projekat „mapiranje podstandardnih romskih naselja u gis-u“ · pdf fileprojekat...

Projekat finansira Evropska unija

Evropska unijaРепублика Србија

Влада

Osnovne karakteristike podstandardnihromskih naselja u Srbiji i predlog budućihrazvojnih inicijativa za unapređenjeuslova života romske zajednice

Projekat „Mapiranje podstandardnih romskih naselja u GIS-u“

Osnovne karakteristike podstandardnih romskih naselja u Srbiji

i predlog budućih razvojnih inicijativa za unapređenje uslova života romske zajednice

Projekat „Mapiranje podstandardnih romskih naselja u GIS-u“

Osnovne karakteristike podstandardnih romskih naselja u Srbiji i predlog budućih razvojnih inicijativa za unapređenje uslova života romske zajednice

Autori: Dr Ljiljana Živković, dipl.prostorni planer Dr Aleksandar Đorđević, dipl.prostorni planer

Beograd, mart 2015. godine

NaslovOsnovne karakteristike podstandardnih romskih naselja u Srbiji i predlog budućih razvojnih inicijativa za unapređenje uslova života romske zajednice

Autori:Dr Ljiljana Živković, dipl.prostorni planerDr Aleksandar Đorđević, dipl.prostorni planer

Dizajn:comma – communication design

Fotografija na koricama:Naselje Vuka Vrčevića, Beograd; izvor: Republički geodetski zavod, www.geosrbija.rs

Štampa:Fiducia 011

Tiraž:500 primeraka

IzdavačMisija OEBS-a u SrbijiŠpanskih boraca 111070 Beograd, Srbija

ISBN978-86-6383-022-6

Ova publikacija nastala je u okviru projekta „Ovde smo zajedno – Evropska podrška za inkluziju Roma“ koji finansira Evropska unija. Stavovi izrečeni u knjizi pripadaju isključivo autorima i njihovim saradnicima i ne predstavljaju nužno zvaničan stav Evropske unije, odnosno Misije OEBS-a u Srbiji.

Sadržaj

1 Uvod 7

2 Metodologija prikupljanja podataka o PRN i konceptualni model podataka 92.1 Metodologija prikupljanja alfanumeričkih i prostornih podataka 10

2.2 Konceptualni model GIS baze podataka 112.3 Organizacioni model 122.4 Prednosti primenjene metodologije 12

3 Kvalitet prikupljenih podataka o PRN 13

4 Pregled prikupljenih podataka o PRN 14

5 Osnovne karakteristike PRN u Srbiji 155.1 Razmeštaj PRN na teritoriji Srbije 15

5.2 Uslovi života u PRN 175.2.1 Pregled osnovnih karakteristika PRN u Srbiji 17

5.2.1.1 Položaj u odnosu na formalno naselje 175.2.1.2 Starost 195.2.1.3 Građevinski materijal stambenih objekata 195.2.1.4 Veličina 225.2.1.5 Broj stanovnika 22

5.2.2 Pregled statusa infrastrukturnih mreža u PRN u Srbiji 255.2.2.1 Vodovodna mreža 255.2.2.2 Kanalizaciona mreža 265.2.2.3 Mreža električne energije 265.2.2.4 Saobraćajna mreža 275.2.2.5 Javna rasveta 275.2.2.6 Grejanje 285.2.2.7 Odnošenje čvrstog komunalnog otpada 28

5.2.3 Pregled pokrivenosti PRN u Srbiji planskom dokumentacijom i stepen legalizacije stambenih objekata 29

6 Predlog aktivnosti na održavanju i unapređenju informacione platforme za PRN u Srbiji 31

7 Razmatranje potencijalnih inicijativa na unapređenju uslova života romske populacije 32

8 Zaključna razmatranja 33

Prilog 1: Primer upitnika za prikupljanje podataka o PRN na teritoriji grada Novog Sada 34

Prilog 2: Konceptualni model podataka za PRN 37

7

1 Uvod

U cilju rešavanja postojećih sistemskih problema, kao i generalnog poboljšanja uslova života i rada manjinske romske zajednice u Srbiji, Vlada Republike Srbije usvojila je 2008. godine Nacionalnu strategiju za unapređivanje položaja Roma. U proteklom periodu, ovu Strategiju implementirale su različite institucije i organizacije kroz ra-zličite projekte i aktivnosti sve do današnjeg dana. Uočeni problemi romske zajednice u Srbiji su brojni i obuhva-taju: podstandardne uslove života i rada, niska ili odsustvo bilo kakvih primanja, pravnu i drugu vrstu diskrimina-cije, nemogućnost korišćenja socijalnog i/ili zdravstvenog osiguranja, i drugi.

U okviru Projekta „Ovde smo zajedno – Evropska podrška za inkluzija Roma“, Misija Organizacije za evropsku bezbednost i saradnju (OEBS) u Srbiji pruža tehničku podršku Vladi Srbije u implementaciji ciljeva pomenute Strategije. Deo ove podrške odnosno pomoći usmeren je ka kreiranju nacionalne GIS baze podataka za podstan-dardna romska naselja (PRN) u Srbiji. Ova baza podataka treba da omogući nadležnom Ministarstvu za građevi-narstvo, saobraćaj i infrastrukturu, kao i lokalnim samoupravama u Srbiji, praćenje ključnih pokazatelja razvijeno-sti PRN, kao i jednostavno pretraživanje i analizu podataka o uslovima života u istima u cilju donošenje pravih in-vesticionih odluka za unapređenje života romske zajednice.

Tako, za potrebe razvoja pomenute GIS baze podataka, Misija OEBS-a u Srbiji je u septembru 2014. godine an-gažovala Stalna konferencija gradova i opština – Savez gradova i opština Srbije (u daljem tekstu: SKGO), koja je pristupila implementaciji Projekta „Mapiranje podstandardnih romskih naselja u GIS-u“ (u daljem tekstu: Projekat).

Osnovni cilj Projekta je kreiranje preduslova za formiranje GIS baze podataka neophodne za efikasno i efektivno donošenje investiciono-akcionih odluka od strane resornog ministarstva u pravcu unapređenja položaja romske zajednice u Srbiji. Drugim rečima, osnovni cilj aktivnosti SKGO-a kao implementatora Projekta je da kreira kon-cept GIS baze podataka, definiše adekvatnu metodologiju prikupljanja podataka i, konačno, prikupi osnovne po-datke o podstandardnim romskim naseljima (u daljem tekstu: PRN).

Odatle, posebni ciljevi Projekta obuhvataju kreiranje adekvatnog konceptualnog modela podataka o PRN na na-cionalnom nivou, kao i definisanje pristupa, metoda, tehnika i organizacionog modela za prikupljanje ažurnih podataka o PRN na opštinskom i nivou grada na teritoriji Republike Srbije (bez Kosova i Metohije). Pored čuva-nja podataka, kreirani konceptualni model baze podataka o PRN treba da obezbedi njihovo povezivanje i/ili inte-grisanje sa već postojećim podacima o romskoj populaciji i naseljima u Srbiji, kao i drugim relevantnim bazama podataka u Republici, i njihovo integralno upravljanje u budućnosti.

Svrha ovog dokumenta je da sažeto prikaže kreiranu metodologiju i osnovne kvalitativno-kvantitativne rezulta-te Projekta, kao i da ukaže na potencijalne korake daljeg unapređivanja GIS informacione osnove i aktivnosti u pravcu unapređivanja uslova života i rada Roma u Srbiji uopšte.

Nakon uvodnog dela, sledi (drugo) poglavlje o metodološkom okviru Projekta. Zatim, u trećem poglavlju date su osnovne (statističke) informacije o rezultatima prikupljanja podataka, nakon koga su u četvrtom, petom i šestom pogavlju izneti prvi rezultati prostorno-atributne analize o PRN. Pre zaključnih razmatranja, u sedmom i osmom poglavlju izneti su predlozi za dalje unapređivanje formirane informacione osnove, kao i predlozi u smislu budu-ćih aktivnosti na poboljšanju uslova života u romskim naseljima.

9

2 Metodologija prikupljanja podataka o PRN i konceptualni model podataka

Projekat prikupljanja podataka o PRN na teritoriji Republike radi primene GIS tehnologije kao podrške donosioci-ma odluka, u cilju unapređenja životnih uslova ove manjinske zajednice, sproveden je po prvi put u Srbiji.

Odatle, metodologija Projekta bazirana je na jedinstvenoj kombinaciji elemenata, uključujući:

‣ Zahteve za podacima i funkcionalnošću buduće GIS baze podataka definisanim od strane nadležnog Ministarstva i Misije OEBS-a u Projektnom zadatku;

‣ Međunarodnih i lokalnih iskustava, metoda i standarda u domenu prikupljanja i upravljanja podacima (Poglavlja 2.2 i 2.3); kao i

‣ Iskustvu lokalnog ekspertskog tima SKGO u pogledu organizacije i realizacije potrebnih aktivnosti i zadataka.

Takođe, u nedostatku adekvatne lokalne definicije za ovaj tip naselja, tematski obuhvat Projekta baziran je na UN definiciji podstandardnih naselja, koja navodi sledeće kriterijume kao ključne za njihovu identifikaciju:

‣ Neadekvatan pristup vodi za piće;

‣ Neadekvatan pristup sanitarnoj i drugoj infrastrukturi (kanalizacionoj mreži ili septičkim jamama, saobraćajnoj mreži, vodovodnoj mreži, i drugim komunalnim servisima);

‣ Loš kvalitet stambenih jedinica (stambene jedinice izgrađene korišćenjem neadekvatnih tehnika gradnje i/ili lošeg građevinskog materijala; zatim, stambene jedinice propale usled lošeg održavanja, i slično, koje su potencijalno opasne po bezbednost stanovnika);

‣ Prenaseljenost u smislu prosečne gustine stanovnika po jediničnoj površini naselja, odnosno u smislu velikog broj članova po domaćinstvu; i

‣ Nesigurnost pravnog statusa objekata na parcelama (uključujući nerešene imovinsko-pravne odnose nad objektima i zemljištem naselja).

U smislu Projektnog zadataka, zahtevi bitni za definisanje metodologije Projekta radi ostvarenja potrebne funk-cionalnosti buduće GIS baze podataka o PRN, bili su sledeći:

‣ Rezultati i proizvodi Projekta trebali su da istovremeno obezbede nacionalni i lokalni –tj. opštinski i gradski- obuhvat i nivo detalja i korišćenje podataka o PRN;

‣ Metodologija za prikupljanje podataka trebala je da obezbedi prikupljanje prostornih podataka granica PRN-a, kao i alfanumeričkih podataka o ovim naseljima koji su relevantni za sinteznu i pojedinačnu procenu statusa nivoa i vrste podstandardnosti romskih naselja na teritoriji Republike i pojedinačne opštine; i

10 Osnovne karakteristike podstandardnih romskih naselja u Srbiji i predlog budućih razvojnih inicijativa za unapređenje uslova života romske zajednice

‣ Konceptualni model podataka o PRN morao je da omogući povezivanje sa postojećim osnovnim bazama podataka uprave na teritoriji Srbije (u vlasništvu Republičkog zavoda za statistiku, Republičkog geodetskog zavoda (Registra prostornih jedinica, Adresni registar, Katastar nepokretnosti, Centralni registar planskih dokumenata), i dr.).

2.1 Metodologija prikupljanja alfanumeričkih i prostornih podataka

Definisanje metoda za prikupljanja velikog broja alfanumeričkih i prostornih podataka o PRN u relativno kratkom periodu trajanja Projekta, u skladu sa postavljenim zahtevima od strane nadležnog Ministarstva kao krajnjeg kori-snika podataka, prethodila je opsežna analiza. Cilj ove analize bio je upoznavanje sa prethodnim Projektima slič-ne tematike i njihovom metodologijom i iskustvima, s jedne strane, kao i utvrđivanje očekivanja i zahteva kraj-njeg korisnika podataka, s druge strane, kako bi se kreirao metod za prikupljanje podataka o PRN optimalne struk-ture i sadržaja. U ovom smislu, prethodna analiza je obuhvatila:

1. Analizu završenih projekata i studija koji su za rezultat svojih aktivnosti imali prikupljanje određenih podataka o romskim naseljima i zajednici na teritoriji Republike Srbije:

‣ Pregled i analiza primenjenih metodologija za prikupljanje podataka o romskoj populaciji, uključujući njihov sadržaj, vrste, kategorije i strukturu prikupljenih podataka

2. Analiza potreba donosioca odluka u resornom Ministarstvu, kao krajnjem korisniku rezultata ovog Projekta, u pogledu podataka:

‣ Potreba za nacionalnim obuhvatom podataka o PRN sa nivoom detaljnosti koji će omogućiti sintezni pregled i procenu stanja, kao i adekvatnu komunikaciju i koordinaciju investicionih odluka i aktivnosti između lokalnog i nacionalnog nivoa uprave;

‣ Značaj prostorne lokacije odnosno pozicije PRN, kao i vrste i intenzitet problema sa kojima se romska populacija u njima suočava, u cilju pravilnog definisanja aktivnosti i mera podrške uprave, kao i adekvatne teritorijalne raspodele ograničenih finansijskih sredstava državnog budžeta;

‣ Obezbeđenje komparativne analize statusa PRN i donošenje informisanih odluka u pogledu unapređenja života i rada romske populacije u njima;

‣ Povezivanje sa drugim podacima i bazama u Republici radi obezbeđenja integralnosti pristupa rešavanju problema romske populacije u budućnosti, i veće ažurnosti podataka za odlučivanje; i

‣ Primena GIS tehnologije i njenih analitičkih i drugih prednosti i u ovom domenu društveno-ekonomskog i socijalnog razvoja u Srbiji.

