S A D R Ž A J

UVOD 3

1. IDENTIFIKACIJA POTREBA U OKRUŽENjU 4

2. OPIS PREDUZETNIČKE IDEJE 5

3. GENERISANjE I OPIS INOVACIJE 6

3.1. Istorijat rehidrirane suve šljive bez koštice.......................................................................................6

3.2. Generisanje inovacije........................................................................................................................6

4. OPIS PROIZVODA 7

5. OPIS TEHNOLOGIJE 8

5.1. Sirovine.............................................................................................................................................8

5.2. Proces proizvodnje...........................................................................................................................8

5.3. Kontrola kvaliteta...........................................................................................................................11

6. OPIS TRŽIŠTA – CILjNIH KUPACA 14

7. DEFINISANjE POTREBNIH KAPACITETA 15

8. TRŽIŠNA STRATEGIJA17

9. DEFINISANjE TRŽIŠNE KONKURENCIJE 18

10. ODREĐIVANjE LOKACIJSKOG PROSTORA 19

(LOKACIJE I PROSTORA)19

11. MENADžMENT, ORGANIZACIJA I VLASNIŠTVO 20

12. ANALIZA RIZIKA 21

13. TERMINSKI PLAN 22

14. PROJEKCIJA PRIHODA I RASHODA 23

15. PROJEKCIJA NOVČANIH TOKOVA 24

16. ODREĐIVANjE KRITIČNE TAČKE POSLOVANjA 25

ZAKLjUČAK 27

LITERATURA 28

UVOD

Preduzetništvo je veoma značajan društveni fenomen a u našoj zemlji mu se u posljednje vrijeme pridaje veliki značaj.

Preduzetništvo je organizovana vještina vlasnika kapitala, koji započinju samostalni biznis. Pojedinci koju stvaraju nešto novo ili bolje i koji mijenjaju ili pretvaraju jedne vrijednosti u druge su preduzetnici.

Svaki preduzetnik koji je početnik treba da prepozna i procijeni činjenice koje utiču na pripremu pri osmišljavanju, planiranju i pokretanju vlastitog posla. Za ulazak u novi posao potreban je detaljan opis i pažljivo planiranje svakog poslovnog koraka. Da bi se neka poslovna ideja mogla nazvati preduzetničkom ona mora da sadrži elemente inovativnosti i rizika.

2

1. IDENTIFIKACIJA POTREBA U OKRUŽENjU

Ideja za preduzetnički poduhvat o plasiranju inovativnog proizvoda rehidrirane suve šljive bez koštice javila se nakon konzumiranja ovog proizvoda koji je donijet iz Rusije, i ispitivanja tržišta prvenstveno u Republici Srpskoj. Došli smo do saznanja da se ovaj proizvod ne proizvodi u Republici Srpskoj, kao i do saznanja da je dosta traženi proizvod u Rusiji.

Ako se uzme u obzir da su osnovne hranljive materije: bjelančevine (proteini), ugljeni hidrati, masti, mineralne materije i voda osnovni sastojci rehidrirane suve šljive onda se može zaključiti da sadrži sve materije neophodne za funkcionisanje ljudskog organizma.

3

2. OPIS PREDUZETNIČKE IDEJE

U ovom radu prikazana je i opisana ideja o proizvodnji rehidrirane suve šljive bez koštice u novoizgrađenom preduzeću „Prerada voća“ d.o.o. sa sjedištem u Ugljeviku.

Za lokaciju proizvodnog pogona izabrana je industrijska zona u kojoj je sagrađena proizvodna hala sa opremom za sušenje šljive, jabuke i kajsije. Ove vrste voća se već suše u ovom pogonu kao sušeno voće. Prednosti su te što bi suva šljiva koja se već proizvodi bila osnovna sirovina za proizvodnju rehidrirane suve šljive bez koštice i što u postojećoj hali ima dovoljno prostora za smještaj novonabavljene opreme za rehidraciju, vađenje koštice i pakovanje u kombi-doze.

4

3. GENERISANjE I OPIS INOVACIJE

3.1. Istorijat rehidrirane suve šljive bez koštice

Najstariji način konzervisanja poznat od davnina je sušenje voća. Još su ga Egipćani primjenjivali prije nekoliko hiljada godina izlaganjem suncu plodova raznih vrsta voća. Šljive su se, kao i ostalo voće, sušile na Suncu.

