primeri projekata lokalnih samouprava

Program

Program EXCHANGEPRIMERI DOBRE PRAKSE

ange

d

7

VMG

International

Stalna konferencija gradova i opština Program EXCHANGE

PRIMERI DOBRE PRAKSE

opštinski projekti realizovani u okviru programa Exchange

Beograd, oktobar 2007.

Primeri dobre prakse opštinski projekti realizovani u okviru programa Exchange

UrednikIrina Slavković

Vladimir Zairović

Za izdavača Đorđe Staničić, Generalni sekretar

Izdavač Stalna konferencija gradova i opština

Projekat inansiran od strane Evropske unije, sprovodi Evropska agencija za rekonstrukciju

Ova publikacija ne predstavlja zvaničan stav Evropske komisije. Izdavač je isključivo odgovoran za informacije koje se nalaze u publikaciji

Graički dizajn i priprema za štampu Supernova

Štampa Kotur i ostali o.d.

Tiraž

400

ISBN 978-86-82455-65-3

SADRŽAJ

Uvod 5

I Lokalni ekonomski razvoj 7

1. Opština Aleksinac: Strateški plan za ekonomski razvoj opštine Aleksinac 8

2. Opština Ćićevac: Uspostavljanje strategije za lokalni ekonomski razvoj opštine Ćićevac 11

3. Opština Doljevac: Održivi ekonomski razvoj kroz unapređenje poljoprivrede 14

4. Opština Krupanj: Strateški plan održivog lokalnog ekonomskog razvoja u opštini Krupanj 18

5. Opština Bela Crkva: Plan strateškog razvoja opštine Bela Crkva 21

6. Opština Pećinci: Strategija lokalnog ekonomskog razvoja 24

7. Opština Svilajnac: Prenos znanja i iskustava za strateško planiranje i održivi razvoj 29

II Komunalne usluge i održavanje stambenog prostora 31

8. Opština Majdanpek: Poboljšanje komunalnih usluga u opštini (stanovanje) 32

9. Opština Titel: Razvoj strateškog plana za rad komunalnih službi 35

10. Opština Irig: Menadžment komunalnih usluga i organizacioni razvoj opštine Irig 37

III Osnovno obrazovanje, zdravstvo i socijalna politika 3911. Gradska opština Novi Beograd: Plan akcije za rešavanje pitanja mladih za opštinu Novi Beograd 4012. Gradska opština Pantelej: Uvođenje sistema alternativne socijalne zaštite u gradskoj opštini

Pantelej13. Opština Čoka: Strateško planiranje u oblasti usluga socijalne zaštite u opštini Čoka 48

IV Opštinske službe, informisanje i komunikacija 51

14. Opština Vranje: Osnivanje Centra za informisanje građana sa tri lokalne kancelarije 52

15. Gradska opština Stari Grad: Izgradnja kapaciteta lokalnih vlasti u opštini Stari Grad 5516. Opština Zrenjanin: Unapređenje komunikacije između lokalnih vlasti i građana u

opštini Zrenjanin17. Grad Kragujevac: Uspostavljanje jedinstvenog informacionog sistema za vođenje podataka iz

matičnih knjiga i statusa građana i za izdavanje potvrda18. Opština Sremska Mitrovica: Opštinski centar za pružanje usluga 6714. Opština Žagubica: Unapređenje rada lokalnih vlasti i povećanje eikasnosti u

komunikaciji sa građanima15. Gradska opština Palilula, Niš: Poboljšanje ljudskih i tehničkih resursa u lokalnoj vladi 7316. Opština Priboj: Osnivanje opštinskog uslužnog centra 7617. Gradska opština Palilula, Beograd: Unapređenje ljudskih resursa, funkcionalnog i informativ-nog

sistema opštine Palilula18. Opština Šabac: Otvaranje opštinskog menadžmenta prema potrebama šire populacije 8219. Opština Osečina: Moderna lokalna uprava u službi građana 8520. Opština Novi Bečej: Opština Novi Bečej – Približavanje lokalne samouprave

građanima i lokalnoj zajednici

21. Opština Kovačica: Moderan uslužni centar 90

22. Opština Žitorađa: Poboljšanje usluga u opštini Žitorađa 93

23. Opština Varvarin: Poboljšanje opštinskih usluga, komunikacije i upravljanje projektima 96

24. Opština Senta: Uvođenje elektronskog sistema za pružanje usluga u opštini Senta 100

25. Opština Negotin: Osnivanje informativnog centra u Negotinu 102

26. Opština Užice: Objedinjeni sistem plaćanja komunalnih usluga u opštini Užice 104

27. Opština Nova Crnja: Informativni centar i strategija komunikacije opštine Nova Crnja 106

V Životno okruženje i zaštita životne sredine 109

33. Opština Kruševac: Unapređenje ekoloških kapaciteta opštine Kruševac 110

34. Opština Čačak: Unapređenje životne sredine u opštini Čačak 114

35. Opštna Inđija: Zaštita životne sredine i uvođenje novog sistema reciklaže otpada 117

36. Opština Valjevo: Poboljšanje rada komunalnih službi i odnošenje otpada u opštini Valjevo 120

44

59

63

70

79

87

37. Opština Veliko Gradište: Unapređenje sistema za odnošenje čvrstog otpada 124

38. Opština Trstenik: Osnivanje javno-privatnog ekološkog partnerstva 127

39. Opština Arilje: Unapređenje prikupljanja čvrstog otpada – korak bliže Evropi 130

40. Opština Ada: Zajedničko planiranje zaštite životne sredine 134

VI Urbanistički plan i povezana pitanja 137

41. Opština Pirot: Osnivanje geografsko informativnog sistema (GIS) 138

42. Opština Paraćin: Obuka osoblja za rad na geografskom informacionom sistemu (GIS) 142

43. Opština Kovin: Uvođenje geo-informativnog sistema u opštini Kovin 145

VII Lokalna samouprava i lokalne inansije 147

44. Opština Bela Palanka: Jačanje lokalne samouprave kroz poboljšanje menadžerskih sposobnosti 148

45. Opština Golubac: Unapređenje rada opštinskih službi u Golupcu 15146. Opština Kanjiža: Izgradnja kapaciteta za brži ulazak u Evropsku uniju kroz uključivanje građana

155 u procese opštinskog planiranja i razvoja

47. Opština Knjaževac: Opštinska kancelarija za ekonomsku saradnju i katastre 15848. Grad Niš: Funkcionalno unapređenje rada projektnog centra u sastavu Uprave za privredu, održi-vi razvoj i

zaštitu životne sredine kroz jačanje ljudskih i tehničkih resursa za razvoj i menadžment 161 projekata i skladu sa EU standardima

49. Opština Prokuplje: Usvajanje i realizacija EU standarda u poljoprivredi 165

UVOD

Program EXCHANGE, koji inansira Evropska unija, realizuje Evropska agencija za rekonstrukciju (EAR), a sprovodi Stalna kon-ferencija gradova i opština (SKGO) u saradnji sa VNG International je jedan od prvih EU programa na Balkanu koji ima za cilj da upozna i uvede modele EU prakse u rad lokalnih samouprava u Srbiji. U okviru programa EXCHANGE inansirani su projekti koje su identiikovale i razvile opštine iz Srbije, a koji su realizovani u saradnji sa partnerskim opštinama iz Evropske unije (koje su pružile savetodavnu pomoć). Finansirano je ukupno 49 partnerskih projekata u različitim oblastima kao što su strateško planiranje, lokalni ekonomski razvoj, poboljšanje pružanja opštinskih usluga i upravljanje, socijalne usluge, životne sredina i učešće građana.

Sve opštine su projekte realizovale u saradnji sa minimum jednom partnerskom opštinom iz Evropske unije. Partnerska saradnja se odvijala u dva smera: eksperti iz EU su posetili naše opštine i tokom poseta organizovali obuke i individualne i grupne konsultacije sa zaposlenima u opštinskoj upravi i komunalnim preduzećima, lokalnim zvaničnicima, predstavnicima privatnog i nevladinog sektora, medija. Naše opštine su takođe imale mogućnost da posete partere i na licu mesta se upo-znaju sa njihovim modelima rada. Rezutati ovih poseta su višestruki: pored približavanja prakse u konkretnim projektnim oblastima, opštinski timovi su imali prilike da se upoznaju i sa drugim aspektima rada lokalnih samouprava iz EU, i na taj način razviju nove ideje. Veliki procenat opština planira da nastavi saradnju sa partnerima iz EU, a modaliteti su različiti: od realizacije novih zajedničkih projekata, preko saradnje u određenoj oblasti (najčešće je to lokalni ekonomski razvoj), pa do potpisanih sporazuma o bratimljenju.Značajno je pomenuti i saradnju sa lokalnim partnerima: pre svega nevladinim organizacijama koje su pružile podršku u pri-premi i realizaciji projekata. Tokom programa EXCHANGE unapređena je i međuopštinska saradnja: opštine iz naše zemlje su učestvovale u realizaciji projekata kao partneri, a opštinski timovi su takođe često bili upućeni jedni na druge i tražili savete i iskustava sa procedurama realizacije ili kontaktima sa EU partnerima.

Ovaj Priručnik je proistekao kao rezultat realizacije 49 projekata u okviru programa EXCHANGE. Tekstove su pripremili članovi opštinskih timova, a tim programa ih je donekle ujednačio i prilagodio potrebama priručnika. Svaki primer dobre prakse je predstavljen kroz sledeće celine: (a) siže projekta, (b) osnovni podaci o opštini koja je realizovala projekat i (c) detaljne in-formacije o projektu, uljučujući početno stanje, ciljeve projekta, način pripreme projekta, realizovane aktivnosti, postignute rezultate, promociju, saradnju sa partnerima, resurse, mogućnost primene u drugim sredinama i preporuke. Uz svaki opis navedena je i kontak osoba koja je bila zadužena za realizaciju projekta i koja na najbolji način može posavetovati sve koji su zainteresovani za dodatne informacije.

Nadamo se da će kolege iz drugih opština među navedenim primerima naći korisne i praktične savete u pogledu metodlogi-je rada ili načina unapređenja postojećih službi, a možda i cele projekte koje će realizovati u svojim sredinama.

Irina Slavković Menadžer programa EXCHANGE

Jan Edwin Waanders Savetnik na programu EXCHANGE

5

LOKALNI EKONOMSKI RAZVOJ

7

OPŠTINA ALEKSINAC

Projekat: STRATEŠKI PLAN ZA EKONOMSKI RAZVOJ OPŠTINE ALEKSINAC

EU partner: Šentjur, Slovenija Kontakt osoba za projekat: Ivan Dimić

Lokalni partner: Inicijative, Prokuplje E-mail: [email protected]

Vrednost projekta: 78.050 EUR Web adresa: www.aleksina.org

Opština Aleksinac planira da stvori uslove za brži lokalni ekonomski razvoj kroz pripremu Strateškog plana razvoja opštine, koji uključuje i preporuke za dalji razvoj i reorganizaciju lokalne vlasti, poboljšanje infrastrukture, ekonomije i razvoj saradnje sa predstavnicima građanskog društva. U izradu plana, u okviru fokus grupa bili su uključeni opštinski zvaničnici, poslovnih ljudi i predstavnici nevladinih organizacija, eksperati iz partnerske EU opštine, a plan je usvojila i Skupština opštine Aleksinac. Takođe, Skupština opštine je razvila i usvojila niz lokalnih regulativa, koje sadržati principe moderne lokalne samouprave, uključujući pro-mociju razvoja malih i srednjih preduzeća, poboljšanje funkcionisanja lokalne vlasti, kao i poboljšanje upravljanja na svim nivoi-ma. Tokom realizacije projekta pri opštini Aleksinac je otvorena i kancelarija za lokalni ekonomski razvoj.

O OPŠTINI

Teritorija opštine Aleksinac prostire se u jugoistočnom delu Republike Srbije između 43o 27’43’’ severne geografske širine i 21o29’56’’ istočne geografske dužine.Zahvata površinu od 707 km2 na kojoj živi 57.749 stanovnika ili 81,68 stanovnika na kvadratnom kilometru. Sedište opštine i kulturno-administrativni centar je grad Aleksinac (17.171 stanovnik). Ostali stanovnici žive u 71. se-oskom naselju. Aleksinac je smešten u Aleksinačkoj kotlini, na sastavu dolina reka Moravice i Južne Morave, i za-uzima prostor sa obe strane Moravice, s tim što se veći deo grada nalazi na njenoj desnoj obali. Okolna naselja rasuta su po prostranoj kotlini i na njenom obodu, po i na obroncima obližnjnih planina Ozrena, Bukovika i Jastrepca. Područje opštine Aleksinac je veoma bogato vodenim tokovima koji sačinjavaju deo sliva Južne Morave. Od većih levih prito-ka Južne Morave tu je reka Turija, a od desnih reka Moravica koja svojim tokom u dužini od 20 km od Bovanskog jezera teče teritorijom opštine Aleksinac.U blizini Aleksinca je i veštačka akumulacija, jezero Bovan, površine 110 ha i zapremine 59.000.000 m3 iz koje se veći deo opštine i grad Aleksinac snabdevaju pijaćom vodom. Bovansko jezero idealno je i za razvoj turizma.

DETALJNE INFORMACIJE O PRIMERU DOBRE PRAKSE 1.

Početno stanje

Po završenim loklanim izborima 2004. godine, novoizabrane lokalne vlasti su se susrele sa mnogobrojnim problemima. Po-sebno teško stanje je u manjim, slabo razvijenim sredinama gde je nedostatak sredstava, posebno za investicije u oblasti infrastrukture, jasno prisutan i koje zbog toga dosta zavise od donatorskih sredstava. Potrebno je naglasiti da je uprkos svim navedenim prblemima stanje posle 2000. godine zantno poboljšano, pre svega zahvaljujući sredstvima iz republičkog budžeta i donatorskim sredstvima (EAR i USAID). Posebno su dobro pripremljeni i prihvaćeni programi koji su realizovani u saradnji sa Stalnom konferencijom gradova i opština. Projekat opštine Aleksinac se oslanja na prethodne aktivnosti i ima za cilj da omogući dalji razvoj kapaciteta opštine i dalje reforme i razvoj, posebno u oblasti lokalne ekonomije. Ciljne grupe projekta odabrane su na osnovu četiri oblasti na kojima je zasnovan plan lokalnog ekonomskog razvoja: razvoj lokalne uprave, razvoj infrastrukture, unapređenje položaja civilnog društva i ekonomski razvoj. Na osnovu ove četiri oblasti, odabrani su članovi radnih grupa (stalni i pridruženi), koji su ujedno i osnovna ciljna grupa projekta. Krajnje korisnike čine svi stanovnici aleksinačke opštine.

ciljevi

Opšti cilj projekta je primena EU standarda u oblasti priprme dugoročne strategije razvoja opštine Aleksinac.

Posebni ciljevi realizovani ovim projektom su:

• Priprema Starteškog plana razvoja opštine za period 2006 – 2010

8

mailto:[email protected]

http://www.aleksina.org/

• Priprema i usvajanje propisa koji su u skladu sa modernim sistemom uprave na lokalnom nivou (niz propisa koji su omogućili brži razvoj malih i srednjih preduzeća)

• Razmena iskustava izme u opštine Aleksinac i partenra iz EU, opštine Šentjur• Ja anje opštinskih kapaciteta za strateško planiranje i razvoj akcionih planova

3. Kako je pripremljen projekat i ko je sve učestvovao

Projekat je pripremila opština Aleksinac u saradnji sa nevladinom organozacijiom Inicijative iz Prokuplja. Predstavnici nevla-dine organizacije su učestvovali u pripremi projekta i budžeta, kao i u kontaktima sa partnerskom opštinom iz Slovenije.

Direktni korisnici projekta su članovi radnih grupa, oko 100 opštinskih službenika, lokalnih političara, predstavnika javno-komunalnih preduzeća, privatnog sektora, nevladinih organizacija i medija. Indirektni korisnici: svi stanovnici Aleksinca, 57.749 ljudi prema popisu iz 2002. godine.

4. Ostvarene aktivnosti

U skladu sa predlogom projekta, realizovane su sledeće grupe aktivnosti:

(1) Formiranje Komisije za lokalni ekonomski razvoji i četiri radne grupe i obuka članova. Komisija, koja se sastojala od 13 članova, je bila odgovorna za realizaciju svih aktivnosti i koordinaciju sa svim učesnicima u procesu. Oformljene su ietiri radne grupe – ukupno 28 lanova, uklju uju i opštinske službenike, lokalne politi are, predstavnike javno-komunalnih preduzeća, privatnog sektora, nevladinih organizacija i medija. Organizovane su tri obuke za članove Komisije i radnih grupa u oblastima strateškog planiranja, lokalnog ekonomskog razvoja, analiza dobrih primera strateških planova.

(1) Medijska kampanja(2) Dve studijske posete Šentjuru - ukupno 19 predstvanika opštinske uprave i lokalnih zvani nika je posetilo partner-sku

opštinu.(3) Dve posete stručnjaka iz Šentjura Aleksincu tokom kojih su organizovane obuke i individualne i grupne konsultacije za

članove Komisije i radnih grupa(4) Razvoj strateškog plana opštine, uključujući prikupljanje podataka o trenutnom stanju u opštini, SWOT analizu,

određivanje strateških ciljeva i akcionih planova. Plan je usvojen od strane Skupštine opštine pred kraj projekta.(5) Osnivanje Kancelarije za lokalni ekonomski razvoj, koja pruža usluge zainetersovanima za osnovanje malih isrednjih

preduzeća, pravne savete, informacije o mogućnostima za konkurisanje za donatorska sredstva, kredite i zajmove, EU fondove.

(6) Priprema, promocija, usvajanje i realizacija novih opštinskih regulativa koje trebada pomognu razvoj malih i srednjih preduzeća na teritoriji opštine Aleksinac.

5. Postignuti rezultati

• Pripremljena i usvojena Strategija lokalnog ekonomskog razvoja opštine• Donet set opštinskih oduka koje regulišu oblast lokalnog ekonomskog razvoja• Zaposleni u opštini i opštinski zvani nici obu eni u oblasti strateškog plairanja i izrade akcionih planova i upoznati sa

EU praksom• Otvorena Kancelarija za lokalni ekonomski razvoj

6. Promocija projekta

U toku realizacije projekta a kasnije i njegovim završetkom svakodnevno se radilo na promovisanju putem javnih sredstava informisanja. Promotivne aktivnosti projekta, kampanja vođena na lokalnom radiju i regionalnim televizijama usmerila je pažnju javnosti na pitanja iz oblasti lokalnog ekonomskog razvoja i omogućila mobilizaciju lokalne poslovne zajednice. Plan ekonosmkog razvoja opštine je odštampan i može se dobiti u prostorijama Kancelarije za lokalni ekonomski razvoj.

7. Saradnja sa partnerima (EU i lokalni)

NVO Inicijative su kao lokalni partner bili angazovani u pripremi samog projekta, a posle pozitvne ocene EAR - a o inansira-nju projektnih aktivnosti, Inicijstive su sarađivale sa opstinom Aleksinac i opštinskom radnom grupom u sprovođenju svih projektnih aktivnosti (komunikacija sa EU partnerom, komunikacija i koordinacija sa SKGO i Exchange programom, admini-strativna i inansijska pitanja i teme, tehnicko znanje i iskustvo u cilju pripreme Strateškog plana za LER, osnivanja opštinskog centra za LER, organizacija i sprovođenje treninga, seminara i edukacija).Opština Šentjur iz Slovenije je kao EU partnerska opstina, bila takođe ukljucena u sprovođenje projektnih aktivnosti, kroz prenosenje znanja i iskustava EU eksperata u vezi sa pripremom Strateškog plana, i plana implementacije. Saradnja sa EU

9

partnerom je bila na vrlo visokom nivou, i opstina Aleksinac će nastaviti saradnju sa opštinom Šentjur kroz studijske posete i razmenu iskustava, i kroz zajedničku pripremu projekata za predpristupne fondove EU.

8. Resursi

Troškovi sprovođenja projekta su iznosili 78 050 EUR. Izvori inasiranja koje je koristila opština Aleksinac su donacija EU kroz EAR u iznosu od 65 050 EUR, i opštinski budžet u iznosu od 13 000 EUR. Tokom implementacije projekta resursi koji su bili po-trebni za sprovođenje projektnih aktivnosti su pored inasijskih bili i stručni kadar iz opštinske uprave (kabinet predsednika opštine i predsednika skupštine, odeljenje za inasije i budžet, služba za javne nabavke, odeljenje za urbanizam i građevinar-stvo). Pored stručnog kadra iz opštinske uprave lokalni partner iicijative je takođe preko svojih konsultanata dao značajan doprinos u sprovođenju projektnih aktivnosti.

9. Mogućnost primene u drugim sredinama

Strategija svake opštine treba da bude bazirana i u skladu sa Nacionalnom strategijom ali uzimajući u obzir speciične pro-bleme u samoj opštini. Mnogo faktora utiče na kreiranje strategije ali je konceptualni pristup samoj izradi primenjljiv u svim opštinama, a samo su ciljevi i pravci razvoja uslovljeni speciicnostima područja.

10. Preporuke

Sažeta iskustva projektnog tima opštine Aleksinac:’’Obzirom da opština nije imala prethodnih iskustava, deo aktivnosti vezan za administriranje projekta nije funkcionisao naj-bolje, posebno u prva dva meseca realizacije projekta, uključujući inansijsko i administrativno vođenje projekta (otvaranje dinarskog podračuna opštine, pravdanje plata zaposlenih u opštini). Problemi su uspešno rešeni koosrinacijom svih aktera. Drugih problema u realizaciji projekta nije bilo.’’

10

OPŠTINA ĆIĆEVAC

Projekat: USPOSTAVLJANJE STRATEgIJE LOKALNOg EKONOMSKOg RAZVOJA OPŠTINE ĆIĆEVAC

EU partner: Opština Hrastnik, Slovenija Kontakt osoba za projekat: Dragana Radosavljević

Lokalni partner: Regionalni centar za razvoj malih i E-mail: [email protected]

srednjih preduzeća Kruševac Web adresa: ww.cicevac.org.yu/lercicevac.htm

Vrednost projekta: 88.930 EUR

Cilj projekta ’’Uspostavljanje strategije lokalnog ekonomskog razvoja u opštini Ćićevac’’ je uspostavljane pravca razvoja opštine i deinisanje prioritetnih ciljeva kroz izradu Strategije razvoja opštine. U okviru 3 cilja, deinisano je 13 programa i 38 razvojnih pro-jekata. U proces izrade strategije pored Komisije za lokalni ekonomski razvoj koju su činili predstavnici privatnog sektora, lokalne samouprave i NVO: predsednici mesnih zajednica, direktori državnih i javnih institucija, odbornici. Proces strateškog planiranja realizovan je po metodologiji Svetske banke i samoj izradi prethodile su detaljne analize i procene situacije u opštini Ćićevac. Rezultati projekta su: usvojena Strategija lokalnog ekonomskog razvoja opštine Ćićevac, formirana Kancelarija za lokalni eko-nomski razvoj, osposobljeni ljudski resursi, promocija opštine Ćićevac, uključujući štampanje promotivnih brošura, poslovni adre-sar, web site.

O OPŠTINI

U centralnoj Srbiji, Rasinskom okrugu, na ušću Južne i Zapadne Morave, okružena Mojsinjskim planinama nalazi se opština Ćićevac. Zbog povoljnog geografskog položaja opština predstavlja strateški važnu komunikacionu sponu svih delova zemlje jer se nalazi na Koridoru 10. Opština Ćićevac je jadna od najmanjih opština u Srbiji, prostire se na površini od 124 km i ima oko 10.750 stanovnika koja žive u 10 naseljenih mesta. Najveće naselje u opštini je grad Ćićevac koji ima 5.086 stanovnika i predstavlja administrativni, privredni, kulturni i sportski centar opštine. Kroz teritoriju opštine Ćićevac prolaze dve važne saobraćajnice: železnička pruga Beograd-Niš i auto put Beograd-Niš. Kroz samo naselje Ćićevac prolazi i magistralni put Pojate-Kruševac-Kraljevo.

DETALJNE INFORMACIJE O PRIMERU DOBRE PRAKSE

1. Početno stanje

Opština Ćićevac po broju stanovnika i veličini teritorije spada u grupu manjih opština u Srbiji. Nagomilani problemi u svim segmentima drušvenog života u opštini su se rešavali stihijski, sporo tako da je bilo neophodno deinisati pravac razvoja i preduzimanje aktivnosti na području lokalnog ekonomskog razvoja. Pre izvođenja projekta proces privatizacije u opštini Ći-ćevac nije bio završen jer su sva 4 preduzeća u društvenoj svojini bila još uvek neprivatizovana. Sa druge strane, ukupan broj malih i srednjih preduze a je u pore enju sa drugim opštinama izuzetno nizak- ukupno 180, a mali broj njih je pokazivao dinamičnost i rast. Višegodišnja stagnacija privrede direktno je uticala na nizak standard građana, visok stepen nezaposle-nosti i nerazvijenost same opštine. Nasleđe socijalističkog društva koje je po prirodi bilo statično je uslovilo tržišnu inertnost u pogledu ekonomske ilozoije. Posle 2000. godine je nastupila nagla liberalizacija društva, koja je zahteva brze i korenite promene tako da je neophodno usvajanje novih znanja i veština za eikasno unapređenje lokalnog ekonomskog razvoja. U procesu ukupnih društvenih reformi male lokalne zajednice su posebno pogođene tako da je proces formiranja novog institucionalnog okruženja i nove ekonomske ilozoije kretao sporo i bilo je neophodno uspostaviti formu razvoja u vidu strategije lokalnog ekonomskog razvoja.

2. Planirani ciljevi

Uspostavljanje Strategije lokalnog ekonomskog razvoja predstavlja samo prvu ali veoma važnu fazu razvoja opštine Ćićevac. Strategija daje osnovu za dalji razvoj opštine, a prioriteti su stvaranje jake infrastrukture, povoljne poslovne klime i boljih uslovia za investitore. Tri ključna cilja deinisana strategijom su: (1) stvaranje savremene infrastrukture, (2) razvoj preduzetniš-tva i (3) privlačenje investicija, unapređenje poljoprivrede i sela. Primenom projekta postignuti su sledeći ciljevi: unapređenje rada lokalne samouprave u oblasti lokalnog ekonomskog razvoja, stvaranje boljih uslova za investitore, određivanje tačne

11


vizije razvoja opštine, formiranje kancelarije u službi građana i privrednika. Prvi rezultati su već vidljivi i očekuje se da će op-ština Ćićevac ukoliko nastavi ovim tempom veoma brzo rešiti dugogodišnje probleme.


Rukovodstvo opštine Ćićevac prepoznalo je svoju šansu da konkurisanjem na program Exchange obezbedi sredstva za reali-zaciju projekta koji predstavlja prvi ali veoma bitan korak u daljem razvoj opštine. Pošto zaposleni u lokalnoj samoupravi nisu bili dovoljno obučeni za pisanje projekata, pomoć smo dobili od Regionalne agencije za MSP koja je kasnije bila i partner na projektu. Ideja i izbor tipa projekta kojim je opština Ćićevac konkurisala utvrđen je na bazi detaljne analize i sagledavanja prioriteta u opštini. Bitan kriterijum je bio da se projektom obuhvate šire ciljne grupe i da korisnost projekta osete svi građani opštine Ćićevac. Posto opština Ćićevac nije imala nijedan strateški dokument kojim se deinisao razvoj opštine logično je bilo da se počne od donošenja jednog ovakvog dokumenta kojim će se deinisati pravac razvoja opštine za period od 5 godina.


Opština kao glavni nosilac projekta je upravljala svim aktivnostima koje su sprovodene u okviru projekta:

• Formiranje komisijeza lokalni ekonomski razvoj koju su inili predstavnici sva tri sektora: lokalna samouprava, biznis sektor i NVO. Komisija je na početku donela Pravilnik o radu a zatim je svakom članu tima dodeljena oblast koju je trebao istražiti i ispititati.

• Analiza trenutne socio-ekonomske situacije u opštini i evac je ura ena na po etku implementacije projekta. Kori-šćena je kombinovana metoda, kroz radionice, upitnike i intervjue. Na radionicama su učestvovali zaposleni u lokal-noj samoupravi, lokalnim institucijama, javnim i privatnim preduzećima i predstavnici nevladinog sektora. Upitnici su bili namenjeni preduzetnicima, malim i srednjim preduzećima i nevladinim organizacijama. Popunjeno je 40 upit-nika za preduzetnike i MSP i 5 NVO Intervjui su rađeni sa predstavnicima lokalnih institucija i javnih preduzeća.

• Deinisanje potreba na polju socijalno-ekonomskog aspekta u opštini i evac je ura eno na poetku realizacije pro-jekta. Na bazi popunjenih upitnika i intervjua pristupilo se detaljnoj analizi potreba i deinisali pravci razvoja opštine koji su obuhvaćeni Strategijom.

• Edukacioni program je realizovan kroz 6 trening sesija na kojima je u estvovalo ukupno 142 polaznika. Pet trening sesija je održano u Ćićevcu, a jedna u Sloveniji prilikom treće studijske posete EU partneru.

• Studijske posete EU partneru: delegacija iz opštine i evac je u tri navrata posetila opštinu Hrastnik, ukupan broj učesnika je 18. Cilj poseta je bilo upoznavanje opštine sa modelima rada evropskih opština i pružanje tehničke po-moći od strane lokalnog i EU partnera institucijama u opštinii Ćićevac.

• Promocija opštine i evac- izrada promotivnog materijala, brošura, poslovnog adresara i web site-a.• Izrada Strategije lokalnog ekonomskog razvoja opštine i evac, primenom metodologije Svetske banke,

kroz niz radionica i sastanaka kreiran je predlog strategije koji je uključo većinu razvojnih projekata koji su identiikovani tokom procesa izrade. Strategija je usvojena od SO Ćićevac i njome je obuhvaćeno 38 razvojnih projekata, kroz 3 ključna cilja i 13 programa.

• Formiranje Kancelarije za lokalni ekonomski razvoj koja e raditi na implementaciji projekata predvienih strateškim planom. Kancelarija je opremljena savremenom tehnikom po standardima EU, a kadar koji će raditi u kancelariji je tokom realizacije projekta obučen za obavljanje planiranih aktivnosti.

• Završna konferencija kojoj su prisustvovali predstavnici drugih opština iz regiona, predstavnici biznis sektora, lo-kalnih institucija i nevladinih organizacija, ukupno 115 polaznika. Konferencija je medijski propraćena od strane lokalnog radija i regionalnih televizija.


Realizacijom svih projektnih aktivnosti postignuti su značajni rezultati kako u samoj organizaciji opštinske uprave tako i za korisnike usluga. U okviru opštinske uprave formirana je Kancelarija za lokalni ekonomski razvoj, Kancelarija za razvoj malih i srednjih preduzeća, Kancelarija za razvoj sela a u planu je i formiranje turističke organizacije koja će svoj rad usmeriti na promociju i razvoj turističkih potencijala opštine. Cilj rada ovih kancelarija je realizacija planova deinisanih strategijom kao i pružanje kvalitetnih usluga građanima, privrednicima i učesnicima u ekonomskom razvoju opštine. U okviru projekta EU partner je obezbedio za sve zaposlene u opštinskoj upravi i druge interesne grupe kvalitetne treninge o instrumentima po-drške za održivi lokalni ekonomski razvoj, pa je i kvalitet usluga opštine podignut na jedan viši nivo. Primer dobre prakse EU partnera je počeo da se primenjuje, čime su stvoreni preduslovi da opština Ćićevac postane moderna, uređena i zanimljiva opština za potencijalne investitore.


U toku realizacije projekta a kasnije i njegovim završetkom svakodnevno se radilo na promovisanju putem javnih sredstava informisanja. Promotivne aktivnosti projekta, kampanja vođena na lokalnom radiju i regionalnim televizijama usmerila je pa-

12

žnju javnosti na pitanja iz oblasti lokalnog ekonomskog razvoja i omogućila mobilizaciju lokalne biznis zajednice. Odštam-pane publikacije i kreirani veb sajt predstavljaju alate koji mogu dati doprinos promociji lokalne ekonomije i daljem razvoju lokalnih razvojnih kapaciteta. Opštine u regionu pa i šire su upoznate sa primerom dobre prakse i to je dalo pozitivne efekte jer su i druge opštine shvatile značaj postojanja jednog strateškog dokumenta kojim se deiniše pravac razvoja opštine.


Tokom trajanja projekta tim EU eksperata kao i Regionalna agencija za razvoj malih i srednjih preduzeća Kruševac, pružali su tehničku pomoć opštini Ćićevac u realizaciji projektnih aktivnosti sa posebnim naglaskom na izradi Strategije lokalnog ekonomskog razvoja. Tehnička pomoć je obuhvatala opštinu, lokalne institucije i komisiju za strateško planiranje. Dodatna pomoć je bila vezana za mentorski rad sa osobljem novoformirane kancelarije za lokalni ekonomski razvoj. Delegacije iz opštine Ćićevac su u tri navrata posetile opštinu Hrastnik. Ukupan broj učesnika bio je 18 i činili su ih predstavnici lokalne samouprave i nevladinog sektora. Tim opštine Ćičevac je imao priliku da se na terenu upozna sa primerima dobre prakse i instrumentima podrške koji su uspostavljeni u opštini Hrastnik. Takođe, organizovana je i poseta Regionalnom centru za razvoj Zasavje, koji na regionalnom nivou sprovode projekte lokalnog i regionalnog karaktera. Na završnoj konferenciji koja je protekla više nego uspešno potpisan je protokol saradnje između opštine Ćićevac i opštine Hrastnik tako da će saradnja biti nastavljena i u budućem periodu, na realizaciji novih projekata.

Resursi

Ukupan budzet odobren za realizaciju projekta iznosio 88.930EUR od čega je iznos sredstava zahtevan od strane EAR-a bio 78.930EUR dok je suinansirajući deo bio u iznosu 10.000EUR. Od toga učešće lokalnog partnera Regionalnog centra za MSP je 1.000 eura i 3.000 eura učešće partnera EU a 6.000EUR suininsirala je opština Ćićevac. Projekat je realizovan preko projek-tnog tima u kome su bili zastupljeni predstavnici svakog partnera sa jasno deinisanim zadacima za svakog člana projektnog tima. Uži sastav projektnog tima inili su Project manager, lan tima -predstavnik Regionalnog centra za razvoj MSP, vo a tima konsultanata EU partnera i domaći ekspert. Projekat je uključivao još 3 domaća stručnjaka (trenera) i 6 EU konsultanata koji su imali jasna zaduženja vezana za realizaciju posebnih projektnih aktivnosti a administrativne poslove su obavljali ad-ministrator i inansijski menadzer. Pored angažovanja ljudskih resursa, iz odobrenog budžeta je opremljena novooformljena Kancelarija za lokalni ekonomski razvoj. Za dalji uspešni rad na području ekonomskog razvoja neophodno je obezbediti inansijske izvore koji će omogućiti realizaciju planiranih razvojnih projekata. S obzirom na tešku ekonomsku situaciju kroz koju prolazi čitava zemlja a Ćićevac posebno, od vitalnog je interesa da se obezbedi što šire uključivanje privatnog sekto-ra kroz izgradnju javno-privatnog partnerstva. Takođe, od lokalne samouprave se očekuje proaktivan stav u komunikaciji i obezbeđivanju inansijskih sredstava za razvojne projekte od strane Ministarstava i drugih potencijalnih donatora.

Mogućnost primene u drugim sredinama

Strategija svake opštine treba da bude bazirana i u skladu sa Nacionalnom strategijom ali uzimajući u obzir speciične pro-bleme u samoj opštini. Mnogo faktora utiče na kreiranje strategije ali je konceptualni pristup samoj izradi primenjljiv u svim opštinama, a samo su ciljevi i pravci razvoja uslovljeni speciicnostima područja. Strategija lokalnog ekonomskog razvoja je promovisana na svim regionalnim televizijama tako da su opštine u okruženju upoznate sa primerom dobre prakse. Radilo se i na upoznavanju opština u drugim regionima pa se svaka prilika koristi da se promoviše projekat i ukaže na eventualne probleme u realizaciji. Razmena iskustava je svakodnevna i korisna, a drugim opštinama prezentovani su promotivni mate-rijali, načini rada, saveti.

10. Preporuke

Sažeta iskustva projektnog tima opštine Ćičevac:’’Projekat Uspostavljanja strategije lokalnog ekonomskog razvoja je prvi projekat u opštini Ćićevac koji je podržala Evropska agenicija za razvoj i rekonstrukciju. Bilo je neophodno uložiti velike napore kako bi se građani i političke strukture ubedile u opravdanost samog projekta i njegovu primenu. Nepoverljivost i otpor koji su stvarali politički neistomišljenici je u mnogo-me otežavao realizaciju projekta. Problem je bio objasniti građanima da su sredstva namenski odobrena za institucionaliza-ciju i uvođenje savremenih tehnika i sredstava za lokalni ekonomski razvoj. Veliko je iskustvo za sve strukture u opštini koje su učestvovale direktno ili indirektno u sprovođenju projektnih aktivnosti a znanja i veštine koje su stečene tokom realizacije biće korisne za sve buduće projekte.’’

13

OPŠTINA DOLJEVAC

Projekat: ODRŽIVI EKONOMSKI RAZVOJ UZ AFIRMACIJU PREDUZETNIŠTVA U POLJOPRIVREDI

EU partner: Braslovče, Slovenija

Lokalni partner: Evropski pokret u Srbiji, Kruševac


Kontakt osoba za projekat: Jovica

Pešić E-mail: [email protected]

Projekat je usmeren na edukaciju individualnih poljoprivrednih proizvođača, stvaranje ambijenta za unapređenje poljoprivredne proizvodnje, brendiranje i unapređenje plasmana poljoprivrednih proizvoda, podsticanje poljoprivrednog preduzetništva uklju-čujući i:

• Pomo u registraciji, obnovi registracija i ostvarivanju prava po osnovu registracije poljoprivrednim gazdinstvima.• Organizacija šeste ’’Mekiške bostanijade”• Izradu idejnog projekta za izgradnju tržnog centra na ’’Zelenoj pijaci’’ u Pukovcu• Otvaranje nove pijace u Malošištu• Organizovanje edukacija individualnih poljoprivrednih proizvo a a i radnika opštinske uprave opštine Doljevac

kroz razmenu iskustava i znanja sa partnerskom opštinom Braslovče iz Republike Slovenije• Organizovanje prvog me unarodnog poljoprivrednog sajma u Pukovcu• Osnivanje NVO ’’Centar za razvoj poljoprivrednog preduzetništva’’ i opremanje prostora nameštajem i IT

opremom (po uzoru na ’’Razvojnu agenciju Savinja’’ u opštini Braslovče) i izrada sajta: www.crpp-cae.com• Izradom studije «Analiza stanja i strategija razvoja poljoprivrede Opštine Doljevac»• Opremanje ’’internet centara’’ u Pukovcu, Doljevcu, Ko anu• Podsticanje seoskog turizma, etno pijaca i ugostiteljstva na koridoru 10, u estvovanje na konkursu ’’10 savršenih

mesta na koridoru 10’’ i ulazak u jedno od 20 savršenih mesta.

O OPŠTINI

Opština Doljevac se nalazi između gradova Niša, Leskovca i Prokuplja, na raskrsnici magistralnih i regionalnih drumskih i železničkih puteva, koji vode ka BJRM Makedoniji, Bugarskoj, Kosovu i Crnoj Gori. U opštini živi 20.306 stanovnika na površini od 121 km², od kojih je 90 km² obradivo. Kroz opštinu prolaze tri reke: Južna Morava, Toplica i Pusta reka. Prosečna površina koju obrađuje jedno domaćinstvo iznosi oko 1,8 ha. U poljoprivrednoj proizvodnji ekonomski najzanačajnija su: proizvodnja ranog povrća, bostana i krompira na mini farmama, zatim tovljenje sitne i krupne stoke. Pored toga što tržnih viškova ima relativno malo, postoji ogroman problem u plasmanu istih. Najznačajnija mesta za plasman tržnih viškova u poljoprivrednoj proizvodnji su pijaca u Pukovcu, novoosnovana pijaca u Malošištu i kvantaška pijaca u Nišu.Zato je na ovim mestima i najzastupljeniji preduzetnički duh i stvaralaštvo koje je neophodno bilo negovati, podsticati i razvijati.


http://www.crpp-cae.com/


1. Početno stanje

Opština Doljevac spada u red nerazvijenih, ruralnih sredina, čije se stanovništvo pretežno bavi poljoprivrednom proizvod-njom. Problemi u proizvodnji postoje kako zbog malih površina na kojima se obavlja, neorganizoavnosti, nedovoljnoj edu-kovanosti i praćenju trendova u proizvodnji, nepostojanju zajedničkog nastupa na tržištu...Na lokalu je decenijama unazad postojala samo neuređena pijaca u Pukovcu, na kojoj je plasiran najveći deo tržnih viškovapoljoprivrednih proizvoda. Pojedinačni pokušaji preduzetništva u poljoprivredi uglavnom su se neslavno završavali, nepo-mognuti ni od koga, što je obeshrabrivalo i druge.Posebni problemi u životu i radu ovih ljudi nastaju gubitkom poslova u velikim niškim društvenim preduzećima, uvođenjemsankcija, tranzicijom društvenog kapitala i društvenog sistema – na ovaj na in je ogroman broj njih postao zavistan od poljo-privredne proizvodnje, zanatstva, sitnog preduzetništva, sive ekonomije. Ovim ljudima ograničenim malim mogućnostimaje trebalo proširiti vidike, povezati ih sa svetom, podići im moral, dati im nadu u bolje sutra i ukazati im na njihovu snagu,naročito ako se udruže ka ostvarivanju istog cilja.

14


Ovim primerom dobre prakse opština Doljevac je želela da poboljša ambijent za proizvodnju i preduzetništvo, podigne nivoinformisanosti i znanja, airmiše, podstakne, ukaže na mogućnosti koje pruža okruženje i društvo, vladine i nevladine orga-nizacije, članstvo u Evropskoj uniji.Ideja je bila da se omogući edukacija individualnih poljoprivrednih proizvođača kako bi se upoznali sa najnovijim tehničkimdostignućima u poljoprivrednoj proizvodnji.Takođe projektom je planirana i razmena iskustva i znanja sa ekspertima iz partnerske opštine iz Evropske unije.


Iniciranje primera dobre prakse pokrenuli su predstavnici lokalne samouprave, projektnog tima za realizaciju opštinskogprojekta EXCHANGE, radne grupe za razvoj zajednice kroz saradnju sa CHF-om, predstavnici lokalne partnerske organizacijeNVO ’’Evropski pokret u Srbij’’.Isti akteri su učestvovali i u razradi koraka za sprovođenje primera kroz akcioni plan, strategiju i realizaciju projekta, a svesrd-nu, nesebičnu i svakodnevnu pomoć tim je imao od projektnog tima za realizaciju programa Exchange, pri SKGO.Primer je bio zasnovan na Strateškom planu razvoja opštine Doljevac, koji je usvojen na skupštini 2005. godine i u skladu jesa drugim planskim dokumentima, kao što je GUP – tako e usvojen 2005, idejni projekat za izgrdnju tržnog centra na mestusadašnje zelene pijace u Pukovcu (urađen 2005.).Za ovakvu opciju opština Doljevac se odlučila kako bi unapredila i poboljšala život i rad, najugroženijem delu stanovništvai okolnih opština: individualnim poljoprivrednim proizvođačima, zanatlijama, sitnim trgovcima - te su oni upravo i bili ciljnagrupa.

Prve aktivnosti u skladu sa Strateškim planom započeli smo još 2005. godine u sklopu realizacije i sprovođenja aktivnosti iprojekata osnivanja Internet centra u domu kulture u Pukovcu, Doljevcu i Kočanu sa CHF-om. U maju 2005. i 2006. godineorganizovan je odlazak više od 1.000 ljudi sa teritorije opština Doljevac, Merošina i Ražanj, na poljoprivrednom sajmu u No-vom sadu.Predlog opštinskog projekta EXCHANGE, sa lokalnim partnerom pripremljen je krajem 2005. godine kada je pripremljenaplanska dokumentacija neophodna za realizaciju navedenog primera.Sve aktivnosti planirane strategijom će biti završene kada bude realizovana ideja izgradnje tržnog centra koja je trenutno napolovini realizacije.

Ostvarene aktivnosti

Najvažnije aktivnosti sprovedene tokom realizacije projekta bile su:• Procena kapaciteta opštine Doljevac: projektni tim je izradio celovitu analizu stanja u oblasti poljoprivrede koja je po-

služila kao osnova za izradu strateškog plana razvoja poljoprivrede u opštini Doljevac. Izvršena je analiza dokumena-ta i podataka vezanih za nacionalnu politiku razvoja poljoprivrede, i istražena mogucnost njihove primene u opštini Doljevac. U saradnji sa organizacijom Agrorazvoj iz Niša izvršena je analiza izveštaja vezanih za kvalitet zemljišta u opštini Doljevac kao osnova za donošenje strateških odluka vezanih za moguće prioritne grane u oblasti poljopri-vrede. Organizovano je detaljno istraživanje javnog mnjenja na reprezentativnom uzorku od 800 građana opstine Doljevac čime je obezbeđena široka uključenost građana u kreiranje stavova i proriteta razvoja. Održani su sastanci sa lokalnim stejkohlderima u 16 naselja opstine Doljevac u cilju maksimalne uključenosti građana i poljoprivrednih proizvođaca u proces analize stanja kao i celokupne realizacije projekta. Ključni rezultati analaze su odštampani u brošuri koja je izdata dvojezično na srpskom i engleskom jeziku.

• Izrada stratekog plana za razvoj poljoprivrede - projektni tim je kroz sveobuhvatni process strateškog planiranja za oblast poljoprivrede u čemu su veliku ulogu imali EU i lokalni partner izradio strateški plan razvoja poljoprivrede za opštinu Doljevac. Izvršena je analiza postojece infrastrukture u oblasti poljoprivrede, kao i institucija koje mogu dati doprinos u oblasti razvoja poljoprivrede. Pored strateških ciljeva plan obuhvata i ključne preporuke za razvoj po-ljoprivrede i ključne mere na kojima treba raditi u pravcu razvoja poljoprivrede. U cilju stvaranja uslova za uspešnu realizaciju strateškog plana izvršena je široka mobilizacija potencijalnih nosioca razvoja tako sto su u proces izrade strateškog plana pored EU i lokalnih partnera bili uključeni predstavnici lokalnih vlasti, javnih preduzeca, lokalnih zajednica i najznačajniji preduzetnici.

• Formiranje Centra za poljoprivrednopreduzetništvo - u okviru projekta uspostavljen je Centar za razvoj poljoprivred-nog preduzetništva sa sedištem u naselju Pukovac. Na organizacionom planu Centar funkcioniše kao nezavisno udruženje građana (NVO) i pri kraju Projekta izvršena je formalna registracija u Ministarstvu za državnu upravu i lokalnu samoupravu. Projektom je obezbeđen poslovni prostor za rad Centra kao i adekvatna kancelarijska oprema tako da su sada obezbeđeni svi neophodni uslovi za pružanje savetodavnih, edukatvnih i tehničkih usluga poljo-privrednim proizvođačima. Članovi udruženja su prošli seriju treninga i radionica tokom kojih su osposоbljeni za kvalitetan rad u okviru Centra.

15

• Studijska poseta EUpartneru - realizovane su dve studijske posete opštini Braslovce u Sloveniji. Učestvovalo je uku-pno 16 prestavnika opštine Doljevac i lokalnih partnera. Tokom studijskih poseta, učesnici su na licu mesta mogli dase upoznaju sa: organizacijom i funkcionisanjem lokalne samouprave, instrumentima podrške za razvoj poljoprivre-de, aktivnostima Centra za podršku razvoju poljoprivrede, načinom organizovanja poljoprivredne proizvodnje, pro-blemima sa kojima se susreću poljoprivredni proizvođači, oblicima saradnje između individualnih poljoprivrednihproivođača, kooperacijom poljoprivrednih proizvođača i preduzeća iz oblasti prehrambene industrije.


Realizovane aktivnosti usmerene su ka edukaciji poljoprivrednih proizvođača, ne samo sa teritorije opštine Doljevac. Nova znanja ukazala su na nove mogućnosti, otvorila nove vidike koji će uticati na poboljšanje proizvodnje i plasmana. Uređenje pijaca je takođe uticalo na veću ponudu i potražnju poljoprivrednih proizvoda na ovom prostoru. Pomoć poljoprivrednicima prilikom registracije poljoprivrednih gazdinstava i ostvarivanja prava po ovom osnovu uslovio je prijem volontera u Op-štinskoj upravi opštine Doljevac za obavljanje ovih poslova. U cilju razvoja poljoprivrede i sela predsednik opštine Doljevac formirao je komisiju za razvoj poljoprivrede i sela.


Projekat je promovisan na svim lokalnim medijima, lokalnim, regionalnim i nekim nacionalnim dnevnim listovima, u reviji’’Uno“, u emisiji ’’Znanje na poklon“, na televiziji B 92, kod gospodina Zaharija Trnavčevića (u vezi organizacije šeste ’’Mekiškebostanijade“).Veliki broj priloga i komentara objavljeni su i na internetu, a naročito na sajtu NVO ’’Centar za razvoj poljoprivrednog predu-zetništva“, www.crpp-cae.com.Povodom bostanijade je takođe organizovana i konferencija za štampu u niškom Medija centru i u OŠ „Vuk Karadžić“ u Pu-kovcu, za vreme održavanja sajma.

sa (EU lokalni)

U okviru projekta je uspostavljena odlična saradnja između formalnih partnera na projektu, u vidu sastanaka i stalnih konsul-tacija između članova projektnog tima kao i drugih predstavnika ovih organizacija uključenih u realizaciju projekta.

EU partner je bila opština Braslovče iz Republike Slovenije. Predstavnici EU partnera su tokom svog boravka u opštini Dolje-vac prenosili svoja iskustva u organizaciji sistematskog pristupa pružanju podrške razvoju poljoprivrede od strane opštin-skih službi a takođe i u svim fazama osnivanja Centra za razvoj poljoprivrednog preduzetništva.

Posebna paznja je posvećena zajedničkoj analizi već uspostavljenih instrumenata koji se sa uspehom primenjuju u opštini Braslovče i njihovoj primenljivosti u opštini Doljevac.

Takođe su realizovane su dve studijske posete opštini Braslovce u Sloveniji. Tokom studijskih poseta predstavnici opštine Doljevac su na licu mesta mogli da se upoznaju sa:

• Organizacijom i funkcionisanjem lokalne samouprave• Instrumentima podrške za razvoj poljoprivrede• Aktivnostima Centra za podršku razvoju poljoprivrede• Na inom organizovanja poljoprivredne proizvodnje• Problemima sa kojima se susre u poljoprivredni proizvo aci• Oblicima saradnje izme u individualnih poljoprivrednih proivo aca• Vidovima saradnje poljoprivrednih proizvo aca i preduze a iz oblasti prehrambene industrije

Partnerstvo sa opštinom Braslovče biće nastavljeno na osnovu Sporazuma o saradnji koji su na kraju projekta potpisali pred-sednik opštine Doljevca g-din Goran Ljubić i župan opštine Braslovče g-din Marko Balant.

Lokalni partner NVO ’’Evropski pokret u Srbiji’’ iz Kruševca je izradio strateški plan razvoja poljoprivrede za opštinu Doljevac.

8. Resursi

Budžet opštinskog projekta iznosio je 80.690 EUR, od kojih je EAR donirao 70.690 EUR, partnerska opština iz EU, tačnije op-ština Braslovče iz Republike Slovenije donirala je 2.000 EUR, a opština Doljevac je učestvovala u realizaciji projekta sa više od 12.000 EUR.Realizacija ovog projekta ne samo da je pomogla građanima opštine, nego je direktno pomogla i javnom preduzeću koje je poboljšalo materijalnu osnovu rada, povećalo broj korisnika svojih usluga, a samim tim su projekti posredno uticali i na lokalni budžet, smanjenjem subvencija namenjenih ovom javnom preduzeću.

16

http://www.crpp-cae.com/


Primer dobre prakse nije uslovljen nikakvim posebnim preduslovima. Jedina preporuka je da se ovakve aktivnosti sprovode uz maksimalnu podršku lokalnog rukovodstva i da ih sprovode ljudi vizionari, koji znaju da spoje novine sa tradicionalnim vrednostima i mogućnostima sredine u kojoj žive.Organizovan je i sajam u vreme tradicionalnog pukovačkog vašara odnosno već tradicionalne ’’Mekiške bostanijade“. Od ideje, do realizacije proteklo je manje od mesec dana. Za to vreme obezbeđeno je učešće 30-tak izlagača, od kojih su neko-liko bili iz inostranstva - na primer SIP Šempeter - iz Republike Slovenije – zahvaljuju i inicijativi EU partnera. Preporuka, a ujedno i greška opštine je bila u tome, što je sajam trajao jedan dan. Nekoliko učesnika, prodavca poljoopreme se ponudilo da naredne godine sponzorišu sajam u trajanju od tri dana. Sajam će i u buduće biti vezivan za dane Pukovačkog vašara, koji već ima vekovnu tradiciju.

Preporuke

Iskustva tima opštine doljevac su:’’U sprovođenju aktivnosti vezanih za realizaciju projekta bilo je početnih problema u konkretizaciji načina utrošaka sredsta-va po pojedinim budžetskim pozicijama. Naš najveći problem u realizaciji projekta bilo je nedovoljno poznavanje engleskogjezika, što je uslovilo katkad neažurno izveštavanje o stepenu realizacije opštinskog projekta i zavisnost od lokalnog partne-ra. Zato projektni tim i lokalni partner trebaju biti što bliži jedni drugima, i da započnu aktivnu saradnju još u samom pisanjuprojekta, što bi uticalo na ažurnost i eikasnost u realizaciji projekta.Najvažnija preporuka i pouka koju je opštinski tim Doljevca izvukao iz realizacije opštinskog projekta Exchange su:

• Sopstvene mogu nosti su ogromne, ponekad teško zamislive• Za velika dela i rezultate esto nisu potrebna ogromna sredstva• Pre po etka bilo kakvih radova ili ulaganja uvek konsultovati najmanje dva i više stru nih lica, uraditi projekat, koji

eomogu iti fazna ulaganja, izgradnju, opremanje – u skladu sa trenutnim mogu nostima;• U ostvarivanju svojih ciljeva i ideja neprekidno raditi, motivisati ljude oko sebe i uporedo tražiti pomo

kako u okru-ženju tako i i van njega• Ako imate viziju, i još ako znate da je prenesete drugima, znajte da ete je ostvariti, ma koliko ona na prvi pogled

izgledala daleko ili zahtevala ogromna sredstva i ulaganja.Pozitivna preporuka sastoji se u tome da se povezuju aktivnosti projekta, sa tekućim aktivnostima lokalne samouprave i ak-tivnostima koje se preduzimaju u sklopu realizacije drugih projekata (kao što su bile naše aktivnosti u sklopu realizacije šeste «Mekiške bostanijade», edukacije individualnih poljoprivrednih proizvo a a, ure enja «Zelene pijace» u Pukovcu, otvaranja pijace u Malošištu.’’

17

OPŠTINA KRUPANJ

Projekat: STRATEgIJA LOKALNOg ODRŽIVOg RAZVOJA OPŠTINE KRUPANJ

EU partner: Bitom, Poljska

Vrednost projekta: 74.250

EUR

Kontakt osoba za projekat: Milan Jovanović

E-mail: [email protected]

Opština Krupanj je tokom realizacije projekta razvila Strategiju održivog lokalnog razvoja u skladu sa EU metodologijom. Stručna pomoć u izradi Strategije opština je dobila od domaćih i EU eksperata, a u procesu izrade strategije pored opštinskog projektnog tima učestvovala je i LAG – grupa sastavljena od predstavnika različitih interesnih grupa. Koristeći predloženu metodologiju pro-jektni tim i LAG grupa su radili na: prikupljanju potrebnih podataka za analizu, analizi postojećih stanja, određivanju i izboru opštih i posebnih ciljeva, deinisanjem programa i predloga projekata.Lokalne vlasti imaju ključnu ulogu u stvaranju uslova za uspešan razvoj. Stoga lokalni održivi razvoj podrazumeva partnerstvo između lokalnih vlasti, poslovnih interesa i interesnih grupa. Princip zajedništva u viziji strateškog razvoja je istaknut kao glavna poruka za uspešan lokalni održivi razvoj opštine Krupanj.Koristeći predloženu metodologiju EU u izradi strategije proces planiranja se odvijao u sledećim fazama: organizacija rada, proce-na lokalne ekonomije i izrada strategije. Strategija sadrži: baze podataka, kreiranu viziju, identiikovanje strateških ciljeva, razvi-janje operativnih ciljeva i akcionih planova (projekata). Na osnovu analize prikupljenih podataka, pravilnim vrednovanjem SWOT analize projektni tim i LAG grupa došli su do ključnih tačaka: jačanje institucija, razvoj infrastrukture i regionalno povezivanje i razvoj poljoprivrede, turizma i usluga.

O OPŠTINI

Opština Krupanj se nalazi u zapadnom delu Srbije i obuhvata teritoriju od 342 kvadratna kilometra sa ukupno 24 mesne zajednice. Naziv Krupanj prvi put se pojavljuje u dubrovačkim spisima 1417. godine. Na području opštine Krupanj još u doba Rimljana vađena je ruda olova. U srednjem veku Krupanj je postao značajno rudarsko mesto (rudnik srebra) kroz koji su pro-lazili dubrovački karavanski putevi (u to vreme u Krupnju je postojalo 14 trgovačkih konzulata). Između dva rata na teritoriji Krupnja rudu su eksploatisali koncesionari iz Engleske. U periodu od 70-tih do 90-tih godina Krupanj je imao značajan razvoj industrijske proizvodnje. U kriznom periodu posle 90-tih krupanjska privreda je doživela devastaciju. Savremeni Krupanj karakteriše ekološki nezagađena i atraktivna priroda upotpunjena kulturno-istorijskim znamenitostima. Većina stanovništva u opštini Krupanj bavi se poljoprivredom. Krupanj je prepoznatljiv po proizvodnji maline. Opština Kru-panj je uvidela potrebu uspostavljanja strateškim upravljanjem razvoja, kroz deinisanje strateških ciljeva.



1. Početno stanje

Velika politička kriza u Republici izazvana 90-tih godina prouzrokovala je ekonomske sankcije prema našoj zemlji koje su dovele do propasti naše privrede i drastično pada standarda stanovništva, kao i velika nezaposlenost. Ovom situacijom po-gođeno je stanovništvo cele zemlje, a opština Krupanj je kao mala i nerazvijena posebno teško podnela teret ovog perioda u kome je došlo do razaranja i oštećivanja kompletne putne infrastrukture, zatvaranja fabrika i rasta nezaposlenosti. Lokalna samouprava, zatečena ovim stanjem i nedovoljnim nivoom organizovanosti, našla se pred velikim izazovom i teškim zadat-kom rešavanja nagomilanih problema. Ovom situacijom pogođene su i sve strukture stanovništva a posebno oni siromašniji slojevi. Dolazi do velikog demografskog pada seoskog stanovništva. Starosna granica stanovništva postaje sve veća, a nedo-statak posla za mlade stvara atmosferu bez perspektivnosti i bez izlaznosti. Rekordno veliki broj nezaposlenih postaje glavni problem i glavni zadatak za lokalnu vlast. Ljudi u opštini Krupanj i lokalna vlast postaju svesni da njihova budućnost i njihova perspektiva zavisi samo od njih. Svaka pomoć sa strane je dobro prihvaćena ali svest o sopstvenom razvoju i napretku preo-vladava i stvara povoljne uslove i atmosferu za opredeljenje na strateško planiranje razvoja sopstvene opštine.


Postignut je konsenzus građana i lokalne uprave oko toga da sprovođenje lokalnog ekonomskog razvoja znači direktno

18

raditi na povećanju ekonomske snage lokalne oblasti, u cilju poboljšanja njegove ekonomske budućnosti i kvaliteta života stanovnika. Opšte je prihvaćeno da uspešnost jedne zajednice zavisi od toga koliko je u stanju da se prilagode brzim pro-menama na nacionalnom i u međunarodnom okruženju. Izradom strategije kao fundamentalnog dokumenta strateškog razvoja u kome su deinisani strateški ciljevi i prioriteti napravljen je prvi korak koji vodi dostizanju cilja upravljanja razvojem opštine Krupanj. Izrada i postojanje ovakvog jednog dokumenta je neophodnost u svakoj budućoj saradnji sa potencijalnim investitorima i donatorima.


Inicijativu za konkurisanje za sredstva u okviru programa EXCHANGE pokrenula je lokalna samouprava uz konsultacije sa interesnim grupama. Lokalna samouprava okupila je predstavnike lokalne uprave, nevladinih organizacija, privrednih predu-zetnika i svih zainteresovanih grupa na zajedničkom zadatku utvrđivanje opštih ciljeva razvoja opštine Krupanj. Prihvatanje ovog projekta od strane donatora Evropske unije za opštinu Krupanj predstavlja ‘’svetlo u tunelu’’ na putu izlaska iz teške situacije.Realizacija projekta počela je potpisivanjem Ugovora o donaciji 22. maja 2006. godine. Odlukom Predsednika opštine for-miran je ppštinski projektni tim i LAG grupa koji su radili na izradi strategije. LAG grupa je sastavljena od različitih interesnih grupa i čine je predstavnici lokalne samouprave, nevladinih organizacija, preduzetničkog sektora, javnih preduzeća i dr. Pored opštinskog projektnog tima i LAG grupe, veliku pomoć na izradi ovog dokumenta pružili su domaći i EU eksperti.


Kroz realizaciju ovog projekta izvršena je obuka većih broja ljudi osposobljenih za razvijanje projekata implementaciju strategije, monitoring i evaluaciju, projekata u realizaciji. Napravljena je korisna razmena iskustava sa partnerskom opštinom u Evropskoj uniji. Ta pozitivna iskustva iz prakse iz EU su nemerljive vrednosti za rad, na izradi dokumenta i realizaciji projekta. Opština je oformila Kancelariju za lokalni i ekonomski razvoj u kojoj rade obučeni ljudi.Projekat strateškog razvoja, kao primer dobre prakse vodila je opština, uz pomoć partnera koji su učestvovali u ovom poslu. Unapređenjem ljudskih kapaciteta, opština je stvorila uslove za nesmetano i uspešno realizovanje strategije razvoja. Najveći doprinos na realizaciji ovog projekta dao je svakako opštinski projektni tim, ali značajno je pomogla i LAG grupa, domaći i EU eksperti, kao i stručni saradnici u lokalnoj uprav, i političke strukture. Najvažnija aktivnost u realizaciji ovog projekta su svakako prikupljanje podataka (baza podataka), obrada podataka, izrada SWOT analize, monitoring i evaluacija. Pored utvrđivanja ciljeva kreiranje vizije i misije određivanje prioriteta razvoj projekata i formiranje opštinskog razvojnog fonda su aktivnosti na realizaciji ovog projekta.

Strategija lokalnog održivog razvoja opštine Krupanj sadrži šest opštih ciljeva sa jasno utvrđenim prioritetima i preko šezde-set projekata iz različitih oblasti. Razvojni put opština Krupanj vidi u razvoju poljoprivrede, privatnog preduzetništva, turizma i usluga i infrastrukture. Projekti iz ove strategije podržavaju i garantuju održivi razvoj opštine, a time povećanje standarda građana i stvaranje boljih uslova za život. Smanjenje siromaštva, povećanje zaposlenosti i zaustavljanje demografskog rasel-javanja iz ekonomskih razloga ostvariće se implementacijom ove strategije i realizacijom projekata sadržanih u njoj. Strategija je urađena za period 2007 - 2013 godina. Paralelno sa izradom ovog dokumenta radilo se na implementaciji strate-gije, odnosno realizacije određenih projekata što je opravdalo očekivanja stanovništva. Dakle, dokument je na početku svoje primene ukazao značaj i važnost za razvoj opštine Krupanj. U narednih šest godina implementacijom ovog dokumenta, odnosno realizacijom predviđenih projekata očekivanja i želje stanovništva u pogledu povećanja zaposlenosti i podizanja standarda biće ispunjene.

U realizaciji ovog projekta nije bilo značajnijih problema. Jedini problem koji se pojavio tokom trajanja projekta je nemoguć-nost pred inansiranja od strane opštine za ovaj projekat kako je bilo predviđeno ugovorom. Opština ovu svoju obavezu nije mogla da ispoštuje iz razloga nedostatka sredstava u datom trenutku. Projekat je ipak realizovan zahvaljujući dobroj saradnji koordinatora na projektu i opštinskog projektnog tima.