Odatle, metodologija za prikupljanja podataka o PRN obuhvatila je primenu relevantnog metoda i tehnika za alfanumeričke odnosno prostorne podatke o PRN:

Metod upitnika primenjen je za prikupljanje alfanumeričkih podataka o PRN i sastoji se od 26 pretežno zatvore-nih pitanja koja omogućavaju: jednostavno popunjavanje i analizu odgovora iz upitnika; smanjuju verovatnoću odnosno rizik greške prilikom popunjavanja istog; i, istovremeno, obezbeđuju preduslov standardnosti podataka

11

potrebnog za primenu GIS tehnologije i njenih analitičkih i prednosti vizuelizacije. Svih 26 pitanja kategorisana su u 4 osnovne kategorije, a podaci o pojedinačnom PRN se prikupljaju na nivou određene lokalne samouprave u posebnoj Excel datoteci pripremljenoj posebno za svaku od 169[1] opština u Srbiji (bez Kosova i Metohije). (Prilog 1: Primer upitnika za prikupljanje podataka o PRN na teritoriji grada Novog Sada). Ovakav metodološki pristup prikupljanju podataka o PRN obezbediće zahtevane generalne i uporedne analize na lokalnom i/ili nacionalnom nivou, kao i kasnije jednostavno ažuriranje i istorijsku analizu prikupljenih podataka po potrebi.

CAD tehnika, u kombinaciji sa podacima Registra prostornih jedinica i ortofoto podlogama Republičkog geodet-skog zavoda, predviđena je za prikupljanje prostornih podataka granica PRN, gde će se -kao i u slučaju upitnika- za svaki PRN na nivou određene jedinice lokalne samouprave formirati posebna CAD datoteka.

Pored ovih glavnih metoda, predložena metodologija za prikupljanje podataka o PRN obuhvatiće i primenu me-toda modelovanja, generalizacija, klasifikacija, analize, i dr.

2.2 Konceptualni model GIS baze podataka

U skladu sa Projektnim zadatkom u pogledu konceptualnog modela podataka za PRN, kao i zahtevima u pogledu podataka koji su trebali biti prikupljeni i koje će buduća GIS baza podataka da podrži u smislu upravljanja, kreiran je modela podataka koji sadrži sledeće podatke (Prilog 2: Konceptualni model podataka za PRN):

‣ Podatke o relevantnim administrativnim, statističkim i katastarskim prostornim jedinicama, preuzetim iz važećeg Registra prostornih jedinica, uključujući osnovne podatke o svakom PRN;

‣ Osnovne podatke o pojedinačnom PRN, odnosno opšte demografske, istorijske i podatke o položaju pojedinačnog PRN;

‣ Osnovne podatke o komunalnoj opremljenosti i mreži saobraćajnica na nivou pojedinačnog svakog PRN; i

‣ Opšti podaci o imovinsko-pravnim odnosima na nivou PRN, sa utvrđivanjem postojanja i statusa važeće planske dokumentacije, kao i vrste vlasništva nad zemljištem.

Predloženi konceptualni model podataka izrađen je primenom UML jezika, skalabilan je, i prilagođen je kako lo-kalnim tako i ISO19000 i INSPIRE standardima, tamo gde je to bilo moguće.

Ovako kreiran konceptulani model podataka obezbediće jednostavno struktuiranje GIS baze podataka u nared-nom koraku, kao i unos u istu grafičkih i alfanumeričkih podataka o PRN prikupljenih putem upitnika. Takođe, pri-mena pomenutih standarda na nivou modela podataka obezbediće jednostavno povezivanje, integrisanje i raz-menu podataka o PRN sa drugim postojećim –kao i novim- bazama podataka koji sadrže relevantne podatke na nivou neke od osnovnih prostornih jedinica. Na taj način, primenom tehnoloških rešenja biće omogućeno kvali-tativno i kvantitativno unapređivanje formirane informacione osnove o romskim naseljima, tj. informacionog si-stema o romskim naseljima kao grupi podstandardnih naselja u Republici Srbiji.

1 Za potrebe istraživanja korišćen je podatak da na teritoriji Republike Srbije (bez Kosova i Metohije) postoji ukupno 169 gradova, opština i gradskih opština. Podatak odgovara broju prostornih jedinica iz registra koji vodi Republički geodetski zavod


2.3 Organizacioni model

U organizacionom smislu, metodologija Projekta bazirana je na postojećoj organizacionoj mreži SKGO koju čine gradovi i opštine, kao i stručni saradnici iz lokalnih organizacija koje se bave planskim upravljanjem prostorom.

Odatle, organizacioni model Projekta obuhvatio je formiranje manje mreže od 16 terenskih saradnika, koji su na-kon obuke za prikupljanje podataka u Beogradu održali radionice na lokalnom nivou za predstavnike opština i gradova koji su im dodeljeni na Projektu. Ključnu ulogu u prikupljanju podataka na terenu imali su zaposleni u lokalnim upravama za urbanizam i izgradnju, koordinatori za pitanja nacionalnih manjina, kao i druge stručne službe na lokalnom nivou koje se bave rešavanjem stambenih pitanja ugroženih društvenih grupa (centri za so-cijalni rad, lokalne stambene agencije, organizacije civilnog društva). U tom smislu, dobra koordinacija i komuni-kacija među članovima tima SKGO ka lokalnim predstavnicima opština i gradova bila je od kritičnog značaja za uspeh Projekta.

2.4 Prednosti primenjene metodologije

U skladu sa izloženim rešenjima i obrazloženjima u prethodnim poglavljima, utvrđen je niz prednosti primenjene metodologije upravo za prikupljanje podataka o PRN. Neke od ovih prednosti odnose se na:

‣ Primenu važećih evropskih i nacionalnih standarda za upravljanje prostornim i alfanumeričkim podacima;

‣ Primenu standarda i pristupa potrebnih za implementaciju GIS baze podataka i njenih tehnoloških prednosti;

‣ Mogućnost povezivanja/razmene/integrisanja sa drugim relevantnim podacima za efikasno i efektivno donošenje odluka;

‣ Stvaranje preduslova za veću ažurnost podataka o PRN, kao podgrupi podstandardnih naselja u Srbiji;

‣ Mogućnost relativno jednostavne primena/ponavljanja iste metodologije i na druga podstandardna naselja; i

‣ Stvaranje preduslova za povećanje vidljivosti problema u PRN i romskoj zajedinici uopšte, konačnim publikovanjem prikupljenih podataka putem Internet portala ili prezentacije.

13

3 Kvalitet prikupljenih podataka o PRN

U skladu sa definisanim ciljevima Projekta i standardnim zahtevima GIS tehnologije za upravljanje prodacima o PRN u budućnosti, metodološkim okvirom Projekta predviđeno je sprovođenje procedure procene odnosno obezbeđenja kvaliteta alfanumeričkih i prostornih podataka o svakom naselju.

U slučaju Projekta, pod kvalitetom podataka podrazumeva se njihovo prikupljanje i formiranje baze podataka o PRN koja će moći da obezbedi pouzdanu procenu uslova života u ovim naseljima. Takođe, buduća nacionalna baza podataka o PRN treba da podrži i donošenje odluka i definisanje neophodnih aktivnosti za unapređenje ži-vota romske zajednice u Srbiji. Dugoročno, ova baza treba da podrži i adekvatno praćenje (monitoring) imple-mentacije svih usvojenih razvojnih mera i preduzetih aktivnosti.

Odatle, procedura utvrđivanja kvaliteta prikupljenih podataka podrazumevala je prvo njihovu verifikaciju po svakom od četiri osnovna kriterijumima kvaliteta, i to su: kompletnost, konzistentnost, korektnost i logičnost podataka. U smi-slu ovog Projekta, navedeni kriterijumi za verifikaciju kvaliteta prikupljenih podataka o PRN podrazumevaju sledeće:

‣ Kompletnost –procena stepena popunjenosti upitnika, odnosno odgovora na svako od postavljenih pitanja;

‣ Konzistentnost ili konformnost – procena usaglašenosti sa postavljenim pravilima odnosno metodologijom prikupljanja podataka, kako za podatke upitnika tako i za prostorne podatke;

‣ Korektnost ili preciznost – procena tačnosti datih odgovora, odnosno preciznosti prostornih podataka granice PRN; i

‣ Logičnost – procena verodostojnosti prikupljenih podataka na bazi iskustva ekspertskog tima SKGO.

Nakon inicijalne analize prikupljenih podataka, izvršeno je njihovo selektivno i pravilima vođeno kvalitativno uskla-đivanje u cilju ostvarenja ciljeva Projekta. Svrha pomenutog usklađivanja podataka imalo je za cilj njihovo usa-glašavanje sa zahtevima –standardima- primene GIS alata, s jedne strane, i obezbeđenje bazičnog nivoa kvalite-ta podataka o PRN neophodnog za korektno sprovođenja osnovnih prostorno-atributnih analiza, s druge strane.

Iako je u toku verifikacije podataka, pored prednosti, konstatovan određeni broj ograničenja Projektnog zadatka i uslova realizacije projektnih aktivnosti za kvalitet podataka, generalna ocena kvaliteta prikupljenih podataka o PRN je zadovoljavajuća. To je prvenstveno rezultat adekvatno kreiranog i dosledno primenjenog metodološkog okvira za implementaciju Projekta, kako u organizacionom tako i u metodološko-tehničkom pogledu.

Naknadno sprovedene manje intervencije od strane članova Projektnog tima SKGO-a, koje će doprineti kvalitetu prikupljenih alfanumeričkih i prostornih podataka o PRN, predstavljaju redovnu praksu obrade podataka radi po-većanja njihove upotrebne vrednosti i mogućnosti primene prednosti GIS i drugih IT alata.

Na kraju, obezbeđeni nivo kvaliteta informacione osnove koja je formirana integrisanjem podataka za sva naselja obezbediće nakon formiranja GIS okruženja: sprovođenje osnovnih prostorno-atributnih analiza PRN na teritori-ji Republike Srbije; donošenje zaključka o generalnom statusu ovih naselja i uslovima života Romske populacije u njima; kao i donošenje strateških odnosno taktičkih odluka o daljim aktivnostima i pravcu delovanja resornog Ministarstva, radi utvrđivanja detaljnih potreba ovih naselja, investicionih prioriteta i obima potrebnih sredstava.


4 Pregled prikupljenih podataka o PRN

U skladu sa utvrđenim metodološkim okvirom, kao i planom aktivnosti tokom Projekta, nakon obuke održane u Beogradu krajem oktobra 2014. godine, članovi projektnog tima SKGO na terenu (odnosno, terenski saradnici) održali su u novembru i decembru 10 regionalnih radionica širom Srbije. Odatle, podaci o PRN prikupljani su do kraja februara 2015. godine. Pored terenskih saradnika u prikupljanu podataka PRN aktivno su učestvovali i pred-stavnici lokalnih samouprava i drugih lokalnih preduzeća, koji su prepoznali interes u rešavanju osnovnih život-nih problema romske manjine u svojim sredinama, i na taj način obezbedili podršku svojim gradovima i opština-ma od nadležnog Ministarstva u realizaciji planova u ovom domenu u budućnosti.

