1

Czes³aw Cyrañski

Ma³gorzata Kwaœniewska

Program

wychowania przedszkolnego

MOJE PRZEDSZKOLE

Nr dopuszczenia: DKW-4013-3/01

2

Recenzenci:

dr Bo¿ena Muchacka

mgr Ryta Folejewska

mgr Krystyna Datkun-Czerniak

Korekta:

Irma Sumara

Sk³ad komputerowy:

Przemys³aw Pi¹tek

Program wychowania przedszkolnego „Moje przedszkole” dopuszczony do u¿ytku szkolnego

przez ministra w³aœciwego do spraw oœwiaty i wychowania i wpisany do wykazu programów z za-

kresu wychowania przedszkolnego.

Numer dopuszczenia: DKW-4013-3/01

ISBN 978-83-7491-190-0

© Copyright by Grupa Edukacyjna MAC S.A., Kielce 2003

Grupa Edukacyjna MAC S.A.25–655 Kielce, ul. Łódzka 308tel. 041 366 53 66; faks 041 366 55 55e-mail: mac@mac.pl; www.mac.pl

Druk i oprawa: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu

3

Spis treœci

Wstêp ................................................................................................................................. 4

Charakterystyka programu ................................................................................................ 5

Cele edukacji przedszkolnej .............................................................................................. 7

Procedury osi¹gania celów ................................................................................................ 8

Obszary edukacyjne – treœci programowe ........................................................................ 9

I. Poznajê samego siebie ............................................................................................ 9

II. Moja rodzina ..........................................................................................................11

III. Moje przedszkole .................................................................................................. 14

IV. Moje najbli¿sze otoczenie ..................................................................................... 17

V. Ja i spo³eczeñstwo ................................................................................................. 19

VI. Myœlê, mówiê, czytam i przygotowujê siê do pisania .......................................... 22

VII. Moje pierwsze doœwiadczenia z matematyk¹ ....................................................... 28

VIII. Ja i przyroda .......................................................................................................... 32

IX. Ja i sztuka .............................................................................................................. 37

A. Plastyka ............................................................................................................ 37

B. Muzyka ............................................................................................................ 38

C. Teatr ................................................................................................................. 40

X. Ja i technika ........................................................................................................... 42

XI. Moje bezpieczeñstwo i zdrowie ............................................................................ 45

A. Bezpieczeñstwo................................................................................................ 45

B. Higiena i zdrowie ............................................................................................. 45

C. SprawnoϾ ruchowa ......................................................................................... 47

XII. Konstruujê swój system wartoœci .......................................................................... 49

Diagnozowanie osi¹gniêæ dzieci koñcz¹cych etap edukacji przedszkolnej ................... 51

Wykaz literatury pomocniczej w pracy z dzieæmi w wieku przedszkolnym .................. 53

Informacja o autorach ...................................................................................................... 56

4

Wstêp

Program Moje przedszkole ma s³u¿yæ doskonaleniu procesu wychowawczo-dydaktycz-nego, poprawie jakoœci pracy nauczyciela, a tym samym sprzyjaæ rozwojowi dzieci.

Realizacja tych za³o¿eñ jest mo¿liwa przy pe³nym zaanga¿owaniu odpowiednio przy-gotowanego nauczyciela. Zak³ada siê, i¿ tylko dobrze wykszta³cony, refleksyjny i twórczynauczyciel mo¿e osi¹gn¹æ wysokie efekty w pracy z dzieæmi w zakresie rozwijania ichpotencjalnych mo¿liwoœci oraz rozbudzania ciekawoœci poznawczej. Rozleg³a wiedza na-uczyciela o dzieciach w wieku przedszkolnym, jego wysoki poziom umiejêtnoœci organi-zatorskich oraz postawa twórcza warunkuj¹ osi¹ganie sukcesów przez wychowanków i ichpozytywne nastawienie do œwiata, który ich otacza.

W podejmowanych dzia³aniach nauczyciel powinien stymulowaæ wszystkie sfery oso-bowoœci dzieci, dbaj¹c o ich harmonijny rozwój. Wspomaganie rozwoju dzieci na tymetapie edukacji ma siê odbywaæ w mi³ej, serdecznej, przyjacielskiej atmosferze, gdzie sta-wiane zadania dostosowane s¹ do potrzeb, mo¿liwoœci i zainteresowañ wychowanków.Ponadto organizacja procesu wychowawczo-dydaktycznego ma sprzyjaæ podejmowaniuprzez dzieci dzia³añ twórczych oraz osi¹ganiu praktycznych umiejêtnoœci.

W prze³o¿eniu jêzyka programu na praktyczne dzia³ania dzieci d¹¿yæ nale¿y do naby-cia przez nie jak najwy¿szego, na miarê ich mo¿liwoœci, poziomu sprawnoœci, umiejêtno-œci, a tak¿e wiedzy niezbêdnych do prawid³owego funkcjonowania w œrodowisku. Istot-nym zadaniem edukacyjnym jest d¹¿enie do nabycia przez wychowanków umiejêtnoœciwspó³decydowania o sobie, a nawet umiejêtnoœci kierowania w³asnym rozwojem. Wspó³-podmiotowy charakter stosunków nauczyciela z dzieæmi jest nieodzownym warunkiemprawid³owego i efektywnego przebiegu procesu edukacyjnego.

Program Moje przedszkole zorientowany jest na osobê wychowanka, jego rozwój. W³a-œciwa interpretacja treœci w nim zawartych ma przyczyniæ siê do tworzenia warunkówumo¿liwiaj¹cych pe³ny rozwój jego osobowoœci. Zawarte w programie treœci uwzglêd-niaj¹ najnowsze tendencje humanistycznej pedagogiki przedszkolnej, w jej teoretycznymi praktycznym wymiarze, wobec czego realizacja ich gwarantuje doskona³e przygotowa-nie dziecka do wymagañ wspó³czesnoœci.

5

Charakterystyka programu

Jedno ze sformu³owañ zawartych w Podstawie programowej brzmi (...) Wychowanie przed-

szkolne obejmuje wspomaganie rozwoju i wczesn¹ edukacjê dzieci od trzeciego roku ¿ycia

do rozpoczêcia nauki w klasie pierwszej szeœcioletniej szko³y podstawowej. (...)Dobór i uk³ad treœci zawartych w tym programie odpowiada za³o¿eniom Podstawy

programowej, czyni¹c z ka¿dego z jej postulatów istotny problem edukacyjny.

Treœci programowe zestawiono w nastêpuj¹ce obszary tematyczne:

– Poznajê samego siebie.– Moja rodzina.– Moje przedszkole.– Moje najbli¿sze otoczenie.– Ja i spo³eczeñstwo.– Myœlê, mówiê, czytam i przygotowujê siê do pisania.– Moje pierwsze doœwiadczenia z matematyk¹.– Ja i przyroda.– Ja i sztuka:

• plastyka,• muzyka,• teatr.

– Ja i technika.– Moje bezpieczeñstwo i zdrowie:

• bezpieczeñstwo,• higiena i zdrowie,• sprawnoœæ ruchowa.

– Konstruujê swój system wartoœci.

W obrêbie ka¿dego z obszarów edukacyjnych uwzglêdniono zagadnienia szczegó³o-we, których uk³ad jest odzwierciedleniem zasady stopniowania trudnoœci. Jest to niezwy-kle istotne, bior¹c pod uwagê fakt zrezygnowania z dotychczas obowi¹zuj¹cego, tradycyj-nego podzia³u treœci w³aœciwych dla poszczególnych grup wiekowych. Kieruj¹c siê pozio-mem rozwoju dzieci, a nie ich wiekiem kalendarzowym, nauczyciel mo¿e swobodnie do-bieraæ wynikaj¹ce z treœci zadania na miarê mo¿liwoœci swoich wychowanków. Zak³adasiê, i¿ taki w³aœnie uk³ad treœci sprzyjaæ bêdzie indywidualizacji oddzia³ywañ nauczycielaw stosunku do poszczególnych dzieci.

Przyjêty uk³ad treœci programowych stwarza nauczycielom mo¿liwoœæ odwo³ywaniasiê do dzieciêcych prze¿yæ, doœwiadczeñ, wiadomoœci, zainteresowañ, a realizacja treœcisprzyjaæ ma ich poszerzeniu.

Program, oprócz treœci, eksponuje przewidywany zakres umiejêtnoœci, jakie dzieci bêd¹zdobywa³y, uczestnicz¹c w edukacji przedszkolnej. Z uwagi na interpretacjê programu

6

(w myœl za³o¿eñ pedagogiki humanistycznej) jako zbioru postulatów, nale¿y zaznaczyæ, i¿w pracy pedagogicznej priorytetem jest dobro dziecka, jego indywidualne tempo rozwoju,d¹¿enia, oczekiwania, zainteresowania, wobec czego nie ma mo¿liwoœci ujmowania za-gadnieñ programowych jako treœci obowi¹zkowych do realizacji przez nauczyciela, a tymsamym do opanowania przez wychowanków. Niemniej jednak zak³ada siê, i¿ nabycie przezdziecko postulowanych umiejêtnoœci u³atwi mu start na wy¿szym szczeblu edukacji, gwa-rantuj¹c jednoczeœnie osi¹ganie sukcesów w nauce szkolnej.

7

Cele edukacji przedszkolnej

Program wychowania przedszkolnego „Moje przedszkole” oparty jest na obowi¹zuj¹-cej Podstawie programowej MEN.

Zgodnie z za³o¿eniami zawartymi w Podstawie programowej (...) Celem wychowania

przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wro-

dzonym potencja³em i mo¿liwoœciami rozwojowymi w relacjach ze œrodowiskiem spo³eczno-

-kulturowym i przyrodniczym.Edukacja przedszkolna powinna umo¿liwiæ:

– poznawanie samego siebie,– poznawanie roli rodziny w rozwoju dziecka,– rozwój uczuæ przywi¹zania i szacunku dla najbli¿szych cz³onków rodziny,– zdobywanie umiejêtnoœci wykonywania czynnoœci samoobs³ugowych,– rozwijanie umiejêtnoœci zgodnego wspó³¿ycia w zespole rówieœniczym,– rozwijanie zainteresowania w³asn¹ miejscowoœci¹,– nabywanie poczucia przynale¿noœci narodowej,– dostrzeganie piêkna najbli¿szego œrodowiska,– rozwijanie mowy i myœlenia,– poznawanie popularnych utworów polskiej literatury dzieciêcej,– przygotowanie do nauki czytania i pisania,– porz¹dkowanie oraz klasyfikowanie przedmiotów i zjawisk,– pos³ugiwanie siê poznanymi znakami i symbolami,– rozwijanie umiejêtnoœci liczenia,– dostrzeganie zmian zachodz¹cych w przyrodzie w poszczególnych porach roku,– rozpoznawanie i nazywanie czêsto spotykanych w najbli¿szym otoczeniu roœlin i zwierz¹t,– poznawanie podstawowych zasad ochrony œrodowiska,– ró¿norodne kontakty ze sztuk¹,– wyra¿anie postawy twórczej w ró¿nych formach dzieciêcej ekspresji,– rozwijanie wra¿liwoœci na piêkno muzyki,– prze¿ywanie przedstawieñ teatralnych,– zapoznanie z rol¹ techniki w ¿yciu cz³owieka,– rozwijanie okreœlonych umiejêtnoœci technicznych,– uœwiadamianie potrzeby dbania o w³asne bezpieczeñstwo,– kszta³cenie nawyku dbania o czystoœæ osobist¹,– zrozumienie roli ruchu na œwie¿ym powietrzu, jako stymulatora prawid³owego rozwoju,– poznawanie ró¿nych wartoœci, którymi ludzie kieruj¹ siê w ¿yciu,– budowanie w³asnego systemu wartoœci.

8

Procedury osi¹gania celów

Podstawowym za³o¿eniem prezentowanego programu jest wyposa¿enie dzieci w nie-zbêdne sprawnoœci, umiejêtnoœci i wiadomoœci.

Ka¿dy nauczyciel wie, jakie treœci i w jaki sposób ma je realizowaæ ze swoimi wycho-wankami. Dlatego osi¹ganie zamierzonych celów uwarunkowane jest:

– poznaniem struktury programowej, a zw³aszcza zakresu treœciowego poszczególnychobszarów tematycznych,

– dobr¹ organizacj¹ i warunkami przebiegu procesu edukacyjnego,– dostosowaniem zadañ do potrzeb, mo¿liwoœci i zainteresowañ wychowanków,– tworzeniem dziecku warunków umo¿liwiaj¹cych indywidualne tempo jego rozwoju,– kszta³towaniem pozytywnego nastawienia do œwiata,– rozwijaniem serdecznej, przyjacielskiej atmosfery miêdzy wychowankami,– odwo³ywaniem siê do dzieciêcych prze¿yæ, doœwiadczeñ, wiadomoœci i zainteresowañ,– tworzeniem sytuacji umo¿liwiaj¹cych poznawanie samego siebie.

Jednym z wielu wa¿nych uwarunkowañ jest równie¿ stosowanie atrakcyjnych formi metod pracy opartych na:

– ró¿norodnych zabawach,– obserwacji i pokazie,– dzia³aniu,– przekazie s³ownym,– przyk³adzie osobistym,– rozwi¹zywaniu zadañ wed³ug w³asnego pomys³u,– doœwiadczeniu dziecka,– spontanicznej, swobodnej aktywnoœci w³asnej dziecka,– grach dydaktycznych,– zajêciach dramowych.

Mo¿emy przy tym wykorzystaæ metody odtwórcze (zabawowo-naœladowcze, zadaniowe,sytuacyjne) i twórcze R. Labana, A. M. Kniessów, elementy metody C. Orffa, W. J. J. Gordona,E. Nêckiego. W wyniku prawid³owego wykorzystania tych metod wychowanek powinien byæcz³owiekiem aktywnym, myœl¹cym i prawid³owo funkcjonuj¹cym w ¿yciu spo³ecznym.

9

Obszary edukacyjne

– treœci programowe

I. POZNAJÊ SAMEGO SIEBIE

1. Poznanie cech wygl¹du zewnêtrznego:– poprawne nazywanie poszczególnych czêœci cia³a i okreœ-

lanie ich jakoœci, np.: ciemne w³osy, niebieskie oczy,d³uga szyja, delikatne palce itp.,

– porównywanie swojego wygl¹du z wygl¹dem innychdzieci z jednoczesnym uznaniem wszelkiej odrêbnoœciza zjawisko naturalne.

2. Poznanie roli narz¹dów zmys³u:– poznawanie otaczaj¹cego œwiata za pomoc¹ zmys³ów

w toku ró¿norodnych zabaw (np.: poznawanie smakuowoców z zamkniêtymi oczami, zgadywanie, któredziecko opisuje nauczycielka itp.),

– okreœlanie cech œwiata zewnêtrznego przy wykorzysta-niu narz¹dów zmys³u (u¿ywanie sformu³owañ typu:wzrokiem mogê okreœliæ, ¿e jab³ko jest... itp.).

3. Poznanie cech charakterystycznych:– poznawanie cech okreœlaj¹cych charakter w oparciu

o swobodne rozmowy, opis znanych dzieciom osób, opispostaci literackich,

– bogacenie okreœleñ dotycz¹cych opisu charakteru cz³owie-ka przez poznawanie wyrazów przeciwstawnych, np. w to-ku zabawy w s³owa: mi³y – niemi³y, dobry – z³y itp.,

– stwarzanie okazji do gromadzenia informacji na tematsamego siebie, np. w zabawach,

– prezentowanie w³asnej osoby przez podawanie maksy-malnej iloœci informacji, w tym tak¿e cech charakteru.

4. Poznawanie w³asnych mo¿liwoœci:– podejmowanie dzia³añ w zró¿nicowanych sytuacjach,

– aktywne uczestniczenie w organizacji w³asnego ¿ycia,np. poprzez wspó³decydowanie o ubiorze, wygl¹dzie,sposobie wykonywania czynnoœci,

SPRAWNOŒCI,UMIEJÊTNOŒCII WIADOMOŒCI

(rozwijane w toku procesuedukacyjnego)

Dziecko:– nazywa i okreœla czêœci

swojego cia³a,

– dokonuje analizy porów-nawczej siebie i innych,

– nazywa narz¹dy zmys³ui wykorzystuje je do pozna-wania otaczaj¹cej rzeczywi-stoœci,

– okreœla cechy przedmiotówi zjawisk,

– zna cechy okreœlaj¹ce cha-rakter (pozytywne i nega-tywne),

– poznaje swoj¹ osobowoœæ,

– potrafi podaæ podstawoweinformacje o sobie,

– chêtnie podejmuje ró¿nedzia³ania,

– jest aktywne w zakresie or-ganizacji swojego ¿ycia,

10

– zna swoje upodobania, za-interesowania,

– planuje w³asne dzia³aniai doprowadza je do koñca,

– potrafi zaprezentowaæ efektyw³asnej twórczoœci,

– rozwi¹zuje problemy,

– nabywa umiejêtnoœci oce-niania siebie,

– jest wra¿liwe na ocenê wy-ra¿on¹ przez innych,

– nie boi siê sytuacji nowych,

– próbuje werbalizowaæ swo-je stany emocjonalne,

– jest empatyczne,

– gromadzi informacje o sobie,

– nabywa poczucia podmioto-woœci,

– nabywa poczucia wspó³-podmiotowoœci.