Početak primitivnog sušenja vezuje se za domaće primitivne sušare „pušnice“ sa drvenim lesama od pruća i tankih letaka. Sa usavršavanjem domaćih sušara uočilo se da strujanje vazduha u toku sušenja ubrzava proces sušenja i daje bolji kvalitet osušenih plodova, što i prethodi industrijskom načinu sušenja šljiva.

Industrijski način sušenja šljiva na prostorima bivše Jugoslavije počinje 1958. godine izgradnjom prvih sušara za voće. Prije nekoliko godina najveći svjetski proizvođači suve šljive – Argentina i Čile, započeli su proizvodnju rehidrirane suve šljive bez koštice i plasirali najvećim dijelom na tržište Rusije.

U Republici Srpskoj ovaj proizvod se ne proizvodi a u izvozu, zahvaljujući svojom svojstvima i kvalitetu, postaje sve traženiji proizvod.

3.2. Generisanje inovacije

Odluka o proizvodnji ovog proizvoda bazirana je na nekoliko činjenica:

proizvod je nov, ne proizvodi se na domaćem tržištu a postepeno osvaja tržišta (prvenstveno Evrope);

osnovna sirovina (sirova šljiva) se u izobilju proizvodi u ovom voćarskom kraju;

postoji pogon u kojem se suši šljiva i ona predstavlja osnovnu sirovinu za proizvodnju rehidrirane suve šljive bez koštice;

u postojećem pogonu postoji infrastruktura i prostor za smještaj opreme za proizvodnju novog proizvoda – rehidrirane suve šljive bez koštice.

5

4. OPIS PROIZVODA

Rehidrirana suva šljiva bez koštice predstavlja zapravo suvu šljivu kod koje se posebnim postupkom rehidracije povećava sadržaj vode sa 18-19 % na 33-35%, a zatim specijalnom opremom izvrši vađenje koštice (iskoštičavanje) i konzervisanje finalnog proizvoda.

Na ovaj način suva šljiva se prenosi u oblik pogodnoji za konzumiranje (mekog opipa, ljepšeg izgleda, lakše se konzumira bez prljanja, ruku i slično). Kao nus produkt nastaju koštice iz suve šljive za koje smo utvrdili da se mogu koristiti kao energent, i tako doprinijeti očuvanju životne sredine i postupak učiniti ekonomičnijim.

U tabeli 1 dat je prosječan hemijski sastav suvih šljiva nekoliko najviše zastupljenih sorti.

Tabela 1 – Prosječan hemijski sastav suvih šljiva sorti stenlej, čačanska rodna i požegača

SASTOJCI %SORTA ŠLjIVA

STENLEJ ČAČANSKA RODNA POŽEGAČA1. Suva materija 67,92 63,50 67,372. Ukupna kiselost 1,70 2,31 1,603. Pepeo 1,66 1,67 1,604. Ukupni šećeri 44,68 41,76 45,295. Dirk. red. šećeri 39,70 37,58 38,416. Saharoza 4,73 3,97 6,537. Glukoza 18,76 19,38 17,598. Fruktoza 20,94 18,20 20,829. Celuloza 1,89 1,41 1,5510. Ca-pektat 2,41 1,32 1,5211. Proteini 2,72 2,38 2,5312. Masti 0,11 0,12 0,14

Suva šljiva nije samo poslastica već i značajan izvor energije. Pošto sadrži 2/3 manje vode od svježih plodova, ima veću hranljivu vrijednost i visoku trajnost i transportabilnost. Osušene šljive su, pored raznih načina upotrebe, izvanredna sirovina za proizvodnju kompota i konditorskih proizvoda, kao i relativno novog proizvoda – rehidrirane suve šljive bez koštice.

6

5. OPIS TEHNOLOGIJE

5.1. Sirovine

Već je rečeno da je osnovna sirovina za proizvodnju rehidrirane suve šljive suva šljiva. Pored nje koriste se voda (ili vodena para) i konzervans kalijum sorbat.

Pakovanje se vrši u kombi doze.