Tabela 1. Statistički pregled prikupljenih podataka o PRN u Srbiji

Broj opština/ gradova sa

PRN naseljima

Broj opština/gradova bez PRN naselja

Ukupan broj PRN naselja

Prosečan broj PRN naselja

po opštini/gradu

Prosečan broj PRN naselja po okrugu

Prosečan broj PRN naselja po regionu

120 (71.01%) 49 (28.99%) 583 3.4 22.4 145.8

Na osnovu definicije podstandardnih naselja ovog tipa, koja je utvrđena metodološkim okvirom za prikuplja-nje podataka o PRN (Poglavlje 2, str.4) i koja je predočena na pomenutim regionalnim radionicama, predstavni-ci opština i gradova su samostalno procenjivali i prijavljivali postojanje odnosno ne postojanje naselja ovog ti-pa na teritoriji u njihovoj nadležnosti. Na ovaj način, kao što se vidi iz Tabele 1., u više od pola opština i grado-va u Republici Srbiji identifikovana su podstandardna naselja tipa PRN. Konkretno, u 120 opština od ukupno 169 postoje PRN, što čini preko 70% svih opština u Srbiji. Ukupan broj PRN za koje su podaci prikupljeni iznosi 583, i ovaj broj odgovara prethodnim procenama eksperata OEBS. Za razliku od nekih prethodnih istraživanja, ovim Projektom utvrđen je prostorni razmeštaj PRN na celoj teritoriji Srbije, a takođe prikupljeni su i osnovni podaci o uslovima života u njima i postojećim pravno-svojinskim odnosima, u skladu sa standardima i potrebama kom-pleksnih prostorno-atributnih analiza primenom GIS alata.

15

5 Osnovne karakteristike PRN u Srbiji

Prikupljeni podaci za 583 PRN naselja u Srbiji predstavljaće u budućnosti platformu za utvrđivanje razvojnih pra-vaca i donošenje generalnih odluka po pitanju obima i vrste aktivnosti koje treba preduzeti, kao i osnovu za utvr-đivanje specifičnih mera potrebnih za unapređenje suštinski različitih uslova života u romskim podstandardnim naseljima u odnosu na druga naselja u Republici. Ipak, ovu platformu koja danas sadrži (samo) osnovne poda-taka o svakom registrovanom PRN, trebalo bi dalje ažurirati, razvijati i proširivati u pravcu povećanja detalj-nosti i obuhvata podataka, kako bi u bliskoj budućnosti došlo do kritičnog unapređenja osnovne infrastruk-ture i suprastrukture u ovim naseljima, a romska populacija u Srbiji dobila jednaka prava u pogledu uslova života i rada. U prvom redu, u postupku redovnog ažuriranja baze podataka od strane resornog Ministartstva, bi-lo bi poželjno da se još jednom ažuriraju/provere podaci o (ne)postojanju PRN u 49 gradova i opština.

U narednim redovima prikazana je osnovna statistička analiza prikupljenih podataka o registrovanim PRN u toku Projekta, i dat je pregled prostornog razmeštaja njihovih osnovnih karakteristika na teritoriji Srbije.

5.1 Razmeštaj PRN na teritoriji Srbije

Lokacija PRN u prostoru utvrđena je na osnovu dobijenih ortofoto snimaka Republičkog geodetskog zavoda.S druge strane, prostorni razmeštaj ovih naselja analiziran na osnovu prikupljenih podataka o njihovoj lokaciji u odnosu na zvaničnu statističko-katastarsku podelu teritorije Republike Srbije, utvrđene Registrom prostornih je-dinica Republičkog geodetskog zavoda.

U pogledu prostornog razmeštaja, i u skladu sa prethodnim procenama, najveći broj PRN naselja na teritoriji Republike Srbije registrovan je oko najvećih gradskih centara, odnosno na područjima Beogradskog, Južnobačkog i Nišavskog okruga. Pored njih, više od 31 PRN naselje identifikovno je i prijavljeno na područjima Mačvanskog, Kolubarskog, Južnobanatskog i Jablaničkog okruga. Na teritoriji svih drugih okruga u Srbiji broj PRN naselja je is-pod 30, a bitno je konstatovati da nema okruga u Srbiji bez (ijednog) ovog tipa podstandardnog naselja.

17

5.2 Uslovi života u PRN

Prikupljeni podaci o uslovima života u PRN u Srbiji obuhvataju tri osnovne kategorije informacija o ovim pod-standardnim naseljima:

‣ Informacije o osnovnim karakteristikama PRN u pogledu lokacije, trajnosti, starosti i veličine (5.2.1);

‣ Informacije o statusu infrastrukturnih mreža i drugih komunalnih usluga (5.2.2);

‣ Informacije o statusu legalizacije objekata na području PRN i o mogućnostima unapređenja postojećih pravno-svojinskih odnosa i prava (5.2.3).

5.2.1 Pregled osnovnih karakteristika PRN u Srbiji

Prikupljeni podaci o osnovnim karakteristikama PRN pružaju uvid u generalne uslove života u ovom tipu pod-standardnih naselja u Srbiji. Takođe, zajedno sa podacima o poziciji PRN u odnosu na statističko-katastarske ele-mente i podelu iz Registra prostornih jedinica (region, okrug, grad, opština, naselje, katastarska opština, statistič-ki krug, popisni krug), podaci o osnovnim karakteristikama PRN obezbeđuju kriterijume za agregiranje i anali-zu drugih prikupljenih podataka, kao što su podaci o statusu infrastrukturnih mreža i legalizaciji objekata u PRN.

5.2.1.1 Položaj u odnosu na formalno naselje

Analizom prikupljenih podataka o položaju PRN utvrđeno je da je najveći broj ovih naselja (52.75%) integrisan u formalna naselja, i to najviše na području Beogradskog regiona (58%). S druge strane, najmanji broj PRN pozi-cioniran je izvan formalnih naselja, i to u proseku 10.25% na nivou regiona u Srbiji, pri čemu je najveći broj ovih naselja koja se nalaze izvan formalnih naselja (opet) na teritoriji Beogradskog regiona. Broj PRN koji se nalaze na obodu formalnih naselja u Srbiji iznosi prosečno 37% po regionu, a najveći broj ovih naselja -44%- je registrova-no na području regiona Vojvodine. Ostale vrednosti položaja PRN u odnosu na formalna naselja u Srbiji prikaza-na su dijagramima na Slici 2 u nastavku.

19

5.2.1.2 Starost

Najveći broj najmlađih PRN, sa procenjenom starošću do 15 godina, nalaze se na području Beogradskog regiona (10%), dok iza njega slede region Šumadije i Zapadne Srbije, Južne i Istočne Srbije, i na kraju region Vojvodine sa 1%. S druge strane, najveći broj PRN sa procenjenom starošću preko 45 godina registrovan je na području regio-na Vojvodine, zatim slede region Južne i Istočne Srbije, Šumadije i Zapadne Srbije, i na kraju Beogradski region sa 35% ovakvih podstandardnih naselja. Najveći broj PRN sa procenjenom starošću između 15 i 45 godina nalazi se na području Beogradskog regiona, potom sledi region Šumadije i Zapadne Srbije sa 41%, dok regioni Vojvodine i Južne i Istočne Srbije imaju podjednak procenat ovih naselja od 34%.

Bez obzira na niske procentualne vrednosti za pojedine starosne grupe PRN, svi regioni u Srbiji imaju određeni broj podstandardnih naselja iz svake starosne kategorije, pri čemu Beogradski region ima na svojoj teritoriji isto-vremeno najveći procenat najmlađih i najstarijih PRN u poređenju sa drugim regionima.

Pregled svih vrednosti za starost PRN po regionima u Srbiji dat je na Slici 3 (dole).

5.2.1.3 Građevinski materijal stambenih objekata

Stambeni objekti u registrovanim PRN naseljima na teritoriji Republike Srbije građeni su u većinom od građevin-skih materijala koji obezbeđuju sigurnost njihovih stanovnika, kao i trajnost samih objekata. Prosečno, na nivou regiona u Srbiji, 59.25% stambenih objekata građeni su od materijala koji obezbeđuju trajnost i sigurnost, pri če-mu je najveći broj PRN naseljasa ovakvim objektima na području regiona Šumadije i Zapadne Srbije (80%), a naj-manje u regionu Vojvodine (37%). Istovremeno, najveći procenat PRN naselja u kojima su stambeni objekti izgra-đeni od slabog materijala nalaze se na području regiona Vojvodine (63%), a najmanje ih je u regionu Šumadije i Zapadne Srbije (20%).

Ovakva struktura stambenih objekta po tipu građevinskog materijala, gde je većina objekata trajna, otvara mo-gućnosti da se u skladu sa drugim karakteristikama PRN naselja i postojećim uslovima života stvore mogućnosti izgradnje novih i sigurnijih stambenih objekata, ili unapređenja sigurnosti već postojećih.

Generalni pregled zastupljenosti stambenih objekata po tipu građevinskog materijala na nivou regiona dat je na Slici 4 (dole).


5.2.1.4 Veličina

Veličina prijavljenih PRN naselja na teritoriji Republike Srbije, utvrđenih u skladu sa definicijom ovih naselja, pro-cenjivana je na osnovu broja kuća odnosno stambenih jedinica koje su izgrađene u njima.

Tako, najveći broj najmanjih PRN koji imaju do 15 kuća/stambenih jedinica nalazi se na području regiona Šumadije i Zapadne Srbije (40%), dok je najveći broj PRN sa preko 200 kuća/stambenih jedinica registrovan na području regiona Južne i Istočne Srbije (6%).

Generalno, na teritoriji Republike Srbije dominiraju PRN naselja sa veličinom između 15 i 50 stambenih jedinica (44.25%), dok je prosečno najmanje PRN naselja koja imaju preko 200 stambenih jedinica (3.25%).

Detaljniji pregled prikupljenih podataka o veličini PRN u Srbiji dat je na dijagramima na Slici 5 (dole).

5.2.1.5 Broj stanovnika

U skladu sa prethodno iznetim vrednostima veličine PRN izražene kroz broj stambenih jedinica, najveći broj naj-većih PRN naselja u smislu broja stanovnika nalaze se takođe na području regiona Južne i Istočne Srbije (5%). Nakon toga, sledi region Vojvodine sa 2% PRN koji imaju više od 1000 stanovnika, a na kraju su region Šumadije i Zapadne Srbije i Beogradski region sa po 1% ovakvih naselja.

Broj PRN sa najmanje stanovnika, odnosno do 100 stanovnika, najveći je u regionu Šumadije i Zapadne Srbije (55%), a najmanji u Beogradskom regionu (28%). Ujedno, PRN naselja sa manje od 100 stanovnika predstavljaju najbrojniju grupu ovih naselja na teritoriji Srbije, i njihovo prosečno procentualno učešće na nivou regiona izno-si 46%.

Ostale vrednosti za procenu broja stanovnika po PRN po kategorijama i regionima nalazi se na Slici 6 (dole).

25

5.2.2 Pregled statusa infrastrukturnih mreža u PRN u Srbiji

Prikupljeni podaci o statusu infrastrukturnih mreža i drugih komunalnih usluga na nivou PRN naselja direktno ukazuju na kvalitet uslova života u njima, i kao takvi predstavljaju bitan deo informacije o osnovnim karakteristi-kama postojećih podstandardnih naselja u Srbiji.

U toku Projekta prikupljeni podaci o vodovodnoj, kanalizacionoj, saobraćajnoj, elektro, saobraćajnoj i mreži javne rasvete, kao i podaci o načinu grejanja i odlaganju čvrstog otpada, pružaju mogućnost (samo) osnovne analize i generalne procene mogućih razvojnih aktivnosti u budućnosti. Ipak, i na ovom generalnom nivou, primenom razli-čitih modela za integralnu analizu sa drugim relevantnim podacima, prikupljeni podaci u toku Projekta mogu podr-žati definisanje budućih koraka nadležnog Ministarstva ka unapređenju uslova života i rada romske manjine u Srbiji.

5.2.2.1 Vodovodna mreža

Od ukupnog broja prijavljenih PRN naselja na teritoriji Republike Srbije, u najvećem broju njih (38%) stambeni objekti nisu priključeni na vodovodnu mrežu. Ipak, u 30% ovih naselja više od 70% stambenih objekata priključe-no je na vodovodnu mrežu. Pored ovih 30%, u još 32% PRN (10%+22%) određeni broj stanovnika može koristiti vodu direktno sa česme u stambenim objektima.

S obzirom na položaj najvećeg broja PRN naselja u Srbiji, odnosno njihovu integrisanost u formalna naselja u ve-ćini slučajeva, može se očekivati u budućnosti povećanje stepena priključenosti stambenih objekata u ovim na-seljima na vodovodnu mrežu investiranjem u građevinske radove manjeg obima (nego u slučaju da je PRN izvan formalnog naselja, gde zemljište nije opremljeno infrastrukturom).


5.2.2.2 Kanalizaciona mreža

Status razvijenosti kanalizacione mreže u PRN naseljima je najlošiji od svih infrastrukturnih mreža obuhvaćenih Projektom.