Realizacijom ovog projekta veliki broj stanovništva opštine imaće ili je imao direktnu ili indirektnu korist što će dovesti do ostvarenja Strategijom zacrtanih ciljeva. Realizacijom projekata iz infrastrukture kao što su: Rekonstrukcija nisko naponske mreže u ruralnom području, Rekonstrukcija stočne pijace i Rekonstrukcija zelene pijace u zatvorenu tržnicu omogućiće veli-kom broju poljoprivrednih proizvođača da lakše obavljaju svoj promet stoke i poljoprivrednih proizvoda kao i podizanje mini preradnih kapaciteta. Povećanje svojih aktivnosti imaće sigurno preko 50% seoskog stanovništva. Realizacijom projekata iz metalsko - prerađivačkog kompleksa kao i realizacijom projekata iz putne infrastrukture direktnu i indirektnu korist ima preko 50% stanovništva gradskog područja.


Strategija lokalnog održivog razvoja opštine Krupanj kao fundamentalni dokument sa projektima koji su sastavni deo nje daje veliku mogućnost u smislu kontaktiranja sa investitorima i donatorima, kandidovanju projekata za određene progra-me, kao i samu realizaciju tih projekata. Shodno zahtevu za evropskim integracijama naše zemlje i zahtevu za preuzimanje

19

ekonomske funkcije od strane lokalnih samouprava, opština Krupanj je prepoznala potrebu podizanja ljudskih kapaciteta i osposobljavanja ljudi za tu ulogu. Ovakvu praksu su zaposleni u opštini imali prilike da upoznaju prilikom razmene isku-stava sa partnerskom opštinom iz EU. Konkretan doprinos u rešavanju problema razvoja i promene u organizaciji opštinske uprave je i formiranje Kancelarije za lokalni ekonomski razvoj opštine Krupanj. Korisnici usluga iz svih interesnih grupa sada mogu na mnogo jednostavniji način da izvrše kandidovanje projekata, ostvare partnerski odnos, obezbede sredstva za inansiranje i implementaciju projekata uz pomoć Kancelarije za lokalni ekonomski razvoj u kojoj su angažovani obučeni članovi opštinskog tima, čiji zadatak je između ostalog monitoring i evaluacija za implementirane projekte.


Rad opštinskog projektnog tima i LAG grupe na izradi Strategije lokalnog održivog razvoja propraćen je izveštajima, izjava-ma i komentarima, kako u štampi, tako i u elektronskim medijima. Postoje novinski članci, radijski zapisi i video materijali, kao dokumentacija formirana tokom aktivnosti na izradi ovog dokumenta, a radi promocije ciljeva razvoja opštine Krupanj. Rađene su prezentacije i promocija strateškog dokumenta, kao i promocija Kancelarije za lokalni ekonomski razvoj, a samim tim i promocija opštine Krupanj upotpunjena prirodnim resursima, kulturno-istorijskim znamenitostima i izuzetno povolj-nom ponudom. Dokument Strategije je pripremljen i ušao u proceduru usvajanja na prvom Skupštinskom zasedanju. Tre-nutno u Srbiji sve veći broj opština uviđa potrebu izrade Strategije sopstvenog razvoja i koristi primer opštine Krupanj kao primer dobre prakse.


Opština Bitom iz Poljske je bila EU partner na projektu. Ekspert iz partnerske opštine je obavio 4 posete Krupnju tokom kojih je pomagao u izradi Strategije razvoja opštine Krupanj i sproveo obuke za zaposlene u oblastima situacione analize i strateš-kog planiranja. Saradnja sa EU partnerom je ocenjena kao veoma značajna za opštinu Krupanj u kako u smislu prenešenog iskustva od strane EU partnera tako i u smislu jačanja kapaciteta opštine.

Predstavnici opštine Krupanj su prilikom studijske posete opštini Bitom imali priliku da se upoznaju sa načinom primene Strategije razvoja u praksi kao i sa načinom funkcionisanja opština u Poljskoj. Takođe su imali priliku da obiđu i javna predu-zeća i Nacionalnu agenciju za zapošljavanje kao i nekoliko kulturnih centara u Bitomu.Po završetku projekta pronađen je zajednički interes za nastavak uspešne saradnje između partnera na realizaciji novih projekata.

8. Resursi

Budžet projekta je 74.250 EUR, od čega su 53.000 EUR sredstva donatora, 8.000 EUR je učešće opštine kroz angažovanje ljudskih resursa sa koinasiranja.U realizaciji ovog projekta bili su neophodni kadrovski resursi unutar i izvan opštine, kao i ekspert EU. Kao podrška u radu bila je potreban i odgovarajuća IT oprema (kompjuteri, softveri i kancelarija). Praksa iz ovog primera će svakako biti nastavljena i opština Krupanj će i ubuduće računati na partnerski odnos i pomoć donatora i investitora.


Za saradnju sa drugim opštinama po pitanju realizacije ovakvog projekta ne postoje nikakvi speciični preduslovi: ovaj projek-ta se može ponoviti, reprodukovati, realizovati u svakoj drugoj opštini uz uvažavanje određenih različitosti između opština. Opština Krupanj i Kancelarija za lokalni ekonomski razvoj, opštinama koje žele da preuzmu primer mogu da ponude posete i razmene iskustava, kao i odgovarajuću obuku ljudi za realizaciju ovakvog projekta. Postoji mogućnost korišćenja odgova-rajuće literature, procedura, uputstava i saveta.

10. Preporuke

Projektni tim opštine Krupanj smatra da je ’’Apsolutno jasno da prilikom ponovnog srovođenja ovakvog ili sličnog projekta napori i nejasnoće bili bi neuporedivo manji. Smatramo da procedure mogu da imaju jednostavniju formu i da praćenje realizacije projekta je opterećeno preteranim administriranjem i detaljisanjem. Treba pogledati samo završni izveštaj takvog jednog projekta čiji budžet je oko 60.000 EUR i sadrži nekoliko kilograma papira dokumenata, od ugovora, do završnog izveštaja.’’

20

OPŠTINA BELA CRKVA

Projekat: IZRADA STRATEgIJE RAZVOJA OPŠTINE BELA CRKVA

Kontakt osoba za projekat: Milan Mirić, rukovodilac pro-

EU partner: Opština Hluboka, Republika Češka jektnog tima

Vrednost projekta: 43.620 EUR E-mail: [email protected]

Web adresa: www.belacrkva.info

Opština Bela Crkva je ovim projektom planirala da obezbedi uslove za ubrzan lokalni ekonomski razvoj kroz pripremu i realizaciju Strateškog plana lokalnog ekonomskog razvoja. Na ovaj način su obezbeđeni preduslovi za dalji razvoj lokalnih vlasti, infrastruk-ture i ekonomski razvoj. U pripremi i razvoju plana značajnu ulogu u vidu saveta i obuke imao je partner iz Republike Češke, a formirane su i radne grupe u čijem su radu, pored zaposlenih u opštini i opštinskih funkcionera, učestvovali i privatni preduzetnici, nevladine organizacije, mediji, dok su građani svoje mišljenje izrazili tokom javnih debata.Prilikom izrade Strateškog plana prvo su obavljene konsultacije sa EU partnerom u vezi izbora sekretara radnih grupa, zatim je menadžer projekta održao trening za sekretare radnih grupa uz prisustvo predsednika opštine i članova projektnog tima. Kasnije u razradi strategije i obuci sekretara radnih grupa obavljne su dve posete Republici Češkoj a takođe eksperti iz Češke su u dva navrata posetili Belu Crkvu i održali predavanje o sastavu i strukturi strateškog plana, ostvarili direktan uvid u potencijale opštine Bela Cr-kva i sastali se sa predstavnicima više javnih i privatnih preduzeća u cilju izrade kvalitetnog strateškog plana. Korisnici Strateškog plana opštine Bela Crkva su: javna i privatna preduzeća, ustanove, zatim građani, a najviše će koristiti kod opredeljenja budućih investitora.Strategija razvoja opštine Bela Crkva pored uvodnih napomena o opštem stanju na teritoriji opštine Bela Crkva sadrži društveno - demografske karakteristike, privredno - ekonomske karakteristike, infrastrukturne predpostavke razvoja i zaključna razmatra-nja. Takođe sadrži viziju razvoja u svim oblastima (izgradnja infrastrukture, razvoj turizma, razvoj agroindustrije) kao i društvenih delatnosti i poseban segment državnu upravu.

O OPŠTINI

Opština Bela Crkva se nalazi u jugozapadnom delu Vojvodine, odnosno u krajnjem jugoistočnom delu Banata, okružena obroncima Karpata, između Dunava, Karaša i Nere. Na severo-istoku, istoku i jugo-istoku graniči se sa Rumunijom. Na juž-noj strani teritorije opštine se prostire Dunav, zahvatajući jednim delom i Deliblatsku pešćaru. Takođe, Bela Crkva je bogata veštačkim jezerima koja su nastala eksploatacijom šljunka: tako da na teritoriji opštine postoji 8 veštačkih jezera od kojih su najpoznatija Gradsko ili Glavno jezero koje je upotpunjeno raznim sadržajem kao što je restoran, bungalovi, vikendice, kaići, tuševi, staza za šetanje, zatim Vra evgajsko jezero ima auto kamp sa pedesetak kamp jedinica, restoran i bungalove

“Oaza”. Šljunkara i Šaransko jezero, sa svojom netaknutom prirodom, su pravi raj za porodične izlete i pecaroše i dr. Kao što se vidi iz navedenog Bela Crkva predstavlja mali gradić, bogat netaknutom prirodom, rekama, jezerima, Deliblatskom pešćarom, prirodnim lovištima i dr.Površina opštine je 353km² na kojoj je locirano 14 naselja sa ukupno 20367 stanovnika, opština ima prosečnu gustinu nase-ljenosti od 50 do74 stanovnika na 1km².


1. Početno stanje

Još 2000. godine, lokalna zajednica je uvidela da nema napredka bez Strateškog plana razvoja opštine koji bi postavio osno-vu za razvoj (industrije, poljoprivrede, društvene delatnosti, infrastrukture i državne uprave).Bez postojanja plana nije bilo moguće utvrditi oblasti u koje treba ulagati i koje su to smernice razvoja. Opštinska uprava je iskoristila mogućnost konkurisanja za sredstva u okviru programa EXCHANGE kako bi realizovala ove planove i u plan uklju-čila i iskustva najbolje prakse opština iz Evropske unije.


Razvojem strategije planirano je uspostavljanje prioriteta opštine Bela Crkva u sledećim oblastima:

21

http://www.belacrkva.info/


• infrastruktura i turizam• razvoj privrede• razvoj socijalnog sektora i upravljanje eikasne uprave• smart goverment i ja anje lokalne samouprave.

Takođe planirano je da se u izradu Strategije razvoja uključe sva preduzeća (javna i privatna) ustanove, kao i građani opštine Bela Crkva, a sve u cilju sveobuhvatnog održivog razvoja opštine Bela Crkva.


Opština Bela Crkva je pokrenula inicijativu za izradu strategije razvoja opštine Bela Crkva i u tome je dobila podršku gradaHluboka u Češkoj Republici. U izradi projekta učestvovale su četiri radne grupe opštine Bela Crkva zajedno sa ekspertima izČeške Republike (opština Hluboka).Ciljna grupa projekta su bili zaposleni u opštinskoj upravi zbog nedovoljnog poznavanja procesa strateškog planiranja ilokalnog ekonomskog razvoja. Oni čine glavnog aktera održivog razvoja zbog odgovornosti za implementaciju i evaluacijustrategija razvoja. Zaposlenima u opštini je preneseto iskustvo u kreiranju strateških dokumenata i uspostavljanju saradnjei partnerstava. Aktivnosti na projektu su bile tako koncipirane da obezbede eikasno funkcionisanje lokalne samouprave ilokalnog ekonomskog razvoja.Korisnici Strateškog plana opštine Bela Crkva su: javna i privatna preduzeća, ustanove, a kroz iste i građani.


Glavne aktivnosti realizovane tokom deset meseci trajanja projekta su:

a. Formiranje radnih grupa i obuka za članove radnih grupa - formirane su četiri radne grupe za izradu Strategije razvo-ja i to za: socijalna pitanja i civilno društvo, industriju, lokalnu samoupravu i infrastrukturu. U radne grupe su poredpredstavnika opštinske uprave bili uključeni i privatni preduzetnici, nevladine organizacije i mediji. Po formiranjuradnih grupa održana je obuka na sledeće teme: identiikacija problema, ključni faktori SWOT analize i ključni ele-menti strateškog planiranja. Partner iz Češke je održao obuku članova radnih grupa u oblasti strateškog planiranja,pripreme i realizacije projekata.

b. Izrada i usvajnje Strategije razvoja opštine Bela Crkva: radne grupe su uradile mapiranje problema i prikupile po-datke neophodne za SWOT analizu. Urađena je socio-ekonomska analiza osnovu koje su radne grupe počele radna izradi Strategije razvoja. Partner iz Češke je značajno doprineo izradi Strategije kako kroz obuku članova radnihgrupa tako i kroz direkto učešće u njegovoj izradi. Iskustva i najbolja praksa partnera u pogledu procedura i metodo-logije su u potpunosti uvaženi prilikom izrade Strategije. Predlog Strategije je poslat na javnu raspravu i nakon togaje poslat skupštini na usvajanje.

c. Poseta partnerskoj opštini iz Češke tokom koje su zaposleni u opštini Bela Crkva mogli da se upoznaju sa sistemomrada u partnerskoj opštini. Takođe su imali prilike da posete i regionalnu razvojnu agenciju, kao i institucije koje sebave lokalnim razvojem u Pragu.

Važno je napomenuti da je tokom 2007. godine završeno 20 projekata koji su ušli u Strateški plan Opštine Bela Crkva. Opština je sa ovim projektima konkurisala kod Nacionalnog investicionog programa i Investicionog plana Pokrajine Vojvodine. Za većinu projekata odobrena su sredstva a u planiranju je pomoglo iskustvo stečeno na izradi Strateškog plana razvoja opštine Bela Crkva.


• Izvršena je nova organizacija Opštinske uprave Bela Crkva na taj na in štoje Sistematizacija poslova i zadatka gde su potencirani poslovi i zadaci na izradi projekata i određeno je tri izvršioca da se bave isključivo ovim poslovima

• Što se ti e koriš enja usluga akcenat je dat na rešavanje problema socijalno ugroženih lica i lica koja se nalaze na evidencije kod Nacionalne službe za zapošljavanje

• Strategija je usvojena od strane SO Bela Crkva i trenutno je u toku njena implementacija• Na osnovu usvojene Strategije pripremljeno je 20 projekata od kojih je ve ina odobrena za inansiranje u okviru

Nacionalnog investicionog fonda ili Investiocionog plana Pokrajine Vojvodine.


Strategija razvoja opštine Bele Crkve promovisana je na konferencijama, skupovima i lokalnim medijima.Javna rasprava povodom Strategije razvoja je održana u februaru 2007. godine kada je javnost opštine upoznata sa priritetima iciljevima u pogledu budućeg razvija opštine. Što se tiče drugih opština iste su upoznate na instruktaži za globalno planiranje.

22

Od gradova upoznata je gradska opština Novi Beograd sa kojom su razmenjena iskustva iz oblasti Strateškog planiranja.


Opština Bela Crkva je kroz saradnju sa partnerskom opštinom iz EU Hluboka iz Republike Češke uspostavila saradnju i sa zajednicom opština Bu evi ko – Sever, sa predstavnicima RERA i Regionalne razvojne agencije. Navedene organizacije su pružile tehničku pomoć opštini Bela Crkva pri izradi Strateškog plana razvoja. Studijska poseta delegacije Opštine Bela Crkva bila je u dva navrata i to u decembru 2006. i februaru 2007. godine. Prilikom posete Češkoj Republici realizovani su treninzi i konsultacije. Stručnjaci iz Češke Republike su posetili Belu Crkvu u dva navrata i to u septembru 2006. i martu 2007. godine. Dogovorena je i saradnja o zajedničkom učešću u budućim projektima.

8. Resursi

U pogledu inansiranja korišćena su sredstva iz budžeta opštine i sredstva dobijena od Evropske agencije za rekonstrukciju. Kod izrade Strateškog plana korišćeni su kadrovski resursi iz Opštinske uprave, javnih preduzeća i Crvenog krsta, opštinski kompjuteri, kancelarije i potreban materijal.


Što se tiče primene u drugim sredinama metodologija izrade Strateškog plana može se primeniti u drugim opštinama (gra-dovima), a opština Bela Crkva je spremna da pruži podršku kroz posete razmene iskustava, stručne pomoći i savete.

10. Preporuke

Tim opštine Bela Crkva preporučuje kolegama iz drugih opština da prilikom izrade Strateškog plana razvoja prvo obuče članove radne grupe, jer su će pojedini članovi sigurno po prvi put sretati sa ovim materijom i metodologijom rada u skladu sa praksom Evropske unije.

23

OPŠTINA PEĆINCI

Projekat: STRATEgIJA LOKALNOg EKONOMSKOg RAZVOJA OPŠTINE PEĆINCI

EU partner: Maribor, Slovenija Kontakt osoba za projekat: Milan Mirić, rukovodilac

Lokalni partner: Opština Inđija, Inicijativa za demo- projektnog tima

kratsku tranziciju ( DTI), Beograd E-mail: [email protected]

Vrednost projekta: 85.695 EUR Web adresa: www.pecinci.org.yu

Projekat koji je opština Pećinci realizovala u okviru programa EXCHANGE imao je za cilj izradu Strateškog plana ekonomskog ra-zvoja opštine Pećinci za period od 10 godina (2007-2017) sa Akcionim planom razvoja do 2009. godine. Tokom 10 meseci trajanja projekta realizovane su ukupno tri faze: a) administrativno-tehnička faza, b) analitička faza i strateško planiranje, c) monitoring i evaluacija. Projekat je sproveden po metodologiji strateškog planiranja u 8 koraka, permanentno uključujući ekspertsku i tehničku pomo odstrane partnera iz EU, grad Maribor, i lokalnih partnera na projektu NVO, DTI i opštine In ija. U rayvoju strategije prime-njena je metodologija participativnog planiranja razvoja, odnosno učešće šire lokalne i poslovne zajednice putem povećanog broja predstavnika i stvaranja prostora za direktno učestvovanje i zajedničko donošenje odluka o samom dokumetu Strategije razvoja.

O OPŠTINI

Opština Pećinci nalazi se u jugoistočnom Sremu (AP Vojvodina) i prostire se na 483,65 km2 plodne ravnice čima spada u prostorno veće opštine u Vojvodini sa ukupno 15 naseljenih mesta i oko 22.000 stanovnika. Svojom istočnom granicom je susedna opština radu Beogradu, i time predstavlja periferiju glavnog grada. Svojim južnim delom opština izlazi na prostorni plan Specijalnog rezervata prirode ’’Obedska bara’’ i reku Savu. Važan resurs opštine Pećinci je odličan geografski i saobraćaj-ni položaj na Koridoru E-10, kao i blizina međunarodnog aerodroma (12 km).Opština u poslednje četiri godine beleži izuzetan ekonomski razvoj zahvaljujući atraktivnom prostoru i privlačenju direktnih investicija na raspoloživih 1632 ha radnih zona. Privrednu strukturu čini i sve razvijeniji sektor MSPP, uključujući i poljopri-vredu i turizam.


1. Početno stanje

Opština Pećinci u proteklih 15 godina nije posedovala dokumente planskog razvoja opštine ni u jednom segmentu svojih nadležnosti. Tranizicioni izazovi našeg društva kao što su zaostala privreda, visoka nezaposlenost, loš institucionalni ambi-jent, i ono što je najvažnije, nedostatak ideja u pogledu osnovnih pravaca reforme i ekonomskog razvoja opština, činili su bitan uzrok potrebe donošenja jednog planskog dokumenta na lokalnom nivou. Bilo je neophodno u okviru jednog projekta i relativno kratkog vremena sagledati stanje, animirati glavne aktere lokalnog razvoja, valorizovati raspoložive potencijale za razvoj i sve to staviti u funkciju izrade strateškog dokumenta. Problemska ciljna grupa su bili: opštinska administracija i institucije, lokalna poslovna zajednica, građani i nevladin sektor.

Analitički gledano, postojalo je nekoliko nivoa problema:1. Kako otpočeti i usmeriti strateško planiranje lokalnog razvoja2. Kako ga formalno-pravno institucionalizovati3. Kako odabrati metodologiju i projektovati rezultate4. Kako obezbediti implementaciju i monitoring

Za sve to bilo je, naravno, neophodno uspostavljenje sasvim nove kulture upravljanja opštinom.


Cilj je bio da se kroz proces strateškog planiranja i izrade dokumenta ’’Strategija lokalnog ekonomskog razvoja opštine Pe-ćinci’’ stvore uslovi za ubrzan i planski privredni razvoj i pokaže da je moguće uspostavljenjem strateškog planiranja za

24

http://www.pecinci.org.yu/


relativno kratko vreme od jedne nerazvijene, anonimne sredine stvoriti jednu od najmobilnijih ekonomskih sredina u Srbiji i Vojvodini.Kao cilj, ovaj projekat trebao je da uspostavi kulturu upravljanja opštinom, podstakne razvoj prosotjećih i uvođenje novih grana privredne delatnosti, korišćenje komparativnih prednosti opštine i da stvori jedan leksibilan i brz sistem ekonomskog prilagođavanja novom privrednom ambijentu. Ovakav pristup posredno doprinosi rešavanju problema nezaposlenosti, po-dizanje kvaliteta života i opštu razvijenost opštine Pećinci.


U vreme otpočinjanja čitavog ovog procesa, opština Pećinci nije imala ni jedan strateški dokument. Svi razvojni dokumenti pripremani su na nivou godišnjih planova razvoja ili parcijalnih razvojnih dokumenata koji su praktično otežavali razvoj. Inicijativa za rešavanje pitanja lokalnog ekonomskog razvoja potekla je od strane opštinske administracije - Odeljenje za privredu i Projektni tim opštine, na čelu sa predsednikom opštine i predsednikom Skupštine opštine. Postojao je i politički konsenzus na nivou Skupštine opštine, a paralelno, ovu inicijativu su podržali privrednici i građani opštine. Izabrana je metodologija strateškog planiranja u 8 koraka, a koja je na prvom mestu predviđal vrlo obimnu administrativno tehničku pripremu projekta.

Najvažniji snaga za realizaciju ove vrste projekata jeste kultura samoorganizovanja za izradu Strateškog plana. A to znači:a. Uspostavljenje administrativno-tehničkog tima i Opštinske komisije, ( radne grupe) za planiranje LER-ab. Uspostavljanje političkog konsenzusac. Stvaranje partnerstva između ključnih učesnika (građani, institucije, privreda)

Projektni tim opštine Pećinci je sa rukovodstvom opštine analizirao čitav niz mogućih učesnika, ulozi jednog iskusnog advo-kata ili privrednika u pokretanju ovog procesa, kao i o identiikaciji i regrutovanju priznatih vodećih ljudi lokalne zajednice da upravljaju ovim procesom.Analiza glavnih aktera u ovom projektu pomogla je da se identiikuju proili vodećih ljudi lokalne zajednice koji su pozvani da preuzmu vodeće uloge u Komisiji za strateški razvoj. Obuhvaćene su sledeće kategorije stanovništva: javni zvaničnici, poslovni vodeći ljudi, osobe koje se bave obrazovanjem, predstavnici radnika, medija, itd, a učešće je podstaknuto tako što su predsednik opštine Pećinci i najuticajniji preduzetnik u opštini poslali pozivnice nakon dogovora o listi potencijalnih članova.


• U sklopu pokretanja prve aktivnosti projekta opština Pe inci, odnosno projektni tim pokrenuo je proces administra-tivnih i tehničkih priprema za izradu Strategije lokalnog ekonomskog razvoja. To je podrazumevalo niz vrlo egzak-tnih egzaktnih i vidljivih radnji:

(a) Koordinator projekta ispred opštine Pećinci predstavio je projekat, radne pakete i ciljeve projekta pred svim za-interesovanim stranama u projektu (funkcioneri, zaposleni u upravi i javnim preduzećima, privrednici, mediji) i time pokrenuo proces konsultacija vezan za formiranje radnih grupa i administrativna tela u okviru samog projekta

(b) Menadžer projekta i opštinski koordinator projekta ustanovili su kalendar svih aktivnosti u okviru projekta

U sklopu administrativnih priprema održana je Kadrovska komisija SO Pećinci gde je nakon konsultacija i obrazlože-nja usvojen Predlog o imenovanju komisije za izradu i sprovođenje Strategije lokalnog ekonomskog razvoja opštine Pećinci

• Komisija za ekonomski razvoj opštine Pe inci dobila je zadatak da ustanovi klju ne oblasti ekonomskog razvojaopštine. Da bi se došlo do ovih oblasti bilo je neophodno napraviti dobru analizu lokalne ekonomije.

Komisija je u svrhu dobijanja adekvatnih informacija o opštini odredila da se napravi dokument po nazivu Proil zajedni-ce i dokument pod nazivom Upitnik za privredni sektor.

• Prva poseta eksperata na po etku tre eg meseca realizacije projekta bila je veoma zna ajna iz razloga dodatnog mo-tivisanja i pokretanja na rad oko ovakvog jednog strateškog dokumenta. Partneri iz Maribora su pored upoznavanjasa opštinom Pećinci i njenim potencijalima, obišli sve relevantne institucije i javna preduzeća u opštini. Takođe, imalipriliku da prikažu i iskustva iz svoje opštine, da se sretnu sa članovima opštinske Komisije i predstave slične primereStrategija u zemljama članicama EU, kao i da prezentuju lična profesionalna znanja u ovoj oblasti.

Prvu uvodnu radionicu obavio je partner NVO-DTI pred članovima Komisije za donošenje strategije. Objašnjeni su svi relevantni pojmovi strategije, metodologija i improviziran je rad na SWOT analizi razvojnih potencijala opštine Pećinci.

25

Identiikovanje ključnih pitanja: nakon što se završilo skeniranje okruženja, Komisija za strateški razvoj je pregledala rezultate i izdvojila ona ključna pitanja vezana za ekonomiju koja će predstavljati srž ovog celog procesa. Primeri tih pitanja obuhvataju infrastrukturu, životnu sredinu/okruženje, kvalitet radne snage, odnose sa opštinskim većem, imidž, turizam, poslovni razvoj itd. Potreba za konsenzusom na ovom nivou je pođednako bitna, kao i ta pitanja, i Komisija je morala da iznađe ono što je zajedničko među različitim gledištima i interesima. Kako se koje kritično pi-tanje identiikuje i postigne konsenzus o tome da se ono uključi u Plan, to pitanje mora pažljivo da se oblikuje, kako bi usmeravalo Komisiju u njenom radu.

Izrada eksterne i interne analize: kada su identiikovana kritična pitanja, izvršene su neophodne dalje analize kako bi se stvorila tačna slika o tome kako lokalna zajednica stoji u odnosu na svako od tih pitanja. Informacije i znanje stečeno u skeniranju okruženja predstavljalo je jedan resurs koji će biti od izuzetne koristi. SWOT analizu primenjena je i na organizovanim javnim raspravama u tri mesne zajednice analizirajući sa građanima strateške oblasti razvoja opštine Pećinci: MSPP, direktne investicije, poljoprivreda i turizam. Partneri iz Maribora i NVO DTI bili su nosioci izra-de SWOT analize u mesnim zajednicama.Tako e, pomogli su pripremu slede eg koraka – razrade svih tih dobijenih podataka u opšte i pojedinačne ciljeve.

Razrada opštih ciljeva, krajnjih ciljeva i strategija - akcioni planovi: u ovoj fazi realizacije projekta opštinska Komisija formirala je radne grupe, po jednu za svako kritično pitanje (RG za privlačenje direktnih investicija, RG za poljopri-vredu, RG za MSPP, RG za turizam i RG za podizanje kvaliteta života). Dalje su razrađeni opšti ciljevi, pomoću kojih su u sledećemkoraku identiikikovani konkretni krajnji ciljevi i razvijeni projekti. U ovoj fazi bilo je ključno postići kon-senzus na nivou radnih grupa: svaka grupa morala je da razreši eventualne konlikte i da se dogovori oko prioriteta imajući u vidu raspoložive resurse da bi se ti krajnji ciljevi postigli.

Nakon što su utvr eni ciljevi, radne grupe su nastavile sa razradom strategije, uklju uju i konkretne aktivnosti / pro-jekte koje je potrebno realizovati. Utvrđena je i odgovornosti za sprovođenje strategija, utvrđeni vremenski okviri i identiikovani potrebni resursi. Svaka radna grupa je izradila Akcioni plan za svoju oblast.

Strateški plan: zasebni akcioni planovi su predstavljeni Komisiji radi njihovog uklju ivanja u Strateški plan ekonom-skog razvoja opštine Pećinci. Pošto je bilo verovatno da će mnogi od tih krajnjih ciljeva biti projekti za unapređenje npr. opštinske infrastrukture, Komisija je ujedno identiikovala resurse koji su neophodni za realizaciju i odredila prioritete krajnjih ciljeva koji će odraziti potrebe lokalne zajednice.

Slede i važan korakje podela odgovornosti za realizaciju strategija. Komisija je, nakon što je uradila Plan, poslala ga je Skupštini na usvajanje u vidu Strategije lokalnog ekonomskog razvoja opštine Pećinci.

Pra enjeiažuriranjeplana: Komisija opštine Pećinci za Strateško planiranje i strateški razvoj postaje na kraju projekta nova, trajna snaga u datoj lokalnoj zajednici - otelotvorenje partnerstva izme u javnog i privatnog sektora, što je jedan od bitnih rezultata strateškog planiranja. Ova nova organizacija, koja radi zajedno sa javnim zvaničnicima date zajednice, će preuzeti odgovornost za praćenje realizacije i ažuriranja strateškog plana prema zahtevima promenljivih uslova. Ovo je jedan važan korak zato što on osigurava odgovornost i sposobnost da se vrše taktičke korekcije i strateške izmene plana.


Rezultati projekta se mogu oceniti veoma dobrim. To se pre svega odnosi na metodologiju po kojoj je rađen citav projekat – parcitipativno planiranje razvoja. Opština Pećinci se do sada nije susretala sa ovakvom metodologijom u svom radu. Ovom metodologijom određena je vizija razvoja opštine i urađena 1 generalna i 4 pojedinačne SWOT analize. Takođe, razradom ukupno 168 projekata deinisan je srednjorocni (5 godina) i dugoročni (10 godina) razvoj opštine do 2017 godine.U projektu je ucestvovalo preko 200 ucesnika, odrzano 6 sednica Komisije, 3 javne rasprave, 9 tematskih sastanaka. Projekat je podrazumevao i analiticki rad i prikupljanje podataka o lokalnoj privredi, radnoj snazi, prirodnim resursima, ja-vnim inansijama, energetici, komunalnoj infrastrukturi itd., a sve to u okviru dokumenta Proil zajednice. Ovaj dokument ostaje kao trajno vlasništvo opštinske uprave i vrlo je koristan za buduće ažururanje i arhiviranje podataka o vitalnim sistemi-ma opštine, a koji su najbolji pokazatelji njenog ekonomskog razvoja.


Tokom trajanja projekta vođena je kontinuirana medijska kampanja. U sklopu priprema za prve aktivnosti, javnost je preko lokalnog radija, opštinskog sajta i novina bila upoznata sa otpočinjanjem realizacije projekta i pozivom na učešće u procesu strateškog planiranja.Opštinski koordinator projekta obavio je u prostorijama opštinske uprave prezentaciju čitavog projekta i aktivnosti pred svim akterima i učesnicima u projektu.

26

Lokalni radio emitovao je informacije o svim značajnijim aktivnostima u okviru projekta, a ekspertski tim opštine Maribor bioje predstavljen građanima u posebnoj radio emisiji.Mediji su bili prisutni i na svim zasedanjima Komisije za strateško planiranje, kao i na organizovanim Javnim raspravama.Nakon sednica uzimane su izjave pojedinih članova Komisije i aktera u procesu donošenja Strategije.Tokom trajanja projekta pripremljeno je ukupno 5 serija lileta (ukupno 25.000 kom.) sa informacijama o fazama projekta ipozivom na učešće, primedbe i sugestije građana i lokalne poslovne zajednice.Izdata je i brošura o ’’Formiranju i nadležnostima kancelarije za ekonomski razvoj opštine Pećinci.’’ U tiražu od 7000 komada.Predlog Strategije štampan je i u opštinskim novinama, a sama Strategija je prevedena i na engleski jezik.Članci o realizaciji ovog projekta u opštini Pećinci izlazili su u dnevnim listovima: ’’Dnevnik’’, ’’Sremske novine’’, ’’NIN’’, ’’Politika’’,i u časopisu ’’Ekonomist.’’


Projekat opštine Pećinci koncipiran je na bazi dobrog partnerstva i profesionalne saradnje među svim akterima projekta. U projektnom dokumentu deinisane su uloge nasih partnera. U realizaciji projekta je učestvovalo ukupno 3 partnera: opština Maribor iz Slovenije, Inicijativa za demokratsku tranziciju iz Beograda i opština Inđija.

(1) Saradnja sa partnerskom opstinom iz EU je bila izuzetno kvalitetna. Bazirana je isključivo na ekspertskoj i profesi-onalnoj saradnji dve opštine i na prenosu znanja i iskustva, odnosno tehničke pomoći.

- Slovenija i opština Maribor su tipičan primer sredina gde je uspešno završena tranzicija i gde privreda dobro funkcioniše. Oni su upravo u tranzicionom vremenu napravili dosta dokumenata koji se tiču strategije lokalnog razvoja. U strateškom planiranju primenjivali su savremene metodologije rada i analize, koje su i nama prezento-vali, (npr. SWOT analize, Gantov dijagram, metode sintetisanja podataka, kontakti sa zainteresovanim stranama). Eksperti iz Maribora održali su nekoliko radionica i preneli svoja iskustva na naše službenike i zaintersovane za rad na strategiji.

(2) Saradnja sa lokalnim partnerom DTI predstavlja novo i značajno iskustvo u radu lokalne administracije. DTI ima vrlo kvalitetne i iskusne moderatore za rad na izradi Strategije ekonomskog razvoja, koji vrlo podsticajno utiču na rad komisije i radnih grupa. Takođe DTI je prenela iskustva administrativnog vođenja projekta, sto je vrlo značajno za povećanje sposobnosti opštine Pećinci u daljem samostalnom radu i vođenju projekata.

(3) Saradnja sa lokalnim partnerom opština Inđija, se takođe pokazala kao veoma korisna za realizaciju projekta. Dve susedske opštine imaju interes da zajednički razvijaju privredu i sarađuju na marketingu i promociji tog razvoja. Opština Inđija je jedna od najnaprednijih opština u Srbiji i takođe se nalazi u procesu izrade Strateškog plana eko-nomskog razvoja. Opština Inđija u ovom projektu je zastupljena preko službenika opštinske administracije koji ima iskustvo u lokalnom ekonomskom razvoju.

Opština Pećinci je u ovom projektu angažovala određene stručne državne institucije koje se bave pitanjima ekonomskog razvoja da profesionalno i stručno doprinesu kvalitetu rada na izradi Strategije.Te institucije i njihovi stručni saradnici su učestvovali na sednicama Komisije za donošenje strategije i vrlo konstruktivno doprineli radu. Od institucija koje su ucestvovale u realizaciji projekta su:

(1) Privredna komora Srbije(2) Ekonomski fakultet Beograd(3) Ekonomsko odeljenje ambasade Slovenije u Beogradu.(4) Pokrajinski sekretarijat za zastitu zivotne sredine NS(5) Zavod za zaštitu spomenika kulture Sr. Mitrovica

8. Resursi

Ukupan iznos troškova realizacije projekta je 85.695,00 EUR. Projekat je inansiran iz budžetskih sredstava opštine Pećinci i sredstava EAR koja su odobrena u okviru programa EXCHANGE. Planiranje i sprovođenje jedne strategije razvoja podrazume-va veoma širok spektar učesnika i njihovih veština, koje, naravno, idu uz stručno poznavanje date oblasti i primenu sredstava za lokalni ekonomski razvoj. Postoje dva široka proila aktera koji treba da deluju sinergijski u okviru projekta, a to su: lokalni političari i tehnička lica koja vode stručno-operativne poslove u okviru projekta.Da bi se pokrenuo čitav projekat planiranja lokalnog razvoja potrebno je pronaći osobe koje su stručne za pojedine domene, a što je opština Pećinci pronašla pre svega u partnerima iz Maribora, DTI i predstavniku opštine Inđija. Takođe, potrebno je bilo animirati i ljude iz privrede u opštini i pojedine građana stručne za oblasti značajne za ekonomski razvoj. Na sastancima radnih grupa učestvovali su i stručnjaci van opštine.Projektom je promovisana internet kultura komunikacije, izveštavanja i elektronskog vođenja svih podataka i aktivnosti. Čitav projekat logistički je vođen iz opštinske kancelarije Projektnog tima u Pećincima. Obzirom da je EAR inansirala 87 % ovog projekta, ostvarene su uštede u opštinskom budžetu. Ljudski resursi opštine su pri tome stalno usavršavani za vođenje i implementaciju Strategije razvoja.

27

Naravno, strateško planiranje razvoja je upravljački instrument koji je potrebno koristiti sistematično i neprestano, a ne ad hoc i privremeno. Strategija je ’’živ’’ dokument zasnovan na sistematičnom prilagođavanju promenama, jer potrebe, proble-mi i izazovi sa kojima se suočavamo se stalno menjaju. Ovde dolazi do izražaja sposobnost učenja brže od drugih i sticanje što veću konkurentsku prednost. Opština Pećinci je u okviru ovog projekta zaposlila i nove radnike u Kancelariji za lokalni ekonomski razvoj.Kancelarija je opremljena savremenom računarskom opremom i internet konekcijom, a ima i uslužni deo za predstavnike lokalne poslovne zajednice i potencijalnih investitora.


Strateško planiranje lokalnog ekonomskog razvoja iz iskustva opštine Pećinci nije jednostavan i rutinski, već vrlo komplek-san i kreativan proces. Možda bi se moglo izdvojiti nekoliko osnovnih faza:

a. organizovanje lokalnih aktera za bavljenje LER-om,b. kvalitetna analiza lokalne ekonomije,c. faza planiranja i kreiranja Strateškog plana razvoja,d. implementacija Strategije,e. monitoring i evaluacija

Posebno je, dakle, važna faza pripreme i samoorganizovanja na lokalnom nivou za bavljenje razvojem. To čini osnovni posao u početnoj fazi. Politički konsenzus i stvaranje partnerstva između ključnih partnera lokalnog razvoja presudno utiče na kva-litet strateškog plana kao inalnog proizvoda. Dobro postavljena primarna organizaciona jedinica ovakvog jednog projekta treba da delegira svoju sposobnost otpočinjanja procesa na druge činioce i tehničku ekipu za realizaciju. Sve u projektu nastaje da bi naučilo da delegira do najnižeg nivoa i konačnog korisnika projekta Strateškog planiranja. Takođe, veoma je važan izabran način monitoringa, odnosno odabranih kriterijuma praćenja uspešnosti Strategije razvoja. Drugim gradovima i opštinama opština Pećinci stavlja na rasplaganje sve dokumente oko vođenja ovog projekta u opštini Pećinci, kao i sam inalni dokument strategije razvoja.

10. Preporuke

Osnovni preduslov za razvoj jedne opštine predstavlja sistem vrednosti jedne sredine kada je u pitanju odnos prama radu i planiranju uspeha. To znači i spremnost na reformske zahvate i uspostavljanje internog principa konkurencije i znanja. Osnov zalaganja opštine Pećinci principijelno su činili projekti koji podrazumevaju veće zapošljavanje, razvoj infrastrukture, usluga. Izbor saradnika bazirao se isključivo na principu postignutih rezultata u pogledu lokalnog ekonomskog razvoja.

Posebno je važno i posebno teško to što strateško planiranje mora da menja kulturu upravljanja opštinom i to istovremeno u nekoliko dimenzija:

- od operativne ka strateškoj perspektivi;- od rutine ka kreativnosti;- od funkcionalne ka projektnoj organizaciji;- od reaktivnog ka proaktivnom delovanju;

Menjajući navike u opštinama, Strateško planiranje kompletira upravljanje opštinom. Veoma je važno kroz Strategiju razvoja uvesti ravnotežu kratkoročnog i dugoročnog, a u tome je, zapravo, suština dobrog upravljanja. Godišnja prespektiva je uobi-čajena prespektiva opštinskog upravljanja, tako da je većina upravljačkih instrumenata (budžet, plan rada, itd.) prilagođena godišnjoj perspektivi. Strateško planiranje se zasniva na višegodišnjoj perspektivi.

28

OPŠTINA SVILAJNAC

Projekat: TRANSFER ZNANJA I ISKUSTAVA U OBLASTISTRATEŠKOg PLANIRANJA I ODRŽIVOg RAZVO-JA U OPŠTINI SVILAJNAC

EU partner: Karolinka, Republika Češka Lokalni

partner(i): Škola za poljoprivredu i veterinu,

Svilajnac, Asocijacja za poljoprivredu, Svilajnac


Kontakt osoba za projekat: Slavica Milijanovic


Web adresa: www.svilajnac.com

http://www.svilajnac.com/


Opština Svilajnac je realizacijom projekta “Transfer znanja i iskustava u oblasti strateškog planiranja i održivog razvoja u opštini Svilajnac“ pripremila plan strateškog razvoja i na taj način deinisala prioritete budućeg razvoja opštine i šire regije. Na izradi stra-tegije opština Svilajnac je sarađivala sa opštinom Karolinka čije je iskustvo i stručna pomoć nadomestilo neiskustvo zaposlenih u opštini u ovoj vrsti planiranja. U cilju izrade plana strateškog razvoja opština Svilajnac je tokom projekta realizovala sledeće aktivnosti: konsultacije i intezivna koordinacija sa partnerskom opštinom, obuka zaposlenih i opštinskog menadžmenta, posete partnerskoj opštini i detaljnije upoznavanje sa metodama rada i implementacije strategije koje oni koriste.

O OPŠTINI

Svilajnac se nalazi oko 100 kilometara jugo-istočno od Beograda i ima oko 10 hiljada a opština oko 40 hiljada stanovnika. Grad na ovim prostorima postoji već više vekova i uvek je bio poznat po trgovini i zanatstvu.Opština Svilajnac se nalazi sa desne strane reke Velike Morave, u regionu Šumadije i Pomoravlja, na plodnom ravničarskom i terasastom terenu, čija se nadmorska visina kreće od stotinu do 390 m. Sam grad leži na 101 mnv, a najviši vrh je Vrlanski Hum na 398 mnv. Svilajnac ulazi u sastav Resave, jedne od manjih geografskih celina u sklopu Velikog Pomoravlja i srednje Srbije. Resava je kraj pored toka istoimene reke, desne pritoke Velike Morave.Sastoji se iz dve manje geografske celine Donje i Gornje Resave, gde su glavna gravitaciona žarista Svilajnac u Donjoj i celo-kupnoj Resavi, i Despotovac u Gornjoj Resavi. To je prostrani kraj glavnog pravca pruzanja istok - zapad - severozapad. Obu-hvata prostor između planina Beljanice (1339 m) i Kucaja (1243 m) na istoku, i Velike Morave na severozapadu.


1. Početno stanje

Predstavnici lokalne samouprave su shvatili da strateški plan razvoja predstavlja osnov za razvoj ne samo opštine Svilajnac već i regiona u kom se opština nalazi. Nepostojanjem Strateškog plana koji predstavlja osnovu održivog razvoja pogođeni su svi akteri privrednog života u opštini, ali je nedostatak iskustva u strateškom planiranju onemogućio opštinu da samostalno izradi Strateški plan.Prilika za rešavanje problema uočena je u oktobru 2005. godine kada je raspisan drugi poziv za donacije u okviru EXCHAN-GE programa. Opštinska uprava je iskoristila mogućnosti koje nudi program i da preko iskustava najbolje prakse opština iz Evropske unije započne izradu Strateškog plana razvoja.


strateško planiranje po principimaOpšti cilj projekta je bio unapređenje stručnosti opštine neophodne za rukovođenje inajbolje prakse u Evropskoj uniji.Poseban cilj projekta je bio unapređenje stručnosti radnika koji rade na regionalnom razvoju.Projektom je bilo predviđeno da ciljne grupe putem stečenog znanja i iskustva u oblasti strateškog planiranja i održivograzvoja utiču na budući razvoj opštine.


Inicijativa za rešavanje problema je pokrenuta od strane opštinske uprave Svilajnac. Značajan doprinos u pripremi projekta

29

dao je partner iz Evropske unije, opština Karolinka iz Republike Češke. Njihovo iskustvo u oblasti strateškog planiranja i uspo-stavljanja partnerstva između opštinske uprave, biznis sektora i nevladinih organizacija je integrisano u projekat. U pripremi projekta su pored partnera iz Češke učestvovali i lokalni partneri na projektu: Škola za poljoprivredu i veterinu iz Svilajnca i Asocijacja za poljoprivredu iz Svilajnca. Ciljne grupe projekta bili su zaposleni u opštinskoj upravi, privrednici, neproitne i nevladine organizacije.


Aktivnosti realizovane na projektu mogu se svrstati u dve velike grupe:

• Razrada Strateškog plana: u okviru ove grupe aktivnosti SO Svilajnac je najpre donela odluku o formiranju Odbora za strateško planiranje. Odbor je bio sastavljen od 9 članova. Nakon toga je urađena socio-ekonomska i SWOT analiza. Formirane su četiri radne grupe za izradu Strateškog plana. Radne grupe su bile sastavljene od predstavnika javnog, privatnog i nevladinog sektora. Nakon izrade Strateški plan je poslat na javnu raspravu. Po završetku javne rasprave plan je usvojila Skupština opštine.

• Prenos znanja: nosilac ove grupe aktinosti imali su stru njaci iz eške. Njihova uloga je bila da pripreme i sprovedu obuku za članove radnih grupa koje će raditi na izradi Strateškog plana. Organizovan je trodnevni seminar za čla-nove radnih grupa na kom su stručnjaci upoznali učesnike sa principima deinisanja strateških ciljeva, pod-ciljeva i projekata na osnovu urađene SWOT analize.


Izradom i usvajanjem Strateškog plana razvoja opštine Svilajnac za period 2007-2012 ostvaren je glavni rezultat projekta. Prilikom izrade strategije primeri dobre prakse iz Evropske unije su u potpunosti usvojeni.

Plan je obuhvatio sledeće oblasti:(1) Infrastruktura(2) Sociajlna pitanja(3) Privreda(4) Lokalna samouprava

Zaposleni koji rade na poslovima planiranja su obučeni za izradu akcionih planova, a unapređena je saradnja između svih zaintersovanih strana u opštini.

projekta

Tokom realizacije projekta odštampano je i podeljeno 5.000 primeraka lileta kojima je promovisan Strateški plan razvoja opštine. Po usvajanju plana odštampano je 200 primeraka plana.Sve aktivnosti na projektu, a naročito posete partnera iz Češke su bile adekvatno propraćene na lokalnim medijima i na veb sajtu opštine, a jedan prilog o projektu je emitovan i na RTS-u.

sa (EU lokalni)

Partner iz Evropske unije na projektu je bila opština Karolinka iz Češke. Njihova uloga je bila priprema i sprovođenje obuke za članove radnih grupa kao i pomoć pri izradi Strateškog plana razvoja opštine. Stručnjaci su tokom projekta tri puta posetili opštinu Svilajnac. Iskustvo i znanje iz oblasti strateškog planiranja i održivog razvoja koje su preneli rukovodstvu i zaposleni-ma u opštini je bilo veoma korisno za dalji razvoj opštine.Predstavnici opštine Svilajnac su realizovali studijsku posetu partnerskoj opštini tokom koje su se upoznali sa njihovom or-ganizacijom rada i iskustvima prilikom sprovođenja projekata koje inansira Evroska unija.

8. Resursi

Ukupni troškovi realizacije projekta su iznosili 59.411 EUR. Evropska agencija za rekonstrukciju je pokrila 85% ukupnih troš-kova dok je opština iz budžeta izdvojila 15% za inasiranje troškova plata za projektni tim i troškove revizije.


Osim volje da se uspostavi konsenzus o pitanjima održivog razvoja svih zainteresovanih strana ne postoje posebni uslovi koje bi druge opštine trebalo da ispune kako bi primenile primer opštine Svilajnac. Opština Svilajnac može svim zaintereso-vanim opštinama da prenese svoje iskustvo kako kroz posete tako i kroz savete i stručnu pomoć.

30

KOMUNALNE USLUgE I ODRŽAVANJE STAMBENOg PROSTORA

31

OPŠTINA MAJDANPEK

Projekat: UNAPREđENJE STANOVANJA I KOMUNALNIh USLUgA

EU partner: Prešov, Slovačka Kontakt osoba za projekat: Gordana Nikolić

Lokalni partner(i): Evropski pokret, Majdanpek E-mail: [email protected] Vrednost projekta: 65.582 EUR Web adresa: www.muzej-mpek.org.yu

Projekat unapređenja stanovanja i komunalnih usluga osmišljen je u okviru šireg programa izgradnje kapaciteta opštine Maj-danpek. Projekat ima za cilj poboljšanje i standardizaciju rada lokalne samouprave u skladu sa EU modelima u ovoj oblasti. Plani-rano je i aktivnije uključivanje građana, kako na nivou donošenja odluka, tako i kroz nadzornu ulogu i ocenjivanje rada opštinske administracije. Tokom 10 meseci realizovane su sledeće aktivnosti: posete EU eksperata i organizacija konsultacija i obuka za za-poslene u opštini, poseta partnerima u Slovačkoj, dodatna obuka za zaposlene, studija o izvodljivosti i poboljšanju komunalnih usluga, osnivanje i promocija centra za informisanje. Ciljna grupa projekta su zaposleni u opštini, a krajnji korisnici su svi građani Majdanpeka.

O OPŠTINI

Opština Majdanpek se nalazi u Borskom okrugu i obuhvata površinu od 932 km2. Opština Majdanpek ima oko 23703 stanov-nika, među kojima su pripadnici gotovo svih južnoslovenskih i evropskih naroda. Najbrojniji su, prema popisima, Srbi, Vlasi i Crnogorci.Majdanpek je tipično rudarski grad: da nije rudnika, uska dolina Malog Peka, nepodesna za druge oblike tradicionalne pri-vrede bila bi pusta. Iako rudarstvo u samome mestu traje, s kraćim ili dužim prekidima, oko 7000 godina, današnje ime grada se prvi put pominje 1560. godine u jednom turskom dokumentu, ali u obliku Medani Pek. Ovo ukazuje na to da je u predtursko vreme rudnik bio pod srpskom vlaš u, jer se u osnovi ojkonima„Medani Pek” nalazi rec med - poznati starosrpski naziv za bakar. Pod nazivom Medani Pieck naselje ce se pojavljivati na evropskim kartama, i u drugim zapadnim izvorima, sve do prve polovine XVIII veka. Tada počinje postepeno da ga potiskuje konkurentni turski oblik sa osnovom na arapskoj reči madän („rudnik, ruda”), koji je u Srbiji odoma en u obliku majdan sa istim zna enjem. Današnje ime Majdanpeka je, dakle, po poreklu istorijska mešavina starogrčkih, staroslovenskih i arapsko-turskih izraza, čije je krajnje značenje: „rudnik bakra na zlatonosnoj reci”. Da je Majdanpek istovremeno i drevno rudište, svedo e lokaliteti Rudna Praurija, koje arheometalurzi datuju u vreme ranog eneolita (V milenijum stare ere).


1. Početno stanje

Tranzicija i restruktuiranje velikih društvenih preduzeća su tokom proteklih 15 godina prouzrokovali pad životnog standarda stanovnika opštine Majdanpek što je dovelo do migracije stanovništva prema većim gradovima u zemlji i inostranstvu. Majdanpek je nakon dugog svetskog rata sagrađen kao urban grad sa velikim brojem solitera i stambenih zgrada. Javna ko-munalna preduzeća koja se delom inasiraju iz budžeta opštine a delom samostalno su usled slabih prihoda došla u situaciju da je nivo usluga koje mogu da obezbede građanima izuzetno nizak. Nerazvijena komunikacija između građana, opštine i JKP prouzrokovala je dodatne probleme u pružanju usluga.Projekat unapređenja stanovanja i komunalnih usluga u opštini je bio usmeren na prevazilaženje navedenih problema pu-tem preuzimanja primera dobre prakse iz Evropske unije. Jedan od njih je i formiranje Kol centra putem koga je poboljšano je pružanje opštinskih i komunalnih usluga i bolja komunikacija sa građanima.


Projekat je imao za cilj poboljšanje i standardizaciju rada lokalne samouprave u skladu sa EU modelima u oblasti rada komu-nalnih službi.Posebni ciljevi projekta su bili: jačanje kapaciteta lokalne samouprave kroz prenošenje znanja i dobre prakse od strane EU partnera, unapređenje rukovođenja odeljenjima i poboljšanje komunikacije sa građanima i komunalnim preduzećima kroz

32

http://www.muzej-mpek.org.yu/


osnivanje Kol centra i aktivnije uključivanje građana, kako na nivou donošenja odluka, tako i kroz nadzornu ulogu i ocenji-vanje rada opštinske administracije.


Imajući u vidu probleme sa kojima se sreću korisnici usluga opština Majdanpek je pokrenula inicijativu za pripremu projektapoboljšanja rada komunalnih službi. Projekat je osmišljen u okviru šireg programa izgradnje kapaciteta opštine Majdanpek.Pošto opština nije imala iskustva u pripremi projekata, u ovom delu značajnu pomoć je dobila od lokalnog partnera, koji jekasnije bio zadužen i za menadžment projekta.Ciljna grupa projekta su zaposleni u opštini i rukovodioci u javnim komunalnim preduzećima, a krajnji korisnici su svi građaniMajdanpeka.Projekat je realizovala opština Majdanpek, kao nosioc projekta, lokalni partner u relizaciji je bio Evropski pokret iz Majdanpe-ka dok je stručnu pomoć pružila partnerska opština Prešov iz Slovačke. Realizacija projekta je trajala deset meseci tokomkojih su ispunjeni svi ciljevi predviđeni projektom.


Najznačajnije aktivnosti na projektu bile su:• Analiza trenutne situacije u opštini Majdanpek i formiranje baze podataka o ku nim savetima: Formirane su dve

grupe sačinjene od predstavnika kućnih saveta koje su radile na analizi trenutne situacije u opštini. Analiza je poslu-žila kao osnov za izradu Studije izvodljivosti za poboljšanje komunalnih uskuga u opštini Majdanpek. U okviru ove aktivnosti podaci o 138 kućnih saveta su uneti u bazu podataka javnog preduzeća za stanove. Predstavnici 96 kućnih saveta su prošli obuku za formiranje i unapređenje rada kućnih saveta.

• Obuka opštinskih rukovodilaca i rukovodilaca JKP: Šest opštinskih rukovodilaca i šest rukovodilaca JKP je obueno za upravljanje komunalnim uslugama, načinima komunikacije sa građanima i rešavanje problema zaštite životne sredine.

• Posete stru njaka iz EU: stru njaci iz Slova ke su tri puta posetili opštinu Majdanpek. Tokom poseta oni su preneli svoja iskustva u oblasti strukture i vrste komunalnih usluga u Slovačkoj kao i o procesu restruktuiranja i privatizacije komunalnih preduzeća.

• Formiranje Kol centra: u okviru ove aktivnosti odre en je prostor, nabavljena je oprema i obu eno je osoblje koje radi u Kol centru. Kol centar je sada mesto gde građani mogu da dobiju sve informacije o funkcionisanju lokalne samouprave, svih opštinskih odeljenja i javnih komunalnih preduzeća. Centar je mesto gde građani mogu da prijave sve komunalne probleme (struja, telefon, voda i kanalizacija, putevi, smeće, itd.). Centar nakon prijave građana kon-taktira nadležne lokalne ili republičke institucije, prijavljuje problem i koordiniše rešavanje prijavljenog problema.

• Studija izvodljivosti - Dve radne grupe sa injene od predstavnika ku nih saveta koje su radile na funkcionalnoj ana-lizi su se integrisale i kroz šest zajedničkih sastanaka razvile Studiju izvodljivosti za poboljšanje komunalnih uskuga u opštini Majdanpek. Studija je prevedena na engleski i poslata EU partneru.

rezultati

Realizacijom projekta promenjen je i unapređen svakodnevni rad opštinske uprave u skladu sa EU normama i standardima, a takođe je unapređena i komunikacija sa građanima. Postojećem Info centru dodat je i Kol centar čime su kapaciteti opštine unapređeni. Rukovodioci u opštini i JKP su unapredili svoje znanje u oblasti upravljanja komunalnim uslugama, načinima komunikacije sa građanima i rešavanju problema zaštite životne sredine. Kućni saveti su bolje upoznati sa svojom ulogom u rešavanju komunalnih i ekoloških problema dok su građani bolje informisani o radu lokalne samouprave, JKP i kućnih saveta i njihovim nadležnostima u pogledu rešavanja problema građana.


Većina aktivnosti na projektu je promovisana na lokalnim radio i TV stanicama. Lokalna TV stanica je emitovala nekoliko intervjua sa stručnjacima iz Slovačke.Odštamapano i podeljeno 3000 lileta, a TV džingl je emitovan 120 puta na lokalnoj TV stanici čime je promovisano aktivira-nje skupština stanara. Takođe je odšampano 500 postera i lileta koji su promovisali Kol centar. Pored ovog odštampana je i brošura Vodič kroz komunalne usluge u Majdanpeku kojom su građani upoznati sa komunalnim uslugama i komunalnim delatnostima od lokalnog interesa.

sa (EU lokalni)

Partner iz Evropske unije na projektu je bila opština Presov iz Slovačke.Stručnjaci iz Slovačke su tri puta posetili opštinu Majdanpek. Tokom poseta oni su preneli svoja iskustva u oblasti strukture ivrste komunalnih usluga u Slovačkoj kao i o procesu restruktuiranja i privatizacije komunalnih preduzeća. Organizovano je

33

ukupno deset okruglih stolova i to: tri okrugla stola tokom prve posete partnera kada je rađena analiza problema stanovanja i komunalnih usluga, šest okruglih stolova tokom druge posete partnera kada su preneta iskustva partnera o strukturi javnih usluga i jedan okrugli sto tokom treće posete kada je rađena strategija povezivanja svih zainteresovanih strana u oblasti stanovanja i komunalnih usluga.

8. Resursi

Ukupni troškovi projekta su iznosili 65.582 EUR od čega je donator pokrio 90% troškova dok je opština Majdanpek inansirala preostalih 10% troškova projekta. Ovih 10% obuhvatilo je troškove osoblja, promocije projekta i administrativne troškove. Opština Majdanpek je nastavila inansiranje Kol centra kao i određenih aktivnosti vezanih za kućne savete, a takođe je i po-držala ostale institucije koje doprinose poboljšanju uslova života građana opštine.


Ne postoje posebni uslovi koje bi druge opštine trebalo da ispune kako bi primenile primer opštine Majdanpek. Potrebna je volja opštine i JKP da unapredi dijalog sa građanima, a opština Majdanpek može svim zaintersovanim opštinama da prenese svoje iskustvo kako kroz posete tako i kroz savete i stručnu pomoć.

34

OPŠTINA TITEL

Projekat: STRATEŠKI MENADŽMENT U KOMUNALNIM SLUŽBAMA

EU partner: Lođ, Poljska

Lokalni partner(i): JKP ’’Komunalac’’ Titel, JP

’’Prostor’’

Titel, DOO ’’Izvor’’ Šajkaš


Kontakt osoba za projekat: Zora Petrović

E-mail: [email protected] Web adresa: www.opstina-titel.org.yu

http://www.opstina-titel.org.yu/


Glavna svrha projekta je da obezbedi neophodnu ekspertizu i kapacitete za dizajniranje (projektovanje) implementaciju i perma-nentan doprinos za novi sistem upravljanja u komunalnim službama u opštini Titel. U tom smislu projekat je realizovan u saradnjiopštinske administracije, EU partnera i lokalnih partnera na strateškom planiranju i razvoju menadžmenta.Projekat je usmeren na sledeće ciljen grupe: opštinsku administraciju i menadžment, lokalnu zajednicu i građane kao pojedince -korisnike usluga komunalnih preduzeća.Glavne realizovane aktivnosti su: procena trenutne situacije nivoa pružanja komunalnih usluga građanima, bilateralna posetaopštine Titel i EU opštine - projektnog partnera - razmena iskustava, razvoja strateškog plana za modernizaciju komunalnih služ-bi, izrada i inicijalna implementacija novog strateškog menadžmenta i evaluaciju projektnih rezultata.

O OPŠTINI

Opstina Titel se nalazi na jugoistoku Bačke, između reka Dunava i Tise. Pokriva oko 270 km2 površine. Istočna granica opštine je reka Tisa, južna granica reka Dunav. Opštinu Titel sa injava šest naselja:Titel – administartivni centar, Lok, Vilovo, Gardinov-ci, Šajkaš i Mošorin. U šest naselja živi 17.050 stanovnika. Opština Titel graniči se sa opštinama: Novi Sad, Zrenjanin, Inđija i Žabalj. Kao nedovoljno razvijena opština, opština Titel spada u red opština sa očuvanom životnom sredinom.


Početno stanje

Opština Titel je nakon političkih promena 2000. godine dobila demokratsko političko rukovodstvo koje je visoko motivisano i spremno da počne duži proces reformi na lokalnom nivou. Promene u menadzmentu i administaraciji su neophodne, te je strateško planiranje i donošenje strateških dokumenata bilo ključno, kako bi se nivo usluga koje se pružaju građanima doveo na odgovaraju i nivo. Svakako, trebalo se po i od komunalnih usluga – klju nih problema svih gra ana opštineTitel.

ciljevi

Projektom su planirani sledeći ciljevi:• Razvijanje i implementacija metodologije procene trenutne situacije i izrada strateškog plana za modernizaciju ko-

munalnih službi• Razvoj i inicijalna implementacija novog menadzmenta i organizacionog okvira za komunalne službe zasnovanog

na IT• Uspešna primena preporuka i dobre prakse EU u komunalnoj oblasti uklju ivanjem EU eksperata u projektne

aktivnosti


Inicijativu za rešavanje problema pokrenuo je predsednik opštine predlogom za apliciranje opštine Titel na konkurs EAR-a sa projektom na temu ’’Strateški menadzment u komunalnim službama’’ zbog nasleđenog teškog stanja u kome se nalaze komunalna preduzeća i nedostataka inansijskih sredstava iz domaćih izvora za konkretne aktivnosti na poboljšanju komu-nalnog menadzmenta.Opština Titel nema sveobuhvatan razvojni plan, već nacrt plana operacionalizacije u sferi komunalnog menadžmenta. Op-štinsko rukovodstvo vodi platformsku politiku da imlementira ovaj plan, ali takođe i da ga pretoči u strateški okvir koji će biti

35

svrstan sa sveobuhvatnim procesom administrativne i menadžmentne reforme u opštini.Projekat indirektno obezbeuje koristi za gra ane – pojedince, organizacije privatnog sektora, menadžment i administacijukomunalnih službi, opštinsku administaciju i opštinski politički menadžment.


Tokom projekta realizovane su sledeće glavne grupe aktivnosti:• Procena postoje e situacije u opštini irazmena iskustava sa partnerima iz EU• Strateško planiranje i javni dijalog• Izrada novog sistema rukovo enja

Izradom Strategije razvoja komunalnih usluga u opštini Titel, koja je i bila svrha realizacije projekta, predviđene su konkretne aktivnosti za podizanje nivoa i kvaliteta komunalnih usluga u opštini Titel. Takođe, isplanirane su prioritetne infrastrukturne projektne aktivnosti – Akcioni investicioni plan za period 2006 – 2016. godina, za projekte: (1) vodosnabdevanja opštineTitel, (2) evakuacije i prečišćavanja otpadnih fekalnih kanalizacionh voda u Titelu i (3) gasiikacija opštine Titel.


Rezultat projekta ’’Strateški menadžment u komunalnim službama’’ bio je donošenje strateškog dokumenta - Strategije ra-zvoja komunalnih usluga u opštiniTitel – koja je bila i polazna osnova za apliciranjeopštineTitel za sredstva iz NIP-a.