– okreœlanie w³asnych upodobañ, marzeñ, zainteresowañ,d¹¿eñ itp.,

– planowanie i realizacja w³asnych dzia³añ,

– prezentowanie wytworów w³asnej dzia³alnoœci,

– uczestnictwo w sytuacjach trudnych, problematycznych,wymagaj¹cych podejmowania decyzji,

– ocena swojej dzia³alnoœci,

– s³uchanie uwag dotycz¹cych swojej osoby i ich inter-pretacja z w³asnego punktu widzenia,

– odkrywanie swoich mo¿liwoœci w sytuacjach nowych,dotychczas nieznanych,

– poznawanie i nazywanie swoich stanów emocjonal-nych oraz nabywanie umiejêtnoœci radzenia sobie w sy-tuacjach przykrych przez wspóln¹ rozmowê z nauczy-cielk¹, dzieæmi,

– wczuwanie siê w stany emocjonalne innych osób w ce-lu niesienia pomocy, b¹dŸ wspólnego dzielenia siê ra-doœciami,

– uczestnictwo w zabawach i grach zespo³owych, zbioro-wych daj¹cych mo¿liwoœæ obserwowania siebie na tleinnych i budowania obrazu w³asnego „ja”,

– uczestnictwo w sytuacjach, kiedy nabywa siê przeko-nania, ¿e wiele zale¿y ode mnie, np.: wspó³decydowa-nie o wygl¹dzie sali przedszkolnej, wybór trasy space-ru, przyborów zabieranych na plac zabaw,

– uczestnictwo w sytuacjach, kiedy nabywa siê przekona-nia, ¿e wiele zale¿y od nas, np. poszukiwanie kompromi-su w sprawach dotycz¹cych scenariusza uroczystoœci itp.

11

II. MOJA RODZINA

1. Poprawne nazywanie cz³onków najbli¿szej rodziny:– wyjaœnienie pojêæ: dom, rodzina, cz³onek rodziny, ro-

dzice, rodzeñstwo, dom rodzinny,

– kszta³towanie uczucia przywi¹zania i szacunku dla naj-bli¿szych cz³onków rodziny.

2. Zachêcanie do aktywnego uczestnictwa w ¿yciu ro-dzinnym:

– samodzielne sprz¹tanie swoich zabawek,– pomaganie w lekkich pracach gospodarczych,

– okazywanie szacunku osobom starszym,

– samodzielne przygotowanie drobnych prezentów lub ob-myœlanie niespodzianek dla domowników z okazji ichœwiêta (np. z okazji Dnia Matki, Dnia Ojca ...),

– nieprzeszkadzanie rodzeñstwu podczas odrabiania lek-cji, odpoczywaj¹cym rodzicom.

3. Inspirowanie zabaw tematycznych dotycz¹cych ro-dziny i domu:

– odtwarzanie w zabawie scenek rodzinnych,

– zabawy tematyczne w „Dom”.

4. Inspirowanie dzieci do dzielenia siê z rodzicami wra-¿eniami z wydarzeñ zaistnia³ych w przedszkolu:

– opowiadanie o swoich ulubionych zajêciach i zabawachprzedszkolnych,

– pamiêtanie o poleceniach nauczyciela i przekazywanieich rodzicom (np. przynoszenie potrzebnych do zajêæ ma-teria³ów, gromadzenie ilustracji na okreœlony temat...),

– stosowanie wzorców pozytywnych zachowañ nabytychw przedszkolu w sytuacjach z ¿ycia domowego,

– wspó³dzia³anie z rodzicami w zakresie rozwijania umiejêt-noœci samoobs³ugowych, kulturalnego zachowania siê itp.

Dziecko:– rozumie pojêcia: rodzice,

dzieci, dom rodzinny, ro-dzeñstwo,

– czuje wiêŸ emocjonaln¹z cz³onkami rodziny,

– sprz¹ta po sobie zabawki,– umie pomóc w drobnych

pracach domowych,– w³aœciwie zachowuje siê

wobec doros³ych,– chêtnie przygotowuje dla do-

mowników upominki z ró¿-nych okazji,

– przestrzega zasad przyjê-tych w domu rodzinnym,

– chêtnie podejmuje czynno-œci zabawowe,

– potrafi inicjowaæ zabawy te-matyczne i zgodnie w nichuczestniczy z innymi dzieæ-mi,

– opowiada o wydarzeniachzaistnia³ych w przedszkolu,

– wymienia informacje miêdzynauczycielem a rodzicami,

– stosuje w domu pozytywnewzorce zachowañ wyniesio-ne z przedszkola,

12

5. Uczestniczenie w obchodach œwi¹t o charakterze ro-dzinnym, takich jak Dzieñ Matki, Dzieñ Ojca itp.:

– maksymalnie pe³ny udzia³ w planowaniu i organizacjiuroczystoœci (od pomys³u do realizacji):

♦ wykonywanie, przy wspó³udziale nauczyciela, drob-nych prezentów dla domowników,

♦ zapraszanie rodziców lub dziadków do przedszkola,♦ dekorowanie sali,♦ prezentowanie w³asnych umiejêtnoœci (krótkie piosen-

ki, wiersze, inscenizacje...),

– uwzglêdnienie w programie uroczystoœci indywidual-nych predyspozycji dzieci, z jednoczesnym uwzglêd-nieniem zasad ¿ycia spo³ecznego.

6. Zapoznanie ze zwyczajami i tradycjami dotycz¹cy-mi œwi¹t (np. Bo¿e Narodzenie, Wielkanoc...):

– zachêcanie do aktywnego uczestnictwa w przygotowa-niach œwi¹tecznych,

– wykonywanie prezentów i dekoracji œwi¹tecznych.

7. Rozwijanie zainteresowania prac¹ zawodow¹ rodzi-ców:

– inicjowanie rozmów na temat pracy zawodowej rodzi-ców,

– okreœlanie czynnoœci wykonywanych przez rodzicóww toku pracy zawodowej.

8. Zachêcanie do wypowiedzi na temat swoich rodzi-ców: ich wygl¹du, upodobañ i czynnoœci domowych.

9. Stwarzanie sytuacji zachêcaj¹cych do dzielenia siêwra¿eniami dotycz¹cymi rodzinnych wydarzeñ, np.narodziny nowego cz³onka rodziny.

– chêtnie uczestniczy w pra-cach organizacyjnych doty-cz¹cych pobytu cz³onkówrodziny w przedszkolu,

– potrafi zaprezentowaæ rodzi-com w³asne umiejêtnoœci,np. wokalne i recytatorskie,

– poznaje tradycje zwi¹zaneze œwiêtami,

– aktywnie uczestniczy w przy-gotowaniach do œwi¹t,

– samodzielnie wykonuje ozdo-by œwi¹teczne (np. pisanki,³añcuchy choinkowe...),

– zna zawody wykonywaneprzez rodziców, potrafi o nichopowiedzieæ,

– poprawnie stosuje okreœle-nia czynnoœci,

– chêtnie opowiada o cz³on-kach rodziny,

– chêtnie wypowiada siê na te-mat wydarzeñ rodzinnych,

13

10. Budzenie zainteresowañ dotycz¹cych historii i prze-mian zachodz¹cych w ¿yciu rodziny:

– zachêcanie dzieci do uzyskiwania informacji na tematdzieciñstwa cz³onków rodziny (gromadzenie fotogra-fii, pami¹tek rodzinnych itp.),

– odnotowywanie konkretnych faktów dotycz¹cych ro-dziny (prowadzenie albumu rodzinnego, wykonaniedrzewa genealogicznego itp.).

– gromadzi informacje o swo-im pochodzeniu,

– zna bliskie dzieje swojej ro-dziny.

14

III. MOJE PRZEDSZKOLE

1. Doskonalenie umiejêtnoœci w zakresie niektórychczynnoœci samoobs³ugowych:

– oczyszczanie butów i ubrañ z piasku oraz œniegu,

– próby samodzielnego zak³adania i zdejmowania ubrañoraz butów,

– wieszanie ubrañ w wyznaczonych miejscach szatniprzedszkolnej,

– samodzielne odszukiwanie swoich pó³eczek w sali, szat-ni i w ³azience,

– samodzielne korzystanie z toalety.

2. Dziecko jako wspó³w³aœciciel sali:– samodzielne zaznaczanie swojej obecnoœci na liœcie

przedszkolnej,

– zachêcanie do pomagania doros³ym w czynnoœciach po-rz¹dkowych:

♦ przysuwanie krzese³ek do sto³u,♦ sprz¹tanie i uk³adanie zabawek po skoñczonej zabawie,♦ odk³adanie swoich rzeczy i prac na ustalone wczeœniej

miejsce,♦ pomaganie przy nakrywaniu do sto³ów (utrwalenie pra-

wid³owych nazw naczyñ sto³owych i sztuæców, zwró-cenie uwagi na prawid³owe ich u³o¿enie na stole),

♦ sprzyjanie utrzymaniu porz¹dku w sali i ³azience,♦ pe³nienie dy¿urów w sali,– czynne uczestnictwo w przygotowaniu do wspólnych

zabaw i zajêæ (np. rozk³adanie na stolikach kredek, plas-teliny, ustawienie krzese³ek itp.),

– uczestniczenie w urz¹dzaniu sali przedszkolnej:♦ obmyœlanie zmian dotycz¹cych wystroju wnêtrza,♦ gromadzenie ciekawych przedmiotów dekoracyjnych

(np. korzenie drzew, ciekawe naczynia...),♦ wykonywanie prac plastycznych do urz¹dzania k¹ci-

ków zainteresowañ (np. lepienie pieczywa z masy sol-nej do „sklepu”),

♦ uczestniczenie w zagospodarowaniu k¹cików zainte-resowañ (np. gromadzenie przez dzieci zabawek, ksi¹-¿eczek, tworzywa przyrodniczego...),

♦ utrzymywanie porz¹dku na swojej pó³ce,

Dziecko:

– potrafi oczyœciæ ubraniei buty z piasku oraz œniegu,

– wykazuje samodzielnoœæw rozbieraniu siê i ubieraniu,

– zna miejsce swojego wie-szaka w szatni,

– zna swój znaczek rozpo-znawczy,

– umie samodzielnie korzy-staæ z toalety,

– systematycznie uczestniczywraz z kolegami w prowa-dzeniu listy obecnoœci,

– uczestniczy w czynnoœciachporz¹dkowych prowadzo-nych przez doros³ych,

– pomaga w wykonywaniuczynnoœci przygotowaw-czych do zabaw i zajêæ,

– bierze udzia³ w planowaniuwystroju sali,

– pomaga w zagospodarowy-waniu sali,

– jest odpowiedzialne za wy-konanie powierzonych muzadañ,

– dba o estetyczny wygl¹d sali,

15

♦ szanowanie zabawek i sprzêtów znajduj¹cych siê w salii innych pomieszczeniach przedszkolnych,

– zachêcanie rodziców do wykonywania prac spo³eczno--u¿ytecznych na rzecz placówki przedszkolnej (np.drobne naprawy, dekorowanie sali wytworami plastycz-nymi...).

3. Rozwijanie umiejêtnoœci zgodnego wspó³¿ycia w gru-pie:

– przestrzeganie okreœlonych zasad zgodnego funkcjo-nowania w grupie:

♦ niezabieranie innym zabawek,♦ nieprzeszkadzanie w zabawie,♦ nieniszczenie wytworów pracy innych dzieci (rysun-

ki, budowle z klocków itp.),♦ kulturalne odnoszenie siê dzieci do siebie,

♦ u¿ywanie form grzecznoœciowych w kontaktach z ró-wieœnikami i osobami doros³ymi,

– zwracanie siê do nauczyciela w razie potrzeby,

– nabywanie zwyczaju reagowania na wezwania i pole-cenia nauczyciela dotycz¹ce, np. siadania do sto³u, cze-kania na swoj¹ kolej, uczestnictwa w zajêciach,

– przestrzeganie zasad umiejêtnego prowadzenia rozmów(czekanie na swoj¹ kolej, uzasadnianie swoich wypo-wiedzi, niewyœmiewanie wypowiedzi innych itp.),

– uznawanie wzajemnych praw do uczestnictwa w zaba-wach, zajêciach, rozmowach z nauczycielem,

– wspólne rozwi¹zywanie sytuacji konfliktowych,

– opiekowanie siê dzieæmi wymagaj¹cymi pomocy,

– dba o zabawki,

– zna ustalone zasady doty-cz¹ce zgodnego wspó³¿yciaz innymi dzieæmi i prze-strzega ich,

– szanuje wytwory pracy in-nych,

– kulturalnie odnosi siê do na-uczyciela i dzieci,

– u¿ywa zwrotów grzeczno-œciowych: proszê, przepra-szam, dziêkujê,

– wie, ¿e mo¿e zwracaæ siê donauczyciela w trudnych sy-tuacjach,

– rozumie i odpowiednio re-aguje na wezwania i pole-cenia nauczyciela,

– zna zasady prowadzeniadialogu i przestrzega ich,

– wspólnie z kolegami podej-muje i realizuje ró¿ne zadania,

– d¹¿y do ³agodzenia konflik-tów,

– umie w razie potrzeby zao-piekowaæ siê innymi dzieæmi,

16

– nabywanie w³aœciwego stosunku do dzieci nieœmia³ych,niepe³nosprawnych, innej narodowoœci,

– przejawianie ¿yczliwoœci wobec innych dzieci,– rozumienie znaczenie takich wartoœci jak: kole¿eñstwo,

dobroæ, uprzejmoœæ,– okreœlanie zachowañ pozytywnych i negatywnych w

oparciu o analizowanie postêpowania bohaterów lite-rackich oraz analizowanie konkretnych przyk³adów z¿ycia przedszkolnego,

– nabywanie umiejêtnoœci samopoznania i samooceny,

– d¹¿enie do zmiany swojego postêpowania na lepsze.

– potrafi uszanowaæ cudz¹ od-rêbnoœæ i byæ tolerancyjnym,

– potrafi wspó³dzia³aæ z innymi,– rozumie znaczenie pojêæ:

kole¿eñstwo, dobroæ,– wie, jak powinno zachowaæ

siê w przedszkolu, umieokreœliæ, jakie zachowanias¹ pozytywne, a jakie nie,

– nabywa poczucia w³asnejwartoœci.

17

IV. MOJE NAJBLI¯SZE OTOCZENIE

1. Obserwowanie pracy ludzi w przedszkolu oraz wbliskim otoczeniu przedszkola (np. pracownikówsklepu, apteki, poczty...):

– poznanie czynnoœci, jakie wykonuj¹, poprawne ich na-zywanie,

– poznanie narzêdzi pracy,– zwrócenie uwagi na ubiór,– inspirowanie zabaw tematycznych zwi¹zanych z okreœ-

lonym zawodem,– urz¹dzanie k¹cików tematycznych (np. pocztowy),– gromadzenie i ogl¹danie ilustracji zwi¹zanych z okre-

œlonym zawodem,– odwiedzanie punktów us³ugowych, poznanie pracy lu-

dzi w nich zatrudnionych (np. szewc, krawiec, zegar-mistrz, fryzjer...),

– zwrócenie uwagi dzieci na w³aœciwe zachowanie siêw miejscach publicznych,

– poznawanie i omawianie czynnoœci, jakimi zajmuj¹ siêpracownicy instytucji u¿ytecznoœci spo³ecznej; podkreœ-lenie znaczenia ich pracy dla najbli¿szego œrodowiska.

2. Zwracanie uwagi na piêkno i estetykê najbli¿szegoœrodowiska:

– próby uchwycenia zmian zachodz¹cych w najbli¿szymœrodowisku dziecka, wynikaj¹cych z dzia³alnoœci cz³o-wieka (np. pojawienie siê nowych budynków, placów,trawników...),

– w³¹czanie siê dzieci w dzia³alnoœæ na rzecz najbli¿szegoœrodowiska (np. dba³oœæ o plac przedszkolny, osiedle),

– zachêcanie do dbania o ³ad i porz¹dek w najbli¿szymotoczeniu,

Dziecko:

– potrafi wymieniæ zawodyludzi pracuj¹cych w najbli¿-szym otoczeniu,

– poprawnie nazywa czynnoœciwykonywane przez ludzi pra-cuj¹cych w ró¿nych zawodach,

– umie naœladowaæ w zaba-wach czynnoœci pracuj¹-cych ludzi,

– wie, czemu s³u¿¹ ró¿ne punk-ty us³ugowe,

– potrafi w³aœciwie zachowaæsiê w miejscu publicznym,

– wie, na czym polegaj¹ czyn-noœci pracowników instytu-cji u¿ytecznoœci spo³ecznej,

– dostrzega zmiany zachodz¹-ce w jego najbli¿szym oto-czeniu,

– ma potrzebê poznawania no-wych miejsc, zdobywanianowych informacji,

– wykonuje drobne prace spo-³eczno-u¿yteczne na rzeczplacówki przedszkolnej,osiedla (dekorowanie przed-szkola z okazji œwi¹t, sprz¹-tanie trawników itp.),

– dba o ³ad i porz¹dek wokó³siebie,

18

– kszta³towanie u dzieci nawyków proekologicznych (nie-deptanie trawników, nie³amanie drzew, nieœmiecenie itp.).

3. Budzenie zainteresowania tradycjami i miejscowymfolklorem:

– zapoznanie dzieci z wytworami sztuki ludowej (np. wy-cinanki, hafty, rzeŸby, strój ludowy),

– organizowanie spotkañ z twórcami ludowymi,– wykorzystanie elementów sztuki ludowej w pracach pla-

stycznych dzieci i przy dekorowaniu sali (np. wycinan-ki, pisanki, gliniane ulepianki, pocztówki œwi¹teczne,urz¹dzanie k¹cika regionalnego),

– aktywne uczestnictwo w poznawaniu tradycji i zwy-czajów wi¹¿¹cych siê z ró¿nymi obrzêdami i œwiêta-mi (np.: do¿ynki, andrzejki, Wigilia, œwiêta wielka-nocne, sobótka...),

– s³uchanie nagrañ zespo³ów ludowych,– nauka popularnych przyœpiewek ludowych i zabaw

zwi¹zanych z regionem, w którym usytuowane jestprzedszkole (np. „Mam chusteczkê haftowan¹”, „Cho-dzi lisek ko³o drogi”),

– zapoznanie z legendami charakterystycznymi dla dane-go regionu,

– poznanie miejscowych zabytków; odwiedzenie miejscpamiêci narodowej.

