a escala local, autonómica, nacional e europea como riqueza compartida que hai que

coñecer, preservar e coidar.CS Explica os principais acontecementos que se produciron durante os séculos XIX e XX que determinan a nosa historia

contemporánea e comunícao oralmente e/ou por escrito.CS Describe os trazos característicos da sociedade española actual a través dun texto dado e valora o seu carácter

democrático e plural, así como a súa pertenza á Unión Europea.


ProcedementosEscritos Orais Observación directa e

sistemáticaOutros

Instrumentos

• Tarefas diversas realizadas polo alumnado na actividade diaria da clase.• Caderno da clase do alumno.• Arquivo individual (PROXECTOS).• Actividades de avaliación (libro,fichas fotocopiables, probas escritas individuais etc.).• Traballos de grupo.• Resolución de exercicios e problemas.• Actividades interactivas.• Portfolio, e-portfolio.

• Preguntas individuais e grupais.• Participación do alumno/a.• Intervencións na clase.• Postas en común.• Entrevistas.• Probas orais individuais.• Exposicións orais.

• Escalas.• Listaxes de control.• Rexistros anecdóticos persoais.• Rexistros de incidencias.• Ficha de rexistro individual.

• Rúbricas de avaliación (aprendizaxes, habilidades xerais, proxectos).• Persoal de avaliación.• Autoavaliación.• Blog do profesor.• AIPAC.

7. Criterios de cualificación

A cualificación estará relacionada co grao de adquisición das competencias do alumnado,a través de todas as actividades que leve a cabo.

Criterios

1. Traballo autónomo (aula, outrosespazos).

• Realización sen axuda externa.• Estimación do tempo investido para resolver unha actividade.• Grao de adquisición das aprendizaxes básicas.• Orde e limpeza na presentación.• Caligrafía.• Destrezas.• Revisión do traballo antes de dalo por finalizado.• Valoración entre o traballo na clase e na casa.• Creatividade.

2. Probas orais e escritas. • Valoración da aprendizaxe dos contidos.• Valoración dos procesos seguidos e resultados.• Expresión oral do procedemento seguido ao resolver unha actividade.

Coherencia e adecuación.• Valoración tempo investido/tempo necesario para resolver unha actividade.• Orde, limpeza e estrutura do traballo presentado.• Caligrafía lexible.• Tempo de realización.• Destrezas.

3. Actividades TIC. • Uso adecuado e guiado do ordenador e dalgunha ferramenta telemática.• Utilización de Internet, de forma responsable e con axuda, para buscarinformación sinxela ou resolver unha actividade.• Tipo de participación (autónomo, con apoio, ningunha).• Grao de elaboración da resposta.• Interese, motivación.

4. Participación e seguimento das clases(intervencións orais, tipo de respostaetc.).

• Nivel e calidade das intervencións.• Mensaxe estruturada.• Uso do vocabulario apropiado.• Comportamento.• Esforzo.• Interese.

5. Traballo cooperativo. Valoraciónindividual e grupal.

• Capacidade de traballo cooperativo.• Grao de comunicación cos compañeiros.• Resolución de conflitos.• Interese, motivación.• Creatividade.• Iniciativa.• Opinión persoal do traballo e como se levou a cabo.

6. Arquivo de traballo individual. • Presentación clara e ordenada.• Actualizado.• Razoamento da selección das producións que forman o arquivo.

8. Metodoloxía

A área de Ciencias Sociais, a partir do recoñecemento da propia identidade e do contorno máis próximo, inicia aos alumnado no coñecemento, na análise e na valoración do contorno físico, social e cultural.

O ensino da área toma, como base para futuras aprendizaxes, os coñecementos previos que os alumnos/as adquiriron en contacto co contorno. Partir da propia experiencia esperta o interese por resolver problemas sobre a realidade que os rodea e entender os fenómenos que suceden ao seu ao redor, tanto os referentes á súa concepción de persoa e as súas relacións cos demais, como do coñecemento e coidado do contorno natural.

A observación sistemática en situacións diferentes e a experimentación adquiren un papel relevante na interpretación dos feitos e na explicación dos fenómenos ou relacións. Todo iso conduce á introdución do método científico.

A integración das competencias e intelixencias múltiples na área supón insistir máis nas ferramentas esenciais da aprendizaxe (comprensión e expresión oral eescrita) e poñer en práctica estratexias didácticas que consideren as diferentes posibilidades de adquisición do alumno/a. Isto conséguese:

• Nas dobres páxinas ao final de cada unidade didáctica do libro do alumno/a.

• Nas tarefas integradas de cada unidade didáctica.

• Nas actividades competenciais no Libro Guía.

• Nos proxectos específicos trimestrais.

A través destes proxectos os alumnos poden desenvolver as súas capacidades ao redor da planificación do traballo, a selección dun tema de interese, dos contidose dos materiais que se van utilizar, e en relación coa elaboración e a presentación do proxecto, a súa corrección e, finalmente, a exposición, todo baixo un prismade colaboración e intercambio entre iguais. En definitiva, predomina o traballo cooperativo que permite desenvolver a capacidade de discusión, a comunicación, ointercambio de ideas, o respecto e a comprensión das opinións alleas, e a reflexión sobre as ideas propias.

