.,.

T.C. MARMARA CMVERSiTESt III:KUK FAICOLTESI

HUKIJIC ARATIRMAI,ARI DERGISt

PROF. DR. NUR CENTEL'E

ARVIA6AN

2013 Cilt: 19 Say': 2

,Ahst

• p

CEZAYARGILAMASINDA ICATILANIN, AYNI ZAIvIANDA CMK 45. MADDEDE ONGORULEN KISILERDEN BIRI

OLIVIASI HA_LINDE, TANHCLIKTAN cEICINME HAICKINI KULLANIP KULLANAMAYACAG. I SORUNU

(The question of whether a party of criminal trial can use their right of refusal to tenth in case that the person also

one of those specified under the 45th article of Turkish Criminal Procedure Code)

Fatih Salami MAHMUTOdLIT

oZET

calismama, mudafli olaralc katildtgimtz bit yargdama siirecinde orcaya 91can ceza yargdamasinda kaulatun, ayrn zamanda CMK m.45'te ongoriden

lasilerden bin i °imam halinde, tamichkran ceicinme halclum kullantp kullanama-yacagi sorunundan yola yiktlaralc hazirlanmtsur. Bu lcapsamda oncelikli olarak magdux, kaulan ve tamk kavramlartna yet verilmis; daha sonra ise ceza muhake-mesinde tankliga i1ikin hilkilmlere, tamgin yilkilmlüliilderi ve haldan aynnu-

na gidilerek aynnull olarak

Tanigin hakkt kapsaminda degerlendialecek olan tamIchluan cekin-me haldunin sebeplerinden birini alcrabaldctan kaynaklanan celcinme hailed oksturmaktachr. Bu halde, kattlanin CMK m.45 1te ong5ralen lcisilerden bini

olmast halinde ise tuulductaft cekinip cekinemeyecegi sorunu ortaya cakmak-nadir. Makalemizde, kaulanin bin taraftan santga yonelik isnadarda bulunarak cezalandmImastm talep etmesi ye bu kapsamda kaulan stfaurun kazandmast, diger taraftan ise "belirli kii1ere sanklann aleyhine beyanlarda bulunmama" olanaguu saglayan tarukhkran cekinme halciam yine bu sada kullanmasunn nasti degerlendirdebilecegi hususu tarusihrusur. Konu aynca suc uydurma ve iftira sucunun olu.smast balanundan da irdelenmis, Ozellilde de yalan tandchic sucunun failligi balumindan ilave bir degeriendirme yapilmisnr. Bunun yam sira CMK in. 201 kapsarrunda dogrudan soul yoneltme halclumn hukuk kiiltu-

rümüze

ve gelenegimize lusmen yabanct °imam ve uygulamada halcirruerimizin

• Prof. Dr., Istanbul Oniversitesi liukuk Fakiiltesi Gera vc Con Muhalcemesi Ilukuku ogrctim

tlyesi (E.)

192

4

Frof Dr. Nu r Centete *Then / Fatih Selami Mahmut_ogiu_

bu miiesseseyi geregi gibi isletmemeleri

baglamin

runlanna da adil Yargdanma hakki istadcialegtanivulniamistiar.

Suc uydur ma, Dogrudan 501t Aneltme

hakkunn °Iasi so-

ftira,

Anahraz Winkler:

Kaulan, Tanikluttan cekinme hakin, i

Abstract Our study has been

mind procedure code,

party in criminal procedure is also person within. prepared based on

testimony. In this context, firstly notions of

vithetaimt in the case that intervening in tervening party Whether usthiengscroipghe topffarretficraleip4in5

in detail. tions and rights of witness

Refraining from testimony arising cosi

ess have been en ipnigainpeadrrYLwobitlingaess-

goffrocrmi- have been mentioned; later, provisio

ns of witn

raining from testimony

vening party whether the case that intervening party within the scope of

nage is one of the reasons of ref-

article 45,

Within the scope of doh

In our article, discussed USed right of refrairTin: of witness party who claiming p how to evaluate matters

. In this context, in

in this context acquion unishment

of defendant thereby attitude to defendant and of intervenin

from testimony has appeared.

of

the one hand

hpanrobdlehmteorlinntinerg-

right of refraining from

composed of the procudi

g PartY capacity, on the other hand the rri testimony that enable specific persons to not make sta- tements against defendant as same capacity.

Alsoithe subject has been =mined ng an offense and aspersio n, especially

assessment about offender of peen—.

code is stranger to our law tradition and culture and in

have made an of posing direct questions within the scope of articl

e 201 of criminal procedure

) Ay In additio n to this, in the face of the right

this establishment by judges, of defence in the context of fai

r trial . Keywords: Testimony,

practice, not to applied mentioned that rh

Slander, Baseless allegation, to ask questions directly

---e Potentional problem of right

Participant, Witness' right of refusal to testify,

BAK

I. ORTAYA KONTILAI\T RuicuicsAL soituNuN GiND GEL- Dfdi SIR CEZAYARGRAmAsINDAjci styREc

Madafi olarak kauldzkun bir ceza yargilam ulan ye ayru zarnanda samkin

yanelik Yerdigi ara karar dzerine, katilan yekillect b asinda, mahkemenin, oayaya ka-Yalum olan makdurun,

haldumn bulunduku gerekcesiyle

t k srfanyla dinlenmesine

rak, cok ilginc bir hukulci tauthltna ba.wurul ayacakr kirazinda buluna-

u kisinin tanilchktan celcirune

dafileri olarak hem ara karar.ger taraRnaya sebebiyet vennisti. Bu noktada sand( mil- tarukhktan kanlamn, bu gerekcelerle tanlk o/amayacagr iddiasmin egince taruk &fatty:a dinlenilmesine turas yeriien

lid apdan karsr crkuk. Gerekce ol celcinme talebinin bu rniiessesenin amacryla bagdasmadigim bekrterek,

236'da

yerinde olmachkinr, hem de

sratiisithe iliskin dilzerrleme karsismda elestiriye acr

yeralan -magdur-taruldik a-ralc da, CMK m.

k bile olsa farkb bin uygulamaya

Vu Kanknun Tantaktan cekilme Hakki

cekinme hasinin temei feisefesini gosterclik. An- gidilemeyecegini .re tanikliktan

earl yalunlik derecesinin rneycudiyeti- cak Mahiceme, CMK.m.45'te belirtilen

i n; ri yeterli olciugundan bahiste ortaya nin, tanikluctan celcinme halclumn kabuill ic•

koydugumuz bu.gerekceled reddetti. Biz de bunun uzerine, CMK m.201 Icapsa-

minda dogrudan soru yoneltme talebinde btilunduk ye mahkeme de bu talebimizi

icabut etti.

iste bu hukuksal tarnsmalardan esinlener ek kaleme aldiguniz Call§mamilda1 rnagdur, kaulan ye taniklik kayram-

oncelikle ceza muhakemesi hukuku ant meta tarnklik miiessessinin ayrintilarim eie

tarun lusaca acildayacagiz. Deyaminda da, s kaulanin CMK 45. maddede ongortilea kiiiernen bid camasi halinde

s't orununu irdeleyecegiz. tanik-

liktan celcinme haldurn kuliarup araeag

cEzA mummumEst HmancortiDA IVIAdDUR, ICATILAN YE

TANIK ICAVRAMLARI

A. Magdur.

Sucun konusunun alt oldugu kisi antarrana gelen magdur, basta sikayet ol- Nfuhakemesi Kanununa gore bun- mak iizere cesidi haklarla donatilmistir. Ceia

avuicat yardimindan yararlanma lar; muhakemeye yon verme, dosyayi inceleta e' komu davasina kaulmasi ye. bunun seldinde sunflandiniabilie. Sug magdurunua

sonucunda sahip olacagthaldar ise deginiien haklan tamamlayia nitelige sahiptita.

B. Katdan g . ren . in-gen sorumlu olanlann, savanin Kaulma, magdur, suctan zara; o

nun kendisine tarucligi halt ye actigt !coma davasinda, Ceza Muhakemesi Kan yetkilere sahip olarak savonin yaninda yer otta- ni( istemesi =lamina Bu istem

yeddli mercit tarafindan kabul edildigi taketir—e' A soz konusu talepte bulunan kisi

art& kantan (miidahi:) olarak nitelendirilir.