4. Zapoznanie dzieci z budownictwem domów dawnieji dziœ:

– zwrócenie uwagi na ró¿ne rodzaje budynków mieszkal-nych,

– dostrzeganie ró¿nic w wygl¹dzie budynków mieszkal-nych w ró¿nych regionach Polski i œwiata.

– przestrzega zasad ochronyprzyrody,

– poznaje miejscowy folklor,niektóre tradycje i obrzêdy,

– uczestniczy w spotkaniachz twórcami ludowymi,

– poznaje baœnie, legendy,przyœpiewki ludowe zwi¹za-ne z okreœlonym regionem,

– wie, jakie miejsca pamiêcinarodowej lub zabytki znaj-duj¹ siê w okolicy,

– zna ró¿ne rodzaje budynkówmieszkalnych.

19

V. JA I SPO£ECZEÑSTWO

1. Budzenie zainteresowania dzieci w³asn¹ miejsco-woœci¹:

– poprawne nazywanie w³asnej miejscowoœci,

– zapoznanie z wa¿niejszymi zabytkami,

– poznanie pe³nego adresu domowego i adresu przedszkola,

– zachêcanie do obserwacji zmian zachodz¹cych w po-bli¿u miejsca zamieszkania (nowe budynki, inwestycjetechniczne...),

– poznanie herbu swojego miasta, wyjaœnienie jego zna-czenia.

2. Nabywanie poczucia przynale¿noœci narodowej:– zapoznanie z flag¹ Polski, god³em oraz nazw¹ stolicy,

– wyjaœnienie znaczenia s³ów: Polska, Polacy, jêzyk polski,

– rozumienie zwrotów: „jesteœmy Polakami”, „mówimypo polsku”, „mieszkamy w Polsce”,

– okreœlenie, czym s¹ symbole narodowe (god³o, flaga,hymn pañstwowy),

– s³uchanie hymnu narodowego (wyjaœnienie, w jakich sy-tuacjach hymn jest grany i jak nale¿y siê zachowaæ pod-czas jego s³uchania),

– poznanie wybranych informacji dotycz¹cych stolicy Polski:

♦ wyjaœnienie s³owa „stolica”,

♦ zapoznanie z herbem stolicy Polski,♦ zapoznanie z nazw¹ rzeki, nad któr¹ le¿y Warszawa,♦ zapoznanie z legendami, wierszami i opowiadaniami

dotycz¹cymi Warszawy,♦ poznanie usytuowania Warszawy na mapie Polski,

♦ gromadzenie pocztówek, ilustracji, albumów dotycz¹-cych stolicy.

Dziecko:

– zna nazwê w³asnej miejsco-woœci,

– potrafi wymieniæ najwa¿-niejsze zabytki i dobra kul-tury ze swojej miejscowoœci,

– zna swój adres i adres przed-szkola,

– dostrzega zmiany w najbli¿-szym otoczeniu,

– rozpoznaje herb swojej miej-scowoœci,

– rozpoznaje flagê i god³oPolski; wie, jak nazywa siêstolica Polski,

– rozumie pojêcia: Polak, Pol-ska, jêzyk polski,

– wie, czym s¹ symbole naro-dowe,

– rozpoznaje hymn narodowy,

– rozumie znaczenie s³owa„stolica”,

– wie, jak wygl¹da herb War-szawy,

– potrafi wskazaæ Warszawêna mapie Polski,

20

3. Zwrócenie uwagi na zró¿nicowanie regionów Polskicharakteryzuj¹cych siê ró¿nym ukszta³towaniem te-renu, bogactwami naturalnymi i ró¿nym rozwojemprzemys³u:

– s³uchanie tekstów literackich dotycz¹cych okreœlonychregionów Polski (np.: Tatry, Œl¹sk, Morze Ba³tyckie...),

– zwiedzanie muzeów regionalnych,– wykonywanie albumów regionalnych,

– wzbogacanie s³ownictwa wi¹¿¹cego siê z danym regionem;zasygnalizowanie istnienia gwar (np. góralska, kaszubska...),

– organizowanie (w miarê mo¿liwoœci) spotkañ z w³a-dzami regionu, ludŸmi zas³u¿onymi dla regionu.

4. Poznanie po³o¿enia geograficznego Polski na pod-stawie mapy:

– wskazanie granic pañstwa,

– poprawne nazywanie dwóch najd³u¿szych rzek: Wis³yi Odry,

– okreœlenie, jakie du¿e miasta le¿¹ nad Wis³¹ (Kraków,Warszawa, Gdañsk),

– odczytywanie z mapy niektórych nazw (np. Tatry, Ba³-tyk...).

5. Przybli¿enie dzieciom wa¿niejszych (dla danego re-gionu Polski, w którym dzieci mieszkaj¹) postaci hi-storycznych (np. ksiê¿na Kinga, F. Chopin):

– poznanie niektórych faktów z ich ¿ycia,

– s³uchanie i rozmowa na temat treœci wierszy i opowia-dañ zwi¹zanych z wybranymi bohaterami.

6. Budzenie zainteresowania wa¿niejszymi, aktualny-mi wydarzeniami z ¿ycia kraju.

7. Rozwijanie przyjaznego stosunku do dzieci innychnarodów:

– s³uchanie wierszy, opowiadañ, piosenek na temat ¿yciadzieci w innych krajach,

– zwrócenie uwagi na ró¿nice w kolorze skóry,

– rozpoznaje ró¿ne regionyPolski,

– ma potrzebê poznawania no-wych miejsc, zdobywanianowych informacji,

– posiada podstawowy zasóbs³ownictwa zwi¹zany z okreœ-lonym regionem,

– wie, z jakimi pañstwamigraniczy Polska,

– zna nazwy najwiêkszychpolskich miast i rzek,

– potrafi odczytaæ z mapypros-te nazwy (np. Tatry,Ba³tyk...),

– zna niektóre wa¿niejsze po-stacie historyczne,

– interesuje siê aktualnymiwydarzeniami z ¿ycia kraju,

– akceptuje odmiennoœæ dzieciinnych krajów, kontynentów,

21

– porównywanie warunków ¿ycia i sposobu ubierania siê dziecina ró¿nych kontynentach (np. Eskimosi, Afrykanie...),

– budzenie zainteresowania zwyczajami charakterystycz-nymi dla ró¿nych kultur (np. æwiczenia sprawnoœcioweEskimosów, origami Japoñczyków...).

– poznaje zwyczaje charakte-rystyczne dla innych kultur,

– potrafi wymieniæ nazwy kil-ku narodów,

– odnosi siê z szacunkiem doproblematyki dotycz¹cejpoznawania ¿ycia ludzi in-nych narodowoœci,

– wykazuje zainteresowanieproblemami innych ludzi.

22

1. Zapoznanie dzieci z popularnymi utworami polskiejliteratury dzieciêcej (np. wiersze J. Brzechwy, J. Tu-wima...) z jednoczesnym ukazaniem roli ksi¹¿ki w ¿y-ciu cz³owieka:

– rozwijanie zainteresowania tekstem pisanym przez:♦ uczestniczenie w zakupie ksi¹¿ek do przedszkola,♦ wspólne wybieranie ksi¹¿ek do czytania przez dzieci

i nauczyciela,♦ wspólne ustalenie zasad korzystania z ksi¹¿ek;– s³uchanie utworów literackich,

– swobodne wypowiedzi na temat treœci utworu, myœliprzewodniej w nim zawartej oraz sensu moralnego,

– bogacenie s³ownictwa przez wyjaœnianie znaczenianowo poznanych s³ów,

– urz¹dzenie k¹cika ksi¹¿ki w sali,– uzupe³nianie k¹cika ksi¹¿ki pozycjami przyniesionymi

przez dzieci z domu,– indywidualne wypowiedzi na temat ulubionych ksi¹-

¿ek, bohaterów,– zachêcanie do ogl¹dania ksi¹¿ek i uk³adania dowolnej

treœci do obrazków,– sukcesywne zapoznawanie dzieci z treœci¹ wybranych

przez nie utworów lub ich fragmentami,– zapoznanie dzieci z popularnymi utworami dzieciêcy-

mi ze zwróceniem uwagi na ich autora,– organizowanie wystawek literatury poœwiêconej aktu-

alnie realizowanemu tematowi,– organizowanie okolicznoœciowych „wystawek” ksi¹¿ek,– zachêcanie dzieci do samodzielnego korzystania z ksi¹-

¿ek, ze zwróceniem uwagi na w³aœciwe obchodzeniesiê z nimi,

– eksponowanie wartoœci artystycznych i wychowaw-czych ksi¹¿ek dla dzieci,

– eksponowanie ksi¹¿ki, jako Ÿród³a nowych informacjii prze¿yæ,

– stwarzanie okazji do prezentacji umiejêtnoœci samodziel-nego czytania ksi¹¿ek przez chêtne dzieci.

2. Doskonalenie wymowy dzieci:– organizowanie ró¿norodnych zabaw indywidualnych

i dla ca³ej grupy rozwijaj¹cych wra¿liwoœæ s³uchow¹:

Dziecko:

– wykazuje zainteresowanieksi¹¿kami,

– zna wa¿niejsze utwory lite-ratury dzieciêcej,

– chêtnie wypowiada siê natemat treœci ksi¹¿ek,

– zadaje pytania dotycz¹ceniezrozumia³ych kwestii,

– nabywa wspó³odpowiedzial-noœci za wspólne ksi¹¿ki,

– ma swoich ulubionych bo-haterów literackich,

– improwizuje wypowiedzidotycz¹ce treœci obrazków,

– opowiada treœæ utworów li-terackich,

– poznaje niektórych autorówksi¹¿ek dla dzieci,

– wspó³uczestniczy w ekspo-nowaniu ksi¹¿ek przy ró¿-nych okazjach,

– rozumie potrzebê popraw-nego obchodzenia siê zksi¹¿kami,

– dostrzega walory literaturydzieciêcej,

– samodzielnie czyta ksi¹¿ki,

VI. MYŒLÊ, MÓWIÊ, CZYTAM I PRZYGOTOWUJÊ SIÊ DO PISANIA

23

♦ rozpoznawanie wytwarzanych dŸwiêków (najpierwz pomoc¹ wzroku, potem tylko s³uchowo),

♦ rozpoznawanie i porównywanie ró¿nych odg³osów,♦ rozpoznawanie Ÿród³a dŸwiêku (miejsca, kierunku),♦ rozpoznawanie osób po g³osie,

♦ rozpoznawanie piosenek na podstawie melodii granejlub nuconej przez nauczyciela,

♦ odtwarzanie struktur dŸwiêkowych wed³ug wzoru,– organizowanie indywidualnych i zbiorowych zabaw

stymuluj¹cych umiejêtnoœæ regulowania oddechu:♦ naprzemienne g³êbokie wdechy i wydechy,♦ wprawianie w ruch lekkich przedmiotów (bibu³owe

kulki, piórka itp.),♦ dmuchanie ci¹g³ym strumieniem (np. zdmuchiwanie

nasionek mniszka, ch³odzenie zupy),♦ chuchanie (np. ogrzewanie zmarzniêtych d³oni),

– organizowanie zabaw doskonal¹cych sprawnoœæ narz¹-dów artykulacyjnych:

♦ oblizywanie siê „od ucha do ucha”,♦ próby dotykania jêzykiem brody, nosa,♦ robienie ryjka z ust i poruszanie nim,♦ naœladowanie w formie zabawowej dŸwiêków wyda-

wanych przez ró¿ne pojazdy, zwierzêta i przedmioty.

3. Wzbogacanie zasobu s³ownictwa dzieci:– stwarzanie okazji do swobodnych rozmów, dyskusji,♦ opowiadanie o swoich ulubionych zabawach i zajêciach,♦ dzielenie siê doœwiadczeniami,♦ mówienie o prze¿yciach, wydarzeniach,

– prowadzenie rozmów indywidualnych i z grup¹,– wypowiadanie siê na tematy dowolne (w czasie zabaw,

rozmów indywidualnych z nauczycielem...),– nazywanie obserwowanych w naturalnych sytuacjach

rzeczy i zjawisk,– dowolne wypowiadanie siê na temat poznawanego oto-

czenia spo³ecznego i przyrodniczego,– stwarzanie sytuacji inspiruj¹cych do zadawania pytañ

lub udzielania odpowiedzi,– omawianie obrazków, historyjek obrazkowych, ilustracji,– tworzenie w³asnych historyjek obrazkowych i uk³ada-

nie do nich treœci w naturalnych sytuacjach,

– rozpoznaje i nazywa dŸwiêki,

– rozpoznaje znajomych pog³osie,

– rozpoznaje melodie zna-nych piosenek,

– odtwarza struktury dŸwiêkowe,

– umiejêtnie reguluje swójoddech,

– doskonali sprawnoœæ apara-tu artykulacyjnego w tokuró¿norodnych zabaw,

– chêtnie uczestniczy w roz-mowach,

– swobodnie wypowiada siêna ró¿ne tematy,

– poprawnie nazywa obser-wowane rzeczy i zjawiska,

– potrafi zadawaæ pytania,

– omawia obrazki, ilustracje,umie ustaliæ zwi¹zek przy-czynowo-skutkowy zawartyw historyjkach obrazkowych,

24

– rozwi¹zywanie zagadek, próby samodzielnego ich uk³a-dania,

– inspirowanie indywidualnych, swobodnych wypowie-dzi poprzez prezentowanie przez nauczyciela w zró¿ni-cowanych formach rozmaitych tematów literackich,

– inscenizowanie utworów literackich z udzia³em dzieci,

– nauka wierszy,– recytowanie krótkich wierszy (indywidualne, grupowe,

z podzia³em na role),– inspirowanie do u¿ywania zwrotów i okreœleñ charak-

teryzuj¹cych przedmioty, zjawiska i stany uczuciowe,

– zachêcanie do ujawniania w³asnych pragnieñ w formiewypowiedzi s³ownej,

– organizowanie ró¿norodnych zabaw s³ownych (np.w „kolory”, „g³uchy telefon”, „pomidora”),

– tworzenie w³asnych s³ów i nadawanie im odpowiednie-go znaczenia, np. przy realizacji tematyki fantastycz-no-kosmicznej – tworzenie nazw stacji kosmicznych,nadanie imion przybyszom z innej planety...,

– uk³adanie przez chêtne dzieci d³u¿szych wypowiedzina dowolny lub wybrany temat,

– rozwijanie umiejêtnoœci prowadzenia dialogu z zasto-sowaniem zdañ pytaj¹cych i oznajmuj¹cych,

– poznawanie pozawerbalnego sposobu komunikowaniasiê ludzi (mimika, gest, postawa cia³a).

4. Kszta³towanie umiejêtnoœci poprawnego wypowia-dania siê:

– prawid³owe budowanie zdañ i pos³ugiwanie siê nimiw mowie,

– wzbogacanie wypowiedzi poprzez pos³ugiwanie siê li-czebnikami, przyimkami, spójnikami, przys³ówkami,

– zwracanie uwagi na w³aœciwe formu³owanie wypowie-dzi w czasie przesz³ym i przysz³ym oraz stosowanie po-prawnych form fleksyjnych,

– rozwijanie umiejêtnoœci precyzyjnego wypowiadaniamyœli w celu jednoznacznego zinterpretowania ich przezodbiorcê w toku ró¿norodnych zabaw (np. rysowanieprzez wszystkie dzieci tego, co mówi jedno z nich: nary-

– potrafi przeanalizowaæ tekstzagadki, podaæ jej rozwi¹zanie,

– s³ucha tekstów literackichi chêtnie wypowiada siê naich temat,

– aktywnie uczestniczy w in-scenizacjach utworów lite-rackich,

– zapamiêtuje treœci wierszyi chêtnie je recytuje,

– potrafi podaæ charaktery-styczne cechy przedmiotówi zjawisk,

– werbalizuje swoje stany uczu-ciowe,

– chêtnie uczestniczy w zaba-wach s³ownych,

– gromadzi s³owa wi¹¿¹ce siêz okreœlon¹ tematyk¹,

– pos³uguje siê mow¹ kontek-stow¹, powi¹zan¹,

– potrafi prowadziæ dialog,

– poznaje rolê mimiki i gestuw porozumiewaniu siê ludzi,

– potrafi poprawnie budowaæzdania,

– w wypowiedziach prawid³o-wo pos³uguje siê przyimkami,przys³ówkami, spójnikami,

– potrafi opowiadaæ, pos³ugu-j¹c siê czasem przesz³ymi przysz³ym,

– precyzyjnie ujmuje swojemyœli w wypowiedŸ ustn¹,

25

sujcie dwa z³¹czone bokami trójk¹ty w prawym, dol-nym rogu kartki; odgadywanie, który spoœród zgroma-dzonych przedmiotów opisuje wybrane dziecko itp.).

5. Przygotowanie do nauki czytania:– doskonalenie percepcji s³uchowej:

♦ s³uchanie i analiza treœci krótkich wypowiedzi, wyod-rêbnianie w nich zdañ,

♦ wyodrêbnianie wyrazów w zdaniu,

♦ powtarzanie wyrazów z jednoczesnym podzia³em ichna sylaby,

♦ samodzielne dokonywanie podzia³u wyrazów na sylaby,

♦ æwiczenia analizy i syntezy s³uchowej wyrazów: okreœ-lanie g³osek w nag³osie, wyg³osie i w œrodku wyrazu,w wyrazach o budowie fonetycznej zgodnej z zapisem,

♦ wyjaœnienie i uzmys³owienie dzieciom terminów: spó³-g³oska, samog³oska,

– doskonalenie percepcji wzrokowej:♦ sk³adanie pociêtych obrazków w ca³oœæ wed³ug wzo-

ru i bez wzoru,♦ odtwarzanie z pamiêci uprzednio zaobserwowanych

elementów,♦ zapamiêtywanie uk³adów dowolnych elementów,♦ wyszukiwanie identycznych obrazków;

– ca³oœciowe rozpoznawanie wyrazów: nazw przed-miotów znajduj¹cych siê w sali, napisów do obraz-ków itp.,

– wyszukiwanie okreœlonych liter z poznanych wyrazów,

– rozpoznawanie napisu swojego imienia wœród innychimion.

