PRIRODNO EKONOMSKE ODLIKE EVROPA

Moglo bi se reći da je Evropa poluostrvo koje se sastoji od više manjih poluostrva.

Pretežno je nizijska, ali ima planinske lance u unutrašnjosti, na severu i na jugu. Glavni

planinski lanac su Alpi, a najviši vrh je Elbrus u Rusiji (5.630 m). Velike reke u središnjem delu

su važni plovni putevi.

Evropa uglavnom ima umerenu klimu i ravnomerno raspoređena četiri godišnja

doba. Tri glavne klime su sredozemna na jugu, okeanska na zapadu i severu, i kontinentalna

u središnjem i istočnom delu. Osim toga, zapadni i severni deo kontinenta greje Golfska

struja.

GraniceDugo se raspravlja o preciznom mestu granica Evrope. Evropa, u stvari, nije pravi

„kontinent“, već predstavlja deo Evroazije, pa zato nije lako označiti gde tačno prestaje

Evropa a gde počinje Azija. S druge strane, granice Evrope često su diktirane

granicama kultura, ekonomije, i politike, usled čega danas postoji nekoliko „Evropa“ koje,

ujedno, označavaju različite stvari.

Granicu Evrope čine:

Planina Ural, reka Ural, Kaspijsko

jezero, planina Kavkaz, Bosforski

moreuz, Mramorno more, moreuz

Dardaneli i Egejsko more.

Smatra se da je planinski

venac Ural zajedno sa rekom Ural,

prirodna, istočna granica Evrope.

Ostale granice Evrope čine: na

severu - Severno more, na jugu -

Mediteransko more, a na zapadu

- Atlantski okean. Jugoistočnu

granicu Evrope čine planine

između Kaspijskog i Sredozemnog

mora.

Fizičko-geografske odlike

Evropa je po površini (10 500 000km²), veća samo od Australije. Po broju stanovnika

zauzima treće mesto (oko 800 000 000), iza Azije i Afrike. Predstavlja poluostrvo najveće

kopnene celine na svetu – Evroazije. Cela je smeštena na severnoj, a najvećim delom i na

istočnoj polulopti. Smatra se da je planina Ural istočna granica Evrope, zajedno sa Ural

rekom. Evropa se graniči i sa Severnim i Mediteranskim morem i Atlantskim okeanom. Na

istoku, Uralski venac, reka Ural, Kaspijsko more, Kavkaz, Crno more, Bosfor, Mramorno

more i Dardaneli čine granicu između Evrope i Azije. Među geografima postoji neslaganje

oko istočne granice Evrope, i to, u delu koji se nalazi između Kaspijskog i Crnog mora. Neki

geografi smatraju da se granica prostire Kumo-maničkom udolinom koja se nalazi severnije

od planine Kavkaz i ostavljajući ovu planinu van granica Evrope.

Najveća poluostrva evropskog kontinenta su Skandinavsko, Apeninsko, Pirinejsko,

Balkansko i Jiland. Najveća ostrva su Britansko, Island, Irska, Sardinija, Sicilija, Korzika.

Najznačajniji moreuzi su: Bosfor, Dardaneli, Gibraltar.

Najstarije evropsko kopno je Ruska platforma, preko koje su nataloženi sedimenti

Istočnoevropske nizije, zatim Ukrajinski i Skandinavski štit. Najstarije planine u Evropi su:

Skandinavske i Kambrijske. Gromadne evropske planine su: Centralni masiv, Švarcvald,

Vogezi, Sudeti, Rodopi i Ural. Venačne planine, nastale alpskom orogenezom su Alpi, Pirineji,

Karpati, Apenini, Dinaridi. Najveće nizije su: Istočnoevropska, Srednjeevropska, Panonska,

Padska, Priatlantska. Najviši vrhovi u Evropi su: Elbrus na Kavkazu (5642m) i Mon Blan u

Alpima (4807m).

Od svih kontinenata Evropa je najrazuđeniji kontinent. Ona sama je jedno veliko

poluostrvo. Posmatramo li nju kao kontinent onda na tom poluostrvu (kontinentu), na

poluostrva i ostrva otpada 28% njene celokupne površine. Posmatrano iz drugog ugla oko

62% evropskog prostora nalazi se blizu mora, a samo za 38% toga prostora moglo bi se

konstatovati da je udaljeno od mora.

Na razuđenost Evrope velikog uticaja ima raščlanjenost njenog reljefa. Vertikalna

raščlanjenost reljefa Evrope nije toliko izrazita u odnosu na druge kontinente koliko je to

horizontalna raščlanjenost.