Bu kurum, 5271 sayili Ceza Muhakernesr Kanununun 237. maddesi ye de-yaminda dilzenlenmistir. Bu maddelerde, k irriferin katilan olarak davaya kaulabile-

cekleri ye bu kisilerin hak ye yetidleri yer ainlak tadm

Bu noktada belirtmeliyiz Id, magdur. , Lima sucun g-r' idcmcsinden zarar g6rcn kisi olmas , cz s ma

gmen, suctan zarar goren, her zarnan magdur olm 7 a...abaft. Daha farkh bir ifadcylc, bir kisi sucun ra

magduru olmasa bilc, sOz konusu Bilden do 1 grudan etkilendigi icin sugan zarar Oren nfaurn Ica-

Hukilmler, Ankara, 2009, s.207, 2 =abaft. OZGENC, Izzct; TOrk C,eza H ukuku Gene'

2006, s.237-241.

ul OZBEK, Vcli Ozer, Ceza Muhakcmcsi Hukuk An Fluk-uku, 2008, s.245. kara' CENTEL, NurplAFER, Hamide, C Muhakernes' a

; 3

" TURHAN, Faruk, Can Muhakem Ank esi Hukuku, ar ' 2006, s.99.

suctan zarar garen" ik kansabilmektedir. Magdur k...,,-,,, .bOylc oimalda birl:kac an zarriari "

194 Prof Dr Nur Centel' e Armen Fatth Selami Mahmutottu

CMK md. 237'ye gore, magdur, suctan zarar Oren gercek ve tilzel kr:slier fie malen sorumiu olaniar, kamu davasma katilabileceklerdir. Ancak burada vur-gulanmasi gereken husus, mficlahale acisindan suctan zarar gormenin dogrudan dogruya oiman gerektigichr. Diger bir deyisie, dolayti oiarak suctar. zarar Oren kisiler, mildahale kurumundan faydalanamayacalciardu. Keza Yargitay kararlan da bu yondedir9 .

'<anima, CMK md. 238/1 uyannca, kamu davasinin acilmasindan sonra mahicemeye dilekce verilerek yahut bu talebi iceren soil" basvurunun durusma tu-tanagma gecirilmesi seidinde olur. Kauai davasma kat:Ina haidu bulunan idsiler, CMK'nin kendilerine tanicligi yeticileri kullanabileceider, aynca icanun yoluna da miiracaat edebileceklerdir (CMK in. 260).

C. Tomtit&

Ceza Mubakemesinde yargrlamaya konu filth fail tarafindan islendigi veya islenmedigi konusunda, yargdama malcammin kanaate ulasmasuu saglayan vas:- taiardan bin de tarnk beyarndu6. Tamk, kural olarak mahkeme, istisnaen de saver oniinde yeminie dinienen, muhakeme konusu day haidunda algiladigr durumian aktaran Taruklik kamusal bir gbrey oldugundan bireyier bu gorevi yerine ii

getirmekie yulcunlüdurler. Kural olarak herkes tan& olabilir. Bu kapsarnda cocuk- lar, aid hastaian ye sanigin yalanian da taniklik yapabilit Burada dikkat edilmesi gereken nokta tamichida bagdasmayacak statiiierdir. Bunian useicilde riz:

Hakim, savci veya mildafi gibi yargilama faaliyetine dogrudan edifier' oian tan& sifan lie dinleniimeleri gerektiginde aruk yargriama siirecine kanla-

mazlar. Bu durum CMK m.22'de &grimier yontinden, ayrn davada tang( sifauyla dinienmesi halinde gOrevini yapamaz seidinde ifade edilmitir. Savo= tank oi- dugu durumiarda ise objektifligin tehlikeye dames' sOz konusu olabileceginden, save= aruk iddia gOrevini yapamayacagr sonucuna ulasilmallthr. Benzer sekilde

la mfidafi ye tamiclik ssfatian da birbiriyie bagdasmadigindan miidafiin tamk oimasi durumunda aruk gorevini yapamayacagi icabui

upheli veya sanik tarafi oldugu oiay balumindan ramichk yapamaz 9. Bit baska ifade lie tank ye saruk sifatian bir arada bulunamaz.

5 Yarray 4. Ceza Dairesi'nin 17.02.2000 card; ve 847/1153 esas myth karanna Ore, "Yakman Btryiikrhir Belediyesinin middidedigi LPG dolum onsisinin miihrinirm bozulmasmdan dokrudan zarar erecegi gozetilmeden davaya Icaulma isteginin reddine lcarar verilmesi yasaya aylunde

6 OZBEK, Veli Ozer; KANBUR, Nihat; DOOAN, ICoray; BACAICS1Z, Pinar; TEPE, Weer; Ceza Muhakemesi Hukuku, Izmir, 2012, s.603.

7 SOYASLAN, Doan, Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara, 2010, s.335; SARIN Cumhur; GOK-TURIC, Neslihan; Ceza Muhakemesi Hukuku —II-, Ankara, 2012, s.23. YURTCAN, Erdener, ena Yargdamas, Hukuku, Istanbul, 2007, s.272.

9 INVER, Yener, HAKERi, HAKAN, Ceza Muhalcemesi Hukuku, Ankara, 2011, s.243.

Kattlam?: 7imikkkran cekilme Hakb 195

Calls= konumuz kapsammda 6nem an eden magdur veya katilamn aym za-manda taruk &imam durumu asaguia ayrtnnh olarak ele ahnacagIndan burada kisaca magdurun tan& olarak dinlenmesini milmkfin lulan CMK bu halciunda, yemin haric olmak acre tanichga Cikin maddeierin aygulanaragma harnettigini belirtmekle yetiniyoruz.

II. CEZA MUHAICEMESI HUICUICUNDA TAINTIICLIK

1. TANItIN YOKOMLIMICLERI

A. Hazu Bulumna

Tamklar, sorusturma evresinde Cumhuriyet Savost tarafindan suca konu oiayla ilgili olarak iddianame dthenlenmesine otanak bulunup bulunmachglin kav-ramak icin; kovusturma evresinde ise durusmada mahkeme tarafir.dan, sucluluk kor.usunda bir kanaate ulasarax hilloarn vermek amactyla dinterurlerw

Taniklar dinlenmek acre cagn kagich lie cagmhrlar. Bir kamu gorevi olarak nitelendirdigimiz tandcligm, yapilmamasina sonuclar baglanabilmesi icin davetin kanunda belirtilen sekle uyglin olarak gerceklestifilmesi zoruniudur. Bu sekie uyul-madan yapdan cagnlara herhangi bir huktuci sonuc baglanamaz. Bu nedenle cagn agichnda geimemenin sonuclan da bildirilmeliellr. Genel kural, tandclann CMK m.43/1'de bellailen usulle cagrilmalan olmakla birllkte, tutuktu islerde tandclar hair-hada zorla getirme karan veriiebilmektedir. Mahkeme bu durumda, karat ya-zisinda zorla getirmenin nedenlerini gostermeddir. Bu sekilde zorla getirme karan cicardan tanddara da cagn kagrch lie gelen tarnidara uygulanacak islemler yapihr.

Mahkeme durusmarun denim strasinda hemen dinlenmesi gerekli gordlen tandclann bell& gun ve saatte hazir bulunduruimasuu yazdt olarak emredebilir. Bu durum, zorla getirmeye ilikin bir dllzenleme haviyetinde gortilmektedir.

Tetcnoiojik gefismeleri de goz onande bulunduran kanun koyucu, yargdama-lann daha cabuk sonuctandadmasuu saglamak icin CMK' da, cagn kagich dismda araclarla da tamiclann davet edilebilmesine imlcan sagiamistu. Bu cercevede; cagn-mn telefon, telgraf, faks, eiektronik posta gibi araciardan yararlanmak suretiyle de yapilmast miimktindfir. Ancak kanun bu seuilde yaptlan cagniara, cagn kagiclina baglanan sonuclan bajamarnistir.

Kanunda yer alan &el diizenlemeye gore, Cumhurbasicam kendi takdiri lie tandchictan celdnebllir ya da tantkhic yapmayi tercih edebilir. Tandclik yapmast ha-linde beyant konutunda almabilir ya da yazdt olarak ganderebilir. Bu dazenlemen in nedeni Cumhurbaskanlig: :mica:tuna duyulan saygichr. Belirtmetc gerekir ki; Ogre-tide bu durumun keyfilige yol acacagt ve hukuk nevlet: lie bagdasrnayacagt ifade edilmektedir.

1 CENTEL-ZAFER. s.241.

196 Prof Dr. Nur Center Annatan I Fatib Se/anti MaInnuroglu

Bu hususta son olaralc belirtmek isteriz ki; CMK 43.maddenin son fikrasm-da tanildigm cagulmasma iliØcin hiilciimlerin kiinin ancalc Cumhuriyet Savmst, halcim veya mahkeme oniinde tamk olarak dinlenmesi soz konusu oldugunda uy-gulanabilecegi dilzenlenmistir. Dolayistyla kollugun tantk dinlemesi durumunda bu hiiktimler uygulama alara bulmayacak, dinlenen kisi de tank sifauna sahip ol-mayacakur. Kolluk da, sorusturma kapsammda ifadesine basvurulacak kiileri ca-ginr fakat bu kiilerin cagnya uymamasi durumunda zorla getirilmeleri miimkiin degildir. Aynca; kollulcra alman ifadede yetnin telclif edilemez". Kollugun bu ger-cevede ilgilileri dinlemesi ancak bilgi alma mahiyetindedir.