5.2. Proces proizvodnje

Proces proizvodnje suve šljive bez koštice je viši stepen prerade suvih šljiva. Jedan od osnovnih uslova za proizvodnju suve šljive bez koštice je obezbjeđenje originalne suve šljive potrebnog kvaliteta. Pod tim pojmom se podrazumijeva obezbjeđenje suve šljive određene kalibraže, vlažnosti i sorte šljiva kod koje se lako odvaja koštica od mezokarpa, pravilnog oblika i ujednačene veličine.

Kao sirovina za preradu suve šljive bez koštica može se upotrijebiti originalna suva šljiva krupnih ili sitnih plodova. Upotreba ovih kalibraža je podjednako značajna s obzirom na krajnju namjenu. Suve šljive krupnih plodova se koriste za proizvodnju različitih proizvoda u vidu nadeva i kao stono voće, dok suve šljive sa sitnijim plodovima se koriste za proizvodnju onih proizvoda u kojima nije neophodno zadržati prirodan oblik i veličinu plodova, kao što su džemovi, likeri, koncentrati i drugi proizvodi.

Za proizvodnju suvih šljiva bez koštice sirovina mora da posjeduje pravilan oblik karakterističan za suvu šljivu. Ovaj momenat je posebno značajan ukoliko se odstranjivanje koštice vrši postupkom izbijanja, jer plodovi prije izbijanja moraju da zauzmu određeni položaj u momentu za izbijanje. Problem je utoliko veći ukoliko su šljive u originalnom stanju skladištene u rasutom stanju (rinfuz), pa se zbog velikog pritiska plodovi trajnu deformišu. Iz tog razloga se preporučuje da kamare originalne suve šljive u skladištima ne prelaze 2,5 metara visinu.

Za proizvodnju suvih šljiva bez koštice potrebno je odabrati sorte kod kojih se lako odvaja koštica od mezokarpa (sorte cepače), kao što je požegača, čačanska rodna i druge. Ove sorte imaju dobre osobine za proizvodnju suvih šljiva bez koštice, izuzev što su plodovi kod požegače relativno sitni pa je veliki procenat učešća sitnih kalibraža koje inače nisu podesne za punjenje plodova raznim nadevima.

7

Originalna suva šljiva namijenjena za ovu proizvodnju mora biti obavezno indirektno sušena. Miris produkata sagorijevanja, kod direktnog sušenja šljiva, pomiješan sa prirodnim mirisom šljiva i nadeva često proizvodi gorak i jako neprijatan ukus i miris proizvoda.

Evropski uslovi kvaliteta suve šljive bez koštica definišu kalibražu plodova šljiva prije vađenja koštice. Kvaliteti su utvrđeni prema sljedećoj nomenklaturi:

SUVE ŠLjIVE BEZ KOŠTICA – KATEGORIJA I:

Velike: ne više od 67 komada u 0,5 kg

Srednje: više od 67 komada u 0,5 kg

SUVE ŠLjIVE PRESOVANE BEZ KOŠTICA – KATEGORIJA II:

Standard: ne više od 89 komada u 0,5 kg

Male: više od 89 komada u 0,5 kg

ORIGINALNA SUVA ŠLjIVA

KLASIRANjE PO VELIČINI – KALIBRIRANjE

INSPEKCIJA

PRANjE

REHIDRACIJA

ISKOŠTIČAVANjE

KONZERVIRANjE

MJERENjE

AMBALAŽA

PAKOVANjE

GOTOV PROIZVOD

Slika 1 – Blok šema tehnološkog postupka iskoštičene suve šljive

8

Priprema sirovine za izbijanje koštice iz plodova je identična osnovnoj preradi suvih šljiva. Šljiva se doprema iz skladišta i ako nije prethodno kalibrirana kalibrira.

Veoma je bitno da se plodovi dobro kalibriraju da bi ispunili uslove prema navedenoj nomenklaturi za kalibražu.

Pošto su prošle fazu hladnog pranja, suvi plodovi idu na rehidrator. Suvi plodovi se rehidriraju na sadržaj vlage 28 % do 35 %, zavisno od zahtjeva kupca. Poslije 24 časa stajanja omekšali plodovi se lako iskoštičavaju. Interesantno je napomenuti da se pojedine sorte mogu iskoštičavati sa vlagom 24-25 % bez rehidracije (požegača i italijanka).