Á hora de avaliar, a rúbrica de avaliación convértese nun instrumento ou guía para o profesor/a dunha serie de criterios avaliables de coñecementos ecompetencias, en distintos graos de consecución, logrados polo alumno/a.

O uso das TIC é un elemento para favorecer a construción de aprendizaxes con sentido, xa que nos permite motivar o alumno, contextualizar o contido obxecto deaprendizaxe, facilitar a relación da nova aprendizaxe con contextos reais, facilitar a transferencia, xeneralizar e ampliar o contido e facilitar a elaboración de síntesee a transferencia do coñecemento.

A metodoloxía proposta promove a construción de aprendizaxes significativas a partir de secuencias de adquisición de coñecementos que expoñen: • Evocación de coñecementos previos para abordar os novos contidos.• Progresiva e coidada incorporación de novos contidos, a través de exemplos extraídos de situacións cotiás e contextualizadas para o alumno/a de Sexto Curso,que favorecen a súa comprensión. Isto posibilita a transferencia de aprendizaxes á vida cotiá, conectando coa adquisición das competencias básicas propias damateria.• Exercicios e actividades diversificadas que contemplan competencias e intelixencias múltiples: traballo individual e en grupo, traballo cooperativo en Proxectos,uso das TIC e actividades que traballan contidos fundamentais. Están secuenciados por niveis de dificultade, abordan diversidade de estilos cognitivos eintelixencias e facilitan a adquisición de competencias a todos os alumnos.

9. Ensinanzas transversais

Educación para a igualdade entre sexos

• Valorar as propias calidades como persoa, coñecer as súas aptitudes e limitacións e valorar a pertenza ao xénero feminino ou masculino.


• Desenvolver a capacidade para tomar posturas críticas, coherentes, responsables e solidarias, e manifestar actitudes positivas nas súas accións de compra, gocede bens ou uso de servizos.• Valorar a necesidade de mellorar o uso e a reciclaxe das materias primas, reducir o consumo de enerxía e utilizar enerxías e materias alternativas non-contaminantes.• Analizar e valorar o papel da publicidade na incitación ao consumo.

Educación moral e cívica

• Coñecer o mecanismo de funcionamento dalgunhas organizacións sociais e políticas, defensa activa dos dereitos e deberes de cada membro da sociedade evaloración do diálogo como instrumento para solucionar os problemas da convivencia.• Respecto polos restos histórico-artísticos presentes no medio.


• Coñecer o medio natural como un sistema vivo no que todos os elementos son interdependentes e onde o ser humano é un elemento máis, capaz de actuar sobreel, cuestionalo e modificalo.• Analizar algunhas manifestacións da intervención humana no medio e tomar conciencia da deterioración que causan nel estas intervencións.

Educación para a saúde. Educación sexual

• Establecer relacións equilibradas e construtivas coas persoas do seu contorno, nas actividades habituais e nas relacións de grupo, nun marco de aprecio evaloración.


• Tomar conciencia e rexeitar calquera tipo de discriminación no seu contorno cotiá e na sociedade.• Cooperar co grupo, dialogar e resolver conflitos mostrando actitudes tolerantes e solidarias.

Educación para o lecer

• Desenvolver a capacidade de aproveitar o tempo de lecer en actividades que fomenten o desenvolvemento persoal.• Demostrar actitudes positivas no desenvolvemento do tempo de lecer.

10. Organización de espazos

Espazos Secuencia• Aula: Adaptable segundo as actividades (orais, escritas, proxectos, con encerado dixital, canón etc.). A disposición permitirá desprazarse con facilidade polos distintos espazos e os materiais estarán ao alcance dos nenos para que traballen de forma autónoma. Distribución posible en grupos, asemblea, recunchos de xogo e traballo individual.

• Espazos comúns: Patio, corredores, ximnasio, comedor, biblioteca do centro, sala de informática etc.

• Espazos exteriores (casa, biblioteca, visitas etc.): Proxectos cooperativos, exercicios de aplicación, consolidación e estudo autónomo.

• Motivación inicial e activación de coñecementos previos.

• Desenvolvemento dos contidos e actividades.

• Actividades de reforzo e/ou ampliación.

• Avaliación.


Relación dos diversos materiais e recursos didácticos para abordar a área de Ciencias Sociais de Sexto Curso:

• Libro do alumno Ciencias Sociais 6, edebéOn.• Libro Dixital interactivo.• Biblioteca de recursos.• Axenda de autoinstrucións.• Xerador de actividades.• Portfolio e e-portfolio.• Recuncho do investigador.• Social Visual Dictionary con audios.• Materiais para a educación emocional.