Obale Evrope duge su 41.000 km (po nekim autorima 38.000 km, ali smatramo

tačnijim prvu cifru). Sa tom dužinom obale Evropa je najrazuđeniji kontinent (na 1.000 km²

površine Evrope dolazi 4,1 km obale). Uporedi li se to sa drugim kontinentima

taj koeficijent je najveći (kod Sev. Amerike je 3,1 km, Južne Amerike 1,6 km, Azije 1,7 km

i Afrike 1,1 km obale na 1.000 km²). Pojedini delovi obala Evrope (po proračunu nemačkog

geografa O. Henčela) po razuđenosti su daleko veći: norveška obala 20, dalmatinska obala

10, grčka obala 6 španska obala 5). Karta izotela (krive zatvorene linije koje pokazuje

jednaku udaljenost od obalne crte) pokazuje da u Zapadnoj i Srednjoj Evropi nijedna tačka u

unutrašnjosti kontinenta nije udaljena više od 500 km, dok je u Istočnoj Evropi ova

udaljenost 1.200 km.

Klima Evrope je uslovljena geografskom širinom (najvećim delom se nalazi u

severnom umerenom pojasu), kao i vazdušnim masama nastalim u udaljenim oblastima:

Iznad Atlantika (vlažne vazdušne mase), polarne vazdušne mase (nad Grenlandom,

Islandom, nad Sibirom- donose hladno vreme), tople vazdušne mase iz Sahare, koje krećući

se preko Sredozemnog mora postaju vlažne, donose Južnom delu Evrope i Balkanskom

poluostrvu padavine. Golfska struja utiče na povišenje temperature daleko od obala

Atlantskog okeana. Prodor vazdušnih masa sa severa na jug sprečavaju venci Alpa, i tako

štite Sredozemlje od hladnih vetrova. Takodje, Dinarske planine predstavljaju prepreku

dubljem prodoru sredozemnog klimatskog uticaja ka unutrašnjosti. U Evropi se pod ovim

uticajima oblikovalo šest tipova klime: sredozemna, klima zapadnih obala ( atlantska klima),

kontinentalna, umereno kontinentalna, subpolarna i planinska.

Hidrografija

Evropske reke pripadaju slivu Atlantskog okeana, slivu Severnog ledenog okeana i

Mediteranskom slivu. Atlantski sliv se deli na četiri, a Mediteranski na tri morska sliva. U

Kaspijsko more se uliva najveća Evropska reka Volga, Dunav u Crno more, Sena i Loara u

Atlantski okean, Rajna, Laba, Odra, u Severno more, Rona u Sredozemno more. Najveća

jezera Evrope su: Ladoga i Onjega, a najpoznatija Madjore, Komo, Ženevsko, Bodensko,

Balaton, Ohridsko,...

Demografske odlike

Današnji stanovnici Evrope predstavljaju mešavinu starosedelaca i pridošlica. Većina

naroda Evrope pripada indoevropskoj porodici naroda, odnosno trima velikim grupama ove

porodice: slovenskoj, romanskoj i germanskoj. Slovenskoj grupi pripadaju:

- Rusi, Ukrajinci, Belorusi (Istočni Sloveni)

- Poljaci, Česi, Slovaci, Lužički Srbi (Zapadni Sloveni)

- Srbi, Crnogorci, Hrvati, Slovenci, Makedonci, Bugari (Južni Sloveni)

Romanskoj grupi pripadaju: Italijani, Španci, Francuzi, Portugalci i Rumuni.

Narodi germanske grupe su: Norvežani, Šveđani, Holanđani, Danci, Nemci, Englezi,

Islanđani, Flamanci. Indoevropskoj porodici naroda pripadaju i Grci, Albanci.

Ugrofinska grupa naroda: Finci i Mađari- uralska porodica naroda

Države – ukupan broj 43. Najveća država po površini je Ukrajina (604.000 km²), zatim

Francuska (547.000 km²) i Španija (505.000 km²). U Evropi imamo 7 minijaturnih država

(Andora, Malta, Vatikan, San Marino, Monako, Lihtenštajn, Luksemburg). Najmnogoljudnije

države su Nemačka (82,5 miliona stanovnika), Francuska (60 mil.st.) i Italija (57 mil.st.).

Najgušće naseljene države su Malta (1252 stanovnika/km²) i Holandija (388

stanovnika/km²), najređe Island (2 stanovnika/km²) i Norveška (13 stanovnika/km²).

Prirodni priraštaj u Evropi je nizak, a u nekim državama je i negativan u dužem

vremenskom periodu. Najveći prirodni priraštaj je u Albaniji (14 ‰).

Religijska struktura

Preovlađuje hrišćanstvo, tj. pravoslavlje i katolicizam. Katolici: Portugalci, Španci,

Francuzi, Italijani, u Belgiji i Luksemburgu, Poljaci, Česi, Slovaci, Mađari, Hrvati, Slovenci.

Protestanti: Velika Britanija, delom u Nemačkoj, Holandiji, Švajcarskoj. Pravoslavci: u Rusiji,

Belorusiji, Ukrajini, Moldaviji, Srbiji, Crnoj Gori, Rumuniji, Bugarskoj, Makedoniji i Grčkoj).

Islam je zastupljen u evropskom delu Turske, BiH, delovima Makedonije, Srbije i Crne Gore i

u Albaniji.