Za veliki broj proizvoda od suvih šljiva potrebni su plodovi bez koštice i dijelova koštice, ali i određenog oblika da bi se mogli filovati. Da bi se obezbijedili ovakvi plodovi, konstruisani su uređaji u Francuskoj za pojedinačno iskoštičavanje suve šljive. Na istom principu rade i ugovorene izbijačice. Ovi uređaji su malog kapaciteta, od 40 do 50 kilograma u smjeni po radniku, ali pošto se radi o uređaju malih dimenzija, može ih biti više u jednoj prostoriji, pa ukupna dnevna proizvodnja zavisi od broja uređaja i broja smijena. Za ova vid iskoštičavanja koriste se gumeni ulošci sa otvorom za prolazak koštice. Ovi ulošci su urađeni od specijalne gume, velike zatezne čvrstoće i sa jednim uloškom može se izbiti 10 do 11 kilograma suvih šljiva. Ova proizvodnja je rentabilna i ne može da zadovoljni tražnju onih proizvoda u razvijenim zemljama Evrope. Ipak je dosadašnja ostvarena i plasirana proizvodnja dala pozitivne devizne efekte.

Radnik stavlja rukom plod šljive na otvor uloška. Pod pritiskom metalnog, konkavno zaobljenog klina na plod, koštica prolazi kroz otvor uloška, a plod dobija okrugao spljošten oblik sa dva otvora. Ovako iskoštičeni plodovi mogu se pakovati u ambalažu, za neposrednu upotrebu, ali uz prethodnu površinsku zaštitu zbog povećanog sadržaja vlage i vremena čuvanja od prodaje. Inače ovako iskoštičena suva šljiva se koristi za proizvodnju velikog broja delikatesnih proizvoda, jer se može filovati raznim nadevima u obliku voćnih pasti.

Vrlo atraktivni su plodovi dobijeni iskoštičavanjem osušenih plodova sorte Stenlej, jer su krupni i mesnati, pa je zato ovaj metod u prednosti u odnosu na sve metode iskoštičavanja koji su do sada poznati. Danas se u svijetu već proizvode mašine sa mehanizovanim izbijanjem koštica većeg kapaciteta.

9

Ono što treba znati kod izrade kalkulacija za proizvodnju suve šljive bez koštice je da od sorte Stenlej 30-33 % otpada na košpu, tj. 67-70 % se dobija iskoštičenog ploda dok kod sorte Požegača na košpu otpada 24-27 %, što znači da se dobije 73-76 % iskoštičenih plodova. S obzirom da se povećava sadržaj vode sa 18 % na 34% to se od 1 kilograma suve šljive dobije oko 0,85-0,90 kg rehidrirane suve šljive bez koštice.

Rehidrirane suve šljive bez koštice su zbog velikog sadržaja vode sklone mikrobiološkim procesima kvarenjima pa se mora izvršiti njihova konzervacija. Konzervisanje se vrši prskanjem sa vodenim rastvorom kalijum sorbata.

Pakovanje rehidrirane suve šljive bez koštice vrši se obično u kombi doze zbog toga što su meke i da bi se spriječilo njihovo gnječenje.

Skladišta za finalizovanu suvu šljivu treba da ispune sve uslove koje ispunjava skladište za originalnu suvu šljivul. Finalizovana roba se skladišti na paletama, a temperatura skladišta treba da bude 15-20◦ C stepeni.

5.3. Kontrola kvaliteta

Propis ima za predmet da definiše uslove kvaliteta kojima suve šljive moraju da odgovaraju uslovima standarda, otpreme poslije pripreme, prerade i pakovanja.

A. MINIMALNE KARAKTERISTIKE

I U svim kategorijama, imajući u vidu uslove predviđene za svaku kategoriju i dozvoljenu toleranciju, suve šljive treba da budu:

proizvedene od zrelog ploda; cijele, bez peteljke (sa ili bez koštice); neoštećene (za suve šljive sa košticom), naborane pokožice, nerasprsnute,

bez peteljki; čiste, praktično bez stranih vidljivih materija; zdrave, posebno bez buđi, truleži, bez vidljivih tragova oštećenja od

insekata i bez živih ili mrtvih insekata; sočne, elastičnog i fleksibilnog mesa; bez mirisa i nepoznatog ukusa.