8

B. Dogruyu soyleme yukumluiugii,

Tanik, ictenlilde beyanda bulunmak yasal yukumü alnndachr. Ancak gercegi soyleme yukumlCiluu lcanunda actkca kurala baglanmanus bunun yerine tamgm dogruyu saylemesini saglayacak tedbirlerin almmast daha uygun goru1miltur. Soz

gelimi, CMK m.53're rat*, yerine getirdigi gorevin aneminin anlaulmast dawn-lenmistir. Bu kapsamda, taruga her seyclen once gercegi soylemesi gerektigi acdclan-mandir. Esas itibariyie saruklar balumindan yalan soylemek bir ceza sorumluluguna neden olmasa da, aym sonuc tantklar balummdan gecerli degildir. Tandchgin yar-gilama acismdan onemi nedeniyle Yalan Taruldtk, TCK'da Adliyeye Karst Suclar boliimande farlu olastalar gozetilerek suc olarak dlizentenmistir. Daha açik bin deyisle, TCK'nut 272. maddesi, hem gercege aylun bicimde, hem de yemin verdi-rilen ye buna ragmen yalan beyanda bulunarak tarukhk yaptImastru ongormekte ve buna cezai sonuclar baglarnalctadm Bu baglamda taruga gercegi soylememesi halin, de yalan rancid& sucundan dolar cezatandirtlacagi, dogruyu soyleyecegi hususuncla yemin edecegi, dinlenmeden once hatirlatilmalichr.

C. Yemit' t yukünilÜlugii

ICanuna gore taruklar kural olarak ayn ayn yemin ederler. Ancak gereictiginde veya bir kimsenin tank stfattyla dinlenmesinin uygun olup olmactigmda tereddiit varsa yemin, tantldiktan sonraya btralulabilin Yemin verdirmeye kural olarak hakim veya mahkeme yetkili iken, tamk dinlemeye yeticisi bulunan Cumhuriyet Sava& da sorustusma evresinde yemin verdirebilecektir. Yulcanda da ifade ettighniz gibi tank dinlemeye yetkisi olmayan kollugun yemin verdirmeye de yerldsi bulunma-maktadin

ye di

Kanunda eidil otaralc tantga yiilcsek sesle tekrar ettirerek veya okutarak yemin verctirilecegi chlizenlemnistir.

Sagu ve dilsizler, yemin eklini yazip imzalannt koyunca yemini yerine ge-tirmi§ saythrlar, okuma yazma bilmiyorlarsa, isarede yemin ederler. Bu talcciirde

11

" CENTEL-ZAFER, s.243.

'a Kadanin Tanikkktan cekilme Hakks 197

isarederden anlayan bir kimsenin aracligina bawurulur. Gecici olarak konusma yetenegini kaybetmi§ olanlar haidunda da aym usule basvurulur. Kist, saga ve dil-siz olmachgt halde, sagn ve dilsiz gibi hareket ederek yemin etmis ise etrigi yemin gecerli saytirnanda.

Tarugm aym sorusturma veya kovu.sturma evresinde tekrar dinlenmesi duru-munda cane@ telcrar yemin verdirilmeyecek, ettigi yemin hattrlaulacakurn. Tanga telcrar yemin verdirilmese de verdigi yeminin hatulaulmast, dogruyu soylemesi yo-Minde bit haurlatma da olmus olacakur.

y- la )1-

an er-

egi

gin

Sez en-an-dna far-glar bit rdi-e ve din-inda

inde ddiit ildm ,yast gibi

lITLI-

emin

.0 ge- Linde

a. Yemin etme bulunmayanlar

Daha once de ifade edildigi gibi tank catnya uyarak hair bulunmak, be-yanda bulunmak ve verilecek yemini eda etmelcle yukumludur. Bu anlarnda yemin etmek, tank icin bir odevcitr. !Garai tiara butiin taniklar dinlenmeden once yemin ederler. Falcat ban tandclar actsindan yemin verilmesi yasaldanmiwir. Bu baglamda yeminsiz olarak dinienecekler iic gruba toplanmisur.

Ilk grup, dinlendiideri strada on be yawn tamamlamarrus olanlardm Kanun koyucu kuçuklerin yeminin icerik ve anlanum Icavrayamayacaddann varsayarak on-lara yemin ettirilmesini yasaklanusur. Kanun hiikmiinden acdcga anlastlacagt ilzere on Ides yawn tamamlanmasmda esas ahnan beyanda bulunulan zamandm

tkmnci grup ise, arrt etme giicane sahip olmayanlardn. Su kisiier aka hastalan olabileregi gibi, davrarasannt yenlendirme yetenegi aznItrus kisiler de oiabilir. Do-galchr Id yeminin niteligini ve onemin: anlayamayacak kii1cre yemin ettirmenin bit i§levi yoktur. Uyusturucu ya da uyana madde veya alkolan eticist ile kisinin anla-ma ve kavrama yetenegin;- lusmen veya tamamen ortadan Icalkugt durumlarda da yemin verdirilmemesi claim dogrudur. Belki de bazen bu ki§ilerin hic tanklik yap-mamast daha isabedidir. Zira beyanlan yargdamaya faydadan ziyade zarar verebilir.

Yerninsiz clinHenecek sdn grup ise; sorusturma ve kovusturma konusu suclan birlikte isleyemer veya bu suclara istirak etmemekle birlikte suca yard= veya ya-talclik olarak nitelendirilebilecelc eylemler nedeniyle Wipheli, sank veya hukiimlu olanlardir. Daha Once de ifade ettigimiz gibi kanunda bu kisilerin tarnichk etmeleri oniinde bit enget olmamalcla birlikte yeminsiz oiarak dinlenmeleri duzenlenmistir.

Sunlann yam stra 236/1'e gore magdurun tank olarak dinienmesi halinde yemin chwndaki tantklik hilkumleri uygulanacagIndan, magdur-tamk yeminsiz dinienecektir.

' 2 "3.12.1998 tarihinde yaptlan kesif strasmda dintenen tamIdar Hatice $imsck, Fcvziye Pckta.s ve Niyaze Gocte'ye eslci yeminlerinin handatilmamast suretlyle CMUK'un 60. mactdesinin ihlali," 1. CD, E. 1999/1629 K. 1999/2846 T. 21.9.1999 "Tanik Ahmet 0. ycmini ve kimiii saptanclik-tan sonra durusma salonunun clisma ciltarthp tckrar huzura almmas, karsisinda, =liana ycminin atumsatilmast gerelctigi gezetilmeden tandchgma basvurulup bu tanildig, uterine hUkum kurularak arm 60-61. maddelcrine uyulmamast," 4. CD, E. 2001/2679 1C 2001/3952 T. 9.4.2001

5.7:7

198 Prof Dr. Nur Centete Armen / Patti , Selami Mahmutollu

Baska bir ihtimalde ise, CMK m.51'cle yer alan dilzenlemeye gore, fustmlik sebebiyle tamIchktan cekinme haldan bulunmasma ragmen bunu kullanmayarak, tantklik yapanlar halclunda yemin gerekip gerelcmedigine hakim veya mahkeme serbestce takdir edecektir. Ancak bu kimselere, hâkim veya mahkeme yemin teklif etse dahi yeminden cekinme halclu tantrurusur. Dolayistyla bu durumda da lcisilere yeminden celcinme haldannin oldugu hatulattimandu.

b. Tamkhktan ye Yeminden Sebepsiz cekinme

Kanuni bir sebep olmalcsam, tanildiktan veya yeminden celcinen tanik hak-landa, bundan dogan masraflann odettirilmesinin yam Kra, yeminin veya tarnkli-tin için dava halclunda hukum verilinceye kadar ve herhalde ilc ay' gecmemek iizere disiplin hapsi verilebilir. Disiplin hapsi kavramt, CMK m.rde ktsmi bir cluzeni korumak amaayla yapunrn aluna Annus olan fill dolay:styla ye-rilen, secenek yaptutmlara cevrilmeyen, On ademe uygulanamay-an, tekerriire esas olmayan, sarda sahverme hukumien uygulanamayan, ertelenemeyen ye adli sicil Icaptlanna gecirilemeyen hapis seklinde tarumlanmisur.

Disiplin hapsine maruz kalan kii tarnIchga iikin yukumiulugune uygun davranmast halinde, derhal serbest bualuhr. Tanigin masraf odemeye mahloam edi-lebilmesi icin ise masraflann onun beyanda bulunmamasmdan lcaynaldanmast ge-relcmektedir. Kanunda bu tedbiri almaya halcimin yam am, naip hakimin, istinabe olunan hakimin ye sorusturma devresinde sulh ceza hakiminin de yetIcili oldugu

Savaltgm veya kollugun ise boyle bir yetkisi bulunrnamaktadm

2. TANIIN HAJKLARI

A.Tarugm korunma hakki

Tantgin korunmasu genellilde flipheli veya samk lie onun cevresindeldlerden; tamgm gerek hayatma ye yiicut butunlutune, gerelcse ozgiirliik alanma kars: yOn-lendirilebilecek tehdit ve tehlikelere kart sahip oldugu imkanian ifade eder's. Bu kurum aym zamanda canti salt ceza muhakemesine kaulmast dolaytnyla karstlasa-bilecegi zararlardan da korur. Soz gelimi magdur ve coculdann tamkhk gorevi nede-niyle psikolojik durumlannin bozulmamast amaayla sorusturma veya kovusturma asamaunda tamk olarak bin defa dinlenilmesi bu sebeptendir.

Tamgm korunmast halckmda mevzuattaki ash dilzenlemeler Tank Koruma Kanunu (TICK) ve CMK m.58'dir. Aynca baskaca lcanunlarda da taruldann korun-masma dam r hiikilmler yer almaktachr.