Analizom prikupljenih podataka utvrđeno je da je u svega 10% PRN na teritoriji Srbije više od 70% stambenih obje-kata priključeno na kanalizacionu mrežu; dok u čak 74% ovih naselja stanovnici nemaju ili ne mogu istu mrežu ko-ristiti direktno u stambenim objektima, bilo da ista ne postoji, planirana je ili u fazi projektovanja, odnosno izgradnje.

Slično kao u slučaju vodovodne mreže, većinska integrisanost PRN naselja u formalna naselja u Srbiji stvara mo-gućnost relativno jednostavnog priključenja stambenih objekata u ovim naseljima na postojeću kanalizacionu mrežu. Na taj način, značajno bi se unapredili osnovni uslovi života romske populacije u budućnosti u Republici.

5.2.2.3 Mreža električne energije

Procenat priključenosti stambenih objekata u PRN naseljima na mrežu električne energije najveći je u odnosu na sve infrastrukturne mreže obuhvaćene Projektom, i iznosi 68% ukupnog broja ovih naselja u Srbiji. Dodatno, još u 24% PRN (16%+8%) postoji ograničen broj stambenih objekata u kojima se direktno može koristiti električna energi-ja, dok u svega 8% ovih naselja stanovnici nemaju ili ne mogu koristiti struju u svojim domovima iz različitih razloga.

27

5.2.2.4 Saobraćajna mreža

S obzirom da je većina PRN naselja u Srbiji integrisana u formalna naselja (po položaju), procenat od 30% ovih naselja u kojima više od 70% saobraćajnica je asfaltirano, može se smatrati očekivanim. Dodatno, u još 44% PRN (26%+18%) postoji određen broj saobraćajnica sa asfaltom kao tipom prekrivke. Konačno, u svega 26% PRN na-selja saobraćajnice za tip prekrivke nemaju asfalt već neku drugu prekrivku, ili u njima standardna saobraćajna mreža kao takva još uvek ne postoji (planirana je, projektovana, ili tek u izgradnji).

5.2.2.5 Javna rasveta

Visok procenat PRN naselja sa asfaltiranim saobraćajnicama integrisanih u formalna naselja, prati očekivano i re-lativno visok procenat PRN (31%) sa više od 70% saobraćajnica koje imaju javnu rasvetu. U još 36% PRN posto-ji javna rasveta saobraćajnica u određenom stepenu, dok u 33% ovih naselja javna rasveta ne postoji. Kao i u slu-čaju prethodno analiziranih infrastrukturnih mreža (vodovodne, kanalizacione, elektro i saobraćajne), razlozi od-sustva javne rasvete mogu biti višestruki, od toga da javna rasveta kao takva jednostavno ne postoji do toga da je ista planirana, u fazi projektovanja ili izgradnje.


5.2.2.6 Grejanje

Stanovništvo u 97% PRN naselja na teritoriji Republike Srbije koristi čvrsto gorivo kao izvor toplotne energije (dr-vo, ugalj), dok se u neznatnim procentima koriste drugi izvori odnosno vidovi toplotne energije, kao što je elek-trična energija (2% PRN). Prema prikupljenim podacima, prirodni gas se za grejanje stambenih objekata u ovom tipu podstandardnih naselja u Srbiji ne koristi uopšte, dok čak u 1% PRN naselja grejanja nema.

S obzirom na to da je najveći broj PRN integrisan u formalna naselja u Srbiji, kao i u slučaju vodovodne i kanali-zacione mreže, može se očekivati unapređenje postojećih sistema grejanja u ovim naseljima u budućnosti.

5.2.2.7 Odnošenje čvrstog komunalnog otpada

Na teritoriji Republike Srbije u 60% PRN naselja postoji organizovano odnošenje čvrstog komunalnog otpada, dok u preostalih 40% naselja to nije slučaj. Organizovanim odnošenjem otpada u budućnosti iz ovih naselja reši-lo bi se više problema vezanih za kvalitet uslova života u njima. Napredak u pogledu nivoa ove komunalne uslu-ge može se očekivati sa povećanjem stepena izgrađenosti i asfaltiranosti saobraćajnica u ovim naseljima u Srbiji.

29

5.2.3 Pregled pokrivenosti PRN u Srbiji planskom dokumentacijom i stepen legalizacije stambenih objekata

Postojanje adekvatne važeće planske dokumentacije predstavlja preduslov razvoja i unapređenja uslova života u registrovanim PRN naseljima na teritoriji Srbije. Pored dobijanja neophodnih tehničko-urbanističkih uslova i do-zvola za izgradnju/unapređenje i korišćenje infrastrukturnih mreža u ovim naseljima, planska dokumentacija od kritičnog je značaja i za uspešnu realizaciju procesa legalizacije stambenih objekata u PRN i stvaranje trajne prav-no-svojinske sigurnosti njenih stanovnika. Takođe, proces legalizacije i rešeni pravno-svojinski odnosi od znača-ja su za osiguranje budućih razvojnih investicija u ovim naseljima.

U tom smislu, proverom kompletnosti prikupljenih podataka u toku Projekta utvrđeno je da samo za neznatan broj ovih naselja nisu dobijeni podaci o njihovoj pokrivenosti važećom planskom dokumentacijom (što ne is-ključuje postojanje iste za teritoriju određenog PRN). S druge strane, analizom dobijenih podataka o ovim doku-mentima uočen je veliki broj upravo onih vrsta planskih dokumenata koje su neophodne za realizaciju različitih razvojnih aktivnosti. Tako, od ukupnog broja prijavljenih važećih planskih dokumenata za teritorije 583 registro-vana PRN naselja u Srbiji, 50% su prostorni planovi opštine, 21% planovi generalne regulacije, 19% generalni ur-banistički planovi i 10% planovi detaljne regulacije. Takođe, u većini slučajeva isti dokumenti odnosno usvojena planska rešenja se mogu sprovoditi direktno, dok je proces razrade planskih rešenja za direktnu primenu već za-počet u većini slučajeva gde je planovima višeg reda ista (razrada) predviđena.


Na osnovu prikupljenih podataka o proceni broja objekata u PRN naseljima koja su trenutno u procesu legaliza-cije, može se zaključiti da je najveći broj stambenih objekata u njima trenutno nelegalan.

Drugim rečima, u 80% PRN evidentiranih na teritoriji Republike Srbije procenat stambenih objekata u procesu le-galizacije je niži od 30%. U preostalih 20% PRN (8%+12%) proces legalizacije je započet ili već ostvaren u određe-nom stepenu, što bi se trebalo u budućnosti analizom i poređenjem sa evidencijom Katastra Nepokretnosti de-taljno i precizno proveriti i potvrditi. Treba imati na umu da je legalizacija stambenih objekata u PRN naseljima preduslov vlasničke sigurnosti njenih stanovnika, kao i neophodan uslova za obezbeđenje investicija u razvojne aktivnosti na nivou ovih podstandardnih naselja u Srbiji u budućnosti, bilo da su u pitanju lokalni ili međunarod-ni fondovi i drugi izvori finansijske pomoći i podrške (EU, Svetska Banka, i dr.).

31

6 Predlog aktivnosti na održavanju i unapređenju informacione platforme za PRN u Srbiji

U cilju stvaranja pouzdane informacione platforme, odnosno GIS baze podataka, koja će podržati informisano i blagovremeno donošenje relevantnih odluka od značaja za razvoj registrovanih PRN naselja u Srbiji, i doprineti poboljšanju uslova života u njima, potrebno je kontinualno održavati i unapređivati podatke prikupljene tokom Projekta.

Pod održavanjem prikupljenih podataka podrazumeva se uspostavljanje adekvatnog i kontinualnog procesa pra-ćenja i provere vrednosti za sve kategorije podataka koje su bile predmet aktivnosti prikupljanja na ovom Projektu. Integralni deo proces održavanja podataka je i ažuriranje odnosno promena prikupljenih vrednosti u cilju uskla-đivanja svakog pojedinačnog podatka i baze podataka u celini sa realnim stanjem na terenu. Pravilnim održava-njem prikupljenih podataka očuvaće se upotrebna vrednost formirane informacione platforme o PRN naseljima u Srbiji, što će doprineti donošenju pravih razvojnih odluka i relevantnosti preduzetih aktivnosti u budućnosti.

Pod unapređenjem prikupljenih podataka podrazumeva se pokretanje aktivnosti na kvalitativnom i kvantitativ-nom poboljšanju formirane informacione platforme, u smislu proširenja GIS baze podataka sa novim podacima. Ovi podaci mogu biti dobijeni novim merenjima direktno na terenu ili preuzimanjem podataka iz drugih relevan-tnih baza podataka koje postoje ili se razvijaju u Republici. Takođe, pod unapređenjem formirane baze podataka o PRN naseljima podrazumeva se i povećanje nivoa preciznosti vrednosti prikupljenih podataka. Povećanje pre-ciznosti ili detaljnosti podataka o PRN naseljima može se ostvariti direktnim dodavanjem novih predefinisanih vrednosti u već kreirane kodne liste na nivou konceptualnog modela podataka za PRN naselja, ili preuzimanjem postojećih kodnih lista (tzv. šifarnika) iz drugih baza podataka koje se smatraju relevantnim za domen upravlja-nja razvojem PRN naselja u Srbiji.


7 Razmatranje potencijalnih inicijativa na unapređenju uslova života romske populacije

Prikupljeni podaci o PRN naseljima u toku Projekta predstavljaju adekvatnu osnovu za kreiranje i korišćenje osnovnih prednosti GIS okruženja. Ovo podrazumeva da će formirana GIS baza podataka o PRN u Srbiji omogu-ćiti sprovođenja osnovnih prostorno-atributnih analiza, kao i postavljanja relativno jednostavnih upita i dobijanja generalnih odgovora od značaja za buduće odluke i akcije u pravcu razvoja registrovanih PRN. Postavljanje kom-pleksnijih upita i sprovođenje složenijih analiza u domenu PRN naselja u Srbiji koje bi dale veći nivo detaljnosti odgovora, i potom veću preciznost razvojnih odluka i akcija, zahtevaće dodatne aktivnosti i napore u budućno-sti od strane nadležnog Ministarstva i drugih interesnih grupa.

Tako, u cilju konkretnog unapređenja uslova života u evidentiranim PRN naseljima u Srbiji u toku Projekta pred-laže se u narednom periodu definisanje osnovnih kriterijuma (npr., opravdanost ulaganja) za utvrđivanje katego-rija PRN naselja koja će imati prioritet prilikom odabira za razvojne aktivnosti u budućnosti, bilo kratkoročno ili dugoročno. Tako, na primer, prioritet u razvoju vodovodne mreže može dobiti kategorija PRN naselja koja su in-tegrisana u formalna naselja, starija su od 15 godina, imaju više od 500 stanovnika, više od 200 kuća/stambenih jedinica na svojoj teritoriji, i za koje postoji važeća planska dokumentacija sa direktnim sprovođenjem. Takođe, definisanje navedenih kriterijuma i prioritet za kategorisanje i razvoj PRN naselja u Srbiji mogu biti predmet ne-kog novog projekta u narednom periodu, kako bi se najbolja međunarodna praksa i naučene lekcije u ovom do-menu prenele i primenile u Srbiji. Rezultati ovakvog projekta mogli bi obuhvatiti kreiranje neformalnog pravilni-ka o kategorizaciji PRN i razvojnim prioritetima, kao i donošenje dugoročnog razvojnog programa za unapređe-nje života u PRN naseljima u Srbiji.

Takođe, kao deo nekih novih projektnih aktivnosti od značaja za razvoj PRN naselja u Srbiji, nadležno Ministarstvo treba da razmotri pokretanje inicijative u pravcu definisanja, projektovanjai izgradnje integralnog informacioni sistem u domenu podstandardnih naselja u Srbiji. To konkretno znači primenu stečenog iskustva u toku ovog Projekta za prikupljanje podataka o drugim podstandardnim naseljima u Srbiji, i konačno kreiranje objedinjenog GIS informacionog sistema u cilju unapređenja životnih uslova i smanjenja siromaštva najugroženijih socijalnih grupa u Srbiji u budućnosti.

33

8 Zaključna razmatranja

Kao deo tehničke podrške Vladi Republike Srbije u rešavanju problema podstandardnih uslova života manjinske romske populacije u Srbiji, Misija OEBS-a je u okviru Projekta „Ovde smo zajedno – Evropska podrška za inkluzi-ju Roma“ angažovala SKGO da prikupi podatke o PRN i stvori uslove za formiranje nacionalne GIS baze podata-ka o istima.