10

II Sadržaj vode ne treba da prelazu 35 %.

III Suve šljive treba da budu predmet odgovarajućeg tretmana koji im omogućuje da podnesu transport i manipulaciju, obezbjeđujući im prispjeće pod zadovoljavajućim uslovima na uputno mjesto.

B. KLASIFIKACIJA

I Suve šljive su samo predmet „kategorija I“ pod nazivom „SUVE ŠLjIVE“ (PRUNEAUX).

Suve šljive klasifikovane u toj kategoriji treba da budu dobrog kvaliteta. One treba da predstavljaju čiste karakteristike u raznovrsnosti ili komercijalni tip, koji se upotrebljava. One mogu da imaju neznatne površinske promjene i nedostatke u boji, pod uslovima da im one ne škode sa uopštenog aspekta niti u kvalitetu, niti u preradi proizvoda.

II Suve šljive bez koštica su predmet klasifikacije na 2 kategorije:

Kategorija I: suve šljive klasifikovane u toj kategoriji treba da budu oslobođene koštice kroz takav postupak koji obezbjeđuje maksimum cijele pokožice ploda, broj otvora treba da bude ograničen na dva maksimalno zbog izbijanja koštice. One su nazvane „SUVE ŠLjIVE BEZ KOŠTICE“.

Kategorija II: suve šljive klasifikovane u toj kategoriji treba da budu bez koštice koje su odstranjene pritiskom. Broj neophidnih radnji za izbacivanje koštica nije ograničen.

Bilo da je kakav način pripreme, suve šljive moraju da budu predmet određene kalibraže:

bilo da je minimalni broj plodova koji sadrži pola kg (500 g) ili u libri (453 g) sa procentom vlage markiranim. Razlika između dva broja ne smije da bude veća od 11 za odgovarajuću kalibražu za +/- 33 ploda i do 5 za najkrupnije kalibraže.

bilo prema jednoj od sljedećih nomenklatura.

11

Tabela 2 – Evropska nomenklatura

VELIČINA PLODA BROJ PLODOVA U 500 g SA OZNAČENIM PROCENTOM VLAGE

BROJ PLODOVA U 453 G SA OZNAČENIM PROCENTOM VLAGE

Ogromne NE VIŠE OD 44 NE VIŠE OD 40Vrlo velike 44 – 55 40 – 50Velike 55 – 66 50 – 60Srednje 66 – 77 60 – 70Male 77 – 99 70 – 90Vrlo male VIŠE OD 99 NE VIŠE OD 90

Pored ove kontrole određuje se i sadržaj kalijum sorbata u finalnom proizvodu kao njihova bakteriološka ispravnost.

12

6. OPIS TRŽIŠTA – CILjNIH KUPACA

Rehidrirana šljiva bez koštica u Republici Srpskoj biće potpuno nov proizvod, koja će zbog svojih hranljivih sastojaka biti interesantan, odnosno prihvatljiv proizvod koji će poželjeti da konzumiraju svi potrošači – od djece do odraslih osoba. Prema tome, kanali prodaje će biti svi trgovinski objekti od hipermarketa do manjih trgovinskih radnji.

13

7. DEFINISANjE POTREBNIH KAPACITETA

Planirana je proizvodnja rehidrirane suve šljive bez koštice u prvoj godini u sljedećem obimu:

1) dnevna proizvodnja – 2 000 kg;2) mjesečna proizvodnja – 44 000 kg;3) godišnja proizvodnja – 264 000 kg.1

U tabeli 3 prikazana je potrebna oprema za proizvodnju rehidrirane suve šljive bez koštice.

Tabela 3 – Potrebna oprema za proizvodnju rehidrirane suve šljive bez koštice

RED.BR.

NAZIV UREĐAJA POTREBAN BROJ (KOM.)

1. Uređaj za kalibraciju suve šljive 12. Uređaj za transport (trakasti transport) 33. Uređaj za rehidraciju (rehidrator) 14. Uređaj za izbijanje koštica 25. Uređaj za konzervaciju 16. Mašina za odmjeravanje i pakovanje u kombi doze 1

Potreban broj zaposlenih:

direktor (vlasnik) 1 izvršilac tehnolog VSS 1 izvršilac radnik u proizvodnji 6 izvršilaca radnik na održavanju 1 izvršilac

UKUPNO 9 izvršilaca

1 Napomena: Planiran je šestomjesečni rad zbog nepostojanja većih rashladnih kapaciteta za čuvanje svježe šljive i malih kapaciteta sušare.