Projekat EXCHANGE u opštini Titel ’’Strateški menadžment u komunalnim službama’’ promovisan je u sledećim medijima:• Radio Novi Sad• TV Novi Sad• Radio Skala, Novi Sad• MagyarSzo• TVSantos,Zrenjanin• Blic, dnevne novine• Novosti – Opštinske lokalne novine

Na konferenciji – prezentaciji Strategije razvoja komunalnih usluga u opštiniTitel pored gra ana opštineTitel i medija, prisu-stvovali su i predstavnici opština: Bački Petrovac, Čoka, Pećinci i podpredsednik AP Vojvodine Martin Zloh.

sa (EU lokalni)

EU partner iz Poljske, Lo je pružio stru nu pomo opštini Titel - najzna ajnije aktivnosti realizovane u saradnji sa EU par-tnerom su:

• Studijska poseta predstavnika opštineTitel EU partneru, Lo i posetom predstavnika gradske uprave Lo–Titelu

• EU eksperti iz Lo a su izvodili treninge i prezentacije za zaposlene u lokalnoj samoupravi, kao i za zaposlene i ruko-vodstvo komunalnih preduzeća u opštini Titel.

Saradnja sa EU partnerom je bila na zadovoljavajućem nivou. Nakon saradnje u komunalnoj sferi tokom raelizacije projekta ’’Strateški menadžment u komunalnim službama’’, saradnja je nastavljena u sferi kulture, posetom delegacije opštine Titel u julu 2007. godine, gradu Lođ i nastupom KUD-a ’’ Jovan Popović’’ iz Titela na 27. Internacionalnom festivalu folklora u Lođu.

8. Resursi

Izvori inansiranja projekta bila su sredstva donacije EU / EAR i opštinski budžet. Opština Titel obezbedila je kancelariju za realizaciju projekta a kompjutersku opremu i softverski program kupljeni su sredstvima donatora. Primena projekta je na-stavljena nakon realizacije projekta – kompjuterska oprema i softverski program su u upotrebi u komunalnim preduzeima koja posluju na teritoriji opštine Titel. Izvor daljnjeg inansiranja je budžet opštine Titel.


Zainteresovane opštine mogu preuzeti primer dobre prakse – opštineTitel – razmenom iskustava, materijala, putem stru ne pomoći, saveta.

10. Preporuke

Strategija razvoja komunalnih usluga se primenjuje kao osnovni dokument u sferi poboljšanja komunalnog menadžmentau opštini Titel.Neophodna je izrada strateških dokumenata u svim oblastima od značaja za razvoj lokalne samouprave.

36

OPŠTINA IRIg

Projekat: RAZVOJ KOMUNALNOg MENADŽMENTA I OR-gANIZACIJE OPŠTINE IRIg

Kontakt osoba za projekat: Zoran Kovačevic,menadžer projek-

EU partner: Aarhus, Danska ta, Zoran Knežević, član projektnog tima

Vrednost projekta: 78.400 EUR E-mail: [email protected]

Web adresa: www.irig.org.yu

Opšti cilj projekta je bio da koncipira i primeni stratešku platformu nove organizacione šeme komunalnog menadžmenta i organi-zacije u sferi opštinskog servisa, na održivoj i institucionalnoj osnovi. Pored opšteg cilja posebni ciljevi u projektu su bili:

a) pripremiti procenu trenutne situacije na bazi mogućnosti i organizacionih pregleda,b) izložiti opštinsku administraciju i upravu praksi Evropske unije,c) obezbediti uključivanje svih glavnih aktera u proces strateškog planiranja razvoja komunalnog menadžmenta i

organizacije,d) pripremiti implementaciju novog sistema koji će obezbediti povećanu eikasnost, odgovornost i pouzdanost.

Rezultati koji su postignuti tokom realizacije projekta su: razvijen strateški plan za opštinske usluge (servis), pripremljena nova or-ganizaciona šema komunalnog menadžmenta bazirana na IT sistemu, izvršena je razmena iskustava sa EU ekspertima, zaposleniu opštinskoj upravi su upoznati sa standardima i modalitetima rada u Evropskoj uniji.

O OPŠTINI

Opština Irig se nalazi severnim delom na fruškogorskim obroncima, a južnim u ravnom Sremu, u okrugu Srem, AP Vojvodina - Republika Srbija. Na teritoriji iriške opštine živelo je po popisu iz 2002. godine 12.329 stanovnika. Od toga je u gradu Irigu-najvećem naselju i centru opštine živelo 4.414 stanovnika. Irig se nalazi na najvećoj visini od svih vojvođanskih centara op-stina, a ujedno je i najmanja opština u Vojvodini. Nalazi se na glavnoj prometnici magistralnog puta puta Novi Sad -Šabac, u blizini železnickih veza i autoputeva i u okruženju i blizini značajnih i velikih gradova -Novog Sada, Rume, Sremske Mitrovice, Inđije, Šapca. Pored Iriga kao administrativnog i kulturnog centra opštine na teritoriji opštine se nalazi i Vrdnik koji je nešto manji od Iriga i deset manjih sela (Dobrodol, Šatrinci, Krušedol selo, Krušedol Prnjavor, Neradin, Grgeteg, Velika Remeta, Rivica Jazak i Mala Remeta).


1. Početno stanje

Zastareo sistem opštinske organizacije i komunalnog menadžmenta koji je prisutan u velikom broju opština u Srbiji nije zaobišao ni opštinu Irig. Opštinsko rukovodstvo je uvidelo da ovaj problem predstavlja kočnicu daljem razvoju opštine i u tom cilju je pripremljen projekat “Razvoj komunalnog menadžmenta i organizacije opštine Irig“. Poboljšanje kvaliteta komu-nalnih usluga kao i učešće građana u kreiranju lokalne politike razvoja je bio prioritet ovog projekta.

Ciljne grupe projekta su bili rukovodioci i zaposleni u opštini, zaposleni u komunalnim preduzećima, građani opštine Irig i privatni preduzetnici sa teritorije opštine.

ciljevi

Opšti cilj projekta je bio da koncipira i primeni stratešku platformu nove organizacione šeme komunalnog menadžmenta i organizacije u sferi opštinskog servisa, na održivoj i institucionalnoj osnovi. Pored opšteg cilja posebni ciljevi u projektu su bili:

• Pripremiti procenu trenutne situacije na bazi mogu nosti i organizacionih pregleda• Izložiti opštinsku administraciju i upravu praksi Evropske unije• Obezbediti uklju ivanje svih glavnih aktera u proces strateškog planiranja razvoja komunalnog menadžmenta i

organizacije

37

http://www.irig.org.yu/


• Pripremiti implementaciju novog sistema koji e obezbediti pove anu eikasnost, odgovornost i pouzdanosti.


Inicijativa je pokrenuta od strane vodećih ljudi lokalne samouprave. Prve korake u deinisanju problema i korake za sprovo-đenje primera dobre prakse pokrenu je projektni tim opštine Irig.Problem je bio zasnovan na opštem strateškom planu opštine, i ova opcija je dospela u prvi plan jer bi se rešavanjem ovog problema u mnogome pospešio rad lokalne samouprave.


Primer dobre prakse sastoji se u tome da se povezivanjem mesnih kancelarija u jedinstvenu celinu obezbedi građanima op-štine Irig brza i kvalitetna usluga u skladu sa normama EU. U toku realizacije primene dobre prakse od aktivnosti realizovano je sledeće:

• Izvršena je procena trenutne situacije u oblasti upravlja kih i organizacionih kapaciteta opštine• Izvršeno je osavremenjavanje mesnih kancelarija putem nabavke ra unarske opreme, skenera, štampa a i faxa• Organizovane su javne radionice i seminari tokom kojih su zaposleni u opštinskoj upravi upoznati sa standardima i

modalitetima rada u Evropskoj uniji.Jedan od glavnih problema na realizaciji projekta je bio otpor službenika lokalne samouprave prema promenama.


Rezultati koji su postignuti tokom realizacije projekta su:• Razvijen je strateški plan za opštinske usluge (servis)• Pripremljena je nova organizaciona šema komunalnog menadžmenta bazirana na IT sistemu• Izvršena je razmena iskustava sa EU ekspertima• Zaposleni u opštinskoj upravi su upoznati sa standardima i modalitetima rada u Evropskoj uniji.


Tokom realizacije projekta vršena je permanetna promocija projekta kroz konferencije za štampu, putem javnih skupova, konstantnom zastupljenošću u medijima: Sremske novine, Dnevnik, Lokalne kablovske televizije Vrdnik i Irig, Lokalna radio stanica. Ostale opštine su bile informisane o projektu putem razmene iskustava u toku realizacije projekta. Izrađeno je 1.500 postera, odštampano je i podeljeno pet izdanja informativnih letaka u ukupno 8.800 primeraka i 2.000 primeraka Novog organizacionog plana upravljanja i organizacije komunalnih usluga u opštini Irig.


Partner iz EU na realizaciji projekta bila je opština Arhus iz Danske. Pomoć od strane EU partnera sastojala se u vidu stručne pomoći kroz organizovanje brojnih radionica u kojima su prenosili pozitivna iskustva iz EU. Stručnjaci iz Danske su obavili če-tiri posete opštini Irig. Održane su radionice na sledeće teme: modernizacija rada opštinske uprave, timski rad, odnosi sa jav-nošću, komunikacija sa klijentima, odnosi sa rukovodiocima, rešavanje konlikata i rešavanje problema putem novih ideja. Delegacija opštine Irig je obavila studijsku posetu partneru iz Danske. Tokom poste delegaciji je predstavljen Informativni centar i Centar za zapošljavanje u kom je održana i radionica na temu organizacije Centra za zapošljavanje u svrsi smanjenja nezaposlenosti. Saradnja sa EU partnerom je bila zadovoljavajuća i u budućnosti će biti nastavljena.

Resursi

Troškovi realizacije primera dobre prakse su inansirani su jednim delom iz sredstava donatora, a jednim delom iz budžeta opštine. Od resursa tokom realizacije primera dobre prekse korišćeni su: Kancelarija projektnog tima opremljena komplet-nom računarskom opremom, izrađen je novi softver. Primena primera biće nastavljena i inansiraće se iz budžeta SO Irig.


Ne postije speciični preduslovi i primer dobre prakse je primenljiv u svim opštinama, a ostalim opštinama projektni tim Iriga

može ponuditi stručnu pomoć, obuku i savete.

38

OSNOVNO OBRAZOVANJE, ZDRAVSTVO I SOCIJALNA POLITIKA

39

gRADSKA OPŠTINA NOVI BEOgRAD

Projekat: AKCIONI PLAN ZA MLADE OPŠTINE NOVI BEOgRAD

EU partner: Vilnius, LitvanijaLokalni partner: Inicijativa za demokratsku tranziciju (DTI),Beograd


Kontakt osoba za projekat: Darko Mišić

E-mail: [email protected] Web adresa: www.novibeograd.org.yu

http://www.novibeograd.org.yu/


Akcioni plan za mlade na opštini Novi Beograd ima za cilj da promoviše instinske vrednosti socijalno stabilnog društva kroz mno-gobrojne akcije sa lokalnim nosiocima vlasti, NVO, medijima, školama, privatnim sektorom i gradskim vlastima.Deinisani ciljevi projekta ‘’Akcioni plan za mlade opštine Novi Beograd’’ su izrada akcionog plana za rad sa mladima, otvaranjekancelarije za mlade, promovisanje vrednosti stabilnog civilnog dtuštva i razmena iskustava sa ekspertima iz grada Vilnijusa (Li-tvanija). Projekat je sproveden u periodu oktobar 2005. - jul 2006. godine i obuhvatio je nekoliko speciičnih tematskih oblasti kojesu važne za mlade u Novom Beogradu: zdravlje, obrazovanje, zapošljavanje, mobilnost i zaštita životne sredine.Tokom realizacije održane su brojne radionice sa mladima, kao i sa ekspertima iz partnerskog garada Vilnijusa, koji su preneli svojaiskustva i praksu iz Litvanije, koja je uspešno prebrodila izazove tranzicije, kao i sa društvenom odgovornošću javnog, civilnog iprivatnog sektora u oblasti socijalne politike. Mladi su bili aktivno uključeni u proces izrade akcionog plana, što je i bio jedan odosnovnih ciljeva projekta.Drugi ciljje otvaranje Kancelarije namenjene rešavanju aktuelnih problema mladih, štoje realizovano pred kraj projekta,

ime sustvoreni organizacioni i tehnički preduslovi za početak kontinuiranog rada sa mladima u Novom Beogradu. Kancelarija je osno-va partnerstva javnog i civilnog sektora za stvaranje mreže partnerskih organizacija i centralno mesto servisiranja i okupljanjaomladinskih organizacija Novog Beograda. Formalno-pravno je u sastavu Odeljenja za privredu i društvene delatnosti opštinskeuprave gradske opštine Novi Beograd i njene aktivnosti deiniše programski savet kancelarije od pet članova, od čega su tri članapredstavnici mladih sa opštine Novi Beograd.Treći cilj je bio uvođenje digitalnog video nadzora u tri osnovne škole, u cilju povećanja bezbednosti učenika.

O OPŠTINI

Novi Beograd je po svim kriterijumima jedna od najrazvijenijih lokalnih zajednica u Srbiji i privredno najrazvijenija među sedamnaest beogradskih opština. Od 2000. godine je doživeo najveća investiciona ulaganja i postao najprivlačnije odredište za strane i domaće investitore. Zaokruživanje urbanog identiteta i poboljšanje kvaliteta svakodnevnog života stanovništva pratila je modernizacija lokalne samouprave koja se transformiše u eikasan javni uslužni servis građana. Izgradnja Novog Beograda počela je 1948. Administrativno teritorijalno je Gradska opština grada Beograda, sa 18 mesnih za-jednica, u kojoj se vrše određeni poslovi lokalne samouprave utvrđenih Ustavom, Zakonom o lokalnoj samoupravi, Statutom grada Beograda i Odlukom o organizaciji i radu organa Gradske opštine Novi Beograd.Novi Beograd je visoko-urbanizovana opština sa preko 200 solitera i 600 zgrada, sa više od 86.000 stanova, i reprezentativnim sportskim, poslovnim, hotelskim i kongresnim objektima. U njemu se nalazi 33 objekta Predškolske ustanove “11 april”, 19 osnovnih i 5 srednjih škola, 2Više škole, 3fakulteta i najve i Univerzitetskim grad na Balkanu – “Studentski grad”. Prema Popisu stanovništva 2002. godine, broj stanovnika iznosi 236.898, a prema izveštajima Policijske stanice procenjuje se da u njemu trenutno boravi oko 300.000 stanovnika. Mladi u Novom Beogradu po popisu 2002. godine: ukupan broj stavnovnika ispod 19 godina je bio 41.961, od toga 6.000 dece predškolskog uzrasta, 15.339 dece u osnovnim školama i 5.522 srednjoškolskog uzrasta.


Početno stanje

Uspešan razvoj i napredak društva neminovno je povezan sa socio-ekonomskim razvojem, što prouzrokuje napredak u obla-sti socijalne sigurnosti za sve činioce društva. Srbija je prošla kroz težak period i njena potreba da se priključi evropskim integracijama nije samo želja da postane deo sveta ‘’na papiru’’, već zato što svakim korakom kojim smo bliži Evropi, mi pravi-mo pozitivne pomake u oblasti socio-ekonomskog razvoja: ostvarivanje političke stabilnosti, eliminacija strogih polarizacija, okupljanje oko primarnog i zajedni kog cilja ekonomske prirode; poboljšanje ekonomskog standarda, sa svim predhodnim koracima koji se moraju preduzeti: privatizacija orjentisana prema osnovnim ekonomskim principima, bez politizovanja i favorizovanja grupa ili pojedinca; otvaranje novih radnih mesta; socijalna i zdravstvena zaštita svih gra ana bez uobi

ajenih oblika korupcije, zloupotrebe položaja i diskriminacije u svim oblicima; porast svesti o sopstvenim potrebama i uzimanje direknog ili indirektnog učešća u ostvarivanju toga kroz legalne institucije i načine. U sadašnjim uslovima kada politička situacija još nije stabilna i kada su građani na rubu siromaštva, stvoreno je pogodno tlo

40

za korupciju, zloupotrebe položaja, sve oblike diskriminacije. Ceo taj kontekst deluje ograničavajuće i depresivno, a pogo-tovo na mlade koji su u najosetljivijem životnom dobu, pri čemu sve akutne greške sputavaju kreativnost i napredno razmi-šljanje mladih osoba, stvarajući prosečne pojedince utopljene u sivilo društveno-političke zajednice. Kao nosioci budućeg razvoja i progresa celokupne zajednice, mladi treba da budu osnov brige o budućnosti i razvoja dtuštva. Iz tog razloga mi verujemo u opravdanost i dobronamernost akcionog plana za mlade, kao i u njegovu neophodnost. Ovim planom mladi dolaze u centralni deo društvenih interesovanja, sklonivši se sa margina delovanja.

ciljevi

Kao bitan i najvažniji segment našeg društva, mladi moraju biti motivisani da prihvate evropske integracije, zato što su oni determinišući faktor svakog društva, a ne objekat u rukama politike. Jako važno je omogućiti mladima da učestvuju u kreiranju njihove sopstvene, odnosno naše budućnosti. Mada postojeći zakon u Srbiji ne predviđa da opštine imaju punu nadležnost nad školama, obrazovanjem, zdravstvom i socijalnim programima, postoji potreba za stvaranje strategije za mla-de u cilju njihove sveobuhvatne zaštite. Iz tog razloga pristuplo se izradi strategije za mlade na opštini Novi Beograd, u koju su bili uključeni svi relevantni činioci društva (opštinske strukture, lokalne NVO, mediji, privatni sektor,školske, zdravstvene i socijalne ustanove), kao i sami mladi. Prihvatanjem akcionog plana, njegovom implementacijom, otvaranjem kancelarije za mlade u okviru opštine Novi Beograd, identiikovali smo prave vrednosti koje moderna lokalna samouprava treba da teži.


Kao partneri, opština Novi Beograd i Inicijativa za demokratsku tranziciju (DTI), konkurisali su za sredstva iz programa Evrop-ske unije EXCHANGE.Svi učesnici ove akcije, a posebno opština Novi Beograd i DTI kao nosioci i pokretači, su bili veoma zainterosovani za rad na ovome projektu i nisu štedeli ni vreme, ni ljudske i materijalne resurse da bi stvotili što realniji i prihvatljiviji lokalni akcioni plan za mlade.Kao što znamo, Srbija ima veliki problem sa odlivom mladih i stručnih ljudi u inostranstvo. Ekonomski, socijalni i politički uslovi deluju vrlo obeshrabrujuće na mlade. Jedno od osnovnih prava, koja treba da budu dostupna mladima, je mogućnost da mladi učestvuju u kreiranju svoje sopstvene budućnosti. Počevši od ranih školskih dana, mladi bivaju obeshrabreni u želji da uzmu sudbinu u svoje ruke, s obzirom da važeći, tradicionalni obrazovni sistem ne pospešuje kreativnost i idividualnost. U tom najosetljivijem periodu života, mnoge kardinalne greške u razvoju i obrazovanju mogu sputati kreativnost mladih osoba.Iz tih razloga je opština Novi Beograd ušla u pionirski poduhvat u Srbiji, oslanjajući se na iskustvo i stručnjake partnera iz Evropske unije - grad Vilnius, Litvanija. Opština je koristila platformu ponuđenu od strane EXCHANGE programa jačanja ka-paciteta lokalne samouprave u oblasti socijalne politike, sa težištem na obrazovnom sistemu. Ciljne grupe u okviru projekta su:

• Službenici i zaposleni u opštini Novi Beograd• Srednješkolci sa teritorije opštine Novi Beograd• Društveni i privatni sektor sa teritorije opštine Novi Beograd• Predstavnici socijalnih, obrazovnih i zdravstvenih institucija u Novom Beogradu• Predstavnici administracije grada Beograda• Osnovci sa teritorije Novog Beograda.

Ovo su ujedno i direktni korisnici ove akcije, dok su indirektni korisnici svi građani Novog Beograda. U cilju prihvatljivosti i implementacije akcionog plana, kao i njegove kompatibilnosti sa evropskim standardima, iskazala se potreba za uključivanjem lokalnih činioca društva već u ranoj fazi projekta, a takođe i uspostavnjanje saradnje sa partner-skim opštinama iz Evropske unije.


Neposredni ciljevi našeg projekta su bili ovako formulisani:• Pove ati svest lokalne zajednice o strukturi eikasnog i transparentnog procesa odlu ivanja o ptanjima mladih i o

procesu primene odluka• Uklju iti mlade u planiranje i primenu strategije za mlade i akcionog plana• Negovati saradnju sa institucijama koje su odgovorne za pitanja mladih• Uklju iti zajednicu i pojaati saradnju sa nevladinim organizacijama u pogledu strategije za mlade i primene akcio-

nog plana.

Radi ostvarivanja svih cinjeva preduzeto je niz akcija:• Po etni period projekta u kome je pre svega, ustanovljeno nadzorno i koordinaciono telo koje su sa injavali:

me-nadžer projekta, opštinski menadžer, DTI koordinator, predstavnik PR i odseka za štampu, kao i predstavnik opštinske administracije. Njihov zadatak je da kontrolišu implementaciju sve vreme programa i da o tome podnose izveštaje Predsedniku opštine.

• Uspostavljanje saradnje sa partnerskim gradom Vilniusom iz Litvanije. Ova saradnja je bitna sa aspekta korisnosti iskustava i stručnog kadra koje partneri iz Evropske unije imaju, kao i zbog kompatibilnosti strategije za mlade sa evropskim tendencijama. Na bazi predloga i preporuka eksperata iz Vilniusa i posete Vilniusu u martu 2006. godine, završen je rad na strategiji i organizaciji projekta.

• Organizacija i kreiranje akcionog plana kroz javne rasprave i seminare. U proces akcionog planiranja su morali biti

41

uključeni svi relevantni činioci zajednice. Svi skupovi i javne rasprave koje su bile održane, vođene i osmišljavane od strane DTI, usmeravane su u kontekstu projekta.

• Sre ivanje, opremanje i otvaranje opštinske Kancelatije za mlade. Nakon iniciranja akcionog plana usledilo je otva-ranje opštinske Kancelarije za mlade koja je započela rad sa dva opštinska službenika, a kompijuter, štampač i faks je investiran kroz EAR donaciju.

• Dizajniranje, štampa i distribucija 3,000 kopija publikacije u kojima su sublimirani rezultati akcije.• Opremanje tri osnovne škole video nadzorom sa ciljem poja avanja bezbednosti u enika i u kontekstu akcije

''Zaštiti školu od droge''.

Partneri iz civilnog sektora, Inicijativa za demokratsku tranziciju, su dali svoj doprinos projektu u svim fazama, kroz pomo ć u upravljanju aktivnostima, posebno u izradi dokumenta ''Akcioni plan za mlade opštine Novi Beograd'', kao i uvo enje novih praksi u opštinsku upravu i održavanja niza javnih rasprava i seminara. Opština Novi Beograd je učestvovala svojim kapacitetima i dala organizacionu podršku i projektni tim kako bi se projekat što bolje sproveo i time stvorile osnove za bu-duće aktivnosti za rad sa mladima. Vrlo je značajna saradnja u ovom projektu sa školama na Novom Beogradu, naročito sa predstavnicima đačkih parlamenata novobeogradskih srednjih škola, koji su svojim zalaganjem i učestvovanjem na javnim konsultativnim sastancima doprineli da bolje razumemo potrebe mladih, kao i da bolje na njih odgovorimo. Kroz projekat su neposredno uključeni mladi u programe đačkih parlamenata, a kroz program bezbednosti učenici 3 osnov-ne škole (2610 učenika). Posredno su uključeni svi učenici osnovnih i srednjih škola (ukupan broj učnenika oš i ss iznosi 19.689), profesori i roditelji.

rezultati

Otvaranjem Kancelarije za mlade stvoreni su organizacioni i tehnički preduslove za kontinuiran rad sa mladima. Za održivost projekta i njegovu uspešnu implementaciju Opštinsko veće je donelo odluku da je Kancelarija za mlade formalno-pravno u sastavu Odeljenja za privredu i društvene delatnosti Opštinske uprave gradske opštine Novi Beograd. Aktivnosti Kancelarije za mlade deiniše Programski savet Kancelarije, sastavljen od pet članova, od kojih su: jedan član Opštinskog veća, predsed-nik Saveta za socijalnu politiku i tri predstavnika mladih sa teritorije opštine Novi Beograd.

Tekuće aktivnosti sprovodi koordinator-volonter Kancelarije (mandat do 6 meseci). Programski savet Kancelarije realizuje aktivnosti deinisane Akcionim planom odnosno, sadržaje u oblasti zdravstva, obrazovanja, zapošljavanja, mobilnosti i zašti-te životne sredine. Kancelarija je osnova partnerstva javnog i civilnog sektora za stvaranje mreže partnerskih organizacija i centralno mesto servisiranja i okupljanja omladinskih organizacija i podizanja kapaciteta za njihov uspešan rad. Nekoliko primera aktivnosti Opštine i Kancelarije za mlade

• Podrška osnaživanju lanova a kih parlamenata (novembar/decembar 2006). Cilj projekta je jačanje strukture đač-kih parlamenata. Aktivnije uključivanje u život svoje škole, razvoj školskog parlamenta uz mogućnost realizacije ideja o tome šta je ono što oni sami mogu da urade za sebe, svoje vršnjake i svoju školu.

• Uvo enje debatnog programa u srednje škole i nagradnog debatnog turnira (decembar 2006.). Osposobljavanje za tolerantno vođenje argumentovane rasprave, razvijanju govorničke veštine, i sposobnost javnog iznošenja mišljenja nasuprot govoru mržnje i netolerancije.

• Programi prevencije zlupotrebe psihoaktivnih supstanci (’’Pesmom protiv droge”)• Uklju ivanje u enika u humanitarne akcije (’’Ku a velikog srca’’, decembar 2006.) U enici “Pleasure

Company” izTu-rističke škole, humanitarnom prodajom novogodišnjih čestitki obezbedili sredstava od kojih su kupili soni plej stejšn za male pacijente Instituta za majku i dete. Čestitke su kreirali sami a uz pomoć Opštine, koja je obezbedila sredstva, odštampali su ih kod kolega u Graičkoj školi.

• Akcija ’’Izlet na vodi’’ (septembar 2006): ’’KUP Novog Beograda za mla e kategorije u sportskom ribolovu” posetilo oko 1800 učenika iz novobeogradskih osnovnih škola - na Surčinsko jezero dolaze organizovano autobusima GSB-a, u pratnji svojih nastavnika. Poklon od organizatora je pribor za pecanje i lanska karta SRD ’’Galovica”.

• Seminar za nezaposlene mlade Novobeogra ane (oktobar 2006) - obuka je namenjena mladima uzrasta od 19-30 godina koji prvi put traže posao a imaju diplome 3. i 4. stepena stručne spreme.

• Omladinski sajam “Uklju i se”: prvi sajam je održan pod sloganom ’’Uklju i se”, 10. septembra 2006.godine. Cilj je da se mladi koji žive u Novom Beogradu zainteresuju i podstaknu da pronađu neku vanškolsku aktivnost i svoje slobo-deno vreme provedu kreativno. Odlukom Veća je postala tradicionalna godišnja manifestacija mladih.


Opština je već imala odličnu saradnju sa predstavnicima medija, što je u ovoj situacili lepo iskorišćeno za promociju i podršku akcionog plana i njegovo približavanje krajnjim korisnicima. Uz medijsku promotivnu kampanju, uporedo su pripremani leci. Svaka od pet oblasti koje su bile pokrivene projektom je predstavljena odgovarajućim letkom u tiražu od 5000 primeraka. Svih 25000 primeraka letka je isporučeno direktnom poštom mladima, posebno onima u studentskom gradu. Predsednik opštine i menadžer projekta su održali 5 javnih skupova u različitim delovima Novog Beograda, gde je akcioni plan za mlade predsatavljen građanima i gde su građani svoji komentarima mogli da predlože prioritete u okviru ustanov-ljenih oblasti koje pokriva projekat. Kao potpora javnih skupova, PR i press službe su otvorile e-mail adresu i telefonsku liniju, kao i kutiju za predloge, gde su građani mogli da komentarišu program. Rukovodilac ovih aktivnosti bio je DTI koordinator. Nakon usvajanja Akcionog plana za mlade, napravljena je publikacija sa ciljem da se približi javnosti. Ujedno ova publikacija može da bude referentna tačka polaska za sve sve lokalne samouprave u Srbiji u stvaranju prihvatljivih i održivih strategija za mlade.

42


Partner iz Evropske unije na projektu je bio grad Vilnius iz Litvanije. Ova saradnja je bitna sa aspekta korisnosti iskustava i struč-nog kadra koje partneri iz Evropske unije imaju, kao i zbog kompatibilnosti strategije za mlade sa evropskim tendencijama.Eksperti iz Vilnijusa su realizovali posetu Novom Beogradu početkom februara 2006. godine. Tokom posete održan je jedanseminar i pet radionica za predstavnike opštine, škola, zdravstvenih ustanova, nevladinih organizacija i organizacija mladihtokom kojih su se oni upoznali sa iskustvima i praksom Litvanije, koja je uspešno prebrodila izazove tranzicije, kao i sa druš-tvenom odgovornošću javnog, civilnog i privatnog sektora u oblasti socijalne politike.Na bazi predloga i preporuka eksperata iz Vilniusa i posete predstavnika Novog Beograda Vilniusu u martu 2006. godine,završen je rad na strategiji i organizaciji projekta.Lokalni partner na projektu je bila Inicijativa za demokratsku tranziciju, koja je dala svoj doprinos projektu u svim fazama,kroz pomoć u upravljanju aktivnostima, posebno u izradi dokumenta ‘’Akcioni plan za mlade opštine Novi Beograd’’, kao iuvođenje novih praksi u opštinsku upravu i održavanja niza javnih rasprava i seminara.

8. Resursi

Za održivost projekta i njegovu uspešnu implementaciju Opštinsko veće je donelo odluku da je Kancelarija za mlade je formalno - pravno u sastavu Odeljenja za privredu i društvene delatnosti Opštinske uprave gradske opštine Novi Beograd tako da se iz budžetskih sredstava obezbeđuju sredstva za tekuće održavanje prostora, opreme i obezbeđenja kancelarija -na godišnjem nivou oko 1,4 miliona dinara, a koordinator je volonter. Za realizaciju aktivnosti deinisane Akcionim planom sredstva se obezbeđuju kroz partnerstvo opštine sa privatnim sektorom (sponzorstva, donatorstva) socijalno odgovornih kompanija u Novom Beogradu, a za programe edukacije i nagradnih konkursa koriste se kapaciteti i resursi opštine.


Ovo je bio pionirski projekat te vrste na našim prostorima, te kao takav je poslužio kao osnova drugim opštinama u određi-vanju strategije za mlade. Pošto su uslovi života u Srbiji manje više jednaki (treba samo praviti razliku između gradskih i seo-skih sredina), lokalne samouprave bi mogle samo da prilagode svojim speciičnostima ovaj plan. S obzirom da opština Novi Beograd ima veoma dobru saradnju sa opštinom Arilje, pokrenuta je saradnja na izradi strateškog plana za mlade u opštini Arilje, gde je DTI partner, a opštinski koordinator projekta, Darko Mišić, je radio na razvoju servisne službe za mlade. Arilje je koristilo metodologiju u približavanju mladima radi razvijanja stratigije i akcionog plana, kao i planiranje aktivnosti oko otvaranja Kancelarije za mlade po modelu opštine Novi Beograd. Kao rezultat zajedničkog rada u Arilju otvorena Kancelarija za mlade, a Skupština opštine Arilje ove godine je usvojila strategiju za mlade.S obzirom da su opština Novi Beograd i DTI, sa svojim projektnim timovima, izneli stvaranje strtegije i akcionog plana za mla-de, kao i njihove implementacie u opštine Novi Beograd i Arilje, sa svim svojim speciičnostima i razlikama mogu ponuditi svaku vrstu pomoći zainteresovanim lokalnim samoupravama.Treba napomenuti da će opština Novi Beograd i DTI, kao partneri, a uz pomoć Grada Beograda, započeti akciju podizanja kapaciteta mladih preduzetnika u ekonomskom centru grada - Novom Beogradu, u cilju smanjenja broja i stope nezapo-slenosti na teritoriji najveće beogradske opštine. Direktni korisnici ove akcije će biti četiri aktivista Kancelarije za mlade, oko 200 nezaposlenih mladih ljudi na teritoriji opštine, kao i oko 20 mladih preduzetnika i potencijalnih preduztetnika. DTI, u par-tnerstvu sa gradskom opštinom Novi Beograd, predlaže niz obuka u oblasti poslovnog planiranja (izrada biznis plana, istra-živanje tržišta, marketing, odnosi sa javnošću, inansijski menadžment i pravni okviri), vršnjačke edukacije (trening trenera) u domenu veština aktivnog traženja posla, kao i veština projektnog ciklusa i projektno orijentisanog načina razmišljanja, kao i savetodavnu pomoć.

10. Preporuke

Otvaranjem Kancelarije namenjene rešavanju aktuelnih problema među mladima stvoreni su organizacioni i tehnički pre-duslovi za početak kontinuiranog rada sa mladima u Novom Beogradu. Kancelarija je osnova partnerstva javnog i civilnog sektora za stvaranje mreže partnerskih organizacija i centralno mesto servisiranja i okupljanja omladinskih organizacija u No-vom Beogradu. Za održivost projekta i njegovu uspešnu implementaciju Opštinsko veće je donelo odluku da je Kancelarija za mlade je formalno - pravno u sastavu Odeljenja za privredu i društvene delatnosti Opštinske uprave gradske opštine Novi Beograd. Aktivnosti Kancelarije za mlade deiniše Programski savet Kancelarije, sastavljen od pet članova, od kojih su: jedan član Opštinskog veća, predsednik Saveta za socijalnu politiku i tri predstavnika mladih sa teritorije opštine Novi Beograd. Tekuće aktivnosti Kancelarije sprovodi koordinator Kancelarije, koji ima status volontera i ograničeno vreme za obavljanje tih aktivnosti (mandat do 6 meseci). Programski savet Kancelarije realizuje aktivnosti deinisane Akcionim planom odnosno, sadržaje u oblasti zdravstva, obrazovanja, zapošljavanja, mobilnosti i zaštite životne sredine. Međusobna prava i obaveze učesnika u aktivnostima Kancelarije za mlade deinisana su Poslovnikom o radu.Kroz novi projekat ‘’Mladi za mlade preduzetnike’’, ne samo da se prirodno nastavljaju započeti napori na olakšavanju za-pošljavanja mladih ljudi, već se i promoviše partnerstvo različitih sektora na postizanju održivog razvoja malih i srednjih preduzeća.

43

gRADSKA OPŠTINA PANTELEJ, NIŠ

Projekat: UVOđENJE ALTERNATIVNE SOCIJALNE ZAŠTITE U gRADSKU OPŠTINU PANTELEJ

EU partner: Forli, Italija

Lokalni partner: Dom za decu i omladinu “Duško Radovi ”,

Niš


Kontakt osoba za projekat: Miroslava

Đurđić E-mail: đ[email protected]


Primer dobre prakse gradske opštine Pantelej, Niš realizovan je sa ciljem da doprinese poboljšanju uslova života građana u oblasti socijalnih potreba, kroz eikasnije i kvalitetnije pružanje raznovrsnih usluga. Prenošenjem nadležnosti i ovlašćenja u oblasti so-cijalne zaštite na lokalnu sredinu ostvaruje se proces decentralizacije državne uprave, kao najvažniji reformski cilj na putu evrop-skih integracija. Lokalna zajednica najbolje poznaje probleme svojih građana, pa je i najpozvanija da ih rešava. Ovaj projekat je doprineo poboljšanju kvaliteta života ranjivih i marginalizovanih kategorija i njihovom osposobljavanju za produktivan život u zajednici, a samim tim smanjenju njihove zavisnosti od socijalnih službi. Prioriteti projekta gradske opštine Pantelej su deinisani tako da:

• Doprinesu ja anju kapaciteta i mehanizma lokalne samouprave prema EU standardima• Omogu e lokalnoj samoupravi da iz uloge pasivnog adminstrativnog servisa lokalne zajednice preraste u

instituciju koja aktivno učestvuje u rešavanju problema lokalne zajednice, i učestvuje u unapređenju života u svim segmentima

• Omogu eslužbenicima lokalnesamouprave ipredstavnicima lokalnezajednice dase upoznajusa inovativnomprak-som na nivou lokalne samouprave u opštini iz EU.

• Omogu e efektivan transferznanja izpartnerske opštine EU.

O OPŠTINI

Gradska opština Pantelej je nastala nakon poslednjih lokalnih izbora, septembra 2004. godine. U toku procesa formiranja organa gradska opština Pantelej je uspostavila savremenu organizacionu strukturu opštinskih službi, u skladu sa funkcijama koje jedna savremena opština mora da obavlja u lokalnoj zajednici. Organizacija lokalne samouprave koncipirana je prema EU modelu, koji jednicu lokalne samouprave ne određuje samo kao administrativni servis lokalne zajednice, nego i kao par-tnera koji aktivno i eikasno učestvuje u razrešavanju svih problema lokalne zajednice i unapređenju života u svim njenim segmentima.Opština Pantelej pokriva povr[inu od 62 km2 i broji oko 43.000 stanovnika. Na području opštine nalaze se 4 gradska naselja i 12 sela.


Početno stanje

Prema ranijem načinu pružanja socijalnih usluga, korisnici socijalne zaštite bili su pasivni i nisu dovoljno uvažavane snage ipotencijali pojedinca, porodice i socijalne sredine.Pošto su decentralizacija socijalne zaštite i organizovanje alternativnih oblika socijalne zaštite - osnovni strateški pravcireforme koje je postavila Vlada Republike Srbije u ovoj oblasti, opština Pantelej je razvila ovaj projekat na bazi realne potrebeza uspešno sprovođenje reforme u početnoj fazi.Prema reformi socijalne zaštite u centru pružanja svih usluga i socijalnih aktivnosti nalazi se korisnik - gra anin. Reformasocijalne zaštite nameće, kao neminovnost, transformaciju ustanova socijalne zaštite i uvođenje alternativnih oblika zaštitegde porodični smeštaj i prirodno okruženje postaju primarni uslov. Nedovoljna razvijenost servisa i usluga za pomoć ipodršku svim kategorijama stanovništva onemogućavala je građane da sami prepoznaju probleme i uzmu aktivno učešće unjihovom rešavanju. Kao rezultat te neaktivnosti i pasivnog odnosa lokalne zajednice prema problemima socijalno ugroženihkategorija građana javili su se izolovanost i nisko učešće u društvenom životu.

44


Projekat ’’Uvođenje alternativnih oblika socijalne zaštite u gradsku opštinu Pantelej“ je doprineo razvoju alternativnih oblikazaštite i novih vidova podrške za korisnike usluga socijalne zaštite na lokalnom nivou. Osnivanjem Servis centra omogućenoje pružanje pomoći u vidu konkretnih usluga podrške, posredovanja i pomoći. Servis centar je obezbedio negu i pomoć ukući koju pružaju obučene osobe čime su stvoreni uslovi za kvalitetniji život u lokalnoj zajednici.Projekat je takođe doprineo podizanju svesti građana o načinima zadovoljavanja socijalnih potreba identiikacije problemai predlaganja rešenja.Ovim projektom ostvarena je neposredna saradnja između lokalne samouprave, institucija socijalne zaštite, privatnog inevladinog sektora.


Gradska opština Pantelej i Dom za decu i omladinu bez roditeljskog staranja “Duško Radovi ” (lokalni partner na projektu) su započeli saradnju na reformi sistema socijalne zaštite. Iz te saradnje je nastao projekat koji se odnosi na razvijanje integralne socijalne zaštite u kojoj institucije iz oblasti socijalne zaštite i lokalna samouprava na najeikasniji način koriste postojeće i ra-zvijaju nove resurse putem dostupnih, kvalitetnih i raznovrsnih usluga. Zajedničko angažovanje projektnog tima i lokalnog partnera doprinelo je kvalitetnijem i realnijem sagledavanju trenutne situacije u domenu socijalne zaštite u lokalnoj zajed-nici, prepoznavanju potreba potencijalnih korisnika usluga servis centra. U isto vreme, ispoštovana je i zakonska regulativa u domenu socijalne zaštite zahvaljujući iskustvu koje poseduje lokalni partner i omogućena eikasna implementacija pro-jekta. Takođe, zajedničko angažovanje gradske opštine Pantelej i Doma „Duško Radović“ doprinelo je boljem razumevanju i prihvatanju inovativnog načina pružanja socijalnih usluga, ali i samog projekta od strane lokalne zajednice i ostalih aktera (Ustanova socijalne i zdravstvene zaštite, Nacionalne službe zapošljavanja, Centra za socijalni rad, Udruženja zanatlija, Nevla-dinog sektora, itd), i u isto vreme omogućilo je njihovo aktivno učešće kako u toku implementacije, tako i nakon završetka projekta.

Direktni korisnici projekta: zaposleni u GO Pantelej, radnici Doma „Duško Radović“ koji su uključeni u pružanje usluga, zapo-sleni u Servis centru, volonteri i korisnici usluga Servis centra.Indirektni korisnici projekta: svi stanovnici GO Pantelej (oko 43.000 ljudi), ustanove socijalne i zdravstvene zaštite,organizacije i udruženja osoba sa hendikepom, NVO, Nacionalna služba zapošljavanja, Udruženje zanatlija i druge interesne grupe. Sam projekat ’’Uvođenje alternativne socijalne zaštite u gradsku opštinu Pantelej“ je obuhvatao samo aktivnosti do momen-ta otvaranja Servis centra. Servis centar je rezultat završenog projekta. Primer tek počinje da se primenjuje, ali je osnova za njegovo funkcionisanje uspostavljena tokom deset meseci implementacije projekta.


Tokom deset meseci realizacije projekta adaptiran je i opremljen prostor u kome je smešten Servis centar, nabavljena je po-trebna računarska oprema, sprovedena je anketa na teritoriji Gradske opštine Pantelej na osnovu koje su odabrane usluge koje će se pružati na početku funkcionisanja i određeno je osoblje koje će raditi u Servis centru.

Osnivanjem i organizacijom Servis centra uspostavljena su četiri nova servisa za pružanje usluga građanima:1. Hendikep centar - inovativni oblik socijalne zaštite namenjen svim osobama sa hendikepom. Cilj je da se pružanjem

neposredne pomoći i asistencijom pri zadovoljavanju ličnih potreba hendikepiranih lica, usluge centra približe korisnicima i smanji diskriminativnost u kojoj se nalaze zbog ograničenih sposobnosti, izazvanih bolešću. Jedan od primarnih zadataka Hendikep centra je formiranje jedinstvene baze podataka o osobama sa hendikepom, bez obzira na stepen i vrstu hendikepa. Realizacija je u toku.

2. De iji klub je namenjen svoj deci do 14 godina, kao i deci sa izraženim smetnjama u ponašanju, emocionalnom i socijalnom razvoju, bez obzira da li žive sa prirodnim roditeljima ili su smeštena u hraniteljskim porodicama. Rad Dečijeg kluba odvija se kroz različite programe koji omogućavaju osmišljeno provođenje slobodnog vremena kroz kanalisanje viška energije i razvijanje kreativnosti. Realizacija je u toku.

3. Servis ‘’Ku a na pola puta“ sadrži programe osamostaljivanja mladih koji se već nalaze u nekoj socijalnoj instituciji ili hraniteljskoj porodici ili su se zbog izneneadnih porodičnih problema našli u situaciji da uđu u neki od sistema soci-jalne zaštite. Cilj ovog servisa je da obuči i pripremi mlade za samostalni život van institucije ili hraniteljske porodice. Realizacija je u toku.

4. Lek kod kuće pacijenta - mobilna pomoć na terenu namenjena je hronično obolelim, starim, nemoćnim i hendikepi-ranim licima, kao i svim žiteljima na seoskom području GO Pantelej, koji iz nekog razloga nisu u mogućnosti da sami nabave potrebne lekove. Realizacija je u toku.

Projektni tim gradske opštine Pantelej, u saradnji sa lokalnim partnerom Domom za decu i omladinu „Duško Radović“ bio jezadužen za implementaciju projektnih aktivnosti.Implementacija projekta gradske opštine Pantelej započela je odobrenjem sredstava iz donacije EU i trajala je 10 meseci, a

45

Servis centar je otvorenu martu 2007. godine. Cilj gradske opštine Pantelej je da razvija i unapređuje usluge koje se pružaju u Servis centru u skladu sa potrebama korisnika. Jedna od najvažnijih aktivnosti bila je sprovođenje ankete među stanovniš-tvom gradske opštine Pantelej. U skladu sa dobijenim rezultatima uspostavljena su četiri zasebna servisa kao deo Servis cen-tra. Prema sprovedenoj anketi, urađenoj na uzorku od 1500 građana teritorije Gradske opštine Pantelej, oko 40% je izrazilo potrebu za korišćenje neke od usluga koje će se pružati u Servis centru.

Takođe, bilo je važno animirati javnost i obavestiti je o novim načinima pružanja usluga socijalne zaštite koji se kao takvi prvi put uspostavljaju u Gradskoj opštini Pantelej i Gradu Nišu.Celokupno stanovništvo Gradske opštine Pantelej i Grada Niša moglo je tokom implementacije projektnih aktivnosti da se upozna sa inovativnim načinom pružanja socijalnih usluga kroz medijsku promociju projekta i održavanje tribina. To je iza-zvalo veliko interesovanje građana, posebno građana u stanju socijalne potrebe.U novonastalim promenama u procesu tranzicije građani ne poseduju dovoljnu svest o svom mestu i mogućnostima u okvi-ru datog procesa, što rezultira nedostatakom inicijative i nepoverenjem u institucije sistema. To je bio jedini problem toku realizacije, ali kroz edukaciju i informisanje zajednica je senzibilisana i stimulisana da uzme aktivno učešće u procesu.


Projekat je realizovan sa ciljem da pomogne građanima u stanju socijalne potrebe: hendikepiranim licima, deci, starim i ne-moćnim građanima i njihovim porodicama.

Samo pokretanje inicijative za uvođenje alternativnih oblika socijalne zaštite na teritoriji Gradske opštine Pantelej izazvalo je veliko interesovanje među stanovništvom. U neposrednim kontaktima sa potencijalnim korisnicima usluga Servis centra, projektni tim GO Pantelej je dobio veliku podršku građana da se centar uspostavi kao stalni vid pružanja usluga iz oblasti socijalne zaštite.Konkretna iskustva iz prakse partnerske opštine Forli, iz Italije doprinela su jačanju tehničkih i kadrovskih kapaciteta za po-dršku i pružanje usluga građanima u stanju socijalne potrebe. Kvalitetnom komunikacijom sa partnerskom opštinom EU usvojeni su i primenjeni novi modeli u radu koji garantuju umrežavanje svih aktera u cilju zadovoljavanja potreba građana. Ojačana lokalna samouprava na taj način, postaje eikasan servis građanima sa svoje teritorije.Projektni tim, angažovan na ovom projektu, preko svoje edukacije, značajno je povećao lično i profesionalno znanje i spre-man je da edukuje ostale zainteresovane zaposlene iz lokalne samouprave.


Tokom čitave implementacije projektnih aktivnosti rađena je medijska promocija projekta. Gradska opština Pantelej je u kon-tinuitetu pozivala medije da obaveste javnost o toku realizacije projekta i rezultatima koji su postignuti. Održano je 12 tribina u svim seoskim mesnim zajednicama i podeljene su dve vrste brošure u kojima su navedene i objašnjene usluge koje će se pružati u Servis centru, lokacija gde se centar nalazi kao i brojevi telefona na koje građani mogu dobiti neophodne informaci-je. Na svim istaknutim mestima u opštini i gradu istaknuti su plakati sa najavom o postojanju Centra za pružanje alternativnih oblika socijalne zaštite. Uvođenje svakog novog servisa u okviru Servis centra medijski se kontinuirano prati. Kolege iz drugih opština su upoznate sa primerom GO Pantelej tokom medijskih predstavljanja projekta i preko promotiv-nog materijala koji im je podeljen.


Partner iz EU na projektu je bila opština Forli iz Italije. Stručnjaci iz partnerske opštine su obavili 3 posete u GO Pantelej tokom kojih su preneli svoja iskustva i preporuke iz oblasti alternativne socijalne zaštite. Konkretna iskustva partnera doprinela su jačanju tehničkih i kadrovskih kapaciteta za podršku i pružanje usluga građanima u stanju socijalne potrebe. Kvalitetnom komunikacijom sa partnerskom opštinom iz EU usvojeni su i primenjeni novi modeli u radu koji garantuju umrežavanje svih aktera u cilju zadovoljavanja potreba građana. Iskustvo i sugestije kolega iz partnerske opštine Forli iz Italije takođe su zna-čajno uticali na odabir usluga koje će se pružati u Servis centru.

Predstavnici GO Pantelej su imali priliku da obave studijsku posetu EU partneru gde su pored neposrednog uvida u sisteme alternativne socijalne zaštite učestvovali i na konferenciji posvećenoj istraživanju socijalnih politika u zemljama zapadnog Balkana.

Lokalni partner na projektu je Dom za decu i omladinu „Duško Radović“ iz Niša, i korišćena je njihova ekspertiza u oblasti socijalne zaštite u toku implementacije čitavog projekta.

8. Resursi

Tokom realizacije projekta bili su angažovani službenici GO Pantelej, konsultanti na projektu iz Doma za decu i omladinu

46

„Duško Radović“ koji je lokalni partner na projektu i eksperti u oblasti socijalne zaštite iz partnerske opštine Forli iz Italije. Sredstvima iz donacije nabavljeno je jedno vozilo i računarska oprema. Adaptaciju i opremanje prostora za potrebe Servis centra, GO Pantelej je inansirala sopstvenim inansijskim sredstvima i to je deo učešća opštine.Primena primera se nastavlja i nakon završetka inansiranja projekta od strane donatora. Finansiranje Servis centra obezbe-diće se iz budžeta opštine, donacija i inansijskim učešćem korisnika usluga.


Ukoliko kolege iz drugih opština žele da preuzmu primer dobre prakse GO Pantelej, svoja istraživanja treba da prilagode socijalnoj strukturi stanovništva na svojoj teritoriji, usaglase prioritete potreba i precizno deinišu ciljne grupe. Kako je ova vrsta servis centra prvi put uspostavljena na teritoriji grada Niša, može se iskoristiti kao model replikacije, u gradu Nišu, ali i drugim opštinama u Srbiji. Zaposleni u GO Pantelej mogu da prenesu znanje usvojeno od eksperata iz part-nerske opštine EU kolegama u Srbiji. Tokom implementacije projekta odštampan je priručnik za eikasnu realizaciju usluga pa se kolege iz drugih opština mogu rukovoditi ovim dokumentom pri planiranju usluga socijalne zaštite.

10. Preporuke

Prilikom implementacije projekta „Uvođenje alternativne socijalne zaštite u GO Pantelej“, projektni tim opštine ostvario je blisku saradnju sa ustanovama socijalne zaštite, organizacijama i udruženjima osoba sa nekom vrstom hendikepa, osnovnim školama, nevladinim organizacijama i svim intresnim grupama na teritoriji Niša. To je neophodan uslov za eikasno funkcio-nisanje Servis centra.Kako bi osigurali da Servis centar odgovara potrebama većine stanovništva, potrebno je kontinuirano ispitivanje javnog mnjenja. Na ovaj način svi građani mogu da daju sugestije i iskažu svoje potrebe, odnosno da usluge Servis centra unapre-đujemo i prilagođavaju potrebama korisnika.U prvoj fazi realizacije projekta, projektni tim GO Pantelej je očekivao da će gotov model sličnog servis centra iz partnerske opštine Forli moći da, uz određene izmene, replicira u svojoj opštini. Međutim, to nije bilo moguće jer je funkcionisanje socijalne zaštite sistemski drugačije uređeno u Italiji. Zato je gradska opština Pantelej morala da prilagodi i organizuje svoj Servis centar u skladu sa zakonskim regulativama Republike Srbije i potrebama građana na svojoj teritoriji. U tom procesu veliku pomoć pružio je ekspertski tim partnerske opštine Forli i lokalni partner Dom za decu i omladinu „Duško Radović“ što je rezultiralo uspešnim otvaranjem Servis centra.

47

OPŠTINA ČOKA

Projekat: STRATEŠKO PLANIRANJE U OBLASTI USLUgA SO-CIJALNE ZAŠTITE U OPŠTINI ČOKA

EU partner: Bordany, Mađarska


Kontakt osoba za projekat: Predrag MijićE-mail: peđ[email protected] Web adresa: www.coka.co.yu

Ovim projektom opština Čoka je planirala da razvije strateški plan razvoja socijalne zaštite kroz razmenu znanja, iskustava i upo-znavanje sa praktičnim modelima koji su primenjeni u partnerskoj opštini, a u skladu sa potrebama krajnjih korisnika usluga so-cijalne zaštite. Planirana razmena znanja je realizovana kroz posetu partnerskoj opštini u Mađarskoj i kroz obuku za zaposlene uopštinskoj administraciji i u Centru za socijalnu zaštitu.U pripremu strateškog plana razvoja socijalne zaštite bili su uključeni opštinski zvaničnici i administracija, korisnici uslugane zaštite, kao i svi građani opštine (kroz medijsku kampanju i javnu debatu o projektu). Opština Čoka je primenom EU standardau oblasti socijalne zaštite značajno unapredila kvalitet i sadržaj socijalnih usluga za građane.

O OPŠTINI

Opština Čoka se nalazi se u AP Vojvodini i spada u Severno-banatski okrug. Prema podacima iz 2004. godine, opština zauzima površinu od 321 km² (od čega na poljoprivrednu površinu otpada 29.491 ha, a na šumsku 477 ha).Centar opštine je grad Čoka. Opština Čoka se sastoji od 8 naselja. Po podacima iz 2002. godine u opštini je živelo 13.832 stanovnika, a po popisu iz 1991. je bilo 15.107 stanovnika, što daje prirodni priraštaj za taj period od -8.4%. Po podacima iz 2004. broj zaposlenih u opštini iznosi 1.912 ljudi. U opštini se nalazi 7 osnovnih i 1 srednja škola.


1. Početno stanje

Čoka je mala opština, čiji prihodi nisu dovoljni kako bi se rešili svi postojeći problemi. Lokalni budžet se uglavnom troši nafunkcionisanje lokalne samouprave i nije dovoljan za realizaciju većih investicija. Zbo toga je veoma teško rešavati problemeiz oblasti socijalne zaštite.Centar za socijalnu zaštitu u opštini Čoka je osnovan pre više decenija. Prema podacima Centra, u Čoki živi 1.138 dece u 663porodice i njihov životni standard je ispod nivoa neophodnog za normalnu egzistenciju.Prema podacima opštinske administracije od 2000. godine trend korišćenja socijalnih usluga neprestano raste. Imajući u vi-du da su građani iz ruralnih područja uglavnom neinformisani o socijalnim uslugama velika je verovatnoća da će vremenom,sa boljom informisanošću građana, trend korišćenja navedenih usluga rasti još brže i više. Obzirom da je socijalna sigurnostu nadležnosti lokalne samouprave opštinska uprava je smatrala da će se realizacijom ovog projekta stvoriti mogućnost da sepomogne socijalno ugroženim grupama da žive bolje i dostojanstvenije.


Planirani ciljevi projekta bili su:• Priprema Strategije za razvoj socijalne zaštite u opštini• Ja anje kapaciteta opštine oka kroz razmenu iskustava i znanja izme u zaposlenih u opštinskoj

administraciji, Cen-tru za socijalnu zaštitu i stručnjaka iz opštine Bordany• Poboljšanje socijalnih usluga u opštini oka


Rukovodstvo opštine Čoka je pokrenulo inicijativu za rešavanje problema u oblasti socijalne zaštite jer je jedna od nadlež-nosti lokalne samouprave upravo socijalna sigurnost građana. Imajući u vidu iskustvo partnerske opštine iz Mađarske u ovoj

48

http://www.coka.co.yu/


oblasti odlučeno je da se i njihova iskustva integrišu u predlog projekta.Kao ciljne grupe projekta deinisani su: rukovodstvo i zaposleni u opštini, zaposleni u Centru za socijalnu zaštitu i korisnicisocijalnih usluga.Indirektne koristi od realizacije projekta imali su svi građani opštine Čoka.


Na projektu su realizovane sledeće glavne aktivnosti:• Osposobljavanje prostorija za rad Centra za socijalnu zaštitu: u okviru zgradeopštinske upraveodre eno je

nekoliko prostorija koje su renovirane i stavljene na raspolaganje Centru za socijalnu zaštitu.• Formiranje opštinskog koordinacionog Odbora za socijalnu politiku: u rad Odbora za socialnu politiku uklju

eni su predstavnici opštinske administracije, predstavnici civilnog sektora (NVO), predstavnici privatnog sektora i predstav-nici korisnika socijalnih usluga. Uloga Odbora je bila da prate realizaciju projekta od početka do kraja.

• Istraživanje i analiza: kako bi prikupili neophodne podatke u pogledu rešavanja socojanih problema u opštini izrae-no je i podeljeno ukupno 100 upitnika različitim ciljnim grupama. Analizu prikupljenih podataka izvršili su zaposleni u Centru za socijalnu zaštitu.

• Rad na Strategiji za razvoj socijalne zaštite: u saradnji sa dva stru njaka iz partnerske opštine zapo eo je rad na izra-di Strategije. Stručnjaci su upoznati sa lokalnim zakonodavstvom u oblasti socijale i trenutnog socijalnog stanja u opštini. Izvršeno je poređenje sistema socijalne zaštite u Srbiji i Mađarskoj kako bi se partnerski model što bolje inte-grisao u Strategiju za razvoj socijalne zaštite opštine Čoka. Predlog Strategije je podeljen svim javnim institucijama u opštini, zaposlenima u opštinskoj administraciji koji se bave pitanjima socijale i zaposlenima u Centru za socijalnu zaštitu. Nakon okruglog stola, odžanog krajem januara 2007. godine, Strategija je usvojena u Skupštini opštine.

• Obuka zaposlenih u opštini i Centru za socijalnu zaštitu: obuku su održali stru njaci iz Ma arske i ona je obuhvatila korišćenje EU modela u praksi lokalne samouprave. Obuku je prošlo ukupno osmoro zaposlenih u Centru za socijal-nu zaštitu i opštini.

• Studijske posete EU partneru: u cilju prikupljanja iskustava iz prakse EU predstavnici opštine oka su posetili opštini Bordany u Mađarskoj. Tokom posete posebna pažnja je posvećena praktičnim pitanjima u oblasti socijalne zaštite. Predstavnici iz Čoke su imali priliku da se upoznaju za radom Centra za socijalnu zaštitu i uslugama koje pružaju socijalno ugroženim stanovnicima, sa radom narodne kuhinje, pružanjem pomoći starijim osobama i sl.


Tokom realizacije projekta postignuti su sledeći rezultati:• Izra ena je i usvojena Strategija za razvoj socijalne zaštite u opštini oka za narednih deset godina• Uspostavljena je saradnja sa svim relevantnim akterima u pogledu razvoja socijalne zaštite• Uspostavljena je saradnja sa opštinom u EU, izvršen je transfer znanja i iskustava koja su inkorporirana u Strategiju

za razvoj socijalne zaštite i svakodnevni rad opštine Čoka.


Lokalni mediji su redovno izveštavali o svim aktivnostima koje su realizovane u okviru projekta, uključujući lokalne novine’’Čokanska hronika’’, a objavljeno je nekoliko članaka u Večernjim novostima kao i u časopisu Maguar Szo na mađarskomjeziku.Na lokalnoj radio stanici City NK iz Novog Kneževca je emitovana emisija posvećena ovom projektu. Projekat je predstavljeni na TV stanici VK iz Kikinde, dok je otvaranje Centra za socijalnu zaštitu propraćeno na nacionalnoj televiziji RTS 1.Takođe je odštampano 400 brošura koje su promovisale projekat, 400 brošura o rezulatima projekta, 1.000 lajera kojima sugrađanima predstavljeni ciljevi projekta i 400 primeraka Strategije razvoja socijalne zaštite.


Partner na projektu je bila opština Bordany iz Mađarske. Stručnjaci iz Mađarske su dva puta posetili opštinu Čoka. Njihovauloga je bila da pruže tehničku pomoć prilikom izrade Strategije razvoja socijalne zaštite i da obuče zaposlene u opštini iCentru za socijalnu zaštitu u pogledu korišćenja EU modela u praksi lokalne samouprave.Predstavnici opštine Čoka su takođe posetili opštini Bordany. Tokom ove posete posebna pažnja je posvećena praktičnimpitanjima u oblasti socijalne zaštite. Predstavnici Čoke su imali priliku da se upoznaju za radom Centra za socijalnu zaštitu iuslugama koje pružaju socijalno ugroženim stanovnicima, sa radom narodne kuhinje, pružanjem pomoći starijim osobamai sl.Uspostavljena saradnja se pokazala kao veoma uspešna tako da je planiran nastavak u oblasti realizacije usvojene Strategijei to najpre u pogledu usluga kućne pomoći, formiranja dnevnog centra za ugrožene kategorije dece, a takođe je dogovorenai saradnja u pogledu uspostavljanja centra za starije osobe.

8. Resursi

Troškovi realizacije projekta iznosili su 66.218 EUR: Evropska agencija za rekonstrukciju je inansirala 90% vrednosti projekta, a opština Čoka preostalih 10%.Nastavak realizacije usvojene Strategije će delom preuzeti opština Čoka dok će se sredstva za realizaciju većih investicija obezbeđivati putem konkurisanja za sredstva iz NIP-a i donacija međunarodnih organizacija.


Opština Čoka je razvojem Strategije u oblasti socijalne zaštite uspostavila osnovu za dalji razvoj usluga u ovoj oblasti. Obzi-rom da je većina lokalnih samouprava u Srbiji od skora počela da preuzima ozbiljnije korake u ovoj sferi, metodologija rada, praksa i EU modeli u ovoj oblasti mogu da posuluže kao dobra osnova i drugim opštinama iz Srbije. Opština Čoka može preneti svoja iskustva, metodologiju rada, ali i ponuditi stručnu pomoć u izradi Strategije.

50

OPŠTINSKE SLUŽBE, INFORMISANJE I KOMUNIKACIJA

51

OPŠTINA VRANJE

Projekat: OPŠTINSKI INFOCENTAR SA TRI ISTURENA ODE-LJENJA – POBOLJŠAN PRISTUP INFORMACIJAMA ZA gRAđANE OPŠTINE VRANJE

EU partner: Pomiliano d Arko, Italija Kontakt osoba za projekat: Ivan Stojković

Lokalni partner: Inicijativa za demokratsku tranziciju (DTI), Beograd E-mail: [email protected]

Vrednost projekta: 62.000 EUR Web adresa: www.vranje.org

Eikasna administracija u službi građana prioritet je lokalne samouprave, koja je u tom smislu preduzela niz konkretnih mera. Otvaranjem moderno opremljenog Uslužnog centra delimično je omogućeno građanima da lakše i brže ostvare svoja osnovna prava. Kroz jednogodišnje funkcionisanje UC, ali i procenom kapaciteta Opštinske uprave, koja je urađena u saradnji sa SKGO i UNDP, uo enoje da ne postoji dobra komunikacija izme u samih službi u Opštinskoj upravi, kao i Opštinske uprave sajavnim preduzećima, što je stvorilo loš omidž, i u krajnjoj liniji otežalo rešavanje problema građana.U cilju prevazilaženja postojećeg stanja otvoren je Infocentar. Suština je da građani na jednom mestu dobiju sve potrebne infor-macije o radu Opštinske uprave, zvaničnika, i javnih preduzeća i ustanova, koje su od vitalnog značaja. Pomenuti subjekti svakod-nevno centru dostavljaju podatke, koji se građanima serviraju direktno, telefonom ili preko zvaničnog sajta opštine. Na taj način postignuti su transparentnost u radu i ušteda na vremenu, a Infocentar pored osnovne dobio i ulogu posrednika u rešavanju problema građana. Centar ima i tri isturena odeljenja u mesnim zajednicama sa najvećim brojem stanovnika, koja pružaju iste usluge.