6. Przyswajanie umiejêtnoœci czytania:– wskazywanie na znaczenie w ¿yciu cz³owieka posiada-

nia umiejêtnoœci czytania,

– rozwijanie umiejêtnoœci rozumienia znaków i symboligraficznych,

– kojarzenie g³osek z odpowiednimi literami,

– stara siê wyraŸnie wyma-wiaæ s³owa, sylaby i g³oski,

– wyodrêbnia w wypowiedzizdania,

– dokonuje podzia³u zdaniana wyrazy,

– potrafi podzieliæ wyraz nasylaby,

– potrafi podzieliæ s³owa nag³oski,

– rozró¿nia samog³oski i spó³-g³oski w wyrazach,

– wykonuje æwiczenia opartena spostrzeganiu wzroko-wym,

– rozpoznaje niektóre ca³o-œciowo ujmowane wyrazy,

– potrafi w wyrazach wskazaæokreœlone litery,

– rozpoznaje napisane swojeimiê,

– rozumie znaczenie umiejêt-noœci czytania, jest zainte-resowany jej nabyciem,

– rozumie i w³aœciwie odczy-tuje symbole graficzne,

– rozumie ró¿nicê miêdzy g³os-k¹ a liter¹,

26

– zapoznanie z ma³ymi i wielkimi literami drukowanymii pisanymi,

– uk³adanie z liter alfabetu ruchomego i odczytywanieodpowiednio dobranych wyrazów,

– uk³adanie równowa¿ników zdañ oraz krótkich zdañ z roz-sypanki wyrazowej, bêd¹cych podpisami obrazków,

– nabywanie umiejêtnoœci czytania ze zrozumieniem po-przez:

♦ czytanie tekstów o zró¿nicowanym stopniu trudnoœci(nawi¹zuj¹cych do okreœlonych ilustracji, np. z Moje

6 lat),♦ odpowiedzi na pytania dotycz¹ce przeczytanego tekstu,♦ uczestniczenie w zabawach, b¹dŸ wykonywanie æwi-

czeñ sprzyjaj¹cych rozumieniu tekstu, np. ilustrowa-nie treœci, wykonywanie poleceñ zawartych w tekœcie,³¹czenie tekstu z odpowiadaj¹cym mu rysunkiem, uzu-pe³nianie tekstu z lukami odpowiednimi wyrazami itp.),

♦ rozwi¹zywanie rebusów i krzy¿ówek,– ró¿nicowanie intonacji g³osu podczas czytania: w zda-

niach oznajmuj¹cych i pytaj¹cych; wprowadzenie zna-ku zapytania, wykrzyknika.

7. Æwiczenia przygotowuj¹ce do nauki pisania:– rozwijanie zainteresowania nabywaniem umiejêtnoœci

pisania, np. przez stwarzanie okazji do obserwowaniaosób pisz¹cych,

– podkreœlanie znaczenia w ¿yciu cz³owieka posiadaniaumiejêtnoœci pisania,

– organizowanie zabaw i gier polegaj¹cych na wykonywa-niu czynnoœci manipulacyjnych (np. nawlekanie, uk³ada-nie, konstruowanie, lepienie, zgniatanie, formowanie itp.),

– usprawnianie miêœni d³oni w toku lepienia, zgniatania,formowania,

– doskonalenie drobnych ruchów r¹k przez: wykorzysty-wanie ró¿nego rodzaju technik plastycznych dla rozwi-jania sprawnoœci manualnej:

♦ obrysowywanie,♦ pogrubianie konturu,♦ wype³nianie zaznaczonych konturów,♦ wklejanie elementów w przygotowany kontur,♦ kreœlenie kszta³tów graficznych za pomoc¹ linii ³¹cz¹-

cych wyznaczone punkty,– rozwijanie dba³oœci o estetykê wykonywanych prac pla-

stycznych,

– zna drukowane i pisane,ma³e i wielkie litery,

– uk³ada wyrazy z liter alfa-betu ruchomego,

– uk³ada z rozsypanki wyra-zowej zdania,

– czyta tekst ze zrozumieniem,

– czyta tekst z odpowiedni¹intonacj¹,

– interesuje siê nauk¹ pisania,

– rozumie znaczenie umiejêt-noœci pisania,

– potrafi wykonaæ czynnoœcimanipulacyjne,

– dba o kompozycjê i estety-kê prac plastycznych,

27

– zwracanie uwagi na zagospodarowanie przestrzenneprac plastycznych,

– rozwijanie orientacji przestrzennej w toku zabaw i gierruchowych,

– organizowanie ró¿nego rodzaju zabaw oraz propono-wanie wykonywania æwiczeñ sprzyjaj¹cych rozwojowikoordynacji wzrokowo-ruchowej,

– stwarzanie sytuacji sprzyjaj¹cych zapamiêtywaniu wy-konywanych ruchów (od prostych – zwi¹zanych z wy-konywaniem codziennych czynnoœci, do abstrakcyj-nych, jakimi s¹ kreœlenie kszta³tu figur czy liter),

– rozwijanie umiejêtnoœci kreœlenia okreœlonych znakóww zeszytach z liniatur¹,

– demonstrowanie chêtnym dzieciom prawid³owych spo-sobów kreœlenia poszczególnych liter i ich po³¹czeñ z in-nymi literami,

– wykorzystywanie w pracy nad przygotowaniem dziecido nauki pisania Metody Dobrego Startu Marty Bogda-nowicz, b¹dŸ jej elementów.

– potrafi okreœliæ po³o¿enieprzedmiotu w przestrzeni,

– potrafi skoordynowaæ ruchrêki i oka,

– potrafi odtworzyæ poznanewczeœniej czynnoœci,

– poprawnie kreœli znaki lite-ropodobne w zeszytach z li-niatur¹,

– podejmuje próby pisania,

– potrafi odwzorowaæ kszta³-ty liter.

28

1. Kszta³towanie œwiadomoœci w³asnego cia³a:– okreœlanie po³o¿enia cia³a w przestrzeni, u¿ywanie zwro-

tów, np. „to jest z przodu”, „to jest z ty³u”, „z boku” itp.,– okreœlanie lewej i prawej strony cia³a (uœwiadomienie

symetrii oraz jej braku: góra – dó³),– porównywanie schematu w³asnego cia³a ze schematem

cia³a innej osoby,– dostrzeganie przez dzieci relacji typu: „Ja i przestrzeñ”

oraz „Ja i inna osoba”.

2. Rozwijanie orientacji w przestrzeni:– prawid³owe okreœlanie po³o¿enia przedmiotów w przes-

trzeni wzglêdem dziecka lub innych przedmiotów (sto-sowanie okreœleñ: na, pod, obok, w, miêdzy, œrodkowy,drugi od koñca itp.),

– nazywanie i wskazywanie kierunków w przestrzeni(w przód, w ty³, do góry, na dó³, w prawo, w lewo),

– wytyczanie kierunków od danego przedmiotu („na lewood...”, „na prawo od...”),

– okreœlanie kierunków przy dojœciu do okreœlonego celu(np. zabawa „Gdzie schowa³a siê lalka?”),

– okreœlanie kierunków podczas wykonywania ruchów(chodzenie „w œlimaka”, chód lini¹ zygzakowat¹...),

– rozwijanie orientacji w uk³adzie elementów na p³asz-czyŸnie (umiejêtne okreœlanie do³u i góry kartki, pra-wego i lewego boku, prawego górnego i lewego górne-go rogu oraz prawego dolnego i lewego dolnego rogu).

3. Wspomaganie rozwoju w zakresie dostrzegania re-gularnoœci:

– wyszukiwanie rytmu w szeregach powtarzaj¹cych siêprzedmiotów; kontynuowanie go,

– wyszukiwanie rytmu w powtarzaj¹cych siê odg³osach;naœladowanie odg³osów np. zwierz¹t z zachowaniemokreœlonego rytmu,

– dostrzeganie rytmu w krótkich utworach literackich(uzupe³nianie konkretnych fragmentów wiersza lub opo-wiadania po kilkakrotnym powtórzeniu go przez na-uczyciela (np. J. Brzechwa Katar, Pomidor...),

– samodzielne uk³adanie rymowanek,

Dziecko:– potrafi okreœliæ swoje po³o-

¿enie w przestrzeni,– prawid³owo wskazuje praw¹

i lew¹ stronê swojego cia³a,

– dostrzega w przestrzeni rela-cje innych osób wzglêdem sie-bie i siebie wzglêdem innych,

– prawid³owo okreœla kierun-ki w przestrzeni,

– okreœla uk³ad elementów nap³aszczyŸnie,

– potrafi uchwyciæ rytm w da-nym uk³adzie i kontynu-owaæ go,

– umie wyszukaæ rytm w utwo-rach literackich, wyliczan-kach,

VII. MOJE PIERWSZE DOŒWIADCZENIA Z MATEMATYK¥

29

– uchwycenie powtarzaj¹cych siê grup elementów i kon-tynuowanie ich z zachowaniem rytmu,

– przek³adanie dostrze¿onych regularnoœci z jednej sytu-acji na drug¹, np. ruchy – gesty, dŸwiêki – s³owa,

– stwarzanie okazji do dostrzegania rytmicznej organiza-cji czasu (dostrzeganie rytmu i sta³ych nastêpstw: dniai nocy, pór roku, dni tygodnia),

– opanowanie nazw pór roku oraz dni tygodnia,

– zapoznanie z ró¿nymi rodzajami kalendarzy w celu do-strze¿enia poznanych regularnoœci; wykonywanie ka-lendarzy wed³ug w³asnych pomys³ów,

– prawid³owe u¿ywanie okreœleñ: dzisiaj, wczoraj, przed-wczoraj, jutro, pojutrze.

4. Zapoznanie z podstawowymi pojêciami geometrycz-nymi:

– uk³adanie w toku zabaw konstrukcyjnych dowolnychkompozycji z klocków w kszta³cie figur geometrycz-nych przestrzennych i p³askich,

– wyodrêbnienie kszta³tu z cech przedmiotów i odpowied-nie okreœlanie go (okr¹g³y, kwadratowy, trójk¹tny, ku-listy, szeœcienny – bez u¿ycia nazw),

– rozró¿nianie figur geometrycznych: (ko³o, kwadrat, trój-k¹t, prostok¹t, kula, szeœcian),

– rozpoznawanie w otoczeniu przedmiotów w kszta³cie figur,– kreœlenie (w powietrzu, na kartce) kszta³tów figur geo-

metrycznych i nazywanie ich,– rozwijanie wyobraŸni dzieciêcej przez doœwiadczenie

efektu odbicia (symetrii), obrotu i przesuniêcia figurgeometrycznych.

5. Rozwijanie umiejêtnoœci klasyfikowania przedmiotów:– dostrzeganie cech jakoœciowych przedmiotów,– omawianie wygl¹du pojedynczych przedmiotów,

– dostrzega rytmiczny uk³adgrup elementów, potrafi gokontynuowaæ,

– przek³ada rytm na ró¿ne for-my ekspresji,

– dostrzega rytm w powtarza-j¹cych siê dniach tygodnia,porach roku, nocy i dni,

– nazywa pory roku, kolejnedni tygodnia,

– wie, do czego s³u¿y kalen-darz,

– poprawnie pos³uguje siêokreœleniami czasu,

– potrafi zaprojektowaæ do-woln¹ kompozycjê z kloc-ków w kszta³cie figur geo-met-rycznych oraz uk³adawed³ug wzoru,

– potrafi okreœliæ kszta³t przed-miotów (okr¹g³y, kwadrato-wy, trójk¹tny, prostok¹tny,kulisty, szeœcienny – bez u¿y-cia nazw),

– rozró¿nia figury geometrycz-ne p³askie i przestrzenne,

– odwzorowuje kszta³ty zna-nych figur geometrycznych,

– próbuje przedstawiæ syme-triê, obrót i przesuniêcie fi-gur geometrycznych przyu¿yciu dowolnych œrodkówplastycznych,

– potrafi omówiæ wygl¹d przed-miotów,

30

– nazywanie i porównywanie ogl¹danych przedmiotów,dostrzeganie ich ró¿nic i podobieñstw,

– definiowanie przedmiotu na podstawie jego cech (np.zabawa w zadawanie zagadek),

– rozpoznawanie przedmiotów na podstawie podanychcech (np. rozwi¹zywanie i uk³adanie zagadek),

– porównywanie i nazywanie wielkoœci przedmiotów w na-turalnych sytuacjach oraz zorganizowanych zabawach,

– mierzenie d³ugoœci, szerokoœci i wysokoœci wybranychprzedmiotów w dowolny sposób (np. d³oni¹, krokami,sznurkiem...),

– próby mierzenia d³ugoœci narzêdziami pomiaru (np.miarka krawiecka, miarka stolarska),

– okreœlanie masy przedmiotów („na oko”, z u¿yciem wagiszalkowej), stosuj¹c okreœlenia: lekki – ciê¿ki, lekki –l¿ejszy, ciê¿ki – ciê¿szy, taki sam,

– równowa¿enie masy przedmiotów na wadze szalkowej(dosypywanie, odsypywanie),

– okreœlanie objêtoœci przedmiotów (mierzenie jej wspóln¹miark¹, np. kubeczkiem, pude³kiem),

– zwrócenie uwagi na standardowe pojemnoœci butelek:1 litr, 2 litry, pó³ litra,

– grupowanie przedmiotów ze wzglêdu na ich przezna-czenie (np. klocki do budowania, kredki do rysowania,zabawki do piaskownicy...),

– ró¿nicowanie przedmiotów ze wzglêdu na ich przy-nale¿noœæ (np. to dla lalek, to do k¹cika samocho-dów itp.),

– klasyfikowanie przedmiotów pod wzglêdem jedneji wiêcej cech wspólnych,

– stosowanie czynnoœci klasyfikacyjnych w sytuacjachzabawowych (np. porz¹dkowanie klocków, guzików...)i sytuacjach ¿yciowych (np. przygotowywanie materia-³ów i przyborów do zajêæ, naczyñ i sztuæców przed po-si³kiem itp.).

6. Kszta³towanie umiejêtnoœci liczenia:– liczenie przedmiotów bez ograniczenia zakresu licze-

nia (np. w toku zabaw liczenie palców u r¹k, liczeniezabawek u³o¿onych w szeregu itp.),

– dostrzega ró¿nice i podo-bieñstwa w obserwowanychprzedmiotach,

– zadaje i rozwi¹zuje zagadki,

– potrafi ustaliæ wielkoœæprzedmiotów w stosunku dosiebie,

– potrafi zmierzyæ d³ugoœæ,wysokoœæ czy szerokoœæprzedmiotów za pomoc¹ ta-siemki, kroków lub u¿ywa-j¹c do tego dowolnego œrod-ka pomiaru,

– okreœla masê przedmiotów,u¿ywaj¹c s³ów: ciê¿ki, lek-ki, taki sam, ciê¿szy od, l¿ej-szy od...,

– porównuje objêtoœæ przed-miotów,

– grupuje przedmioty ze wzglê-du na ich przeznaczenie lubprzynale¿noœæ,

– klasyfikuje przedmioty napodstawie wybranych cech,

– stosuje w praktycznym dzia-³aniu umiejêtnoœæ klasyfiko-wania,

– przelicza elementy w natu-ralnym otoczeniu,

31

– prawid³owe pos³ugiwanie siê liczebnikami: jeden, dwa...(i wiêcej, w zale¿noœci od mo¿liwoœci dzieci),

– okreœlanie i porównywanie liczebnoœci zbiorów,

– ustalanie równolicznoœci zbiorów poprzez ³¹czenie ichelementów w pary lub przeliczanie,

– klasyfikowanie zbiorów wed³ug malej¹cej lub wzrasta-j¹cej liczby ich elementów,

– kszta³towanie rozumienia liczby w aspekcie porz¹dkowym(np.: okreœlanie kolejnoœci wykonywanych czynnoœci w ró¿-nych sytuacjach, ustawienie przedmiotów wed³ug podane-go porz¹dku, okreœlanie miejsca przedmiotów w rzêdzie lubszeregu, odczytywanie kolejnych stron w ksi¹¿eczkach itp.),

– kszta³towanie umiejêtnoœci dodawania i odejmowania(liczenie na palcach, liczenie przy u¿yciu dowolnychzbiorów zastêpczych, pamiêciowe wyznaczanie sumylub ró¿nicy),

– poznanie cyfr: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, i znaków: =, <,>, +, – oraz stosowanie ich w sytuacjach zadaniowych,

– przek³adanie sytuacji zadaniowej na dzia³ania,

– poznanie wartoœci monet i banknotów (np. 2, 5, 10 z³....);w³aœciwe operowanie nimi w zabawie.

7. Rozwijanie umiejêtnoœci okreœlania czasu:– okreœlanie czasu trwania czynnoœci (d³ugo, krótko, d³u-

¿ej, krócej) i ich kolejnoœci (najpierw, teraz, potem),– okreœlenie tempa wykonywanych czynnoœci; u¿ywanie

s³ów: szybko – wolno, szybciej – wolniej, prêdko – prê-dzej,

– okreœlanie kolejnoœci czynnoœci: przedtem, potem,

– przyswajanie okreœleñ czasu: rano, po³udnie, wieczór,dzisiaj, wczoraj, jutro...,

– zapoznanie z ró¿nymi sposobami mierzenia czasu: klep-sydra, zegar s³oneczny, zegar œcienny, zegarek...,

– okreœlanie czasu trwania ró¿nych czynnoœci przez ob-serwowanie wskazañ zegara.