14

Planirano je da obim proizvodnje u prve tri godine ostane na istom nivou zbog nekoliko ograničavajućih faktora, a nakon toga shodno zahtjevu tržišta da se povećava obim proizvodnje. Obim proizvodnje je planiran za trosmjenski rad pogona.

U narednoj tabeli (broj 4) dati su resursi koji prate naveden kapacite.

Tabela broj 4 – Potrebni resursi za proizvodnju rehidrirane suve šljive bez koštice

OPIS POTREBAN KAPACITET RESURSA

Zaposleni izvršioci 9Kombi doza za pakovanje 264 000 komPotrošnja el. energije na godišnjem nivou 100 000 kWPotrošnja vode na godišnjem nivou 600 m3

15

8. TRŽIŠNA STRATEGIJA

Imajući u vidu da se na našem tržištu pojavljuje potpuno nov proizvod koji pleni svojim kvalitetom i da nema nijednog proizvađača ove vrste proizvoda (konkurenta), strategija prodaje neće biti složena.

SWOT analiza je instrument za analizu internih (unutrašnjih) i eksternih (spoljašnjih) faktora koji utiču na preduzeće i okruženje. Pomoću SWOT analize ispitujemo 4 faktora, a to su:

1) snaga,2) slabost,3) šansa i4) pretnja

sa kojima se svako preduzeće svakodnevno susreće u okruženju.

Na narednoj slici prikazane su osobine preduzeća za formiranje SWOT matrice.

Slika 2 – SWOT matrica

16

SNAGA

kvalitetnepostojanje domaćeg

proizvodaizlazak na tržište bez sprem.

konkurencije

SLABOST

mala proizvodnjanemogućnost proširenja

proizvodnje u postojećoj halinespremnost domaćih kupaca da

odmah prihvate novinuneiskustvo menadžmenta tima

ŠANSA

širenje poslovanjaveća zastupljenost u javnostinova radna mjesta

PRIJETNjA

pojava ino proizvođačapojava domaćih proizvođačanestabilna ekonomska situacijanedostatak finansijskih sredstava

9. DEFINISANjE TRŽIŠNE KONKURENCIJE

Već je naglašeno da, za sada, nema domaćih proizvođača ovo proizvoda, pa nema domaće proizvođačke konkurencije. Zbog postojanja ino proizvođača postoji i prijetnja međunarodnih trgovinskih lanaca ili velikih domaćih hipermarketa ili velikih trgovinskih firmi. Zbog toga investiranje treba da bude brzo i uz određenu dozu tajnosti u početnom stepenu, a isto tako je potrebna i odgovarajuća reklama neposredno pred početak proizvodnje praćena kvalitetom, tačnosti isporuke i slično.

17

10. ODREĐIVANjE LOKACIJSKOG PROSTORA (LOKACIJE I PROSTORA)

Već je naprijed rečeno da je za lokaciju odabrana industrijska zona u Ugljeviku. Za obavljanje proizvodnje rehidrirane suve šljive bez koštice potreban je prostor od oko 500 m2 sa rasporedom prikazanim na slici broj 3.

Slik a 3 –

Planirani prostor za proizvodnju rehidrirane suve šljive bez koštice

18

50 m

10 m

KANCELARIJA

HO

DN

IK

PROIZVODNjA REHIDRIRANE SUVE ŠLjIVE

MAGACIN GOTOVIH

PROIZVODA

GARDEROBA SA TOALETOM

SKLADIŠTE SUVE ŠLjIVE

MAGACIN, AMBALAŽA I

KONZERVANS

LABO

RATO

RIJA

11. MENADžMENT, ORGANIZACIJA I VLASNIŠTVO

Preduzeće „Prerada voća“ d.o.o. je u privatnom vlasništvu čiji je jedini osnivač Marijan Beganović, dipl. ing. tehnologije sa 100 % udijelom u vlasništvu. Osnivač preduzeća je vlasnik koji je odgovoran za preduzeće i nosilac je osnovnih odluka koje se tiču investiranja kapitala.