O OPŠTINI

Opština Vranje je politički, administrativni, privredni, zdravstveni, obrazovni i kulturni centar Pčinjskog okruga. Nalazi se na jugu Srbije i zauzima geostrateški položaj. Prema popisu iz 2002.godine na teritoriji opštine živi 87.550 stanovnika. Najzna-čajniji privredni kolektivi su ’’Simpo’’, ’’ Alfa-plam’’, ’’DIV-BAT’’, ’’Zavarivač’’, ’’ Jedinstvo’’, ’’HIV’’ i drugi. U osnovne i srednje škole upisano je oko 15.000 učenika, a u visokoobrazovne ustanove blizu 2.000 studenata. Vranje je grad sa bogatom kulturnom tradicijom, i prepoznatljivo po manifestacijama ’’Borina nedelja’’ i ’’Borini pozorišni dani’’, koje se organizuju u čast velikog srpskog književnika Borisava Stankovića, koji je rođen u Vranju.


stanje

Dugogodišnja izolacija i zatvorenost opštinske administracije glavni su uzrok nastanka problema. Sporost u radu i neljuba-znost doprineli su da građani opštinske službe doživljavaju kao otuđene centre moći. Identična je situcija i sa javnim predu-zećima i ustanovama, koje se inansiraju iz budžeta opštine. Loša komunikacija i otežano rešavanja problema postajali su sve izraženiji sa povećanjem broja stanovnika, a interna procena kapaciteta Opštinske uprave, urađena u februaru 2005.godine, upravo je ovaj problem identiikovala kao slabost lokalne administracije. Velika razuđenost naseljenih mesta i udaljenost od centra opštinske administracije, takođe, znatno otežava ostvarivanje prava, pre svega starim i siromašnim osobama. Sve ovo je u velikoj meri uticalo na loš imidž Opštinske uprave i nezainteresovanost građana da aktivno učestvuju u radu lokalne samouprave i procesu donošenja odluka.


Osnovni cilj projekta je poboljšanje informisanost građana o radu lokalne samouprave, aktivnostima opštinskih zvaničnika, javnih preduzeća i ustanova, usvojenim opštinskim odlukama i drugim propisima.

Speciični ciljevi ovog projekta su:• Pove ana transparentnost u radu• Usvajanje eti kih standarda u komunikaciji i radu sa gra anima

52

http://www.vranje.org/


• Podsticanje gra ana da uestvuju u radu lokalne samouprave• Uklju ivanje gra ana u proces donošenja odluka• Kreiranje sveobuhvatne baze podataka


Sledeći potrebe građana, opština je maja 2005.godine formirala tim, koji je imao zadatak da reši problem otežanog dobijanja informacija iz opštinskih i komunalnih službi. Napisan je projekat o osnivanju Infocentra, sa kojim se konkurisalo kod progra-ma EXCHANGE, koji inansira Evropska agencija za rekonstrukciju. Projekat je obuhvatio informacije o načinu organizovanja Infocentra, metodologiji prikupljanja i servisiranja informacija i speciikaciju potrebnih tehničkih i ljudskih resursa za rad Infocentra. U periodu kada je rađen projekat, opština nije imala usvojenu Strategiju razvoja, već samo nacrt, a jedan od cilje-va je i otvaranje Infocentra u Vranju i najvećim mesnim zajednicama Vranjskoj Banji, Rataju i Vlasu. Kako se implementacija projekta odvijala uporedo sa usvajanjem Strategije razvoja, on je uvršten u dokument, kao jedna od tekućih aktivnosti. Osnivanje Infocentra je izabrano kao najpraktičnija opcija, iz razloga što je ova služba predstavlja nadogradnju Uslužnog centra, koji uspešno funkcioniše.Ciljna grupa su svi stanovnici opštine Vranje, što znači da direktnu korist imaju svi građani. Ovome treba dodati i stanovnike 5 opština sa Kosova i Metohije, koji su upućeni na Vranje, kao administrativni centar, zatim izbegla i raseljena lica koja žive na području opštine Vranje.


Infocentar je formiran kao deo opštinske administracije, po ugledu na slične centre u Evropskoj uniji. Implementaciju projek-ta je vodio tim i za 10 meseci realizovane su sledeće aktivnosti:

• Formiran je Savetodavni odbor od predstavnika opštinske administracije, javnih preduze a i ustanova, sredstava javnog informisanja i nevladinih organizacija. Uloga odbora je bila u davanju sugestija i predloga, ali i nadzor nad sprovedenim aktivnostima. Članovi odbora usvojili su sadržaj upitnika, koji je sačinila partnerska NVO, na osnovu ko-jeg je sprovedena analiza potreba građana i načina pružanja informacija, čime je određena metodologija i procedura rada Infocentra.

• Održano je na desetine sastanaka sa na elnicima službi u Opštinskoj upravi i direktorima javnih preduze a i ustano-va, na kojima su deinisane obaveze

• Izvršeno je ure enje prostora Infocentra i uspostavljena procedura rada u skladu sa standardima EU• Obuka angažovanih lica za rad u Infocentru• Napravljena je baza podataka• Redovno obaveštavanje javnosti organizovanjem konferencija za novinare i izdavanjem saopštenja.

Neočekivanih problema tokom realizacije nije bilo, ali je tim nailazio kod pojedinaca na nerazumevanje i otpor, što je uobi-čajeno prilikom uvođenja novina u radu. Stalnim kontaktima i isticanjem značaja formiranja jednog ovakvog centra, preva-ziđene su prepreke.Indirektnu korist od funkcionisanja Infocentra imaju svi stanovnici opštine Vranje, zatim stanovnici 5 opština sa područja Kosova i Metohije, koji su upućeni na Vranje kao administrativni centar, i izbegla i raseljena lica. Ukoliko se uzme u obzir po-datak, da se samo Opštinskoj upravi godišnje obrati oko 30.000 pojedinaca, gruba procena je da direktnu korist od Infocentra ima najmanje trećina stanovnika.

rezultati

Infocentar je uspeo da objedini sve relevatne informacije o radu opštinskih i komunalnih službi, tako da građani na jednom mestu mogu dobiti sve neophodne podatke. To je u velikoj meri poboljšalo rad Opštinske uprave i javnih službi. Svakodnev-no se u Infocentar slivaju podaci o radu Opštinske uprave i javnih preduzeća, kao i polumesečni i mesečni izveštaji, i oni su deo jedinstvene baze podataka. Građani se informišu na šalteru, u isturenim odeljenjima, telefonom ili na veb sajtu. U prote-klom periodu plasirano je preko 1000 vesti iz javnog sektora, a mesečno oko 2.500 posetilaca otvori internet sajt Infocentra. Za 6 meseci koliko funkcioniše Infocentar, podneto je oko 600 zahteva, koji se ne odnose na dobijanje infomracija, već na pružanje pomoći u rešavanju određenih problema. Na taj način Infocentar je jednim delom postao i medijator, između gra-đana, s jedne, i uprave i komunalnih službi, s druge strane.Generalno svi građani imaju koristi od formiranja jedne ovakve službe, a posebno seosko stanovništvo, koje u isturenim odeljenjima, bez potrebe da dođe u grad, dobija potrebne informacije za ostvarivanje svojih prava.


Sredstva javnog informisanja bila su partner lokalnoj samoupravi u realizaciji celog projekta. Svaka aktivnost bila je medijski propraćena organizovanjem konferencija za novinare ili izdavanjem saopštenja za javnost. Članovi tima gostovali su u elek-

53

tronskim medijima, kako bi građanima objasnili suštinu i značaj projekta. Pojavljivanje je naročito bilo izraženo neposredno pre otvaranja centra i u prvih mesec dana rada. Takođe, posete eksperata iz Italije bile su zabeležene u svim pisanim i elek-tronskim medijima.U cilju što bolje promocije projekta, urađeni su lajeri i brošure, koje su građani dobijali u Uslužnom centru, Mesnim zajed-nicama i na šalterima javnih preduzeća. Infocentar, i po završetku projekta, svim radio i tv stanicama, elektronskom poštom svakodnevno dostavlja najznačajnije informacije, čime se na svojevrstan način vrši popularizacija Infocentra. Od otvaranja do danas Infocentar su posetile brojne delegacije, kako iz Srbije, tako iz inostranstva, a po ugledu na Vranje i u Berovu u Makedoniji bi trebalo da zaživi jedna ovakva služba.


Partneri opštini Vranje u osnivanju Infocentra su bili opština Pomiliano d Arko iz Italije, u kojoj ovakva služba postoji od 2000. godine i NVO DTI iz Beograda.Pomoć partnerske opštine iz EU bila je stručna, odnosno eksperti iz Italije su u dva navrata boravili u Vranju i održali više predavanja, kojima su bili obuhvaćeni rukovodioci Opštinske uprave i javnih preduzeća, zaposleni u Opštinskoj upravi koji su angažovani u radu Infocentra, kao i predstavnici javnih preduzeća i ustanova, koji dostavljaju podatke Infocentru. Predstavnici opštine Vranje su obavili studijsku posetu partnerskoj opštini iz EU gde su imali priliku da se upoznaju sa nači-nom funkcionisanja njihovog Infocentra i načinima komunikacije sa javnim preduzećima. Takođe su imali priliku da posete Uslužni centar, javna preduzeća, a takođe je organizovan i sastanak sa lokalnim preduzetnicima u cilju razvoja privrednih odnosa između partnera.

8. Resursi

Sredstva za realizaciju projekta obezbeđena su u okviru programa EXCHANGE, koji je sprovodila Evropska agencija za rekon-strukciju u saradnji sa SKGO. Vrednost je 62.000 EUR, a od toga 10% je obezbedila lokalna samouprava. Najveći troškovi bili su vezani za opremanje Infocentra, za šta je utrošeno oko 9.000 EUR i za posetu eksperata iz Italije oko 6.000 EUR. Realizaciju projekta je vodio opštinski tim i pri tome su korišćeni resursi Opštinske uprave ( struja, telefon, kancelarijski ma-terijal, vozila, računari).Infocentar danas funkcioniše kao deo Opštinske uprave, i za rad u njemu angažovani su koordinator i šalterski službenik. Poslove u isturenim odeljenjima obavljaju zaposleni u mesnim zajednicama, a u javnim preduzećima i ustanovama po jedan koordinator, iz reda zaposlenih. Infocentar funkcioniše kao sastavni deo Opštinske uprave i inansira se iz budžeta.


Problem koji je opština Vranje imala i rešila otvaranjem Infocentra prisutan je u većoj ili manjoj meri u svim sredinama. Za-tvorenost u radu i otežano dobijanje bilo kakve informacije iz lokalne administracije ili javnog preduzeća može se uspešno rešiti, ukoliko pre svega postoji politička volja. Uz podršku rukovodstva opštine, kao i rešenost javnih preduzeća da se aktivno uključe u rad Infocentra, mogu se postići značajni rezultati u približavanju lokalne samouprave građanima. To praktično znači da ne postoje ni zakonska ni bilo kakva druga ograničenja za primenu pomenutog projekta u bilo kojoj sredini. Opština Vra-nje spremna je da svim zainteresovanim lokalnim zajednicama pomogne u osnivanju jedne ovakve službe, što znači da može pružiti stručnu pomoć, organizovati obuke, posete, jednom rečju dati smernice da isti projekat zaživi i u drugim sredinama.

10. Preporuke

Projektni tim opšrtine Vranje je zaključio da je ’’nespremnost pojedinih službi da prihvate dodatne obaveze bila je glavna prepreka u realizaciji projekta. I pored toga što su organizovane obuke i sastanci, komentari tipa šta će nama to nisu izostajali. Zbog toga je tim u saradnji sa predsednikom jasno i precizno deinisao obaveze službi prema Infocentru, koje su predočene neposrednim rukovodiocima, što je imalo pozitivan efekat. Takođe, javno izrečene kritike tokom implementacije projekta doprinele su da svi subjekti ozbiljno shvate svoju ulogu u formiranju i funkcionisanju Infocentra.Održivost projekta je moguća samo ako postoji snažna podrška lokalnih funkcionera, ali i nevladinog sektora i medija. Ne-vladine organizacije, sa kojima je tim imao redovne sastanke, bile su od velike koristi u davanju predloga i sugestija, koje su primenjene u realizaciji.Sve faze u sprovođenju projekta su medijski bile pokrivene i ta transparentnost je rezultirala prihvatanjem Infocentra od strane građana.’’

54

gRADSKA OPŠTINA STARI gRAD, BEOgRAD

Projekat: JAČANJE KAPACITETA LOKALNESAMOUPRAVE U OPŠTINI STARI gRAD

EU partner: Kvart Eržebetvaroš – Budimpešta, Maarska

Lokalni partner: Inicijativa za demokratsku tranziciju, DTI

Vrednost projekta: 86,870 EUR

Kontakt osoba za projekat: Jelena Neši , vo a projekta;

Milan Majstorović, opštinski koordinator

E-mail: [email protected]; [email protected] Web adresa: www.starigrad.org.yu

http://www.starigrad.org.yu/



Ovaj projekat je osmišljen i izveden u cilju jačanja sveukupnih kapaciteta opštinske uprave, prvenstveno u domenu komunikacije irazmene informacija, kako unutar same opštine, tako i sa okruženjem. Kako bi se dostigao ovaj cilj, rađeno je na dva polja: uvođe-nje sistema kvaliteta ISO 9001:2000 u opštinsku upravu gradske opštine Stari Grad (što je jedna od preporuka Evropske Unije), kaoi na polju restruktuiranja postojećih odeljenja i službi, kako bi se kreiralo Odeljenje za komunikacije.U ovom poslu postojala je svesrdna podrška partnera - Kvarta Eržebetvaroš iz Budimpešte u Mađarskoj - koji je intenzivnim radomuveo i unapredio upravljanje kvalitetom. Takođe, partner u izvođenju projekta, edukaciji i razmeni iskustava bio je i Inicijativa zademokratsku tranziciju (DTI).Projekat je trajao 10 meseci, tokom kojih je organizovano niz projektnih aktivnosti, uključujući i posetu EU partnera našoj opštini,kao i studijsko putovanje u Budimpeštu opštinskih zvaničnika i službenika.

O OPŠTINI

Opština Stari grad zauzima površinu od 698 ha, na kojoj živi oko 70.000 stanovnika. Ime Starog grada odražava istorijsko mesto i ulogu starog gradskog središta, odakle se Beograd dalje razvijao. Sadašnja opština je nastala i ponela današnji naziv 1957. godine, spajanjem opština Stari grad, Skadarlije i dela Terazija. Dan opštine je slava Cveti, koji se slave poslednje nede-lje pred Uskrs. Opština se odlikuje velikim ulaganjima u obnovu zdravstvenih ustanova, ustanova kulture i obrazovanja, kao i sportskih ustanova.


1. Početno stanje

Praksa je pokazala da su lokalne vlasti u Srbiji najbrže sprovele reforme. Samim tim je prirodno implementirati najbolje primere iz prakse Evropske unije baš na nivou lokalne samouprave. Kako bi se uspešno unapredili svi relevantni činioci op-štinskog razvoja, trebalojeda krenuti od osnovnefunkcijeopštine – sektora usluga. Klju ni preduslovza omogu

avanjeeko-nomskog razvoja opština jeste upravo uspešna reforma opštinske administracije. Cilj je bio uklanjanje obeležja nedostatka eikasnosti i nezainteresovanosti sa opštine kao pružaoca usluge građanima, kao i da se poboljša sveukupna komunikacija opštine sa korisnicima usluga i državnim institucijama.

U procesu transfera znanja i iskustva od evropskog partnera, korisnici ovog projekta su bili kako opština Stari Grad, tako i lokalni partner DTI.Kao sekundarne korisnike možemo pomenuti gradsku upravu Grada Beograda, kroz međuzavisnost u procesu formiranja i izvršenja budžeta.


Namera je bila da ovim se projektom unaprede upravljačke funkcije i organizaciju opštinske uprave, kao i pružanje usluga građanima. Kroz čitav tok projekta opština se trudila da uspostavi funkciju strateški vođene komunikacije sa građanima, budu i da e upravo oni - ili kroz lice poslovnog sektora, ili kroz lice drugih gra anskih organizacija i institucija - bivati sve važniji partner za opštinu. Postaviljeno je nekoliko konkretnih ciljeva:

55

• Uvo enje sistema kontrole kvaliteta, kako bi se unapredila eikasnost redeinisanjem i restruktuiranjem svih radnih procesa

• Formiranje Odeljenja za komunikacije, kako bi se strateški planirala interna i eksterna komunikacija• Obuka zaposlenih o primerima najbolje prakse naprednih lokalnih samouprava iz Evropske unije.


Inicijativu za pokretanje ovog projekta je dala sama opština, tačnije predsednica opštine. Budući da je Stari grad gradska opština i da je u mnogo aspekata zavisna od grada, te da kao takva ima manje ingerencija od ostalih op ština u Srbiji, veo-ma je važno da se postojeći kapaciteti u pružanju usluga podignu na što viši nivo. U tom smislu su započete konsultacije o mogućnostima pronalaženja alternativnih izvora kako inansiranja, tako i ekspertize iz inostranstva, u oblastima uvođenja sistema kvaliteta u javnu upravu i uspostavljanja funkcije strateški vođene opštinske komunikacije sa različitim ciljnim gru-pama. Saradnici iz DTI su pomogli u razvijanju ideje i identiikaciji izvora inansiranja (kroz program EXCHANGE) i pomogli u sastavljanju elaborata.

U datom trenutku, ni opština, ni grad nisu imali strateški plan, što je dodatno pojačalo potrebu za standardizacijom procesa unutar organizacije.


Za postizanje ciljeva koji su predviđeni projektom, bilo je neophodno realizovati projekat u četiri pravca: obuka, primena iskustava EU partnera, kampanja i tehnička pomoć. Ova četiri metodološka pristupa omogućila su da se aktivnosti fokusiraju na najbolji mogući način.

Obuka se odvijala na tri polja: edukacija svih zaposlenih o potrebama unapređenja trenutnog stanja administracije ka mo-dernijoj, evropski orijentisanoj lokalnoj samoupravi. Ovo je ujedno bilo i prva aktivnost, koja je, pored informacije o tome šta je moderna lokalna samouprava orijentisana prema građanima, pružila i početnu obuku o standardizaciji i kontroli kvaliteta u javnoj upravi. Ovo je bilo neophodno učiniti pre konsultantskog rada na uvođenju ISO standarda, kako bi svi zaposleni dobili pravovremenu informaciju o poboljšanjima koja će ovaj proces doneti, kao i o tome šta se od njih očekuje tokom procesa.Obuka je nastavljena na polju komunikacija - pre svega sa zaposlenima u Informativnoj službi opštine, zatim i u Službi protokola, kao i sa izabranim političkim rukovodstvom opštine i načelnicima odeljenja u okviru opštinske uprave. U sklopu ove akcije je izrađena i Strategija komunikacije gradske opštine Stari grad. Ovde je značajna uloga bila partnera iz EU, Kvarta Eržebetvaroš u Budimpešti, budući da je jedan od eksperata koji je ispred partnera učestvovao u akciji, upravo stručnjak za komunikaciju opštine, kao i lokalne kampanje. EU partner je preneo i dragocena iskustva u oblasti organizacije ovog novog odeljenja, kao i sveukupne edukacije opštinskih zvaničnika i službenika.Zatim je usledila obuka i tehnička pomoć na uspostavljanju ISO 9001:2000 sistema kontrole kvaliteta u opštini. Za ovaj pro-ces je izabran podizvođač, koji je u saradnji sa lokalnim partnerom DTI najpre izvršio analizu stanja i postojećih procesa, a zatim – nakon zajedni ke posete EU partneru i razmene iskustava sa njima – zapo eo i proces kosultacija sa svim odeljenjima i organizacionim jedinicima gradske opštine Stari grad. Proces konsultacija je trajao blizu 9 meseci, nakon čega je usledila provera i sertiikacija, uz svečanu dodelu sertiikata, uz prisustvo čelnika Stalne konferencije gradova i opština, kao i velikog broja opština.

U oblasti razmene iskustava, sprovedene su dve vrste aktivnosti: prva je bila konkretna obuka koju su sproveli eksperati iz opštine-partnera iz EU, koja se odigrala u početnim fazama odabira konsultanta za uvođenje ISO standarda, kao i u ranim fazama izvođenja transformacije u komunikacijskoj funkciji opštine. Drugi vid saradnje je bio studijska poseta, u kojoj su učestvovali načelnici odeljenja opštinske uprave, lokalni partneri, zvaničnici opštine i predstavnici konsultanta za uvođenje ISO standarda (koji su sami inansirali svoj put). Ovo je bila prilika za uvid u dokumenta i papire vezano za standardizaciju procesa partnerske opštine, kao i da se prikupi veliki broj literature o ovakvom vidu unapređenja rada opštinske uprave, koji inače u opštini Stari grad predstavlja novinu.

Nova organizacija funkcije strateške komunikacije opštine je našla svoje mesto i u okviru standardizacije procesa, a novi me-tod rada je primenjen na organizovanje niza događaja u cilju promovisanja celokupnog projekta, ali i rada opštine u ovom periodu uopšte.

U toku izvođenja projekta bilo je i problema, među kojima se mogu izdvojiti poteškoće u organizovanju Odeljenja za ko-munikacije. Među postojećim osobljem i zvaničnicima opštine, trebalo je izdvojiti osobe koje se mogu posvetiti ovom deli-katnom zadatku, što je u početku predstavljalo poteškoću i odložilo izvođenje ovog dela projekta. Takođe, na početni otpor je nailaženo i kod zaposlenih i kod zvaničnika kada je u pitanju bilo uvođenje sistema kontrole kvaliteta, što je veoma brzo prevaziđeno uspešnim ciklusom edukacija i studijskom posetom.

56


Na projektu su postignuti sledeći rezultati:

• Uspostavljen je sistem upravljanja kontrolom kvaliteta ISO 9001:2000• Uspostavljeno je Odeljenje za komunikacije, osoblje obu eno i izra ena Strategija za komuniciranje

gradske opštine Stari grad• Zaposleni obu eni kroz tehni ku pomo i edukaciju od strane EU i lokalnog partnera, kroz studijsko

putovanje i„in-house“ edukaciju• Opštinski zvani nici i uprava stekli i usvojili najbolja iskustva iz prakse EU partnera• Organizovana i sprovedena komunikacijska kampanja

Najvažniji rezultat je uvođenje čvrstog sistema interne komunikacije na obradi dokumenata i zahteva, što je do sada zavisilo od međusobnih odnosa zaposlenih, kao i od trenutne frekvencije posla. Ovaj rezultat se neminovno odrazio na brzinu i ujed-načen kvalitet u pružanju usluga građanima, bez obzira na doba godine i eventualnu preopterećenost sistema.

Osim što su opštinski službenici dobili značajno olakšanje u međusobnoj komunikaciji, pozitivna promena se odrazila i na rukovodstvo, koje u bržem roku dobija podatke na kojima bazira strateške odluke opštine.

Na kraju, stečeno je značajno iskustvo u izvođenju partnerskih projekata, što je dodatno povećalo kapacitet opštine da iznese ovaj, a i slede e partnerske projekte. Prošle jeseni je i ozvani ena saradnja izme u EU partnera - Kvarta Eržebetvaroš i opštine Stari grad.


Gradska opština Stari grad izdaje svoj časopis koji se distribuira svim stanovnicima opštine, putem poštanskih sandučića gra-ana.Tako e, list “Stari grad” se nalazi na pultovima opštine u prijemnomodeljenju, kao i u svim

odeljenjima i službama koje rade direktno sa građanima. Opština je od novembra 2005. godine, kada je potpisan ugovor za projekat EXCHANGE, redovno u svakom mesečnom izdanju izveštavala o aktivnostima na projektu. Internet prezentacija je takođe redovno obaveštavala građane o aktivnostima na projektu. U više navrata se i u nacionalnim medijima pojavljivao tekst o prvoj gradskoj opštini koja se upustila u projekat uvođenja sistema kontrole kvaliteta u javnom sektoru.

Partnerska opština - Kvart Eržebetvaroš iz Budimpešte – je tako e redovno obaveštavala svoje gra ane o toku saradnje, kako kroz opštinske publikacije, tako i putem internet prezentacije.

Nekoliko puta su upriličene i konferencije za medije, gde je predsednica opštine, gospođa Mirjana Božidarević sa drugim zvaničnicima razgovarala sa predstavnicima medija o toku sprovođenja projektnih aktivnosti i koristi koja će od njih doći.

Dodela sertiikata o uvođenju sistema kontrole kvaliteta ISO 9001:2000 u opštinsku upravu je privukla dosta medijske pažnje, ali je takođe okupila i predstavnike velikog broja opština, pre svega beogradskih, ali i iz ostalih delova Srbije. Ovo je bila pri-lika da se i one motivišu u preduzimanju aktivnosti u istom pravcu.


Izbor partnera je veoma značajan u uvođenju bilo koje inovacije u opštinsku upravu. Opština Stari grad je ostvarila izvrsnu saradnju i sa lokalnim partnerom – DTI – i sa EU partnerom – Kvart Eržebetvaroš iz Budimpešte. Uloga lokalnog partnera se preplitala kroz sve projektne aktivnosti, tako što je DTI imao ulogu vođe projekta. Osim toga, DTI je odigrao najvažniju ulogu u facilitaciji transfera znanja od mađarskih eksperata, kao i organizovao edukacije iz oblasti komunikacije i poboljšanog od-nosa sa građanima kao klijentima, upravljanja projektnim ciklusom i interne komunikacije u opštini.

Početkom marta 2006. godine, kada je delegacija eksperata iz partnerske opštine stigla u sedmodnevnu posetu, započelo izvođenje akcionog plana za uvođenje sistema kontrole kvaliteta, kao i edukacije zaposlenih. Tri eksperta su pomogla u boljem organizovanju projektnih aktivnosti, a tokom boravka su se i podrobno upoznali sa načinom funkcionisanja gradske jedinice lokalne samouprave i ingerencijama, kako bi što efektivnije primenili iskustva koja su sami stekli tokom uvođenja si-stema kontrole kvaliteta. Nakon posete, pripremljen je detaljan izveštaj sa preporukama, koje su služile pre svega kao osnova u izboru i komunikaciji sa konsultatskom kućom za uvođenje ISO standarda.

Početkom jula 2006. godine je desetočlana delegacija opštine, uključujući i lokalnog partnera, boravila u studijskoj poseti budimpeštanskom kvartu - partneru. Sa osam godina iskustva u sprovo enju ISO sistema kontrole kvaliteta, Eržebetvaroš je uspela da stvori bolju, eikasniju upravu, orijentisanu na potrebe građana. Možda je od ovoga i još važnija činjenica da je u tom procesu postignut znatno viši nivo entuzijazma i zadovoljstva među zaposlenima, što je bilo od izuztenog značaja za učesnika studijskog putovanja, koji su se sa ovim osećajem vratili na svoje poslove.

57

U zvani nom obra anju delegaciji, predsednik kvarta – g. Gyorgy Hunvald – je izrazio spremnost za uspostavljanje dugoro -ne saradnje između dve opštine, bazirane na uspešnom početku kroz ovaj projekat. U novembru 2006. godine je potpisan sporazum o dugoročnom partnerstvu u Budimpešti.

Resursi

U izvođenju projekta je inansijski učestvovala Evropska agencija za rekonstrukciju, kroz program EXCHANGE, sa iznosom od 64,170 EUR, dok je opština učestvovala sa 22,700 EUR. Angažovano je profesionalno osoblje u vođenju i sprovođenju projek-ta, kako iz domaće partnerske organizacije, tako i sa strane EU partnera. Osim svojih unutrašnjih resursa, opština je takođe angažovala i profesionalnu pomoć u kreiranju i deinisanju Strategije komunikacije Gradske opštine Stari grad.

Prilikom izvođenja konsultacija za primenu ISO standarda, korišćena je ekspertiza pod-izvođača, a opština je sama inansirala sertiikaciju koja je usledila ovog proleća. Svake tri godine će se proveravati standardi i resertiikaciji, koja garantuje da su uvedeni standardi kontrole kvaliteta zadovoljavajući i da se primenjuju.


Osnovni preduslov za uvođenje ove inovacije je spremnost opštinskog rukovodstva da se upusti u ovaj proces. Najvažniji deo prilikom uvođenja ISO sistema i ustanovljenja Odeljenja za komunikacije je predstavljala edukacija zaposlenih o tome šta predstavlja savremena lokalna samouprava i na kojim principima se zasniva (građanin = klijent). Opština Stari grad stoji na raspolaganju svim opštinama koje budu želele da primene sličan projekat u svoju upravu, kako bi im svojim iskustvom u ovom procesu pomogla da savladaju početni nedostatak razumevanja kod širih opštinskih strukutra za novinu kojoj se pristupa, kako bi i zaposleni i rukovodstvo prihvatili ovo poboljšanje kao olakšanje za sve uključene, a ne kao kritiku dosa-dašnjeg načina rada.

Preporuke

Uvođenje funkcije strateški planirane i vođene komunikacije zahteva dugotrajan i uporan rad sa više odeljenja i nivoa odlu-čivanja. Pored spremnosti i rešenosti Predsednika/Predsednice i opštinskog rukovodstva, potrebna je rešenost i dobra volja zaposlenih koji učestvuju u ovom procesu. Budući da je ovaj projekat bio vremenski ograničen na 10 meseci, postojao je pritisak da ovaj deo projekta izvršimo na najbolji mogući način, u određenom roku. Iako je angažovan jedan dodatni spoljni saradnik za obuku i rad sa zaposlenima planiranim za ovo odeljenje, opština se ipak suočila sa kratkim rokom za velike pro-mene u načinu komunikacije. Preporuka je, u tom smislu, da je ova izuzetno važna funkcija nešto što zahteva konstantan rad i praćenje vrha opštine, te zahteva pažljivu selekciju kadrova koje će ovu funkciju osmišljavati, realizovati i konstantno pratiti.

Iako je na samom početku postojala bojazan kod zaposlenih da neće moći da odgovore zahtevima uvođenja standarda kon-trole kvaliteta, ova bojazan je veoma brzo prevaziđena. Ovde je veliku ulogu odigrala poseta i boravak stranih eksperata, kao i studijsko putovanje, što preporučujemo kao izuzetno pozitivnu praksu za usvajanje inovativnih projekata.

58

OPŠTINA ZRENJANIN

Projekat: UNAPREđENJE KOMUNIKACIJE gRAđANINLOKALNA SAMOUPRAVA U OPŠTINI ZRENJANIN

EU partner: Opština Monfalkone, Italija Lokalni partner: JP

”Direkcija za izgradnju i ure enje grada Zrenjanina”

i JP ”Direkcija za izgradnju opštine Subotica” Vrednost

projekta: 90.000 EUR

Kontakt osoba za projekat: Miodrag BogunovićE-mail: [email protected] Web adresa: www.zrenjanin.org.yu

U cilju uspostavljanja moderne i eikasne administracije, obučene i tehnički opremljene u skladu sa standardima EU, koja će pred-stavljati pravi servis građana na rešavanju njihovih problema, opština Zrenjanin je pristupila podnošenju predloga ovog projekta, a deinisane su i odgovarajuće faze za njegovu realizaciju.Pripremne aktivnosti su obuhvatile predstavljanje projekta u medijima i analizu postojeće projektne dokumentacije, na osnovu koje je od strane stručnih konsultanata angažovanih na projektu izrađen stručni informatički elaborat za unapređenje integralnog informacionog sistema lokalne samouprave, čime je tačno deinisan plan prioriteta.Sledeća faza obuhvatila je nabavku potrebne računarske i komunikacione opreme, koji su povezani u postojeću računarsku mrežu. Izvršeno je projektovanje i izrada jedinstvene baze podataka. Izrađen je specijalizovan aplikativni softver, a zatim su organizovani treninzi za korišćenje aplikativnog softvera za zaposlene u organima lokalne samouprave koji imaju neposredan kontakt sa gra-đanima i potencijalnim investitorima. Nakon toga je izvršena instalacija aplikativnog softvera i putem tzv. virtuelne privatne mre-že uspostavljeno elektronsko povezivanje između Odseka za građevinske poslove u zgradi SO Zrenjanin i opštinskih i republičkih javnih i komunalnih preduzeća. Na taj način je zaposlenima u lokalnoj samoupravi omogućeno da na brži i eikasnije obavljaju svoje poslove, dok je građanima i potencijalnim investitorima omogućeno na osnovu dodeljene šifre o primljenom zahtevu putem interneta budu trenutno informisani o statusu svog predmeta.

O OPŠTINI/gRADU

Opštinu Zrenjanin čini grad Zrenjanin i 22 naseljena mesta. U opštini živi 132.000 stanovnika, od kojih je 82.000 u graduZrenjaninu, a 50.000 u naseljenim mestima. Opština Zrenjanin je druga po veličini opština u Republici Srbiji, sa površinomod 1.326 km2.Opština Zrenjanin je multinacionalna i multikulturalna sredina u kojoj skladno žive pripadnici više od 20 naroda, sa četirijezika zastupljena u službenoj upotrebi: srpskim, mađarskim, slovačkim i rumunskim.Teritorija opštine je pretežno ravničarska, što je uslovilo razvoj poljoprivrede i prehrambene industrije kao glavnih privrednihgrana. Stvaranjem povoljnih uslova domaćim i stranim investitorima za ulaganje u slobodne i industrijske zone, poslednjihgodina dolazi do značajnog razvoja opštine Zrenjanin.


Početno stanje

U prethodnom periodu građani opštine Zrenjanin imali su velikih problema da bi došli do kompletne dokumentacije veza-ne za početak gradnje nekog građevinskog objekta. Takođe, dešavalo se da potencijalni domaći i strani investitori nemaju jasnu sliku o tome gde i na koji način mogu uložiti svoja inansijska sredstva za izgradnju odgovarajućih poslovnih i drugih objekata. Mnogobrojne složene procedure za izdavanje građevinskih dozvola koje u najvećoj meri propisuju republički or-gani, a što je u svakom slučaju posledica neusklađenosti naših zakonskih propisa sa onima koji važe u svetskom zakonodav-stvu, doprineli su da građani opštine Zrenjanin i potencijalni investitori troše znatno više vremena za dobijanje neophodnih dokumenata.Da bi obezbedili odgovarajuće dozvole za priključenje struje, vode, gasa, uvođenje telefona i mnoge druge potrebe, osim opštinske zgrade bilo je potrebno obilaziti odgovarajuća opštinska i republička javna i komunalna preduzeća. S druge stra-ne, zaposleni u opštinskom odeljenju za urbanističke i građevinske poslove nisu bili na odgovarajući način opremljeni raču-narskom opremom i softverom, kao ni informatički obučeni, da bi mogli adekvatno da reaguju i prate stanje svih podnetih zahteva, kao i da predvide kada će oni biti rešeni.

59

http://www.zrenjanin.org.yu/



Primenom projekta opština Zrenjanin je nastojala da unapredi rad opštinske administracije, odnosno uspostavljanje bolje komunikacije između odeljenja i službi opštinske uprave i opštinskih i republičkih javnih preduzeća i ustanova, koja nije bila na zadovoljavajućem nivou. Analizirajući mogućnosti za rešavanje problema, došlo se do zaključka da se unapređenjem i standardizacijom Informacionog sistema lokalne samouprave na najlakši način može poboljšati rad zaposlenih, odnosno omogućiti im da postanu eikasan servis građana i potencijalnih investitora.


U saradnji sa JP”Direkcija za izgradnju i ure enje grada Zrenjanin”, inicijativu za rešavanje problema je pokrenula opština Zrenjanin. Korake za sprovođenje primera su zajednički razradili opštinsko odeljenje za urbanističke i građevinske poslove, služba za informacione tehnologije i odgovaraju e stru ne službe JP”Direkcija za izgradnju i ure enje grada Zrenjanin” kroz podnošenje predloga projekta. Dosadašnja pozitivna iskustva iz opštine Subotica, koje u saradnji sa opštinskim JP”Direkcija za izgradnju opštine Subotica” u prethodnom periodu realizovala sli an projekat, doprinela su na neki na in da i opština Zrenjanin uradi isto.

Primer je bio zasnovan u skladu sa Strateškim planom razvoja opštine Zrenjanin do 2013.godine, odnosno sprovođenju mera lokalne samouprave usmerene prvenstveno na ekonomski razvoj u oblasti unapređenja komunalne infrastrukture koja podrazumeva stvaranje miljea za investicije (kroz najniže cene građevinskog zemljišta i obaveze koje propisuje lokalna sa-mouprava, najkraće procedure za izdavanje dozvola i saglasnosti, osnivanje slobodnih zona i industrijskih parkova). Takođe, realizacija projekta se uklopila u započete aktivnosti na razvoju kompletnog funkcionisanja Informacionog sistema opštine Zrenjanin i daljem unapređenju sistema komunikacije između građana i lokalne samouprave, gde bi sledeći korak trebao da predstavlja mogućnost proširenja sistema delom koji obrađuje Geografski informacioni sistem (GIS), nakon obezbeđivanja odgovarajućih inansijskih sredstava.

Analizirajući postojeće probleme u opštini Zrenjanin, pri čemu je jedan od najizraženijih problem koji se odnosi na dugo-trajne procedure i čekanje građana vezana za dobijanje građevinskih dozvola, doneta je odluka da bi trebalo poboljšati ovaj segment rada. S obzirom da je zbog nedorečenih republičkih zakonskih propisa dosta toga prepušteno samim građanima i potencijalnim investitorima, između ostalog na ovaj način postiglo bi se smanjenje troškova i ušteda vremena za analizu podnetih zahteva i njihovo rešavanje, a s druge strane smanjenje korupcije koja se često vezuje za proces izdavanja građe-vinskih dozvola.

Korisnici su građani, domaći i strani investitori i zaposleni u organima lokalne samouprave (pojedinim odeljenjima i služba-ma opštinske uprave i opštinskim i republičkim javnim i komunalnim preduzećima).


Prilikom sprovođenja primera dobre prakse ostvarene su sledeće aktivnosti:

• Izra en je stru ni informati ki elaborat ’’Revizija Glavnog projekta integralnog informacionog sistema poslova op-štinske uprave opštine Zrenjanin’’ od strane konsultanata angažovanih na projektu

• Realizovana je nabavka nove ra unarske opreme (8 ra unara, 3 štampa a, 2 skenera,1 video bim projektor) i licenci-ranih i drugih aplikativnih softvera, koji su povezani u postojeću računarsku mrežu

• Ostvarena je ON-LINE veza odnosno elektronsko povezivanje izme u Odseka za gra evinske poslove u zgradi SO Zrenjanin i opštinskih i republičkih javnih i komunalnih preduzeća, između kojih postoji stalna komunikacija putem tzv. virtuelne privatne mreže

• Formirana je jedinstvena baza podataka, koja se održava od strane IT stru njaka opštinske Službe za informacione tehnologije

• Izra eni su specijalizovani aplikativni softveri i organizovani treninzi za zaposlene u organima lokalne samouprave (za 12 polaznika), koji imaju neposredan kontakt sa građanima i potencijalnim investitorima

• Održana su 2 seminara za ukupno 57 zaposlenih u opštinskoj upravi i javnim i komunalnim preduze ima i ustanova-ma od strane stručnjaka iz partnerske opštine Monfalkone iz Italije

• Završeni su specijalizovani informati ki kursevi za 6 zaposlenih u opštinskoj Službi za informacione tehnologije an-gažovanih na poslovima sistem administracije i izrade aplikativnih softvera

• Omogu en je pristup opštinskom web portalu zainteresovanim ciljnim grupama korisnika putem Interneta, koji su na osnovu dodeljene šifre o primljenom zahtevu trenutno informisani o statusu svog predmeta

• Obavljena su dva istraživanja javnom mnjenja u cilju ispitivanja gra ana opštineZrenjanin zadovoljstvom rada lokal-ne samouprave i unapređenjem njenog pre i posle realizacije projekta (689 ispitanika)

• Izvršene su dve evaluacije projekta, kojima su upore eni ostvareni rezultati projekta sa planiranim aktivnostima na projektu

• Napravljena je i odštampana publikacija o iskustvima i rezultatima projekta (750 primeraka).Naročito dobro su funkcionisale aktivnosti u vezi prenošenja iskustava EU stručnjaka iz partnerske opštine Monfalkone. Oni su održali dva seminara za zaposlene u opštinskoj upravi i javnim i komunalnim preduzećima i ustanovama, koji su se odno-

60

sili na prikaz rešenja u Italiji, koja su potpuno zasnovana na korišćenju WEB servisa i internet komunikacije između građanai lokalne samouprave, a prezentovan je i koncept urbanog planiranja i procedura oko izdavanja građevinskih dozvola u regi-onu Friuli-Venecija-Đulija i opštini Monfalkone.Takođe, zaposleni u lokalnoj samoupravi u okviru Odseka za građevinske poslove su na najbolji mogući način primenili ste-čenja znanja u svakodnevnom radu, sa organizovanih treninga za korišćenja aplikativnog softvera za izdavanje građevinskihdozvola.

Proces primene primera dobre prakse je vodila opština Zrenjanin, u saradnji sa stru njacima JP ”Direkcija za izgradnju i ure- enjegradaZrenjanin”.

Prilikom pripremnih aktivnosti na obezbeđivanju potrebnih hardverskih i softverskih resursa, neočekivani problemi su se pojavili prilikom sprovođenja postupka javnih nabavki, koji je bio ponovljen zbog malog broja pristiglih ponuda i nemo-gućnosti dobavljača da obezbede robu EU porekla, čime je u početku došlo do kašnjenja u realizaciji projekta. Odlaganje navedenih aktivnosti je uslovilo promenu plana izrade preostalih klijent aplikacija sa implementacijom i treningom korisnika od strane zaposlenih opštinske Službe za informacione tehnologije.S druge strane, republi ko javno preduze e ”Elektrodistribucija Zrenjanin” zbog bezbednosti sopstvenog informacionog si-stema nije prihvatilo ponuđeno rešenje za komunikaciju putem virtuelne privatne mreže, a razlog je ne dobijanje potrebnog odobrenja od strane svoje centralne uprave, tako da se komunikacija sa njima odvija na stari način odnosno telefonskim i poštanskim putem.


Projekat je uticao na rešavanje problema na taj način što je uspostavljenjem elektronskog povezivanja i boljom međusob-nom komunikacijom između opštinske uprave i opštinskih i republičkih javnih i komunalnih preduzeća uz primenu spe-cijalizovanih aplikativnih softvera sa treningom zaposlenih, omogućeno skraćivanje procedura za izdavanje građevinskih dozvola i saglasnosti građanima opštine Zrenjanin i potencijalnim investitorima.

Uz pomoć nove računarske opreme i aplikativnog softvera i stečenih iskustava na treninzima i seminarima zaposleni u orga-nima lokalne samouprave na brži i jednostavniji način pružaju usluge građanima u odnosu na prethodni način rada, odno-sno stvorena je eikasna lokalna samouprava. Nižim cenama građevinskog zemljišta uz korišćenje adekvatnog aplikativnog softvera stvoren je odgovarajući milje posebno za strane investitore za ulaganje u slobodne i industrijske zone u opštini.

Uticaj primene primera se najviše odnosio na građane opštine Zrenjanin, kojima je omogućeno da dolaskom samo u opštin-sku zgradu kao i putem interneta na mnogo brži i jednostavniji način završe svoje poslove odnosno da u svakom trenutku znaju u kojoj fazi se nalazi njihov predmet.

projekta

Promovisanje projekta je izvršeno u elektronskim i štampanim medijima, kao i na organizovanim konferencijama za štampu, pri čemu su sve promotivne aktivnosti bile potpuno besplatne.

Analizirajući medijsko praćenje projekta, može se reći da je ono bilo veoma pozitivno u svakom pogledu. Na početku rea-lizacije projekta izvršeno je njegovo predstavljanje u polu asovnoj emisiji na lokalnojTV ”Santos”, kao i u kratkom prilogu na drugoj lokalnoj TV “KTV“. Osim na navedenim lokalnim televizijama, u toku realizacije projekta svaka važnija aktivnost -konferencije za štampu, posete i seminari EU stručnjaka iz partnerske opštine Monfalkone iz Italije, implementacija projekta - je bila adekvatno medijski propra ena u štampanim i elektronskim medijima, uklju uju i regionalni list i radio “Zrenjanin”, dnevne listove “Dnevnik”, “Danas” i “Politika”.Osimtoga na zvani noj internet prezentaciji opštineZrenjanin (www.zrenjanin. org.yu) otvoren je poseban link ka odobrenom projektu opštine Zrenjanin u okviru programa Exchange, sa odgovarajućim tekstovima i fotograijama. Takođe, na kraju realizacije veoma značajna promocija projekta je postignuta završenom publi-kacijom o iskustvima i rezultatima projekta (750 primeraka).

Prilikom organizovanja EXCHANGE - Programa obuke u opštinama na Paliću, predstavnici opština - učesnici seminara su upoznati sa našim primerom dobre prakse.

sa (EU lokalni)

EU partner na realizaciji projekta je bila opština Monfalkone iz Italije, koja je pružila stručnu pomoć zaposlenima u lokalnoj samoupravi. Stručnjaci iz opštine Monfalkone (2 osobe) su u opštini Zrenjanin boravili ukupno tri puta. Njihov prvi boravak decembra 2005. godine je iskorišćen za konsultacije u vidu upoznavanja i snimanja stanja u radu opštinske administracije, nakon čega je isplanirano održavanje dva seminara. Prvi seminar je održan 22. i 23.marta 2006.godine za 33 zaposlena lica u opštinskoj upravi, čiji je posao vezan za komunikaciju sa građanima i obuhvatio je sledeće teme: 1) WEB servisi i internet komunikacija sa građanima i poboljšanje intranet komunikacije između zaposlenih i 2) Upravljanje zahtevima građana i ko-rišćenje WEB servisa i elektronske pošte u međusobnoj komunikaciji. Drugi seminar je održan 16. avgusta 2006.godine za 24 zaposlena lica u opštinskoj upravi i javnim preduzećima i ustanovama koji rade na urbanističkim i građevinskim poslovima.

61

http://www.zrenjanin/

Seminar je obuhvatio temu pod nazivom ”Koncept urbanog planiranja i procedura oko izdavanja gra evinskih dozvola u Italiji, sa osvrtom na region Friuli-Venecija- ulija i opštinu Monfalkone”.

Saradnja sa EU partnerom je bila veoma dobra i nastavljena je i po završetku projekta. Naime, u cilju nastavka započete sarad-nje, na poziv predsednika opštine Monfalkone, predstavnici opštine Zrenjanin su posetili ovaj grad i uzeli učešće na međuna-rodnoj konferenciji posvećenoj pravima mladih u jugoistočnoj Evropi. Takođe, saradnja je nastavljena i na sportskom polju, učešćem bejzbol tima iz Zrenjanina na međunarodnom turniru u San Lorencu za igrače mlađe od 14 godina.

Lokalni partneri na realizaciji projekta su bili javna preduze a: JP ”Direkcija za izgradnju i ure enjegrada Zrenjanina” i JP ”Di-rekcija za izgradnju opštine Subotica”.Tokom trajanja projekta prvi partner je imao klju nu ulogu kao nosilac poslova u vezi prikupljanja podataka vezanih za prostor i funkcionisanje programa za građevinske dozvole, obzirom da se radi o javnom preduzeću kome je opština Zrenjanin, kao njegov osnivač, poverila poslove izrade aktova o urbanističkim uslovima. Pomoć drugog partnera se odvijala u vidu stručnih konsultacija u vezi elektronskog povezivanja i korišćenja programa za građevin-ske dozvole, koji je inače u upotrebi u opštini Subotica. Imajući u vidu da se radi o javnom preduzeću koje ima višegodišnje iskustvo na ovakvim vrstama poslova, drugi partner je sve vreme učestvovao u prilagođavanju programa za građevinske dozvole speciičnim zahtevima naše opštine deinisanim u Glavnom projektu informacionog sistema opštine Zrenjanin, tre-ningu korisnika i konačnoj implementaciji programa.

8. Resursi

Ukupni troškovi sprovođenja primera su iznosili 86.429,10 EUR, pri čemu je donator učestvovao sa ukupnim iznosom od 76.106,71 EUR, dok je opština Zrenjanin iz svog budžeta izdvojila iznos od 10.322,39 EUR, odnosno skoro tačan iznos koji je bio predviđen u predlogu projekta.

Za primenu primera bili su potrebni različiti resursi i to: kadrovski resursi unutar opštinske uprave (stručnjaci u odeljenju za urbanističke i građevinske poslove, odeljenju za poslove uprave i IT službi), kadrovski resursi izvan opštine (stručni konsultati za projektovanje, zaposleni iz JP ”Direkcija za izgradnju opštine Subotica”, prevodioci za italijanski i engleski jezik), ra unar-ska oprema, aplikativni softveri, obuke zaposlenih i drugi troškovi.

Primena primera će biti nastavljena nastavkom aktivnosti koji obrađuje Geografski informacioni sistem (GIS), kao i na razvoju aplikativnog softvera za izdavanja dokumenata putem Interneta, koji će s jedne strane biti namenjen ostalim odeljenjima i službama opštinske uprave koja neposredno komuniciraju sa građanima, a s druge strane omogućiti građanima da na brži i jednostavniji način dođu do neophodnih dokumenata. Za navedene aktivnosti, opština Zrenjanin će se oslanjati uglavnom na sopstvenu radnu snagu i opštinski budžet, ali će takođe participirati podnošenjem odgovarajućih predloge projekata domaćim i stranim donatorskim fondovima.


Za primenu ovog primera dobre prakse neophodni preduslovi se odnose pre svega na obezbeđivanje inansijskih sredstava za nabavku računarske opreme, aplikativnog softvera i informatičke obuke zaposlenih za njegovo korišćenje. Osim toga, potrebno je obezbediti odgovarajuće organizacione i tehničke preduslove za povezivanje Web servera koji se nalazi u okviru prostorija opštinske zgrade sa udaljenim računarima u prostorijama javnih i komunalnih preduzeća, uz angažovanje ade-kvatnog broja zaposlenih.

Drugim opštinama i gradovima koji žele da preuzmu opština Zrenjanin može da ponudi posete u cilju razmene iskustava, uz odgovarajuću stručnu informatičku pomoć zaposlenih iz opštinskih Odeljenja za urbanističke i građevinske poslove i Službe za informacione tehnologije.

10. Preporuke

’’Osnovne preporuke pri ponovnom sprovođenju primera dobre prakse odnosile bi se kao prvo na činjenicu da bi problem sa sprovođenjem postupka javnih nabavki, koji je bio ponovljen zbog malog broja pristiglih ponuda i nemogućnosti dobavlja-ča da obezbede robu EU porekla, mogao da se realizuje u predviđenim rokovima boljom komunikacijom sa predstavnicima drugih opština gde je postupak već završen. Prilikom uspostavljanja saradnje sa EU partnerom, na početku projekta nije bila previđena poseta opštini Monfalkone, što je dovelo do realizacije nekih drugih aktivnosti. Takođe, u početku je bila prisutna očigledna nezainteresovanost pojedinih republičkih javnih preduzeća za uključenje u realizaciju projekta, što bi se s jedne strane moglo prevazići izmenom zakonskih propisa i većom decentralizacijom i prenošenjem ingerencija na lokalni nivo pro-cedura za izdavanje različitih vrsti dokumenata građanima, a s druge strane boljom međusobnom koordinaciojom između opštinske uprave i navedenih republičkih javnih preduzeća od strane najviših organa vlasti u opštini.’’

Sve u svemu, realizacijom projekta je opštini Zrenjanin pružena mogućnost da se upozna sa postojećom praksom EU u obla-sti lokalne samouprave putem partnerske opštine Monfalkone iz Italije, sa kojom je uspostavljena veoma dobra saradnja za neke nove projekte u budućnosti.

62

gRAD KRAgUJEVAC

Projekat: USPOSTAVLJANJE JEDINSTVENOg INFORMACIO-NOg SISTEMA ZA VOđENJE EVIDENCIJA DRUgOg PRIMERKA MATIČNIh KNJIgA I KNJIgA DRŽAV-LJANA I IZDAVANJE ISPRAVA IZ TIh KNJIgA

EU partner: Grad Kijov, Republika Češka

Vrednost projekta: 109.417,36 EUR

Kontakt osoba za projekat: Veroljub Stevanović, gradonačelnikE-mail: [email protected] Web adresa: www.kragujevac.org.yu

Cilj projekta «Uspostavljanje jedinstvenog informacionog sistema za vođenje evidencija drugog primerka matičnih knjiga i knjigadržavljana i izdavanje isprava iz tih knjiga» je izgradnja kompletnog javnog servisa u Kragujevcu u skladu sa standardima Evrop-ske unije, kroz uvođenje efektivnog i eikasnog sistema za vođenje evidencije i izdavanje isprava iz matičnih knjiga, što je ujedno ipreduslov za formiranje jedinstvenog informacionog sistema na nivou države.Projekat je namenjen: gradskom menadžmentu, gradskim službenicima i svim građanima Kragujevca.Glavne realizovane aktivnosti su: izgradnja informacionog sistema, izrada idejnog rešenja i realizacija plana vizuelne identiikacijeuprave Grada, tehnička pomoć čeških eksperata i upoznavanje sa praksom na terenu.Uspostavljanjem jedinstvenog informacionog sistema javnog servisa na nivou Grada Kragujevca unapređen je rad lokalne samo-uprave, a naročito službe koje rade direktno sa građanima. Takođe znanja i praksa u radu predstavnika lokalne vlasti u Kragujevcusu unapre eni kroz razne vidove obuka, studijskih poseta iprakti nih radova sa kolegama iz eškog grada partnera Kyjov.

O gRADU

Grad Kragujevac je privredni, kulturno-prosvetni, zdravstveni i politički centar Šumadije i Pomoravlja i susednih regiona. Du-gi niz godina bio je industrijski centar Srbije. Razvoj industrije u Kragujevcu započeo je razvojem Topolivnice, potom vojne industrije a kasnije nastavljen kroz razvoj automobilske industrije i industrije kamiona. U privredi Kragujevca posluje 1.214 preduzeća, od kojih 20 spada u grupu velikih preduzeća, srednjih je 39 a malih je 1.155. Takođe postoji i 4.806 radnji, od čega su 2017 u sektoru trgovine.

Ono što je do sada bilo karakteristično za privredu Kragujevca je njen monostrukturni karakter i oslonjenost na metaloprera-đivački kompleks. Uglavnom je dominirala proizvodnja saobraćajnih sredstava i proizvodi namenske industrije. Kragujevac je univerzitetski centar koji obavlja obrazovnu i naučnu delatnost na 11 fakulteta.Grad raspolaže značajnim ugostiteljsko-turističkim kapacitetima. Najveće ugostiteljsko i hotelsko preduzeće je UTP “Kragu-jevac”, a osnovni nosilac turisti ke delatnosti jeTuristi ka organizacija Kragujevac i ve i broj turisti kih i putni

kih agencija u privatnom sektoru. U oblasti ugostiteljstva i turizma zadnjih godina privatni sektor je preuzeo inicijativu. Izuzetni kulturni spomenici, prirodne lepote centralne Šumadije pružaju mogućnost za veliku turističku ponudu. Značajni spomenici kulture koji se nalaze u blizini Kragujevca: Mataruška i Vrnjačka banja, Karađorđev konak u Topoli, Crkva Svetog Đorđa na Oplencu, manastir Kalenić, izletište Rogot, Stragari sa banjom i manastirima Voljavča i Blagoveštenje, Bukovička banja - Aranđelovac i drugo upotpunjuju turističku ponudu grada Kragujevca.U gradu postoji više značajnih institucija od regionalnog a neke od nacionalnog značaja u oblasti kulture i umetničke de-latnosti. Najznačajnije kulturne manifestacije koje se organizuju u Kragujevcu su: Međunarodni festival kamernih horova, Me unarodni lutkarski festival « Zlatna iskra», Festival profesionalnih horova «Joakim fest», Kamerne muzi ke sve anosti OKTOH. Posebno su značajne svečanosti koje se organizuju početkom maja u sklopu proslave dana grada 6. maja a koje obuhvataju: koncerte, izložbe, dečji karneval, vatromet i druge propratne informacije.


Početno stanje

Grad Kragujevac ima veliki broj matičnih područja, u kojima se izdaju isprave iz matičnih knjiga i knjiga državljana, a koje su osnova za pribavljanje ličnih dokumenata i isprava za ostvarivanje prava građana pred državnim organima i ustanovama koje vrše javna ovlašćenja. Centralna evidencija se vodi u matičnim knjigama, na papiru, a drugi primerak se izdaje iz elek-tronske baze podataka koja je smeštena u zgradi Skupštine grada Kragujevca. Svi građani koji su rođeni na teritoriji grada

63

http://www.kragujevac.org.yu/


Kragujevca su, iako žive u drugim gradovima, do nedavno morali da dolaze u zgradu Skupštine grada radi uzimanja izvoda iz matičnih knjiga rođenih, umrlih i venčanih i knjige državljana, što ih je usporavalo u procesu ostvarivanja ostalih prava. Drugi problem je nastao usled ratova na teritoriji bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, kada su u Kragujevac počele da pristižu izbeglice sa teritorije Hrvatske i Bosne i Hercegovine, njih oko 2300, često i bez ličnih dokumenata, iz po-dručja u kojima su uništene matične evidencije. Ta lica se za pomoć u ostvarenju ovih prava obraćaju matičnoj službi grada Kragujevca. Osim izbeglica, u Kragujevac je stiglo i oko 13.000 interno raseljenih lica sa Kosova i Metohije, kao i matične knjige sa teritorije 3 opštine – mati na podruja Pe , Klina i Istok, koje je tako e trebalo urediti i uneti u automatsku eviden-ciju. U prva 3 meseca 2005. godine bilo je preko 4500 zahteva za izdavanjem izvoda iz matičnih knjiga ove tri opštine. Svi ovi nasleđeni problemi uslovili su da je rad sa matičnim evidencijama bio bitno usporen: najveći broj građana je ovo svoje pravo ostvarivao na šalterima Skupštine grada Kragujevca, što je dovodilo do gužvi i neracionalnog raspodeljivanja posla između matičara na teritoriji 32 matična područja i onih koji su smešteni u samoj zgradi Skupštine grada. Ovakva organizacija rada je dovela do pojave grešaka i žalbi građana i uticala na generalno nezadovoljstvo građana radom lokalne vlasti. Skupština grada Kragujevca donela je odluku o formiranju 8 gradskih kancelarija i 3 mesna područja kosovskih opština.


Primenom projekta građanima je olakšano dobijanje javnih isprava: otvoreno je više punktova sa centralizovanom evidencijom.U novoformiranim gradskim kancelarijama obavljaju se poslovi iz nadležnosti gradskih uprava: inspekcijski nadzor, overa potpisa, prepisa i rukopisa, pružanje pravne pomoći građanima u ostvarenju svojih prava, informisanje građana o načinu ostvarivanja prava i interesa iz dela izvornih i poverenih poslova grada i izdavanje svih potrebnih obrazaca građanima za ostvarivanje prava i interesa u gradskim upravama.Cilj formiranja gradskih kancelarija bio je da se građanima olakša dobijanje javnih isprava i omogući da ova dokumenta mogu dobiti na što više lokacija, iz centralizovanih evidencija. Paralelno sa ovim procesom omogućeno je izdavanje izvoda iz matičnih knjiga i knjige državljana, kao i uvid u bira ki spisakgrada Kragujevca otvaranjem ”virtuelnog mati ara” na sajtu grada (www. kragujevac.org.yu). Sve ove aktivnosti prestavljaju preduslov za uvođenje elektronske uprave (e-government) na nivou grada i države u celini i omogućavaju neposredniji kontakt lokalne uprave sa građanima, kroz decentralizaciju usluga lokalne samou-prave prema gradskim kancelarijama i budućim gradskim opštinama, čije se osnivanje očekuje u narednom periodu. U cilju što bolje realizacije projektnih aktivnosti intenzivirano je partnerstvo koje već postoji sa Češkim regionom Južne Moravije i gradom Kijovom, čiji su eksperti pružili tehničku pomoć u realizaciji projekta.


Nakon demokratskih promena u našoj zemlji, u periodu od 2000-2004. godine, u upravi Grada Kragujevca je preduzet niz aktivnosti sa ciljem unapređenjem sistema pružanja usluga građanima, uglavnom kroz donacije američke agencije za među-narodni razvoj USAID-a u okviru Programa za reformu lokalne samouprave (SLGRP). Tako je najpre osnovan Opštinski uslužni centar, u holu zgrade Gradske uprave, koji pruža neke od sledećih usluga- izdavanje izvoda iz matičnih knjiga, overa prepisa i kopija dokumenata.

U junu 2002. godine doneta je Strategija za jačanje odnosa između građana i gradske uprave Kragujevca. Strategija je plod zajedničkog rada zvaničnika i radnika Gradske uprave, predstavnika nevladinog sektrora i civilnog društva, predstavnika CRDA programa i predstavnika lokalnih medija. Cilj strategije su poboljšani odnosi između građana i lokalne samouprave. U cilju poboljšanja rada mesnih zajednica, u maju 2003. osnovan je Odbor za saradnju sa mesnim zajednicama.

Na osnovu preporuka iz Strategije, aktivnosti odbora su grupisane u tri oblasti: (1) informisanje, (2) učešće građana i (3) teh-nička opremeljenost.

S tim u vezi, prvi strateški prioritet povezan sa ovim projektom i samom vizijom grada bio je razvoj ljudskih resursa uz princip doživotnog učenja, a koji je omogućen kroz stalnu obuku kadrova zaposlenih u lokalnoj upravi i transfer znanja kroz parter-stvo sa opštinama i gradovima iz Evropske unije, u ovom slučaju Češke. Drugi prioritet odnosio se na kontinuiro informisa-nje građana o aktivnostima lokalne uprave kroz propagandne i marketinške kampanje, a u cilju poboljšanja imidža lokalne samouprave i stvaranja osećaja pripadnosti gradu i regionu. I ova strategija bila je zastupljena u projektu kroz aktivnosti usmerene na popravljanje imidža lokalne samouprave i decentralizacije usluga uprave prema građanima kroz Mesne zajed-nice, Mesne kancelarije i gradske kancelarije. Naredna preporuka se odnosila na uvođenje novih informacionih tehnologija, poboljšanje postojećih i deinisanje novih baza podataka koje grad poseduje, a što je kroz ovaj projekat realizovano opre-manjem gradskih kancelarija i matičnih službi adekvatnom računarskom opremom i unosom podataka o stanjima građana iz matičnih knjiga i knjiga državljana u bazu podataka.Inicijativu za rešavanje identiikovanih problema pokrenula je Gradska uprava za mesnu samoupravu i opštu upravu grada Kragujevca u cilju unapređenja rada opštinskih službi koje ostvaruju direktan kontakt sa građanima. Rešenjem gradonačel-nika imenovan je menadžerski tim u cilju deinisanja projektne ideje i praćenje izrade predloga projekata za program EXC-HANGE Evropske agencije za rekonstrukciju. Direktni korisnici projekta su 32 službenika koji rade na evidenciji matičnih podataka, 15 službenika zaduženih za komunika-

64

ciju sa javnošću i 8 gradskih menadžera.Indireknti korisnici projekta su svi gra ani grada Kragujevca - 185.872. Na osnovu tromese nog izveštaja Odeljenja za li

ni status gra ana (januar – mart 2005.) ukupan broj usluga koje su pružene gra anima iznosio je 30.000, odega su najbrojniji Izvodi iz Matičnih knjiga - 13.264 i Uverenja o državljanstvu - 9.121. Prema dobijenim

podacima procenjen broj usluga na godišnjem nivou iznosi 120.000.


Najvažnije aktivnosti koje su ostvarene tokom sprovođenja projekta:

• Aktivnosti na izgradnji informacionog sistemaZa realizaciju projekta obezbeđena je tehnička opremljenost hardverom i softverom svih 8 gradskih kancelarija i 3 mesna podru ja kosovskih opština - po jedan ra unar i o i c e jet za svaku od njih. Potom su svi podaci sa papir-nih medija uneti u centralizovanu bazu podataka i omogućeno je njihovo redovno ažuriranje. Ukupno je preneto 299.948 podataka u elektronski oblik.