– pos³uguje siê liczebnikamig³ównymi,

– potrafi okreœliæ liczbê ele-mentów zbioru i porównaæliczebnoœæ zbiorów,

– ustala równolicznoœæ zbio-rów,

– potrafi klasyfikowaæ zbiorywed³ug malej¹cej lub wzra-staj¹cej liczebnoœci,

– prawid³owo pos³uguje siê li-czebnikami porz¹dkowymi,

– dodaje i odejmuje w zakre-sie dziesiêciu,

– zna symbole graficzne liczboraz znaki: =, <, >, +, –,

– uk³ada dzia³ania do poda-nych zadañ,

– zna wartoœæ monet i niektó-rych banknotów,

– rozumie i stosuje s³owa s³u-¿¹ce okreœlaniu czasu i tem-pa trwania czynnoœci: d³u-go, krótko, szybko, wolno,teraz, potem,

– okreœla kolejnoœæ czynnoœci(przedtem, potem),

– rozumie i prawid³owo u¿y-wa okreœleñ czasu: rano, po-³udnie, wieczór, wczoraj,dzisiaj, jutro,

– zna zastosowanie zegara.

32

VIII. JA I PRZYRODA

1. Zapoznanie z charakterystycznymi zmianami w przy-rodzie w zale¿noœci od pory roku w toku bezpoœred-niej i poœredniej obserwacji:

– dokonywanie obserwacji œrodowiska przyrodniczegoi dzielenie siê indywidualnymi spostrze¿eniami w na-turalnych sytuacjach,

– rozpoznawanie i nazywanie czêsto spotykanych w naj-bli¿szym otoczeniu gatunków drzew,

– dostrzeganie zmian zabarwienia liœci, okreœlanie ich ko-lorów,

– obserwowanie opadania liœci z drzew i poznawanie przy-czyn tego zjawiska,

– rozró¿nianie i nazywanie popularnych warzyw (np.: po-midor, ogórek, burak, cebula, marchewka...),

– obserwowanie zbioru warzyw w ogrodzie,– rozpoznawanie warzyw na podstawie kszta³tu, zapachu

i smaku,– obserwowanie drzew owocowych jesieni¹,– pos³ugiwanie siê nazwami drzew owocowych i ich owo-

ców,– rozpoznawanie owoców na podstawie smaku i dotyku

(pos³ugiwanie siê okreœleniami dotycz¹cymi owoców,np.: s³odkie, kwaœne, twarde, soczyste),

– u¿ywanie i rozumienie znaczenia s³owa „sad”,– rozpoznawanie i nazywanie kilku gatunków grzybów,– uœwiadomienie faktu istnienia grzybów jadalnych i nie-

jadalnych,– poznanie sposobów przygotowywania siê zwierz¹t do

zimy (gromadzenie po¿ywienia, zmiana upierzenia, za-padanie w sen zimowy, odlot ptaków),

– obserwowanie zmian w przyrodzie w zwi¹zku ze zbli-¿aj¹c¹ siê zim¹ (mg³y, deszcze, obni¿anie siê tempera-tury, coraz krótsze dni),

– obserwacja wygl¹du ró¿nych œrodowisk w okresie zimy(las, park, pole),

– rozpoznawanie œladów pozostawionych na œniegu przezludzi, pojazdy i zwierzêta;

– dokarmianie zwierz¹t pozostaj¹cych na wolnoœci,

Dziecko:

– dostrzega zmiany zachodz¹-ce w przyrodzie w zale¿no-œci od pory roku, dzieli siêwra¿eniami z obserwacji,

– rozpoznaje najbardziej pos-polite gatunki drzew,

– rozró¿nia i nazywa niektó-re warzywa,

– umie wymieniaæ nazwy nie-których drzew owocowych,

– nazywa owoce: jab³ko, grusz-ka, œliwka; potrafi je rozpoznaæna podstawie dotyku i smaku,

– rozumie pojêcie „sad”,– zna niektóre nazwy grzybów

(jadalnych i niejadalnych),

– zna niektóre sposoby przy-gotowania siê zwierz¹t dozimy,

– zna oznaki zbli¿aj¹cej siêzimy,

– rozpoznaje œlady pozosta-wione na œniegu,

– rozumie potrzebê dokarmia-nia zwierz¹t w okresie zimy,

33

– przyswojenie nazw niektórych ptaków zimuj¹cych w na-szym kraju,

– obserwacja zmian atmosferycznych charakterystycznychdla przedwioœnia i wiosny (topnienie œniegu, opadydeszczu, coraz wy¿sze temperatury...),

– poznawanie zwiastunów wiosny (pojawienie siê pierw-szych ptaków, kwitnienie leszczyny, wierzby, krokusów,przebiœniegów...),

– poznawanie zmys³owe kwiatów – w¹chanie, dotyka-nie, okreœlanie kolorów,

– gromadzenie wiedzy na temat ¿ycia ptaków wiosn¹ (za-k³adanie gniazd i wylêganie siê piskl¹t),

– uczestnictwo w wiosennych pracach w polu i ogrodzie,

– okreœlanie cech charakterystycznych dla lata: d³ugie,s³oneczne dni, wysoka temperatura,

– obserwacja kwitnienia roœlin, dojrzewania warzywi owoców, bogactwa œwiata zwierzêcego,

– dokonywanie obserwacji przyrody w innych ni¿ co-dzienne œrodowiskach przyrodniczych w czasie wypo-czynku i wakacji.

2. Obserwowanie rozwoju roœlin:– zwrócenie uwagi na rolê roœlin w ¿yciu ludzi i zwierz¹t

(po¿ywienie, dekoracja, œrodek leczniczy).– rozró¿nianie czêsto spotykanych roœlin ogrodowych, ³¹-

kowych i leœnych; przyswajane ich nazw,– okreœlanie warunków niezbêdnych do prawid³owego

wzrostu i rozwoju roœlin,– uczestniczenie (w miarê mo¿liwoœci) w sianiu i sadze-

niu roœlin ³atwo wschodz¹cych,– obserwowanie wzrostu roœlin i omówienie ich etapów na

podstawie wybranej roœliny (np. mniszka pospolitego),– prowadzenie okresowej hodowli roœlin w k¹ciku przy-

rody (np. cebula, fasola),– wyró¿nianie czêœci roœlin (korzeñ, ³odyga, liœcie, kwia-

ty, owoce),– pielêgnacja roœlin w sali przedszkolnej,– wykonywanie prostych prac w ogrodzie.

– rozpoznaje i nazywa niektó-re ptaki zimuj¹ce w Polsce(gil, sikorka, jemio³uszka),

– potrafi okreœliæ cechy danejpory roku,

– potrafi wymieniæ kilka zwia-stunów wiosny,

– wie, ¿e ptaki wylêgaj¹ siê z jaj,

– wie, jakie prace wykonuje siêwiosn¹ w polu lub ogrodzie,

– wymienia cechy charaktery-styczne dla lata,

– jest zainteresowane zdoby-waniem wiedzy o przyrodzie,

– rozumie znaczenie roœlinw ¿yciu ludzi i zwierz¹t,

– przyswaja nazwy czêstospotykanych roœlin,

– potrafi okreœliæ niektóreczynniki potrzebne dla roz-woju roœlin,

– prowadzi hodowlê roœlin,

– wyró¿nia poszczególne czêœ-ci roœlin,

– umie pielêgnowaæ roœliny,– zna nazwy narzêdzi do prac

w ogrodzie przedszkolnym,

34

3. Wykorzystanie k¹cika przyrody do rozwoju zainte-resowañ dzieciêcych:

– uczestnictwo dzieci w zagospodarowaniu i ci¹g³ymwzbogacaniu k¹cika przyrody,

– prowadzenie hodowli roœlin,– chów zwierz¹t (np. chomika, œwinki morskiej...).

4. Poszerzenie wiadomoœci dotycz¹cych zwierz¹t:– bezpoœrednia obserwacja zwierz¹t ¿yj¹cych na swobo-

dzie:♦ poprawne nazywanie zwierz¹t ¿yj¹cych w naturalnych

œrodowiskach,♦ zwrócenie uwagi na ich wygl¹d, sposób poruszania

siê i zdobywanie po¿ywienia,♦ poznanie œrodowiska, w jakim ¿yj¹ (np. las, ³¹ka),♦ omówienie rozwoju niektórych zwierz¹t w oparciu

o wybrany przyk³ad (¿aba, motyl itp.),♦ porównanie wygl¹du zwierz¹t doros³ych i ich potom-

stwa,♦ zwrócenie uwagi na barwê ochronn¹ zwierz¹t,♦ zapoznanie ze zmianami w wygl¹dzie i zachowaniu

zwierz¹t w zale¿noœci od pory roku,♦ wyjaœnienie pojêæ: ptaki, ssaki, ryby,– rozwijanie u dzieci pozytywnego stosunku do zwierz¹t,

– okreœlenie roli zwierz¹t w ¿yciu cz³owieka,

– zapoznanie ze zwierzêtami egzotycznymi, ich wygl¹-dem, sposobem od¿ywiania i warunkami klimatyczny-mi, w jakich ¿yj¹ (np. s³oñ, niedŸwiedŸ polarny, lew...),

– zapoznanie z przyczynami wyginiêcia niektórych ga-tunków zwierz¹t (np. mamut, dinozaur...) – zmiany kli-matyczne, procesy ewolucyjne, niszczycielska dzia³al-noœæ cz³owieka.

5. Rozwijanie umiejêtnoœci okreœlania pogody:– obserwowanie zmieniaj¹cych siê warunków pogodowych,– poprawne nazywanie zjawisk atmosferycznych towa-

rzysz¹cych ró¿nym porom roku; u¿ywanie s³ów: deszcz,œnieg, wiatr, mróz,

– organizowanie zabawy w telewizyjn¹ „prognozê pogody”,

– czuje siê wspó³organizato-rem k¹cika przyrody,

– pomaga w hodowli roœlin,– interesuje siê ¿yciem zwie-

rz¹t znajduj¹cych siê w k¹-ciku przyrody,

– posiada podstawowe informa-cje na temat ¿ycia zwierz¹t,

– wie, jak powinno zachowy-waæ siê w stosunku do zwie-rz¹t,

– rozumie znaczenie zwierz¹tw ¿yciu cz³owieka,

– zna niektóre zwierzêta eg-zotyczne,

– poznaje teorie dotycz¹ceprzyczyn wyginiêcia nie-których gatunków zwierz¹t,

– potrafi nazwaæ niektóre zja-wiska atmosferyczne: deszcz,œnieg, mróz, wiatr,

– rozumie pojêcie „prognozapogody”,

35

– poznawanie przyrz¹dów pomagaj¹cych okreœliæ pogo-dê (termometr, barometr),

– zapoznanie ze sposobami oznaczania pogody,

– zapoznanie z kalendarzem pogody; systematyczne pro-wadzenie go,

– zwracanie uwagi na w³aœciwe ubieranie siê w zale¿no-œci od pogody.

6. Przybli¿enie dzieciom niektórych zagadnieñ z za-kresu przyrody nieo¿ywionej:

– poznawanie w czasie zabawy niektórych w³aœciwoœcipiasku, gliny, wody, lodu i œniegu,

– wykonywanie doœwiadczeñ zwi¹zanych z p³ywaniemi toniêciem cia³ w wodzie, rozpuszczalnoœci¹ ró¿nychsubstancji w wodzie,

– zwrócenie uwagi na rolê wody w przyrodzie,

– wyjaœnienie zjawiska kr¹¿enia wody w przyrodzie,

– poznanie w toku zabaw badawczych fizycznych w³aœci-woœci niektórych minera³ów (np. sól, wêgiel, wapieñ...),

– organizowanie zabaw obrazuj¹cych niektóre zjawiskaoptyczne (np. okreœlenie zwi¹zku miêdzy powstawa-niem cienia a œwiat³em, powstawanie têczy...),

7. Kszta³towanie w³aœciwych nawyków dotycz¹cychochrony œrodowiska naturalnego:

� edukacja ekologiczna:

– wyjaœnienie pojêæ: roœliny chronione, zwierzêta pod ochron¹,

– poznanie nazw niektórych zwierz¹t i roœlin chronionych,

– okreœlenie roli czystego powietrza w procesie prawi-d³owego rozwoju ludzi, zwierz¹t, roœlin,

– zwrócenie uwagi na niebezpieczeñstwa zagra¿aj¹ce œro-dowisku ze strony cz³owieka:

♦ zanieczyszczanie zbiorników wodnych œciekami,♦ kwaœne deszcze,♦ emitowanie do powietrza truj¹cych gazów z fabryk,

– zna niektóre przyrz¹dy po-magaj¹ce okreœliæ pogodê,

– zna niektóre sposoby ozna-czania pogody,

– umie zaznaczaæ pogodêw kalendarzu pogody,

– ubiera siê stosownie do wa-runków pogodowych,

– zna niektóre w³aœciwoœcipiasku, gliny, wody, lodu,œniegu,

– rozumie znaczenie wodyw przyrodzie,

– poznaje zjawisko kr¹¿eniawody w przyrodzie,

– umie okreœliæ wa¿niejszew³aœciwoœci niektórych mi-nera³ów,

– umie nazwaæ niektóre zja-wiska z zakresu przyrodynieo¿ywionej,

– rozumie pojêcia: roœliny chro-nione, zwierzêta chronione,

– zna przyk³ady zwierz¹t i ro-œlin chronionych,

– rozumie rolê czystego po-wietrza w ¿yciu cz³owieka,

– wie o szkodliwej dla przyro-dy dzia³alnoœci cz³owieka,

36

– rozwijanie w³aœciwego stosunku do œwiata przyrody:♦ kszta³towanie w³aœciwych postaw wobec roœlin; prze-

strzeganie przed ich niszczeniem,♦ kszta³towanie w³aœciwego stosunku do zwierz¹t przez

np. wycieczkê do schroniska zwierz¹t,♦ zasygnalizowanie zjawiska bezmyœlnego zabijania

zwierz¹t dla ich futer (np. lampart, tygrys) czy k³ów(np. s³oñ, nosoro¿ec),

– przedstawienie zjawiska zanieczyszczenia wody:♦ zwrócenie uwagi na opadanie zanieczyszczeñ wraz

z deszczem na ziemiê,♦ sprawdzanie czystoœci œniegu,♦ odparowywanie próbek wody z ró¿nych zbiorników

(staw, rzeka, woda z kranu...) i porównanie pozosta³o-œci,

– poznanie mo¿liwoœci walki z zanieczyszczaniem œro-dowiska:

♦ zak³adanie filtrów na kominy fabryczne,♦ tworzenie stacji uzdatniania wody,– aktywne uczestniczenie dzieci w obchodach „Dnia Zie-

mi”:♦ sprz¹tanie placu przedszkolnego,♦ uczestniczenie w sadzeniu kwiatów, krzewów,– kszta³towanie nawyków proekologicznych (np. dokrê-

canie kranów, wy³¹czanie œwiat³a, chodzenie tylko powyznaczonych œcie¿kach itp.).

– wie, w jaki sposób nie nale-¿y zachowywaæ siê w sto-sunku do roœlin i zwierz¹t,

– zna przyczyny zanieczysz-czenia wody,

– poznaje sposoby walki z za-nieczyszczeniami œrodowi-ska,

– rozumie koniecznoœæ ochro-ny œrodowiska naturalnego.

37

IX. JA I SZTUKA

A. Plastyka1. Umo¿liwianie kontaktu ze sztuk¹:– zwrócenie uwagi na proste zjawiska i zmiany w krajo-

brazie oraz estetykê ich wygl¹du, np.: kwitn¹ce drze-wa, oszroniona trawa, padaj¹cy œnieg, kolory jesiennychliœci, têcza...,

– wspólna dba³oœæ o estetycznie urz¹dzone pomieszcze-nia przedszkola,

– eksponowanie w sali elementów charakterystycznychdla sztuki ludowej (np. wycinanki, gliniane dzbanki...),

– gromadzenie oraz porównywanie ró¿norodnych materia-³ów i wytworów przyrodniczych posiadaj¹cych ciekawewalory estetyczne (np. liœcie, korzenie drzew, owoce...),

– ogl¹danie i dowolna interpretacja dostêpnych bezpo-œredniej obserwacji wytworów o walorach artystycz-nych, np. reprodukcji malarskich, fotografiki, plakatów,budowli, rzeŸb,

– inspirowanie rozmów wspólnym ogl¹daniem albumówmalarskich poœwiêconych okreœlonej tematyce, np.:kwiaty, zwierzêta, portrety itp.,

– zwiedzanie wystaw, galerii, muzeów,

– rozpoznawanie i nazywanie ró¿nego rodzaju twórczo-œci malarskiej: portret, pejza¿, martwa natura....,

– organizowanie spotkañ z artystami,– poznanie warsztatu pracy artysty.