TICK m.3'e gore; Tiirk Ceza Kanununda ye ceza hillcmii iceren Ozel kanunlarda yen alan agulastmlmts miiebbet hapis, miiebbet hapis ye alt smut on Tal veya daha

13 TURHAN, s.23.

tutoilu Kaulatun Tat:414:4n cekilme Hakkr 199

slyla ve lire esas

tdli sicil

t uygun edi-

masi ge- istinabe

i oldugu

kilt rden; ar§t yen-

der". Bu Icar§dasa-evi neck- YUgUrtna

Koruma korun-

munlarda reya daha

isunhk fazla hapis cezastm gerelairen sugar lie kanunun sue saycligl fiilieri islernek amacyla ayaralc, kurulan bit orgiitiin faaliyeti cercevesinde islenen, alt satin ilci yd veya daha f271a ha- thkeme pis cezassm gerektiren sugar iie terbr orgiituthin faaliyeti cercevesinde i§lenen sugar n teklif baktmmdan tantk koruma tedbirleri uygulanacakur. Bu hiliciimle, sadece bir organ:in ki§ilere cercevesinde islenen sugar balurnindan tan& koruma tedbiderinin uygulanmasim

diizenleyen CMK m.58 de zmmen ilga edilmi§ olmaktachr' 4 .

Orgutiu oisun veya °imam bir suca ili§kin sank aleyhine beyanda bulunacak birey pek cok durumda sanigin tehditlerine maruz kalabilir ve bliyle durumlarda da

uk hak- korunmast gerekin Dolapsiyla bu tilt tehdit veya tehlike olan her ko§ulda, soz ko- nusu tehdit ye tehlikenin agirligma gbre, mahkemece tan& koruma hiliciimlerinin

e üç ayt uygulanmasma imican taninmistn. m.2'de CMK tarnk olarak dinleneceklerin kinilliderinin ortaya glcmasunn kendisi

ya da yakmlan agsmdan agir tehlike olu§turablime tehlikesi halinde kimlikleri-nin saki tutulmasi icin gerekli Onlemlerin almacagnu dthenlemektedin Ozellikie informant gibi gitli gorevli kullatulmasi hallerinde bu tehlike yasanmaktadm Ko-vasturma makamlan lie i§birliginde olan bu kiiler, kendi ielerinde bulunduldan tirgiltten aldlidan bilglieri, kovusturma makamlanna lietmekte, orgilderin

ve suguiann yalcalanmasi sirasinda buy& ibirhkieri yapmaktachrlar". Ancak bu kislierin ya§amlan, wind& etmeleri lie kimliklerinin ortaya glcmast halinde tehlikeye girmektedir. Aynca, tan& oimaian halinde sadece kim olduklan degil, so-rulan sorular icarpsinda ilcamet adresleri, telefon numaralan gibi sadece kendisi lie ilgili olmayan, ailelerini de ortaya gicaran cevaplar verilecektir. Tistelik bu bilgiler durwma tutanaldarinda da yer alacalcnr. Bu haide bireysel yarar ile devletin yaran cansmakta 1st de tarugm korunmasi lie sadece bireysel yarn gozetilmis olmamak-ta, sugulukla miicadele esnasmda korunmaya cah§dan devletin yaran da tehlikeye girmektedir. Diger taraftan tanigin kimlii gizli tutulsa dahi tarnIchk ettigi olaylan hangi sebep ve veslie ile ogrenmi§ oldugunu aciklamalda yilkamludiir. Kimliginin sal& tutulmast iglu tantga alt bilgiler, Cumhuriyet Savgst, hlicim ve ya mahkeme rarafindan muhafaza edliecektir.

Ayrica, CMK 58/4 uyannca tanigin gorevini yapmasindan sonra kimhinmn salch tutulmast veya guvenligmnin saglanmast hususurtda ahnacak Onlederin ilgili kanunla dihenienecegi belirtilminir. 5726 sayth Tamk Koruma ICanunu; koruma tedbirlerinden yararlanacak ki§der' 6, tedbirler tedbir karariaruun hangi suclarda uy-

" Al-TIN-GOKTT/11K, s.40. " AKYAZAN, Ahmet Emrah; Turk Hulcuktenda Tanildann Korunmasi, Ankara, 2010, s.17. 16 Tamk Kortuna Kanunu kapsanunda haklannda tandc koruma tedbiri uygulanacak kinler sunlar-

du: Ceza muhalcemesinde tamk olarak dinlenenler lie CMK 236 1ya gore tamk olarak dinlenen sue magdurlan; tank olarak dinlenenlerin nisanbst, evlilik bat, kalmasa bile en, Iran lustragindan veya kaym lusunhgindan iistsoy veya altsoyu, ficancii derece &MIA Iran veya ildnci &wee dthil kaym lusunlan ve evladdc bagt bulunanlar lie yalan disk' icinde olclugu

200 Prof Dr. Nur Centere Armen / Fatih Selami MaInnutogiu

gulanarigt, hangi malcarn ve mercilerin yetkili oldugu lie tedbirlerin surest, depri-rilmesi ve Icaldralmast gibi hususlan icermektedir' 7.

C,eza Muhakemesi Kanununda yer alan tedbirlerden; santgin salondan aka-nlmast (CMK m.200), durusmatun kamuya kapah yapilmast (CMK m.182) ve dururnada disiplini saglamaya yonelik tedbirler (CMK m.203 vd.) yoluyla da tamk dolayh olarak korunmaktadirls. Ozellikle bir tatuk durramada dinlenmekte iken samk ancak 200. maddedelci Eitel durumun varlt halinde dururna salonundan akarilabilir. Baylece kanun koyucu, tanigin dinlenmesi straanda savunma maka-=tun hazu bulunma ve soru sorma halckmm CMK m.200'delci istisnalar dtrnda, hiebir 'carp yarar icin lusulanamayacagim ifade etmektedir.

3713 saph Terorle Mticadele ICanunu da sudann aydnilaulmasinda yardima olan tamk ve ihbaralar haklunda gerekli koruma tedbirlerinin devlet tarafindan ahnacaguu belirtmektedir. Aynca TMK m.14'e gore; Terorle Miicadele Kanunu kapsamma giren sudar ve suelulan ihbar edenlerin huviyetleri, nzalan olmachkea veya ihbann mahiyeti haklannda sue tekil etmedikee aaklanamaz.

B.Tannitat hakkt

Kanun, Cumhuriyet Sayan veya mahkeme baecam veya haldm tarafindan eaguilan tanta, her pl Adalet Balcanh@nca hamianan tarifeye uygun olarale kay-bettigi zaman lie oranult olarak bir tazminat verilecegini

Tantn bu gorevi icin seyahat etmesi zorunlulugu dogmu§ The yol giderleri ile cag'ralchgt yerdeki ikamet ye beslenme gideri de karplanacalcur. ICovururma evresinde Cumhuriyet Savant= tan& dinlemesi durumunda da taruga tazminat odenir. Odenmesi gereken tazminat ye giderlerden hiebir vergi, resim ve hare alm-mayacagt kanunda ackca

C. TatukItktan Cekinme Haldu

Daha Once de ifade ediMigi gibi Icanun koyucu taniklik yapmayi zorunlu ka-bul etmekte, hatta taruklik yapmayan kimseyi disiplin hapsi lie zorlarnalcradra Ta-mkt* gorevinin bireye yiildedigi en onemii odev olan beyanda bulunmak

istisnast CMK'da tarukhletan edentate sebepleri olarak diizenlenmirir. Bir tarukhluan celcinme sebebinin varligi durumunda taruk, beyanda bulunmak yakiimliilitinden kurtulacakur. Ogretide tarukliktan celeinme nedenleri, eekinme zorunlulugu olan durumlar ve cekinme halekt olan durumlar olarak ileiye ayrilarak incelenmekte, akrabahk nedeniyle tanikliktan cekinme halleri tatukliktan eekinmek

17 ocEic, Ibrahim, 5726 sayth Tamk !Comma Kanunu ye Cali Tunic, Tern i Hukuk Dergisi, sap:29, 2009, s.116. DE=MENCi, Olgun; Ceza Mulnicemcsimie Tehlike hinde Bulunan Tantin 1Corunman, TBB Dergisi, Sayi.83, 2009, s.75.

Katdantr.

halclu Ica tanddtk

a..