Odatle, u periodu septembar 2014. – februar 2015. godine SKGO je kreirao i primenio odgovarajuću metodologi-ju i prikupio osnovne podatke za 583 PRN naselja u Republici Srbiji, koja će biti deo inicijalne GIS baze podataka za donošenje relevantnih razvojnih odluka u budućnosti. Pomenuti osnovni podaci o PRN naseljima obuhvata-ju prostorne podatke o njihovim granicama, kao i alfanumeričke podatke o osnovnim karakteristikama ovih na-selja (položaj, starost, veličina, itd.), o uslovima života u njima (statusi infrastrukturnih mreža i komunalnih uslu-ga), kao i o mogućnostima za njihov dalji razvoj (važećoj planskoj dokumentaciji i stepenu legalizacije objekata).

Prikupljeni podaci u toku ovog Projekta omogućiće sprovođenje niza relativno jednostavnih prostorno-atribut-nih analiza i upita u GIS okruženju, koji su potrebni za donošenje informisanih odluka o budućim razvojnim ak-tivnostima u domenu unapređenja uslova života u PRN naselja u Srbiji. S druge strane, očekuje se da će kori-šćenje ovih jednostavnih inicijalnih analitičkih prednosti GIS stvoriti potrebu kod krajnjeg korisnika, nadležnog Ministarstva, da nastavi dalje kvalitativno i kvantitativno izgrađivanje stvorene informacione osnove o PRN nase-ljima u Srbiji. U tom smislu, SKGO je predložio moguće korake i aktivnosti u ovom pravcu, očekujući dalju podrš-ku lokalnih i međunarodnih organizacije i fondova razvojnim naporima lokalnih samouprava u Republici Srbiji.


Prilog 1:

Primer upitnika za prikupljanje podataka o PRN na teritoriji grada Novog Sada

Projekat „Prikupljanje podataka o podstandardnim romskim naseljima za GIS”

A. OPŠTI PODACI O PODSTANDARDNOM ROMSKOM NASELJU(*označava pitanja koja su obavezna)

1 Grad/opština

1.1 Naziv grada NOVI SAD

1.2 Matični broj grada 89010

1.3 Naziv opštine NOVI SAD

1.4 Matični broj opštine 80284

2 Naselje

2.1 Naziv* Izaberi naziv naselja

2.2 Matični broj Izaberi matični broj naselja

3 Katastarska opština (KO)

3.1 Naziv Izaberi naziv KO

3.2 Matični broj Izaberi matični broj KO

4 Statistički krug

4.1 Matični broj Izaberi matični broj SK

5 Popisni krug

5.1 Redni broj Izaberi redni broj PK

6 Podstandardno romsko naselje

6.1 Naziv* Unesi naziv naselja

6.2 Opis granice naselja Unesi opis granice naselja

B. OSNOVNI PODACI O PODSTANDARDNOM ROMSKOM NASELJU(sva pitanja su obavezna)

7 Položaj naselja

Izaberi položaj naselja

8 Procenjena starost naselja

Izaberi kategoriju starosti naselja

9 Građevinski materijali od koga su pretežno izgrađene kuće/stambene jedinice u naselju

Izaberi vrstu građevinskog materijala

10 Procenjen broj kuća/stambenih jedinica u naselju

Izaberi broj kuća/stambenih jedinica

11 Procenjen broj stanovnika u naselju

Izaberi broj stanovnika

35

V. PODACI O INFRASTRUKTURI PODSTANDARDNOG ROMSKOG NASELJA(sva pitanja su obavezna)

12 Vodovodna mreža sa objektima

12.1 Da li u naselju postoji vodovodna mreža i objekti?

Da/ne

12.2 Koji je status objekata vodovodne mreže u naselju?

Izaberi status komunalne mreže

12.3 Procenat kuća/stambenih jedinica u naselju priključenih na vodovodnu mrežu

Izaberi procenat kuća/stambenih jedinica na komunalnoj mreži

13 Kanalizaciona mreža sa objektima

13.1 Da li u naselju postoji kanalizaciona mreža?

Da/ne

13.2 Koji je status objekata kanalizacione mreže u naselju?


13.3 Procenat kuća/stambenih jedinica u naselju priključenih na kanalizacionu mrežu


13.4 Na teritoriji naselja postoji drugi sistem za odvođenje otpadnih voda iz domaćinstava

Izaberi tip septičke jame

14 Mreža električne energije sa objektima

14.1 Da li u naselju postoji mreža električne energije?

Da/ne

14.2 Koji je status objekata mreže električne energije u naselju?


14.3 Procenat kuća/stambenih jedinica u naselju priključenih na mrežu električne energije


15 Saobraćajna mreža

15.1 Da li postoji pristupna saobraćajnica ka naselju?

Da/ne

15.2 Da li u naselju postoje saobraćajnice?

Da/ne

15.3 Koji je status saobraćajne mreže u naselju?


15.4 Tip prekrivke kolovoza saobraćajnice u naselju?

Izaberi kategoriju saobraćajnice

15.5 Procenat asfaltiranih saobraćajnica u naselju

Izaberi procenat komunalne mreže određene kategorije

16 Mreža javne rasvete

16.1 Da li u naselju postoji javna, odnosno ulična rasveta?

Da/ne

16.2 Koji je status mreže javne rasvete u naselju?


16.3 Procenat saobraćajnica u naselju sa javnom rasvetom

Izaberi procenat komunalne mreže određene kategorije

17 Na koji se način pretežno greju kuće/stambene jedinice u naselju?

Unesi način grejanja

18 Da li je organizovano odnošenje komunalnog otpada iz naselja (postoje kontejneri/kante, dolaze vozila JKP, i dr.)?

Da/ne


G. PODACI O PLANSKOJ DOKUMENTACIJI I IMOVINSKO-PRAVNIM ODNOSIMA NA PODRUČJU PODSTANDARDNOG ROMSKOG NASELJA(sva pitanja su obavezna)

19 Da li je teritorija naselja obuhvaćena važećom planskom dokumentacijom?

Izaberi obuhvat teritorije naselja

20 Koja vrsta važeće planske dokumentacije postoji na teritoriji naselja?(ukoliko odgovor na pitanje 18 nije “naselje nije obuhvaćeno”)

Izaberi vrstu plana

Izaberi vrstu plana

Izaberi vrstu plana

Izaberi vrstu plana

21 Na koji način je važećim planskim dokumentom predviđeno sprovođenje u obuhvatu naselja?

Izaberi način sprovođenja plana

22 Ukoliko je planskim dokumentom višeg reda predviđena dalja razrada predloženih rešenja, potvrdite da li je trenutno u izradi planski dokument koji će omogućiti direktno sprovođenje plana?

Da/ne

23 Da li su kuće/stambene jedinice u naselju legalizovane, odnosno upisane u katastar nepokretnosti?

Izaberi stepen legalizacije objekata u naselju

24 Procena broja objekata u postupku legalizacije (odnosno, broj podnetih zahteva za legalizaciju)

Izaberi procenat podnetih zahteva za legalizaciju objekata u naselju

25 Koja vrsta namene zemljišta je planirana kao pretežna (namena) važećom planskom dokumentacijom za teritoriju naselja?

Izaberi namenu zemljišta

26 Oblik vlasništva nad zemljištem na teritoriji naselja

Izaberi oblik vlasništva

podatke za upitnik prikupio/-la i pripremio/-la (ime i prezime, funkcija)

mesto za potpis

37

Prilog 2:

Konceptualni model podataka za PRN naselja

Project financed by the European Union

European UnionGovernment of theRepublic of Serbia

“Mapping of substandard Roma settlements in GIS“ Project

General Characteristics of Substandard RomaSettlements in Serbia and a Proposal for FurtherDevelopment Initiatives for the Improvementof the Living Conditions of the Roma Community

General Characteristics of Substandard Roma Settlements in Serbia and

a Proposal for Further Development Initiatives for the Improvement of the Living Conditions

of the Roma Community

“Mapping of substandard Roma settlements in GIS“ Project

General Characteristics of Substandard Roma Settlements in Serbia and a Proposal for Further Development Initiatives for the Improvement of the Living Conditions of the Roma Community

Authors: Ljiljana Živković, PhD in Spatial Planning Aleksandar Đorđević, PhD in Spatial Planning

Belgrade, March 2015

TitleGeneral Characteristics of Substandard Roma Settlements in Serbia and a Proposal for Further Development Initiatives for the Improvement of the Living Conditions of the Roma Community

Authors: Ljiljana Živković, PhD in Spatial Planning Aleksandar Đorđević, PhD in Spatial Planning

Design:comma – communication design

Cover photo:Vuk Vrčević Settlement, Belgrade, source: Republic of Serbia Geodetic Authority, www.geosrbija.rs

Printed by:Fiducia 011

Copy run:500

Published by:OSCE Mission to SerbiaŠpanskih boraca 111070 Belgrade, Serbia

ISBN 978-86-6383-022-6

This publication is created within the „We are Here Together – European Support to Roma Inclusion“ project , financed by European Union. The views herein expressed are solely those of the authors and contributors and do not necessarily reflect the official position of the European Unioun nor the OSCE Mission to Serbia.

Contents

1 Introduction 7

2 Set of methods and a conceptual data model for the collection of data on SRS 92.1 Alphanumeric and spatial data collection methods 102.2 Conceptual model for the GIS database 112.3 Organizational model 122.4 Benefits of the implemented set of methods 13

3 Quality of the collected data on SRS 14

4 An overview of the collected data on SRS 16

5 General characteristics of SRS in Serbia 175.1 Distribution of SRS on the territory of Serbia 175.2 Living conditions in the SRS 19

5.2.1 An overview of the general characteristiscs of the SRS in Serbia 195.2.1.1 Position in relation to a formal settlement 195.2.1.2 Number of years of existence 215.2.1.3 Construction materials used to build housing units in SRS 215.2.1.4 Size 245.2.1.5 Number of inhabitants 24

5.2.2 An overview of the status of infrastructure network in SRS in Serbia 275.2.2.1 Water supply system 275.2.2.2 Sewerage system 275.2.2.3 Electrical power system 285.2.2.4 Traffic road network 295.2.2.5 Public lighting 295.2.2.6 Heating system 305.2.2.7 Collection and disposal of the municipal solid waste 30

5.2.3 An overview of the inclusion of the territory of SRS in urban/spatial planning documents in Serbia and the degree of legalization of the houses/housing units 31

6 A proposal of activities to maintain and improve the information platform on SRS in Serbia 33

7 A discussion on potential initiatives to take to improve the living conditions 34 of the Roma population in Serbia

8 Final conclusions 35

Appendix 1: An example of a questonnaire used in the collection of data on SRS on the territory of the city of Novi Sad 36

Appendix 2: Conceptual data model for data on SRS 39

7

1 Introduction

In order to solve the existing system problems and bring about an overall improvement of living and working conditions of the Roma minority community in Serbia, the Serbian Government had adopted a National Strategy for the Improvement of the Status of Roma in 2008. Until present, the Strategy has been implemented by a num-ber of different institutions and organizations through a series of projects and activities. The numerous problems of the Roma community in Serbia that have been identified include: substandard living and working conditions, low or absence of any income, legal or other form of discrimination, inability to use social and/or health insu-rance, and other.

The Organization for Security and Cooperation in Europe (OSCE) in Serbia provides technical support to the Government of Serbia in the implementation of the objectives of the Strategy through the “We are here toget-her - European support for the inclusion of Roma” project. Part of this support or assistance is directed towards the creation of a national GIS database on substandard Roma settlements (SRS) in Serbia. This database should allow the line Ministry, the Ministry of Construction, Transport and Infrastructure, as well as the local self-gover-nments in Serbia, to monitor the key indicators of the SRS development and to easily search and analyze data on the conditions of life inside the SRS in order to be able to make the right investment decisions directed at impro-ving the life of the Roma community.

For the purpose of developing the said GIS database, the OSCE Mission to Serbia engaged the Standing Conference of Towns and Municipalities (SCTM) in September 2014 to implement the “Mapping substandard Roma settle-ments in GIS” project (the Project).

The main goal of the Project is to create conditions for the creation of a GIS database that the line Ministry needs to adopt efficient and effective investment activity decisions directed at an improvement of the position of the Roma community in Serbia. In other words, the main objective of the activities conducted by the SCTM as the implementing partner in this Project, is to create the concept of the GIS database, define the appropriate data collecting method, and, finally, to collect general data on substandard Roma settlements (SRS).

The specific goals of the Project include the creation of the adequate conceptual data model on SRS at the nati-onal level, and the definition of the right approaches, methods, and techniques, accompanied with an organiza-tional model, to collect and update information about the SRS at the municipality and town level on the territory of the Republic of Serbia as a whole. In addition to storing data, the thus created conceptual model of a SRS da-tabase should also enable the connection and/or integration of the collected data with the already existing data on the Roma population and settlements in Serbia, and with other relevant databases in the country, and an in-tegral management of the said data in the future.