• Aktivnosti na pripremi ekspertske podrškePriprema ekspertske podrške - u periodu, neposredno pred dolazak u Republiku Srbiju - Kragujevac, dva EU eksperta iz Češke Republike su obavila pripreme vezane za realizaciju svojih aktivnosti na projektu. Pripreme su podrazume-vale razradu planiranih obuka i konsultacija, i izradu odgovarajućih trening materijala.Realizacija ekspertske podrške kroz obuku i konsultacije: (1) rad jednog EU eksperta iz Češke Republike iz obla-sti organizacije Gradske uprave u oblasti servisiranja građan - 2 dana treninga i 3 dana individualnog rada sa 15 rukovodioca Gradske Uprave u pogledu razmene iskustava, analize rada , sagledavanje problematike, (2) rad jed-nog EU eksperta iz Češke Republike za oblast komunikacije sa građanima i odnosa sa javnošću -4 dana trening, 1 dan individualni rad sa 15 službenika Službe za komunikaciju sa građanima. Eksperti su sa zaposlenima u gradskoj upravi obradili sledeće teme: organizovanje lokalne samouprave, menadžment u lokalnoj upravi, vođenje knjiga stanja građana, političko uređenje na lokalnom/državnom nivou, komunikacija unutar preduzeća, decentralizacija i regionalizacija

• Aktivnosti vezane za upoznavanje sa praksom na terenuPriprema studijskih poseta partnerskoj opštini: ugovorene su posete sa predstavnicima partnerske opštine, razme-njeni predlozi i ugovoreni termini posete, rezervisan smeštaj u Češkoj republici, ugovoren prevoz, pribavljene vize i ostale putne isprave.Realizacija 2 studijske posete: studijske posete su omogućile, obilazak partnerske opštine Kyjov i upoznavanje sa radom dotičnih lokalnih službi, sagledavanje kvalitetnih rešenja radi njihove implementacije u Kragujevcu.

• Aktivnosti vezane za novi vizuelni identitet zgrade opštineU okviru ove grupe aktivnosti je izgrađen predlog vizuelnog rešenja za info table koje su potom napravljene i postavljene.


Realizacijom projekta unapređen je rad lokalne samouprave u oblasti upravljanja, a posebno u radu službi koje direktno komuniciraju sa građanima. Projekat je doprineo poboljšanju situacije ciljnih grupa kroz ostvarivanje neposrednih rezultata projekta:

• Uspostavljen je jedinstven informacioni sistem javnog servisa na nivou grada Kragujevca - 9 gradskih kancelarija Uprave grada informatički povezano sa matičnom službom u zgradi uprave grada, izrađena baza podataka matične knjige sa 299.948 novih unosa

• Izra ena je vizuelna identiikacija zgrade - oznake lokalnog i regionalnog centra Uprave grada i njenih službi i olak-šano snalaženje građana u njoj

• Službenici iz lokalnih kancelarija stekli neophodna znanja za funkcionisanje savremenog javnog servisa - 32 službe-nika iz lokalnih kancelarija završilo obuku iz osnovnih znanja za korišćenje računara i primene aplikativnog softvera u informacionom sistemu, 8 službenika iz lokalnih kancelarija upoznalo se sa iskustvima partnerske opštine tokom 1 trodnevne studijske posete

• Gradski menadžment unapredio postoje e znanje u oblasti servisiranja potreba gra ana -15 gradskih rukovodioca (iz svih uprava) završilo obuku iz organizacije gradske uprave u oblasti servisiranja potreba građana, realizovan in-dividualni rad sa organizatorima poslova po Upravama - konsultacije od strane eksperata, 8 gradskih rukovodioca unapredilo svoja znanja tokom 1 dvodnevne studijske posete partnerskoj opštini

• Kompletna služba za komunikaciju sa gra anima je stekla savremena znanja iz oblasti njihovog rada - 15 lanova Službe za komunikaciju sa građanima završilo obuku i obavilo konsultacije iz ove oblasti.

65


Projekat je promovisan štampanjem publikacija sa opisom procedura za ostvarivanje pojedinih prava u lokalnoj upravi. Ceo projekat propraćen je kampanjom i spotovima u elektronskim medijima i isticanjem pozitivnih vrednosti grada Kragujevca i regiona Šumadije i Pomoravlja.Promocija projekta omogućila je redovno obavestavanje građana kao krajnjih korisnika uslu-ga putem elektronskih i štampanih medija da u svojim lokalnim jedinicama mogu dobijati usluge koje su prethodno bile vezane za jedan administrativni centar. U prvih 6 maseci, po puštanju informacionog sistema u rad, sprovođeno je dnevno obaveštavanje, a kasnije jednom mesečno.

sa (EU lokalni)

Projekat je realizovan u saradnji sa opštinom Kijov iz Češke Republike. Partnerski grad Kijov omogućio je studijsku posetu i upo-znavanje sa iskustvima opštine Kijov, kao i unapređenje znanja rukovodioca i službenika iz Uprave grada Kragujevca. Partnerski grad iz Češke je prošao proces tranzicije i u cilju ulaska u EU prošao kroz proces modernizacije uprave i njenog približavanja građanima. U saradnji sa partnerom realizovane su 2 studijske posete opštini Kijov, koje su omogućile upoznavanje sa praksom na terenu: funkcionisanje lokalne samouprave, komunikaciju između opštinskih sluzbi i građana, izdavanje dokumentacije. Stu-dijska putovanja su omogućila razmenu iskustava i upoznavanje sa savremenim tokovima razvoja lokalnih samouprava. Teh-nička pomoć EU eksperata realizovana je kroz trenig, prezentacije, konsultacije i individualan rada na konkretnom problemu. Eksperti su sa zaposlenima u gradskoj upravi obradili sledeće teme:

• Organizovanje lokalne samouprave,• Menadžment u lokalnoj upravi,• Vo enje knjiga stanja gra ana,• Politi ko ure enje na lokalnom/državnom nivou,• Komunikacija unutar preduze a,• Decentralizacija i regionalizacija. Nastavak saradnje je moguć u oblasti koja je pokrivena projketom, kao i u drugim

oblastima vezanim za unapređenje rada opštinske uprave, rad komulanih preduzeća, lokalni ekonomski razvoj i sl. Kao sastavni deo novih projekata mogu biti nove obuke službenika i rukovodstva gradske Uprave od strane EU eksperata, ali i i studijska putovanja koja su uvek dobrodošla u oblasti razmene iskustava i upoznavanja sa savremenim tokovima razvoja lokalnih samouprava.

8. Resursi

Učešće Evropske agencije za rekonstrukciju je iznosilo 98475.66 EUR(90%), a učešće grada Kragujevca je bilo 10941.70 EUR(10%)

Projekat Uspostavljanje jedinstvenog informacionog sistema za vođenje evidencija drugog primerka matičnih knjiga i knjiga dr-žavljana i izdavanje isprava iz tih knjiga koristio je deo hardvera koji već postoji (SCHMID PEGASUS), a dodatnim ulaganjima (DSL priključak za SCHMID PEGASUS i 9 SL MODEMA PEM DS-CLIENT) omogućio je dalju nadgradnju informacionog sistema za gradske kancelarije.

U narednom periodu planirana je nabavka još 22 računara za potrebe Gradske uprave za mesnu samoupravu i opštu upravu, za potrebe mesnih mesnih kancelarija za koje su podaci već uneti i koje ćemo povezati za ostalim matičnim područjima na teritoriji Grada, čime će biti postgnuto kvalitetnije i ažurnije vođenje evidencije i brže pružanje usluga građanima i praktično objedinjene sve matične evidencije.


Realizacija projekta, uz određena prilagođavanja konkretnim okolnostima, je apsolutno primenjiva i u drugim lokalnimsamoupravama.Primena je mogu a u svim segmentima projekta: tehni ki - investicioni deo kroz izgradnju jedinstvenog informacionogsistema, tehnička podrška kroz rad EU stručnjaka i upoznavanje sa praksom na terenu kroz studijske posete. Drugim opšti-nama grad Kragujevac može da ponudi stručnu pomoć, savetodavnu pomoć i razmenu iskustava.Grad Kragujevac raspolaže sopstvenim kapacitetima koje može da stavi na raspolaganje u vidu stručne i savetodavne pomo-ći opštinama koje primenjuju analogna projektna rešenja u cilju unapređenja rada svojih službi.

Preporuke

Tim grada Kragujevca izdvojio je najvažnije probleme sa kojima su se susreli tokom realizacije projekata: ’’Jedinu veću poeškoću u realizaciji projekata predstavljalo je sprovođenje tenderskih procedura, usled razlika između EU i lokalne prakse. Teškoće su prevaziđene intenzivnim radom i koordinacijom različitih odeljenja i tima programa, a preporuka je da se ostavi minimum dve meseca za nabavke.’’

66

OPŠTINA SREMSKA MITROVICA

Projekat: OPŠTINSKI USLUŽNI CENTAR

EU partner: Arhus, Danska Kontakt osoba za projekat: Vasilija Broćić

Lokalni partner: EPuS- LV Sremska Mitrovica E-mail: [email protected] projekta: 122.670 EUR Web adresa: www.sremskamitrovica.org.yu

Formiranjem Opštinskog uslužnog centra, poboljšanjem eikasnosti i kvaliteta rada opštinskih službi koje rade sa gra anima, uvo-đenjem informativnih tehnologija u sela, kao i boljim informisanjem građana, stvoreni su uslovi za uspostavljanje novog modelaodnosa između građana i lokalne samouprave u kojem su lokalne vlasti svoje usluge usmerile ka kvalitetnijem i bržem ispunjava-nju potreba građana. Ostvarena je dvosmerna komunikacija na relaciji lokalna samouprava - građani čime je opština postaladostupnija građanima, a odnos prema njima eikasniji i profesionalniji.Tokom realizacije projekta Opštinski uslužni centar sprovedena je edukacija opštinskih službenika,i uvođenje modernog sistema uprave, što je nesumnjivo doprinelo bržem i eikasnijem radu lokalnih službi s jedne strane i boljem izadovoljavanju potreba građana sa druge strane. Rad Opštinskog uslužnog centra obavlja se na 13 šaltera, gde građani mogu nabrz i eikasan način ostvariti svoja prava i zadovoljiti svoje potrebe iz okvira nadležnosti opštinskih službi.

O OPŠTINI

Opština Sremska Mitrovica se nalazi na severozapadu Srbij i obuhvata površinu od 730 km2. Opštinu Sremska Mitrovica čini grad – konurbacija tri naselja: Sremske Mitrovice i La arka na levoj i Ma vanske Mitrovice na desnoj obali reke Save, kao i 24 seoska naseljena mesta. Prema poslednjem popisu u opštini živi 85 902 stanovnika. Grad Sremska Mitrovica predstavlja ujedno i sedište Sremskog upravnog okruga, ali je i prirodni centar regiona Srema.Sremska Mitrovica ima izuzetno povoljan geo-strateški položaj. Nalazi se na ukrštanju važnih puteva. Od auto-puta Zagreb-Beograd (E-70) udaljena je svega 2 km, a državna granica sa Republikom Hrvatskom je udaljena svega 40-tak kilometara dok je granica sa Bosnom i Hercegovinom 30-tak kilometara od Sremske Mitrovice. Kroz opštinu prolaze i drugi važni magistralni putevi. Pored drumskog saobraćaja, razvijen železnički, ali i rečni saobraćaj (rečno pristanište na levoj obali Save). Između ostalog, dobra i razvijena infrastruktura jedan je od glavnih osnova razvoja opštine u poslednjih nekoliko godina. Multikulturalnost još je jedna odlika opštine i samog grada Sremske Mitrovice. Grad Sremska Mitrovica predstavlja ujedno i sedište Sremskog upravnog okruga, ali je i ekonomski i kulturni centar regiona Srema.Unapređnje lokalne samouprave važan je segment reforme državne uprave. Realizacija ideje da opština bude servis građana, je važan korak ka evropskoj integraciji Srbije. Ovakav pristup strategiji razvoja Sremske Mitrovice već daje rezultate na svim poljima, a posebno na polju privrednog i kulturnog razvoja opštine te privlačenju stranih investicija. Sremska Mitrovica je tako postala jedna od najinteresantnijih privrednih zona u regionu, ali i u Republici Srbiji.


Početno stanje

Analiza rada lokalnih službi, pokazala je da su opštinske službe bile veoma spore i neeikasne u svom radu. Osnovni uzroci ovakvog poslovanja bili su loša tehnička opremljenost, neuslovno prostor za rad, slabo edukovani službenici i spora admi-nistracija. U prilog navedenom je i činjenica da su građani prilikom pribavljanja određenih dokumenata prolazili kroz dugu i komplikovanu proceduru, dok su građani koji žive u seoskim naseljima, po svaki dokument, morali da putuju i do 40 km. Takav sistem rada stvarao je nezadovoljstvo i kod građana i kod službenika koji godišnje usluže preko 65.000 stranaka.


Opšti cilj Projekta bio je jačanje kapaciteta lokalne samouprave Opštine Sremska Mitrovica, uvođenjem modela uprave okre-nute građanima.

Speciični ciljevi Projekta: poboljšanje kvaliteta i eikasnosti rada lokalne uprave radi boljeg pružanja usluga i ispunjavanje potreba građana, a posebno podizanje nivoa pružanja usluga građanima sela, kompjuterizovanjem mesnih kancelarija.

67

http://www.sremskamitrovica.org.yu/



Inicijativu za rešavanje problema pokrenula je opština Sremska Mitrovica. Korake za sprovođenje ovog primera dobre prakse razradili su, kroz predlog projekta, opština Sremska Mitrovica i nevladina organizacija EPuS-LV Sremska Mitrovica. Ciljna grupa projekta su svi građani opštine Sremska Mitrovica (85.902), odnosno direktni korisnici su građani koji se obraća-ju opštinskim službama radi rešavanja problema za koji je lokalna samouprava nadležna, uključujući i one koji žive u seoskim naseljima (od 2.000 do 10.000 stanovnika). Indirektni korisnici su svi građani opštine Sremska Mitrovica, koji su dobili eika-sniju opštinsku upravu, modernu opštinsku upravu kao servis građana.


U cilje realizacije projekta Opštinski uslužni centar, sprovedene su sledeće aktivnosti:• Formiran je tim za realizaciju projekta• Raspisan je tender za nabavku nameštaja i tehni ke opreme• Opremljen je prostor i instalirana oprema• Angažovani su i obu eni radnici koji rade u centru.

Opštinski uslužni centar smešten je u holu zgrade opštine, a pristup holu je omogućen i osobama sa posebni potrebama. Centar pruža sledeće usluge: overu prepisa, potpisa i rukopisa, evidentiranje zahteva, izdavanje potvrda o primljenim zahte-vima, izdavanje uverenja iz matičnih knjiga, izdavanje uverenja o državljanstvu, izdavanje radnih knjižica, prijem zahteva za izdavanje dozvola za obavljanje delatnosti, građevinskih dozvola, dozvola za zauzimanje javnih površina, dozvola za upotre-bu objekta, davanje informacija o postupku i potrebnoj dokumentaciji za ostvarivanje prava iz oblasti zaštite dece i porodice, invalidsko-boračke zaštite, imovinsko pravnih poslova, davanje informacija o nadležnosti opštinskih uprava i službi i vrstama dokumenta koje izdaju, postupku za dobijanje određenih dokumenata. Neočekivanih problema tokom primene primera nije bilo.

rezultati

Formiranjem Uslužnog centra, opština i njene službe postale su otvorenije za potrebe građana. Projekat je doprineo pobolj-šanju informisanosti građana o radu lokalne samouprave, kao i nadležnostima pojedinih službi. Poboljšanje komunikacije na relaciji lokalna uprava - gra ani doprinelo je izgradnji pozitivnog odnosa baziranog na poverenju u kojem su gra

ani bolje informisani o svojim pravima, ali i obavezama. Bržim i eikasnijim radom opštinskih službi, građani u prijatnom okruženju, uz mnogo manje vremena dobijaju željenu uslugu. Uvođenjem kompjutera u seoske Mesne kancelarije, građani ovih sela mogu da dobiju dokumente iz matičnih knjiga u mestu stanovanja, bez ikakvog čekanja, dugog putovanja i nepotrebnih troškova. Tehnički kapaciteti opštine ojačani su uvođenjem savremene tehnologije. Značajno je istaći i ulaganja u ljudske resurse. Edu-kacija službenika centra iz oblasti komunikacije sa građanima, omogućila je jedan sasvim novi odnos prema građaninu koji očekuju eikasnu i kvalitetnu uslugu.Realizacija projekta je podrazumevala i izvesne promene u organizaciji rada opštinskih službi. Pre svega, značajna novina je i uvođenje nekih novih usluga kao što su usluge fotokopiranja i vršenja uplata u samom opštinskom uslužnom centru, značajno je doprinelo bržem i eikasnijem radu optinskih službi i olakšavanju građanima da kvalitetnije i eikasnije dobiju željenu uslugu.


Na početku projekta objavljeno je saopštenje za javnost u svim lokalnim medijima i tom prilikom građani su obavešteni oprojektu, partnerima na projektu i donatoru.Od prvog meseca trajanja projekta emitovana je po jedna kontakt TV emisija mesečno u trajanju od jednog sata. U prvomemisiji predstavljen je projekat, a u ostalim emisijama predstavljen je delokrug rada svake opštinske službe i građani su imalipriliku da postavljaju pitanja. Prilikom zvaničnog otvaranja Opštinskog uslužnog centra, organizovana je konferencija zaštampu i pripremljen prilog za nacionalau i lokalne TV kuće.U cilju promocije projekta štampano je 500 plakata u boji koji su lepljeni u opštini i svim institucijama u gradu. Štampano je2000 letaka u boji, koji su nosili poruku ‘’Opština Sremska Mitrovica - na usluzi svojim građanima’’, i bili podeljeni građanimakroz sam Centar, kao i sve ostale institucije u gradu.Štampana je brošura ‘’Vodič kroz opštinsku administraciju’’, u kojoj je predstavljen Uslužni centar i sve usluge koje on pružagrađanima, predstavljen način realizacije odnosno ostvarivanja savakog pojedinačnog prava građanina pred opštinskimslužbama, kao i dokumentacija potrebna za izdavanje određenih dokumenata, adresar i telefonski imenik svih važnijih nsti-tucija u gradu.


Savetodavna pomoć stranih eksperata iz zemlje članice EU, opština Arhus (Danska), bila je bazirana na obuci i pružanju 68

stručne pomoći i edukaciji zaposlenih u uslužnom centru, koji su na taj način ovladali veštinama komunikacije sa građanima uz jedan sasvim nov pristup građaninu kao aktivnom učesniku u savremenoj reformi opštinske uprave, kao faktoru koji ima uticaj na donošenje odluka lokalne samouprave. Eksperti iz Danske su četiri puta posetili opštinu Sremska Mitrovica. Prve dve posete su bile usmerene na poboljšanje performansi opštinske uprave dok su druge dve bile posete bile usmerene na obuke opštinskog osoblja u oblasti komunikacija, kako između različitih odeljenja u opštini tako i sa građanima, rešavanja konlikata i rada u grupi.

Za realizaciju medijske promocije Opštinskog uslužnog centra, pripremu, dizajniranje i štampanje plakata, letaka i brošura Opštinskog uslužnog centra i pisanje završnog izveštaja, bio je odgovoran partner na Projektu, Evropski pokret u Srbiji, Lo-kalno veće Sremska Mitrovica (EPuS- LV Sremska Mitrovica).

8. Resursi

Projekat je inansirala Evropska Unija preko Evropske agencije za rekonstrukciju, posredstvom Stalne konferencije gradova i opština, i Opština Sremska Mitrovica. Opština Sremska Mitrovica obezbedila je prostor i izvršila rekonstrukciju prostora u kojem je smešten Opštinski uslužni centar, angažovala je i obučila službenike za rad na kompjuterima i novim softverima, kao i zaposleni po seoskim Mesnim kancelarijama, obučeni su za upotrebu novih programa. Obuku su vršili informatičari iz opštine. Dodatna edukacija zaposlenih na temu kominakacije sa građanima vršena je od strane eksperata iz Danske, opštine Arhus.Vrednost Projekta je 122.670,00 EUR: 68.37% ili 83.870,00 EUR inansirano je sredstvima donatora-Evropske unije preko Evropske agencije za rekonstrukciju, a preostali deo u iznosu od 38.800,00 EUR, inansirala je Opština Sremska Mitrovica. Nakon uspešne realizacije projekta, njegova dalja primena se nastavlja a inansiranje Opštinskog uslužnog centra preuzela je opštine Sremska Mitrovica.


Opštine koje bi, eventualno, želele da preuzmu ovaj primer dobre prakse, treba da obezbede adekvatan prostor i odgovara-juće ljudske resurse. U tom slučaju, opština Sremska Mitrovica može pomoći organizacijom poseta, saveta i preneti iskustva o realizaciji projekta.

69

OPŠTINA ŽAgUBICA

Projekat: UNAPREđENJE RADA LOKALNIh VLASTI I PO-VEĆANJE EFIKASNOSTI U KOMUNIKACIJI SA gRAđANIMA

EU partner: Piotrkow Trybunalski, Poljska

Lokalni partner: Asocijacija za razvoj opštine, Žagubica


Kontakt osoba za projekat: Jovica Stojanović



Lokalna samouprava u Žagubici novim pristupom i eikasnijim pre svega transparentnim odnosom doprinosi aktivnijem učešću građana u kreiranju razvojne politike opštine i donošenju odluka na opštinskom nivou. Opština je na ovaj način postala partner građanima i okrenuta je njihovim interesima i potrebama. Realizacijom projekta stvoreni su uslovi za eikasniju proceduru za podnošenje i rešavanje po zahtevima građana, lakši i jednostavniji pristup,adekvatno informisanje o aktivnostima opštine, prija-tan i korektan stav prema klijentima i poštovanje rokova za donošenje rešenja.Primer dobre prakse unapređen je dogradnjom jedinstvenog prostora za Opštinski uslužni centar, gde se obavljaju svi poslovi u ve-zi podnošenja zahteva, informisanja građana, upoznavanja sa aktivnostima samouprave u Žagubici, kao i pokretanje inicijativa od strane građana, dok se povezivanjem i umrežavanjem sa mesnim zajednicama, građanima u udaljenim naseljima omogućava da u svojim jedincama/mesnim zajednicama podnose zahteve , informišu se o aktivnostima opštine i pokreću inicijative. Dobra praksa upotpunjena je koriš enjem iskustava partnera iz Poljske/Grad Piotrkov Tribunalski/ kroz tehni ku pomo

i me u-sobne posete predstavnika lokalne samouprave i partnera iz Poljske radi sagledavanja aktivnosti koje su doprinele unapređivanju odnosa i eikasnijoj lokalnoj samoupravi.

O OPŠTINI

U istočnoj Srbiji , na površini od 762 kvadratna kilometra, nalazi se opština Žagubica, sa svojih 16 naselja i 16.900 stanovnika. Poslovi iz nadležnosti opštinske uprave u naseljima opštine obavljaju se u 13 mesnih kancelarija mesno raspoređenih kako bi se svim građanima opštine omogućilo adekvatno pružanje usluga. Privreda Žagubice zasnovana je na korišćenju prirod-nih resursa ovog područja, a osnovna delatnost stanovništva je poljoprivreda, odnosno stočarstvo. Razvojni planovi opštine upravo su strateški opredeljeni prirodnim resursima, a šansu za brži i ofanzivniji razvoj opština će tražiti u razvoju turizma, stočarstva i ratarstva, kao i u razvoju privatnog preduzetništva. Osnovna opredeljenja opštine Žagubica u oblasti rada Op-štinske uprave deinisana su stalnim unapređenjem i poboljšanjem kvaliteta rada i poboljšanjem komunikacije građana i lokalne vlasti.


1. Početno stanje

Prilikom deinisanja problema pošlo se od sagledavanja samog područja opštine, aktivnosti koje su obavljane u samoj opštini i pštinskim službama i teškoćama koje su se javljale u komunikaciji, informisanosti i učešću građana u sagledavanju realnih potreba u njihovim zajednicama. Po poslednjem popisu u Žagubici živi oko 16.900 stanovnika u 16 mesnih zajednica. Udaljenost mesnih zajednica, a samim time i isturenih jedinica lokalne samouprave je od 45 kilometara (Krupaja i Bliznak) do tri kilometara koliko je udaljeno naselje Suvi Do. Upravo sama udaljenost naselja, loše autobuske veze, činjenica da se većina zahteva (zahtev za dečji dodatak, zahtev za izdavanje građevinske dozvole, zahtev za overe originala, zahtev za izdavanje izvoda iz matičnih knjiga, zahtev za izvode iz knjige državljana) podnosila i rešenja preuzimala u Žagubici stvarali su velike inansijske troškove građanima, i izgubljeno vreme, imajući u vidu da se često zbog jednog rešenja koje izdaju opštinske slu-žbe dolazi i po nekoliko puta. Takođe neadekvatno informisanje građana i nemogućnost da utiču na rad opštinskih službi i lokalne samouprave često je za rezultat imala sprovođenje aktivnosti bez uključivanja građana i inicijative u pogledu realnih potreba jedinice lokalne samouprave.U nameri da se uočeni problemi prevaziđu opština je počela realizaciju projekta sa ciljem unapređenja rada lokalne samo-uprave i uključivanja građana u sve sfere života i rada lokalne samouprave, bilo kao inicijatori i pokretači, bilo kao klijenti koji će u svakom momentu da budu zadovoljni pruženim uslugama od strane opštinskih službi. Na ovaj način uplanirano je uspostavljanje eikasnijeg odnosa između građana i lokalne samouprave, što je i uslov za uspešnu realizaciju svih pitanja i rešavanje problema u lokalnoj zajednici.

70


Opšti cilj projekta je jačanje lokalne samouprave u Žagubici kroz eikasniji i odgovorniji rad lokalne samouprave i jačanje uloge i aktivnije učešće građana u donošenju odluka o različitim pitanjima lokalne samouprave.


Inicijativa za eikasniju i odgovorniju lokalnu vlast i eikasniju komunikaciju lokalne samouprave i građana rezultat je ko-munikacije i inicijativnosti opštine, opštinske uprave, nevladinog sektora, građana i predstavnika loklanih zajednica (mesnihzajednica).Nakon nekoliko otvorenih sastanaka u mesnim zajednicama i sa nevladinim organizacijama, a polazeći od jasno deinisanihplanova opštinske uprave za poboljšanje rada i eikasnosti uz realne potrebe uključivanja građana u kreiranje razvojne poli-tike opštine pristupilo se pripremi predloga projekta.Kroz zajednički rad projektnog tima u čijem su radu učestvovali i predstavnici nevladinog sektora iz opšteg cilja razrađeni suposebni ciljevi čije ostvarenje doprinosi eikasnijoj lokalnoj samoupravi i boljoj komunikaciji građana i lokalne samouprave.Tokom razrade predloga projekta predstavnici opštine i nevladinog sektora komunicirali su i posetili ostale opštine koje suovaj primer do tada uspešno realizovale u svojim zajednicama kako bi se na pozitivnim primerima uradio i delimično inovi-rao odnosno prilagodio uslovima života i rada u opštini Žagubica.Primena primera dobre prakse započela je samim postupkom izrade predloga projekta krajem marta 2005 . godine u čijemsu kreiranju učestvovale nevladine organizacije i predstavnici mesnih zajednica, nastavila se implementacijom odobrenogpredloga projekta i realizacijom projektnih aktivnosti u vremenu od oktobra meseca 2005. godine do septembra 2006. go-dine, a primer dobre prakse nastavlja se i dalje osmišljavanjem novih aktivnosti koje za cilj imaju još eikasniju i odgovornijusamoupravu, i građane koji će svojom inicijativnošću uticati i opredeliti razvojnu politiku opštine Žagubica. Primer dobreprakse opštine Žagubica je trajan proces koji će se permanento dopunjavati i osmišljavati novim sadržajima, novim idejamai inicijativama kako bi opštinska vlast uspešno, eikasno i odgovorno sprovodila svoje aktivnosti, a građani postali značajančinilac kreiranja brojnih aktivnosti lokalne samouprave.


U cilju unapređivanja rada lokalne samouprave i poboljšanja komunikacije sa građanima realizoavne su brojne aktivnostikoje su započete krajem 2005. godine i još uvek se realizuju jer postavljeni ciljevi nalažu konstatne aktivnosti i unapređiva-nje odnosa sa građanima, kao i jačanje i stalno poboljšanje eikasnosti lokalne samoupraveU primeni primera opština je imala partnere u Asocijaciji za razvoj opštine (nevladina organizacija) koja je radila na organizo-vanju i sprovođenju brojnih aktivnosti (stručna i tehnička pomoć), Američkoj fondaciji za razvoj koja je kroz učešće svojih ek-sperata pomogla realizaciju pojedinih aktivnosti (inansijska i stručna pomoć) i predstavnike lokalne samouprave iz gradaPiotrkov Tribunalski, koji su kadovski i svojim iskustvom i primenom stečenih znanja u ovoj oblasti pomogli realizaciju prime-ra (stručna pomoć). Evropska unija je inansijski pomogla realizaciju ovih aktivnosti, a Stalna konferencija gradova i opštinapomogla je stručno kroz pomoć pri implementaciji.Proces primera dobre prakse zajednički su vodili Opština Žagubica i partner Asocijacija za razvoj opštine Žagubica.

Obuka zaposlenih u opštini: organizovani seminari doprineli su sticanju znanja zaposlenih kako i na koji način poboljšati rad u lokalnoj samoupravi.

Komunikacija sa građanima: otvoreni sastanci građana pokazali su se kao pozitivan primer direktne komunikacije građana i rukovodstva opštine. Na sastancima su se čule pozitivne ideje i inicijative za rešavanje problema u naseljima opštine i inici-jative koje bi doprinele ekonosmkom osnaživanju zajednice.

Pružanje besplatne pravne pomoći građanima - inovativna aktivnost u okviru primera koja daje izuzetno dobre rezultate.

Saradnja sa ekspertima iz partnerske EU opštine: izuzetno značaj za uspešnu realizaciju aktivnosti imala je ostvarena saradnja sa ekspertima iz Poljske jer su predstavnici lokalne samouprave bili u prilici da na delu vide uspešnu saradnju građana i lo-kalne samouprave.

Dogradnja prostora zapotrebe Opštinskog usluznog centra: ova aktivnost realizovana je avgusta 2006. Prostor je savremeno opremljen i prilagođen zahtevima koji rezultiraju eikasnijim radom lokalne samouprave.Prve procene pokazuju da je oko 40 odsto od ukupnog broja stanovnika ili oko 6.000 građana u opštini za period primene primera dobre prakse imao direktne koristi i da će se nastavkom aktivnosti taj broj stalno povećavati.


Tokom implementacije projekta i realizacije projektnih aktivnosti, lokalna samouprava u Žagubici, odnosno Opštin-ska uprava u Žagubici kao javni servis građana je kadrovski, tehnički i prostorno ojačala, ojačana je uloga građana kao učesnika u procesu pokretanja inicijativa prema lokalnoj samoupravi, posebno kada je reč o poslovima od zna-čaja za građane opštine, stanovnici opštine su bolje informisani kroz izdavanje Opštinskog vodiča koji je dostupan u

71

svim mesnim zajednicama i biltena koji se distribuira građanima mesnih zajednica i Žagubice.

Nivo rada lokalne samouprave u značajnoj meri je poboljšan od odnosa prema građanima, do kvaliteta pružanja usluga i eikasnosti, a zaposleni u lokalnoj samoupravi stekli su nova saznanja o radu sa građanima i odnosu prema građanima kroz tri seminara koja su održana i u kojima je učestvovalo 32-oje zaposlenih, a koji su se odnosili na iskustva partnera iz Poljske u radu Opštinskog uslužnog centra i komunikacije sa građanima, primenu informacione tehnologije u lokalnoj samoupravi, eikasniji rad lokalne samouprave i rad Opštinskog uslužnog centra u Žagubici.Građani su postali aktivniji u mesnim zajednicama, što je jedan od ciljeva projekta. Tokom sastanaka po mesnim zajednica-ma, a bilo ih je ukupno 14, čule su se brojne inicijative i predlozi za rešavanje komunalnih i infarstrukturnih problema po naseljima i eikasniji rad opštinske uprave i mesnih zajednica. Građani su svoju inicijativnost i sugestivnost istakli i tokom javnih rasprava koje su u mesnim zajednicama organizovane na temu projekcije budžeta za 2006. godinu. Od početka realizacije projektnih aktivnosti građani opštine Žagubica dobijaju besplatnu pravnu pomoć. Svakog ponedelj-ka opštinski pravnik pruža besplatne pravne usluge. U početku je samo nekoliko građana koristilo ovu mogućnost, ali se tokom nardnih meseci broj korisnika povećao pa je poslednjeg meseca implementacije taj broj iznosio oko 25 mesečno. Ojačala je i saradnja lokalne samouprave i nevladinih organizacija koja se manifestovala organizovanjem zajedničkih akti-vnosti na čišćenju i uređenju naselja u Opštini.


Tokom implementacije projekta organizovano je 4 radio i 4 TV emisije u kojima su o radu Opštinske uprave, aktivnostima lokalne samouprave i narednim zadacima na unapređivanju kvaliteta rada i eikasnosti, kao i o značaju projekta govorili predsednik opštine, načelnik Opštinske uprave i opštinski menadžer projekta, a učešće u emisijama otvorenog tipa kroz pi-tanja i sugetsije uzeo je veliki broj građana opština Žagubica. Tokom realizacije primera dobre prakse dato je 10 saopštenja za javnost o rezulatima projekta i narednim aktivnostima lokalne samouprave , a sve u cilju bolje informisanosti građana, po-stavljena je i redovno se ažurira veb stranica opštine. Sa rezultatima primera dobre prakse upoznati su predstavnici opstina Bor, Petrovac, Požarevac, Despotovac, Kučevo, Malo Crniće, Boljevac, Despotovac, Loznica, Svrljig, Svilajnac i sigurno je da će pojedine opštine primeniti model u svojim zajednicama.


Partner iz EU je bio grad Piotrkov Tribunalski iz Poljske. Poseta stručnjaka iz Poljske omogućila je, putem seminara i radionica, zaposlenima u opštini da se upoznaju sa praksom EU kao i sa organizacijom rada i rukovođenja opštinskim Uslužnim Cen-trom i načinima komunikacije sa građanima, nevladimim organizacijama i privredom.Izuzetan značaj za uspešnu realizaciju aktivnosti imala je studijska poseta partneru iz Poljske jer su predstavnici lokalne samouprave bili u prilici da na delu vide uspešnu saradnju građana i lokalne samouprave. Stečena iskustva uspešno su inte-grisana u novootoreni opštinski Uslužni Centar.Lokalni partner na projektu je Asocijacija za razvoj opštine koja je radila na organizovanju i sprovođenju projektnih aktivnosti.

8. Resursi

Ukupni troskovi sprovođenja primera dobre prakse iznosili su oko 8.000.000 dinara od čega je za opremanje i dogradnju prostora utrošeno oko 6. miliona dinara dok troskovi realizacije ostalih aktivnosti iznose 2 miliona dinara. Iz budzeta opstine obezbeđno je 3,2 miliona dinara, dok su sredstva donatora (Evropska unija kroz program) u realizaciji projektnih aktivnosti iznosila 4,8 miliona dinara. Pored inansijskih sredstava tokom realizacije korisšenja su iskustva drugih opština , iskustva i znanja partnera iz opštine Piotrkov u Poljskoj , a angažovani su i predstavnici nevladinog sektora u cilju organizovanja semi-nara, tribina, sastanaka i radionica.Primer dobre prakse nije u svojoj prvoj fazi ostavrio uštede u budžetu, zbog investicionih ulaganja u izgradnju objekata i opremanje prostora, a inaisranje primera dobre prakse biće nastavljeno iz budžeta opštine.


Preduslov za primenu primera dobre prakse je potreba prostora za rad opštinskog Uslužnog centra i tehnicka opremljenost prostora, kao i adekvatna softverska rešenja.Opština Žagubica spremna je da kroz razmenu iskustava, organizovanje poseta ,strucnu pomoć pri organizovanjuu aktivno-sti i savetima pomogne drugim opštinama koje su spremnne da realizuju primer opštine Žagubica.

10. Preporuke

Pri sprovođenju sličnih primera dobre prakse poželjno je obezbediti veće medijsko predstavljanje primera građanima, što bi u značajnoj meri doprinelo i njihovom večem uključivanju u realizaciju aktivnosti primera dobre prakse, a što bi projektnom timu olakšalo bolje sprovođenje aktivnosti. Takođe je neophodno organizovanje kolektivnih poseta većeg broja radnika primerima dobre prakse i uspešno realizovanim projektima iz ove oblasti, a što se posebno odnosi na primere dobre prakse u zemljama EU.

72

gRADSKA OPŠTINA PALILULA, NIŠ

Projekat: PODIZANJE NIVOA LJUDSKIh I TEhNIČKIh MO-gUĆNOSTI LOKALNE SAMOUPRAVE

EU partner: Arhus, Danska

Vrednost projekta: 54 000

EUR

Kontakt osoba za projekat: Radovan ŽivkovićE-mail: [email protected] Web adresa: www.palilulani.org.yu

Projekat ’’Podizanje nivoa ljudskih i tehničkih mogućnosti lokalne uprave’’ ima za cilj da unapredi rad lokalne uprave, odnosno da kroz trening zaposlenih i menadžmenta koji su vodili iskusni stručnjaci iz EU, kroz studijske posete partnerskoj opštini, izradu i postavljanje oglasnih tabli, web site-a, izdavanje Vodiča kroz opštinsku upravu, Vodiča za načelnike opštinskih uprava i nabavku računarske opreme, obezbedi kvalitetnu unutrašnju organizaciju uprave a samim tim i vrlo kvalitetano pružanje usluga korisni-cima. Poseban deo Projekta predstavlja i izdavanje Vodiča kroz opštinsku upravu na romskom jeziku, koji je za sada jedini Vodič na romskom jeziku u Srbiji. Realizacijom Projekta znatno je poboljšan kvalitet usluga, što potvrđuju i rezultati istraživanja koje je sprovedeno u cilju ispitivanja mišljenja korisnika usluga opštinske uprave GO Palilula, odnosno ocenjivanja rezultata Projekta.

O OPŠTINI

Gradska opština Palilula je jedna od pet gradskih opština u Nišu. Formirana je 2004. godine, deobom tadašnje opštine Niš na 4 nove gradske opštine. Prostire se na teritoriji od 117 km2 i ima oko 72000 stanovnika. Oko 8000 stanovnika su pripadnici romske nacionalne manjine.


1. Početno stanje

Podelom Opštine Niš na četiri nove gradske opštine u Nišu, došlo je do formiranja nove opštinske administracije. Preuzet je deo zaposlenih iz nekadašnje opštine Niš, koji su imali određeno iskustvo u radu u opštinskoj upravi, ali je zaposlen i odre-đen broj novih službenika koji nisu imali dovoljno iskustva u radu u lokalnoj upravi. Ograničena budžetska sredstva nisu bila dovoljna da obezbede adekvatne treninge zaposlenih i tehničko opremanje uprave. Gradska opština Palilula ima 72.000 stanovnika, od kojih su oko 8.000 pripadnici romske nacionalne manjine, što predstavlja oko 11%.


Od osnivanja gradske opštine Palilula, menadžment je postavio za cilj stvaranje eikasne i korisniku okrenute opštinske upra-ve, koja će moći da adekvatno odgovori na sve izazove koji se budu pojavljivali u toku rada. Gradska opština Palilula ima 72.000 stanovnika koji predstavljaju korisnike usluga opštinske uprave.Kako bi usluge od strane opštinske uprave bile na nivou zahtevanom od strane korisnika, odnosno građana i privrednika, neophodno je obezbediti tehničke i ljudske, odnosno kadrovske uslove.Svakako, osposobljenost opštinskih službenika da profesionalno obavljaju poslove iz oblasti pružanja usluga korisnicima kao i njihov trening da nivo komunikacije sa korisnicima usluga podignu na nivo koji će omogućiti zadovoljstvo korisnika usluga vrlo je bitan deo rada opštinske uprave.


Inicijativu za rešavanje problema je pokrenuo menadžment GO Palilula, koji je od samog formiranja opštine, kao deo opšteg strateškog plana predvideo eikasnu i ka korisnicima okrenutu opštinsku upravu. Izradu i realizaciju projekta je omogućio projektni tim koji radi u okviru opštinske uprave. Unapređenje položaja pripadnika drugih nacionalnih manjina je deo op-šteg strateškog plana GO Palilula. Korisnici, odnosno ciljna grupa ovog primera su svi stanovnici i privrednici sa teritorije GO Palilula kojih ima oko 72000, posebno pripadnici romske nacionalne manjine, kojih na teritoriji opštine Palilua ima oko 8000, odnosno oko 11%. Iskustvo u formiranju uprave po ugledu na uprave u zemljama EU kao i iskustvo u realizaciji projekta treba da omogući i drugim lokalnim samouprava u Srbiji da unaprede odnos sa korisnicima.

73

http://www.palilulani.org.yu/


Primena, odnosno realizacija primera je započela nakon potpisivanja Ugovora sa EAR-om, a sama realizacija projekta je tra-jala 8 meseci. Projekat je u potunosti realizovan.


U toku realizacije Projekta realizovane su sledeće aktivnosti: obezbeđivanje prostorija i saradnika za rad Uslužnog centra, nabavka opreme i softvera, izrada i postavljanje Oglasne table, izdavanje i distribucija «Vodi a kroz opštinsku upravu», obuka osoblja za korišćenje opreme u Uslužnom centru, studijska poseta gradu Aarhus u Danskoj, trening osoblja za unapređenje komunikacije, ankete korisnika, izdavanje i distribucija «Vodi a za na elnike opštinskih uprava» i prezentovanje rezultata projekta. Zahvaljujući EXCHANGE timu, kao partner na realizaciji projekta je obezbeđen i grad Aarhus iz Danske, sa čijim predstavnicima je uspostavljena odlična saradnja zahvaljujući kojoj će uskoro biti i potpisan Memorandum o namerama sa ciljem uspostavljanja partnerskih odnosa u realizaciji EU projekata.

Sam proces primene primera dobre prakse je vodio Projektni tim Projekta «Podizanje nivoa ljudskih i tehni kih mogunosti lokalne uprave» koji je sastavljen od zaposlenih u opštinskoj upravi opštine Palilula. Sama realizacija Projekta je

trajala 8 me-seci, a priprema i pisanje je trajalo oko 2 meseca.

Gradska opština Palilula ima oko 72.000 stanivnika. Oko .8000 su pripadnici romske nacionalne manjine. Očekuje se, zahva-ljujući projektnim aktivnostima, da većina stanovnika, odnosno korisnika usluga opštinske uprave ima koristi od realizacije primera.


Treningom zaposlenih, tehničkim opremanjem i izdavanjem publikacija, kvalitet usluga opštinske uprave je značajno una-pređen. Prema rezultatima istraživanja koje je obavljeno u toku ralizacije projekta, u odnosu na početno zadovoljstvo kori-snika i njihovu informisanost, kvalitet usluga i informisanost korisnika je podignut za više od 30%. Sama organizacija uprave je znatno unapređena, jer je uspostavljena komunikacija svih zaposlenih i menadžmenta, omogućen je dalji razvoj sistema elektronske uprave i znatno poboljšana komunikacija i informisanost korisnika usluga. Poseban uticaj je ostvaren na pripad-nike romske nacionalne manjine, izdavanjem Vodiča kroz opštinsku upravu na romskom jeziku, koji predstavlja značajno unapređenje prava i položaja pripadnika nacionalnih manjina, posebno tokom Dekade Roma.


Tokom realizacije projektnih aktivnosti, održano je više medisjkih prezentacija. Održano je pet konferencija za novinare, na kojima su predstavnici medija upozanti sa projektom i projektnim aktivnostima, u gradu su postavljeni bilbordi na kojima su predstavljeni ciljevi projekta, odštampan je i distribuiran Vodič za načelnike opštinskih uprava preko koga su sve opštine u Srbiji upoznate sa Projektom. Predstavljanje Vodiča kroz opštinsku upravu je obavio g-din Rasim Ljajić, Predsednik nacional-nog Saveta za saradnju sa sudom u Hagu i doskorašnji Ministar za ljudska i manjinska prava, koji je tom prilikom istakao da je to jedini vodič u Srbiji na romskom jeziku. Izrađen je i određen propagandni materijal. Po završetku projektnih aktivnosti, organizovana je završna konferencija za medije na kojoj su predstavnici medija upoznati sa svim projektnim aktivnostima, kao i sa rezulttima istraživanja koja su sprovedena u toku projekta.


EU partner na projektu je bila opština Arhus iz Danske. Experti iz EU su dva puta posetili opštinu Palilula. Pored upoznavanja sa opštinom, njenim potencijalima i potrebama održana je i obuka menadzmenta i zaposlenih u opstini Palilula u oblasti komunikacije. Kao rezultat treninga, prema oceni samih zaposlenih a potom i korisnika usluga, doslo je do znacajnog pove-canja nivoa međusobne komunikacije, kao i komunikacije sa korisnicima usluga.Predstavnici opštine Palilula su takođe bili u prilici da dva puta posete partnersu EU opštinu. Tom prilikom delegacija je detaljno upoznata sa sistemom funkcionisanja lokalne samouprave u Danskoj, posetila je usluzni centar, imala sastanke sa predstavnicima raznih resora u opstini Aarhus, sektorima za razvoj privrede i upoznavanje sa mogucnostima razvoja privre-de, smanjenje nezaposlenosti, podsticanje novih vidova proizvodnje energije, a takođe je održan i jednodnevni trening. Zahvaljujuci predstavniku Aarhus-a uspostavljeni su znacajni kontakti kako sa kolegama iz opstinske uprave, tako i sa exper-tima Agencija iz Danske, kao i sa Menadzerima programa koji Vlada Kraljevine Danske realizuje u Srbiji, te se ocekuje da ta saradnja omoguci dalji razvoj privrednih potencijala Nisa. Sa opstinom Aarhus je potpisano i Memorandum o namerama u kome je dogovorena dalja saradnja na projektima koje bude inansirala EU.

8. Resursi

Ukupan iznos donacije do strane EU, odnosno EAR-a je 54000 EUR, dok je učešće opštine je oko 30000 EUR. Projektni tim je činilo 5-oro zaposlenih i saradnik za PR koji je angažovan za potrebe projekta i koji je plaćen iz sredstava donacije. Od tehnič-

74

kih sredstava korišćeni su računari i druga IT oprema sa kojom je uprava raspolagala. Primena, odnosno nastavak aktivnosti koje su započete i realizovane u toku Projekta će biti nastavljene kao deo redovnih aktivnosti opštinske uprave. Sredstva će biti obezbeđena iz budžeta opštine.


Izdavanjem Vodiča za načelnike opštinskih uprava, omogućeno je da se sve opštine u Srbiji upoznaju sa projektom, odnosno sa aktivnostima i realizacijom projekta, čime se želelo da se pomogne i drugim opštinama u Srbiji da organizju upravu u skladu sa EU standardima. Reforma lokalne samopurave će samim tim biti ubrzana i sprovedena na nabonji mogući način. Sve opštine u Srbiji mogu da preuzmu iskustvo i znanje koje je opštinske uprava opštine Palilula stekla u toku realizacije projekta.

10. Preporuke

Savet projekt menadžera GO Palilula: “Način funkcionisanja EU, odnosno EAR-a, procedure i obrasci se moraju poznavati mnogo bolje nego što se misli u početku. Preporuka je da što više zaposlenih prođe treninge za upravljanje EU projektima, poput treniga koji organizuje SKGO na tu temu. Takođe, nedovoljno poznavanje engleskog jezika može predstavljati znača-jan problem.”

75

OPŠTINA PRIBOJ

Projekat: OSNIVANJE OPŠTINSKOg USLUŽNOg CENTRA

EU partner: Aarhus, Danska

Lokalni partner: NVO Odbor za ljudska prava i humanitarnu delat- Kontakt osoba za projekat: Kristina Papan

nost, Priboj E-mail: [email protected]


Cilj projekta je bio unapređenje rada Opštine putem informisanja građana, poboljšanje komunikacije između lokalne samouprave i građana opštine Priboj, kao i pružanje eikasnijih usluga građanima. Razvoj Opštinskog uslužnog centra omogućava pojedno-stavljene procedure za podnošenje zahteva, lakši pristup informacijama, adekvatno informisanje, veću transparentnost, ljuba-znost i odgovoran pristup, kao i poštovanje rokova. Centar pruža informacije građanima i na taj način omogućava eikasniju saradnju između opštinske administracije i građana. Zaposleni u Opštinskom uslužnom centru su edukovani da pružaju usluge - u skladu sa standardima EU. Ciljne grupe su građani i zaposleni u Opštinskoj upravi.

O OPŠTINI

Opština Priboj nalazi se u Jugozapadnoj Srbiji, u šumovitoj oblasti Starog Vlaha, u plodnoj dolini reke Lim. Priboj je smešten na tromeđi Srbije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine, odnosno, Republike Srpske, a graniči se sa opštinama: Čajetina, Nova Varoš, Prijepolje, Pljevlja, Čajniče i Rudo.Priboj zahvata površinu od 552 km2, što čini 8,9% ukupne površine Zlatiborskog okruga, a 0,9% površine Republike Srbije. Na području Opštine Priboj prema poslednjem popisu stanovništva iz 2002. godine, živi 30.377 stanovnika, od čega oko 20.000 živi u gradu. Nacionalni sastav stanovništva je mešovit. Na ovim prostorima, vekovima zajedno žive Srbi, Bošnjaci - muslimani, Crnogorci i ostali. Opština Priboj ima izrazito planinski karakter, a najniža nadmorska visina je 392 m, dok je najviša – 1500m.


1. Početno stanje

Opština Priboj je suočena sa ekonomskim i socijalnim problemima, koji su posledica procesa tranzicije i donošenja novih za-kona i propisa koji nepovoljno utiču na svakodnevni život građana. Građani su pasivni, zaplašeni od administracije i izgubilisu orijentaciju kako i na koji način što pre doći do pouzdane informacije u Opštinskoj upravi.Opština Priboj je Odlukom Vlade republike Srbije određena za devastirano područje, zbog posledica međunarodnih sankcija,NATO bombardovanja, neposrednog ratnog okruženja, pograničnog područja, restrukturiranja FAP korporacije, gubitka inopartnera, nemogućnosti angažovanja kapaciteta za proizvodnju, kao i smanjenje jugoslovenskog tržišta.Relevantni pokazatelji ukazuju na činjenicu da su lokalna samouprava i republička administracija ograničeni ljudskim re-sursima i nedovoljno poznaju kriterijume evropskih standarda. Nije institucionalizovan odnos između građana, nevladinihorganizacija i lokalne samouprave i građani nemaju poverenja u opštinsku administraciju.Opština Priboj je planirala da kroz realiyaciju projekta ’’Opštinski uslužni centar’’ napravi prvi korak u vraćanju poverenja gra-đana u državnu administraciju, kao i u evropske vrednosti i standarde.


Opšti cilj projekta je da se unapredi informisanje i komunikacija između lokalne samouprave i građana opštine Priboj, kao i rad Opštinske uprave. Konkretni ciljevi su:

• Otvaranje Opštinskog uslužnog centra u kome se usluge pružaju eikasnije i transparentnije.• Izgradnja kapaciteta zaposlenih u Opštinskom uslužnom centru, koji sti u znanja i veštine iz oblasti

upravljanja Op-štinskim uslužnim centrom i komunikaciji sa građanima.

76



Inicijativu je pokrenula Opština, a opštinski službenici su napisali predlog projekta, u saradnji sa nevladinom organizacijom’’Odbor za ljudska prava i humanitarnu delatnost’’, koja je, ujedno, bila lokalni partner u realizaciji projekta.Ciljne grupe su zaposleni u Opštinskoj upravi i građani opštine Priboj. Direktni korisnici su zaposleni radnici u lokalnoj samo-upravi (84), dok se kao indirektni korisnici pojavljuju: građani, lokalne NVO, mediji i zaposleni u drugim opštinama.Projekat je fokusiran na formiranje i razvoj Uslužnog centra u Opštinskoj upravi Priboj, jer je trajan zadatak svake Opštinskeuprave – kako smanjiti redove u hodnicima, šetanje gra ana od kancelarije do kancelarije i stvaranje mogu nosti za štobrže ostvarivanje prava i obaveza građana. Neeikasne opštinske službe su zamenjene Uslužnim centrom, u kome se uslu-ge pružaju eikasnije i transparentije i na taj način je unapređena komunikacija između lokalne samouprave i građana, ali ipoboljšan rad Opštinske uprave.Otvaranjem Uslužnog centra, opština Priboj je pronašla način približavanja građanima, u cilju pružanja kvalitetnijih usluga ina taj način približila usluge evropskim standardima.


Prilikom realizacije projekta sprovedene su sledeće aktivnosti:

• Tokom svih deset meseci trajanja projekta vo ena je uspešna medijska kampanja. Lokalni mediji, radio i televizija Priboj i lokalne časopis ’’Priča’’ su propratili sva važnija dešavanja vezana za Uslužni centar: izvođenje građevinskih radova, svečano otvaranje Uslužnog centra, studijsku posetu partnera iz Danske, kao i obuku zaposlenih u Uslužnom centru.

• Odštampane su brošure, zarad bolje informisanosti gra ana, i to: ’’Vodi kroz Opštinsku upravu’’ (2500 komada), ’’Informator’’ (500 komada) i lileti (4000 komada). Brošure su štampane u maju, a lileti u junu 2006. godine.

• U septembru 2006. godine (deveti mesec realizacije projekta) ura ene su ankete i upitnici u kojima su graani dali svoje mišljenje o radu Uslužnog centra, kao i svoje predloge i komentare. Odštampano je 1150 upitnika i 1150 anke-ta. Građani su pozitivno ocenili rad Uslužnog centra, jer su usluge brže i bolje, tako da se prava i obaveze ostvaruju brže i lakše.

• Studijska poseta predstavnika opštine Priboj Danskoj uspešno je realizovana. Predstavnici opštine Priboj su posetili Gradsku kuću, Uslužni centar i Projektni biro i upoznali se sa njihovim načinom rada. To je bila prilika za razmenu iskustava.

• Poseta stru njaka iz EU (iz grada Aarhusa iz Danske) realizovana je uspešno, i to u dva navrata: prva poseta je bila 04. jula 2006. godine. Tada je potpisan Memorandum o saradnji opštine Priboj i opštine Aarhus, isplanirana je stu-dijska poseta u Dansku i obavljen je razgovor sa zaposlenima u Uslužnom centru, kao i sa šefovima odeljenja, kada su dogovorene i teme predstojeće obuke. Druga poseta realizovana je od 25.-29. septembra 2006. godine. Tada je obavljena obuka zaposlenih u Uslužnom centru (obuka je trajala 5 dana).

Prvih nekoliko meseci realizacije projekta bilo je poteškoća sa pronalaženjem adekvatnog EU partnera. Zbog toga je studij-ska poseta realizovana tek u septembru 2006. godine, uz pomoć ekspertskog tima iz Programa Exchange, iako je bila pred-viđena u martu 2006. godine.

rezultati

Realizacijom projekta ostvareni su sledeći rezultati:• Uslužni centar funkcioniše kao deo Opštinske uprave koji je uklju en u sprovo enje projekta• Pouzdane informacije o radu Opštinske uprave su dostupne gra anima• Interesovanje medija za rad Opštinske uprave je uve ano• Uslužni centar je sastavni i profesionalni deo Opštine• Poboljšani su odnosi izme u Opštinske uprave i nevladinih organizacija• Zaposleni u Opštinskoj upravi su obu eni za rad u Uslužnom centru

projekta

Promocija projekta je bila uspešna. Otvaranje Opštinskog uslužnog centra novina je u opštini, a formiran je sa ciljem da seunapredi rad Opštine putem informisanja građana, poboljšanjem komunikacije između lokalne samouprave i građana op-štine Priboj, kao i pružanjem eikasnijih usluga građanima.Zbog zna aja ovog projekta, lokalni mediji - RTV Priboj i lokalne asopis ’’Pri a’’ izveštavali su o svim važnijim aktivnostimavezanim za realizaciju projekta.Svi lokalni mediji su bili pođednako zainteresovani i delotvorni, pružili su podršku ovom projektu, a medijska kampanja jebila pozitivna. I druge opštine su koristile opštinski Uslužni centar Priboj kao primer dobre prakse.

77


Lokalni partner na projektu bila je NVO „Odbor za ljudska prava i humanitarnu delatnost“. Obzirom da je ova nevladina orga-nizacija imala iskustvo u realizaciji projekata, s njihove strane je pružena stručnu pomoć u realizaciji projekta, a predstavnik ove nevladine organizacije je bio i član delegacije koja je bila u studijskoj poseti Danskoj. Osim toga, vršene su stalne konsul-tacije i organizovani zajednički sastanci, a sve to u cilju što uspešnije implementacije projekta.

Partner iz EU bio je grad Aarhus iz Danske. Predstavnici opštine Priboj su, u okviru aktivnosti predviđenih projektom, pu-tovali u studijsku posetu u Aarhus. Cilj posete bio je transfer znanja i razmena iskustava na polju modernizacije Opštinskeuprave i eikasnije pružanje usluga građanima na primeru uspešne prakse (poseta je realizovana početkom septembra 2006.godine).Stručnjaci iz Danske su organizovali obuku za rad sa strankama za zaposlene u Opštinskom uslužnom centru (prva poseta jebila julu, a druga u septembru 2006. godine).Opština je zadovoljna saradnjom sa EU partnerom iz Danske i planira saradnju i ubuduće.

Resursi

Ukupna vrednost projekta je 67.575 EUR. Opština Priboj je inansirala 10% od ukupne vrednosti projekta, a ostatak je inansi-rala Evropska agencija za rekonstrukciju. Za adekvatnu implementaciju projekta i za uspešan rad Opštinskog uslužnog centra zaposleni u Uslužnom centru su obučeni za rad sa strankama, nabavljena je nova računarska oprema i softveri, opremljene su kancelarije, a obezbeđena je i podrška lokalnog rukovodstva.Opštinski uslužni centar, kao sastavni deo Opštinske uprave, u narednom periodu inansiraće se iz sredstava planiranih budžetom opštine Priboj.


Predstavnici susednih opština, koji još uvek nemaju uslužne centre, u nekoliko navrata su posećivali opštinu Priboj i opštinskiUslužni centar, kao primer dobre i uspešne prakse. U razgovorima sa rukovodiocima su razmenjena iskustva, a na raspo-laganju je bila i stručna pomoć u pisanju i realizaciji projekata, kao i pratećeg informativnog materijala (brošure, ankete iupitnici).Model opštine Priboj, kao primer, mogu da koriste i druge zainteresivane opštine. On sadrži strukturne informacije o spiskuposlova, radnim pravilima, sistemu organizovanja, protoku informacija itd.

10. Preporuke

Projektni tim opštine Priboj bi preporučio sledeće:• Uslužni centar treba da zahvata ve u površinu i da službenici imaju više prostora za rad• Nabavku ve eg broja softvera• Trebalo bi u Uslužni centar locirati i predstavnika MUP-a, koji bi radio na poslovima izdavanja li nih karti i pasoša,

jer bi se time proces vađenja dokumentacije uprostio i skratio.

78

gRADSKA OPŠTINA PALILULA, BEOgRAD

Projekat: UNAPREđENJE LJUDSKIh RESURSA, FUNKCIO-NALNOg I INFORMACIONOg SISTEMA U OPŠTINI PALILULA

EU partner: Opština Prešov,

Slovačka Vrednost projekta:

68.640 EUR

Kontakt osoba za projekat: Simo VukovićE-mail: [email protected] Web adresa: www.palilula.org.yu

„Unapređenje ljudskih resursa, funcionalnog i informacionog sistema u opštini Palilula” je projekat izgradnje održivog razvoja samouprave poboljšanjem ljudskih i tehničkih resursa i kapaciteta u opštini Palilula, Beograd. Ovaj projekat je pomogao rukovodi-ocima i službenicima da unaprede sistem pružanja usluga građanima u skladu sa EU standardima. Poboljšanje i standardizacija informacionog sistema je omogućila bolji rad opštinske uprave i prilagodila ga novim informacionim tehnologijama. Ova desetomesečna akcija sastojala se iz poseta opštinskih eksperata zemlje EU prilikom kojih je pružena tehnička pomoć, stu-dijske posete zemlji EU, obuke najvišeg rukovodstva opštine, službenika, studije izvodljivosti komunalnih usluga, ustanovljavanja i promocije „e- uprave”. Ciljne grupe projekta su rukovodioci lokalne vlasti, načelnici odeljenja, javni službenici i administrativni radnici.

O OPŠTINI

Opština Palilula je po veličini 44586 hektara najveća opština u Beogradu. Prema podacima gradskog zavoda na Paliluli živi 169.363 stanovnika što je svrstava na četvrto mesto među 16 Beogradskih opština. Teritorija opštine Palilula sastoji se od tri konpleksne celine – gradske (smeštene u skoro samom centru Beograda), prigradske i seoske, što ini idealan spoj urbanog i ruralnog prostora u čemu se opština razlikuje od ostalih beogradskih opština. Ova speciičnost pruža velike potencijale za razvoj, kako opštine tako i grada. Palilula je administrativno formirana 1956. godine širom desne i leve obale Dunava, koje povezuje Pančevački most. Palilula je opština sa velikim potencijalima u raznim privrednim oblastima, od poljoprivrede (pre-ko 30000 hektara) i prehrambene industrije pa do turizma, koji bi mogao da dostigne evropske razmere.


Početno stanje

Gradska opština Palilula je indentiikovala sledeće potrebe koje je trebalo rešiti realizacijom projekta:• Potreba za decentralizacijom i stvaranjem lokalne samouprave koja je održiva, transparentna i okrenuta gra

anima• Ppotreba za poboljšanjem pruženih usluga u skladu sa tehnološkom i elektronskom revolucijom• Zahtevi za eikasnijim i inovativnijim pristupom pri rešavanju problema, pružanju usluga i administrativnim

rešenjima• Potreba za poboljšanjem i unapre enjem ekonomskog razvoja opštine.

Moguće prepreke i ograničenja bila je neadekvata kvaliikacijama zaposlenih i nizak nivo svesti zaposlenih u vezi realizacijeevropskih standarda. Sa druge strane, česte promene zakonske regulative dodatno su opterećivale administraciju i upravuopštine.U okviru ovog projekta, rukovodioci i načelnici i šefovi su radili sa kolegama iz EU koji su na sličnim pozicijama kako bi sepoboljšala eikasnost i kvalitet usluga koje se pružaju građanima.


Opšti cilj ovog projekta je bio unapređenje stručnosti ljudskih resursa i jačanje kapaciteta jedinica lokalne uprave prema EU standardima. Ovaj projekat doprinosi naporima Srbije da se uključi u proces Evropskih integracija tako što poboljšava rad lokalne uprave, unapređuje ljudske resurse koji danas kvalitetnije i eikasnije pružaju usluge građanima, potencijalnim inve-stitorima i drugim privrednim subjektima.

79

http://www.palilula.org.yu/


Posebni ciljevi vezani za projekat bili su:• Pove anje kapaciteta ljudskih resursa lokalne uprave, znanja i stru nosti prenošenjem veština i iskustava iz

opštine EU• Poboljšanje poslovanja jedinica lokalne uprave postavljanjem osnova za standardizaciju pružanja usluga, prema ISO

9000: 2000 standardu kvaliteta• Poboljšanje pružanja javnih usluga gra anima i protoka informacija postavljanjem osnova za elektronsku upravu

(e- uprava)• Pove anje u estvovanja gra ana u procesu odlu ivanja i preuzimanju uloge nadzornika i uspostavljanje

mehanizma povratnih informacija od strane građana


Inicijativu za rešavanje problema pokrenula je opština Palilula sa stručnim saradnicima oko svih razrada i koraka za sprovo-đenje. Projekat je zasnovan na osnovu akcionog plana opštine, strategije i vec postojećih projekata.Ciljne grupe u ovom projektu bile su: rukovodioci odeljenja lokalne uprave, pomoćnici načelnika, službenici, šefovi, admini-strativni operatori, tehnički operateri i/ili sistem administratoriIndirektni korisnici bili su: zaposleni u opštini Palilula i građani opštine Palilula.


Aktivnosti realizovane na projektu bile su:• Istraživanje, analiza i deinicija problema. Polaze i od krajnjeg rezultata projekta - isporuke opštinskih usluga,

istra-živanje i analiza su postavile temelje za izgradnju decentralizovane, samoodržive i odgovorne lokalne zajednice.• Dobra praksa, znanje i prenos iskustva od EU eksperata putem pristupa kolega kolegi. Rad u malim grupama daje

uspešne rezultate, gradi poverenje i stručnost rukovodioca lokalne uprave.• Studijska poseta zemlji EU - upoznavanje sa uspešnim organizacionim rešenjima. Upoznaju i lokalne

rukovodioce sa opštinskom upravom u EU i EU ekspertima podstaknuto je prekogranično partnerstvo, saradnja i ponovna izgradnja bilateralnih odnosa sa zemljama EU.