2. Rozwijanie zainteresowañ plastyczno-konstrukcyj-nych:

– wyra¿anie w³asnych obserwacji w formie plastycznej,

– zachêcanie do dzia³alnoœci plastycznej na tematy do-wolne i okreœlone,

– inspirowanie dzia³alnoœci plastycznej ró¿nymi czynni-kami (literatur¹, muzyk¹, wycieczk¹ itp.),

– udostêpnienie materia³ów i przyborów do prezentowa-nia w³asnej twórczoœci,

Dziecko:

– dostrzega piêkno przyrodyi otaczaj¹cego je œwiata,

– dba o estetykê otoczenia,

– rozpoznaje charakterystycz-ne wyroby ludowe swojegoregionu,

– dostrzega i gromadzi wartoœ-ciowe pod wzglêdem este-tycznym eksponaty przyrod-nicze,

– interpretuje z w³asnego punk-tu widzenia reprodukcje, ar-tystyczne ilustracje, dzie³atwórców ludowych itp.,

– wyra¿a s³ownie swój stosu-nek do dzie³ malarskich,

– wie, jak nale¿y zachowaæ siêw muzeach, na wystawach,

– rozumie pojêcia: portret,pejza¿, martwa natura,

– jest zainteresowany ¿yciemi twórczoœci¹ artystów,

– przedstawia w formie plas-tycznej obserwacje najbli¿-szego otoczenia,

– wykonuje prace plastyczne natematy dowolne i okreœlone,

– tworzy pod wp³ywem ró¿-nych bodŸców,

– podejmuje decyzje, czym i naczym chce tworzyæ swojedzie³a,

38

– uczestniczenie dzieci w przygotowaniu materia³u do za-jêæ i sprz¹taniu,

– gromadzenie doœwiadczeñ przez wykonywanie pracz zastosowaniem ró¿norodnych technik plastycznych,

– prowadzenie zajêæ na powietrzu z wykorzystaniem ró¿-nych form dzia³alnoœci plastycznej, np.: rysowanie pa-tykiem na ziemi, uk³adanie kompozycji z tworzywaprzyrodniczego (¿o³êdzie, kasztany, szyszki, liœcie...),

– rozwijanie inwencji twórczej dzieci przez wzbogaceniedzia³alnoœci plastycznej o tematy fantastyczne (np. two-rzenie rakiety z ró¿nego materia³u, malowanie ufolud-ka...),

– przyzwyczajanie do zachowania porz¹dku podczas pracyoraz ostro¿nego pos³ugiwania siê przyborami,

– interpretowanie w³asnej twórczoœci wobec dzieci i na-uczyciela,

– ocena wytworów w³asnej dzia³alnoœci oraz próby oce-niania prac innych,

– zainteresowanie rodziców twórczoœci¹ plastyczn¹ dzieci:♦ tworzenie minigalerii i aukcji prac plastycznych,♦ organizowanie wystawek prac dzieciêcych.

B. Muzyka1. Uwra¿liwienie dzieci na piêkno muzyki:– uczestnictwo w koncertach muzycznych odbywaj¹cych

siê na terenie przedszkola,– s³uchanie muzyki wokalnej i instrumentalnej na ¿ywo

lub z nagrañ, w dowolnych sytuacjach oraz w ramachzajêæ zorganizowanych.

2. Doskonalenie umiejêtnoœci s³uchania i œpiewania pio-senek:

– æwiczenia emisyjne i ortofoniczne,– s³uchanie piosenek o prostym tekœcie dotycz¹cym blis-

kich dzieciom tematów,– nauka œpiewania piosenek,– œpiewanie piosenek indywidualnie lub zbiorowo,– powtarzanie g³osem krótkich motywów melodycznych

œpiewanych przez nauczyciela.

– organizuje stanowisko dotwórczoœci plastycznej,

– gromadzi doœwiadczeniaplastyczne,

– przestrzega zasad bezpie-czeñstwa w toku dzia³alnoœciplastyczno-konstrukcyjnej,

– potrafi zinterpretowaæ w³as-n¹ twórczoœæ,

– ocenia wytwory dzia³alno-œci w³asnej i innych,

– odczuwa satysfakcjê z pre-zentowania wytworów w³as-nej dzia³alnoœci plastyczno--konstrukcyjnej,

– umie zachowaæ siê na kon-cercie muzycznym,

– rozumie pojêcia: muzykawokalna, muzyka instru-mentalna,

– œpiewa piosenki dostosowa-ne do jego mo¿liwoœci g³o-sowych,

39

3. Rozwijanie wra¿liwoœci s³uchowej:– rozpoznawanie piosenek po melodii lub wys³uchaniu

ich rytmów wyklaskiwanych przez nauczyciela,

– rozpoznawanie oraz okreœlanie charakteru muzyki (np.weso³a, smutna...),

– okreœlanie tempa i dynamiki w muzyce,

– æwiczenie umiejêtnoœci okreœlania wysokoœci dŸwiêków(wysokie, œrednie, niskie) oraz zmian w ich natê¿eniu,

– rozwijanie umiejêtnoœci rozpoznawania instrumentówpo ich brzmieniu (np. pianino, skrzypce, tr¹bka, flet...).

4. Rozwijanie umiejêtnoœci wyra¿ania muzyki ruchem:– zabawy rytmiczne przy akompaniamencie dowolnego

instrumentu muzycznego,– zabawy ruchowe oparte na treœci piosenki,

– zabawy ze œpiewem,

– zabawy incytacyjno-inhibicyjne (szybka reakcja rucho-wa po³¹czona z rozwijaniem poczucia przestrzennego),

– zabawy rytmiczne uwzglêdniaj¹ce ró¿ne zagadnieniamuzyczne,

– rozwijanie umiejêtnoœci estetycznego poruszania siêprzy ró¿nych rodzajach muzyki,

– dowolne interpretowanie muzyki ruchem,– zabawy z zastosowaniem elementów tañca (nauka pro-

stych uk³adów tanecznych),– nauka kroku prostych tañców (np. polka, krakowiak,

walc bez figur...).

5. Rozwijanie ró¿norodnych form ekspresji:– werbalizowanie swoich uczuæ,

– wyra¿anie gestem, ruchem zjawisk otaczaj¹cej rzeczy-wistoœci, treœci literatury, muzyki,

– zachêcanie do improwizacji rytmicznych i melodycznych (np.przez rytmizowanie swoich imion, fragmentów wierszy lubprzys³ów, œpiewne powitania, przedstawianie siê, tworze-nie melodii do zrytmizowanych wierszy lub przys³ów),

– rozpoznaje piosenkê napodstawie fragmentu melo-dii lub rytmu,

– potrafi okreœliæ nastrój mu-zyki,

– reaguje na zmiany tempai dynamiki w utworze,

– potrafi okreœliæ wysokoœædŸwiêków,

– rozpoznaje instrumenty poich brzmieniu,

– umie bawiæ siê przy muzyce,

– ilustruje ruchem treœci pio-senki,

– tañczy z jednoczesnym œpie-wem piosenek,

– reaguje na zmiany w muzyce,

– odtwarza ruchem nastrójs³uchanej muzyki,

– interpretuje ruchem muzykê,– umie zatañczyæ proste uk³a-

dy taneczne,– zna krok krakowiaka, polki,

– wyra¿a swoje prze¿ycia we-wnêtrzne, uczucia w ró¿nychformach: s³ownej, ruchowej,muzycznej, plastycznej,

40

– tworzenie akompaniamentów muzycznych w dowolny,niekonwencjonalny sposób (np. dmuchanie w butelkê,zgniatane papieru, potrz¹sanie liœæmi...),

– tworzenie fabu³y do wys³uchanego utworu instrumen-talnego,

– ³¹czenie ekspresji muzycznej z plastyczn¹.

6. Zapoznanie z wygl¹dem i technik¹ gry na instru-mentach perkusyjnych:

– zapoznanie z instrumentami perkusyjnymi oraz sposo-bem gry na tych instrumentach,

– rozpoznawanie brzmienia instrumentów,

– akompaniowanie kolegom do ró¿nych form ruchu (bieg,marsz, podskoki...) na instrumentach perkusyjnych,

– tworzenie do piosenek w³asnego akompaniamentu nawybranych instrumentach,

– zabawy w „echo rytmiczne”,– odtwarzanie na instrumentach perkusyjnych prostych

rytmów piosenek.

7. Zorganizowanie k¹cika muzycznego:– wyeksponowanie perkusyjnych instrumentów muzycz-

nych oraz instrumentów melodycznych,

– wzbogacanie wyposa¿enia k¹cika o instrumenty samo-dzielnie wykonane przez dzieci (np. puszki z kasz¹, gro-chem, guziki na nitkach itp.),

– organizowanie okolicznoœciowych wystaw poœwiêco-nych najwybitniejszym polskim kompozytorom lub pio-senkarzom.

C. Teatr1. Zapoznanie z teatrem:– ogl¹danie przedstawieñ teatralnych,

– zwrócenie uwagi na wystrój teatru, nazywanie poszcze-gólnych pomieszczeñ (kasa, widownia, scena...),

– zapoznanie z prac¹: aktora, re¿ysera, scenografa.

– rozpoznaje i nazywa instru-menty perkusyjne,

– rozpoznaje instrumenty per-kusyjne po ich brzmieniu,

– zna technikê gry na wybra-nych instrumentach perku-syjnych,

– tworzy akompaniament dopiosenek,

– odtwarza na instrumentachperkusyjnych podany rytm,

– potrafi wykorzystaæ instru-menty muzyczne w ró¿nychformach dzia³alnoœci,

– samodzielnie wykonuje pros-te instrumenty perkusyjne,

– potrafi w³aœciwie korzystaæz k¹cika muzycznego,

– wie, jak nale¿y zachowaæsiê w czasie przedstawieñteatralnych,

– wie, co to jest scena, widow-nia,

– wie, co oznaczaj¹ terminy: te-atr, aktor, re¿yser, scenograf,

41

– podejmuje i aktywnie uczest-niczy w zabawach w teatr,

– uczestniczy w przygotowy-waniu przedstawienia dlam³odszych kolegów,

– poprawnie recytuje utworywierszowane.

2. Zorganizowanie k¹cika teatralnego:– wyeksponowanie w k¹ciku teatralnym kukie³ek, pacy-

nek i innych rekwizytów,– dowolne i zorganizowane zabawy w teatr,

– inscenizowanie opowiadañ i bajek znanych dzieciomlub wymyœlonych przez nie,

– inspirowanie zabaw z elementami pantomimy, zabawdramowych,

– pe³ny udzia³ dzieci w organizacji spotkañ teatralnychz kolegami lub rodzin¹.

.3. Organizowanie „Przedszkolnych Spotkañ Teatral-

nych” w ramach obchodu Dni Teatru.

42

Dziecko:

– poznaje proces powstawa-nia wybranych produktów(cukier, papier, chleb...),

– potrafi podaæ przyk³ady po-jazdów l¹dowych, wodnychi powietrznych,

– wie, do czego mog¹ s³u¿yæpojazdy,

– potrafi wymieniæ œrodki lo-komocji nieznane z bezpo-œredniej obserwacji,

– zna korzyœci p³yn¹ce z roz-woju transportu,

– zna ogólne zasady ruchupieszego,

– wie, do czego s³u¿¹ pasyi sygnalizacja œwietlna,

– potrafi powi¹zaæ kolory sy-gnalizacji œwietlnej ze spo-sobem poruszania siê pie-szych i pojazdów,

– zna wybrane znaki drogowe,

X. JA I TECHNIKA

1. Zapoznanie z histori¹ wybranych produktów i przed-miotów (np. cukier, pieczywo, papier):

– obserwacja powstawania produktów (np. wycieczka dopiekarni),

– udzia³ w wytwarzaniu dowolnych wyrobów, np. wypie-kanie ciasta itp.

– poznanie procesu powstawania produktu w oparciuo utwory literackie lub historyjki obrazkowe.

2. Zapoznanie z ró¿nymi œrodkami lokomocji:– zbieranie ilustracji, modeli ró¿nych pojazdów,– zwrócenie uwagi na rodzaje pojazdów (l¹dowe, wodne,

powietrzne),

– zapoznanie z zastosowaniem ró¿nego rodzaju pojazdów,

– nazywanie œrodków lokomocji niedostêpnych bezpo-œredniej obserwacji (np. tramwaj, rakieta...),

– zwrócenie uwagi na postêp techniczny w zakresie kon-struowania pojazdów,

– okreœlenie korzyœci p³yn¹cych z rozwoju transportu.

3. Zaznajomienie z zasadami ruchu pieszego i ko³owego:– obserwowanie ruchu drogowego,

– organizowanie zabaw tematycznych zwi¹zanych z ru-chem ulicznym,

– powi¹zanie zachowañ pieszych z kolorami sygnalizacjiœwietlnej,

– wyjaœnienie przeznaczenia sygnalizacji œwietlnej, pa-sów, znaków drogowych,

– rozwijanie umiejêtnoœci i nawyków poruszania siê w po-bli¿u jezdni,

– zapoznanie z wybranymi znakami drogowymi,– wykonanie makiety ulicy z w³aœciwym umieszczeniem

znaków (ostrzegaj¹cy i informuj¹cy znak przejœcia dlapieszych) i sygnalizacji œwietlnej.

43

– przestrzega bezpieczeñstwapodczas zabawy, zw³aszczazabawkami mechanicznymi,

– zna nazwy mechanicznegoi elektrycznego sprzêtu do-mowego,

– poznaje zasady korzystaniaz mechanicznego i elektrycz-nego sprzêtu domowego,

– wie, jak¹ rolê w gospodar-ce cz³owieka odgrywa pr¹d,

– wie o niebezpieczeñstwiewynikaj¹cym z korzystaniaz urz¹dzeñ elektrycznych,

– rozumie znaczenie postêputechnicznego,

– poznaje mechanizm po-wstawania wiatru,

– wie, jak¹ rolê odgrywa wiatrw przyrodzie i gospodarcecz³owieka,

– poznaje w³aœciwoœci ma-gnesu,

– poznaje zjawiska akustyczne,

– poznaje zjawiska optyczne,

4. Zainteresowanie sposobami funkcjonowania zaba-wek mechanicznych oraz ró¿nych urz¹dzeñ tech-nicznych i elektrycznych:

– zabawy z wykorzystaniem zabawek mechanicznycho ró¿nych Ÿród³ach zasilania,

– poznanie mechanicznego i elektrycznego sprzêtu u³a-twiaj¹cego prace domowe,

– podkreœlenie koniecznoœci przestrzegania zasad bezpie-czeñstwa przy korzystaniu z urz¹dzeñ elektrycznych,

– wykonywanie prostych potraw, np. sa³atki, kanapek,z wykorzystaniem mechanicznego i elektrycznegosprzêtu gospodarstwa domowego,

– zwrócenie uwagi na coraz powszechniejsze wykorzy-stanie komputera, faksu, maszyn licz¹cych banknoty,bankomatów itp., obserwowanie wykorzystania tychurz¹dzeñ w praktyce,

– zwrócenie uwagi na rolê postêpu technicznego (np. za-poznanie z oœwietleniem dawniej i dziœ).

5. Przybli¿anie dzieciom w formie zabaw i zajêæ nie-których zagadnieñ fizycznych:

– obserwowanie zachowania ró¿nych cia³ w powietrzu,– organizowanie zabaw (np. z balonem, wachlarzem) pozwa-

laj¹cych na poznanie mechanizmu powstawania wiatru,– okreœlenie roli wiatru w œrodowisku przyrodniczym i go-

spodarce cz³owieka (rozsiewanie nasion, poruszanie ¿agló-wek, wiatraków itp.); uœwiadomienie niszcz¹cej si³y wiatru,

– inicjowanie zabaw opartych na wykorzystaniu magnesu,– poznanie niektórych zjawisk akustycznych; próby od-

twarzania efektów dŸwiêkowych za pomoc¹ g³osu, b¹dŸprzedmiotów, np. mówienie przez tubê, zabawy w „echo”,zabawy samodzielnie wykonanym telefonem itp.,

– dostrzeganie zjawisk optycznych w otoczeniu; powsta-wanie cieni i pó³cieni, za³amywanie i rozszczepianie siêœwiat³a (zabawy z cieniem, „puszczanie zaj¹czków”, ob-serwowanie têczy itp.),

44

– potrafi wyjaœniæ, jak¹ rolê od-grywaj¹ ko³a w pojazdach,

– zna zawody charakterystycz-ne dla regionu, w którymmieszka oraz rozumie war-toœæ pracy w tych zawodach,

– konstruuje ró¿norodne bu-dowle z klocków i innych ele-mentów konstrukcyjnych,

– wykonuje prace z ró¿norod-nych materia³ów,

– potrafi nazwaæ niektóre na-rzêdzia do prac konstrukcyj-nych,

– samodzielnie planuje i orga-nizuje pracê,

– ostro¿nie pos³uguje siê na-rzêdziami,

– stara siê oszczêdnie wyko-rzystywaæ materia³y po-trzebne do pracy,

– doprowadza pracê do koñ-ca i uprz¹ta stanowisko,

– potrafi pracowaæ w zespole.

– wyjaœnienie zastosowania kó³ w pojazdach,

– zwrócenie uwagi na udogodnienia zwi¹zane z zastosowa-niem maszyn prostych: równi pochy³ej, bloku, dŸwigu.

6. Rozwijanie zainteresowania prac¹ ludzi w ró¿nychzawodach charakterystycznych dla okreœlonego œro-dowiska (np. górnicy, kierowcy, ¿eglarze, kolejarze):

– obserwowanie ludzi obs³uguj¹cych urz¹dzenia techniczne,– nazywanie urz¹dzeñ technicznych s³u¿¹cych cz³owie-

kowi do pracy,– zwrócenie uwagi na postêp techniczny i wynalazki,– zapoznanie dzieci ze zjawiskami istniej¹cymi poza kul¹

ziemsk¹ na przyk³adzie zawodu kosmonauty.

7. Rozwijanie u dzieci okreœlonych umiejêtnoœci tech-nicznych:

– konstruowanie ró¿norodnych budowli i modeli z kloc-ków i innych elementów,

– wykonywanie prac z ró¿norodnych materia³ów przy wy-korzystaniu ró¿nych sposobów ³¹czenia (prace z kartonu,alufolii, drutu, pude³ek, tworzywa przyrodniczego itp.),

– poprawne nazywanie i bezpieczne pos³ugiwanie siê na-rzêdziami (np. m³otek, œrubokrêt, pi³a...) w toku np. mon-towania prostych konstrukcji drewnianych,

– montowanie z gotowych zestawów elektronicznych pro-stych obwodów, zasilanych z baterii (np. dzwonek),

– zorganizowanie k¹cika technicznego.