Ak samurai kadar Id devleti nildiktai gercegi I vermek zarara u taya alu yiikiimli kendisin nigt yala icin bir bakur; y karmalc tarukhk

Ka Ancak sonue, durumu sebebi k YargIciar

Di; Olkemit konuda gi ileri s anlamlat Integra c diaenlet tan geld; =clan d rukliktat

17 Ayrinu 1996,

2° OZTC 2008,i

:Josu

nutoklu Katzlaw; Tanzaktan cekilme Hakh 201

deiti- bald(' kapsammda degerlendirilmektedirl 9. Basica bit ifadeyle bu durumlarda tamk, tantIchk yapmak ya da yapmamak hususunda tercihte bulunmak hakluna sahiptir.

n cilca-182) ve la taruk xc iken lundan malca-

istrida,

ardimo afmdan Kanunu nadikca

afindan ;al( kay-

;iderleri 1§turma azminat arc alin-

inlu Ica-tdir. yüküm-

lunmak ;elcinme tyrilarak Lkinmek

a. Akrabalsktan Kaynaklanan gekinme HaHeti

Akrabalik nedeniyle tanddiktan cekinmek haldurun" hukulti temeli, Anaya-saint= 38. maddesinde yet alan ldmsenin kendini ve Icar.unda belirlenen dereceye kadar Id alcrabalarun suclayia beyana zorlanamamasi :lest ve yine Anayasarun, devleti aileyi korurnalcla giirevlendiren 41. maddesidir. Alcrabalik nedeniyle ta-michktan celcinmek halclunin taninmasmin felsefi ve sosyolojik temeli de; tanigi, gercegi ifade etmek yu1cum1u1uu ile ceza yargilamastnda belirli bir yalumna zarar vermek endisesi arasinda btrakmarnalctadir. Tanigi gercegi soyleyerek bit yaluram zarara ugratmak curtarnunda btralcmak ile ceza yargilamasinda maddi gercegi or-taya cdcarmak arasinda tercih yapan Icanun koyucu, bu durumlarda aileye yonelik yfikurnluluklcrini de dikkate alarak, tamga celdnme haldurn tammtsur. Nitekim kendisinin veya bir yaktrumn cezalanctinlman sonucuna gotilrecek mecburiyet, ta-m@ yalan beyana zorlama anlamint tastyacaktir. Oysa tatuldik gercegin Ogrenilmesi icin bir aractir. himlendirmeden de antasilacagi there, tarnga saglanan imkan, bir haktu; yiikiimhiliik degildir. Dolayistyla tank dilerse, yani maddi gercegi ortaya 9- karmak hususunda istekli davranir ve ailevi yukilmluhiiklermni ikinci planda gorase tamIchk yapmak imkinina da sahiptir.

Kartunda belirtilen ilk cekinme sebebi uphe1i veya sanigin nisanlist olmakur. Ancak nisanhilk sebebiyle tamichIctan cekinme halduna ilikin hinciimden calcan sonuc, ceicinme halclunin sadece taniklik yapilacagi strada bu iikinin var °Imam durumundadir. Yani nisanhldc i1ikisi sonradan ortadan kalkmis ve basica cekinme sebebi Icalmamissa taralchk yapilacalair. Her haltikarda bulerin beyanlannda yargiclann ilave ozeni gostermesi gerektigi kanisindaym.

Diger bir celcinme hall ise uphcli veya sanigin esi veya eslci esi olma halinir. Olkemiz actsindan One clIcan ciddi bir sonm dini nikahlt esler balummdandm Bu konuda nisanhliga ilikin hukftmlerin dini nikahh esler halclunda uygulanabilece-gi ileri siiriilmektedir. Ancak e ve evlilik kavramlanntn Medeni Kanununa gore anlamiandatlmast gerektiginden bu yorumun kabulii miimkiin degildir. Zira dini nildhh evlililder medeni hukuk anlamInda yok hiilcmiindedir. Bu nedenle mevcut diizenleme Icarsasinda dini nikahh veya birlikte yasayan ciftler balummdan tandchk-tan celdnme haldct mevcut degildm Uygulamada adaietsiz sonuclar ortaya cdcma-sindan &lap cinsiyet ayrimi yapmaksam birlikte yasayan cifder balumindan da ta-rulchIctan cekinme halduna iliskin diizerdeme yaptlmast gerektigini dilsiinmekteyiz.

c Dergisi,

TBB

Aynntd, bilgi icin Bic& Favzzootu, Metin, Ca Muhakemcsi Hukukunda Tanddrk, Ankara :996, s. 149. OZTGRK Babel, ERDEM Mustafa Ruhan, Uyguramalt Ceza Muhakcmcsi Hulcuku, Ankara 2008, s. 395 vd.

1

202 Prof Dr. Nur Centere Armagan I Fatih Selami Mahmutoglu .Kan

Bir diger cekinme haldu ise §iipheli veya sanigin lean hisunligindan veya kayin hislintigindan iistsoy veya altsoyu olmakur. Aynca §iipheli veya sanigin iiciincil de-rece &hit kan veya ilcinci derece dahil kayin hisimlan da cekinme hakkina sahiptir. Aralannda evlathk bag: bulunan ki§iler acisindan da celcinme hal& saglanmi§nr. Medeni Kanuna baktigimada kan ye kaym hisiniligIndan iistsoy olan anne, baba, bilyilkanne, bityiikbaba, e§in annesi, babas!, bilytikanne ye bilyiikbabasi; altsoy ola-rak coculdar ye toruniar lie Ociincii dereceye kadar dâhil olan kan Insunlan sayilan kardefier, yegenler ye ildnci dereceye kadar olan kayin hisimlan olarak da e§in kar-de§leri tandeliktan celeinme hakluna sahip bulunmalctadirlar. CMUK'da yer alan dilzenlemeye baluldiginda sihri (kayin) lusunlar balumindan evlilik bagi kalmasa bile celeinme haktun.n buiundugu kabul etmekteydi. CMK'da boyle bir ifade yer almamakla birlikte Turk Medeni Hukukunda kayin.hisimlik evlilik ortadan Icallesa bile devam ettiginden ayni sonuca uln§ilmaktadfr.

Aynca ya§ kiiciikliigii, akil bastin@ veya alul zayif4 nedeniyle celcinmenin onemini kavrayamayacak Idnler ancak kanuni temsilciled rizasiyla tank olarak dinlenebilirler. Ancak burada ildli bir aynm yapilip, goalie ye alul hastasi ki§ilerin tandeligm hukulei anlam ve sonuclanni leavrayabilecek durumda olup olmadigi dik-kate alit-Amato:hr. celdnme hakluna sahip olan bu Id§ilerin algilama yetenegi varsa onlann gorii§leri de almatak kanuni ternsilcisi vasitamyla, algdama yetenegi yoksa dogrudan leanuni temsilci tarafindan celeinnze haldu kullandmalidir. Ancak kanuni temsilci §ilpheli veya sande ise, bu karan hakim delilleri de goz oniinde bultmduraraic vermelidir. Bu durum icin kanunda hakimin karar vermesine ili§kin acIle dilzenleme olamamakla birlikte CMK m.76/4'den hareketle luyasen bu sonuca ulaplabilmek-tedir. Gercekten de kanunun 76/4. maddesinde tarukliktan cekinme sebeplerinin varlii soz konusu oldugunda sanik ye §ilpheli di§indalei diger ki§iierin muayene veya vilcuttan ornek alinmasin koruma tedbirinden kacinabilme imkâni vardir.

Tamicliktan cexinme halduna sahip bu ki§itere tanik olarak dinienilmeden once mutlaka cekinme hatelannin varligi haurlatilmalicht22 . Aksi takdirde elde edi-len beyanlar delil olarak kullandamaz. Aynca bu kimselerin beyan verirken dahi celeinme haidunin bulundugu unutulmamandir.

21 Aynntill bilgi icinbkz. MAHMUTOGLU. Fatih Selami, "Peden Muayenesi ye Viicuttan Ornek Alinmasi" Risk Alundaki Global Diinya Toplumu ye Ceza Hulcuku, Prof. Dr. h. c. muk. Hans-Heinrich Jescheck Onuruna 27-29 RyLul 2009 tarihlerinde istanburcla Diizerdenen Uluslararass Kolokyumun Kink 2011, s.412, 414.

21 "a- Sanildann C.Y. Yasasinda Ongeriilen yonteme gore dinlenmediklen ye bu nedenle suctm anko-sullannin alas:rad* gozetilmelc, b- Haldannda tarnkhkran cekinme uyans, yapdmadtgi icin TCY. am 288. maddesinin 2; uyansi yapilsaydi dahi ayni maddenin birinci benderi uyannca haldim kuruLmak gerckirken, elcsik incelcmeyle ye sucun iinkosulunu ye cezadan babstIchk nedenlcrini gazarda ermek suretiyle karat yerilmesi," (4. CDs E. 1993/5002, K. 1993/6077, T. 15.9.1993). "Santm kaymyalidesi olan raruk H.G.'e tantichlaan cekinme halcks handaulmadan dinIcne-rck CMUICun 47. maddesinc muhalcfer cdilmesi," 2. CD, E. 2001/28542 K. 2003/483 T. 26.2.2003.

alto hizi

kor mu

Tan sub

cek bah

ala der bit§ seb kat din girl hal hal di§ vey nin

mn

tan hal

du, yol nn: ker

23 (

24 •

1

Katdannz rand,Isktan cekilme Hada 203

b. Malekten Kaynaklanan cekinme Ilalleri

CMK m.46, Meslek ye siirekli utraislarz sebebiyle tantkltktan Fekinmi 23 basil@ &Janda tarukhktan celdnmeyi, hizmet sunuian kisilere giiven verdikieri talcdirde hizmet yerebilecek meslek gnsplan (ayukathk, tip meslek tie sanadan mensuplan,

mall tilerde goreylendirtImil mii,cayirler ye noterler) baiumindan kabui etmistir. Soz konusu harniin amaa sir saidama yftkiimlil1uü olan meslek mensuplanna ka-munun duydugu giiveni korumakur. Basica bir ifadeyle tdsilerin ban hizmederden yararlarurken hichir kuskuya dasmemeleriril saglamaicur. Bu Inmseler Ogrendilderi sulan ve bilgileri mesleki ake ye etik kurallar geregi acildamamakla ler. iste bu mesleid ye etik Lawler ceza yargilarnasina yansimakta ye bir tarakliktan cekinme nedeni tiara karsinuza cikmalctadir. Ilgili madde kapsammda celdnme hal& tatunan tic grup meslek rnensubu sunlarchr:

Ilk olarak maddenin 1/a bendinde dtizenienen avuicanar, stajyerleri ve yardun-cdandu. Diizememeye gore avukadann bL stfattan yeya iisdendikieri yarg; gorevin-den dolay; edindikleri bilgiler cekinme nal& lcapsanunda kalmaktachr. Edinilen bliginin mudaka vekilet ilikisine dayanmas; gereicmemekte, sadece mesleki stfan sebebiyle bilginin edinilmesi yeterli gona:mektedir. Ayukann mudalca Ellen ayu-katlik yapmasma da ihtiyac yokn.r. Madoeden de anlasdant there stajyer ve yar-dunalar balctmindan da bu vasua ile eide edilen bilgiler ceidnme hakk kapsammda girmektedir. ligia Kist yani bilginin sanibi nza gosterse dahi ayukatm cekinme haiduru kullamp kullanmama hususunda talcdir yedcisi bulurunaktachr. celcirune hakk; bulunan ikinci meslek grubu use saghk personelidir. Bu bagiamda helcimier, di s heicimseri, eczaalar, ebeier ve bunlann yarclunc.ilan ye diger balk up mesielc veya sal-laths; mensuplan cekinme hakkm; haizdirler. Kanunla, celdnme hakin m-um= dter meslek grubu ise mali miisavirler ye notederdir.

Buna gore; avukatlar ye yard: ncuan dismda kalan dci meslek gruplan odiu-m:Man ilgilinin nn gostermesi duruananda cekinme halck: ormdan kalkacak ye tarniclik zorunlu olacakur. Kanunda belirtilen meslekier disinda mevzuatta cekinme hal& tanman basicaca meslek gruplan da mevcuttur 24 .

Meslek ye sanat sebebiyie tanachictan cckinme hakk: bakurundan tizerinde dundmasi gereken husus mesiek mensuplan icin tamichktan ceicinmenin bir halt mx

yolcsa zort.nluluk mu oldugudur. Dfizenleraede yer alan ifadeden mes:ek mensupia-num cekinme konusunda takdir haidan bulundugu, cekinip cekinmeme karannin ken/ iradeiedne bagh oldugu gib: sonuc cikmaktachr. Maddenin formillasyonu

OZTORK-ERDEM, s. 398-399. " Yasa koyuctinun saydtgi meslek gruplannin disinda basin mensupiannin, basin ozgtirlilp cerce-

yesinde haber icaynaklanni saklama hakian varchn Basin Yasastna gore surch yaym sahibi, sorundu mildiir ye eser sahibi, bilgi ye beige dahil her thrill haber kaynaklann acildamaya ye bu konada tantklik yapmaya zorlanamazIar (Basin Kanunu m.12). Orel yasliarda da sir saklamalda yukumlu rundmus olan meslek gruplart tanikhkran celdnme halciaarn kullanabilmektedirler.

204 Prof Dr. Nur Centelie Armagan / Fatih Salami Mahmutoglu

boyle olmaida bidikte hincrntin ratio legisinden harekede cekinme zorunlulugunun bulundugunun kabul edilmesi gerektigi kamundara. Bite gore ilgilinin nzas, soz konusu oldugunda taruklik yapmak; nza olmadigmda ise taruklik yapmarnalc sek-linde daha acdc bit diizenleme uygularna bakimindan da yararl; olacaktu

Goruldugu Cizere bit istisna (*Ind.% durum sanigin imsiyatifine bualcilmistm Buradaki hahn lehe veya aleyhe olduguThun takdirini yapacak olan samkur. Yani ku-rurnun i§letillp isletilmeyecegine sank karat yerecektir. Asia -Ida bu hamtin diger bir anlamt da, btiyle bit secenegin mevcudiyetinin samk lehine olusudur.

c. Devlet Sint Niteligindeki Bilgilerle ilgili Tantkitk

Ceza Muhakemesi Kartunu, kural-olarak bit suca ilikin bilgilerin deviet su-n oimasindan bahisle mahkemeye kart gizli tutulamayacagini dazenlemisdr. Ka-nunda aynca hangi konulann devlet sun olarak kabul edilecegi de tatumianmistr. Buna gore actidanmasi devletin di § ili§kilerine, milli sayurunasina ve giivenligine zarar verebllecek, anayasal dazeni ye chs iliskilerinde tehlike yaratabilecek nitelikte-

devlet sun saydmaktadm

Devitt sun niteligindeki bit konuda tandclik yap mak miimkiin ise de bu her suc balummdan kabul echlmemistir. Tarukhg,m sot konusu olarab suc be ye

daha fazla hapis cezasim gerektiriyor olmalichr. Ancak kanundaki diizenleme bu sonuca Masilmasi balumindan tereddildere neden olacak niteliktedir. Stigle ki; ka-nuna gore deviet sun genel bit tarukhktan cekinme nedeni deildir. Hukum sade-ce deviet surtna iliskin utak beyanuun hangi usulle almacagmi diizeruemektedir. Kanunda yet alan dilzenlemede bu hakman sadece alt suun be* yil ye uteri olan suclar batummdan uygulanaragina ye: vermisdr. Bu hilluntin kau laftI yorumun-dan alt sinin hesyil ye uteri haps cezasuu gerektiren suclar disinda 47. maddedeki Owl dinleme usuliine degil, aleni yargdamada diger tandclarla ayni dinleme usulithe tabi oldugu gibi bit sonuc ortaya cilunaktadir Id bu yorum hulcmtin ratio legisl ile bagda§mamaktachr. Burada kastechlen, be§ rim alunda cezay; gerektiren suclar bakimmdan tanikhktan cekinebilmenin miimktin olabilecegidir. Ancak bu husus maddede acticca ifade edihnemistir 2'.

25 Iiiildirn alt smin bes yddan az hapis cezasuu gcrektiren suclann yargdarnasinda devlet sun sebebiy-lc taruldiktan cekinmenin milmkiin olmachgt seklinde yorumlanabilccegi gibi, alt smut bes ridan at hapis cezasun gerektiren suclarda mutlak cekinme sebcbi oidugu seklindc de yorumlanabilir. Bu konuda Ogren& halcim olan god .", bes yildan at hapis cezasiru gercktircn suclarda cleylet sun nedeniylc tandcbk yamlamayacagi seklindedir. Bit goritse gore deylet sun genel ozelligi nedeniylc korunman ye ginenmesi gercken bilgiler oldugundan actkca inn verilen durumlar clismda celcin-me nedeni oldugunu (DONAY) bit baska Oral ise 657 sayill Devlet Mcmurlan Kanunun 31 maddesinde memurlarm hizmede ilgili bilgileri ancak ilgifl balcarnn Tamil izniyle acalayabilecegi hiikrniinclen harekctle alt smul 5 yildan at hapis cezasuu gerektiren suclarda ilgili balcamn izniyle tanilclikyamlabdccegini ifade etrnektedir (MALK09 YOKSEICTEPE); Gotlisler için Bla- DON-DAR. Meltem, ICKTC Ve Turk aza Yargdamast Ilukuklannda capraz Sorgulama 1.0. Sosyal Bilimler Enstitusil, Yayinlanmamts Ytilcsek Lisans Teal, Istanbul 2005, s.150,151.

•

Kattlamn Tandeliktan celeilme Hakkt

205

Bit suck ilgfil olan bilgilerin devlet sun niteligini tastmas: hasinde devledn gilvenligini tehlikeye dasurmemek 1cm tanigin mahkeme salornmda aleni olarak degil de sadece mahkeme hakimi veya heyeti tarafindan dinlenebilecegird

Bu dinleme strastr.da zabit katib;^:1 dabi bulunamayacagt befirdimisdr. Daha sonradan bu bilgilerin sadece sucun a9k4a kavusturulmasma yetecek kadar olan lustut tutanaga gecirilecektir. Bu nokrada bir hususun altm: cizmek isteriz. Bit bilginin deviet slat niteliginde olup olmadtguu mahkeme talcdir edecektir. Bu nedenle tamgm beyardannda yer wan bilgilerin devlet sun nitetiginde olmachgt sonuclma ulasilmat durumunda bu madde harnithan uygulanmamast gerekir. Cumhurbaskantrun tan.kligt soz konusu oldugunda strrm nitesigini ve mahkerneye bildin:mesini kendisi takdir eder. Ancalc ogredde bu dilzpnlemenin keyfilige yol acacag: ve hukuk devled lie bagdasmayacag: ifade edilmektedir.