• Murais.• A toda tecla (curso de mecanografía).• Ordenador.• Encerado dixital.• Material manipulable e experimental propia da área.12. Atención á diversidade

Relación das diferentes propostas para traballar a atención á diversidade de niveis, estilos e ritmos de aprendizaxe, de intereses e capacidades dos alumnos.Deseguido, móstrase un exemplo:


• ADAPTACIÓN CURRICULAR (BÁSICA): Os contidos nucleares da unidade didáctica preséntanse de forma máis pautada, con maior apoio gráfico, seguindo unhasecuencia de aprendizaxe que facilita a adquisición de competencias por parte dos alumnos.• AMPLIACIÓN: Fichas fotocopiables con actividades de maior dificultade pola súa resolución, polo tratamento doutros contidos relacionados cos do ciclo etc.• COMPETENCIAS e INTELIXENCIAS MÚLTIPLES: Contémplase a diversidade de estilos cognitivos e de intelixencias en aprendizaxes coa lectura, comovemento, coa representación plástica, coa dramatización etc. • PLANS INDIVIDUAIS dirixidos aos alumnos que o requiren (estranxeiros, incorporación tardía, necesidades educativas especiais e superdotación).• ACTIVIDADES MULTINIVEL: Posibilita que os alumnos atopen, respecto ao desenvolvemento dun contido, actividades que se axustan ao seu nivel decompetencia curricular, aos seus intereses, habilidades e motivacións. Por exemplo, o grupo-clase pode estar a traballar o relevo de Europa mentres que variosalumnos poden estar a reforzar o relevo de España, e simultaneamente outro/a pode estar a traballar a un nivel máis básico a comprensión dun texto. Deste xeito,nunha mesma clase posibilítase traballar a diferentes niveis, segundo as habilidades de cada alumno/a.• ENSINANZA CON TITOR.• TRABALLOS DE INVESTIGACIÓN.• LECTURAS E CONSULTAS DE FORMA LIBRE.


Actividades TIC • Actividades integradas nas secuencias de aprendizaxe.Ligazóns a Internet • Aproveitamento dos recursos educativos en Internet: procura de imaxes,

información ou curiosidades e selección e organización para transformar estes elementos en coñecemento.

Libro dixital interactivo • Libro proxectable que incorpora elementos de interactividade: actividades, ligazóns, animacións etc.

14. Estratexias para estimular o interese e o hábito da lectura e desenvolver a expresión oral e escrita

Lectura:• Lectura do libro de texto.• Outros textos escritos: curtos, de tipoloxía diferente (informativo, descritivo, contos, poemas etc.).• Textos en soporte dixital (Internet e aplicacións informáticas, lectura en pantalla). • Textos orais complementados e acompañados de imaxes ou audios.

Expresión:

• Exposición oral e escrita en traballos individuais, actividades en grupo, en razoamentos ou intervencións: planificación,redacción, revisión.• Expresión oral e escrita das aprendizaxes, utilizando un vocabulario preciso.• Expresión escrita en soporte papel e en pantalla.

15. Actividades complementarias e extraescola

• Actividades de animación lectora.• Participación (na semana cultural organizada polo centro educativo, obradoiros, Día de etc.).• Asistencia a xornadas, obras de teatro etc., interesantes desde o punto de vista da área.

16. Procedementos para valorar o axuste entre a Programación Didáctica e os resultados

ADECUACIÓN DA PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA RESULTADOSACADÉMICOS

PROPOSTASDE MELLORA

Preparación da clase e dos materiais didácticos

Hai coherencia entre o programado e o desenvolvemento das clases.Existe unha distribución temporal equilibrada.

O desenvolvemento da clase adecúase ás características do grupo.

Utilización dunha metodoloxía adecuada

Tivéronse en conta aprendizaxes significativas.Considérase a interdisciplinariedade (en actividades, tratamento dos contidos etc.). A metodoloxía fomenta a motivación e o desenvolvemento das capacidades do alumno/a.

Regulación da Grao de seguimento dos alumnos.

práctica docente Validez dos recursos utilizados na clase para as aprendizaxes. Os criterios de promoción están acordados entre os profesores.

Avaliación das aprendizaxes e información que deles se lles dá aos alumnos e ás familias

Os criterios para unha avaliación positiva atópanse vinculados aos obxectivos e aos contidos. Os instrumentos de avaliación permiten rexistrar numerosas variables da aprendizaxe. Os criterios de cualificación están axustados á tipoloxía de actividades planificadas. Os criterios de avaliación e os criterios de cualificación déronse a coñecer:• Aos alumnos.• Ás familias.

Utilización de medidas para a atención á diversidade

Adóptanse medidas con antelación para coñecer as dificultades de aprendizaxe.

Ofreceuse resposta ás diferentes capacidades e ritmos de aprendizaxe. As medidas e os recursos ofrecidos foron suficientes.

Aplica medidas extraordinarias recomendadas polo equipo docente atendendo os informes psicopedagóxicos.

proramaciÓn didactica 6º ep titora de … · turno de palabra; papel del moderador; entonación...

Documents