The purpose of this document is to present a brief summary of the set of methods created under the Project and the general results achieved, both in terms of quality and quantity, and to also point out to the possible steps to take in order to further advance the GIS information platform and the activities directed at the improvement of the general living and working conditions of Roma in Serbia.

The introductory section is followed by the (second) chapter on the methodological framework of the Project. The next, third chapter, outlines the basic (statistical) information about the obtained data, and is followed by the fourth, fifth and sixth chapter, where the first results of the spatial-attribute analysis on SRS are presented. Before moving on to the concluding remarks, the seventh and eighth chapter offer recommendations for a further im-provement of the created information basis, and proposals for possible future activities aiming to improve the li-ving conditions in Roma settlements.

9

2 Methodology and a conceptual data model for the collection of data on SRS

The Project for data collection on SRS on the entire territory of the Republic of Serbia, with the aim to enable the implementation of the GIS technology, was conducted for the first time in Serbia and is intended to be the means of support for decision-makers in their efforts to improve the living conditions of the minority Roma community. The method used in the Project is based on a unique combination of different elements, including:

‣ The need for data and for the functionality of the future GIS database, as defined by the line Ministry and the OSCE Mission in the Project Terms of Reference;

‣ International and local experience, methods and standards in the domain of data collection and management (Chapters 2.2 and 2.3), and

‣ Experience of the SCTM team of local experts in terms of organization and implementation of the necessary activities and tasks.

Furthermore, for want of a more adequate local definition for this type of settlement, theme coverage of the Project is based on the definition of substandard settlements given by the UN, that lists the following criteria as the key criteria for their identification:

‣ Inadequate access to potable water;

‣ Inadequate access to sanitary and other infrastructure (sewers or septic tanks, public transport and traffic roads, water supply system, and other utilities);

‣ Poor quality of housing units (housing units built using inadequate building techniques and/or poor construction materials; housing units that are decrepit due to poor maintenance, and similar houses potentially hazardous to the security of its inhabitants);

‣ Overpopulation in terms of average density of population per unit area of the settlement, or in terms of a large number of persons per one household; and

‣ Uncertainty of the legal status of houses on plots (including unresolved property ownership rights over land and utilities in the settlement).

As concerns the Project Terms of Reference, the key requirements for the definition of the Project methodologi-cal framework is for it to achieve the desired functionality of the future GIS database on SRS, which meant that:

‣ the results and products of the Project had to simultaneously ensure local and national – i.e. municipal- and town- level coverage and level of detail of information on SRS and of their use;

‣ the data collecting methods had to ensure the collection of data about the spatial boundaries of the SRS and alphanumeric information about the settlements, essential to conduct general and individual

10 General Characteristics of Substandard Roma Settlements in Serbia and a Proposal for Further Development Initiatives for the Improvement of the Living Conditions of the Roma Community

assessment of the status of the degree and type of substandard quality of Roma settlements on the territory of the Republic of Serbia and the individual municipalities; and

‣ the conceptual data model of data on SRS had to ensure their linking to the existing primary databases of self-governments on the territory of Serbia (property of Statistical Office of the Republic of Serbia, Republic of Serbia Geodetic Authority, (Spatial Units Registry, Address Registry, Real Estate Cadastre, the Central Registry of Spatial Planning Documents), and other.

2.1 Alphanumeric and spatial data collection methods

The set of methods to use in order to collect such vast a number of alphanumeric and spatial data on SRS within the relatively short time framework of the Project and in compliance with the requirements laid down by the li-ne Ministry as the end-user of the collected data, was defined after an extensive analysis. The aim of the analysis was to learn about previous similar theme projects and their methods and practices, on the one hand, and to identify the expectations and demands of the end-user of the collected data, on the other, in order to create a set of data collecting methods with the structure and contents that are optimal for the collection of data on SRS. In this sense, the analysis included:

1. Analysis of the completed projects and studies that had obtained data on Roma settlements and communities on the territory of the Republic of Serbia as a result of their activities:

‣ An overview and analysis of the data collecting methods used when collecting data on the Roma population, including their content, type, category and structure of the collected data.

2. Analysis of the needs, in terms of data, of key decision-makers in the line Ministry as the end user of the results of this Project:

‣ The need for a national coverage of data on SRS that include the level of detail that would enable a synthetic overview and assessment of the current state of affairs, and the adequate communication and coordination of investment decisions and activities between local-level and national-level governments;

‣ The importance of spatial location of the SRS, i.e. its geographical positions, the type and intensity of the problems the Roma population are faced with, in order to be able to properly define the activities and measures of support to be taken by the administration, and adequate territorial allocation of otherwise limited financial resources of the state budget;

‣ Ensuring comparative analysis of the status of the SRS and reaching informed decisions aimed at improving living and working conditions of the Roma population in them;

‣ Connecting to other data bases in the Republic of Serbia in order to ensure an integral approach to solving problems of the Roma population and a greater number of up-to-date data for future decision-making; and

‣ Implementation of the GIS technology and its analytical and other advantages concerning this particular field of socio-economic and social development in Serbia.

11

The set of methods of collecting data on SRS included the implementation of methods and techniques relevant to collecting alphanumeric and spatial data on SRS:

The Questionnaire Method was used to collect alphanumeric data on SRS. It consists of 26, mostly closed-end, questions that: allow easy completion of the questionnaire and easy analysis of responses to questions; reduce the likelihood or risk of errors when completing; and, at the same time, secure preconditions for the data to be standardized as required for the implementation of the GIS technology and the analytical and visualization be-nefits it offers. All 26 questions were sorted into four basic categories. Data on individual SRS were collected at the level of local self-governments in a separate Excel document prepared for each of the 169[1] municipalities in Serbia (excluding Kosovo and Metohija). (Appendix 1: Example of a SRS data collecting questionnaire on the terri-tory of the city of Novi Sad). Such methodical approach to collecting data on SRS will ensure the required gene-ral and comparative analyses at the local and/or national level and simple updating and historical analysis of the collected data in the future, when needed.

The CAD technique, combined with the Spatial Units Registry and orthoimagery obtained from the Republic of Serbia Geodetic Authority is intended to collect spatial data on SRS borders. - As in the case of the questionnai-res, for each SRS, a separate CAD data file will be created at the local self-government unit level.

In addition to these most important methods, the set of methods to collect data on SRS proposed by the SCTM also includes the implementation of the modelling method, the method of generalization, of classification, of analysis, and other.

2.2 Conceptual model for the GIS database

In compliance with the Project’s Terms of Reference related to the conceptual data model for SRS and the requ-irements regarding data that should be collected, and which the future GIS database will support in terms of data management, a data management model was created containing the following information (Appendix 2: Conceptual data model for SRS):

‣ Data on relevant administrative, statistical and cadastral spatial units, obtained from the current Spatial Units Registry, including basic information on each SRS;

‣ General data on individual SRS such as general demographics, data on history of the SRS, and data on the position of each individual SRS;

‣ General data on access to utilities and to public transport network for each individual SRS;

‣ General information on the legal-property relations at the level of individual SRS, and those identifying the existence and status of the current planning documents, as well as the type of land ownership.

1 The data was used in the research that there is a total of 169 towns, municipalities and city municipalities on the territory of the Republic of Serbia (excluding Kosovo and Metohija). This number corresponds with the number of spatial units provided by the Republic of Serbia Geodetic Authority.


The proposed conceptual data model was created using the UML language, it is scalable, and in line with for both local and ISO19000 and INSPIRE standards, where it was applicable.

The thus created conceptual data model will allow for the simple structuring of the GIS database in the next pha-se, and their entry into the same database containing graphic and alphanumeric data on SRS collected through questionnaires.

Moreover, applying the said standards at the level of data models will ensure easy connectivity, integration and exchange of data on SRS with other existing – and new - databases that contain relevant information, at the le-vel of individual spatial units.

Using the available technology solutions, a qualitative and quantitative improvement of the thus established information platform on Roma settlements, i.e. of the information system on Roma settlements as a group of substandard settlements in Serbia will be ensured.

2.3 Organizational model

As concerns organization, the Project’s set of methods is based on the existing SCTM organizational network that encompasses cities and municipalities, and expert associates from local organizations dealing with space planning and management.

The organizational model of the Project included the creation of a smaller network of 16 associate field experts, who had received training on data collection in Belgrade, and then went on to hold local-level workshops for re-presentatives of towns and municipalities who were assigned to them under the Project.

The key role in gathering data in the field was given to the employees of local government offices for urban planning and construction, coordinators for national minority issues, and other local-level professional services dealing with the housing issues of vulnerable social groups (such as social work centers, local housing agencies, and civil society organizations).

In this sense, good coordination and communication between members of the SCTM team and local represen-tatives of towns and municipalities was critical to the success of the Project.

13

2.4 Benefits of the implemented set of methods

In line with the solutions and requirements presented in the previous chapters, a number of advantages of the implemented methods had been identified, specifically for the collection of data on SRS. Some of these advan-tages include:

‣ Implementation of the applicable European and national standards for spatial and alphanumeric data management;

‣ Implementation of standards and approaches needed for the implementation of the GIS database and its technological advantages;

‣ The possibility of linking/integration with other data bases of importance for efficient and effective decision-making;

‣ Creating conditions for more up-to-date information platform on SRS as a subgroup of substandard settlements in Serbia;

‣ The possibility of a relatively simple implementation/replication of the same method for use on other substandard settlements; and

‣ Creating conditions for an increased visibility of the problems existing in the SRS and the Roma community in general, through the publication of the final collected data on an Internet portal or through presentations.


3 Quality of the collected data on SRS

In line with the defined Project Terms of Reference and standard GIS technology requirements for the future ma-nagement of SRS data, the Project’s body of methods foresees implementing an assessment procedure to ensure the quality of alphanumeric and spatial data for each individual settlement.

In the case of this Project, quality data imply collection and creation of a database on SRS that will be able to provide reliable assessment of living conditions in the settlements. The future national database containing data on SRS should support decision-making and definition of necessary actions aimed at improving the lives of the Roma in Serbia. In the long term, this database should also support an adequate monitoring of the implementa-tion of all adopted development measures and undertaken activities.

That is why the procedure of quality assessment of the collected data consisted of the verification of data on ea-ch of the four essential quality criteria, which are: completeness, consistency, accuracy and logical sense of the data. In the context of this Project, the criteria for the verification of the quality of the collected data on SRS inc-luded the following:

‣ Completeness – an assessment of the degree of completion of the questionnaire, i.e. of the completeness of each answer;

‣ Consistency or conformity – assessment of compliance with the set rules, i.e. the set of data collection methods for both the data obtained from the questionnaire and spatial data;

‣ Accuracy or precision – assessment of the accuracy of answers, and/or accuracy of spatial data about the SRS borders; and

‣ Logical sense - assessment of the credibility of the collected data, based on the experience of the SCTM expert team.

After an initial analysis of the collected data, a selective and rules-driven qualitative alignment of the data was conducted in view of achieving the goals and objectives of the Project. The purpose of such data reconciliation is so that they can be harmonized with the requirements -standards- of the use of GIS tools, on the one hand, and so that an elementary level of data quality on SRS is ensured, necessary for the correct implementation of the basic spatial and attribute analyses, on the other.

Despite the fact that, in the course of the data verification, in addition to the advantages, a certain number of li-mitations to the Project ToR were identified, and a certain number of pre-conditions for the Project activities had to be defined as necessary in order to obtain quality data, the general assessment of the quality of the collected data on the SRS is - satisfactory. This is primarily the result of the properly created and consistently applied set of methods for the implementation of the Project, both in terms of organization and in technical terms.

Smaller interventions were made in the end by members of the SCTM project team, in order to contribute to a better quality of the collected alphanumeric and spatial data on the SRS. This represents regular practice in data processing, and its purpose is to increase the use-value of the collected data and the ability to benefit from the GIS and other IT tools.

15

And finally, upon the formation of a GIS environment, the thus secured level of quality of such an information platform that was formed through the integration of all data for all settlements, will ensure the following: imple-mentation of basic spatial and attribute data analyses of the SRS on the territory of the Republic of Serbia; ma-king conclusions on the general status of these settlements and the living conditions of the Roma population in them; and adopting strategic/tactical decisions regarding further activities and course of action to be taken by the line Ministry, aimed at identifying the detailed needs of these settlements, investment priorities and the sco-pe of the necessary funds.