8. Zachêcanie dzieci do prawid³owego organizowaniaswojej pracy:

– planowanie pracy i podzia³ zadañ,– samodzielna organizacja stanowiska pracy,– zwrócenie uwagi na przestrzeganie zasad bezpieczeñ-

stwa podczas pracy,– kszta³towanie nawyku oszczêdnego korzystania z ma-

teria³ów i w³aœciwego wykorzystania narzêdzi i przy-borów,

– kszta³towanie nawyku sprz¹tania po zakoñczeniu pracy,

– rozwijanie umiejêtnoœci wspó³dzia³ania w toku pracyzespo³owej.

45

Dziecko:

– zna pomieszczenia przed-szkola,

– nie odchodzi samowolnie odgrupy,

– w³aœciwie korzysta z urz¹-dzeñ sanitarnych,

– w prawid³owy sposób korzys-ta z zabawek i przyborów,

– w³aœciwie zachowuje siê naplacu zabaw,

– rozumie potrzebê przestrze-gania zasad bezpieczeñstwaw czasie pobytu w pobli¿ujezdni,

– przestrzega ustalonych wspól-nie zakazów,

– jest samodzielne w zakresiemycia r¹k, korzystania z to-alety, przyborów toaleto-wych, ubierania siê,

XI. MOJE BEZPIECZEÑSTWO I ZDROWIE

A. Bezpieczeñstwo1. Rozwijanie umiejêtnoœci zapewniaj¹cych bezpie-

czeñstwo:– ostro¿ne i uwa¿ne poruszanie siê po sali i innych po-

mieszczeniach przedszkolnych,– nieoddalanie siê samodzielnie z placu lub budynku

przedszkolnego,– przestrzeganie ustalonych zasad korzystania z toalety,

– w³aœciwe u¿ytkowanie zabawek oraz ró¿nych materia-³ów, przyborów i narzêdzi,

– przestrzeganie ustalonych zasad zachowania siê w cza-sie pobytu na placu zabaw,

– przestrzeganie zasad bezpieczeñstwa dotycz¹cych:♦ zimowych zabaw na œniegu i lodzie,♦ przebywania na powietrzu w czasie burzy,♦ zachowania ostro¿noœci wobec nieznanych dzieciom

roœlin,– rozumienie koniecznoœci w³aœciwego zachowania siê

w pobli¿u tras komunikacyjnych.

2. Przestrzeganie przez dzieci zakazów dotycz¹cych:– zabawy zapa³kami,– zabaw w miejscach niedozwolonych (np. w pobli¿u jezd-

ni, placu budowy, zbiorników wodnych),– zimowych zabaw na zamarzniêtych jeziorach, stawach

czy rzekach,– zrywania nieznanych im roœlin i grzybów,– samowolnego korzystania z urz¹dzeñ elektrycznych

pod³¹czonych do sieci,– wykorzystywania do zabaw lekarstw lub innych œrod-

ków chemicznych.

B. Higiena i zdrowie1. Kszta³towanie nawyku dbania o czystoœæ osobist¹:– nabywanie umiejêtnoœci prawid³owego mycia r¹k,– rozumienie potrzeby mycia r¹k po wyjœciu z toalety

i przed posi³kami,– samodzielne korzystanie z toalety,

46

– dba o higienê osobist¹,

– umie kulturalnie zachowaæsiê w czasie posi³ku,

– wie, co nale¿y jeœæ, aby byæzdrowym,

– wie o potrzebie przebywaniai ruchu na œwie¿ym powietrzu,

– wie, jak mo¿na przeciw-dzia³aæ chorobom,

– samodzielne pos³ugiwanie siê chusteczkami do nosa,grzebieniem, szczoteczk¹ do zêbów,

– zwracanie uwagi na nieu¿ywanie przedmiotów (takichjak rêcznik, grzebieñ, chusteczka...) nale¿¹cych do in-nych dzieci,

– samodzielne rozbieranie i ubieranie siê,– zwracanie uwagi na schludnoœæ wygl¹du (uczesane w³o-

sy, zapiête guziki),– dbanie o czystoœæ uszu, szyi i paznokci,– codzienne zmienianie bielizny.

2. Zwracanie uwagi na umiejêtne i kulturalne zacho-wanie siê w czasie posi³ku oraz podkreœlanie roli w³a-œciwego od¿ywania siê:

– kszta³towanie nawyku odpowiedniego pos³ugiwania siêsztuæcami, serwetk¹,

– gryzienie i dok³adne prze¿uwanie pokarmów,– niemówienie z „pe³n¹ buzi¹”,– zachêcanie do dbania o estetykê sto³u podczas jedzenia,– zachêcanie do spo¿ywania zdrowych produktów (mle-

ka, sera, ciemnego pieczywa),– zachêcanie do spo¿ywania du¿ej iloœci warzyw i owo-

ców poprzez np. wspólne wykonywanie sa³atek owo-cowych i warzywnych, zagadki smakowe,

– rozumienie znaczenia umiaru w jedzeniu s³odyczy.

3. Podkreœlanie roli ruchu i powietrza jako stymulato-rów prawid³owego rozwoju:

– zwrócenie uwagi na ubieranie siê odpowiednio do po-gody i aktualnej pory roku,

– zachêcanie do czêstego przebywania na powietrzuw ka¿dej porze roku,

– organizowanie zabaw i æwiczeñ ruchowych na powie-trzu,

– organizowanie spacerów,– kszta³towanie umiejêtnoœci przeciwdzia³ania marzniê-

ciu (rozcieranie r¹k, tupanie...) lub przegrzaniu (zaba-wy w cieniu drzew, zaspokajanie pragnienia...).

4. Przeciwdzia³anie chorobom:– zwracanie uwagi na mo¿liwoœæ zara¿enia siê chorob¹,– zapoznanie ze sposobami przeciwdzia³ania zara¿eniu

siê chorob¹ (np. niekorzystanie z tych samych naczyñ,zas³anianie ust w czasie kaszlu czy kichania...),

47

– podkreœlanie znaczenia dla zdrowia ludzi zawodu lekarza,– rozumienie potrzeby kontrolowania i leczenia zêbów

(zorganizowanie wycieczki do gabinetu stomatologicz-nego, ogl¹danie wyposa¿enia, rozmowa ze stomato-logiem...),

– zwrócenie uwagi na potrzebê wykonywania zaleceñ le-karzy,

– zainteresowanie prac¹ aptekarza (wycieczka do apteki),– wyjaœnienie potrzeby stosowania szczepieñ.

5. Stwarzanie warunków do prawid³owego rozwoju na-rz¹dów zmys³ów:

– okreœlanie funkcji poszczególnych narz¹dów zmys³u,– przestrzeganie przed nadwerê¿aniem g³osu,– zwrócenie uwagi na niekorzystny wp³yw ha³asu na s³uch,– przyzwyczajanie do przebywania w wietrzonych po-

mieszczeniach,– przestrzeganie przed dotykaniem oczu rêkami,– zapewnienie w³aœciwego oœwietlenia w czasie zabaw

i innych czynnoœci,– rozumienie potrzeby odpoczynku,– ³agodzenie zbyt gwa³townych zachowañ.

C. Sprawnoœæ ruchowa1. Zachêcanie dzieci do wszelkich zabaw zwi¹zanych

z ruchem (indywidualnych, zbiorowych, samorzut-nych lub zorganizowanych).

2. Organizowanie z ca³¹ grup¹ zajêæ z wykorzystaniemnastêpuj¹cych rodzajów zabaw i æwiczeñ:

– zabawy i æwiczenia kszta³tuj¹ce postawê,– zabawy i æwiczenia orientacyjno-porz¹dkowe,– zabawy i æwiczenia bie¿ne,– zabawy i æwiczenia z elementem równowagi,– zabawy i æwiczenia na czworakach,– zabawy i æwiczenia z elementami rzutu, celowania, to-

czenia i noszenia,– zabawy i æwiczenia z elementem wspinania siê,– zabawy i æwiczenia z elementem skoku i podskoku,– zabawy i æwiczenia na œniegu i lodzie,– zabawy i æwiczenia w wodzie.

– rozumie znaczenie narz¹dówzmys³ów i dba o ich higienê,

– jest sprawne ruchowo,

– poznaje zasady rywalizacji,– starannie i prawid³owo wy-

konuje zalecane æwiczenia,

48

3. Wykorzystanie naturalnej potrzeby ruchu dzieckaw æwiczeniach i zabawach opartych na metodzie A. M.Kniessów, R. Labana, C. Orffa, W. Sherborne:

– inicjowanie ruchów prowadz¹cych do poznania w³a-snego cia³a, wyczucia ciê¿aru, czasu i przestrzeni,

– inicjowanie ruchów kszta³tuj¹cych zwi¹zek jednostkiz otoczeniem fizycznym,

– inicjowanie ruchów wiod¹cych do wytworzenia siêzwi¹zku z drugim cz³owiekiem,

– inicjowanie ruchów prowadz¹cych do wspó³dzia³aniaw grupie,

– inicjowanie ruchów kreatywnych,

– ³¹czenie wykonywania ruchów z tzw. „opowieœci¹ ru-chow¹”,

– wykonywanie ruchów odzwierciedlaj¹cych podk³ad mu-zyczny.

– poznaje mo¿liwoœci swoje-go cia³a,

– zgodnie wspó³dzia³a z inny-mi,

– wykonuje ruchy niekon-wencjonalne,

– ilustruje ruchem treœæ opo-wiadañ, muzykê.

49

XII. KONSTRUUJÊ SWÓJ SYSTEM WARTOŒCI

1. Prawda jako wartoœæ:– przekazywanie w ka¿dej sytuacji informacji zgodnych

ze stanem rzeczywistym,– zachowanie siê, prezentowanie pogl¹dów wobec dzieci

zgodnie ze swoimi przekonaniami,– egzekwowanie prawdziwoœci informacji przedstawia-

nych przez dzieci (wy³¹czaj¹c sytuacje dotycz¹ce roz-wijania wyobraŸni, twórczego fantazjowania),

– wskazanie na istnienie fa³szu jako przeciwieñstwa praw-dy z jednoczesnym eksponowaniem jego negatywnychaspektów (np. to, ¿e sami nie lubimy byæ oszukiwani,to ¿e k³amstwo nie jest akceptowane spo³ecznie itp.),

– uœwiadamianie negatywnych skutków k³amstwa poprzezanalizê konkretnych sytuacji, w jakich znajduj¹ siê dzieci,

– odczuwanie wartoœci prawdy w sytuacjach dokonywa-nia oceny bohaterów literackich (samodzielne docho-dzenie do wniosku, ¿e mówi¹cy prawdê jest kimœ war-toœ-ciowym, kimœ, kogo warto naœladowaæ).

2. Dobro jako wartoœæ:– odnoszenie siê do dzieci z uczuciem mi³oœci, troskli-

woœ-ci, opiekuñczoœci, ¿yczliwoœci, serdecznoœci, sza-cunku, poszanowania ich godnoœci,

– stwarzanie okazji do wyra¿ania w³asnych uczuæ w tokunaturalnych rozmów, swobodnych zabaw, spontanicz-nych sytuacji,

– ocenianie postêpowania swojego i innych z wyekspo-nowaniem pozytywnych cech charakteru (ktoœ mo¿e byæmi³y, uczynny, ¿yczliwy, dobry),

– uœwiadamianie, ¿e negatywne zachowania nie s¹ spo-³ecznie akceptowane,

– wskazywanie konsekwencji zachowañ aspo³ecznych(np. p³acz kolegi, zasmucanie mamy itp.),

– rozwijanie wra¿liwoœci na krzywdê innych z jednoczes-nym aktywizowaniem do niesienia pomocy w konkret-nych sytuacjach (np. pomoc koledze, który upad³, po-¿yczenie o³ówka kole¿ance, której siê on z³ama³ itp.),

– podawanie wzorów do naœladowania,

Dziecko:– poznaje prawdê jako war-

toϾ,

Рpoznaje dobro jako wartoϾ,

50

– ocena postêpowania bohaterów literackich, g³ównie baœ-ni – sprzyjanie identyfikowaniu siê z bohaterem pozy-tywnym przez np. dramê,

– zapoznanie z wyra¿eniem „dobre uczynki” i zachêcaniedo ich czynienia, np. mi³ych niespodzianek, prezentówdla chorego kolegi itp.

3. Piêkno jako wartoœæ:– aktywne obserwowanie otaczaj¹cego œwiata (nazywa-

nie elementów, interpretowanie faktów, odtwarzanie za-obserwowanych zjawisk, rysowanie, naœladowaniedŸwiêków; tworzenie w³asnego obrazu rzeczywistoœci),

– uwra¿liwianie na piêkno otaczaj¹cego œwiata (pomocw dostrzeganiu niepowtarzalnych elementów, prezento-wanie utworów literatury piêknej, zapoznawanie z ró¿-nymi gatunkami muzyki itp.),

– uwzglêdnianie specyficznych, indywidualnych upodo-bañ dzieciêcych w ocenianiu elementów rzeczywisto-œci, bez narzucania w³asnego punktu widzenia, aczkol-wiek wskazywanie funkcjonowania subiektywnego po-jêcia „brzydoty” (to, co podoba siê tobie, nie musi po-dobaæ siê innym i odwrotnie),

– aktywny udzia³ w tworzeniu piêkna (dba³oœæ o schlud-ny wygl¹d, pos³ugiwanie siê poprawnym jêzykiem, dba-³oœæ o swoje otoczenie, poprawianie rzeczywistoœci wsytuacji dostrze¿enia takiej potrzeby, np. udzia³ w „Dniusprz¹tania œwiata”.

4. Poznawanie innych wartoœci: zdrowia, tolerancji,uczciwoœci, lojalnoœci, dostatku itp.; interpretowa-nie ich na miarê w³asnych mo¿liwoœci.

5. Sprzyjanie budowaniu dzieciêcych systemów wartoœ-ci w toku indywidualnych i zbiorowych rozmów (pyta-nia: co jest dla was najwa¿niejsze? dlaczego? czego wam¿yczyæ? czego ¿yczylibyœcie innym? itp.).

– poznaje piêkno jako wartoœæ,

– poznaje inne wartoœci,

– buduje swój system wartoœci.

51

Diagnozowanie osi¹gniêæ dzieci koñcz¹cych

etap edukacji przedszkolnej

Istotnym elementem pracy pedagogicznej jest diagnozowanie osi¹gniêæ wychowanków.Sytuacja dzieci w wieku przedszkolnym jest w tym zakresie doœæ specyficzna, czego pod³o-¿em jest miêdzy innymi fakt, i¿ udzia³ ich w edukacji maj¹cej miejsce w przedszkolu nie jestobowi¹zkowy. Zatem dzieci przed pójœciem do szko³y nie s¹ zobligowane do posiadaniatakich czy innych umiejêtnoœci (pocz¹wszy od wykonywania czynnoœci samoobs³ugowych,poprzez umiejêtnoœæ nawi¹zywania kontaktów z rówieœnikami, a¿ do nabycia umiejêtnoœciczytania, liczenia itd.). Nowe spojrzenie na diagnozowanie osi¹gniêæ dzieciêcych podykto-wane jest tak¿e oparciem edukacji przedszkolnej na humanistycznej koncepcji rozwoju cz³o-wieka, w myœl której zak³ada siê, ¿e dziecko jest indywidualnoœci¹, wobec czego ma praworozwijaæ siê we w³aœciwym tylko dla siebie tempie i pod dyktando swoich osobistych d¹¿eñ.

Jest spraw¹ oczywist¹, ¿e g³ównym zadaniem stoj¹cym przed nauczycielami ma byæpomoc w rozwoju indywidualnym ka¿dego dziecka, w urzeczywistnianiu jego potencjal-nych mo¿liwoœci. Wobec maksymalnych starañ ze strony nauczyciela (tak¿e w zakresiewspó³pracy z rodzicami) oczywistym staje siê fakt, ¿e dziecko ma stworzone najlepszewarunki dla rozwoju, a tym samym jest ono na najwy¿szym, z mo¿liwych dla siebie, po-ziomie.

Zatem, jaka mo¿e byæ rola pedagogów w diagnozowaniu rozwoju dziecka?Otó¿, chc¹c dokonywaæ diagnozowania, nale¿y w tym zakresie uwzglêdniaæ kilka pod-

stawowych kwestii:

♦ Rozwój jest cech¹ w³aœciw¹ dla ka¿dego cz³owieka. Traktowanie procesu nabywaniawszelkich umiejêtnoœci jako kategorii rozwoju jest wyra¿eniem zgody na stwierdze-nie, i¿ przy zapewnieniu odpowiednich warunków zewnêtrznych oraz sprzyjaj¹cychwarunkach wewnêtrznych (np. przy odpowiednim poziomie motywacji) dziecko, w spo-sób naturalny, posi¹dzie niezbêdne do prawid³owego funkcjonowania sprawnoœci, umie-jêtnoœci, wiadomoœci. Wynikaj¹cym st¹d zadaniem dla rodziców i nauczycieli jest wni-kliwa obserwacja dziecka po³¹czona z dialogiem z nim, w celu stwarzania maksy-malnie najlepszych warunków dla rozwoju.

♦ Konsekwencj¹ „rozwojowego” podejœcia do osi¹gania pewnych umiejêtnoœci powin-no byæ odstêpowanie od stosowania wystandaryzowanych testów badaj¹cych poziomdojrza³oœci oraz stopniowe odstêpowanie od traktowania ich jako g³ównego Ÿród³ainformacji o rozwoju dzieci. Stosowanie testów w tym znaczeniu jest uzasadnionetylko w przypadku wykrywania ogólnych tendencji rozwojowych, natomiast do anali-zy rozwoju poszczególnych dzieci informacji dostarczaæ mia³aby g³ównie obserwacjadziecka i jego wytworów oraz rozmowa z nim, bez (!) porównywania go do innychdzieci oraz odnoszenia jego osi¹gniêæ do œredniej osi¹gniêæ ca³ej populacji.