• Obuka za ciljne grupe, rukovodioce odeljenja, javne službenike i administratore.• Medijska kampanja - je u inila projekat vidljivim projekat, ali je tako e podstakla lokalnu zajednicu da koristi inter-

net kao sredstvo za eikasniji i efektivniji način za dolaženje do traženih dokumenata i usluga. Ovaj metod će takođe stimulisati građane da uzmu učešće i ulogu nadzornika kako bi uprava bila odgovorna.

• Informaciona modernizacija funkcionisanja lokalne uprave investiranjem u e-upravu. Ovom metodom želimo da modernizujemo lokalnu upravu i da držimo korak sa EU standardima. Softver i oprema koja je nabavljena je u skladu sa ISO 9000:2000 standardima kvaliteta.


Aktivnosti realizovane tokom projekta su zasnovane na speciičnim, merljivim ishodima. Svaka aktivnost je bila evaluirana merenjem uspešnosti, kvantiteta i kvaliteta svojih rezultata. Projekat je vidno uticao na organizaciju uprave, tako što su od-mah primenjivani primeri rada i prakse partnera iz EU. Svaki član radne grupe projekta je pismeno evaluirao svoju dobit od posete EU partneru i tehničke pomoći od EU eksperata.Takođe, izveštaj o evaluaciji sadrži evaluaciju rada drugih članova radne grupe, njihovog doprinosa projektu i izgradnji tima i evaluaciju menadžmenta celog projekta. Uticaj primene je pozitivno uticao na korisnike usluga, najveći broj korisnika jesu građani opštine Palilula. Evalucioni izvaštaj su takođe dali i EU eksperti. Sadržaj evaluacije je na nivou učešća ciljnih grupa, odnosa problemi-ciljevi-aktivnosti i njihovo učešće u postizanju ciljeva projekta, timskom radu, menadžmentu projekta i ustanovama (objektima) domaćina. Softver aplikacija e-uprave je bio pogodan za prikupljanje, grupisanje i vođenje evi-dencije o izveštajima, sa obe strane, od građana i ogovornih odeljenja, tako da omogući merljivost efektivnosti opštinskih usluga.


U okviru promocije projekta obavljene su sledeće aktivnosti:• Prezentacija e-uprave posredstvom lokalnih medija kao i putem mese nog lista opštine Palilula• Štampanje letaka koji je informisao gra ane o e-upravi, vrsti usluga koje su im na raspolaganju, radnim danima/

satima, prednostima koju egra ani imati koriš enjem “on line” pomo i i kompjuterskih aplikacija.


Partner iz EU na projektu je bio grad Prešov iz Slovačke. Eksperti iz EU su tokom dve posete pružili tehničku pomoć opštini Palilula u vidu obuke opštinskih rukovodilaca (načelnika):

80

(a) Podrška Odeljenju za imovinsko-pravne poslove - pravni savetnik je pružao savete u vezi pravnog aspekta problema vlasništva i obaveza.

(b) Podrška Odeljenju za građevinske i komunalne poslove - načelnik Odeljenja urbanističkih i javnih površina partner-ske opštine pružao savete u vezi sa srukturom praktične raspodele usluga između lokalne uprave, njenih po- institu-cija i građana.

(c) Podrška Odeljenju za Inspekcijske poslove - načelnik Odeljenja inspekcijskih poslova pružao savete u vezi konstitui-sanja inansijske strukture između vladinih i podvladinih institucija brinući se o transparentnosti rada, implementa-ciji komunalnih, inansijskih i drugih odluka lokalne uprave.

(d) Podrška Odeljenju za Zajedničke poslove i Odnosi sa Javnošću - Menadžer ljudskih resursa pružao savete u vezi uključivanja građana u poslovanje lokalne uprave.

Četvorici EU eksperata je predstavljen izveštaj funkcionalne analize, problemi, ograničenja koja su odgovarajuća odeljenja sama identiikovala. Takođe su informisani o organizacionoj strukturi lokalne uprave, protoku informacija i administrativnim procedurama. Tokom prve posete, EU eksperti su zajedno sa rukovodiocima lokalne uprave označili oblasti i tačke koje se mogu unaprediti u funkcionisanju lokalne uprave i opštine, posebno u oblasti javnih usluga i odnosa sa građanima. Druga poseta EU eksperata je realizovana u skladu sa planiranim aktivnostima realizacije projekta i trajala je četiri dana. Tokom posete prikazana je praksa EU i model upravljanja ljudskim resursima, metode izgradnje tima, stimulacija i motivacija za za-poslene. Eksperi su takođe predlagodili programe prekvaliikacije i obuke potrebne za implementaciju prakse. Predstavnici opštine Palilula su realizovali jednu studijsku posetu opštini Prešov tokom koje su imali prilike da se upoznaju sa uspešnim organizacionim rešenjima u Slovačkoj. S obzirom na jako dobroj saradnji tokom realizacije projekta planira se nastavak saradnje u svim oblastima.

8. Resursi

Ukupna vrednost projekta bila je 68.640 EUR. Resursi koji su bili angažovani na realizaciji projekta bili su pre svega kadrovski. Odgovornost za realizaciju projekta imao je projektni tim koji su činili: menadžer, asistent i inansijski menadžer. Takođe je angazovan kadar u okviru same opštine kao i svi neophodni resursi počev od kancelarija, računara, softvera. Primena primera nastavlja se i nakon završetka projekta a glavni izvor inansiranja biće sama opština Palilula.


U zavisnosti od samih opština i gradova i njihovih realnih i činjenicnih stanja u većini slučajeva moguća je primena primera. Svaki vid saradnje je moguć, od razmene stečenog iskustva, materijala, saveta, pomoći, obuke kao i samih poseta u njihovim gradovima, opstinama kao i angazovanje na realicaciji njihovih ideja, projekata.

10. Preporuke

Glavne prepreke tokom realizacije projekta bile su neadekvatne kvaliikacije zaposlenih, sa jedne i česte promene zakonskih regulativa koje dodatno opterećuju i administraciju i upravu opštine sa druge strane.

81

OPŠTINA ŠABAC

Projekat: OTVARANJE LOKALNE SAMOUPRAVE PREMA PO-TREBAMA gRAđANA

EU partner: Kralupy nad Vltavou , Republika Češka Kontakt osoba za projekat: Kristina Papan

Lokalni partner: Tehnička škola, Šabac E-mail: [email protected] Vrednost projekta: 74.900,00 EUR Web adresa: www.macva-okrug.com/SRP/sabac

Opštinska uprava Šabac svoje nadležnosti ostvaruje na području od 795 km2 i ima 122.893 stanovnika. Seosko područje opštine Šabac ima oko 67.730 stanovnika, dakle više od 55%. Na području opštine Šabac ima 38 mesnih kancelarija (MK), za 51 naseljeno mesto, koje vrše deo poslova iz delatnosti Odeljenja za opštu upravu na seoskom području. Ovo područje je ekonomski nedovoljno razvijeno, sa razuđenom putnom mrežom, tako da su meštani, često usled nemogućnosti da dođu do centralne opštinske zgrade u Šapcu, upućeni na MK. Ovim projektom opremljeno je dvadeset MK, a iz budžeta opštine Šabac izvršeno renoviranje navedenog broja MK. Pored opremanja sprovedena je i obuka trideset radnika Opštinske uprave za rad na računarima. Na osavremenjenom sajtu opštine Šabac postavljen je portal preko kojeg su MK povezane sa obrazovanom centralnom bazom podataka matičnih knjiga rođenih, venčanih, umrlih, knjiga državljana, registra stanovništva i registra opštinskih odluka i pravilnika, što omogućava građanima uvid u ove podatke, a da ne dolaze u Šabac. MK u kojima je instalirana računarska oprema imaju pohranjene orbasce neophodne za rad, a ostvaruju komunikaciju sa drugim državnim organima. S druge strane, preko posebno urađenog dela inter-net sajta i WEB aplikacije građani mogu da predaju zahtev za izdavanje dokumenata i dostavljanje na kućnu adresu, da se infor-mišu o aktivnostima u svojoj mesnoj zajednici, kao i o radu javnih preduzeća, NVO, izvrše uvid u birački spisak.

O OPŠTINI

Opština Šabac se prostire na području od 795 km2 i ima 122.893 stanovnika (popis iz 2002. godine). Opština se nalazi u seve-rozapadnoj Srbiji na 44˚ 46’ severne geografske širine i 19˚ 46’ istočne geografske dužine i na nadmorskoj visini od 80 metara. Locirana je na desnoj obali reke Save, 103 kilometra uzvodno od Beograda.Ka Šapcu gravitiraju tri mikroregije koje čine njegovo poljoprivredno zaleđe: ka zapadu se prostire Mačva, ka jugu Pocerina i ka istoku Posavina. Nalazi se na važnim saobraćajnim pravcima: drumskim, železničkim i rečnim, u blizini je velikih gradova Beograda i Novog Sada i predstavlja ekonomski i kulturni centar Podrinja i šireg područja.


1. Početno stanje

Opština Šabac se prostire na 795 km2 i ima 122.893 stanovnika, od čega 67.730 stanovnika (prema popisu iz 2002.god.) živi na seoskom području, što čini oko 55% stanovništva opštine. Ovo područje je ekonomski nedovoljno razvijeno, sa razu-đenom putnom mrežom, tako da su meštani, usled nemogućnosti da dođu do centralne opštinske zgrade u Šapcu često upućeni na mesne kancelarije. Na području opštine Šabac ima 38 mesnih kancelarija, za 51 naseljeno mesto, ali MK nisu bile tehnički i kadrovski osposobljene, niti u mogućnosti da pruže adekvatne i očekivane usluge građanstvu. Prostorije u kojima obavljaju svoje delatnosti su bile u veoma lošem stanju. Mesne kancelarije nisu bile povezane sa centralnom bazom podata-ka matičnih knjiga rođenih, venčanih, umrlih, knjiga državljana, registra stanovništva i registra opštinskih odluka i pravilnika koji se vode u Šapcu. Takođe, nije postojala baza obrazaca i formulara, koji su potrebni za rad MK. Zaposleni u mesnim kan-celarijama, a time ni građani, nisu bili neposredno upoznati sa opštinskim propisima koji se odnose na seosko područje. Ovi problemi su prisutni od obrazovanja MK, čime su pogođeni meštani seoskog područja (67.730), ali i zaposleni u MK.


Želelo se postići osavremenjivanje rada MK, renoviranje radnog prostora, povezivanje mesnih kancelarija sa bazom podata-ka matičnih knjiga rođenih, venčanih, umrlih, knjiga državljana, registra stanovništva i registra opštinskih odluka i pravilnika koji se vode u Šapcu, a kojim bi građani u mesnoj kancelariji mogli da izvrše neophodne provere, a da zbog toga ne dolaze u Šabac. Postojala je i potreba i za stvaranjem baze obrazaca i formulara, koji su se mogli nabaviti samo u Šapcu, a koji su neophodni za rad mesnih kancelarija. Takođe i upoznavanje zaposlenih, ali i građana sa opštinskom regulativom, ali i omo-gućavanje rada na savremenim sredstvima.

82

http://www.macva-okrug.com/SRP/sabac



Inicijativu za rešavanje ovih dugogodišnjih problema dala je Opštinska uprava Šabac, svesna neophodnosti približavanja krajnjem korisniku (građaninu), ali i potrebe da se lokalni problemi rešavaju na lokalnom nivou boljom koordinacijom rada MK putem informatičkih tehnologija, čime se omogućava da se brže dođe do relevantnih podataka o potrebama građana. Zaposleni u Opštinskoj upravi Šabac su utvrdili probleme seoskog stanovništva i probleme rada MK, iste analizirali i sistema-tizovali u odgovarajuće grupe, na osnovu čega je izrađen nacrt projetka ‘’Otvaranje lokalne samouprave prema potrebama građana’’. Projektna rešenja su u potpunosti u skladu sa zakonskom regulativom, Statutom opštine Šabac, Pravilnikom u unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mesta u Opštinskoj upravi, ali i strategijom razvoja opštine Šabac. Inicirajuća činjenica je da je jedan od preduslova za ekomnomsku i socijalnu reformu jačanje kapaciteta lokalne samouprave u skladu sa standardima Evropske Unije, da je potrebna je eikasna, građanima okrenuta lokalna samouprava koja će svojim aktivno-stima preuzeti na sebe deo odgovornosti za brži i eikasniji razvoj i rekonstrukciju u skladu sa načelima Evropske zajednice i da su za to su potrebni stručni i obučeni kadrovi ali i infrastruktura, te da će ovaj projekat doprineti približavanju usluga lokalne samouprave građanima koji su geografski udaljeni, što bi značilo da će svoje zahteve i primedbe upućene organima lokalne uprave moći da ostvare na ‘’kućnom pragu’’ u MK. Opštinska služba MK je ciljna grupa ovog projekta, a ujedno i po-srednik preko kojih će se ostvariti poboljšanje rada organa lokalne uprave.

Projekat je namenjen prvenstveno građanima seoskog područja kao krajnjim korisnicima. U ovom području živi 67.730 sta-novnika u 51-om naseljenom mestu, što predstavlja 55% od ukupnog broja stanovnika opštine koji iznosi 122.893 (podatak iz zvaničnog popisa stanovništva 2002). Oko 3% stanovništva ovog područja su nacionalne manjine, pretežno Romi.


Projekata je imao više koraka (aktivnosti):

• Bitna komponenta projekta je razmena iskustava sa opštinama Evropske unije, pa je u skladu sa ovim došlo tokom poseta do potpunog upoznavanja rada dvaju opština, opštine Šabac i Kralupa iz Republike Češke.

• Sprovedena je obuka zaposlenih za rad na raunarima (word, exell, internet).• Izvršena je nabavka ra unarske opreme (20 ra unara i štampa a).• Postavljen je portal na sajtu opštine Šabac i napravljena je baza podataka mati nih knjiga, registra stanovništva i

opštinskih propisa.• Sprovedeno je umrežavanje mesnih kancelarija sa bazom podataka, koja se vodi u Šapcu, a sprovedeno je i anketi-

ranje građana o administrativnim probelmima na seoskom području, kao i anketiranje nakon realizovanih koraka, o čemu je sačinjen izveštaj.

• U cilju airmacije projekta izra eni su lajeri koji gra ane upoznaju sa novim uslugama Opštinske uprave, ali i siste-matizacijom Opštinske uprave.

• Održano je više sastanaka sa predstavnicima mesnih zajednica, ali i drugih interesnih grupa.

Na ovaj način uspostavljen je sistem kojim se olakšava pristup uslugama, obezbeđuje transparentnost u radu i na racionalan način organizuje rad lokalne samopuprave na ovom polju. Rezultati projekta nemaju vremenski limit i uspostavljeni sistem će funkcionisti i ubuduće. Nabavljena je računarska oprema, sprovedena je obuka zaposlenih za rad, forimrana je baza poda-taka, umrežene su mesne kancelarije sa bazom podataka, izvršena je prezentacija ostvarenog i sprovedena je anketa među građanima o učinjenom. Projekti ciljevi su brižljivo pripremani, tako da neočekivanih problema nije bilo. Neposrednu korist relizovanim će imati seosko stanovništvo opštine Šabac, koje čini 55% ukupnog stanovništva opštine, od-nosno 67.730 stanovnika, uz podatak da oko 3% stanovništva ovog područja čine nacionalne manjine, mahom Romi. Osim meštana seoskog područja krajnji korisnici mogu biti građani gradskog područja opštine, kao i građani sa područja drugih opština u Republici.


Inicijativu za relizaciju projekta i rešavanje problema, dala je upravo Opštinska uprava Šabac. Ovim je Opštinska uprava Šabac učinjena eikasnijom u ovoj oblasti, uz brži protok informacija, a otvoren je i prostor za poveravanje novih poslova mesnim kancelarijama (npr. prijavljivanje kršenja komunalnog i ekološkog reda). Ostvarivanjem ovog projekta rešeni su problemi meštana seoskog područja, koji nisu imali informacije o radu javnih preduzeća, o aktivnostima u njihovoj i drugim mesnim zajednicama, aktivnostima Opštinske uprave, koji nisu imali sve potrebe obrasce za rešavanje administrativnih pitanja u mesnim kancelarijama. Takođe, korisnici novih usluga mogu sada preko mesne kancelarije naručiti izvode iz matičnih knjiga, a mogu izvršiti i provere svih podataka koje se vode u centralnoj zgradi u Šapcu. Najzad, ovim je omogućeno zaposlenima (šefovima mesnih kancelarija) da koriste elektronsku bazu opštinskih odluka i pravilnika, a čiji pristup će omogućavati i gra-đanima, predstavnicima mesnih zajednica. Ostvaren je još jedan bitan cilj, a to je da građani na osavremenjnom sajtu opštine Šabac mogu da izvrše uvid u birački spisak, ali i da, preko mesne kancelarije imaju pristup kompletnoj opštinskoj normativi. Rezultate najbolje ilustruje sprovedena anketa u kojoj je 99,51% građana iskazalo svoje zadovoljstvo ostvarenim.

83


Navedene projektne aktivnosti i rezultati su promovisani u više navrata na lokalnoj televiziji ‘’Šabac’’, na lokalnim radio stani-cama, u listu ‘’Glas Podrinja’’, ali i brojnim lajerima kojima je vršena airmacija projekta i novih usluga Opštinske uprave. Naj-zad, projekat i njegovi rezultati se nalaze na zvaničnom sajtu opštine Šabac i otvoreni su za NVO, druge opštine, republičke organe.


Van opštine partneri na projektu su bili predstavnici EU opštine (opština Kralupy nad Vltavou, Republika Češka) i to stručnjak za Opštinsku upravu i stručnjak za informatičke tehnologije. Sručnjaci iz Češke su obavili četiri posete opštini Šabac tokom trajanja projekta. Posete su imale za cilj pomoć opštini Šabac u uvođenju informatičke opreme i softvera za vođenje matičnih knjiga, registra stanovništva i opštinskih propisa u mesne kancelarije i njihovo povezivanje sa bazom podataka u Šapcu. Predstavnici opštine Šabac su obavili dve studijske posete partneru iz Češke tokom kojih su se upoznali sa organizacijom op-štine Kralupy nad Vltavou, zakonskim rešenjima usmerenim na funkcionisanje lokalne samouprave u Češkoj i sa upotrebom savremene informatičke opreme i softvera u radu lokalne samouprave.Saradnja je bila veoma uspešna i uočen je obostran interes za nastavak saradnje koji je rezultirao potpisivanjem Sporazuma o bratimljenju između dveju opština.

Lokalni partner je bila Tehnička škola iz Šapca. Tri predavača iz Tehničke škole su izvršila obuku za rad na računarima radnika Opštinske uprave.

8. Resursi

Ukupni troškovi projekta su 74.900,00 EUR, a iznos koji je potraživan od Evropske agencije za rekonstrukciju je 60.900,00 EUR. Ostatak troškova je inansiran iz opštinskog budžeta.Unutar opštine na projektu su radili: jedan diplomirani pravnik - koordinator projekta, dipolmirani ekonomista, inženjer organizacionih nauka i dva stručnjaka za informatičke tehnologije. Izvršena je nabavka dvadeset računara za mesne kancela-rije, stim što se jedan računar u Šapcu koristi kao centralni, obrazovana je baza podataka i formiran je portal na sajtu opštine Šabac. Za konsultacije su korišćene uglavnom kancelarije Opštinske uprave Šabac.Van opštine partneri na projektu su bili predstavnici EU opštine i to stručnjak za Opštinsku upravu i stručnjak za informatičke tehnologije. Lokalni partner je bila Tehnička škola, čija su tri predavača izvršila obuku radnika Opštinske uprave. Jedan od rezultata projekta su smanjeni troškovi, pošto obrasce, formulare, obaveštenja namenjene mesnim kancelarijama i lokalnom stanovništvu nije više potrebno štampati i izički dostavljati, već se to može činiti elektronskom dostavom šefu mesne kan-celarije, što predstavlja značajnu uštedu ljudskih resursa, ali i uštedu troškova goriva i amortizacije vozila, s obzirom da je reč o geografski raširenom i često nepristupačnom području. Uspostavljeni sistem će nadalje biti u primeni, a svako buduće inansiranje će se vršiti iz opštinskog budžeta.


Velika većina Opštinskih uprava je organizovana po sistemu mesnih kancelarija, što znači da organizacione smetnje ne po-stoje, a geografska raširenost ne predstavlja prepreku, već samo razlog više za ovakvo rešavanje problema. Opštinska upra-va Šabac je otvorena za posete drugih opština i posete drugim opštinama, razmenu iskustava, davanje stručne pomoći, savete.

10. Preporuke

Pri uspostavljanju dobre prakse potrebno je, prioritetno, locirati probleme, analizirati ih i onda sagledati moguća rešenja. Implementacija dobre prakse bi trebalo da bude prilagođena organizacionim, normativnim, inansijskim i kadrovskim spe-ciičnostima. Konkretna rešenja bi mogla da se primene u bilo kojoj Opštinskoj upravi koja je organizovana po principu me-snih kancelarija. Prepreke koje se, eventualno, mogu pojaviti su neobučenost i neiskustvo zaposlenih. Suština je, da se ovim ostvaruje korist za lokalno stanovništvo, zaposlene u mesnim kancelarijama, da je u potpunosti uključena javnost (mesne zajednice, NVO, Republički i drugi organi), da postoji usaglašenost sa prisutnom sistematizacijom, da je prisutna primenlji-vost u svakoj opštini i da predstavlja uspostavljen sistem koji je trajan.

84

OPŠTINA OSEČINA

Projekat: SAVREMENA OPŠTINSKA UPRAVA KAO SERVIS gRAđANA

EU partner: Ormož, Slovenija

Vrednost projekta: 75 000 EUR

Kontakt osoba za projekat: Milan PetrovićE-mail: [email protected] Web adresa: www.osecina.com

Ovaj projekat je doprineo procesu jačanja kapaciteta opštine Osečina primenom standarda EU u radu organa lokalne samoupra-ve kroz izgradnju informacionog sistema. Opštinska uprava, kao jedan od najvažnijih delova lokalne vlade, postala je služba koja je okrenuta prema građanima i to kroz: pojednostavljenje procedura za podnošenje zahteva, lakši pristup, veću transparetnost, adekvatno informisanje, prijatan stav prema klijentima, veću odgovornost pri donošenju odluka. Ovaj sitem pruža informacije i građanima i vladi, kako lokalnoj tako i republičkoj, i omogućuje saradnju između lokalne vlade i građana. U tom cilju organizo-vano je niz seminara za stručno usavršavanje zvaničnika i državnih službenika zaposlenih u Opštinskoj upravi, studijska poseta partnerskoj opštini u EU i nabavka neophodne računarske opreme, softvera i izgradnja i rekonstrukcija računarske mreže.

O OPŠTINI

Opština Osečina se prostire na 319 km2 i ima oko 15.000 stanovnika. U okviru opštine postoji 18 sela i dva urbana naselja Osečina i Pecka. Imajući u vidu da je područje opštine Osečina pretežno seoskog tipa, najveći deo stanovništva bavi se poljo-privredom. Najzanačajnija poljoprivredna delatnost je voćarstvo. Veliki broj domaćinstava ima svoje zasade maline, kupine i šljive. U urbanom delu opštine preovladavaju industrija i sitne trgovinske, zanatske i ugostiteljske radnje. Od industrijskih preduzeća najbrojnija su preduzeća za proizvodnju i preradu plastičnih masa, preduzeća za otkup i preradu jagodičastog voća, preduzeća za preradu drveta i proizvodnju nameštaja.


http://www.osecina.com/


1. Početno stanje

Do 2005. godine OU Osečina je posedovala četiri računara, od toga dva su bila neraspakovana i stajala su ispod stolova / nisu korišćeni u radu opštinske administracije i sve je rađeno ručno. Da bi došli do svojih nephodnih dokumenata u matičnoj služ-bi, ili tada u kancelariji pisarnice, građani su morali da se naoružaju strpljenjem i voljom i da budu spremni da izgube skoro ceo dan. Problemom je bilo pogođeno 15 319 građana, potencijalni korisnici usluga i još toliko građana koji su se odselili iz Osečine proteklih 50 godina.


a. Ubrzati eikasnost i ekonomičnost rada opštinske uprave - trebalo je organizovati da radi u korist i u službi građana.b. Omogućiti građaninu da završi sve neophodne poslove i ostvari svoja prava, u opštini ne zadržavajući se više od

polasata, a krajnji cilj je da se sve završi do 10 minuta.


Inicijativu za realizaciju projekta pokrenuo je načelnik opštinske uprave i predsednik opštine Osečina. Kroz razgovor sa gra-đanima zaključeno je da je rad OU neeikasan i da treba najviše raditi na pojednostavljenju procedura podnošenja zahteva građana i ostvarivanja njihovih prava.Koraci sprovođenja plana razrađeni su kroz projekat Savremena opštinska uprava kao servis građana od strane stručnog tima OU Osečina.Primer je zasnovan na strategiji poboljšanja rada OU i njenom približavanju građanima. Strategija poboljšanja statusa i ostva-rivanja prava građana. Model je urađen na osnovu dobro sprovedenih praksi u opštinama poput Inđije, a da bi se sprovelo ovakvo nešto bili su neophodno koraci od nabavke softvera i hardvera do obuke ljudstva. Korisnici ovog projekta su zapo-sleni u opštinskoj upravi jer im je na taj način znatno olakšan posao i 15.319 građana kao indirektni korisnici projekta, ali kao direktni korisnici usluga.Primena primera dobre prakse počela je funkcioniše od februara 2006. godine kada je u stalni radni odnos primljen stručni saradnik za poslove informacionih sistema. Nabavljen je jedan deo od računarske opreme i počela je obuka za jedan deo radnika. Softver za obradu ličnih dohodaka je pokrenut i stavljen u funkciju (kupljen je od strane prethodnog rukovodstava, ali nije upotrebljavan), kao i program za budžetski sistem (Trezor). Napravljen je web sajt opštine, otvoren e-mail nalog. Sledeće potez je bio učešće u programu EXCHANGE: realizacijom ovog projekta počeli su i prvi rezulatiti u radu opštinske uprave u unapređenju sistema pružanja usluga građanima. Projekat je završen, cilj opštine Osečina je da svakoga dana što

85

više radi na unapređenju pružanja usluga građanima. Planira se nabavka još softvera, instaliranje SMS servisa, kao i redizajn postojećeg web sajta u cilju pružanja usluga građanima, a da ne moraju i izički da posete opštinu.


U toku realizacije projekta izvršene su sledeće aktivnosti:(1) Nabavka neophodne računarske opreme, izgradnja računarske mreže, nabavka softvera(2) Organizovana je studijska poseta partnerskoj opštini gde su se predstavnici opštine upoznali sa radom kolega iz EU.(3) Stručnjaci iz partnerske opštine iz EU održali seriju seminara i treninga za zaposlene u OU Osečina. Radnici su prošli

osnovnu obuku za rad na računaru i obuku za korišćenje nabavljenog softera (matičane knjige, upravni postupak ipisarnica). Primenu dobre prakse sprovodila je opština, stručni tim sastavljen od radnika opštinske uprave, uz

konsultacije i stručnu pomoć partnera iz EU. Posle izgradnje informacionog sistema i nabavke softvera, sve brže i bolje inkcioniše. Nema gužve, redova, manje je nezadovoljstvo građana, jednostavno građani su shvatili da opštinska uprava jeste njihov servis.


Napravljena je nova organizacija uprave, koja je podeljena u više odeljenja i povećana je odgovornost za izvršavanje zadata-ka. Primljen je informatičar u stalni radni odnos. Rešeni su problemi šetanja građana, povećana informisanost u vezi pružanja usluga, rad opštinske uprave je transparentniji.Građani su pokazali veliko zadovoljstvo zbog brzine i eikasnosti u ostvarivanju svojih prava. Korisnici usluga su svi građani opštine Osečina.


Projekat je promovisan u štampanim medijima, a projektni tim je upoznao i susedne opštine sa sprovođenjem projekta. U okviru projekta urađena je štampana brošura koja je promovisala i opisala projekat.


Partnerska opština iz Evropske Unije na projektu je bila opština Ormož iz Slovenije koja je pružila pomoć u pogledu stručnog usavršavanja naših zaposlenih. Eksperti iz partnerske opštine su prilikom posete Osečini realizovali ukupno 9 radionica za za-poslene u opštinskoj upravi. Radionice su bile obuhvatile korišćenje informacione tehnologije u sledećim oblastima: matična služba, inansije, ekonomija i javne usluge, inspekcija, urbanističko planiranje, pisarnica, rukovođenje na lokalnom nivou. Tokom studijske posete partnerskoj opštini iz EU predstavnici opštine Osečina su se upoznali sa njihovim načinom rada i organizacije naročito u pogledu korišćenja informacione tehnologije u radu sa strankama. Takođe su imali priliku da se upo-znaju i sa načinom funkcionisanja javnih preduzeća i njihovom odnosu prema opštinskoj upravi. Saradnja je prevazišla sva očekivanja partnera, tako da će biti nastavljena i u budućnosti.

8. Resursi

Troškovi sprovođenja ovog projekta su negde oko 75 000 EUR. Za ko-inasiranje projekta koršćene su donacije Ministarstva za Lokanu samoupravu i državnu upravu u iznosu od 1000000 dinara i Evropske agencije za rekonstrikciju od 57 740 EUR. Za primenu ovog projekta bio je potreban informatičar koji je primiljen u stalni radni odnos, tako da su kadrovski resursi korišćeni isključivo od radnika opštinske uprave. Potrebno je bilo nabaviti odgovarajući softver za rad matične, inspekcijske službe i pisarnice.Kancelarije su prepravljenu u cilju boljeg odnosa prema klijentima, napravljeni su pultovi. Aktivnosti će se ubuduće inasirati iz budžeta kroz nabavki pojedinih modula softvera.


Za realizaciju projektnih aktivnosti nije potrebno ispuniti posebne preduslove. Pošto je cilj projekta da se maksimalno olakša pristup informacijama i eikasnost u pružanju usluga, neophodno je nabaviti potrebnu opremu, hardver i softver, i izvršti obuku radnika.Opština Osečina u svako doba može da omogući posetu prostorija zainteresovanim kolegama iz drugih opština, objasniti i praktično pokazati kako sve funkcioniše, napraviti paralelu od stanje pre i posle implementacije projekta.

10. Preporuke

Projektni tim opštine Osečina bi savetovao sledeće: „Da bi se što bolje sprovela dobra prakse potrebno je što je manje moguće uključivati funkcionere u implementacije projekata. Najviše se treba osloniti na stalno zaposlene radnike Opštinske uprave, u startu napraviti depolitizaciju i tako sprečiti kratak vek i trajanje dobre prakse promenom na izborima. Prepreke su bile otpor kod radnika sa većim radnim stažom, proces promene starih navika i odnosa prema građanima. Nekima je bilo teško da se oslo-bode onih starih navika „činovnika“ u opštini, trebalo im je kroz niz obuka i predavanja objasniti, ali im omogućiti da shvate da oni samo postoje i rade zbog i u službi građana. Velike teškoće su takođe predstavljali i početak korišćenja računara i softvera’’.

86

OPŠTINA NOVI BEČEJ

Projekat: E - OPŠTINA NOVI BEČEJ – PRIBLIZAVANJE LO-KALNE SAMOUPRAVE gRAđANIMA I LOKALNOJ ZAJEDNICI

EU partner: Arhus, Danska Vrednost projekta: 74 686 EUR

Balo E-mail: [email protected] Web adresa: www.novibecej.org.yu

Jedna od glavnih funkcija lokalne uprave u realizaciji elektronske opštine jeste da podrži i unapredi elektronsku transakciju kako bise unapredila lokalna ekonomija i građanstvo, da poveća primenu novih mogućnosti i podstakne usavršavanje novih aktivnosti.Opština Novi Bečej je jedna od nerazvinijenih opština u Vojvodini. Sa slabo opremljenošću elektronskim sredstvima i sa slabomkadrovskom strukturom opština Novi Bečej se sve slabije i slabije mogla suočavati sa izazovima savremenog informacionogdruštva.Ovaj projekat se fokusirao na ključni faktor u ostvarivanju funkcije koje opština Novi Becej nudi svojim građanima i zajednici, a toje poboljšanje usluga kroz upotrebu elektronskog prenosnog sistema i ostvarivanje rešenja elektronske opštine.Opština je realizacijom ovog projekta želela da kroz uvođenje savremene informatičke tehnologije podrzi građane u prihvatanjuinformacija i razumevanju postupka i procedure u procesu izdavanja ličnih identiikacionih dokumenata, da poboljša i značajnoolakša proceduru lokalne uprave u procesu izdavanja ličnih identiikacionih dokumenata, da racionalizuje potrebe unutar lokalneuprave i obezbedi visoku transparentnost u radu lokalne uprave.

O OPŠTINI

Opština Novi Bečej se nalazi na levoj obali Tise i ima 28.768 stanovnika, od kojih većiniu 67% čine Srbi, 21 % Mađari, 3% Romi, a 9% ostale nacionalnosti. Sama opština je jedna od srednjih opština po veličini teritorije, a manje po broju stnovnika i sa značajnim poljoprivrednim zemljištem. Opština obuhvata 4 naselja (prosečne veličine 152 km2), 4 mesne zajednice, sa tri mesne kancelarije. U opštinskoj upravi je zaposleno 64 osobe, kojih je većina sa srednjom stručnom spremom.


http://www.novibecej.org.yu/


1. Početno stanje

U Novom Bečeju postojao je problem predugog čekanja građana za dokumenta, poput na primer izvoda iz knjige rođenih, državljanstva, građevinskih dozvola, a takođe je postojao i problem slabe komunikacije Opštinske kancelarije sa kancelari-jama u naseljima opštine (Kumane, Bočar, Novo Miloševo). Taj problem je povezan sa neeikasnošću rada opštinske uprave. Komunikacija se odvijala klasičnom poštom, ili ličnom dostavom, a građani su zbog jednog dokumenta morali ponekad i dva puta da dolaze u opštinsku upravu. Poseban problem je bio nesuglašenost baza podataka: 6 odeljenja opštinske uprave koristilo je 3 različite baze koje nisu bile kompatibilne. Isto tako postojao je problem neinformisanosti građana o radu lokalne uprave, o dešavnjima u opštinskoj upravi kao i o aktivnostima Uprave.


Glavni cilj projekta je bio da se građanima i zajednici omogući bolji pristup informacijama u vezi sa radom lokalne uprave, da im se pruži podrška u svakodnevnim potrebama, da se poboljša saradnja sa lokalnim javnim službama i da se poboljšaju usluge koje opštinska uprava pruža građanima.

Postavljeni su sledeći speciični ciljevi:• Podržati gra ane u prihvatanju informacija i razumevanju postupka i procedure u procesu izdavanja li

nih identii-kacionih dokumenata• Poboljšanje i olakšanje procedure lokalne uprave u procesu izdavanja li nih identiikacionih dokumenata• Smanjenje troškova lokalne uprave i troškova gra ana tokom procesa izdavanja li nih dokumenata• Obezbe ivanje visoke transparentnosti u radu lokalne uprave.

87


Projekat je iniciran od strane načelnika opštinske uprave uz podršku opštinskog menadžmenta. U tom trenutku Opština nije imala strateški plan razvoja, pa se oslanjala na postojeći regionalni strateški plan razvoja za region Banata. Opštinsko rukovodstvo u trenutku izrade projekta nije bilo ni stručno kadravski osposobljeno za taj posao tako da je razvojna agencija za razradu projektne ideje, bila zadužena za izradu projekta. Ideja je prizašla iz poseta opštinskog menadžmenta opštinama koje su već realizovale slične projekte (Zrenjanin, Novi Sad).


Najvažnije realizovane aktivnosti na projektu bile su:• Tri posete danskog partnera Novom Be eju i jedna poseta delagacije iz Novog Be eja gradu Arhusu, u cilu

deinisa-nja najpogodinijeg modela e-uprave za lokalne uslove• Posete drugim Oštinama (In ija) radi preuzimanja pozitivnih iskustava• Izvršena je detaljna analiza po etnog stanja i izraena je komparativna studija e-uprava u Srbiji i u EU• Izvršena je nabavka neohodnog hardvera (5 ra unara, 3 štampa a i scanera)• Izvršena je nabavka Softvera, za koje se koje procenjena kao najpogodnija za date potrebe i uslove• Izvršena je instalacija e-uprave i stavljena je u probni rad• Uspostavljena je Internet i Intranet veza izme u kancelarija kao i izme u mesnih kancelarija i javnih preduze a• Realizovne su promene u proceduri informisnja unutar opštinske Uprave kao i Uprave sa gra anima• Realizovana je informati ka obuka i komunikacijski trening za radnike opštinske Uprave• Usvojena je i precedura kontiuniranog informisanja gra ana pomocu WEB stranice opštine• Usvojena je i procedura podizanja odre enih dokumenata elektronskim putem• Razvijena je poseban sektor za informisnje sa PR menagerom na elu i poseban sector za opštinske razvojne

programe


Realizacijom projekta postignuti su sledeći rezultati:• Uspostavljena je saradnja sa partnerskom opštinom EU i saglasnost o dugoro noj saradnji• Održan je komunikacijski trening za 15 zaposlenih u opštinskoj upravi radi prenošenja komunikacijskih veština od

strane experata iz EU• Izvršena je detaljna interna analiza iinformacija o mogu nostima i potrebama za informati ki razvoj opštine

Novi Bečej, i izrađena je komparativna studija za razvoj e-opstine Novi Bečej• Razvijen je model e-opstine• Razvijen web site e-opštine, gde se nalaze informacije koje su zna ajne kako za gra ane opštine tako i za javna

preduzeća i privrednike ( buduci planovi, stratesko upravljanje, generalni urbansitički plan, informacije o pruženim uslugama, ponude investitorima, tenderi), Web sajt je za mesec dana posetilo 3820 građana

• Postavljen je e-goverment softver koji omogućava građanima da elektronski naručuju određena dokumenta(izvod iz matične knjige rođenih, državljanstvo), da imaju uvid u birački spisak, i da od kuće imaju uvid koja su dokumenta potrebna za izdavnje pojedih dozvola, koji su troškovi, da elektronski popune zahteve

• Izvršen je komunikcijski i informati ki trening 32 radnika opštinske uprave• Poboljšano je pružanje su usluga gra anima (smanjilo se ekanje ispred kancelarija sa 25 na maximum

5 minuta, radnici opštinske uprave su ljubazniji prema gtrađanima)• Smanjeni su troškovi izdavanja dokumenata i dozvola zahvaljuju i e-portalu koje koriste građani i uspostvljena

je intranet komunikacija između mesnih kancelarija• Izra en je projekat Uslužnog centra kao nastavakovog projekta za koji je ve opština dobila podršku od

Republi ke VladeOrgnaizacija opštinske uprave i odnos prema građanima je promenjen. Formiran je poseban sektor za razvoj, čije se članovikontiunirano edukuju, i samostalno izrađuju razvojne projekte.Organizacija informisanja se znatno promenula. Postavljena je šema informacione piramide na čelu sa PR menadžerom.


Tokom celog projekta su održavane redovne konferencije za štampu pre svega za lokalne novine i lokalni radio.Pozitivan efekat ovog projekta jeste da Predsednik opštine ili PR menager nedeljno jednom drže i konferenciju za štampu onajnovijinm događajima, a građanima direktno odgovaraju i preko WEB sajta oštine.Osim lokalnih konferencija za vreme projekta, znači do 22 marta održale su se dve velike promocija gde su bili prisutni RTS,TV Panoninija Novi Sad, TV Santos Zrenjanin, zativ radio NB, zatim listovi Dnevnik, Zrenjanin, Magyar Szo, Becejski Mozaik.Sa ovakvi velikim promocijama se nastavilo do danšnjeg dana (5 meseci od završetka održane su još dve velike medijskepromocije opštine)

88

Posebno je značajna i prezentacija preko brošure. Najpre je izdata brošura u sklopu projekta, ali videvši pozitivan efekat ovog opština je nastavila sa ovom aktivnošću tako da je avgustu ove godine izdata još jedna.Za primer Opštine Novog Bečeja, pre svega su bili zaintereovane susedske opštine, Nova Crnja, Bečej, ali u posetu su bili i prestavnici opštine Sombor, Kanjiža, Čoka kako bi neposredno videli efekte i primenljivoist ovog projekta.


Partner iz EU za projekat je bio grad Aarhus iz Danske. Uloga partner je bila tehnička i savetodavna pomoć na realizaciji projekta.Prva inicijalna poseta predstavnika Arhusa, relizovana je od 28. avgusta do 02.septembra 2006. godine. Glavni cilj ove prve posete je bio upoznavanje partnera sa tehničkim i organizacionim kapacitetima opštine Novi Bečej. Druga poseta EU experta iz partnerskog grada Aarhus realizovana je u periodu od 04. do 10. novembra 2006. godine. U pose-ti su bili Fleming Meyer i Lene Bjorg expert za komunikacije. Cilj posete je bilo davanje podrške nastavku projekta i izrada pla-na treninga za poboljšanje komunikacije sa građanima, kao i zajednilko deinisanje potrebnog softvera za razvoj e-opštine. Treća poseta Danskog partnera je realizovana od 26 februara do 03 marta, 2007. godine, u poseti su bili Fleming Mayer i Lene Bjorg. Cilj posete je bilo da se da snažna podrška obezbeđivnju nastavka projekta i da se realizuje trenning. Tada je realizo-vano 5 treninga, posebno za načelnike odeljenja i posebno za operativni tim. Treninzima je prisustovalo 15 osoba (šefovi odeljenje, radnci koje rade sa strankama, kao i projektni tim) i razrađen je idejni plan horizontalne i vertikalne komunikacije u procesu informisanja i deinisan je model e-uprave.Poseta predstavnika opštine Novi Bečej EU opštini Aarhus realizovana je od 02 do 06.12.2006 godine. Cilj posete je bio da se projektnom timu prenesu iskustva opštinske uparve Arhus u komunicirnju sa građanima, načinom rada elektronske opstine u Arhusu, predstave najbolji primeri u praksi i da učesnici, zahvaljujući novim iskustvima, i stručnoj pomoći predstavnika partnerske opštine dobiju snažan podsticaj u daljem radu. Ostvareni rezultati posete:

(1) Opštinska delegacija je posetila Informacioni Uslužni Centar u Aarhusu i upoznala se sa funkcionisanjem opštinske uprave iz EU.

(2) Delegacija se upoznala sa EU standardima pri komuniciranju sa građanima(3) Stečena su pozitivna iskustva u komunikaciji, koji su primenljiva i u opštini Novi Bečej(4) Ugovoreni su početni koraci za uspostavljnje novih proširenih vidova saradnje na nivou opština (projektni,

kulturni,privredni)(5) Uspostavljni su novi kontakti sa institucijama iz Arhusa (Gradsko Pozorište, Conskhilde)(6) Potpisana je izjava o namerama za dugoročnu sradnju.

8. Resursi

Vrednost projekta je bila 74 686 EUR. Opština je osim donacije EAR-a koristila i sopstvena sredsta za inasiranje projekta. Opština je obezbedila posebnu kancelariju, opremila je nameštajem, kao i telefonom i internet linijom, i kupila je jedan ser-ver, koji nije bio predviđen projektom. Ostala kompjuterska oprema (4 kompjutera, 2 šatmpača, 2 scanera) realizovna su iz projekta.Projekat ima efekte uštede: tačno inasijski je teško utvridti jer nije pripremljen završni račun za 2007 godinu, ali po okvirnoj proceni boljom organizacijom, preraspodelom poasla, boljom komunikacijom dosad je ušteđeno oko 15 000 EUR.


Za realizaciju projekta ne postoje speciični preduslovi. Opština Novi Bečej je spremna da primi zainteresovane predstavnike drugih opština i da im pokaže način funkcionisanja IT kancelarije, i funkcionisnje e-uprave, i vrlo rado će razmeniti iskustva sa ostalim opštinama radi poboljšanja kako njihovog tako i sopstvenog rada.

10. Preporuke

’’U planiranju i pripremi ovakvih projekata opština treba maksimalno da se oslanja na sopstvene snage i na sopstvena isku-stva, jer će to pomoći u pravilnoj proceni hardverskih i softverskih potreba.Kao dobar primer preporučujemo postavljnje veb portala za svaku opštinu jer to omugućava direktnu komunikaciju sa gra-đanima. Portal opštine Novi Bečej je u periodu slave grada imao prosečnu dnevnu posetu od 2000-3000 , što je veoma teško postići drugim načinom informisanja građana. Isto tako preporučljivo je uspostavljnje Intranet komunikacije. To pojeftinjuje i ubrzava komunikaciju u opštini.’’

89

OPŠTINA KOVAČICA

Projekat: MODERNA LOKALNA UPRAVA U SLUŽBI gRAđANA

EU partner: Monfalkone, Italija


Kontakt osoba za projekat: Robert Mitevski

E-mail: [email protected] Web adresa:

www.kovacica.org

Osnovni razlozi uvođenja Uslužnog centra Kovačica su vezani za glomaznu i sporu administraciju kao i pospešivanje bržeg i eika-snijeg zadovoljenja potreba građana kao osnovnih subjekata postajanja lokalnih samouprava i kao ciljne grupe ovog projekta. Ciljevi ovakvog jednog Uslužnog centra, su:

• Kompjuterizacija administracije i drasti no ubrzavanje poslova• Mogu nost uspostavljanja kvalitetnijeg iprisnijeg odnosa izme u službenika istranaka – licem u lice• Mogu nost pove anja udobnosti i eliminacije gužvi i cirkulacije stranaka od šaltera do šaltera, tj. pove

anje kvaliteta usluge• Unutrašnja automatizacija poslovnih procesa,

Opština je realizacijom ovog projekta osnovala eikasan i leksibilan Uslužni centar koji je znatno olakšao i ubrzao rad zaposlenih u svim deinisanim poslovnim procesima.

O OPŠTINI

Opština Kovačica prostire se u jugo-istočnom delu Vojvodine, na površini na 419 km2. Opštinu Kovačica čini 8 naselja: Kova-čica, Debeljača, Crepaja, Padina, Samoš, Idvor, Uzdin i Putnikovo.Prema popisu iz 2002 .godine, opština Kovačica je imala 27.860 stanovnika i to: Slovaka ima 41,07%, Srba 33,91%, Mađara 10,52%, Rumuna 6,99% i ostalih nacionalnosti 7,51%. Zbog ovakve etničke strukture opštinu Kovačica nazivaju Vojvodina u malom. Upravo takav sastav stanovništva krase skladni međunacionalni odnosi na koje su veoma ponosni svi građani opšti-ne Kovačica.


1. Početno stanje

Opštinska zgrada u Kovačici nije imala dovoljno kapaciteta da ponudi sve bitne usluge građanima na jednom mestu. Pro-storije nisu bile adekvatne za rad jer je prostor bio pregrađen pultovima i šalterima, što je stvaralo barijeru između građana i opštinskih službenika.Sva dokumentacija u opštini vodila se u knjigama, sva odobrenja, dozvole, uverenja i drugi dokumenti su bili pisani rukom, što je dodatno usporavalo proces rada opštinskih službenika.

Ovakav neeikasan metod rada posebno je dolazio do izražaja tokom leta, kada se građani opštine Kovačica koji rade u ino-stranstvu vrate kući i pokušaju da iskoriste to vreme da pribave potrebna dokumenta. Za vreme ovog perioda u kancelarijia-ma je stalno bila gužva i opštinski službenici nisu bili u mogućnosti da brzo i bez gužve odgovore na sve potrebe građana.


Ciljevi projekta su uspostavljanje:a. Osnove za razvoj elektronske upraveb. Eikasanog servisa građanac. Unapređivanje automatizovanog sistema za praćenje i rešavanja predmetad. Povećanje eikasnosti zaposlenih na poslovima lokalne samoupravee. Racionalizacija administrativnih poslova u upravif. Smanjenje troškova radag. Ušteda vremena za analizu i rešavanje predmeta


Inicijativu za rešavanje problema je pokrenuo tim opštinske uprave Kovačica koji je pripremio projekat zasnovan na opštem

90

http://www.kovacica.org/


planu opštine o tipu usluga koje centar treba da pruži, sistemu protoka informacija od građana i ka građanima i procedurama koje će se primenjivati u uslužnom centru.

Korisnici projekta su građani opštine Kovačica sa svim manjinskim zajednicama koje žive na teritoriji opštine koji koristeinformacioni sistem lokalne samouprave, a koji osmišljen tako da omogući opštinskim službenicima da svoje radne zadatkei obaveze obavljaju na nov i eikasan način u skladu sa vremenskim i tehnološkim trendovima.U maju 2006. godine potpisan je ugovor, a odmah zatim počela je realizacija projekta koja je trajala do oktobra meseca 2006.godine.


Projekat je realizovan u nekoliko faza:

• Pripremneaktivnosti:

• oglašavanje po etka projekta u lokalnim medijima• analiza postoje e projektne dokumentacije• deinisanjeplana• obezbe ivanje potrebnih hardverskih i softverskih resursa

Osnovni korak projekta je analiza postojećeg softvera i postojeće dokumentacije kao i realizacija intervjua sa pretpostav-ljenima i zaposlenih lica, da bi na taj način koristiti postojeće iskustvo opštinskih službenika, ali naravno i zakonske mere i posebne potrebe ciljne grupe.Pripremne aktivnosti su uključile: razgovor sa kadrovima opštinske uprave za svaku službu posebno, prikupljanje odgova-rajuće dokumentacije i primere popunjenih obrazaca, analiza postojećeg korisničkog softvera, deinisanje detaljne funk-cionalne strukture informacionog sistema, preuzimanje baze podataka iz postojećih korisničkih softvera za svaku službu, deinisanje dinamike realizacije i prioritete razvoja podsistema Informacionog sistema, deinisanje ovlašćenja, odgovornosti i procesa ažuriranja dokumenata, deinisanje i predlog dinamike obuke kadrova službi opštinske uprave, deinisanje dinami-ke i prioriteta realizacije troškova, testiranje - primena novoh informacionog sistema.

• Projektovanje i izrada bazepodataka: izrada Informacionog sistema za konvertovanje podataka i prilagoditi podatke jedinstvenoj bazi podataka novog informacionog sistema projekta.

• Izrada aplikacija: prema zahtevima korisnika i građana, ali i zakonskih obaveza opštinskih službenika, uspostavljen je intranet, što predstavlja konkretnu realizaciju elektronske uprave u opštini.

Komunikacija između zaposlenih je trenutna ali i bitna da bi se pratio odgovornost za izvedeni odnosno odrađeni posao uopštini.Zatim je analizirana postojeća dokumentacija - informacioni sistem opštinske uprave Kovačica i druge potrebne dokumen-tacije u cilju tačnog deinisanja plana rada ali i prioriteta u radu.U ovoj fazi realizovana je nabavka odgovarajuće računarske opreme.

• Projektovanje i izrada baze podataka je obuhvatilo: instalaciju operativnog sistema na servere računara i podeša-vanja, administraciju servera, instalaciju i administraciju sistema za upravljanje bazom podataka ( instalacija SQL Server 2000 ), transfer ( konvertovanje ) podataka iz postojećih baza aplikativnih softvera.

• Izrada aplikacija i to: aplikacija Organi rešavanja Pisarnica, aplikacija Upravni postupak, aplikacija Matične službe, aplikacija Poslovi urbanizma, aplikacija Poslovi imovinsko pravne službe, aplikacija Inspekcijski poslovi, aplikacija Finansijsko poslovanje.

• Obuka korisnika: trening zaposlenih je neophodno uraditi kako bi se pronašli i otklonili eventualni nedostatci. Zapo-sleni u opštinskoj upravi su na ovaj način u potpunosti obučeni za rad i spremni za korišćenje informacionog sistema koji će omogućiti lakše i eikasnije obavljanje svakodnevnih poslova u službi građana.

• Posetestru njaka izEU: uloga stručnjaka se sastojala od prenosa iskustva kako bi se izbegle prepreke pri implemen-taciji rešenja i praktičnih saveta na osnovu njihovih iskustava u drugim opštinama a i šire.

Koristi od primene ovog projekta ima 80% građanstva opštine sa svim manjinskim zajednicama koje žive na teritorijiopštine.Bitan uticaj novog i eikasnog informacionog sistema kroz ovu primenu je podrška razvoju malih i srednjih preduzeća, razvo-jem privatnog preduzetništva, stvaranje uslova za otvaranje novih proizvodnih kapaciteta kako bi se privukle potencijalnestrane investicije.Projektom je približen rad administracije i građanima pripadnicima nacionalnih manjina kojima je pomoć potrebna obziromda upotrebom novog aplikativnog softveta građani imaju pripremljena sva moguća dokumenta koja matična služba izdajena svim jezicima koji su u službenoj upotrebi.

rezultati

• Realizacijom projekta uspostavio se jedinstveni informacioni sistem za rad opštinske uprave. Projekat omoguujegrađanima da u svakom trenutku znaju u kojoj fazi se nalazi njihov predmet.

91

• Realizacija projekta potencijalnim investitorima omogu ava pružanje sveobuhvatnih informacija o slobodnom pro-storu za izgradnju planiranih građevinskih i drugih objekata, ubrzava se procedura vezanih za praćenje i izdavanje odgovarajućih dokumenata potrebnih za izgradnju.

• Brzom i pravovremenom razmenom podataka izme u opštinskih službi dolazi do unapre enja i pove anja eikasno-sti zaposlenih.

• Primenom informacionih tehnologija opštinski službenici u svakom trenutku svojim pretpostavljenima mogu da pripreme različite statističke izveštaje, što znači da će ih redovno informisati o realizaciji svih podnetih zahteva i obrađenih predmeta.


Primer dobre prakse je promovisan na sledeće načine:(a) U lokalnim medijima opštine Kovačica i naselje Padina(b) Napravljen je bilten o rezultatima projekta i iskustvima(c) Formirana je i instalirana jedinstvena baza podataka(d) Izrađeni su potrebni aplikativni softveri(e) Građani i potencijalni investitori su informisani o zahtevu opštinskoj upravi(f) Zaposleni su obučeni za profesionalniji način rada - povećana je ažurnost i eikasnost na poslovima evidentiranja,

praćenja i rešavanja predmeta(g) Uspostavljen je administrativni pristup podacima zaposlenim licima koji mogu koristiti podatke na osnovu svojih

ovlašćenja(h) Napravljeni su izveštaji i statistika rada po službama a i celokupne opštinske uprave

sa (EU lokalni)

EU partner na projektu je bila opština Monfalkone iz Italije. Uloga EU stručnjaka se sastojala od prenosa iskustva kako bi se izbegle prepreke pri implementaciji rešenja i praktičnih saveta na osnovu njihovih iskustava u drugim opštinama, a i šire. Ek-spert za informacione tehnologije je izvršio analizu nabavljenog informacionog sistema za Opštinski uslužni centar. Takođe su date preporuke u pogledu upravljanja i organizacije Opštinskog uslužnog centra.Delegacija opštine Kovačica je obavila studijsku posetu partnerskoj opštini prilikom koje je upoznata sa ekonomskim, kul-turnim, socijalnim i političkim stanjem u opštini Monfalkone. Predstavnici opštine su posetili Uslužni centar i upoznali se njegovom organizacijom, načinom funkcionisanja i vrstama usluga koje se pružaju građanima.

8. Resursi

Projekat je inansirala Evropska Agencija za Rekonstrukciju sa predviđenim ukupnim troškovima na projektu u iznosu od 68.784 EUR. Za realizaciju projekta potrošeno je 61.134 EUR, s tim da je lokalna samouprava učestvovala sa 10 % učešća iz budžeta opštine. Po završetka projekta, opštinski budžet opštine Kovačica je preuzeo inansiranje daljeg funkcionisanja Uslužnog centra.


Primena ovog projekta bi doprinela povećanju eikasnosti rada, i to :• Smanjenje vremena potrebnog za rad ime se ja a zadovoljstvo gra ana radom opštinske uprave• Unapre enje rada opštinske uprave• Poslovanje sa manje papira• Racionalizacija potrebnih aktivnosti• Osposobljavanje zaposlenih za poslovnu primenu upotrebom ra unara• Otvaranje novih mogu nosti za obrazovanje• Usavršavanje rada tehnološkim trendovima

10. Preporuke

Utisci projektnog timaopštine Kovačica su: ’’Građani poboljšavaju komunikaciju sa lokalnom samoupravom, bolje razumejunadležnosti i funkcije što dovodi do toga da im je potrebno manje vremena da završe svoj posao u opštini. Transparentnostlokalne samouprave se povećava, informacije koje ona dobija od građana koriste se za uvođenje izmena i inovacija, lokalnavlast pokazuje svoju privrženost građanima i doprinosi promeni stavova zaposlenih u opštini.Treba pomenuti bitnu osobinu aplikativnog softvera za matičnu službu koja se odnosi prvenstveno na opštine u kojoj je po-red srpskog jezika u upotrebi i jezik (ili jezici) nacionalnih manjina. Bitna funkcionalna odlika je mogućnost izdavanja i štam-panja dvojezičnih izvoda, što znači da se pored ćirilice, a u skladu sa zakonom mogu unositi i pisati i u drugim pismima.Svi znamo koliko je teško čekati u redu i ići od kancelarije do kancelarije da bi dobili neki dokument koji nam treba. Uvođe-njem centralizovanog sistema u opštinu Kovačica stvoreni su uslovi da opština Kovačica može da pusti u rad servis građani-ma na potpuno nov i eikasan način.Opština ovim putem postaje eikasan pružalac usluga dok je građanin korisnik usluga.’’

92

OPŠTINA ŽITORAđA

Projekat: POBOLJŠANJE USLUgA U OPŠTINI ŽITORAđA

EU partner: Aarhus, Danska Kontakt osoba za projekat: Željko jAkota nasković

Lokalni partner: NVO Balkanski razvojni tim, Niš E-mail: soz itoratđoraa@đptt.yuVrednost projekta: 74.227 EUR Web adresa: ww w w.zitoriatđoraa.orag.

Projekat “Poboljšanje usluga u opštini Žitorađa” je bio usmeren na unapređenje rada opštinske administracije, pre svega u oblasti pružanja usluga, kroz modernizaciju opštinskog registra i osnivanje tri lokalne kancelarije za stanovnike udaljenih mesta. Opština je u saradnji sa EU i lokalnim partnerom organizovala niz obuka za zaposlene u opštini i novim lokalnim kancelarijama, nabavila kompjutersku opremu za nove kancelarije, a organizovane su i dve studijske posete tokom koje su se predstavnici opštine Žitorađa detaljnije upoznali sa radom regionalnog centra i lokalnih kancelarija u Arusu. Realizovana je takođe i promotivna kampanja to-kom koje su građani detaljnije upoznati sa radom novih kancelarija i novim, jednostavnijim načinima dolaženja do informacija.

O OPŠTINI

Opština Žitorađa nalazi se na jugoistoku Srbije, u Topličkom okrugu, na udaljenosti 10 km od koridora 10 koji povezuje Srbiju sa Makedonijom, Grčkom i dalje sa Dalekim istokom. U opštini živi 18.900 stanovnika u 30 naseljenih mesta. U strukturi privrede opštine Žitorađa dominantno mesto zauzima poljoprivreda. U strukturi poljoprivrede poslednjih godina primat zauzima proizvodnja ranog povrća iz plastenika i proizvodnja bostana. Razvijeno je voćarstvo, a takođe su zastuplje-ne i sve ostale kulture. Od industrijskih kapaciteta ovde je smešten i nekadašnji pogon EI Niš, Herkulem ad, Žitorađa. Pogon je novije gradnje sa potpunom infrastrukturom i mogućnošću za proširenje kapaciteta jer se nalazi u industrijskoj zoni. U privatnom sektoru na teritoriji opštine Žitorađa posluje oko 180 samostalnh radnji i svega nekoliko preduzeća. U strukturi samostalnih radnji najbrojnije su radnje iz oblasti trgovine.


Početno stanje

Opštinski registar je u opštini Žitorađa vođen ručno i bio je tako organizovan da su se zahtevi za izvode iz matičnih knjiga po-punjavali ručno na licu mesta od strane građana. To je u velikoj meri usporavalo rad službe registra, a nepostojanje lokalnih kancelarija je primoravalo građane iz udaljenih mesta da nekoliko puta dolaze u opštinu kako bi pribavili neophodna lična dokumenta.

Pored toga mentalitet i psihološke barijere značajno su izraženi u malim sredinama kao što je slučaj sa opštinom Žitorađa. U tom smislu bilo je neophodno sprovesti edukacije iz oblasti približavanja evropskih standarada kako zaposlenima i rukovo-diciocima opštine tako i građanima kako bi se uticalo na bolju uzajamnu saradnju.

ciljevi

Sveobuhvatni cilj projekta je primena normi i standarda EU i jačanje kapaciteta lokalne samouprave kroz razmenu iskustava i saradnju sa partnerima iz EU.

Posebni ciljevi projekta bili su:Unapre penje sistema funkcionisanja i isporuke uukslu uga opštine iŽnitoratoa Razmena iskustva izmez mu opština iŽnitorat oa i parnerske opštine iz Danske


Inicijativa za rešavnje problema je pokrenuta od strane optinske uprave Žitorađa. Lokalni partner na projektu Balkanski ra-zvojni tim iz Niša je svojim dugogodišnjim iskustvom u oblasti pripreme i realizacije projekata pomogao u pripremi predloga projekta.

93

http://www/

Kao direktni korisnici projekta deinisani su zaposleni i rukovodstvo opštine, javna komunalna preduzeća, direkcija za izgrad-nju i mediji.Indirektni korisnici projekta su građani opštine Žitorađa koji su realizacijom projekta dobili moderniju lokalnu samoupravu orjentisanu prema zadovoljavanju njihovih potreba.


Glavne realizovane grupe aktivnosti na projektu bile su:

a. Formiranje opštinske radne grupe i obuka: opštinska radna grupa je formirana kao zvanično telo odgovorno za re-alizaciju projekta. Održane su dve obuke za članove radne grupe. Prva obuka obuhvatila je sledeće teme: e–uprava,Centar za pomoć građanima i moduli registara. Druga obuka je bila usmerena na komuniciranje i pružanje uslugagrađanima.

b. Modernizacija i opremanje opštinslog registra i tri lokalne kancelarije: realizovana je nabavka i instalacija hardverai softvera za vođenje registara u opštinskom registru i tri lokalne kancelarije. Tri lokalne kancelarije su renovirane inabavljena je oprema za njih. Podaci za registar su preneti u elektronski oblik. Izvršena je obuka zaposlenih u regi-stru za rad na kompjuterima. Centralni opštinski registar i tri lokalne kancelarije zvanično su počele sa radom u maju2007.

c. Razmena iskustava sa partnerima iz EU: predstavnici opštine Žitorađa su obavili dve studijske posete partneru iz EU.Tokom prve posete upoznati su sa načinom funkcionisanja opštinskog registra u Arhusu. Takođe su upoznati sa mo-dernim načinom funkcionisanja lokalne samouprave i primenom normi istandarda EU u svkodnevnom radu. Drugaposeta je bila usmerena na održivi lokalni ekonomski razvoj, strateško planiranje i usvajanje standarda EU.

d. Stručnjaci iz Arhusa su dve puta posetili opštinu Žitorađa tokom kojih su pored iskustava u korišćenju evropskihstandarda u svakodnevnom radu održali i seriju obuka na teme organizacije i upravljanja timom, upravljanja vreme-nom i informacijama.


(1) Modernizacijom opštinskog registra, opština Žitorađa je izmenila i poboljšala svoj rad i obezbedila pružanje usluga gra-đanima u skladu standardima EU. Tehnički kapaciteti su modernizacijom registra i formiranjem i opremanje tri lokalne kan-celarije značajno unpređeni.

(2) Jedinstveni informacioni sisitem je doprineo transparentnosti rada i omogućio lakši i eikasniji pristup opštinskim usluga-ma. Na ovaj način svi korisnici usluga sada imaju mogućnost da lakše dođu do potrebnih izvoda iz matičnih knjiga.

(3) Kroz seminare, radionice, obuka, sastanak, kao i razmene iskustava sa kolegama iz Danske o različitim temama znanje zaposlenih u opštinskoj upravi je značajno unapređeno i približeno standardima EU. Analizom potreba građana i njihovim uključivanjem u proces donošenja odluka opštinska uprava je dobila neophodnu podršku i podsticaj da i ubuduće nastavi sa istom praksom.