4 An overview of the collected data on SRS

In compliance with the established methodological framework and plan of activities, following the training they had received in Belgrade in late October 2014, the SCTM project team in the field (i.e. associate field experts ) held 10 regional workshops throughout Serbia in November and December. Subsequently, data on SRS were colle-cted until the end of February 2015.

In addition to the associate local experts on the ground, representatives of local self-governments and local companies that had recognized the interest in solving the most pressing problems of the Roma minority in the-ir communities have actively participated in the collection of data on SRS, and managed to secure support from the Ministry for their towns and municipalities to implement future plans concerning this issue.

Table 1. Statistical overview of collected data on SRS in Serbia

Number of municipalities/towns with SRS

settlements

Number of municipalities/

towns with no SRS settlements

Total number of SRS settlements

Average number of SRS settlements per municipality/

town

Average number of SRS settlements

per district

Average number of SRS settlements

per region

120 (71.01%) 49 (28.99%) 583 3.4 22.4 145.8

Based on the definition of this type of substandard settlements, established under the set of methods for colle-cting data on SRS (Chapter 2, p. 4) and presented at the above mentioned regional workshops, representatives of towns and municipalities have independently assessed and reported the existence or non-existence of settle-ments of this type on the territory under their jurisdiction. Using this method, substandard settlements of the SRS type have been identified In more than half of towns and municipalities in Serbia, as seen in Table 1.

More specifically, SRS exist in 120 out of 169 municipalities in Serbia, which accounts for over 70% of all munici-palities in Serbia. The total number of SRS on which data were collected is 583, and this number corresponds to the estimates previously made by the OSCE experts. Unlike some previous research, this Project also identified the spatial distribution of the SRS throughout the entire territory of Serbia, and also collected general informati-on about the living conditions in the settlements and the existing legal property ownership relations/statuses, in compliance with the standards and requirements of the complex spatial-attribute analyses when using GIS tools.

17

5 General characteristics of SRS in Serbia

The gathered information on the 583 SRA settlements in Serbia will make up a platform that will serve in the fu-ture to determine development directions and adopt general decisions on the scope and type of activity to take, and as a basis to identify the specific measures to take in order to improve the essentially different living condi-tions in substandard Roma settlements compared to other inhabited settlements in the country. Nonetheless, this platform, which today contains (only) basic information on each individual registered SRS, should re-gularly be updated, developed and enlarged, increasing the detail and scope of data, so that critical im-provement of the elementary infrastructure and superstructure in these settlements could be achieved in the near future, and Serbia’s Roma population gain equal rights in terms of their living and working con-ditions. Most importantly, in the course of its regular updating of this database, it would be desirable for the li-ne Ministry to conduct once again an update/verification of the information on the (non)existence of SRS in 49 towns and municipalities.

A general statistical analysis of the data on registered SRS collected during the Project is presented in the following paragraphs, with an overview of spatial distribution of the SRS on the territory of the Republic of Serbia and the-ir general characteristics.

5.1 Distribution of SRS on the territory of Serbia

The geographical location of SRS is determined based on the orthoimages obtained from the Republic of Serbia Geodetic Authority, and the spatial distribution of these settlements is then analyzed on the basis of data colle-cted on their position in relation to the official statistical-cadastral division of the territory of the Republic of Serbia, as established by the Spatial Units Registry of the Republic of Serbia Geodetic Authority.

As concerns spatial distribution, in line with previous estimates, the largest number of SR settlements on the territory of the Republic of Serbia is registered around major urban centers, on the territory of the Belgrade District, Nisava District and South Backa District. In addition, over 31 SRS have been identified and registered on the territory of Mačva, Kolubara, Južni Banat and Jablanica Districts. The number of SRS on the territory of all ot-her districts in Serbia is under 30. An important conclusion was made that there exists no district in Serbia wit-hout (at least one of) such substandard settlements.

19

5.2 Living conditions in SRS

The collected data on the living conditions in the SRS across Serbia can be divided into three basic categories:

‣ Information on the general characteristics of the SRS in terms of location, duration, years of existence, and size (5.2.1);

‣ mmm Information on the status of infrastructure networks and other utilities (5.2.2);

‣ Information on the status of legalization of the housing units in the SRS and if there are possibilities to improve the existing legal ownership rights, and relations (5.2.3).

5.2.1 An overview of the general characteristics of the SRS in Serbia

The collected data on the general characteristics of the SRS provide insight into the general living conditions in this type of substandard settlements in Serbia. Also, together with data on the position of the SRS in relation to the statistical and cadastral districts from the Spatial Units Registry (region, district, city/town, municipality, settle-ment, cadastral municipality, statistical district, census-gathering district), data on the general characteristics of the SRS provide criteria for aggregation and analysis of other collected data, such as data on the status of infra-structure networks and legalization of objects in the SRS.

5.2.1.1 Position in relation to a formal settlement

The analysis of the collected data on the position SRS revealed that most of these settlements (52.75%) are in-tegrated into formal settlements, mainly in the area of Belgrade Region (58%). The lowest number of SRS is po-sitioned outside of formal settlements, an average of 10.25% at the regional level in Serbia. The majority of the-se settlements that are outside of formal settlements are (again) found on the territory of Belgrade Region. The number of SRS located around the perimeter of formal settlements in Serbia amounts to an average of 37% per re-gion, and the majority of these settlements - 44% - are found on the territory of Vojvodina Region. Other statisti-cs of the position of SRS in relation to formal settlements in Serbia are shown in the diagrams in Figure 2 below.

21

5.2.1.2 Number of years of existence of the SRS

The majority of the most recently formed SRS, with an estimated number of years of existence of under 15, are found on the territory of Belgrade Region (10%), followed by Šumadija and West Serbia Region, South and East Serbia Region, and finally Vojvodina Region with 1%. The greatest number of the SRS with an estimated number of years of existence of over 45 years has been registered in the region of Vojvodina, followed by the South and East Serbia Region, Šumadija and West Serbia Region, and, finally, the Belgrade region with 35% of substandard settlements this old.

The largest number of SRS with an estimated number of between 15 and 45 years of existence are located in the Belgrade region, followed by the region of Šumadija and West Serbia with 41%, while the regions of Vojvodina and South and East Serbia have equal percentage of such settlements, 34%.

Regardless of the low percentage of certain groups of SRS in terms of number of years of their existence, all regi-ons in Serbia have SRS in all categories. Belgrade Region has the largest percentage of both youngest and oldest SRS on its territory, compared to other regions.

An overview of all statistics regarding the number of years of existence of SRS across regions in Serbia is shown in Figure 3 (below)

5.2.1.3 Construction materials used to build housing units in SRS

Housing units in the SRS settlements registered on the territory of the Republic of Serbia were built for the most part using construction materials that do ensure the safety of their residents, as well as the durability of the stru-cture itself. On average, in 59.25% of SRS on regional level, housing units were built of materials that ensure du-rability and safety. The largest number of such SRS are found in the Šumadija and West Serbia region (80%) and the smallest percentage of such SRS are found in the region of Vojvodina (37 %).

The highest percentage of SRS where residential buildings were built using poor materials are located on the territory of Vojvodina region (63%) and the lowest percentage in the region of Šumadija and West Serbia (20%).

Such a structure of house categories according to the type of building materials, where the majority of houses are durable, opens up possibilities of building new and safer housing, or improving the safety of the existing ones, in accordance with other characteristics of the SRS and the existing living conditions in settlements.

A general overview of the statistics of housing units by type of construction materials at the regional level is gi-ven in Figure 4 (below).


5.2.1.4 Size

The size of the SRS settlements registered on the territory of the Republic of Serbia, as established in the defini-tion of this particular type of settlement, was estimated on the basis of the number of houses or housing units built in them.

The majority of the smallest-size SRS with up to 15 houses/housing units are located on the territory of Šumadija and West Serbia (40%), while the majority of SRS with over 200 houses/residential units is registered on the terri-tory of the South and East Serbia region (6 %).

Generally, in the territory of the Republic of Serbia, SRS settlements of size between 15 and 50 housing units (44.25%) are predominant, while the SRS with more than 200 housing units are the least present (3.25% on ave-rage).

A detailed overview of the collected data on the size of SRS in Serbia is given in the diagrams in Figure 5 (below).

5.2.1.5 Number of inhabitants

In accordance with the above presented statistics on the SRS size expressed by the number of housing units, the majority of the largest SRS settlements in terms of population are also found in the region of South and East Serbia (5%). Vojvodina region follows with 2% SRS with more than 1000 inhabitants. Sumadija and West Serbia region and Belgrade region have 1% of such settlements each.

The percentage of the least populated SRS, i.e. with under 100 inhabitants, is the highest in the region of Sumadija and West Serbia (55%) and lowest in the Belgrade region (28%). SRS settlements with fewer than 100 residents re-present at the same time the largest group of SRS settlements on the territory of Serbia, and their average per-centage share at the regional level is 46%.

Further statistics on the estimated number of inhabitants in SRS per categories and regions is shown in Figure 6 (below).

27

5.2.2 An overview of the status of infrastructure networks in SRS in Serbia

The collected data on the status of infrastructure networks and other utilities in SRS directly indicate the quality of life in them, and as such are an important part of the information on the general characteristics of the existing substandard settlements in Serbia.

Data were collected during the Project on water supply, sewerage, public transport, electricity, and public lighting networks, as well as information on the type of heating and solid waste disposal. These data (only) allow for a ba-sic analysis and general assessment of possible development activities in the future. However, even at this gene-ral level, by using different models to conduct an integrated analysis together with other relevant data, the data collected during the Project are able to support the competent Ministry in the definition of future steps to take towards improving the living and working conditions of the Roma minority in Serbia.

5.2.2.1 Water supply system

Of the total number of reported SRS settlements on the territory of the Republic of Serbia, in the majority (38%), houses are not connected to the water supply system. However, in 30% of these settlements more than 70% of housing units are connected to the water supply system. In addition to these 30%, in another 32% SRS (10% + 22%), a certain percentage of residents are able to use water directly from the tap in their houses.

Given the position of the majority of SRS settlements in Serbia, and their integration into formal settlements in most cases, an increase in the degree of connection of houses in the settlements onto the water supply network can be expected in the future, via investments in small-scale construction works (smaller than if the SRS is situ-ated outside the formal settlements, where land is not equipped with infrastructure).

5.2.2.2 Sewerage system

The condition of the development of sewerage system in SRS is the poorest in comparison with all other infra-structure networks covered by the Project.

The data analysis showed that only 10% of SRS in the territory of Serbia had more than 70% of houses connected to the sewerage network; while in as much as 74% of these settlements, the inhabitants do not have or cannot


use the sewerage system directly in their homes, whether because it does not exist, or because it is being plan-ned, in the design stage, or in the stage of construction.

As is the case with the water supply system, the fact that the majority of SR settlements in Serbian are integrated in the formal settlements, creates the possibility of a relatively simple connection of housing units to the existing sewerage system. This would significantly improve the basic living conditions of the Roma population in Serbian in the future.

5.2.2.3 Electrical power system

The percentage of housing units in SRS settlements that are connected onto the electrical power system is the hig-hest in relation to all network infrastructure covered by the Project, and represents 68% of the total number of the SRS settlements in Serbia. In addition, another 24% SRS (16% + 8%) have a certain number of residential units whe-re electricity can be used directly, while in only 8% of SRS the inhabitants do not have or can not use electricity in their homes for various reasons.

29

5.2.2.4 Road network

Given that most SRS settlements in Serbia are integrated into formal settlements (in terms of their position), the found percentage of 30% of SRS where more than 70% of roads are asphalt-paved, was as expected. In addition, in another 44% of SRS (26% + 18%), a certain number of asphalt-covered roads exist. Finally, in only 26% SRS ro-ads are paved with a different type of material, or the standard network of roads does not yet exist as such (it is being planned, projected, or under construction).

5.2.2.5 Public Lighting

A high percentage of SRS settlements with asphalt-paved roads that are integrated into formal settlements, go hand-in-hand with an expected relatively high percentage of SRS (31%) with over 70% of roads with public street lighting. In another 36% SRS, the public street lighting exists to some degree, while in 33% of settlements public lighting does not exist. As with the previously analyzed network infrastructure (water supply, sewerage, electrici-ty and traffic roads), the reasons for the lack of public lighting can be multiple, from the fact that public lighting, as such, simply does not exist, to the fact that it is being planned, in the design phase, or construction phase.


5.2.2.6 Heating

The population in 97% SRS settlements on the territory of the Republic of Serbia uses solid fuels as the source of heat (wood, coal), while the minimal percentages use other sources or types of thermal energy, such as electri-city (2% SRS). According to the data collected, natural gas is not used at all for heating in this type of substandard settlements in Serbia, while in as much as 1% of SRS no heating exists.