Na sljedećoj slici je prikazana struktura organizacije u preduzeću u toku prve godine poslovanja.

Slika 4 – Struktura organizacije u preduzeću d.o.o. „Prerada voća“ u toku prve godine poslovanja

19

DIREKTOR(VLASNIK)

DIREKTOR(VLASNIK)

TEHNOLOGTEHNOLOG

RADNICI U PROIZVODNjI(3 SMJENE)

RADNICI U PROIZVODNjI(3 SMJENE) RADNICI NA

ODRŽAVANjURADNICI NA

ODRŽAVANjU

12. ANALIZA RIZIKA

Svaki preduzetnički poduhvat u sebi nosi određene rizike. Rizik je preduzetnički faktor, a postoji više vrsta rizika.

Za preduzetnike je bitno da:

predvide moguće rizike, procijene vjerovatnoću njihovog ostvarivanja, ocijene finansijske posljedice, naprave plan mijera kako se može smanjiti učinak rizika ili kako se može

postepeno izbjeći.

Pregled mogućih rizika primjenjenih na preduzeće „Prerada voća“ dat je u narednoj tabeli (broj 5).

Tabela 5 – Mogući rizici

VRSTA RIZIKA VJEROVATNOĆA DEŠAVANjA

POSLjEDICE PLAN MIJERA

POJAVA KONKURENCIJE srednja otežana prodaja sniženje cijena i povećanje proizvodnje

NEDOSTATAK FINANSIJSKIH SREDSTAVA

srednja otežana proizvodnja obezbjeđivanje kreditnih sredstava

PAD TRAŽNjE mala otežana prodaja i smanjen prihod

sniženje cijena i rezerva

PROŠIRENjE PROIZVODNjE velika povećanje troškova obuka novih izvršilaca

20

13. TERMINSKI PLAN

Terminski plan predstavlja plan svih aktivnosti koje preduzetnik treba da izvrši u realizaciji svoje ideje. Terminski plan prikazuje vremenski okvir i sve aktivnosti koje su potrebne za realizaciju ciljeva.

U narednoj tabeli prikazane su sve aktivnosti planiranja i potrebno trajanje za njihovo izvršenje (tabela broj 6).

Tabela 6 – Planirane aktivnosti i vrijeme potrebno za njihovu realizaciju

AKTIVNOSTDATUM

POČETKA AKTIVNOSTI

DATUM ZAVRŠAVANjA

AKTIVNOSTI

TRAJANjE AKTIVNOSTI

IZVRŠILAC AKTIVNOSTI

Istraživanje tržišta

1. 02. 2013. 1. 03. 2013. 30 vlasnik

Pregled i opremanje objekta

15. 02. 2013. 15. 03. 2013. 30 vlasnik

Nabavka opreme za proizvodnju i montažu

1. 03. 2013. 1. 04. 2013. 30 vlasnik

Obuka i zapošljavanje radnika

1. 04. 2013. 1. 05. 2013. 30vlasnik,tehnolog,

svi zaposleni

Početak rada 15. 05. 2013. – – –

UKUPNO 1.02. 2013. 15. 05. 2013. 120 –

21

14. PROJEKCIJA PRIHODA I RASHODA

Ukupan prihod je formiran prodajom godišnje proizvodnje rehidrirane suve šljive od 264 000 kg po cijeni od 232 din/kg. Na osnovu materijalnih troškova (suva šljiva, kalijum sorbat, kombi doze, električna energija i slično) i ostalih nematerijalnih troškova, amortizacije, plata i kamata došlo se do dobiti od 540 000 dinara.

Na osnovu ovih pokazatelja formiran je bilans uspjeha kojim su obuhvaćeni svi prihodi i rashodi obračunskog perioda. Bilans uspjeha prikazuje globalnu veličinu ili dio ukupnog rezultata ostvarenog u jednom periodu.

Predviđeni bilans uspjeha u ovom slučaju prikazan je u tabeli broj 7.

Tabela 7 – Bilans uspjeha

OPIS IZNOS (u din.)