Odštampano je i distribuirano 3.100 primeraka opštinskog Vodiča koji je sadržao sve relevantne informacije o nadležnostimai uslugama lokalne samouprave i nekih republičkih institucija. Građani opštine su aktivno učestvovali u njegovoj pripremi nataj način što im je bilo omogućeno da izraze svoje mišljenje po pitanju informacija koje brošura treba da sadrži.Pored Vodiča odštampano je i distribuirano građanima 1.000 lileta o opštinskom registru, 140 postera koji su promovisalinovi registar i saopštenje za štampu u 3.000 primeraka.Dizajniran je postavljen veb sajt opštine Žitorađa na kom se nalaze sve neophodne informacije o opštini.


Partner iz Evropske unije na projektu je bila opština Arhus iz Danske. Stručnjaci iz Arhusa su obavili dve posete opštini Žito-rađa tokom kojih su pored iskustava u korišćenju evropskih standarda u svakodnevnom radu održali i seriju obuka na teme organizacije u upravljanja timom, upravljanja vremenom i informacijama.Predstavnici opštine Žitorađa su obavili dve studijske posete partneru iz EU. Tokom prve posete upoznati su sa načinom funkcionisanja opštinskog registra u Arhusu. Takođe su upoznati sa modernim načinom funkcionisanja lokalne samouprave i primenom normi istandarda EU u svkodnevnom radu. Druga poseta je bila usmerena na održivi lokalni ekonomski razvoj,

94

strateško planiranje i usvajanje standarda EU.Saradnja sa partnerom je ocenjena kao uspešna i izuzetno korisna po pitanju prenetog iskustva po pitanjima načina funkci-onisanja opština u EU.Lokalni partner je bila NVO Balkanski razvojni tim iz Niša i oni su između ostalog bili zaduženi za komunikaciju sa partnerom iz Danske, administrativna i inansijska pitanja u vezi sa realizacijom projekta. Saradnja je ocenjena kao veoma korektna i nastaviće se i u budućim projektima opštine Žitorađa.

8. Resursi

Troškovi sprovođenja projekta su iznosili 74.227 EUR. Evropska agencija za rekonstrukciju je inansirala 85% ,a opština Žito-rađa 15% troškova na projektu.Renoviran je i opremljen savremenom informatičkom opremom i kancelarijskim nameštajem opštinski registar i tri lokalne kancelarije.Finasiranje opštinskog registra i lokalnih kancelarija će biti nastavljeno od strane opštine, a opština će nastaviti i da se prijav-ljuje za donacije sa projektima koji se odnose na poboljšanje opštinskih usluga, a naročito će se fokusirati na uspostavljanje Uslužnog centra.


Posebni speciični preduslovi koje bi druge opštine trebalo da ispune kako bi mogli da primene primer opštine Žitorađa ne postoje. Potrebna su samo novčana sredstva i volja lokalne samouprave i građana za pozitivnim promenama. Opština Žitora-đa može ponuditi drugim opštinama u Srbiji koji žele da preuzmu primer dobre prakse: studijske posete, razmenu iskustava, stručnu pomoć, savete i dr.

95

OPŠTINA VARVARIN

Projekat: POBOLJŠANJE OPŠTINSKIh USLUgA,KOMUNIKACIJE I UPRAVLJANJE PROJEKTIMA U VARVARINU

EU partner: Vilnius, Litvanija Kontakt osoba za projekat: Sanda Ćorac, me-

Lokalni partner: NVO Balkanski razvojni tim, Niš nadžer projekta

Vrednost projekta: 71 160 EUR E-mail: [email protected]

Projekta je bio usmeren na poboljšanje funkcionisanja opštine Varvarin kroz:• Osnivanje Kol Centra• Osnivanje opštinske Kancelarije za informisanje i komunikaciju• Osnivanje opštinske Kancelarije za upravljanje projektima. Ovaj projekat doprineo je unapređenju sistema pružanja

opštinskih usluga i poboljšao komunikaciju sa građanima. Takođe su unapređeni opštinski kapaciteti za upravljanje projektima, u skladu sa Evropskim normama i standardima.U realizaciji projekta, opština Varvarin je imala pomoć od partnera iz EU, grada Vilniusa (Litvanije) i NVO Balkanski razvojni tim iz Niša. Direktni korisnici ovog projekta su opštinskizvani nici izaposleni u opštinskoj administraciji, dokje celokupna populacija opštine Varvarin krajnji korisnik rezultata projekta.

O OPŠTINI

Teritorija opštine Varvarin zahvata najveći deo znatno prostranije regije Temnić, smeštene između Velikog i Zapadnog Po-moravlja. U užem smislu, njoj pripadaju južni i jugoistočni delovi planine Juhor, istočni obronci Gledićkih planina, te delovi aluvijalnih ravni na levim obalama Velike i Zapadne Morave. U administrativno-regionalnoj podeli teritorije Srbije ova opšti-na pripada Rasinskom okrugu.Prostor koji pripada opštini Varvarin na istoku i jugoistoku skoro u potpunosti je omeđen prirodnim granicama - koritom Velike Morave (delom starim tokom) i Zapadne Morave (prema Ćićevcu). Ostali deo granice ima čisto administrativni karakter i deli ovu opštinu od susednih opština - Paraćina, Jagodine i Rekovca na severoistoku, severu i severozapadu, Trstenika na zapadu i Kruševca na jugu. Ovako prostorno deinisana, teritorija opštine Varvarin zahvata površinu od 249 km2, što čini 4,7 % površine okruga kome pripada (5.336 km2).Prema popisu iz 2002. godine, na ovom prostoru živi 20.066 stanovnika (7,7% stanovnika okruga - 258.983 stanovnika), razmeštenih u 20 seoskih naselja i u gradu Varvarinu kao administrativnom, privrednom, obrazovnom, kulturnom, zdravstve-nom i saobraćajnom centru opštine.


Početno stanje

Opština Varvarin je ostvarila značajan napredak u svakodnevnom radu kako u kvalitetu usluga koje pruža građanima tako i u svakodnevnim kontaktima sa nevladinim sektorom i lokalnim medijima. Poboljšanja su narocito izražena u infrastruktur-nim projektima, kroz ulaganja Republike i donatora, Evropska agencija za rekonstrukciju kroz Agenciju za razvoj opštinske infrastrukture ( MIA) i USAID kroz CRDA i program SLGRP. Treba posebno istaći projekte edukacije i regionalnih povezivanja, koje je ova opština sprovodila kroz projekte i programe Stalne konferencije gradova i opština (SKGO). Tokom Decembra 2005 godine, opština Varvarin je otvorila opštinski uslužni centar uz konsultantsku i inansijsku pomoc USAID-a.

Projekat ‘’Poboljšanje opštinskih usluga, komunikacije i upravljanja projektima’’ je pripremljen i sproveden u cilju nastavkagore navedenih aktivnosti i programe, i da dovede do dostizanja ciljeva, tj. stabilne, reformske i razvijene lokalne samoupra-ve, u skladu sa EU standardima.Uspešan razvoj opštine Varvarin nije moguć bez jačanja kapaciteta lokalne samouprave. U tom smislu, osnivanje opštinskogKol Centra, kancelarije za informisanje i komunikaciju i kancelarije za upravljanje projektima, i transfer znanja od EU partner-ske opštine, omogućili su da se izgrade kapaciteti opštine Varvarin, koja je postala eikasnija i modernija lokalna samoupra-va koja brine o svojim građanima, u skladu sa EU standardima.Ove ciljne grupe izabrane su zato sto su to glavni nosioci aktivnosti u opštini, a sve aktivnosti sprovođene su od strane op-štinskih, JP i JKP zaposlenih, a koordinisane od strane Opštinske Radne Grupe – ORG.

96



Osnovni cilj:Osnovni cilj ovog projekta je usvajanje Evropskih normi i standarda, jačanje kapaciteta lokalne samouprave kroz studijske posete, seminare, radionice i treninge, rad radnih grupa, kroz razmenu iskustva i saradnju sa EU partnerskom opštinom.

Pojedinacni ciljevi:a. Osnivanje opštinskog Kol Centra (pozivnog centra): osnivanjem opštinskog Kol Centra, opština Varvarin je unapre-

dila svakodnevni rad i pružanje usluga u skladu sa EU normama i standardima. Kol Centar je mesto gde građanimogu da dobiju sve informacije o funkcionisanju lokalne samouprave, svih opštinskih odeljenja i opštinskih JP / JKP.Centar je mesto gde građani mogu da prijave sve komunalne probleme (struja, telefon, voda i kanalizacija, putevi,smeće, itd.). Centar nakon prijave građana kontaktira nadležne lokalne ili republičke institucije, prijavljuje problem ikoordiniše rešavanje prijavljenog problema. Poseban telefonski broj (iksna i mobilna telefonija) i e-mail, koristi se zakomunikaciju sa građanima i kontakt sa opštinskim i republičkim JP / JKP (037 / 783 - 100, mob. 065 / 87 - 83 - 100),email: [email protected]). Centar ce takođe informisati sve građane koji su prijavili problem o statusu njihove prija-ve putem telefona, SMS poruke i / ili putem e-maila.

b. Osnivanje opštinske Kancelarije za informisanje i komunikaciju: otvaranjem opštinske kancelarije za komunikaciju i in-formisanje, opština Varvarin je poboljšala komunikaciju sa građanima, u skladu sa EU normama i standardima. Kan-celarija je nadležna za svakodnevno prosleđivanje informacija, komunikaciju i kontakt sa medijima, drugim opštinama uSrbiji i regionu, donatorima, NVO sektorom i SKGO Kancelarija takođe koordiniše sve aktivnosti opštinskog Call Centra,kancelarije za upravljanje projektima i opštinskog uslužnog centra.

c. Osnivanje opštinske Kancelarije za upravljanje projektima: osnivanjem opštinske kancelarije za upravljanje projekti-ma, opština Varvarin je poboljšala svoje kapacitete i veštine u oblasti pripreme i implemantacije projekata, u skladusa EU normama i standardima. Kancelarija je zadužena za pripremu i implementaciju projekata. Opštinski službe-nici obučeni su za pripremu projekata po modelima EU. Kancelarija je zadužena za koordinaciju i kontakt, vezanoza sve projekte koji se sprovode na teritoriji opštine Varvarin, sa opštinskim i republičkim institucijama, JP, i JKP, idonatorima.


Projekat ’’Poboljšanjeopštinskih usluga, komunikacijei upravljanje projektima u Varvarinu” pripremljen jeod strane lokalne samouprave i NVO Balkanski razvojni tim, in Niša. Inicijativu za pripremu i sprovođenje ovog projekta pokrenula je opština Vavarin, u cilju osavremenjivanja opštinskih usluga, koordinacije rada opštinskih službi, JP i JKP.

Direktni korisnici: Preko 150 ljudi - opštinskih zvaničnika i zaposlenih, zvaničnici i zaposleni u opštinskim i republičkim JP /JKP (direkcija, vodovod, elektrodistribucija, telekom) i predstavnici civilnog društva (lokalni mediji i NVO);Indirektni korisnici: Svi stanovnici opštine Varvarin - 20 122 stanovnika.Projekat je implementiran od strane opštine Varvarin, kao nosioca projekta, od strane NVO BDT, kao lokalnog partnera, i odstrane eksperata iz EU partnerske opštine Vilnius, kroz njihovu stručnu pomoć.


Tokom realizacije projekta “Poboljšanje opštinskih usluga, komunikacije i upravljanje projektima u Varvarinu”sprovedene su sledeće aktivnosti:

• Osnivanje Opštinske Radne Grupe (ORG) i obuka lanova: tokom drugog meseca realizacije projekta osnovana je i Opštinska Radna Grupa (ORG). ORG je izvrsni organ projekta i organ koji donosi odluke i upravlja projektom. Sastoji se od predsednika opštine, zamenika predsednika opštine, načelnika opštinske uprave, direktora Direkcije, direkto-ra JKP, načelnika za inansije i urbanizam, predstavnika lokalnih medija i savetnika BDT. ORG je održavao redovne mesecne sastanke tokom realizacije projekta. BDT, kao lokalni partner pripremio je i sproveo seriju treninga za pred-stavnike ORG na različite teme (strateško planiranje, upravljanje projektima, izrada akcionih planova, upravljanje resursima i vremenom, itd).

• Studijske posete EU partnerskoj opštini: tokom treceg meseca realizacije projekta, 7 lanova ORG (5 opštinskih zva-ničnika i službenika i 2 savetnika iz BDT) posetilo je Grad Vilnius, EU partnersku opštinu po prvi put. Ova poseta trajala je tri (3) dana. Tokom osmog meseca, 7 clanova ORG (5 opštinskih zvaničnika i službenika i 2 savetnika iz BDT) posetili su EU partnersku opštinu Vilnius, po drugi put. Druga studijska poseta trajala je tri (3) dana.

• Rad ORG na osnivanju Kol Centra, Kancelarije za informisanje i komunikaciju i Kancelarije za upravljanje projektima: tokom četvrtog meseca realizacije projekta ORG počela je da radi na pripremnim koracima za otvaranje gore po-menutih kancelarija. Uz tehničku pomoc BRT, ORG je prikupljala informacije o trenutnom stanju u opštini, selekciju budućih službenika i uspostavljanja kontakta sa republičkim institucijama. Tokom šestog meseca realizacije projekta

97


ORG je nastavila rad na osnivanju Kol centra, Kancelarije za informisanje i komunikaciju i Kancelarije za upravljanje projektima. U ovoj fazi realizacije projekta ORG je radila i na obezbeđenju prostora za planirane kancelarije, rekon-strukciji, nabavci IT opreme i pripremi informacionog materjala.

Poseta eksperata iz EU partnerske opštine: poseta opštini Varvarin trajala je pet dana. Eksperti iz EU su obavešteni o trenutnoj situaciji u opštini Varvarin, o aktivnostima koje su urađene i o narednim koracima. Tokom ove prve posete, EU experti odrzali su seriju obuka i sastanaka sa ORG. Druga poseta Varvarinu trajala je pet dana. Kroz seriju sastana-ka i treninga, sa opštinskim zvaničnicima i službenicima, EU eksperti radili su na osnivanju Kol centra i Kancelarije za informisanje i komunikaciju, i na deinisanju ciljeva i opisa posla. Tokom ovog, devetog meseca realizacije projekta pripremljeni su i odštampani svi informacioni materjali.

Serija seminara i obuka za opštinske zvani nike i službenike: tokom sedmog meseca realizacije projekta, savetnici iz BDT (lokalni partner), pripremili su i odrzali seriju treninga za opštinske zvaničnike i službenike o radu Kol centra, Kancelarije za informisanje i komunikaciju i Kancelarije za upravljanje projektima.

Otvaranje opštinske kancelarije za upravljanje projektima: tokom osmog meseca realizacije projekta, ORG je nasta-vila rad na otvaranju Kol centra i kancelarije za informisanje i komunikaciju. Osnovna aktivnost ovog meseca bila je je završetak, deinsanje ciljeva, opis posla i otvaranje opštinske kancelarije za upravljanje projektima. Kancelarija ce biti zadužena za pripremu i implementaciju projekata. Opštinski službenici bice obučeni za pripremu projekata po različitim modelima, EU (CARDS and PHARE), USAID, Norveška, Velika Britanija, Švedska, i ostali donatori. Kancelarija ce takođe biti zadužena za koordinaciju i kontakt, vezano za sve projekte koji se sprovode na teritoriji opštine Varvarin, sa opštinskim i republičkim institucijama, JP / JKP, i donatorima.

Otvaranje opštinskog Kol Centra i Kancelarije za informisanje i komunikaciju: Jedna od aktivnosti u ovom, devetom mesecu realizacije projekta bila je i završetak i deinisanje ciljeva i opisa posla, koji su pripremljeni uz pomoć expe-rata iz EU, i otvaranje opštinskog Kol centra i kancelarije za informisanje i komunikaciju. Ceremoniji otvaranja prisu-stvovali su zvaničnici opštine Varvarin, okolnih opština, Rasinskog okruga i predstavnici medija. Kol centar je mesto gde građani mogu da dobiju sve informacije o funkcionisanju lokalne samouprave, svih opštinskih odeljenja i opštinskih JP / JKP. Centar je takođe mesto gde građani mogu da prijave sve komunalne probleme (struja, telefon, voda i kanalizacija, putevi, smece, itd.). Centar nakon prijave građana kontaktira nadležne lokalne ili republičke institucije, prijavljuje pro-blem i koordiniše rešavanje prijavljenog problema. Poseban telefonski broj (iksna i mobilna telefonija) i email, koriste se za komunikaciju sa građanima i kontakt sa opštinskim i republickim JP / JKP. Centar takođe informiše sve građane koji su prijavili problem o statusu njihove prijave putem telefona, SMS poruke i / ili putem emaila. Kol Centar je nova i kvalitetna vrsta usluga i servisa, koju ce lokalne vlasti u Varvarinu pružaju građanima.Opstinska kancelarija za komunikaciju i informisanje je nadlezna za svakodnevno prosleđivanje informacija, komu-nikaciju i kontakt sa medijima, drugim opštinama u Srbiji i regionu, donatorima, NVO sektorom i SKGO Kancelarija takođe koordiniše sve aktivnosti opštinskog Kol centra, kancelarije za upravljanje projektima i opštinskog uslužnog centra.


Sve projektne aktivnosti uticale su na ciljne grupe. Svaka pojedinačna aktivnost imala je za cilj transfer znanja, edukaciju i obuku u skladu sa EU standardima i vrednostima, sa novim idejama i praktičnim primerima iz EU partnerske opštine (Vilnius / Litvanija).

Ovaj projekat je poboljšao trenutnu situaciju ciljnih grupa, zato sto su opštinski Kol centar, Kancelarija za informisanje i ko-munikaciju i Kancelarija za upravljanje projektima, promenile i unapredile svakodnevni rad opštinske uprave u skladu sa EUnormama i standardima, a takođe je unapređena i komunikaciju sa građanima, kapaciteti i veštine upravljanja projektima.Članovi ORG (ciljna grupa) unapredli su svoje tehničke kapacitete tokom realizacije ovog projekta, kroz nekoliko treninga ikroz transfer znanja i iskustva iz EU partnerske opštine (Vilnius / Litvanija).Tehnički kapaciteti opštine Varvarin i ciljnih grupa su takođe unapređeni, kroz otvaranje Kol centra, Kancelarije za informi-sanje i komunikaciju, i Kancelarije za upravljanje projektima, a i poboljšani su i kapaciteti za bolje opštinske usluge premagrađanima.Kol centar i dve kancelarije opremljene su svom neophodnom IT opremom (računari, štampači, telefon i fax linije (ISDN),internet).


Tokom realizacije ovog projekta, sve aktivnosti su redovno bile praćene od strane lokalnih medija, tako da su sve zaintereso-vane strane - građani, predstavnici mesnih zajednica, zvaničnici i zaposleni u lokalnoj samoupravi, predstavnici republičkih institucija, NVO i predstavnici medija – bile informisane o toku realizacije.

98

U skladu sa predhodno isplaniranim aktivnostima, tokom realizacije projekta pripremljeno je i istampano nekoliko vrsta pu-blikacija i stampanog materjala, u cilju informisanja i edukacije građana:

• Projektni vodic• Kol centar brosura• Kolcentarvodic• Kol centar poster

Lokalni mediji (Radio, TV i novine) su takođe redovno prisustvovali sastancima ORG i redovno obaveštavali javnost o svim sprovedenim / planiranim aktivnostima. RTK “Pobeda”, iz Kruševca je tako e izvestavao o aktivnostima sprovedenim tokom realizacije ovog projekta, uključujući posetu delegacije opštine Varvarin gradu Vilniusu, posetu eksperata iz Vilniusa opštini Varvarin, otvaranje opštinskog Kol centra, itd.Ostale opštine u Srbiji su bile upoznate sa projektnim aktivnostima u opštini Varvarin kroz zajednicke kontakte i sastanke u SKGO, ili bilateralne susrete i posete (opština Ćićevac, Paraćin, itd.).


Grad Vilnius iz Litvanije je kao EU partnerska opština bio uključen u sprovođenje projektnih aktivnosti kroz prenošenje zna-nja i iskustava EU eksperata u vezi sa osnivanjem opštinskog Kol centra i Kancelarije za upravljanje projektima. EU eksperti su obavili dve posete opštini Varvarin tokom kojih su odrzali su seriju treninga i sastanaka sa ORG. Predstavnici opštine Varvarin su realizovali dve posete Vilniusu tokom kojih su upoznati kako sa funkcionisanjem Kol centra u Vilniusu, tako i sa funkcionisanjem lokalne samouprave u zemljama EU. Saradnja sa EU partnerom je bila na vrlo visokom nivou, i opština Varvarin ce nastaviti saradnju sa gradom Vilniusom kroz zajednicku pripremu i realizaciju projekta.

NVO Balkanski razvojni tim (BRT) je kao lokalni partner bio angažovan u pripremi samog projekta, a posle pozitivne odluke EAR-a o inansiranju projektnih aktivnosti, BRT je sarađivao sa opštinom Varvarin i ORG u sprovođenju svih projektnih aktiv-nosti: komunikacija sa EU partnerom, komunikacija i koordinacija sa SKGO i programom EXCHANGE, administrativna i inan-sijska pitanja i teme, tehničko znanje i iskustvo u cilju osnivanja Kol centra, Kancelarije za upravljanje projektima i Kancelarije za informisanje i koomunikaciju, organizacija i sprovođenje treninga, seminara i edukacija.

8. Resursi

Troškovi sprovođenja projekta su iznosili 71.160 EUR. Izvori inasiranja koje je koristila opština Varvarin su donacija EU krozEAR u iznosu od 58.160 EUR i opstinski budzet u iznosu od 13.000EUR.Pored inansijskih, tokom realizacije projekta za sprovođenje projektnih aktivnosti bili su potrebni i stručni kadar iz opštinskeuprave (Kabinet predsednika, Odeljenje za inasije i budzet, Sluzba za javne nabavke, Odeljenje za urbanizam i građevinar-stvo), a lokalni partner BRT je takođe preko svojih konsultanata dao značajan doprinos u sprovođenju projektnih aktivnosti.Primena pojedinih projektnih aktivnosti će biti nastavljena i posle realizacije ovog projekta: 1) redovni sastanci ORG, na mo-nitoringu rada Kol centra; 2) priprema projekta od strane kancelarije za upravljanje projektima; 3) nastavak saradnje sa EUpartnerskom opštinom, gradom Vilniusom iz Litvanije.Opština Varvarin ce nastaviti da inasira nastavak projektinih aktivnosti iz opštinskog budžeta.


Projekat ’’Poboljšanje opštinskih usluga, komunikacije i upravljanje projektima u Varvarinu” može se realizovati i u drugim opštinama na teritoriji Republike Srbije, jer ostale lokalne samouprave ne treba da zadovolje neke posebne preduslove da bi se iste ili slične projektne aktivnosti sprovele na njihovoj teritoriji. Svim zainteresovanim opštinama u Srbiji, opština Varvarin moze ponuditi svu stručnu i tehničku pomoć (studijska poseta, razmena iskustva, trening i sve raspoložive materijale).

10. Preporuke

Najveći problemi sa kojima se suočavao opštinski projektni tim vezani su za administrativne i inasijske procedure, jer opštin-ska administracija u Varvarinu nije pre ovog projekta imala iskustava sa sličnim projektom.

99

OPŠTINA SENTA

Projekat: UVOđENJE ELEKTRONSKOg SISTEMA ZA PRUŽA-NJE USLUgA U OPŠTINI SENTA

EU partner: Hodmezovasarhely, Mađarska Vrednost projekta: 44.403,75 EUR

Kontakt osoba za projekat: Arpad MatykoE-mail: [email protected] Web adresa: www.senta.org

Projekat je bio usmeren na uvođenje digitalnog sistema pružanja opštinskih usluga i plaćanja poreza kako bi opština dostigla dru-gi, ili potencijalno treći nivo pružanja usluga u skladu sa EU sistemom elektronskog pružanja opštinskih usluga (Evropski programi, zajednička lista osnovnih opštinskih usluga). Uvođenjem elektronskog sistema unapređen je sistem pružanja usluga građanima i stvoreni uslovi za brži razvoj privatnog preduzetništva. Tokom trajanja projekta ostvarena je realizacija sledećih aktivnosti u bliskoj saradnji sa partnerima iz Mađarske: priprema detaljnih speciikacija o funkcionalnim, tehničkim i zaštitnim uslovima, uspostavlja-nje i razvoj pilot sistema, prilagođavanje i unapređenje pilot sistema, obuka zaposlenih za rad na novom sistemu.

O OPŠTINI

Senta je jedno od najstarijih naselja u Vojvodini i prostire se uz samu desnu obalu reke Tise. Na teritoriji opštine nalaze se i seoska naselja: Bogaraš, Gornji Breg, Kevi i Tornjoš. Površina opštine Senta je 293 km2 sa 28.767 stanovnika. Senta se posle II svetskog rata sa svojim naseljima ubrzano razvijala u poljoprivredni, industrijski, inansijski, saobraćajni, obrazovni, kulturni i sportski centar Potisja. Kao nosioci privrednog razvoja izrasli su: Agroindustrijski kombinat, Agroseme -Panonija, Žitopromet - Mlin sa modernom pekarom i fabrikom testa, Kristal (fabrika šećera i drugih proizvoda), Termoelektra-na (energana i toplana), Fermin (fermentaciona industrija), dva velika silosa za smeštaj pšenice, metalska industrija (Zavodi Crvene zastave, Tamp, Karat), Mlekara, industrija tekstila, kože i obuće, Potisje (pristanište), Severtrans (saobraćaj), trgovina (Senta, Metal), Tisa (ugostiteljstvo), novi gvozdeni, železnički, drumski i pešački most, Elektrodistribucija, moderna pošta, inansijske ustanove (AIK Banka, Vojvođanska banka, Invest banka, Panonska banka). Javno komunalno preduzeće obavlja komunalne usluge, moderna bolnica sa zdravstvenim stanicama, apotekama, zubnim ambulantama i drugim službama pru-ža savremenu zdravsrvenu zaštitu građanima.U Senti postoje sledeće srednje škole: gimnazija, ekonomska, trgovinska, hemijska kao i odelenje za ugostitelje i medicinare. Na polju kulture deluju: KOC Turzo Lajoš, biblioteka, Dom kulture, Gradski muzej, slikarska kolonija (najstarija u Vojvodini), bioskop, Istorijski arhiv, kulturna društva (Stevan Sremac, Miroslav Antić, Tornjoš), Slikarska galerija, štamparija Udarnik, kao i privatna kablovska televizija. Poznat je i rad Muzičke škole i Narodne tehnike.


1. Početno stanje

Ideja informatičkog društva u Srbiji još uvek nije dovoljno rasprostranjena i prihvaćena kao slika budućnosti. Ova činjenica je između ostalog posledica toga što informatički programi i usluge nisu dovoljnoj meri dostupni građanima, pa samim tim oni nisu ni svesni prednosti koje priža informaciona tehnologija.Od ovih problema nije ostala pošteđena ni opština Senta. Zastarelost informatičkog sistema u opštini i nedovoljno poznava-nje programa su prouzrokovali neeikasnost u pružanju usluga građanima. Rukovodsvo opštine je shvatilo da se nezadovolj-stvo građana kvalitetom usluga koje opština pruža može poboljšati uvođenjem novih tehnologija u proces rada.


U okviru projekta planirani su sledeći ciljevi:• Uspostavljanjedigitalizovanog sistema jevnih usluga kako bi se postigaodrugi ili tre i nivo pružanja usluga u

skladu sa EU sistemom elektronskog pružanja opštinskih usluga• Uspostavljanje dvosmerne elektronske komunikacije u vidu omogu avanja on-line, popunjavanja i podnošenja

po-reskih obrazaca• Uvo enje GIS centra• Razvoj infrastrukture za uvo enje digitalnog servis sistema.


Opštinska uprava Senta je pokrenula inicijativu za rešavanje problema u skladu sa željom da se Senta razvija u pravcu infor-matičkog društva i privrede bazirane na informatičkom znanju. Zajednički interes svih subjekata u opštini je približavanje

100

http://www.senta.org/


opštinama u razvijenim zemljama i zbog toga je bilo važno da se Senta aktivno pripremi za budući socio-ekonomski razvoj. Opštinska uprava je smatrala da je korišćenje informacionih i komunikacionih tehnoligija od odlučujuće važnosti za moder-nizaciju radnih procesa i usluga koje pruža građanima. U te svrhe opština je pripremila projekat ’’Uvođenje elektronskog sistema za pružanje usluga u opštini Senta’’ i sa njim konkurisala za sredstva iz programa EXCHANGE.

Kao ciljne grupe projekta deinisani su mala i srednja preduzeće na teritoriji opštine, javna preduzeća, građani i lokalna samouprava.


Tokom trajanja projekta realizovane su sledeće grupe aktivnosti:1. Priprema detaljnih speciikacija o funkcionalnim, tehni kim i zaštitnim uslovima - u prvoj fazi realizacije opštinski time je

uz konsultacije sa EU partnerom pripremio listu hardverskih i softverskih rešenja za uvošenje novog sistema u opštinsku upravu. Nakon pripreme speciikacija, sproveden je tender i nabavljena neophodna oprema, odnosno izabrana kompanija koja je razvila softversko rešenje.

2. Uspostavljanje i razvoj pilot sistema za pružanje usluga elektronskim putem – nakon realizovanih nabavki, novi st-stem je instaliran u opštini.

3. Obuka zaposlenih za rad na novom sistemu – za realizaciju obuke su bili zaduženi lokalni i EU eksperti. Obzirom da je deo zaposlenih po prvi put imao prilike da koristi računar u svakodnevnom radu, organozovane su osnovne obuke, kao i obuke za korišćenje speciičnih softvera.

4. Prilago avanje i unapre enje pilot sistema - nakon obuke i mesec dana koriš enja sistema, na osnovu sugestija i razgovora sa zaposlenim izvršene su i naknaden korekcije softvera kako bi njegova svakodnevna upotreba u radu opštinske administracije bila što eikasnija.

5. Poseta EU partenru - tokom poseta partnerskoj opštini u Ma arskoj zaposleni iz opštine Senta su imali prilike da se detaljnije upoznaju sa njihovim sistemom - sistem koji je uveden u Sentu je ’’preslikan’’ sistem partnera iz Mađarske.


Realizacijom projekta postignuto je sledeće:• Opis administrativnih procedura i uputsva za popunjavanjeformulara su dostupni svim gra anima• Izvodi iz mati nih knjiga ro enih se mogu naru iti preko Interneta• Gra ani mogu elektronski da proveravaju da li su upisani u bira ki spisak• Vlasnici irmi mogu da dobiju elekronski izveštaj o lokalnim porezima• Korisnici mogu da prate stanje na svom ra unu• Gra ani i privrednici mogu da proveravaju stanje u vezi sa pla anjem javnih usluga• Komunalna infrastruktura, državne institucije i organizacije su uneti u digitalne mape• Privrednici su grupisani prema delatnostima i uneti u digitalne mape• Uspostavljen je digitalni servis sistem za korisnike koji predstavlja privi korak ka tre em nivou pružanja usluga u

skladu sa EU sistemom elektronskog pružanja opštinskih usluga.


Objavljeno je nekoliko članaka na srpskom i mađarskom jeziku u lokalnim novinama u vezi sa realizacijom projekta. Po jedančlanak o projektu je objavljen u nedeljniku Maguar Szo i u dnevnim novinama Dnevnik.U okviru projekta je odštampano i podeljeno 2.000 lileta koji su promovisali uvođenje e-uprave u opštini Senta.


Partnerska opština iz EU na projektu je bila opština Hodmezovasarhely iz Mađarske. Tokom pripreme potrebne speciikacije njihovo iskustvo u pogledu razvoja informacionih sisitema je bilo dragoceno. Stručnjaci iz partnerske opštine su zaposlenima u opštini Senta preneli veliki broj korisnih informacija u oblasti izvršenja administrativnih zadataka tokom obuka. Održano je ukupno šest obuka sa različitim temama od elektronske uprave do javnih nabavki uz primenu informatičke tehnologije. Deset zaposlenih iz opštinske uprave Senta je obavilo studijsku posetu partneru. Poseta je bila veoma korisna iz razloga praktične primene stečenog znanja tokom obuka od strane stručnjaka iz Mađarske. Iako je postojalo teoretsko znanje o potrebi i načinima reorganizacije opštinske uprave tek je prilikom posete uobličena slika o elektronskoj upravi. Zaposleni su shvatili da je put do elektronske uprave dugačak i da je u opštini Senta ostalo još puno toga da se uradi kako bi postala prava elektronska opština.

Obzirom da je uspostavljena izuzetno kvalitetna saradnja sa partnerima dogovoreno je da se ona nastavi i ubuduće

8. Resursi

Ukupni troškovi sprovođenja projekta iznosili su 44.404 EUR. Od toga je 86% pokriveno iz donacije a ostatak je inansiralaopština iz sopstvenih sredstava.Nabavljeno je sedam računara i četiri štampača za potrebe projekta.

101

OPŠTINA NEgOTIN

Projekat: FORMIRANJE CENTRA ZA INFORMISANJE gRAđANA

sSJ.

EU partner: Koprivica, Republika Češka


Kontakt osoba za projekat: Aleksandra MatićE-mail: [email protected] Web adresa: www.opstina-negotin.org.yu

Projekat centar za informisanje podrazumevao je:• Formiranje Centra za informisanje gra ana u sklopu Opštine Negotin radi prelaženja na eikasniji model

upravljanja lo-kalnom samoupravom i poboljšanja kvaliteta ponuđenih usluga stanovnicima opštine. Otvaranjem Centra povećana je i tranapsrentnost rada opštinskih organa i unapređen sistem informisanja građana.

• PoboljšanjeprofesionalnihsposobnostizaposlenihuopštiniNegotinuciljueikasnijegpružanjauslugaradizadovoljava-nja potreba građana iz nadležnosti lokalne samouprave.

Prioritet ovog projekta je unapređenje znanja i praktičnog rada lokalne samouprave edukacijom od strane eksperta iz partnerske opštine iz EU, pre sevga u cilju tačne i blagovremene informisanosti građana opštine Negotin. Realizovana je obuka radnika Centra za informisanje u oblasti unapređenja odnosa sa građanima i brže i eikasnije usluge. Na ovaj način rad lokalne samouprave u opštini Negotin približio se standardima rada evropskih opština.

O OPŠTINI

Opština Negotin zahvata severoistočni deo zemlje i prostire se na tromeđi Srbije, NR Bugarske i SR Rumunije. Okružena jedržavnom granicom u dužini od 76, 5km - suvozemna granica iznosi 31 km, a vodena 45,5 km.Opština Negotin obuhvata 39 naselja od čega 38 sela i grad Negotin. Prema popisu iz 2002. godine opština ima ukupno57.990 stanovnika, odnosno 43.418 stanovnika koji su u zemlji duže od godinu dana. U selima živi 38.070 stanovnika, a ugradu 19.920. Opština Negotin ima veliki broj privremeno zaposlenih radnika u inostranstvu: ukupno 14.572 stanovnikaprema popisu iz 2002.godine.Opština se prostire na površini od 1.089 km² i zauzima 5-to mesto u Republici Srbiji. Područje opštine Negotin sa 40 stanov-nika na 1 km2, spada u retko naseljena područja.Postoje i prirodni potencijali - zemljište, geografski položaj, kontinentalna klima, otvaraju realne mogu nosti za brz i dina-mičniji razvoj ratarske, stočarske i vinogradarsko-voćarske proizvodnje u narednom periodu.


1. Početno stanje

Opštinska uprava Negotin nije u svom sastavu imala odeljenje za informisanje i kontakt sa stanovništvom. Ta odgovornost nije spadala u obaveze nijednog zaposlenog. Na taj način proces rešavanja pitanja građana je bio veoma spor i neeikasan. Mentalitet i psihološke barijere u malim sredinama, pa i u opštini Negotin, značajno su izraženi. U tom smislu bilo je neop-hodno sprovesti obuku iz oblasti približavanja evropskih standarada kako zaposlenim tako i građanima kako bi se uticalo na bolju uzajamnu saradnju.Zaposleni u opštinskoj upravi imali su neophodan početni elan i entuzijazam za restrukturiranje i uvođenje novih informaci-onih tokova, ali bez usavršavanja, adekvatne obuke i konsultacija to nije bilo moguće postići. To je razlog zbog kojeg su svi zaposleni bili obuhvaćeni obukom.Aktivnosti informisanja kroz Centar za informisanje građana organizovane su u centru koji nije daleko od zgrade opštine i informacije su na taj način bolje primljene od strane građana.


Osnovni cilj projekta je bilo formiranje Centra za informisanje građana u sklopu opštine Negotin čime je opština uspostavila eikasniji model upravljanja i povećanje kvaliteta ponuđenih usluga stanovnicima opštine.Primenom projekta težilo se opremanju kancelarije za Centar za informisanje, obrazovanju potrebnog kadra kao i medijskom proibližavanju samog centra i njegove funkcije građanima. Centar je formiran u okviru opštinske uprave Negotin radi prela-ska na jedan eikasniji model upravljanja uslugama.Ovim projektom poboljšane su profesionalne sposobnosti zaposlenih u opštini Negotin u cilju eikasnijeg pružanja usluga radi zadovoljavanja potreba građana iz nadležnosti lokalne samouprave. U tom smislu povećane je i transparentnost rada uprave i poboljšan stepen informisanosti građana.

102

http://www.opstina-negotin.org.yu/



Inicijativu je pokrenula opštinska uprava koja je prepoznala pomenuti problem nedovoljne informisanosti građana. Ceo projekat je razrađen od strane službe za razvoj Opštinske uprave koji se tada nije naslanjao na planske dokumente opštine obzirom da je Program razvoja opštine ura en kasnije – otvaranje Cenra je uvrš en kao jedan od prioriteta.


Aktivnosti realizovane u toku projekta se svrstavaju u tri osnovne grupe:

• Formiranjecentra za informisanjegra ana u okviru kojeje ura ena analiza rada opštinskeadministracije,opremanje Centra informatičkom i drugom opremom i deinisanje osnovnih funkcija i usluga Centra

• Obuka zaposlenih u oblasti pružanja usluga gra anima je ura ena uz podršku partnera iz eške koji su uradili jednu obuku i dva seminara.

• Medijska prezentacija Centra u okviru koje je ura ena brošura koja sadrži sve potrebne informacije o nadležnostima i uslugama koje pruža lokalna samouprava, veb sajt i najava otvaranja Centra na lokalnoj televiziji.

Novootvoreni centar pored info-servisa služi i kao turistički centar opštine Negotin, u kome svi zainteresovani građani, ali i posetioci mogu dobiti informacije i o turističkim potencijalima i značajnim dešavanjima u Negotinu i široj okolini. Implementaciju projekta, u saradnji sa opštinskom upravom, vršio je projektni tim. Takođe, značajan doprinos dala je i par-tnerska opština kako bi aktivnosti bile na što lakši način sprovedene i kako bi iskustva iz Evropske unije bila što praktičnije primenjena.

rezultati

Primena primera dobre prakse značajno je uticala na rad Opštinske uprave kako formiranjem jednog posebnog dela Uprave za saradnju sa građanima tako i bržim izlaskom u susret njihovim potrebama i rešavanju njihovih problema. Projekat je kao ciljne grupe obuhvatio:

(1) Radnike uprave koji su obučeni u skladu sa EU standardima(2) Sve građane opštine


Projekat je u toku realizacije bio redovno praćen od strane lokalnih medija. Ukupno su održane tri prezentacije na lokalnim televizijama - prilikom poseta partnera iz Češke i povodom otvaranja Centra za informisanje.Tokom kampanje za promociju Centra za informisanje građana je odštampano i distribuirano 2.000 kopija brošure koja sadr-ži sve potrebne informacije o nadležnostima i uslugama koje pruža lokalna samouprava i neke republičke institucije. Građani opštine su aktivno učestvovali u pripremi brošure tako što su davali preloge za njen sadržaj.


Partner na projektu je bila opština Koprivica iz Republike Češke. Stručnjaci iz Češke su obavili dve posete tokom kojih suradili na deinisanju osnovnih funkcija i usluga Centra za informisanje i obuci zaposlenih u Centru. Jednom od seminara suprisustvovali i predstavnici lokalnih samouprava iz Niša, Sokobanje i Majdanpeka.Saradnja sa partnerom iz Češke bila je veoma dobra. Pružena pomoć je bila stručna i konkretna, i kao takva imala je presudanuticaj na ativnosti i organizaciju rada u formiranom centru.Za sada ne postoji zvanična saradnja sa partnerskom opštinom Koprivica, ali je otvorena mogućnost za nastavak saradnje napripremi i realizaciji novih projekata.

8. Resursi

Evropska agencija za rekonstrukciju je inasirala 90% vrednosti projekta, dok je opština Negotin je iz budžeta opštine obez-bedila je 10% učešća za isti.Centar je pušten u rad u januaru 2007. godine i dalje funkcioniše kao deo opštinske uprave i inansiran je iz opšitnskogbudžeta.


Svim drugim opštinama koje imaju sličan problem, opština Negotin može i želi da izađe u susret pri formiranju Centra.

10. Preporuke

Projektni tim opštine Negotin je svaja iskustva sumirao na sledeći način: ’’Prilikom implementacije projekta nije bilo značaj-nijih problema tako da se realizaciom istog možemo samo pohvaliti’’.

103

OPŠTINA UŽICE

Projekat: UVOđENJE SISTEMA OBJEDINJENE NAPLATE KO-MUNALNIh I DRUgIh USLUgA U OPŠTINI UŽICE

EU partner: Opština Monfalcone, Italija Kontakt osoba za projekat: Slavko LukićLokalni partner: JP Stan,Užice E-mail: [email protected] Vrednost projekta: 88.574,63 EUR Web adresa: [email protected]

Projekat je građanima Užica omogućio da na jednom mestu jednostavno i eikasno izvrše uplatu svih svojih komunalnih obaveza i time je značajno smanjeno vreme čekanja na različitim šalterima. Javnim i javnokomunalnim preduzećima i opštinskom ruko-vodstvu omogućeno je da prate tokove novca unutar lokalne samouprave, da koriste jedinstvenu bazu podataka svih korisnika komunalnih usluga i bolje planiraju budžet sa ciljem poboljšanja komunalnog standarda građana i razvoja infrastrukture. Inve-stitorima mogu da ulažu u komunalno i infrastrukturno opremljen grad. Ovakav način korišćenja informacija ima pozitivan uticaj na privredni razvoj, ekonomski razvoj i uopšte razvoj lokalne zajednice.

O OPŠTINI/gRADU

Grad Užice nalazi se u jugozapadnom delu Srbije, u kotlini kroz koju protiče reka Đetinja.Star je oko 20 vekova. Pod imenom Užice prvi put se pominje 1329.godine u dubrovačkim spisima. Kada ga je prvi put posetio turski putopisac Evlija Čelebija, 1664.godine, Užice je već imalo odlike grada sa oko 5.000 kuća i oko 15.000 stanovnika.Danas je Užice jedan od najvećih gradova Zapadne Srbije, centar Zlatiborskog okruga. Prostire se na površini od 666,7km2. Prema poslednjem popisu opština ima 84.484 stanovnika,od kojih u samom gradu živi oko 54.000 stanovnika. Smernice u daljem razvoju grada su prevazilaženje brojnih problema koji su nastali kao posledica raspada savezne države Jugoslavije i procesa tranzicije, od kojih je primarno oživljavanje privrede, zaštita životne sredine kao i unapređenje svih oblasti društvenog života građana.


1. Početno stanje

Pre uvođena sistema objedinjene naplate komunalnih i drugih usluga u opštini Užice, sve usluge su plaćane na odvojenim blagajnama svakog pojedinačnog JP i JKP. To je proizvodilo visoke administrativne troškove, velike razlike u bazama podata-ka javnih preduzeća. Svako JP i JKP je imalo različite procedure u vođenju računa i obaceza građana i svako JP i JKP je imalo ljude koji su se time bavili.Sve ovo je prouzrokovalo velike troškove JP i JKP, slabo planiranje i upravljanje inansijama JP i JKP, a to je posebno uticalo na nezadovoljstvo gra ana – slab uvid lokalne samouprave u rad JP i JKP


Cilj projekta je smanjenje troškova naplate komunalnih i drugih usluga, formiranje jedinstvene baze i pojednostavljavanje procedure. Sistem omogućava građanima da jednom uplatnicom plaćaju svoje obaveze za komunalne usluge, opštini da poveća prihode i transparentnost u radu, a zaposlenima u JP i JKP da postanu eikasan servis građana.


Opština Užice je pokrenula ovaj projekat jer su građani godinama imali primedbe na način plaćanja komunalnih i drugihusluga koje im je oduzimalo puno vremena u obilaženju svih JP i JKP i njihovih blagajni, radi izmirenja svojih obaveza i even-tualnih pitanja. Faze i razvoj projekta su uradili u partnerskom odnosu opština Užice i JP Stan nakon rezultata sprovedeneankete o ostojećem stanju javnog mnjenja od strane Agencije za razvoj malih i srednjih preduzeća Zlatibor.Opština Užice je u strategiji razvoja opštine kao jedan od strateških ciljeva, među najvažnije svrstala modernizaciju i reformujavnog sektora, kao i stvaranje privatno-javnih partnerstava.Za ovaj projekat, opština Užice se odlučila i na osnovu prakse drugih opština koja je pokazala da je objedinjen sistem veomaeikasan način za modernizaciju javnog sektora.Ciljne grupe ovog projekta su građani, zaposleni u lokalnoj samoupravi, JP i JKP i potencijalni investitori.


Glavne aktivnosti na projektu bile su:• Donošenje odluke o na inu pla anja komunalnih usluga na teritoriji lokalne samouprave u Užicu i sklapanje spora-

zuma o međusobnim pravima i obavezama između nosioca SON-a i davaoca usluga

104



• Nabavkara unarskeopreme• Izrada projekta funkcionalne i informacione analize-modela podataka za SON• Preuzimanje i objedinjavanje postoje ih baza podataka korisnika komunalnih i drugih usluga• Projektovanje aplikacije za SON• Implementacija programa i pripremljenih baza podataka• Aktivacija sistema• Obuka administratora i korisnika sistema• Izdavanje prvih zajedni kih uplatnica• Poseta stru njaka EU partnera.

Proces primene projekta vođen je od strane opštine Užice i JP Stan kao partnera u realizaciji projekta. Nije bilo neplaniranih problema i projekat je uspešno realizovan.


Ovaj projekat je doprineo:• Modernizaciji sistema za naplatu komunalnih usluga• Uvo enju novog pristupa u na inu pla anja• Pove anju eikasnosti komunalnog servisa• Poboljšanju planiranja infrastrukture na teritoriji opštine• Standardizaciji procedura u JP IJKP• Smanjenju administrativnih troškova• Pove anju prihoda opštine• Smanjenju troškova i uštedi vremena gra anima prilikom pla anja• Smanjenju korupcije koja se esto vezuje za opštinu, JP i JKP.

Anketa koja je urađena po uvođenju sistema objedinjene naplate pokazala veliko zadovoljstvo građana zbog novog i eika-snijeg načina plaćanja komunalnih i drugih usluga.


Tokom realizacije projekta su organizovane radio i TV emisije i promociju projekta u lokalnim novinama, tako da je javnostupoznata sa ciljevima i efektima projekta.Sličan projekat je realizovala i opština Zrenjanin sa kojom su razmenjivana iskustva tokom projekta.Postoji interesovanje opština iz Zlatiborskog okruga i želja da im se pomogne prilikom primene i realizacije sličnogprojekta.


EU partner na projektu je bila opština Monfalcone iz Italije. Realizovane su dve posete od strane partnera i to na početku projekta u prvoj sedmici avgusta 2006.godine i drugi put na kraju projekta i na početku rada novog sistema plaćanja ko-munalnih usluga u prvoj sedmici marta 2007.godine. Tokom poseta, partneri su preneli znanja i iskustva u sistemu pla ćanja komunalnih i drugih usluga i rešavanju problema na koje je projektni tim Užica nailazio tokom realizacije projekta. Pored konkretne pomoći od strane EU partnera, od njih je dobijeno i nekoliko konstruktivnih ideja i uputa koji pomažu u što boljem funkcionisanju i napredovanju sistema objedinjene naplate.Lokalni partner na projektu je bilo Javno preduzeće Stan iz Užica koje je bilo zaduženo za rukovođenje projektom. Saradnjom sa svim partnerima na realizaciji projekta opština Užice je zadovoljna i spremna da i u svim narednim projektima i usavršavanju ovog ostane u kontaktu i nastavi saradnju koliko god je to moguće.

8. Resursi

Troškovi celog projekta su iznosili 88.575 EUR, od čega je EU inansirala preko EAR-a 72.498 EUR, ostatak od 16.077EUR opšti-na i partner u realizaciji JP Stan, Užice. Svi troškovi projekta su se kretali u okviru planiranih pozicija u budžetu. Primena projekta je trajna delatnost JP Stan,a ostala JP i JKP procentualno učestvuju u inansiranju primera prema odluci Skupštine opštine Užice.


Ne postoje prepreke da i druge opštine realizuju ovakav projekat, a opština Užice je spremna da pomogne svim opštinama u Srbiji i da im prenese svoja iskustva u pripremi i realizaciji projekta. Potrebno je samo da zainteresovane opštine donesu Odluku u svojim skupštinama o formiranju jedinstvenog sistema objedinjene naplate.

10. Preporuke

Najveći rizici su stare navike u JP i JKP i strah od novog načina rada. Glavna preporuka drugim opštinama koje planiraju da realizuju ovakav projekat je da pre početka realizacije projekta više vremena posvete upoznavanju i obuci menadžmenta u JP i JKP o koristima i efektima modernizacije sistema objedinjene naplate komunalnih i drugih usluga. Na taj način će se ukloniti mnoge predrasude i strahovi koje proizvodi nova organizacija i nove procedure u radu javnog sektora, a samim tim i olakšati realizacija projekta.

105

OPŠTINA NOVA CRNJA

Projekat: INFORMATIVNI CENTAR I STRATEgIJA KOMUNIKACIJE OPŠTINE NOVA CRNJA

EU partner: Arhus, Danska Vrednost projekta: 66.633 EUR

Kontakt osoba za projekat: Zoran JovandićE-mail: [email protected] adresa: www.sonovacrnja.org.yu

Opština Nova Crnja je ovim projektom razvila novu Strategiju komunikacije sa građanima i u skladu sa osnovnim principima stra-tegije osnovala Informativni centar. Da bi strategija bila realizovana sa što ve im uspehom, opštinaje u saradnji sa partnerom iz Danske izvršila procenu postoje eg stanja ipotreba zaposlenih, a zatim organizovala niz obuka u skladu sa rezultatima istraživa-nja. Novi centar je opremljen savremenom tehnologijom. Realizacija ovog projekta je obezbedila kako kratkoročna rešenja u cilju poboljšanja postojećeg stanja u opštini, tako i dugoročnu strategiju unapređenja sistema informisanja i uspostavljanje dugoročne saradnje sa partnerima iz EU.

O OPŠTINI

Opština Nova Crnja se nalazi u AP Vojvodini i spada u srednje-banatski okrug. Opština Nova Crnja se sastoji od 6 naselja: NovaCrnja, Srpska Crnja, Radojevo, Vojvoda Stepa, Aleksandrovo i Toba. Centar opštine je naselje Nova Crnja. Prema podacima iz2002. godine u opštini je živelo 12.705 stanovnika. Po podacima iz 2004. prirodni priraštaj je iznosio -12,6‰, broj zaposlenihu opštini iznosi 1.706 ljudi. U opštini se nalazi 6 osnovnih i 2 srednje škole.U ovoj, većim delom poljoprivrednoj opštini, osnovani su neki industrijski pogoni - mlinovi, fabrike ulja i ricinusa, fabrikešećera. Na poljoprivrednom zemljištu i u šumama su poznata lovišta (Koštanac).Po podacima iz 2004. opština zauzima površinu od 273 km² (od čega na poljoprivrednu površinu otpada 24901 ha, na šum-sku 211 ha).


1. Početno stanje

Op[tina Nova Crnaj se suočila sa problemom uspostavljanja eikasnije komunikacije sa građanima, koji uglavnom nisu bili zadovoljni sa kvalitetom i eikasnošću usluga koje pruža opština kao i sa nivoom komunikacije putem koje ostvaruju svoja prava.U opštini Nova Crnja čija organizacija rada nije bila prvenstveno usmerena na zadovaljavnje potreba građana. Odeljenja za komunikacije i sistem informisanja građana u opštini su bili relativno nerazvijeni i bila im je potrebna reorganizacija. Usled svega gore navedenog, opština Nova Crnja je shvatila značaj osnivanja Informativnog centra koji će prikupljati i siste-matizovati informacije koje potrebne kako bi se eikasno i efektivno odgovaralo na potrebe građana.


Opšti cilj projekta bio je povećanje informisanosti građana o funkcionisanju opštine kroz uspostavljanje sistema komukacije i povećanje znanja o procesu pristupanja Evroskoj uniji.

Speciični ciljevi projekta bili su:d. Analiza postojećih kanala komunikacije između opštine i građanae. Razvoj odgovarajuće dugoročne strategije komunikacijef. Razvoj opštinskog Info centrag. Unapređenje veština komunikacije rukovodilaca i zaposlenih u opštinih. Iniciranje kampanje o potrebi pristupanja Evropskoj uniji


Sledeći potrebe građana, opština je inicirala izradu projekta, uključujući izradu Strategije komunikacije i osnivanje Informa-tivnog centra u okviru opštinske uprave. Projekat je sadržao metodologiju izrade strategije komunikacije, način organizova-

106

http://www.sonovacrnja.org.yu/


nja Infocentra, metodologije prikupljanja i servisiranja informacija i speciikaciju potrebnih tehničkih i ljudskih resursa za rad Informativnog centra.Projekat je bio usmeren na promovisanje i uvođenje novih načina komunikacije sa građanima, prevashodno baziranim na dvosmernoj komunikaciji.Ciljne grupe projekta bili su građani opštine, opštinsko rukovodstvo, zaposleni u opštini, privatne irme, nevladine organiza-cije i lokalni mediji. Primena projekta je trajala deset meseci i projekat je u potpunosti realizovan.


Glavne grupe aktivnosti realizovane na projektu bile su:(1) Analiza kanala komunikacije i izrada strategije komunikacije: analiza kanala komunikacije je urađena u saradnji sa

nacionalnim ekspertom i poslužila je kao osnova za izradu Strategije komunikacije. Strategija komunikacije je posla-ta skupštini opštine na usvajanje.

(2) Osnivanje opštinskog Informacionog centra: u okviru ove grupe aktivnosti najpre je u saradnji sa stručnjakom iz Danske deinisan okvir rada Informacionog centra, a potom je nabavljena oprema za Centar. Izvršena je obuka oso-blja koje radi u Centru.

(3) Trening aktivnosti: izrađena je analiza potreba za obukom i u skldu sa njom je održana je obuka za rukovodioce i zaposlene u opštini. Održana je obuka na sledeće teme: evropske integracije, rukovođenje projektima na lokalnom nivou, strateško planiranje, upravljanje ljudskim resursima, veštine komunikacije i regionalna kooperacija.


Uspostavljena je međusobna komunikacija između opštine i građana, protok informacija je povećan i opština je potala boljiservis građana.Analiza postojećih kanala komunikacije i Strategija komunikacije su omogućili opštini da bolje planira usluge koje pružagrađanima.Putem obuka rukovodstvo i zaposleni u opštini su unapredili svoja postojeća znanja i veštine.


U okviru projekta je odštampano 2.000 primeraka Informatora za građane koji je sadržao informacije o Informacionom cen-tru, njegovoj ulozi, uslugama koje pruža opština, potrebnim obrascima za izdavanje dokumenata i sl. Informator je dostupan građanima i u elektronskoj verziji na opštinskom veb sajtu. Takođe je održana i pres konferencija povodom promocije Strategije komunikacije i otvaranja Informacionog centra.


Partner na projektu je bila opština Arhus iz Danske. Stručnjaci iz Danske su obavili tri posete opštini Nova Crnja tokom reali-zacije projekta.Uloga stručnjaka iz Danske je bila da pruže neophodnu pomoć prilikom izrade Strategije komunikacije i deinisanja poslova opštinskog Informacionog centra. Tokom poslednje posete stručnjaci su održali obuku za zaposlene u opštinskoj upravi o načinima komunikacije između različitih opštinskih službi i između zaposlenih u istoj službi.Predstavnici opštine Nova Crnja su obavili četvorodnevnu studijsku posetu partnerskoj EU opštini Arhus. Tokom posete imali su priliku da se upoznaju sa organizacijom opštine u Arhusu i da se upoznaju sa načinom rada i uslugama koje se pružaju u Informacionom centru.

8. Resursi

Ukupni troškovi sprovođenja projekta iznosili su 66.633 EUR: od toga 90% je inasirala Evropska agencija za rekonstrukciju, dok je preostalih 10% inasirala opština Nova Crnja.Pored plata za opštinsko osoblje koje učestvovalo na projektu opština je obezbedila i prostorije u kojima je smešten Infor-macioni centar. Od opreme za Informacioni centar je nabavljeno ukupno 5 kompjutera, 5 štampača i video projektor.


Ne postoje posebni predulovi za realizaciju ovog projekta, sem dobre volje i odluke opštine.Svim zainteresovanim opštinama, Nova Crnja može preneti svoja iskustav o sistemu rada i metodologiji, kao i primerak In-formatora za građane.

107

ŽIVOTNO OKRUŽENJE I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE

109

OPŠTINA KRUŠEVAC

Projekat: IZgRADNJA EKOLOŠKIh KAPACITETA OPŠTINE KRUŠEVAC

EU partner: Opština Žalec, Slovenija

Lokalni partner: Regionalna agencija za razvoj malih i sred-

njih preduzeća Kruševac


Kontakt osoba za projekat: Nenad KrstićE-mail: [email protected] Web adresa: www.krusevac.org.yu

http://www.krusevac.org.yu/


Aktivnosti koje su izvođene u oblasti ekologije i zaštite životne sredine u opštini Kruševac nisu se pokazale kao dovoljne i svodile su se na individualne aktivnosti opštinske i republičke ekološke inspekcije, poslovnog, nevladinog sektora i pojedinaca. U cilju una-pređenja rada u ovoj oblasti, aa sednici Skupštine opštine Kruševac krajem decembra 2004. usvojeni su Akt o sistematizaciji radnih mesta Opštinske uprave kojim je predviđeno Odeljenje za privredu i ekologiju i unutar njega Grupa za ekologiju. Krajem aprila primljena je prva osoba na rad u Grupi za ekologiju čime je počelo njeno formiranje. Međutim, postojao je realni problem zato što ovi poslovi nisu obavljani ranije u okviru Opštinske uprave i uočila se potreba za stručnim, materijalnim i kadrovskim osposoblja-vanjem da bi se postigao adekvatan rezultat i povećani kapaciteti za obavljanje ovih poslova.Kroz realizaciju Projekta u partnerskoj saradnji sa opštinom Žalec iz Slovenije i Regionalnom agencijom za razvoj malih i srednjih preduzeća Kruševac (u daljem tekstu: RAZRMSP) prenesena su iskustva iz ove veoma uređene opštine, osnovana je i opremljena posebna Ekološka kancelarija u zgradi opštine Kruševac. Razmena iskustava kroz realizaciju projektnih aktivnosti se pokazala kao izuzetno eikasan metod za sagledavanje pravca kojim opština treba da razvija ovu oblast. Time su građani opštine Kruševac dobili jednu novu javnu instituciju čiji rad treba da rezultuje podizanjem nivoa zaštite životne sredine u našoj opštini. Istovremeno, obnovljeni su odnosi izme u ovih nekada pobratimskih opština iz vremena SFRJ, i kao rezultat svega toga potpisanje Protokol o saradnji između opština Kruševac i Žalec.

O OPŠTINI

Opština Kruševac se nalazi u centralnom delu Srbije. Ima 101 naseljeno mesto sa 131.368 stanovnika po poslednjem popisu, od čega 56% živi u urbanoj a 44% u ruralnoj zoni. Središte je Rasinskog upravnog okruga u čiji sastav, pored opštine Kruše-vac, ulaze i opštine Brus, Aleksandrovac, Varvarin, Trstenik i Ćićevac.Opština Kruševac obuhvata površinu od 854 km2. Od toga, poljoprivredne površine su na 485 km2, a šume na 292 km2. Sam Kruševac je grad sa industrijskom tradicijom: ranije su nosioci privrednog razvoja bila velika preduzeća, a u poslednje vreme je prisutan trend razvoja preduzetnika, malih i srednjih preduzeća.


Početno stanje

Problemi u oblasti ekologije i zaštite životne sredine su široko prisutni u opštini Kruševac i pogađaju sve građane opštine. Petnaest godina unazad opština Kruševac je prošla kroz veoma težak period deleći sudbinu celokupne države, višegodišnje sankcije međunarodne zajednice, ratni sukob 1999. godine i godine teškog življenja. Kada je došlo do promene političkog sistema oktobra 2000. godine shvatilo se da su građani počeli da shvataju da su pored borbe za očuvanje gole egzistencije skoro potpuno zapostavili brigu za zaštitu sredine u kojoj živimo. Takođe, u tom periodu veoma je narasla upotreba veštačkih plastičnih masa. Došlo je i do propadanja velikog broja preduzeća, gde su najgore prošli upravo veliki privredni sistemi koji nisu bili spremni za proces transformacije, a koji predstavljaju i najveću potencijalnu opasnost po životnu sredinu. Sve ovo, pored drugih faktora koji nisu ovde nabrojani, dovelo je do potrebe za boljom organizacijom u poslovima zaštite životne sredine i nametnula se potreba da, u novim uslovima, lokalna samouprava preuzme deo odgovornosti za njih i da kao institucija bude nosioc dela poslova u ovoj oblasti, pokretač inicijativa i kontrolor primene novodonešenih propisa koji treba da regulišu ovu oblast u skladu sa propisima Evropske uije.Poslovima iz ove oblasti su se bavili opštinski i republički ekološki inspektori, veća privredna preduzeća čija je oblast rada bila povezana sa ovom problematikom, nevladine organizacije i pojedinci. Efekti nisu bili zadovoljavajući, nije postojala siste-matičnost i sveobuhvatnost rada, često su neki dogovoreni poslovi ostajali nedovršeni, čak i nezapočeti (primer neuspešne izrade Lokalnog ekološkog akcionog plana opštine Kruševac LEAP-a 2002. godine) i sazrela je svest da u ovoj oblasti treba da se uvede princip profesionalizma umesto principa voluntarizma, koji je do sada vladao. Poslovi iz ove oblasti moraju biti organizovani i praćeni iz Opštinske uprave u kojoj treba da rade profesionalci stručni za ove poslove.

110


Kroz osnivanje posebne Ekološke kancelarije (speciični cilj) sa edukovanim osobljem i potrebnim materijalnim opremanjem došlo je do podizanja kapaciteta Opstinske uprave opštine Kruševac za rešavanje nagomilanih ekoloških problema u op-štini Kruševac (opšti cilj). Na taj način postignut je vidljiv doprinos u podizanju nivoa zaštite životne sredine u kruševačkoj opštini.


Inicijativu za rešavanje nagomilanih problema u ovoj oblasti je dala sama Opština Kruševac. Posle početnog uspostavljanjanovih institucionalnih rešenja, po objavljivanju poziva za učestvovanje na konkursu programa EXCHANGE je prepoznatamogućnosti konkurisanja za sredstva donatora.Odabir teme nije bio zasnovan na strateškim dokumentima opštine, već na Aktu o sistematizaciji radnih mesta. Opština jeodabrala temu kroz čiju realizaciju se očekuje formiranje tima koji bi kasnije radio na izradi strateškog plana opštine za ovuoblast.Obzirom na nedostatak iskustava vezanih za pisanje predloga projekata i njihovu kasniju realizaciju, napravljeno je partner-stvo sa RAZRMSP, koja je u tome bila mnogo iskusnija. RAZRMSP je obezbedila kontakt sa budućim EU partnerom, opštinomŽalec.Partnerstvo je nastavljeno kroz realizaciju Projekta zajedničkim radom u okviru Projektnog tima.Direktni korisnici realizacije ovog Projekta su zaposleni u Opštinskoj upravi opštine Kruševac i javnim preduzećima opštine,stručna javnost i predstavnici škola kruševačke opštine. Indirektnim korisnicima se mogu smatrati svi građani opštine Kru-ševac koji kroz kvalitetan rad novoosnovane Ekološke kancelarije mogu osetiti poboljšanje u stanju životne sredine u kojojžive.