Given that most of the SRS in Serbia are integrated into formal settlements, as in the case of water supply and sewe-rage system, an improvement of the existing heating system in these settlements can be expected in the future.

5.2.2.7 Collection and removal of the municipal solid waste

In 60% of SRS settlements on the territory of the Republic of Serbia an organized collection and disposal of solid waste exists, while in the remaining 40% of the settlements this is not the case. By organizing waste collection from these latter settlements in the future, more problems would be solved related to the quality of life in them. A certain progress can be expected as regards this utility with an increase in the degree of development and num-ber of asphalt-paved roads in the SRS in Serbia.

31

5.2.3 An overview of the inclusion of the territory of SRS in urban/spatial planning documents in Serbia and the degree of legalization of the houses/housing units

The existence of adequate planning documents in force is a prerequisite for development and improvement of living conditions in SRS settlements registered on the territory of Serbia. In addition to meeting the necessary te-chnical-urban planning conditions and obtaining permits for the construction/improvement and utilization of infrastructure networks in the SRS, the spatial/urban planning documentation is critical for the successful imple-mentation of the process of legalization of residential buildings in SRS and a creation of a legal ownership secu-rity for its inhabitants. Also, the process of legalization and resolved legal-property relations are important in or-der to secure future development investments in these settlements.

By checking the completeness of the data collected in the course of the Project, it was found that only a small number of the SRS settlements have no information available about their coverage under the current planning documents (which does not exclude the existence of such documents for some of the SRS and their land). On the other hand, by analyzing information obtained about these documents, existence of a large number of pre-cisely those kinds of planning documents that are needed for the implementation of various development acti-vities has been uncovered.

Of the total number of planning documents in force that cover the territory of 583 registered SRS settlements in Serbia, 50% are Municipal spatial plans, 21% are General regulation plans, 19% are General urban plans and 10% are Detail regulation plans. Moreover, in most cases the said documents or adopted planning solutions can be implemented directly, and the process of developing planning solutions for direct implementation thereof is alre-ady underway in most cases, where plans of higher order foresee it (i.e. the development).


Based on the collected data on the assessed number of houses in SRS that are currently in the process of legali-zation, it can be concluded that the largest number of housing units in SRS is currently illegal.

In other words, in 80% of SRS registered on the territory of the Republic of Serbia, the percentage of housing units in the process of legalization is lower than 30%. In the remaining 20% SRS (8% + 12%), the legalization process has started or has already been completed to a certain degree. All this should be double checked and verified in the future, by conducting detailed and precise analysis and comparison with the Real Estate Cadastre.

One should keep in mind that the legalization of housing units in the SRS is a prerequisite of a future owners-hip security for its inhabitants, as well as a necessary condition to secure investments in development activities at the level of substandard Roma settlements in Serbia in the future, whether in terms of local or international funds, and other sources of financial assistance and support (EU, World Bank, and other).

33

6 Proposed activities to maintain and improve the information platform on SRS in Serbia

In order to create a reliable information platform, i.e. a GIS database that will support informed and timely adop-tion of relevant decisions, decisions of importance for the development of the SRS registered in Serbia and con-tribute to the improvement of living conditions in them, it is necessary to continuously maintain and update da-ta collected during this Project.

Maintenance of collected data implies the establishment of an adequate and continuous process of monitoring and evaluation of all categories of data that had been subject of collection activities under this Project.

Maintaining and updating the data, and/or introducing changes into the collected numeric data represent an in-tegral part of this process, with the goal to align each individual piece of information, and databases in general, with the real situation on the ground. The proper maintenance of the collected data will help preserve the use value of the created information platform on SRS settlements throughout Serbia, which will in turn help decisi-on-makers make the right development decisions and contribute to the relevance of the activities that will be undertaken in the future.

The improvement of the collected data implies initiating activities aimed at the improvement of both quality and quantity of the created information platform, in terms of constantly expanding the GIS database with new data. These data can be obtained through new measurements directly on the ground or by downloading data from other relevant databases that exist or are being developed in the country.

Furthermore, upgrading the database on SRS settlements also means increasing the level of precision in terms of numbers related to the collected data. An increased accuracy or detail of data on SRS can be achieved by dire-ct addition of new predefined numerical values in the already created code list at the level of a conceptual data model for SRS, or by downloading the existing code lists (the so-called ‘code books’) from other databases con-sidered relevant for the SRS settlement development management in Serbia.


7 A discussion on potential initiatives to take to improve the living conditions of the Roma population in Serbia

The data on SRS settlements collected during this Project represent a solid basis for the creation and use of gene-ral advantages of the GIS environment. This implies that the thus created GIS database on SRS in Serbia will ena-ble the implementation of the basic spatial-attribute analyses, and will also enable asking relatively simple que-stions and obtaining general responses that will be of importance for future decisions and actions to take towar-ds the development of registered SRS.

Setting up more complex questionnaires and implementing more complex analyses related to the SRS settle-ments in Serbia, which would yield a greater level of detail in responses, and subsequently higher precision in the development decisions and actions, would require additional efforts and activities on behalf of the line Ministry and other stakeholders in the future.

With the goal to improve the concrete living conditions in the SRS in Serbia registered during the Project in mi-nd, we therefore propose defining fundamental criteria (e.g., the justification of investments) to define those SRS settlement categories in the near future that will have priority treatment when choosing development activities for a future period, whether short or long term.

For example, the priority category when developing the water supply system could be the category of SRS settle-ments that are integrated into formal settlements, have existed for over 15 years, have more than 500 inhabitants, over 200 houses/housing units on their territory, and for which valid planning documentation exists that inclu-des direct implementation.

Defining the said criteria and priority for the development of certain SRS categories in Serbia may be subject to a new project in the future, so that the international best practices and lessons learned in this domain could be transferred and applied in Serbia. The results of such a project could involve the creation of an informal Book of Regulations on the categorization of SRS and development priorities, and the creation of a long-term develop-ment program to improve the lives in the SRS settlements throughout Serbia.

Finally, as part of new project activities towards the development of SRS in Serbia, the line Ministry could con-sider launching an initiative to define, design and build an integrated information system for the domain of substandard settlements in Serbia. More precisely, this means applying the experience in collecting data gained during this Project onto other substandard settlements in Serbia, and, ultimately, creating a single GIS informa-tion system to serve to improve the living conditions and reduce the poverty of the most vulnerable social gro-ups in Serbia in the future.

35

8 Final conclusions

As part of its technical assistance to the Serbian Government in solving the problem of substandard living condi-tions of the Roma minority population in Serbia, the OSCE Mission in has engaged the SCTM under the ‘We Are Here Together-European Support for Roma Inclusion’ project to collect data on Substandard Roma Settlements (SRS) and create conditions for the creation of a national GIS database on the SRS.

Thus, in the period September 2014 - February 2015, the SCTM team created and implemented an appropriate data collection method, and collected general data for 583 SRS settlements in the Republic of Serbia to be inc-luded in an initial GIS database which will be used for reaching relevant development decisions in the future. Conditions of life in them (status of infrastructure networks and utilities), and the possibilities for their further de-velopment (the current planning documents and the degree of legalization of housing units). The above descri-bed data on SRS include data about surface and borders of the SRS, alphanumeric data on their general chara-cteristics (when the settlement was founded, its location, size, etc), the living conditions (status of infrastructure networks and utilities), and the possibility for further development (current urban planning documents and the stage of the legalization of houses).

The data collected under this Project will help install a number of relatively simple spatial-attribute data analysis and questionnaires into a GIS environment, needed to make informed decisions on future development acti-vities in the field of improving living conditions in the SRS settlements in Serbia. On the other hand, the use of these simple initial analytical advantages of GIS is expected to create a need in the end user, the line Ministry, to keep upgrading the created data base on SRS settlements in Serbia, both in terms of quality and in terms of qu-antity. With this in mind, the SCTM has suggested possible steps and activities in this direction, expecting further support from local and international organizations and funds for the development efforts on behalf of the local self-governments in the Republic of Serbia.


Appendix 1:

An example of the questionnaire used in the collection of data on SRS on the territory of the city of Novi Sad

“Data collection on substandard Roma settlements for GIS“ Project

A. GENERAL INFORMATION/DATA ON THE SUBSTANDARD ROMA SETTLEMENT(* Mandatory fields)

1 Town/Municipality

1.1 Name of town NOVI SAD

1.2 National code of the town 89010

1.3 Name of municipality NOVI SAD

1.4 National code of the municipality 80284

2 Settlement

2.1 Name* Please select the name of settlement

2.2 National code of the settlement Please select a settlement number

3 Cadastral Municipality

3.1 Name Please select a name of CM

3.2 National cadastral zoning reference Please select a CM number

4 Statistical district

4.1 National code Please select an SD number

5 Census circle

5.1 Number Please select a CD number

6 Substandard Roma settlement

6.1 Name* Please enter the name of settlement

6.2 Description of the border of the settlement Please enter description of the settlement border

B. GENERAL INFORMATION ON THE SUBSTANDARD ROMA SETTLEMENT(All fields are mandatory)

7 Position of the SRS

Please select a settlement location

8 Estimated years of existence of the SRS

Please select a category

9 Construction materials used in construction of the majority of the houses/residential units in the SRS

Please select type of construction material

10 Estimated number of houses/residential units in the SRS

Please select number of houses/residential units

11 Estimated number of inhabitants in the SRS

Please select number of inhabitants

37

V. INFORMATION ON THE STATUS OF INFRASTRUCTURE IN THE SUBSTANDARD ROMA SETTLEMENT (All fields are mandatory)

12 Water supply system with the utilities

12.1 Is there a water supply system in the settlement with the utilities?

Yes/No

12.2 What is the status of the water supply system utlities in the settlement?

Please select status

12.3 Percentage of houses/residential units in the settlement that are connected onto the water supply system

Please select percentage of houses/residential units connected onto the utility

13 Sewerage system with the utilities

13.1 Is there a sewerage system in the settlement?

Yes/No

13.2 What is the status of the sewerage system utilities in the settlement?


13.3 Percentage of houses/residential units in the settlement that are connected onto the sewerage system


13.4 There is another type of household waste water draining system in the settlement

Please select type of septic tank

14 Electrical power system with the utilities

14.1 Is there an electrical power system in the settlement?

Yes/No

14.2 What is the status of the power utilities in the settlement?


14.3 Percentage of houses/residential units in the settlement that are connected onto the electrical power system


15 Traffic road network

15.1 Is there access to the settlement via a traffic road?

Yes/No

15.2 Are there traffic roads in the settlement?

Yes/No

15.3 What is the status of the traffic road network in the settlement?


15.4 What is the roadway surface paved with in the settlement?

Please select traffic road category

15.5 Percentage of asphalt-paved traffic roads in the settlement?

Please select percentage

16 Public lighting network

16.1 Is there public lighting, i.e. street lighting, in the settlement?

Yes/No

16.2 What is the status of the public street lighting in the settlement?

Please select status of utility

16.3 Percentage of traffic roads in the settlement with street lighting

Please select percentage

17 What is the type of heating predominantly used in the households in the settlement?

Please select type of heating

18 Is there an organized collection and disposal of municipal solid waste in the settlement?(e.g. are there garbage containers/cans, do public utility vehicles come to the settlement, etc.)?

Yes/No


G. INFORMATION ON THE SPATIAL PLANNING DOCUMENTS FOR THE TERRITORY OF THE SRS, AND THE LEGAL OWNERSHIP STATUS OF THE LAND AND HOUSING UNITS(All fields are mandatory)

19 Is the territory of the settlement covered by the current urban/spatial planning documents?

Please select type of coverage

20 What type of current urban/spatial planning documents exist for the territory of the settlement?(Except if the answer to #18 is “the settlement is not included in the current urban/spatial planning documents”)

Please select type of plan




21 What form of implementation of the urban/spatial planning document is foreseen for the settlement?

Please select form of implementation of the plan

22 If the current urban/spatial planning document foresees further detailed development of solutions, could you please confirm if a document is currently being developed that will enable direct implementation of the plan?

Yes/No

23 Have the houses/residential units been legalized in the settlement, and/or registered in the real estate cadastre?

Please select degree of legalization of the housing units in the settlement

24 Estimated number of houses/residential units currently in the process of legalization in the settlement(number of submitted requests for legalization)

Please select percentage of submitted requests for the legalization of houses/residential units in the settlement

25 Under the current urban/spatial planning documents, what type of purpose is the land where the settlement is located predominantly intended for?

Please select category of purpose intended for the land

26 Form of land ownership on the territory of the settlement

Please select type of ownership

Data collected and edited by (first and last name, job title):

Signature

39

Appendix 2:

Conceptual data model of data on SRS