52

♦ Oprócz zmiany metod poznawania dziecka konieczne jest tak¿e uwzglêdnienie dyna-micznego podejœcia do analizy jego postêpowania w nabywaniu wszelkich umiejêt-noœci. Nie moment zakoñczenia edukacji przedszkolnej jest tu istotny, ani nawet mo-ment rozpoczêcia nauki szkolnej, wa¿ne jest natomiast, z jak¹ dynamik¹ dokonuj¹ siêzmiany w umiejêtnoœciach dziecka, jakie w zwi¹zku z tym pojawiaj¹ siê nowe potrze-by, a w koñcu jakie z tego wynikaj¹ wskazówki do podejmowanej przez nauczyciela(równie¿ rodziców) dzia³alnoœci.

♦ Zmiany wymaga tak¿e podejœcie do problemu dojrza³oœci szkolnej. Musimy bowiemzgodziæ siê z twierdzeniem, i¿ ró¿ne tempo rozwoju (bêd¹ce wynikiem wielu uwarun-kowañ, a nie tylko samej pracy dziecka nad sob¹) decyduje o osi¹ganiu dojrza³oœciszkolnej w wieku niekoniecznie jednakowym dla wszystkich dzieci. Dziecko rozpo-czynaj¹ce naukê szkoln¹ w wieku siedmiu lat ma prawo byæ takim, jakim jest, a po-ziom jego rozwoju nie musi byæ taki sam jak u rówieœników. Mówi¹c o dojrza³oœciszkolnej dzieci siedmioletnich, mówiæ powinniœmy raczej o dojrza³oœci nauczycielido umiejêtnego organizowania procesu dydaktycznego, w którym bior¹ udzia³ dzieci ozró¿nicowanym poziomie i tempie rozwoju.

♦ Rozwój jest procesem, a wiêc dochodzenie do nabycia okreœlonych umiejêtnoœci jestdrog¹ d³ug¹, na której normalnym zjawiskiem jest pope³nianie b³êdów. Nale¿y tu jed-noznacznie stwierdziæ, ¿e dzieci w toku nabywania doœwiadczeñ maj¹ prawo do po-pe³niania b³êdów, za które w ¿adnym przypadku nie powinny byæ karane (nawet bra-kiem pochwa³y). Pope³nienie b³êdów przez wychowanka powinno byæ traktowaneprzez nauczycieli i rodziców, jako Ÿród³o informacji i inspiracja do udoskonala-nia procesu edukacyjnego.

♦ Je¿eli istnieje potrzeba wydania opinii o poziomie rozwoju dziecka, zaleca siê maksy-maln¹ ostro¿noœæ w uogólnianiu swoich spostrze¿eñ, z jednoczesnym zachowaniemzasad taktu pedagogicznego. Wyklucza siê tu z ca³¹ starannoœci¹ stosowanie jakich-kolwiek ocen w postaci stopnia szkolnego (!) bez wzglêdu na okolicznoœci.

♦ Ocenê (oczywiœcie s³own¹) osi¹gniêæ dziecka koñcz¹cego edukacjê przedszkoln¹ u³a-twi, w wyniku pracy opartej na przedstawionym programie, analiza umiejêtnoœci roz-wijanych w toku procesu edukacyjnego przedstawionych w prawej rubryce programu.Nie znaczy to jednak, i¿ dziecko musi je posi¹œæ, jest przecie¿ ono w toku nabywaniakompetencji niezbêdnych do prawid³owego funkcjonowania we wspó³czesnym œwie-cie.

♦ Diagnoza procesu edukacyjnego dotyczy nie tylko dzieci, ale wszystkich jego uczest-ników. Wobec tego ocen¹ obj¹æ nale¿y tak¿e nauczycieli, w tym ich postawê, kompe-tencje, stosowane metody i œrodki.

53

Wykaz literatury pomocniczej w pracy z dzieæmi

w wieku przedszkolnym

1. Barañski A., Rozwadowska-Skrzeczyñska J., Szko³y niepubliczne, Warszawa 1996.2. B³och K., Rogalska U., Wybrane zagadnienia z pedagogiki przedszkolnej, Bydgoszcz

1990.3. Bogacka J., Wychowanie i nauczanie integracyjne, Warszawa 1994.4. Bogdanowicz M., Metoda Dobrego Startu w pracy z dzieckiem od 5 do 10 lat, Warsza-

wa 1985.5. Bogdanowicz M., Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli, Warszawa 1990.6. Bogdanowicz M., Leworêcznoœæ u dzieci, Warszawa 1992.7. Bogdanowicz M., Integracja percepcyjno-motoryczna. Teoria – diagnoza – terapia,

Warszawa 1997.8. Bogdanowicz M., Kisiel B., Przasnyska M., Metoda Weroniki Sherborne w terapii

i wspomaganiu rozwoju dziecka, Warszawa 1997.9. Bröuck J., Podrêcznik dla dzieci, które maj¹ trudnych rodziców, Warszawa 1995.

10. Brzeziñska A., Czuba T., Dziecko w zabawie i œwiecie jêzyka, Poznañ 1995.11. Chauvel D., Casanova A. M., Podrêcznik przedszkolanki. Grupa m³odsza i œrednia,

Warszawa 1998.12. Chauvel D., Champagne D., Wis-Loirat F., Podrêcznik przedszkolanki. Grupa starsza,

Warszawa 1998.13. Cudak H., Znaczenie rodziny w rozwoju i wychowaniu ma³ego dziecka, Warszawa 1999.14. Cybulska J., Dudziñska I., Lipina S., Inscenizowanie zabaw na podstawie literatury

dzieciêcej, Warszawa 1991.15. Cybulska J., Dudziñska I., Lipina S., Lipska E., Inscenizowanie zabaw na podstawie

literatury dzieciêcej, Warszawa 1991.16. Dmochowska M., Zanim dziecko zacznie pisaæ, Warszawa 1991.17. Dudziñska I., Dziecko szeœcioletnie uczy siê czytaæ, Warszawa 1986.18. Duraj-Nowakowa K., Tematy systemowe w przedszkolu. Geneza i za³o¿enia, planowa-

nie, przyk³ady, Kraków 1997.19. Dziobaszewski W., Zielone zadania dla przedszkolaków. Zadania z matematyki o treœ-

ciach z ekologii i ochrony œrodowiska, Warszawa 1998.20. Edukacja w warunkach zagro¿enia. Podstawowe tezy raportu Komitetu Ekspertów do

spraw Edukacji Narodowej, Warszawa – Kraków 1990.21. Fiedler M., Matematyka ju¿ w przedszkolu, Warszawa 1991.22. Fr¹tczakowie E. i J., K¹cik przyrody w wychowaniu przedszkolnym, Warszawa 1991.23. Fr¹tczakowie E. i J., Ochrona i kszta³towanie œrodowiska w edukacji dzieci przed-

szkolnych, Warszawa 1984.24. Grochulska J., Agresja u dzieci, Warszawa 1993.25. Gruszczyk-Kolczyñska E., Dzieci ze specyficznymi trudnoœciami w uczeniu siê mate-

matyki. Przyczyny, diagnoza, zajêcia korekcyjno-wyrównawcze, Warszawa 1994.26. Gruszczyk-Kolczyñska E., Dzieciêca matematyka. Program dla przedszkoli, klas ze-

rowych i placówek integracyjnych. Wspomaganie rozwoju umys³owego, Warszawa 1999.

54

27. Gruszczyk-Kolczyñska E., Zieliñska E., Dzieciêca matematyka. Edukacja matema-

tyczna w domu, w przedszkolu i w klasie zerowej, Warszawa 1997.28. Guz S., Edukacja przedszkolna: efektywnoϾ i uwarunkowania, Lublin 1991.29. Guz S., Koncepcja edukacji przedszkolnej: wychowania przedszkolnego, Warszawa

1995.30. Guz S., Edukacja przedszkolna w okresie przemian, Warszawa 1996.31. Hundertmarck G. (red.), Uczymy siê ¿yæ razem: niepe³nosprawne dzieci w przedszko-

lu, Warszawa 1993.32. Jakowicka M. (red.), Wybrane problemy kszta³cenia dzieci przedszkolnych i wczesnosz-

kolnych, Zielona Góra 1992.33. Kaja B., Zarys terapii dziecka, Bydgoszcz 1995.34. Kamiñska K., Nauka czytania w wieku przedszkolnym, Warszawa 1998.35. Koz³owska A., Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa

1984.36. Koz³owska A., Jak pomóc dziecku z zaburzeniami ¿ycia uczuciowego, Warszawa 1996.37. Kwiatkowska M. (red.), Podstawy pedagogiki przedszkolnej, Warszawa 1985.38. Lee C., Wzrastanie i rozwój dziecka, Warszawa 1997.39. Lipina S., Kszta³towanie pojêæ u dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa 1984.40. Majchrzak J., Wprowadzanie dziecka w œwiat pisma, Warszawa 1995.41. Malko D., Metodyka wychowania muzycznego w przedszkolu, Warszawa 1990.42. Moroz H. (red.), Z teorii i praktyki nauczania pocz¹tkowego i wychowania przedszkol-

nego, Katowice 1994.43. Muszyñska E., Swoboda, przymus i przemoc w relacjach dziecko-doros³y, Poznañ 1998.44. Mystkowska H., Rozwijamy mowê i myœlenie dziecka w wieku przedszkolnym, Warsza-

wa 1991.45. Natrof A., Wasiluk K., Wychowanie plastyczne w przedszkolu, Warszawa 1990.46. Pomyka³o W. (red.), Encyklopedia pedagogiczna, Warszawa 1993.47. Przetacznik-Gierowska M., Makie³³o-Jar¿a G., Psychologia rozwojowa i wychowaw-

cza wieku dzieciêcego, Warszawa 1992.48. Ranschburg J., Lêk, gniew, agresja, Warszawa 1993.49. Ratajek Z. (red.), Z zagadnieñ wychowania i kszta³cenia dzieci 6-letnich, Kielce 1994.50. Ratyñska H., Literatura dzieciêca w pracy przedszkola, Warszawa 1992.51. Rodak H., Nawrocka D., Poradnik dla pedagogów, logopedów i rodziców dzieci z trud-

noœciami w porozumieniu siê, Warszawa 1995.52. Sawa B., Je¿eli dziecko Ÿle czyta i pisze, Warszawa 1998.53. Sawicka A., Wspó³praca przedszkola z rodzicami, Warszawa 1991.54. Sherborne W., Ruch rozwijaj¹cy dzieci, Warszawa 1996.55. Skipor-Rybacka J., Czy przedszkole przygotowuje dzieci do ¿ycia szkolnego?, Poznañ

1991.56. Suchowa-Olech A., Poszukiwanie alternatywy w edukacji przedszkolnej, S³upsk 1992.57. Szuksta M., Mendel H., Wspó³czesne tendencje w nauczaniu inspirowane metodami

Montessori, Freineta, Steinera, P³ock 1995.58. Szuman S., O sztuce i wychowaniu estetycznym, Warszawa 1990.59. Szuman S., Sztuka dziecka, Warszawa 1991.

55

60. Vasta R., Haith M., Miller S., Psychologia dziecka, Warszawa 1995.61. Walker D. F., Soltis J. F., Program i cele kszta³cenia, Warszawa 2000.62. Wallon Ph., Cambier A., Engelhart D., Rysunek dziecka, Warszawa 1998.63. Waloszek D. (red.), Prawo dziecka do wspó³decydowania o sobie w procesie wycho-

wania, Zielona Góra 1994.64. Waloszek D. (red.), Nauczyciel i dziecko. Organizacja warunków edukacji przedszkol-

nej, Zielona Góra 1998.65. Wojciechowski J., Zbli¿amy dzieci przedszkolne do techniki, Warszawa 1990.66. Zaczyñski W., Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1997.67. Zakrzewska B., Moje dziecko Ÿle czyta i pisze, Warszawa 1998.68. Zielon¹ œcie¿k¹... Edukacja ekologiczna. Przewodnik dla nauczycieli, Warszawa 1996.69. Zwiernik J., Alternatywa w edukacji przedszkolnej, Wroc³aw 1996.

56

Informacja o autorach programu

Moje przedszkole

dr Czes³aw CyrañskiUkoñczy³: Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Jagielloñski – dr nauk

humanistycznych. Posiada wieloletnie doœwiadczenie w pracy z dzieæmiw szkole podstawowej i zak³adach kszta³cenia nauczycieli (Szko³a Podsta-wowa, Studium Nauczycielskie w Kielcach, Wy¿sza Szko³a Nauczycielska,Wy¿sza Szko³a Pedagogiczna w Kielcach, Akademia Œwiêtokrzyska w Kiel-cach). Zatrudniony jako pracownik naukowo-dydaktyczny specjalizuj¹cysiê w problematyce edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Jest auto-rem i wspó³autorem oko³o 100 pozycji, w tym artyku³ów, podrêczników,zeszytów æwiczeñ i przewodników metodycznych z zakresu wychowaniaprzedszkolnego i klas 1-3.

dr Ma³gorzata KwaœniewskaUkoñczy³a WSP w Kielcach i Uniwersytet A. Mickiewicza w Pozna-

niu – dr nauk humanistycznych. Posiada wieloletni sta¿ pracy w przedszko-lu oraz w Instytucie Edukacji Wczesnoszkolnej i Przedszkolnej AkademiiŒwiêtokrzyskiej w Kielcach. Jest autork¹ 18 artyku³ów zamieszczonychw czasopismach pedagogicznych i pozycji zwartej z zakresu edukacji przed-szkolnej i wczesnoszkolnej.

57

Oferta Wydawnictwa MAC EDUKACJA

przygotowana dla dzieci w wieku przedszkolnym

1. Cz. Cyrañski, W. ¯aba-¯abiñska, Szeœciolatek. Bawiê siê i uczê : pakiet sk³ada siêz podrêcznika z æwiczeniami (cz. 1-5), wycinanek, przyk³adowych wpisów do dzien-nika zajêæ oraz przewodnika metodycznego dla nauczycieli (cz. 1-5) i 2 p³yt CD.

2. Cz. Cyrañski, W. ¯aba-¯abiñska, Piêciolatek. Bawiê siê i uczê : pakiet sk³ada siêz ksi¹¿ki z æwiczeniami (cz. 1-5), kart pracy, przyk³adowych wpisów do dziennikazajêæ oraz przewodnika metodycznego dla nauczycieli (cz. 1-5).

3. Cz. Cyrañski, Moje 6 lat. Bawiê siê i uczê : pakiet sk³ada siê z ksi¹¿ki z æwiczeniamii wycinankami (cz. 1-5) oraz przewodnika metodycznego dla nauczycieli (cz. 1-5).

4. Cz. Cyrañski, Moje 5 lat : pakiet sk³ada siê z ksi¹¿ki z æwiczeniami i bajkami (cz. 1-5)oraz przewodnika metodycznego dla nauczycieli (cz. 1-5).

5. Cz. Cyrañski, Moje 4 lata : pakiet sk³ada siê z ksi¹¿ki z æwiczeniami i bajkami(cz. 1-2) oraz przewodnika metodycznego dla nauczycieli (cz. 1-4).

6. Cz. Cyrañski, Moje 3 lata – ksi¹¿ka z æwiczeniami oraz przewodnika metodycznegodla nauczycieli (cz. 1-2).

7. Cz. Cyrañski, Zrobiê to sam – prace plastyczne dla 6-latków.8. Cz. Cyrañski, Zrobiê to sam – prace plastyczne dla 5-latków.9. Cz. Cyrañski, Zrobiê to sam – prace plastyczne dla 4-latków.

10. Cz. Cyrañski, Moje 6 lat – zestaw tablic demonstracyjnych do pracy z dzieæmi6-letnimi.

11. Moje 6 lat. Scenariusze zajêæ muzyczno-ruchowych i dwie p³yty CD.12. Moje 5 lat. Scenariusze zajêæ muzyczno-ruchowych i dwie p³yty CD.13. Moje 3 i 4 lata. Scenariusze zajêæ muzyczno-ruchowych i p³yta CD.14. Alfabet obrazkowy. Zestaw 44 dwustronnych kart demonstracyjnych.15. Rebusy szeœciolatka. Zestaw 96 dwustronnych kart.16. W. ¯aba-¯abiñska, Szko³a szeœciolatka. Ja i moja szko³a: pakiet sk³ada siê z podrêcz-

nika z æwiczeniami (cz. 1-3), 4 rodzajów kart pracy, 8 plansz demonstracyjnychdla nauczycieli, przyk³adowych wpisów do dziennika zajêæ oraz przewodnika me-todycznego dla nauczycieli (cz. 1-4) i 2 p³yt CD.

17. Szko³a piêciolatka. Ja i moja szko³a: pakiet sk³ada siê z ksi¹¿ki z æwiczeniami,4 rodzajów kart pracy, przewodnika metodycznego dla nauczycieli (cz. 1-3), ze-stawu wyrazów dla nauczyciela, przyk³adowych wpisów do dziennika zajêæ.

18. W. ¯aba-¯abiñska Szko³a piêciolatka. Scenariusze s³uchowisk dla przedszkolaków

i p³yta CD ze s³uchowiskami.19. Cz. Cyrañski, W. ¯aba-¯abiñska, Czterolatek. Bawiê siê i uczê: cykl sk³ada siê

z ksi¹¿ki z æwiczeniami (cz. 1-2), kart pracy oraz przewodnika metodycznego dlanauczycieli (cz. 1-4).

20. Cz. Cyrañski, W. ¯aba-¯abiñska, Trzylatek. Bawiê siê i uczê : pakiet sk³ada siêz ksi¹¿ki z æwiczeniami (cz. 1-2), kart pracy oraz przewodnika metodycznego dlanauczycieli (cz. 1-2).

58

Notatki i uwagi

59

Notatki i uwagi

60

Notatki i uwagi

61

Notatki i uwagi

62

Notatki i uwagi

63

Notatki i uwagi

64

Notatki i uwagi