Uygulamada devlet =Ian bakimindan yapian bu 5zel dinlerne usulliniin levsa kalacagu tarugm devlet memuru mmas: durumunda aminnin telkint veya kendi kiise1 gonisti nedeniyle Mien bilgi vermeme yolunu secebilecegi, aynca yar-g;cin surin iceriRini ve tarnamtru bilmeden neyi ne kadar soracaguu da takd:rde gucluk yasayacagt ifade edilmektedirm.

D. Kentlisi ve yalunlan aleyhine cevap vermekten cekinme haldu

Bireylerin kendilerini ve lam:sada sayilan yamnlarun koruma icgildiithyle ha-reket edebilecelderi ongoriihniis ve Anayasa'run 38. maddesindeki iliceler gozetile-rek bireyiere encinme hakk: tantnnustrn. Aks: daenleme hem Anayasa'da degin-digimiz ilkeye ayktn olurdu hem de kistserin yatunlannt koruma amacyla gercege aykin beyanda buiunmai.an Masmti ceza yargilamasinin nihai amacyla cansuch. Ashnda bu durumda, tamidiktan cekinme kurumundan farkh olarak; tarukhk ya-plimaktachr ancatc bu esnada tcarsdasilan bit soruya cevap vermekten kacuulmaxta-

Zira rnuhtemelen verilecek cevap beyanda bulumilan icisiler hakkmda bit ceza sorusturmas: baslanimastril gerekdrir tikes:L.:edit

Befirtmeliyiz Ic nu kiiier hukuk davas: ya da disiplin sorusturmast actsacagm-dan bahisle cekinme hakkm, kullanamazIat. cekinrne hakki sadece ceza somstur-masma neden olabilecek ndgiler baler -clan gecerildir. Do.aylslyla bu maddedetci cescinme laakki mudak veya tam bir cekmme holcia degil Icsm: cekinmedirB. Za-manasimu kcesin hukumvga genel af nedeniyle ceza kovusturmasnun rnümxün o.-

MALK0c, YOKSEKTEPE, Men; Aciklamalar ve Yorumlarla 5271 Sayth Yen: Cen Mu- hakemesi Kanur.u, 2005, s.166. Anayasamn 38. Maddesulde yer veriler. bu ikcnin bit goranilmil olaraic, konumutta baglannh oian, TCK 273/1-aklaki "kisinin Kendisinin ustsoy, alrsoy, es veya kardesinin sorusturrna ve kovus-turmaya ugramasma neden olabilecek bir hususla ugh1 °tank yatan tanuchkta bulunmast balinde, verilecek ces_ada indirim yapdabilecegi gibi cen vermekten de vazgecilebide barna gosterilebi:ir. OZBEK-KANBUR-DOCAN-BACAKSIZ-TEPE, s.6: 8.

206 Prof Dr. Nur Centelffie Armagan / Fatih Selami Mahmutoklu

madigt durunharda dahi tarugm kendisi ve yaktnlan akyhinde beyanda bulunmaya zorlanamayacagt kabul edilmelidir. Aynca kanunda tanta bu durumun handatd-mast da zoruniuluk otarak diizenlenmistir.

IV. KATILANIN, CMK 45. MADDEDE ONGORCLEN KISILERDEN BIRI OLMASI HALINDE, TANIKLIKTAN CEICIN. ME HAKKINI ICULLANIP KULLANAMAYACACI SORUNU

Bilindigi iizere, suctan zarar Oren, malen sorumlu gibi statilier blr tarafa bt-ralulacak olursa, davaya kanlan herkes, aym zamanda magdurdur. Durum Miyie olunca, yasarnn, tarukhga anfta bulundugu magdura ilikin hukumleri, Icaulana da dolaylt oarak tatbik edilebilecektir. Ancak kaulatun yargdamadaki iddia makami lie paralel:ik art eden rolii got arch edilmemelidir. Bu sebeple upla sarnk beyanla-rinda oldugu gibi kaulanin beyatunt degerlendirilirken daha dildcatli davranmak gerelclidir.

Bu bagiamda Icarstmiza alum temet problem, Icanianin, CMK m.45'te &Igo-rtilen kisilerden °Imam halinde, tantIchktan celcinme halcktrun kullandtp kuiianila-mayacaidir. Ilemen ifade etmeliyiz Id, kattlantn, bit taraftan saruga yonelik isnat-larda bulunarak cezalanchnlmasim talep etmesi, diger taraftan ise, "belirli kifilere saniklann alghine beyanlarda bulunnzameolanagun saglayan, tarnIchktan celdnrne haldum kullanmast, silphesiz çelikili olmariln yam sin yasarun belli statillere tam-deg, bir halckm katilye kullarulmasichr. Gercekten de Icaularun, yalunt clan samga yonelik cezalanchnlmast Istemiyle yaptigt bir suc ihban veya sikayeti sonrasmda actlan icamu davasinda, sarnk aleyhine beyanda bulunmamak 1cm yararlatulabilecek bir mliesseseye ba,svurmast, CMK md.45'in ratio legisi ile de bagdasmamaktachr

Aslinda degindigirniz bu çe1iki, Icaulantr. ceza yargtlamasindalci rolii dildca-te ahr.dtg'Inda, daha betirgin bir bicimde ortaya alcmaktachr. Aciklayacak olursak, kat:1am:1, her ne xadar iddia makatru :le paralellik an eden bir rola olsa da, kanlan ile iddia maxammin yargtlamadalci fonksiyonlan bit actdan birbiriyle ordismemek-redir. Soyle Ics; iddia makarm, sanigin hem -ehine, hem aleyhine clan hususlan arasurmalc ye degerlendirmelde gorevlidir. Bu kapsamda da, sava, sand< hakiunda beraat talep edebilecegi gibi, daha hafif Mr cezayl gerektiren suctan cezalandird-mastm da isteyebilir. Hartz lehe kanun yoluna dahi basvurabilir. Ancak tank= yargilamada daima, sarugm ateyhine kararlar verilmesini, cezalanchnlmasun talep ermesi gereididir". iddia maxamt gibi samk tehine lcanun yoiuna bara.ra irnkant

" Tam bu noktada, rind Icisketin bit davaya katilmasmdan ye kendi faaliyeti kapsarmnda islenen suelardan doiayi nu& yamnda ya da karnsmda olabilecek temsilinden de sea etmek isteriz. Birinci olasilikta, CMK 237. Madde geregince, tad kinnin kendi faaliyed chsmda inenen bit sue karsmn-da ugradt zarar dikkate almmaktadm :kinci olamIrkta isc, CMK 249. Madde uyannca, bit Mid kiinin faaliyeri cercevesinde islenen suclardan dolap yapilan sorugurma ye kovusturmada tiizel kinnin organ veya temsiidsi, icardan vcya savunma makarm yarunda ycr alan stfanyla durunnaya kabul edilmektedir. Belirtmeliyiz Id, samk Ichinc (man temsillerIc davaya mudahil oimak, klasik aniarnda !anima olarak antanimamaltdr.

207 Katzlam Tan:R:444n Cekilme Hakks —

yoktur. Kaulanin, sanik lehine bir durumu iceren, CMK 45. maddeye dayana-rak tarukhkran cekinme haidam kullanmar tercih etmesi bu necterde de isabetli degildir. Dolarsiyla kaularun CMK m.45 halcmtine binaen tarukatan cekinme halduni kullanmar segmesi durumunda aruk katdan sifanrun da sona erecegini ve CMK m. 243 3 iin aygulama irnkânz bulacagim sOylemek gereldr.

ire kaulan tarafin yargilamadaki izahl giic bu tuturnu, yalan tandclik sucu dikkate alindigmda da caging bir tartismaya neden olabiiir. Bu konudald dustince-mizi ifade etmeden Once, yalan tanildik sucunun failligini magdur ve kanlan slfat-lariat da dikkate alarak belirleraeye caltsan doktrindeld eructed nakletmek isteriz.

Biz Orlin gore; "Yetkih ki1i veya kurul aniinde gercete aykin tantka yapan yalan tamak supnun faili olabilir. Her ne kadar ClvIK'nin 236. maddesinde

"magdurun honk olarak dinlenmesi halinde yemin haric tanikhga Atkin Inikamler uygulantr" denmekteyse de suf.:an zarar Oren magdur — davaya kind= kahlmastn- ya da kamu davastna katdan taraf durumunda oldugundan, diger bir deyiger tantk ol-madtindan dot ruyu thylemezse yalan tantkIde supnun faili olarak sorumlu tutulma-malichr,iftira SUctinlimeydana getiren hilafi hakikat bir beyanda bulundutu takdirde, ifiira supnun cezastyla cezalanthrdmalzdsr.3°"

Rana bir Orli§ ise; ya da surtan zarar Oren mudahilszfatznz tap ma- sa da makam olarak degil ama kip olarak davaya taraftir ve onun beyant artik tatuk degil samktan gayri tarafin beyanzehr. Bu bakimdan bu kimselerin yalan bayou 272 maddede yer alan sup oluiturmamaltehr”. 5271 sayth CMK'ntn 236 maddesindekt hakfim ice magdurun tatuk olarak dinlenmesi durumunda tantkhga ikkin usuli hii-kiimlerin uygulanacain na !tiara eder niteliktedir. ndenaektedir.