1. Ukupni prihod 61.250.0002. Ukupni rashod 60.310.000

2.1. Materijalni troškovi 39.300.0002.2. Nematerijalni troškovi 11.954.0002.3. Amortizacija 516.0002.4. Zarade 8.020.0002.5. Kamate 520.000

3. Dobit ( 1 – 2 ) 940.0004. Porez na dobit 169.2005. Neto dobit ( 3 – 4 ) 770.800

22

15. PROJEKCIJA NOVČANIH TOKOVA

Projekcija je prikazana samo za prvu godinu uz napomenu da će i u naredne dvije godine biti nepromijenjen.

Tabela 8 – Projekcija novčanih tokova

STAVKA PRVA GODINA POSLOVANjA

1. NOVČANI PRILIV

Ukupni prihod

Sopstvena sredstva

Kredit

73.368.200

612.500.000

7.118.200

5.000.000

2. NOVČANI ODLIV

Osnovna sredstva

Obrtna sredstva

Materijalni troškovi

Nematerijalni troškovi

Zarade

Anuitet

Porez na dobit

Neto prihod

71.868.200

5.650.000

3.025.000

39.300.000

11.954.000

8.020.000

3.750.000

169.200

1.500.000

23

16. ODREĐIVANjE KRITIČNE TAČKE POSLOVANjA

Kritična tačka poslovanja se određuje, odnosno izračunava po formuli:

KTP = FT / (PC – VTp)

gdje je:KTP – kritična tačka poslovanjaFT – fiksni troškoviPC – prodajna cijenaVT – varijabilni troškoviVTp – varijabilni troškovi po jedinici proizvoda

Podaci d.o.o. „Prerada voća“ za određivanje kritične tačke poslovanja:

- fiksni troškovi na mjesečnom nivou (din.) 1.515.568- varijabilni troškovi na mjesečnom nivou (din.) 3.275.000- varijabilni troškovi po jedinici mase (kg) rehidrirane suve šljive bez koštice 78

din/kg- proizvodnja rehidrirane suve šljive na mjesečnom nivou (kg) 44 000- prodajna cijena po kg rehidrirane suve šljive bez koštice 232 din/kg

KTP = 3.180.000 / 232 – 78 KTP = 3.180.000 / 154KTP = 20 649 kg

Ukupan prihod preduzeća se izračunava:

UP = PC * Q

gdje je:UP – ukupan prihodPC – prodajna cijenaQ – proizvodni kapacitet

24

Širi prikaz kritične tačke poslovanja za preduzeće izgleda ovako:- proizvodnja od 20 649 kg/mjesec- fiksni troškovi 1.515.568 din/mjesec- fiksni i varijabilni troškovi 4.790.568 din/mjesec- ukupan prihod 4.790.568 din/mjesec

Ako se želi ostvariti profit, masa rehidrirane suve šljive bez koštice koja se proizvodi i prodaje (Qp) mora da bude veća od količine u kritičnoj tački poslovanja (Qk), a trend ukupnih prihoda (ugao α1) mora da bude veći od trenda ukupnih troškova (ugao α2), kao što je prikazano na narednoj slici (broj 5).

UKUPAN PRIHODVARIJABILNI TROŠKOVI

novčana jedinica(din) 5.000.000

4.000.000

3.000.000

2.000.000

α2 FIKSNI TROŠKOVI

1.000.000

α1

10 000 20 000 30 000 40 000 Q

obim proizvodnje (kg)

25

ZAKLjUČAK

U okviru rada u kratkim crtama je obrađena preduzetnička ideja proizvodnje rehidrirane suve šljive sa tehnoekonomskog i marketinškog aspekta.

Međutim, nakon svih prezentovanih analiza i objašnjenja pojedinih koraka, kako u fazi planiranja, tako i u fazi realizacije, opšti je zaključak da treba materijalizovati cjelokupnu ideju.

26

LITERATURA

1. V. Aleksić, „Proizvodnja rehidrirane suve šljive“, Međunarodni simpozijum „Agrotex“, Gradačac, 2012.

2. V. Marković, „Suva šljiva“, Šabac, 1998.

3. V. Marković, M. Puretić, K. Kakučka, „Upotreba kalijum sorbata u procesu prerade suve šljive“, Simpozium „Agrotex“, Gradačac, 2010.

4. P. Mišić, „Šljiva“, Beograd, 1989.

27