&ma karszlik diger Mr Orlin adavaya kanlarak stfizhnt almanni 0/an maldurun da "esasen gorfip bildigini dogru olarak siiylemeye mecbur" oldugundan bahisle yalan tantkhk suptnun faili

Belirtmeiiyiz ki, ilk lit:. Orli§ dogrudan magduriyeti, Oct:Inca goriis ise :nag-durun davaya katilip kanirnamasini esas aimaktadir. Turn bu yaklapmiar, CMK 45. raaddede sarlan ayni zaraanda Ionian &fauna sahip olmalan kap-samindaki bir irdelemer icermemektedir. Bizce, tanikliktan ceicinrne haidunin nalciettigimiz olasilikta varligun ister kabul edelan, isterse reddedelim arnk boyie bir durumda ilgili kiinin yargdama sirasinda Ostlentnis oldugu haskin fonitsiyon-dan yo:a clicmak daha dogru bir çözürn tam oacaktm Bu noloada da iic ihrima,:e

" ARTUK, Mehrnet Emin; GOKCEN, Ahmet; YEN1DONYA, Ahmet Caner; Turk Ceza Kanunu 5. Cilt, Anlcara,2009, s.5495'den naklen; MERAN, Necati; ICamu Goreylisine ye Adflyeye

tIikin Suclar, Ankara, 2006, s.27:. 3 ' ARTUK -GOKCEN- YENIDUNYA, s.5495, YASAR Osman, GOKCAN Hann Tahsin, AR-

TUc Mustafa, Yorwnlu-Uygularnali Turk Cea Kanunu, Cilt VI, Ankara, 2010,5.7932. 32 FEYZIOGLU, s.238,239, MALK0c, Ismail; GOLER, Mahmut; Uygularnada Turk Ceza Kanu-

nu Owl Haicaraler, Cilt II, Ankara, s.2294.

208 Prof Dr. Nur Centele Armen I Fatib Selami Mahmutoliu - -

karstlasilabilecektir. Ilk olarak tanikliktan 45. maddeyi gerekce gostererek beyanda bulunamayacagmi aaldayan kisi, bize gore aslinda bir hal& kotilye kullanmann-dan dolayi lcaulan nfatindan da vazgegmis sayisacagindan aruk one akan konumu mag'dur taniklikur. Hatta bu kisi yargilamanin devaminda tanikliktan cekinme y5- nundelci iradesini deginirie, beyanda bulunsa bu sifati nirecektir.

ikinci 6:at olarak, katilanin iradesi tanikliktan cekinme haldu bulundugu halde lcullanmaym beyanda bulunacagi yoniindeyse, burada da tan.lchk yine On plandadm

Ancak yaiumni suclayan mudahil, tamidiktan ceicinme raklu olmad:gi goril-siinde ise ye bu gerekceye bagh olarak beyanda bulunuyorsa, art& tamIchk degil, miidahillik sifau air basacaktir.

Ilk ild ihtimalde kaularun tandcliksifau daha baskin olacagi için, yargilama es-nasinda dogru beyanda bulunmadiginda, yalan taniklik sucunclan cezalandiri/masi miimkandin. Ancak iiciincil ihtimalde, yargdamada dogru beyanda bulunmayan kaulan, tanik stattistine sahip olmadigindan, artik yalan taniklik sucundan cezalan-chnlmasi oianakh degildir. Eger soz konusu beyanlar, TCK kapsanunda "iftira" veya "Suc Uydurma" suclaran olusturuyorsa, bunlardan hakilm kurulmalichr.

Bu basilk balummdan son olarak sunu da belirtmeliyiz ki, CMK 201. madde lcapsanunda, katilana da dogruclan soru yOneltebilme imiCam Icarsisinda, yukanda haklun katilye kullanilmasma iliskin yapmi§ oldugumuz elestirilerin bit

dayanaksiz kalabilecegi dastinalebilir. Gercekten, CMK 201. madde sistema-tiginde, Cumhuriyet Savanna, mildafii veya velcil sifatiyla durustnaya katdan avu-lcata; saruga, kaulana, tamidara, bilirkisilere ye durusmaya cagnIrms diger kisilere, durusma disiplinine uygun olarak dogrudan soru yoneitme haldu tarunmaktadir. Ancak hukuk kulturiimuz, geienekler, hildmlerin ceza muhakemesinde sahip oi-duklan otoriteyi devam atirme cabalan ye aynca hialchnle birlikte avulcat, sava gibi diger sujeierin de nogrudan soru sorma tekniklerini tam olarak bilmemesi, bu uygularnarun geregi gib: kullarulamamasina yol acmakrachr.

1§te katilan haidancla da tarukliktan celcinmeye yonelik maddelerin uygulama-stria :man saglanmasinin yam sir; bir de CMK 201. maddeye gore nogrudan son: yaneltmeye izin verilmediginde, adil yargilanma yorulinden boyle buyuk bir zaflyet ortaya alcacaktir. Saingin mevcut delillere ula§abilm.e ye buniari sorgulayabilme cercevesindeki savunma haldu, :Omit durumda Icalacaktu.

ICUNTER, Nurullah, YENISEY Feridun, NUHOCLU Ant, Muhakeme Hukuku Dah. Olarak Ceza Muhalcr_mesi Hulcuku, Istanbul, 2008, s.673, dn:44'den naklen; " Tanck Once celcinmese de sours celdnebilin Falcat Once cekirunis tanigin sonradan cekinmesini geri alip tanklik yapmast durusma bitmeden Icabul edilebilir. Temyiz muhalcemesi strasinda ratuldsk yapacagim derse din-lenmesi icin bozma !arm verilmemelidir.(CG:3/1 I /86 YKD 87/6 929)."

Kat:limn Tandetartan cekilme Hakk: 209

ICAYNAKcA AKYAZAN, Ahmet Emrah; Turk Ilukukunda Taruldarin Korunmasi, Ankara, 2010

ARTUIC, Mchmet Emin; GOKCEN, Ahmet; YENIDONYA, Atunet Caner; Turk Ca Kanunu

Serhi, 5. Cut, Ankara,2009

CENTEL, Nur; ZAFER, Hamide; Ca Muhakemcsi Hukuku, Istanbul, 2008

cICEK, Ibrahim; 5726 sayth Tan& Koruma Kanunu ve Gizli Tanik, Terazi Hukuk Dergisi, sap:29,

2009

DEOIRMENCL Colgan; Ceza Muhalcemesinde Tchlike lcinde Bulunan Tanigin Korunmasi, TBB

Dergisi, Say1.83, 2009

DONDAR, MeItem; KICTC Ve Turk Ceza Yargilamas Hukuldanncla capraz Sorgularna 1.0. Sosyal

Bilimier Enstiasii, Yarnlanmamis Ytilcsek Lisans Teri, Istanbul, 2005

FEYZIOOLU, Metin; Ceza Muhakemesi HukukundaTamklik, Ankara, 1996

KL'NTER, Nuralah; YENISEY Fcridun, NUHOCLU Aye, Muhalcane Hukuku Dali Olaraic Cera

Muhakcmcsi Hukuku, Istanbul, 2008

MAHMUTOOLU, Earth Selami; "Baku Muayenesi ye Viicutran Ornck AlmmaZ Risk Alundaki

Global Minya Toplumu vc Caa Hukuku, Prof. Dr. h. c. malt. Hans- Heinrich Jcscheck Onu-

tuna 27-29 Eylill 2009 tarihlerinde Istanbulicla Daenlenen Uluslararasi Kolokyurnun ICitabl,

2011

MALKIN, Ismaili YOKSEKTEPE, Men; Acdclamalar Ve Yonmilarla 527: Sayali Yeni C,cza Mulia-

ketnesi Kammu, 2005

MALKOc„, Ismail; GOLER, Mahmut; Uygulamada Turk C,eza Kanunu Ozel Hilkanler, Cilr

Ankara

MERAN, Nccati; Kamu Gorevlisine ve Adliyeye tlikJn Suclar, Ankara,2006

UZBEK, Val Ozer; Ceza Muhakcmcsi Huk-uku, Ankara, 2006

OZBEIC Yell Ozer; KANBUR Nihat, DOCAN Koray, BACAICSIZ Pinar, TEPE Ulcer; Ceza Mu-

hakemesi Hacuku, Izmir, 2012

OZGENc, Izzet; Tilrk Ceza Hulcuku Genel Iiiikilmler, Ankara, 2009

OZTLYRK Bahri, ERDEM Mustafa Ruhan; Llygulamall Ceza Muhakcmesi Hukuku, Ankara 2008

SOYASLAN, Dugan; Ceza Muhakcmcsi Hukuku, Ankara, 20:0

SAH1N Cumhuz; GOKTORK, Neslihan; Ceza Muhakcmcsi Hukuku -E-, Ankara, 2012

MAHAN, Faruk; Caa Muhakemesi Hukuku, Ankara, 2006

ONVER,, Yener; HAICERI, Hakan; Ceza Muhakcmcsi Handal, Ankara, 2011

YA-SAR, OSII12.11; GOKCAN, Hasan Tahsin; ARTUC, Mustafa; Yorumlu-Uygulamall Turk Ceza Kanunu, Cult VI, Ankara, 2010

YURTCAN, Erdener; Ccza Yargilamast Hukuku, Istanbul, 2007