Najvažnije aktivnosti sprovedene tokom realizacije Projekta su:

• Osnivanjeekološkakancelarija

Kancelarija je osnovana u okviru Opštinske uprave opštine Kruševac, sa tri zaposlene osobe koje su aktivno učestvovale urealizaciji projekta, prisustvovale trening-modulima i posetile opštinu Žalec.Izrađen je Akcioni plan rada kancelarije u koji su ugrađena iskustva i normativna akta partnera i koji obuhvata:

• tesnu saradnju sa gra anima i pružanje stru ne pomoi u rešavanju ekoloških problema• podizanje ekološke svesti gra ana,• spre avanje nastajanja ekoloških problema kroz saradnju sa drugim institucijama koje se bave ovim problemima,• u estvovanje u procesu izrade i implementacije lokalnog ekološkog akcionog plana opštine Kruševac (LEAP),• obavljanje drugih poslova u skladu sa zakonima koji ure uju ovu oblast.

• Detaljna procena stanja životne sredine i identiikovanje ekoloških problemaDetaljna procena stanja životne sredine i identiikovanje ekoloških problema urađena je kroz dva obimna istraživanja, urađe-na po metodologiji REC koja omogućuje da se iskoriste za kasniju izradu LEAP-a:

(1) Ekološki problemi Kruševca u očima građanaPrvo istraživanje je urađeno putem ankete. Podeljeno je 4.000 upitnika (više od 2% stanovništva). Odziv je bio 82,10%. Vešina ispitanika (64,18% u gradu i 62,15% u selu) je navelo da ne zna kome da se obrati za re šavanje ekoloških problema, a čak 84,24% u gradu i 80,36% u selu smatra da je potrebno formiranje Ekološke kancelarije u Opštinskoj upravi. Kao najveće probleme građani su istakli zagađenje površinskih vodenih tokova (62,28% u gradu i 58,52% u selu), zagađenje zemljišta pesticidima i veštačkim đubrivom i veliki broj divljih deponija. Prilikom ispitivanja građani su se izjašnjavali da li žele da aktivno učestvuju u rešavanju ekoloških problema, i stvorena je baza podataka za ukupno 950 građana koji su se pozitivno izjasnili u tom smislu.

(2) Ekološki problemi Kruševca u očima stručnjakaDrugo istarživanje je urađeno timski, na način što je 64 stručnjaka uradilo istraživanja u 14 oblasti i to: voda, vazduh, ze-mljište, otpad, zelenilo, biodiverzitet i upravljanje obnovljivim prirodnim resursima, infrastruktura, prostorno i urbanističko planiranje, kontrola populacije pasa i mačaka lutalica, zdravlje ljudi, šume, inspekcijski poslovi, buka i ishrana. Za sve oblasti su, osim pregleda stanja, istaknuti i najznačajniji problemi i dati akcioni planovi za svaku oblast. Ovaj tim je nastavio rad i na izradi LEAP-a.

• Trening moduliU okviru realizacije projekta eksperti iz Žaleca su održali tri trening-modula:

(1) dve obuke na temu: ‘’Ekološki način življenja i funkcionisanje ekoloških sistema u opštini Žalec’’. Ukupno im je prisu-stvovalo 76 osoba.

(2) dve obuke održane su tokom druge posete partnera iz Žaleca, 24-25.05.2006. na teme ‘’Eko-škola’’ i ‘’Promotivne aktivnosti na primerima evropskih projekata’’. Na njima je prisustvovalo 81 osoba iz stručne javnosti i direktori na-

111

stavnici osnovnih i srednjih škola sa teritorije opštine. (3) tre i modul na temu; ‘’Realizacija i upravljanje ekološkim projektima u EU’’, na kome je prisustvovalo 46 osoba.

• Studijska putovanjaTokom realizacije projekta obavljene su tri studijske posete opštini Žalec. Ukupno 26 osoba je imalo prilike da se upozna sa opštinom Žalec, njenim institucijama i preduzećima koja se bave poslovima od interesa za projekat, kao i sa sličnim u okru-ženju (Celje, Velenje, Ljubljana). Velika vrednost ovih poseta je upravo u tome što su direktni korisnici projekta imali priliku da na licu mesta vide kako funkcionišu sistemi iz oblasti ekologije, zaštite životne sredine i komunalnih poslova i da upoznaju ljude koji se time bave, vide kako oni funkcionišu i na koji način razmišljaju.

• Finalna konferencijaPrilikom poslednje posete partnera iz opštine Žalec, a u vreme završnice centralne Vidovdanske proslave opštine Kruševac, 27. juna je održana u Kruševačkom pozorištu Finalna konferencija projekta na kojoj su pred skoro 200 prisutnih gostiju i slušalaca u skoro dvočasovnoj prezentaciji predstavljeni su najvažnije aktivnosti i rezultati projekta. Neposredno posle kon-ferencije u svečanoj sali opštine Kruševac predsednici opština su potpisali Protokol o saradnji opština Kruševac i Žalec. Obzirom da je sama Ekološka kancelarija svečano otvorena pri samom kraju Projekta, iskorišćena je prilika da se, uz prisustvi čelnih ljudi SKGO, 28.06.2006.održi Druga inalna konferencija projekta sa akcentom na prezentaciji Ekološke kancelarije kao inalnom proizvodu projekta.Samo jedan dan pre toga (27.06.2006.) u Kruševcu je održana sednica Vlade Republike Srbije, tokom koje su predstavljeni projekat i Ekološka kancelarija resornom Ministru za nauku i zaštitu životne sredine.

• Internet-prezentacijaJedan od rezultata projekta je priprema posebne ekološke internet-prezentacije Kruševca (www.ekokrusevac.org), koja ima za cilj da širu javnost, korisnike interneta upozna sa samim projektom i da se na jednom mestu objedine sve informacije iz oblasti ekologije i zaštite životne sredine.


• Tokom rada na realizaciji projekta zaposleni u opštini i javnim preduze ima su stekli ve i nivo znanja i iskustava po-trebnih za kvalitetno obavljanje poslova iz oblasti ekologije i zaštite životne sredine, čime je stvorena dobra osnova za njihovo dalje unapređivanje

• Stvoren je i institucionalni okvir - Ekološka kancelarija• Ste ena iskustva oko pisanja i sprovo enja projekata ovog tipa, unapre enje znanja o projektnom na

inu razmi-šljanja, usmeravanje na korišćenje kompjuterske tehnike i interneta u svakodnevnom i novouspostavljeni kontakti predstavljaju dobru osnovu za postizanje većih kapaciteta i eikasnosti u budućem radu, za nove kvalitetne projekte i za veće investicije u ovoj oblasti u opštini Kruševac.

Obzirom da je ovaj projekat bio prvi ove vrste u kojem je opština Kruševac direktno dobila donaciju i sarađivala sa EU, osobe iz opštinske uprave koje su radile na projektu (članovi tima, zaposleni u računovodstvu, pravnoj službi i dr.) su se upoznali sa novim pravilima i procedurama. U samoj Opštinskoj upravi je stvoren novi organizacioni deo, Odeljenje za inansije i ekolo-giju - Grupa za ekologiju, koji funkcioniše u posebnoj, Ekološkoj kancelariji i iji rada e imati uticaj na sve gra ane opštine kroz direktne usluge i kroz sveukupno poboljšanje stanja u oblastima za koje je ona zadužena.

projekta

Javnost je tokom realizacije projekta intenzivno informisana o realizovanim aktivnostima. Obzirom na razvijenu mrežu lo-kalnih medija - u Kruševcu postoji 7 lokalnih televizija, od kojih 5 sa informativnim programom, desetak radio-stanica i dvanedeljnika, kao i dopisništva skoro svih nacionalnih medija - promocija projekta generalno može da se oceni kao veomakvalitetna. Skoro svi mediji su propratili sve događaje na koje su bili pozvani, a u više navrata su organizovane posebne pro-gramske celine na lokalnim radio i televizijama posvećene projektu.Sveukupno medijsko praćenje je bilo veoma objektivno,a obzirom na uticaj medija najefektnije je bilo izveštavanje putem lokalnih televizija.Odštampan je promotivni lilet sa osnovnim podacima o samom projektu i rezultatima postignutim tokom njegove realiza-cije. Odštampane su i tri brošure sa materijalom izrađenim kroz 3 od 14 istraživanja nastalih kao rezultat rada stručnih timovana Projektu, i to ‘’Otpad’’, ‘’Zelenilo’’ i ‘’Zdravlje građana opštine Kruševac’’.Kao jedan od rezultata Projekta izrađena je i posebna ekološka internet-prezentacija koja ima za cilj da širu javnost obavestio samom projektu, njegovim rezultatima kao i da objedini sve informacije iz oblasti ekologije i zaštite životne sredine nateritoriji opštine Kruševac (www.ekokrusevac.org).Organizovana je i Finalna konferencija projekta na kojoj su prezentovani sam Projekat, ostvarene aktivnosti i postignuti re-zultati, na kojoj su kao gosti prisustvovali i predstavnici opština iz okruženja.

112

http://www.ekokrusevac.org/

http://www.ekokrusevac.org/


Projekat je sproveden u partnerstvu sa Regionalnom agencijom za razvoj malih i srednjih preduzeća Kruševac (RAZRMSP) i opštinom Žalec u Sloveniji.RAZRMSP je aktivno učestvovala u pripremi, pisanju i realizaciji projekta. Tri člana Projektnog tima su aktivno radila na reali-zovanju aktivnosti Projekta, koristeći sve resurse kojima raspolaže RAZRMSP.Partner iz EU, opština Žalec je odredila člana projektnog tima koji je aktivno je učestvovao u pripremi i realizaciji projektnih aktivnosti, posebno onih koje su bile vezane za posete EU partneru i dolazak eksperata iz EU. Partner se izuzetno potrudio da izađe u susret i pomogne u svim projektnim aktivnostima. Izuzetno kvalitetni odnosi koji su uspostavljeni su rezultovali potpisivanjem Protokola o saradnji opština Kruševac i Žalec prilikom održavanja Finalne konferencije projekta, u okviru Vi-dovdanskih svečanosti opštine Kruševac, a odnosi između predstavnika nekadašnjih pobratimskih gradova su nastavljeni i po završetku realizacije projekta.

8. Resursi

Ukupni troškovi realizacije projekta su iznosili 98.645,27 EUR. Projekat je većim delom inansiran iz donacije EAR (oko 87%), budžeta opština Kruševac (oko 11%) i Žalec (oko 2%). Za sprovođenje projekta iskorišćeni su organizaciono-materijalni re-sursi opštine i RARZMSP.Pored članova projektnog tima, sastavljenog od predstavnika sva tri partnera, u rad na određenim aktivnostima projekta su bili uključeni zapošljeni u drugim institucijama, koje su time postale i direktni korisnici projekta. Obzirom da u prvo vreme opština nije imala adekvatan prostor, za rad Projektnog tima korišćene su prostorije i oprema RAZRMSP. Tokom realizacije projekta nabavljena je kompjuterska oprema koja je po završetku prenešena Opštinskoj upravi opštine Kruševac za rad Eko-loške kancelarije.Održivost Projekta garantuje otvorena i opremljena Ekološka kancelarija opštinske uprave, čiji su zaposleni obuhvaćeni Ak-tom o sistematizaciji Opštinske uprave i Odlukom o budžetu opštine, a koji će biti izvor daljeg inansiranja njenog rada. Procena je da će opština izdvajati oko 1.200.000 dinara godišnje za angažman troje zapošljenih, dok će ostali troškovi rada Ekološke kancelarije biti pokrivani kroz ukupne troškove opštinske uprave.


Obzirom da nova zakonska rešenja i nagomilani problemi u ovoj oblasti predvijaju sve veće učešće lokalnih samouprava u poslovima zaštite životne sredine, iskustvo opštine Kruševac stečeno kroz realizaciju projekta je vrlo primenljivo i može biti dragoceno za druge opštine u Srbiji koje imaju namere slične našim iz perioda pre početka Projekta, i opština Kruševac je spremna da im pruži svu potrebnu pomoć u tom smislu.

10. Preporuke

Preporuke tima opštine Kruševac:’’Sa boljim upoznavanjem procedura i propisa koje zahteva EU, pravovremenom i sveobuhvatnijom edukacijom osoba koje treba da pišu i realizuju projekte ove vrste postiglo bi se da se jedan širi krug ljudi približi projektnom načinu razmišljanja. Smanjenjem vremena koje je potrebno za administriranje projekata, stvorila bi se osnova da se kreativnost i ideje članova tima usmere ka realizaciji aktivnosti, čime bi i rezultati bili bolji.

113

OPŠTINA ČAČAK

Projekat: TEhNIČKA PODRŠKA ZAŠTITI ŽIVOTNE SREDINE NA TERITORIJI OPŠTINE ČAČAK

#»9»

EU partner: Brezno, Slovačka Vrednost projekta: 104.424 EUR

Kontakt osoba za projekat: : Velimir Mitrović E-mail: [email protected] Web adresa: www.cacak.org.yu

Cilj projekta je unapređenje kapaciteta opštine Čačak u oblasti zaštite životne sredine. Tehničku podršku su pružili predstavnici slovačke opštine Brezno, a direktne ciljne grupe projekta su: donosioci odluka u oblasti zaštite životne sredine (gradonačelnik i opštinsko veće), lokalni eksperti za monitoring, eksperti u oblasti upravljanja ljudskim resursima, osoblje uključeno u implemen-taciju Lokalnog ekološkog akcionog plana (LEAP). Indirektne ciljne grupe su: NVO i svi građani opštine. Jačanje kapaciteta lokalne samouprave za zaštitu životne sredine doprineće poboljšanju kvaliteta života u opštini i samim time se pozitivno odraziti na sve stanovnike opštine. Tokom projekta uspostavljeni su i kanali za bolje informisanje i komunikacija sa građanima, što će doprineti boljoj implementaciji LEAP-a i unapređenju sistema zaštite životne sredine uopšte. Glavne aktivnosti koje su realizovane tokom 10 meseci su:

1. Osnivanje Službe za zaštitu životne sredine,2. Obuka u planiranju, menadžmentu projektima zaštite životne sredine, EIA, SEA i HRM.3. Tehnička podrška u komunikaciji i jačanju javne svesti.4. Tehnička podrška u monitoringu.5. Razvoj LEAP aktivnosti.

O OPŠTINI

Opština Čačak ima razvijenu ekonomsku strukturu, u kojoj su zastupljeni industrija, poljoprivreda, trgovina i privatno pre-duzetništvo. Navedene grane obezbeđuju 80% prihoda opštine. Dominantne industrijske grane su: prerada poljoprivrednih proizvoda, proizvodnja papira, hemijska industrija, namenska industrija. Mala i srednja preduzeća dominiraju u ekonomskoj strukturi (95%). Od ukupnog broja preduzeća (1180), 1039 pripadaju privatnom sektoru, 74 su javna, 42 su mešovita i 3 su u državnom vlasništvu.


http://www.cacak.org.yu/


1. Početno stanje

Intenzivan razvoj opštine Čačak tokom vremena nije bio praćen adekvatnom pravnom regulativom naročito u oblasti pro-stornog planiranja i inspekcijskih poslova. Situacija je bila takva da relativno visok nivo ekonomskog razvoja nije praćenodgovarajućom infrastrukturom. To je prouzrokovalo razne probleme naročito u oblasti zaštite životne sredine.Iz gore navedenih razloga opština Čačak razvila i usvojila Lokalni ekološki akcioni plan (LEAP). Glavni cilj LEAP-a je bio uspo-stavljanje Odeljenja za zaštitu životne sredine koje bi obavljalo administrativne, inspekcijske i razvojne aktivnosti u okviruOpštinske uprave. Takođe je bilo neophodno uspostaviti jedinstveni informacioni sistem i povezati ga odgovarajućim siste-mima koji postoje u susednim opštinama.Obzirom da opština Čačak nije bila u mogućnosti da iz sopstvenih sredstava implementira LEAP odlučeno je da se pripremiprojekat i konkuriše za sredstva iz EXCHANGE programa.


Opšti cilj projekta je bio unapređenje kapaciteta Opštine Čačak u oblasti zaštite životne sredine, a naročito u realizaciji Lokal-nog ekološkog akcionog plana kao i unapređenje organizacije opštine kroz pristup kolega - kolegi. Posebni ciljevi uključuju:

• Osnivanje kancelarije za zaštitu životne sredine• Obuka zaposlenih u oblasti priprem projekata, projektnog ciklusa, upravljanja ludskim resursima, itd.• Uspostavljanje sistema za pra enje ralizacije LEAPa• Priprema minimum 7 projekata i realizacija minimum 3.

114


Inicijativu je pokrenula celokupna lokalna zajednica kroz proces izrade Lokalnog ekološkog akcionog plana opštine Čačak, kada je jasno izražena potreba za uspostavljanje i eikasan rad opštinske službe koja bi u svojoj nadležnosti imala iskljućivo pitanja zaštite životne sredine. Projekat je takođe baziran i na ostalim strateškim i planskim dokumentima opštine Čačak.


Tokom 10 meseci realizacije projekta, realizovane su sledeće aktivnsoti:

• Osnivana je Služba za zaštitu životne sredine• Održana je obuka u planiranju, menadžmentu projektima zaštite životne sredine, EIA, SEA i HRM.• Organizovana je intenzivna kapmanja, uklju uju i promociju projektnih aktivnsoti i podizanje svesti o potrebi za-

štite životne sredine. Jedna od potvrda uspeha ove kampanje je značajno unapređena komunikacija i saradnja sa lokalnim NVO

• Razvijen je sistem za pra enje realizacije LEAPa u opštini• Razvoj LAEP aktivnosti – pomenuti cilj, priprema 7 i realizacija minimum 3 predloga projekta je zna ajno

nadmašen već tokom trajanja projekta: pripremljeno je preko 25, a realizovano 10 pojekata.

Realizacijom ovog projekta građani opštine Čačak su u novoosnovanoj Službi za zatitu životne sredine dobili javni servis za rešavanje postojećih problema u oblasti zaštite životne sredine.


Speciični cilj projekta - speciična implementacija LEAP dokumenta, je postignuta u potpunosti. Oformljena je i tehničkiopremljena služba, a zaposleni su obučeni u oblastima koje su relevantne za sprovođenje projekata u oblasti zaštite životnesredine.LEAP proces na teritoriji opštine Čačak je trenutno veoma živ i dinamičan. Služba je za zaštitu životne sredine je napisala višeod 25 projekata u baziranih na LEAP-u opštine Čačak i na Strategiji razvoja opštine Čačak. Takođe, svi projekti su baziranina principima održivog razvoja. Za 10 projekata su obezbeđena i sredstva, i njihova realizacija je počela već tokom trajanjaprimera dobre prakse.Jedan od značajnijih rezultata je i da sada opština Čačak ima veoma dobre odnose sa nekoliko lokalnih NVO

projekta

Lokalni mediji su bili veoma zainteresovani za projekat. Lokalne novine i lokalni radio su se pokazali kao najefektniji mediji zaprenos informacija o aktivnostima i rezultatima projekta. Na taj način, rezultati projekta su postali vidljivi za sve građane, alipo mišljenju projektnog tima ovaj segment je mogao biti i bolji, na čemu čemu će u budućnosti sigurno više raditi. Ukupnamedijsko praćenje je bilo pozitivno.Završna konferencija projekta je održana u prisustvu svih lokalnih medija, produkcijskih grupa i pojedinačnih izveštača. Ta-kođe, važno je reći da su lokalni mediji u Slovačkoj propratili svaku od poseta njihovoj sredini.Distribucija izrađene publikacije (500 primeraka je distribuirano, od ukupno 600 odštampanih) je doprinela promociji projek-ta. Publikacija je distribuirana predstavnicima NVO, javnih preduzeća, susednih opština (Užice, Kraljevo), školama.

sa (EU lokalni)

Opštna Čačak je pripremila projekat sa partnerskom opštinom iz Evropske unije - opština Brezno iz Slovačke. Intenzivni kon-takti sa partnerom na pripremi projekta nastavljeni su i tokom realizacije.Organizovano je više studijskih poseta tokom kojih je tim opštine Čačak detaljno upoznat sa iskustvima partnera u oblastizaštite životne sredine, a organizovane su i obuke za pripremu projekata iz ove oblasti.Stručnjaci opštine Brezno su četiri puta posetili opštinu Čačak i održali niz obuka u oblasti pripreme i realizacije projekata,upravljanja ljudskim reusrsima, itd.Dve opštine su tokom realizacije projekta napravile puno speciičnih veza između pojedinačnih sektora: zaštita životne sre-dine, inansijski poslovi, inspekcijski poslovi, urbanistički poslovi itd.Na kraju realizacije projekta potpisan je Ugovor o saradnji i bratimljenju sa opštinom Brezno.

Resursi

Zaštita i unapređenje životne sredine će se u bliskoj budućnosti inasirati kroz lokalni budžet. Suma planirana za 2006. godini je bila 15.000.000,00 RSD. Izvor inansiranja iz opštinskog budžeta je naplaćen prihod od specijalne naknade za zaštitu život-

115

ne sredine, koja se prazni preko budžeta opštine Čačak. Takođe, opština Čačak će nastaviti da priprema projekte i konkurišeza donacije za ealizaciju projekata iz oblasti zaštite životne sredine.Finansijski plan za zaštitu i unapređenje životne sredine se deiniše na osnovu Plana i programa zaštite životne sredine kojise usvaja na lokalnoj Skupštini.Služba za zaštitu životne sredine i njene aktivnosti će biti takođe inansirane kroz budžet Opštine Čačak.


Sve navedene aktivnosti mogu se efektno primeniti u budućim projektima opštine Čačak. Takođe, ove aktivnosti se mogu ponoviti u svim opštinama u Srbiji. Pri tome, sradnja sa NVO sektorom i izrada plana i projekata LEAP-a su poželjne aktivnosti za svaku sredinu, bez obzira da li će se pojedinačne opštine odlučiti na realizaciju celog projekta.Takođe publikacija koju je opština Čačak pripremila može biti dobar vodič za druge opštine. Publikacija sadrži sledeće se-gmente koji mogu biti od važnosti za kvalitetno ponavljanje projekta: zakonodavni i administrativni okvir, pregled ostvare-nih rezultata tokom realizacije projekta -pregled ostvarenih partnerstava, osvrt na izrađene projekte, kratak osvrt na samo formiranje Službe, zaključak.

10. Preporuke

Tim opštine Čačak koji je realizovao ovaj projekat izneo je sledeća zapažanja:

• Tokom trajanja projekta su uo eni izvesni problemi u inansijskom menadžmentu i stoga je kod realizacije novih projekata preporučljivo organizovanje intenzivnije obuke. Najveći problem u inansijskom menadžmentu je bio što nije postojalo jedno lice koje bi se isključivo bavilo tim poslom.

• Tako e, na osnovu uo enih problema opština a ak e za budu e projekte angažovati jednog specijalizovanog

inansijskog asistenta (samo za projekte kako što je ovaj).• Sve nabavke su uo ene kao problem. Razlozi za to su nedovoljna operativnost opštinske Službe za javne

nabavke i neiskustvo projektnog tima. Takođe, nabavke IT opreme i digitalne kamere i video bim projektora su predstavljale poseban problem, zbog potrebe da nabavljač obezbedi EU sertiikat o poreklu (u pripremi projekta opštinski tim nije bio upoznat sa ovim uslovom). Problem sa nabavkom IT opreme je uspešno rešen, ali nabavka digitalne kamere i video bim projektora nije realizovana, jer nije pronađen nijedan proizvođač ove opreme u EU državama.

• Lokalni mediji su bili veoma zainteresovani za projekat. Lokalne novine i lokalni radio su se pokazali kao najefektniji mediji za prenos informacija o aktivnostima i rezultatima projekta. Na taj način, rezultati projekta su postali vidljivi za sve građane, ali po mišljenju projektnog tima ovaj segment je mogao biti i bolji, na čemu čemu će u budućnosti sigurno više raditi.

116

OPŠTINA INđIJA

Projekat: ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE NOVIh METODA SE-PARACIJOM EKONOMSKI OPRAVDANIh SEKUN-DARNIh SIROVINA

EU partner: Lenart, Slovenija

Lokalni partner: Inicijativa za demokratsku tranziciju (DTI),

Beograd


Kontakt osoba za projekat: Jelena Grubor

E-mail: jgrubor@inđija.net Web adresa: www.inđija.net

Uvođenjem nove metode separacije sekundarnih sirovina (papira, PET ambalaže, biološkog otpada) u okviru strategije uprav-ljanja otpadom opštine Inđija, sa jedne strane produžava se život lokalne deponije smanjivanjem količine otpada koja se na njoj odlaže, a sa druge strane omogućava ekonomski proit i poboljšanje pružanja komunalnih usluga u gradu prodajom prikupljenih sekundarnih sirovina. Implementacija ovog projekta se sastoji od dve faze: prva faza je pilot faza u okviru EXCHANGE programa, koji je inansirala Evropska Agencija za rekonstrukciju, a druga faza je nastavak projekta koji inansira opštinaInđija. U okviru prve faze, podeljeno je 750 kanti od 140l (po set plavih za papir i žutih za plastiku, dakle 375 lokacija) privrednim subjektima u centru grada, kao i 60 kontejnera kolektivnoim stanovanjima i javnim ustanovama (30 lokacija) grada Inđije. U okviru druge faze, koja je otpočela stupanjem na snagu Odluke Skupštine oštine Inđija 01.01.2007 godine, kojom se uvodi obavezna separacija kao i kazne na celokupnoj teritoriji opštine. U drugoj fazi je podeljena svim domaćinstvima i po zelena kanta za biološki otpad, kao i kese svim domaćinstivma (plava za papir, žuta za plastiku) čime je sistem proširen na celokupnu teritoriju opštine. Sve kante su date na revers. U aprilu će se pristupiti izgradnji reciklažnih ostrva u gradu, a takođe će se izgraditi i reciklažni centri (2 u gradu Inđija, i po jedan u mesnim zajednicama).

O OPŠTINI

Opština Inđija je locirana u severnom delu Srbije, u Autonomnoj Pokrajini Vojvodini, i pripada Sremskom okrugu. Površina opštine iznosi 385 km², a pored samog grada, u opštini ima 11 naseljenih mesnih zajednica. Reljef Inđije karakterišu brda koja se prostiru od planine Fruška gora na severu, i plodne ravnice na jugu opštinske teritorije. Klima ovog prostora u celini je umereno kontinentalna. Inđija ima 52,750 stanovnika i gustinu naseljenosti 130/m². U opštini Inđija ima 10 osnovnih škola i 3 srednje škole. Trenutna stopa nezaposlenosti je oko 11%. Prvo pominjanje naselja datira iz 1455. godine. Već u prvoj polovini XX veka, Inđija je postala tradicionalna destinacija za trgovinu i centar uspešnih trgovinskih kompanija. Šesdesete godine su obeležene naglim razvojem malih i srednjih preduzeća. Preovlađujuće grane privrede u opštine Inđija su prerada metala, gumarstvo i poljoprivreda.


1. Početno stanje

Potreba za implementacijom ovog projekta je u velikom procentualnom u eš u papira, plastike - PET ambalaže u ukupnoj količini otpada. Na području oštine žive 53.000 stanovnika, tj. 13.500 domaćinstava kao i 200 privrednih i neprivrednih subje-kata koji dnevno generišu oko 150m3 otpada odnosno 50t dnevno, odnosno 1200t mesečno. Analizom morfološkog sastava otpada je utvrđeno da je učešće papira u ukupnoj količini otpada 22% a učešće plastike 11% sa dominacijom PET ambalaže što ukupno iznosi 33% ukupne količine dnevnog otpad tj. 396t mesečno. Ova količina papira i plastike završavala je na de-poniji, što predstavlja veliki problem zbog zapremine i njihovog dugotrajnog procesa razgrađivanja što direktno utiče na vek eksploatacije deponije. Realizacijom projekta je produžen vek deponije za okvirno jednu trećinu eksploatacionog veka, a prodajom sirovina će se ostvariti i materijalna dobit. Pored toga sve je veća potražnja na lokalnom tržištu za starim papirom i plastikom. Dnevne potrebe za ovim sirovinama su velike a separacija istih je 2% na teritoriji čitave države od ukupne količine otpada. Nedostatak ovih sirovina proizvođači nadoknađuju uvozom starog papira, kartona i plastike ili korišćenjem prirod-nih resursa (šuma), što je posledica nedostatka ovakvih projekata na nivou lokalnih zajednica na teritoriji Srbije.


Opšti ciljevi projekta su zaštita životne sredine primenom novih metoda separacije ekonomski opravdanih sekundarnih siro-vina (papir, PET ambalaža, bio otpad), kao i edukacija stanovništva i podizanje nivoa ekološke svesti građanstva. Konkretni ci-ljevi vezani za projekat su: smanjenje količine komunalnog otpada i produžetak eksploatacije postojeće lokalne deponije do izgradnje regionalne sanitarne deponije u skladu sa nacionalnom strategijom i evropskim standardima, smanjenje troškova

117

i povećanje prihoda opštinskog budžeta i komunalnog preduzeća zaduženog za pružanje usluga sakupljanja i deponovanja otpada, povećanje broja zaposlenih, kvalitetnije pružanje komunalnih usluga i povećanje zadovoljstva portošača komu-nalnih usluga kroz određene stimulativne mere. Edukacija odgovornih faktora koji se bave upravljanjem čvrstim otpadom (opštinske inspekcijske službe, komunalne, ekološke i sanitarne), opštinski funkcioneri, zaposleni u komunalnom preduzeću. Takođe je vrlo važna za uspeh datog projekta i edukacija korisnika usluga i podizanje svesti o zaštiti prirodnih resursa, kao je-dan permanentan proces. Dalje je planirano da se separacija i ponovno korišćenje i recikliranje sekundarnih sirovina proširi i na druge vrste otpada (staklo, drvo, aluminiju, itd.), pošto samo nekih 10% odtpada se ne može reciklirati i ponovo koristiti.


Ideju za realizaciju samog projekta je razradilo javno komunalno preduzeće opštine Inđija, a inicijativu je pokrenulo rukovod-stvo opštine. Pomoć javnom komunalnom preduzeću pri razradi konkretnih koraka za sprovođenje projekta (detaljan akcio-ni plan, i pomoć pri pisanju samog projekta za aplikaciju za EXCHANGE program) je pružila nevladina organizacija, partner na samom projektu - Inicijativa za demokratsku traniziciju. Ideja za uvo enje primarne separacije na teritoriji opštine In

ija je zasnovana na Strategiji upravljanja čvrstom otpadom opštine Inđija, kao i na nacionalnoj Strategiji za upravljanje otpadom. Ciljne grupe u Strategiji za upravljanje čvrstom otpadom opštine Inđija su građani opštine, Javno komunalno preduzeće, ali i građani Sremskog okruga, tj. one opštine koje će učestvovati u izgradnji regionalne deponije zajedno sa opštinom Inđija, na koje je planirnao da se proširi ovaj sistem upravljanja komunalnim otpadom. Uvođenjem nove metode separacije sekundar-nih sirovina (papira, PET ambalaže, biološkog otpada) u okviru Strategije upravljanja otpadom opštine Inđija, sa jedne strane produžava se život lokalne deponije smanjivanjem količine otpada koja se na njoj odlaže, a sa druge strane omogućava ekonomski proit i poboljšanje pružanja komunalnih usluga u gradu prodajom prikupljenih sekundarnih sirovina.

Od septembra meseca 2006 godine, postavljene su po set plavih i žutih kanti od 140 lit (750 kanti - 375 lokacija) i 60 kontej-nera (30 lokacija, set plavih i žutih) u okviru grada Inđije. Ova pilot faza je trajala do januara 2007. godine, kada je stupila na snagu Odluka o obaveznoj primarnoj separacija otpada na teritoriji opštine Inđija. Sledeća aktivnost u drugoj fazi je podela svim domaćinstvima zelenih kanti od 140 lit koje su namenjene za odlaganje bio otpada, i plave i žute kese koje su podelje-nje doma

instvima za odlaganje papira i plastike – PET ambalaže. Ovim je pokrivena celokupna teritorija opštine, za razliku od prve pilot faze koja je pokrila samo grad Inđiju. I dalje je sam proces primarne separacije u svojoj početnoj fazi, a vreme-nom će se proširivati i na druge vrste otpada (staklo, drvo, aluminijum, tekstil, itd.).


Uvođenjem nove metode separacije sekundarnih sirovina (papira, PET ambalaže, biološkog otpada) u okviru strategije upravljanja otpadom opštine Inđija, sa jedne strane produžava se život lokalne deponije smanjivanjem količine otpada, koja se na njoj odlaže, a sa druge strane omogućava ekonomski proit i poboljšanje pružanja komunalnih usluga u gradu proda-jom prikupljenih sekundarnih sirovina. Implementacija ovog projekta se sastoji od dve faze: prva faza je pilot faza u okviru EXCHANGE programa, koji je inansirala Evropska Agencija za rekonstrukciju, a druga faza je nastavak projekta,koji inansira opštinaInđija. U okviru prve faze, podeljeno je 750 kanti od 140l (po set plavih za papir i žutih za plastiku, dakle 375 lokacija) privrednim subjektima u centru grada, kao i 60 kontejnera kolektivnoim stanovanjima i javnim ustanovama (30 lokacija) Inđije. U okviru druge faze, koja je otpočela stupanjem na snagu Odluke Skupštine oštine Inđija 01.01.2007 god., kojom se uvodi obavezna separacija kao i kazne na celokupnoj teritoriji opštine. U drugoj fazi je podeljeno svim domaćinstvima i po zelena kanta za biološki otpad, kao i kese svim domaćinstivma (plava za papir, žuta za plastiku) proširivanjem projekta na ce-lokupnu teritoriju opštine. Sve kante su date na revers. U aprilu će se pristupiti izgradnji reciklažnih ostrva u gradu, a takođe će se izgraditi i reciklažni centri (2 u gradu Inđija, i po jedan u mesnim zajednicama).Proces uvođenja primarne separacije u opštini Inđija je vodilo Javno Komunalno Preduzeće „Komunalac“ u saradnji sa pro-jekt kordinatorom iz Kabineta predsednika i projekt menadžerom i administratorom iz Incijative za demokratsku tranziciju. Proces primarne separacije je započeo u septembru 2006 god, postavljanjem 750 kanti i 60 kontejnera (žute i plave za papir i PET ambalažu) i nastavlja se uspešno do danas. U januaru je stupila na snagu Odluka o uvođenju obavezne primarne sepa-racije otpada na teritoriji opštine Inđija, i podeljene su zelene kante za bio otpad, kao i kese za papir i plastiku svim domaćin-stvima. Prikupljene sekundarne sirovine su balirane i spremne za prodaju. Medijska kampanja, kao i edukacija stanovništva i svih relevantnih faktora je proces koji je počeo od septembra 2006, na samom početku projekta, i peridično se obnavlja i proširuje uvođenjem novina u projekat primarne separacije na teritoriji opštine Inđija. Jedan od problema koji se pojavio tokom realizacije projekta, je obezbeđivanje samih kanti i prikupljenog otpada, što je rešeno malim tehničkim izmenama na samim kantama: dodavanje gumenih otvora koje omugaćavaju ubacivanje otpada, ali onemogućavaju vađenje otpada, i zatvaranje katancem samih kanti i kontejnera.U okviru prve faze projekta, kada su kante i kontejneri postavljeni samo u gradu Inđija, obuhvaćeno je nekih 60% poulacije opštine. Druga faza projekta je pokrila celokupnu teritoriju opštine i sve građane. Prodaja prikupljenog otpada direktno utiče na poboljšanje pružanja komunalnih usluga celokupnom građanstvu i privrednim i neprivrednim subjekitima. Produ-žavanje eksplotacije lokalne deponije i zaštita životne sredine primenom ove metode u okviru strategije upravljanja čvrstim otpadom poboljšava kvalitet života svih građana. Širenjem ove metode i na pet partner opštinau izradi regionalne sanitarne deponije će imati direktan uticaj i stvrotiti beneit i za građane tih pet opštinaSrema.


Primena date metode primarne sepracije sekundarnih sirovina je sa jedne strane smanjila količinu otpada na lokalnoj de-

118

poniji i time joj produžen vek, a sa druge strane prodaja sekundarnih sirovina omogućila ostvarivanje proita komunalnom preduzeću, koji time dalje unapređuje kvalitet pružanja usluga građanima Inđije. Na balir presi je zaposlen jedan nov radnik, a na samom razdvajanju dva radnika. Organizaciono, u Javnom komunalnom preduzeću jedna osoba je zadužena samo da vodi i prati realizaciju metode primarne separacije kao i dalje njene razrade u budućnosti. Reakcije većeg dela korisnika su bile zadovoljavajuće i načelno su se svi složili o važnosti ovog procesa i njegovog uvođenja, mada su postojale razlike oko to-ga da li je trebalo početi separaciju sa papirom, PET ambalažom i bio otpadom, ili eventualno sa separacijom nekog durgog otpada kao što je na primer staklo, drvo ili aluminijum.


Urađen je medija plan za promovisanje metode primarne spearacije u opštini. Sastavni deo medija plana su: brošure, lilete, bojanke za decu, majice i kačketi za decu, šolje, predstave za decu, TV i radio spot, logo kampanje „Inđija prepoznatljivo čista“ i bilbordi. Takođe, u proceduri je i projekat podizanja svesti i upoznavanja s metodom primarne separacije ekonomski oprav-danih sekundarnih sirovina u pet okolnih opštinasa kojima je potpisan zajednički projekat izgradnje regionalne deponije. Uvođenje ove metode u sistem upravljanja čvrstim komunalnim otpadom je već prepoznata kao izuzetno važna od drugih opštinau Srbiji.


Na realizaciji projekta stručnu pomoć je pružila opština Lenart iz Slovenije, koja je bila strani partner na projektu (pravna po-moć, tehnička pomoć) i koja ima petnaestogodišnje iskustvo u upravljanju čvrstim otpadom. EU stručnjaci su pružili pomoć kako u normativnoj oblasti (Odluka o sprovođenju nove metode selekcije čvrstog otpada) tako i u prenošenju iskustava sa problemima sa kojima su se susretali u svojoj opštini i kako su ih rešavali. Takođe je organizovana i studijska poseta partneru iz EU gde su predstvanici mogli na licu mesta da se upoznaju sa metodama sakupljanja i selekcije čvrstog otpada i efektima njihovim efektima na životnu sredinu.Izradu promo materijala i edukaciju stanovništva i svih relevantnih faktora je sprovela Inicijativa za Demokratsku Inicijativu, nevladina organizacija koja je bila lokalni partner na projektu. DTI je takođe pružio i tehničku pomoć pri pisanju i realizaciji samog projekta.

8. Resursi

U okviru prve faze projekta izvršena je nabavka kanti (750 kanti od 140l) i edukacija građana (promotivni materijal, predstave za decu, studijska putovanja) i to je inansirala Evropska Agencija za rekonstrukciju. Zaposlene u Opštinskoj upravi i u Jav-nom komunalnom preduzeću obučili su lokalni i strani partner na projektu, Inicijativa za demokratsku tranziciju, kao lokalni, i OpštinaLenart iz Slovenije, kao strani partner iz Evropske Unije. Opština je inansirala deo projekta (10%), i kompletno je inansirala drugu fazu projekta (nabavka zelenih kanti, kesa, kontejnera žutih i plavih), i samostalno će, takođe, inansirati postavljanje reciklažnih ostrva i reciklažnih centara. Opština je imala jedan deo troškova posebnog odvoženja papira i pla-stike, kao i zaradu na njihovoj prodaji. Balir presa je, takođe, nabavljena iz budžeta opštine Inđija. Budući razvoj projekata je planiran je da inansira opština, uz eventualne donacije od drugih organizacija, međunarodnih i nacionalnih.


Ovaj projekat se može sprovesti u svim opštinama u Srbiji. Nepostoji nikakav speciičan preduslov, sem odlučnost da se sprovede i uvede ovakva jedna metoda u upravljanju čvrstim komunalnim otpadom zarad zaštite životne sredine na teritoriji svoje opštine. Optšina Inđija je već pružila pomoći i prenela svoja iskustva na opštinu Arilje koja je sprovela sličan projekat na teritoriji svoje opštine. Takođe, planirnao je da se uradi obuka, razmena iskustava najbolje prakse i obuka ostalih opština u Sremskom okrugu koje bi deponovale svoj otpad na regionalnoj deponiji koja će biti izgrađena. Opština Inđija i Javno ko-munalno preduzeće „KOMUNALAC“ su spremni da ponude svoju stručnu pomoć, iskustva i savete, kroz razne vidove obuka, poseta, seminara, konferencija, itd.

10. Preporuke

’’Edukacija stanovništva je neophodno konstantno da se radi kako bi ovaj način odlaganja otpada postala navika među građanima. Pored uvođenja kaznenih mera, neophodno je osmisliti i sprovesti neku vrstu stimulativnih mera, što će jednim delom više motivisati građane da aktivno učestvuju u uvođenju novog sistema, i time osigurati njegovu što bolju implemen-taciju. Takođe, balir presu(e) treba nabaviti odmah po postavljanju kanti i otpočinjanja sakupljanja sekundarnih sirovina. Opština Inđija nije odmah nabavila balir presu što je prolongiralo prodaju prikupljenih sirovina za par meseci. Pre otpoči-njanja uvođenja metode separacije ekonomski opravdanih sirovina, predlažemo sprovođenje detaljne ankete na teritoriji celokupne opštine kojom bi se ispitalo građanstvo, kao i privredni i neprivredni subjekti, šta smatraju da je neophodno da se odvaja, a i da ga u morfološkom sastavu otpada količinski ima mnogo pa bi se time trebalo ponovo koristiti i reciklirati. Napri-mer, davanjem žutih kanti za PET ambalažu ugostiteljskim radnjama (kaićima, restoranima) nije se pokazalo neophodnim, jer kompletna ambalaža alkoholnih i bezalkoholnih pića kod njih je od stakla, a ne plastike.’’

119

OPŠTINA VALJEVO

Projekat: JAČANJE KAPACITETA OPŠTINE VALJEVO U OBLASTI UPRAVLJANJA KOMUNALNIM OTPADOM

EU partner: Pfaffenhofen, SR Nemačka Kontakt osoba za projekat: Vera MilekićLokalni partner: NVO Ekološko društvo Gradac, Valjevo E-mail: [email protected] Vrednost projekta: 107.694,60 EUR Web adresa: www.valjevo.org.yu

Osnovni moto projekta Jačanje kapaciteta opštine Valjevo u oblasti upravljanja komunalnim otpadom“ je „Upravljaj otpadom, da otpad ne upravlja tvojim životom“. To ukazuje na probleme u odlaganju smeća u Valjevu: sve veća produkcija otpada, kako u domaćinstvima, tako i u preduzećima i ustanovama i njihovo odlaganje na gradska smetlišta, bez ikakvog predhodnog tretmana, stvara sve veće probleme u funkcionisanju grada. Lokalna samouprava je odlučila da preuzme aktivnu ulogu u rešavanja ovog problema, a za nove zadatke bilo je neophodno izgraditi kvaliikovane kapacitete.Cilj ovog projekta je prenos znanja o zaštiti životne sredine i stvaranju jednog od uslova za održivi razvoj lokalne zajednice kroz podizanje kapaciteta lokalne uprave za postupak upravljanja otpadom. Partner iz EU je preneo svoja znanja u oblasti upravljanja otpadom u skladu sa standardima i dobrom praksom koji se primenjuju u zemljama Evropske Unije. Nabavljena je neophodna oprema i započeto je razdvajanje i reciklaža otpada u opštini Valjevo. Korisnici projekta su službenici lokalne samouprave nadležni za upravljanje otpadom u opštini Valjevo i građani opštine Valjevo.

O OPŠTINI

Valjevo je grad okružen vencem planima, niz koje se spuštaju planinske reke Obnica, Jablanica i Gradac ka samom urbanom srcu naselja, smeštenom u prostranoj kotlini, širom otvorenoj ka istoku strane širokom dolinom kroz koju iz kotline njiho-va voda ističe koritom tu stvorene reke Kolubare. Sama Valjevska kotlina je vekovima bila dovoljno prostrana da primi sve urbane sadržaje grada, ali ubrzani razvoj prouzrokovan naglom industrijalizacijom sredinom 20. veka doveo je do toga da se Valjevo danas širi uz i niz obronke brda koja okružuju kotlinu, kao i širokom dolinom Kolubare. Valjevo je danas važan administrativni, privredni i kulturni centar. Ono je sedište Opštine i Kolubarskog okruga, a sa svojih 60 hiljada stanovnika spada među veća i razvijenija naselja u Srbiji. Ono je i sedište mnogih raznorodnih institucija, rasadnik novih ideja i generator razvoja okoline.Pored brojnih privrednih preduzeća u Valjevu postoji 7 osnovnih škola, kao i 5 srednjih (gimnazija, ekonomska, tehnička, medicinska i poljoprivredna) i jednu višu, ekonomsku, školu. U Valjevu već decenijama postoje Muzej, Moderna galerija, Istorijski arhiv, itd., a danas u njemu rade i 4 TV i desetak radio stanica, jedne nedeljne i jedne mesečne novine.


1. Početno stanje

Na teritoriji opštine Valjevo ne postoji sistematsko i organizovano izdvajanje reciklabilnih materijala iz komunalnog otpada.Procenjuje se da će do kraja 2008. godine kapacitet odlagališta biti potpuno popunjen, upravo iz razloga što se na deponijuodlaže celokupan proizvedeni komunalni otpad. U skladu sa opštinskom Odlukom o čistoći, upravljanje komunalnim čvrstimotpadom na teritoriji opštine Valjevo povereno je opštinskom Javnom komunalnom preduzeću.Zbog neadekvatnog odlaganja otpada na gradskom smetlištu, život građana koji žive u neposrednoj blizini je nepodnošljiv.Ovakva deponija je i mogući izvor uzročnika raznih bolesti ljudi i životinja.Treba istaći da upravljanju otpadom i zaštiti životne sredine nije posvećivana adekvatna pažnja, kako na nacionalnom,tako ni na lokalnom nivou. O svemu ovome svedoči i još uvek nepostojanje celovite zakonodavne regulative iz ove oblasti.Takođe, predstavnici nadležne lokalne službe nisu imali priliku da se upoznaju sa novim metodama i tehnikama u uprav-ljanju otpadom, tj primerima dobre prakse EU. Usled velikih socijalnih i ekonomskih problema ekološka svest građana nijedovoljno razvijena.


Opština Valjevo je 2005. godine usvojila Lokalni ekološki akcioni plan - LEAP, iju je izradu inansirala EU preko EAR-a. Ovaj plan daje analizu stanja životne sredine u opštini Valjevo i ističe problem komunalnog otpada, koji mora biti prioritet u re-

120

http://www.valjevo.org.yu/


šavanju i element plana za zaštitu i unapređenje životne sredine i podizanje ekološke svesti građana. Realizacija projekta ’’Jačanje kapaciteta opštine Valjevo u oblasti upravljanja komunalnim otpadom’’ pruža potporu sprovođenja LEAP-a, jer se ovaj plan ne može sprovesti bez jačanja kapaciteta lokalne administracije. Pomenuti projekat obuhvata tri segmenta, lokalnu administraciju, JKP i građane, i usmeren je na realizaciju sledećih ciljeva:

• Primenom postupka separacije otpada smanjiti koli inu otpada koja se odlaže na deponiju• Sakupiti ideje i preporuke o promenama u upravljanju otpadom• Podi iekološkusvestgra ana• Promeniti ponašanje gra ana u postupanju sa otpadom• Stvoriti uslove za reciklazu otpada• Otpo eti proces upravljanja otpadom


Jedini strateški dokument koji je postojao u opštini bio je LEAP. Njim je problem upravljanja otpadom deinisan kao prioritetan.Inicijativa za rešavanje problema upravljanja otpadom pokrenuta je tokom razgovora sa grupom privrednika iz Pfafenho-fena koji su boravili u radnoj poseti Valjevu. Iznoseći problem lokalne uprave i JKP u organizovanju prikupljanja i odlaga-nja povećanih količina smeća i raspoloživim kapacitetima postojećeg smetlišta, načelno je razmatran način postupanja sa otpadom u Nemačkoj, posebno u gradovima Bavarske kojoj pripada i Pfafenhofen. Imenovan je tim za pripremu predloga projekta. Pored zaposlenih u opštinskoj upravi učešće u timu obezbeđeno je za predstavnike JKP i NVO kao lokalnog par-tnera. Takođe, jedan od predstavnika Pfafenhofena je učestvovao sa timom u razradi mogućih koraka za sprovođenje primera razdvajanja otpada na mestu nastanka - u domaćinstvu. Ponuđena opcija bila je prihvaćena, jer se očekivalo da će razdvajanjem otpada, kao postupak voditi minimizaciji količine otpada koji se odlaže na deponiju. Ovakvim ponašanjem produžitće se vek eksploatacije i omogućiti sanacija gradskog smetlišta sve do formiranja regionalne deponije. Izdvajanja-njem sekundarnih sirovina prvenstveno papira, plastike i stakla kao korisnih materijala stvara se mogućnost za proces reci-klaže. Obezbeđivanjem uslova za razdvajanje promeniće se navike građana u načinu postupanja sa smećem, što dovodi i do podizanja ekoliške svesti stanovništva.


U skladu sa očekivanim rezultatima u toku projekta realizovane su sledeće glavne aktivnosti:• Analiza postoje eg stanja u oblasti upravljanja vrstim otpadom u Valjevu: nabavljena je i prou ena

postoje a za-konska regulativa o upravljanju otpadom, utvrđeno je stanje na deponiji, prikupljeni su podaci o tehničkoj opremlje-nosti i kapacitetima JKP, analiziran je postojeći broj i vrsta posuda za smeće i razmatrana je mogućnost za njihovu uniformnost, utvrđeno je moguće tržište sekundarnih sirovina (JKP raspisao tender za ponude), prikupljeni su poda-ci o vrstama otpada u Valjevu, određen je sastav i vrste smeća u količinama dnevno proizvedenog smeća u Valjevu, sagledan je odnos građana i njihovo postupanje sa smećem, izvršen je uvid u način rada i funkcionisanje JKP (način i dinamika sakupljanja, vrsta vozila, broj ruta vozila, broj angažovanih radnika i drugo), utvrđeno je da se velika ko-ličina mogućeg reciklažnog materijala beskorisno odlaže, utvrđene su vrste i sastav smeća iz koga se vidi da papir, plastika i staklo čine glavne komponente proizvedenog smeća.

• Upoznavanje sa praksom EU partnera: obra en je upitnik EU partnera, realizovana je poseta Pfafenhofen-u i Regen-sburg-u, prilikom koje su tri člana radne grupe za realizaciju Projekta stekla neposredni uvid u upravljanje otpadom i načinom dobre prakse, i po povratku su predstavljeni primeri dobre prakse u upravljanju otpadom EU partnera. To-kom tokom boravka stručnjaka EU partnera u Valjevu predstavljene su moguće forme dobrog upravljanja otpadom. Tokom druge posete stručnjaka iz EU izvršena je analiza i korekcije uvođenja novog sistema prikupljanja otpada u pilot naselju, obdaništu i školama. Analizirane su metode edukacije kao i postignuti rezultati u prihvatanju novog načinu postupanja sa otpadom od strane građana.

• Primena primera dobre prakse: na osnovu analize potreba za obuku zaposlenih, predložena je nova organizacija lokalne uprave u segmentu službi uključenih u upravljanje otpadom. Na osnovu analize postojećih kapaciteta, pri-premljen je predlog i utvrđene su aktivnosti za uvođenje jednog segmenta moguće dobre prakse.

• U okviru promocije projekta, organizovane su slede e aktivnosti: (1) održane su tribine u Naselju Kolubara II, (1) pre-davanja za zaposlene u Opštinskoj upravi i JKP-u, (3) osmišljen je slogan akcije : Kad sortiraš tad dobijaš, (4) izrađeni su radio i Tv džinglovi, (5) odštampan je materijal koji je projektom planiran, (6) urađena je kampanja ’’od vrata do vrata’’, (7) uključeno obdanište, osnovna škola i srednja škola.

Za ovu aktivnost primene dobre prakse u upravljanju otpadom bila je neophodna nabavka 30 kontejnera (10 kompleta, specijalizovanih za razdvajanje smeća). Jačanje kapaciteta upravljanja otpadom za službenike zaposlene u lokalnoj upravi podržano je nabavkom nootbook-a, projektora i foto aparata.


Direktni korisnici projekta, 80 sluzbenika opštinske administracije, koji su ukljueni u posao upravljanja otpadom, kao i 56 zaposlenih u JKP „Vidrak“ stekli su nova znanja za novi način upravljanja otpadom. Oni će to direktno koristiti

121

za nova stratška planiranja, odrzivi razvoj i veći stepen zaštite zivotne sredine.• Lokalna uprava kao direktni korisnik rezultata projekta pristupila je aktivnostima realizacije regionalne deponije.• Lokalna komunalna služba i komunalna inspekcija uradila je projekat plana upravljanja otpadom za opštinu Valjevo.

Deinisan je plan i dinamika iznošenja i deponovanja svih komponenti komunalnog otpada.• Odeljenje za urbanizam izradom prostornog plana deinisala je lokaciju za budu u transfer stanicu i reciklažno dvo-

rište. Odlukom o budzetu za 2006 i 2007. godinu izdvojena su sredstva za prvu fazu sanacije gradskog smetlišta.Indirektni korisnici projekta su stanovnici pilot naselja, i građani Valjeva. Na osnovu pokazatelja JKP, građani su prihvatili razdvajanje smeća u postavljene namenske kontejnere. Edukacija najmlađe populacije ocenjena je kao najuspešnija. Svi oni su promenili svoje navike u odlaganju smeća. Ovakvim načinom prikupljanja i odlaganja sekundarnih sirovina u pilot naselju nestale su i divlje deponije.

projekta

Jedan od ciljeva projekta ’’Jačanje kapaciteta opštine Valjevo u oblasti upravljanja komunalnim otpadom“ je bila i pozitivna kampanja podizanja ekološke svesti građana, kao i njihovo prihvatanje novog načina odlaganja smeća. U tom cilju centralno mesto kampanje imali su građani, pre svih stanovnici pilot naselja, deca predškolskog i školskog uzrasta, zaposleni u opštin-skoj upravi, kao i zaposleni u javno komunalnom preduzeću. Na samom početku realizacije projekta održana je prva u nizu konferencija za novinare na kojoj je javnost upoznata sa ciljevima, očekivanim rezultatima, planiranim aktivnostima, kao i značaju i razlozima za sprovođenje jednog ovakvog projekta.Za potrebe kampanje urađen je bilbord, 500 postera, 4000 letaka, 2000 bedževa, 600 rasporeda časova, 250 majca i 200 plat-nenih torbi. Pored slogana celokupne kampanje ’’Kad sortiraš, tad dobijaš“ i obaveznih propisanih elemenata, štampanim materijalima se želelo na direktan način pokazati kako izgledaju novi kontejneri, šta se u koji odlaže, kao i važnost ovakvog načina odlaganja smeća. Ovaj materijal deljen je u kampanji ’’od vrata do vrata“ u pilot naselju, na tribinama, ulicama grada, konferencijama za novinare. Kampanja je obuhvatala promociju ovog projekta i na elektronskim medijima, tako da je za potrebe kampanje urađen TV spot u trajanju od 59 sek i 5 radio spotova u trajanju od 30 sek. Ovi spotovi emitovani su na tri lokalne televizijske i radio stanice. U skadu sa projektom producirano je i emitovano 15 polusatnih televizijskih i radijskih emisija. U emisijama su učestvovali i davali podršku projektu menadžer i članovi tima, ekspert evropskog partnera, lokalni partner, eksperti iz oblasti ekologije i upravljanja komunalnim otpadom, učitelji, vaspitači, građani...Kao rezime celokupnog projekta i kampanje otštampan je katalog u tirazu od 900 primeraka sa ciljem da bude osnova za buduće aktivnosti održi-vosti ovog projekta.

7. Saradnja sa partnerima (EU i lokalni partner)

Saradnja u okviru projekta između opštine Valjevo i EU partnera predstavlja nastavak već započete saradnje i prijateljstva između dva grada, Valjeva i Pfafenhofena. Za projekat je od posebnog značaja bilo i to što se ovaj grad nalazi u Bavarskoj, koja primenjuje jedan od najrazvijenijih procesa upravljanja otpadom u Nemačkoj.Za uspešnost projekta bilo je neophodno angažovanje stručnjaka iz oblasti upravljanja i reciklaže otpada. Taj deo posla obavio je EU parter angažovanjem dr. Hofmana koji je stručnjak za upravljanje otpadom. Njegova stručna pomoć trajala je tokom svih 10 meseci realizacije projekta.Uspehu projekta naročito su doprineli studijske posete, pripremanje upitnika, analiza postojećeg stanja i upravljanja otpa-dom u Valjevu, predlog mera i dinamika uvida u stanje upravljanja otpadom kod EU partnera, utvrđivanje uslova i razlika za lokalne uslove i pomoć pri evaluaciji projekta.Lokalni partner opštine Valjevo na ovom projektu je bila NVO EKOD «Gradac» koja se bavi zaštitom životne sredine i eduka-cijom omladine i stanovništva još od 1986. godine. Ova nevladina organizacija ima iskustvo u sprovođenju projekata koje inansira EU. Saradnja između opštine Valjevo i ove nevladine organizacije počela je još 2001. godine kada je opštinskom odlukom ovoj organizaciji povereno starateljstvo nad prirodnim dobrom ’’Klisure reke Gradac’’Angažovanje lokalnog partera na projektu je bilo od samog početka, od deinisanja projektnog zadatka do realizacije po-jedinih aktivnosti određenih samim projektom. To je podrazumevalo: pripremu i realizaciju primene „dobre prakse“ u pilot naselju, u obdaništu i školama, učešće u kampanji velikog broja članova ove nevladine organizacije,itd.

Resursi

Troškovi sprovođenja projekta iznosili su 107.694,60 EUR - od čega je učešće donatora iznosilo 70.874,00 EUR., dok je opšti-na Valjevo u projektu učestvovala sa 36.820,60 EUR, i to kroz plate zaposlenih koji su učestvovali u implementaciji projekta ikroz materijalne troškove koji su bili podrška rada kancelarije tima za sprovođenje projekta.Za realizaciju projekta bili su potrebni kadrovski resursi unutar opštine jer je projekat zahtevao novi konkretan način anga-žovanja zaposlenih u lokalnoj upravi (od stalnog upoznavanja sa problemima, planovima i rešenjima predsednika opštine,službe javnih nabavki, pravnih poslova, službe informisanja, inansijskog praćenja projekta, i dr.).Na osnovu odluke opštinske uprave, članovima tima za potrebe realizacije projekta stavljena je na raspolaganje kancelarija,kompjuter, a u zavisnosti od potreba i druge opštinske sale.U cilju što uspešnije realizacije projekta angažovani su i zaposleni izvan opštine pre svih zaposleni u JKP, Agencije za recikla-žu, iz poslovng udruženja KOMDEL, kao i stručnjaci iz drugih gradova.

122

Primer će biti nastavljen sprovođenjem novog projekta kojim će biti obuhvaćena cela teritorija grada. Novim projektom pla-nira se dalja edukacija stanovništva, kao i nabavka i postavljanje kontejnera za razdvajanje otpada na celoj teeritoriji grada. Uz to je neophodno tehnički opremiti i osposobiti JKP za takav novi vid prikupljanja i odlaganja smeća. Neophodna sredstva za realizaciju ovog projekta planira se učešćem opštine i JKP i kroz donaciju.U cilju uspešnog prikupljanja, selekcije, kao i rada budućeg reciklaznog centra i regionalne deponije, potrebno je da primar-nu selekciju otpada primenjuju sve opštine potpisnice regionalnog koncepta odlaganja smeća.


Ovaj primer dobre prakse mogu koristiti i druge opštine, iz razloga što ni jedna opština u Srbiji nije započela celovitu primarnu selekciju otpada, tj. razdvajanje otpada na mestu nastanka. Sve lokalne uprave imaju problema oko upravljanja otpadom. Svim zainteresovanim opštinama koje žele da se upoznaju ili preuzmu primer, opština Valjevo može ponuditi razmenu isku-stava, obuku, stručnu pomoć, savete.Realizacija ovakvog projekta predstavlja put da lokalne uprave realizuju zadatke Nacionalne strategije upravljanja otpa-dom i na svoj način unaprede ekološku svest svojih građana i u lokalnim sredinama izgrade planske sisteme upravljanja otpadom.

10. Preporuke

Pri svakom ponovnom sprovođenju primera dobre prakse potrebno je prvenstveno upoznati okolnosti i zakonodavne uslo-ve kao i okvire primenljivosti. Pre pisanja projektnog zadatka neophodno je sa EU partnerom izvršiti stručnu analizu njiho-vog iskustva, da bi se izbegle greške i problemi, kao i sticanje saznanja o potrebi rešavanja domaćih zakonodavnih i lokalnih problema.Opredeljeni i imenovani timovi za sprovođenje projekata moraju se stručno formirati i po ulogama u budućoj realizaciji upu-tuti na traženje EU partnera i moguće primere njihove dobre prakse.Potrebno je da lokalna uprava građanima prezentuje predložene projekte, kako bi se građani na vreme informisali i pripre-mili za neophodnu saradnju i prihvatanje ’’dobre prakse’’.Za uspeh jednog ovakvog projekta od presudne važnosti je opšta prihvaćenost od strane građana, zbog toga je neophodno da u timu za realizaciju projekta budu i građani, jer njihova komunikacija sa okolinom doprinosi većem poverenju u ciljeve ’’dobre prakse’’.

123

OPŠTINA VELIKO gRADIŠTE

Projekat: UNAPREđENJE SISTEMA UPRAVLJANJA OTPADOM

EU partner: Hradec Kralove, Republika Česka Lokalni partner: Unija ekologa UNECO Vrednost projekta: 95.477 EUR

Kontakt osoba za projekat: Aleksandra ĐorđevićE-mail: [email protected] adresa: www.velikogradiste.org.yu

Projekat “Unapređenje sistema upravljanja otpadom u Velikom Gradištu” razvijen je u okviru procesa ekološkog statusiranja opšti-ne i obuhvatio je jačanje kapaciteta, poboljšanje organizacije rada, sagledavanje postojećeg stanja i uvođenja prakse dvosmerne komunikacije sa građanima.Prvi korak u realizaciji projekta bio je da se ustanovi postojeće “nulto“ stanje, uključujući identiikaciju svih problema sa otpa-dom, postojeću organizacionu strukturu organa opštine i Javno komunalonog preduzeća, opreme i mehanizama pomoću kojih se upravljalo u oblasti otpada. Na osnovu snimljenog stanja razvijena je lokalna strategija i akcioni plan upravljanja otpadom čija je realizacija počela uspostavljanjem „pilot“ reciklažnih stanica na lokalitetima koji su deinisani akcionim planom sa mogućnošću prilagođavanja regionalnom recilažnom centru i regionalnoj deponiji (kada budu izgrađeni), u skladu sa Nacionalnom strategi-jom upravljanja otpadom. Uspelo se trajno ukloniti divlja deponija sa područja opštine i remedijacija degradiranih prostora i njen direktan uticaj na neposredno okruženje. U inalnom delu deinisan je ekološki status opštine i napravljen plan aktivnosti za dalju zaštitu prirodnih dobara.

O OPŠTINI

U podnožju Karpata i Homoljskih planina, na ulasku u Đerdapsku klisuru, u zagrljaju plavog Dunava i zlatonosnog Peka nalazi se Veliko Gradište - nazvano i predvorjem Đerdapa. Opština Veliko Gradište nalazi se u severoistočnom delu Srbije i pripada Podunavskom regionu (Braničevski okrug). Na teritoriji opštine živi oko 27.000 stanovnika smeštenih u 26 naselja. Sedište opštine je Veliko Gradište koji broji oko 6.500 stanovnika i predstavlja administrativni, privredni i kulturni centar opštine. Veliko Gradište se na zapadu graniči sa opštinom Malo Crniće, na jugoistoku sa opštinom Kučevo, a na istoku sa opštinom Golubac. Na severu je opština omeđena Dunavom koji je u dužini od 20 km razdvaja od susedne Rumunije. Opština svoj raѕvoj zasniva na poljoprivredi i turizmu. Naročito je prepoznatljiva po proizvodnji cveća i povrća. Osnovu razvo-ja turizma čine reke Dunav i Pek, a posebno Srebrno jezero, nastalo pregraćivanjem dela reke Dunav.


Početno stanje

Na osnovu dotadašnjih analiza službi koje su se bavile problemima komunalnih delatnosti ustanovljeni su brojni problemi na prostoru opštine. Uticaj otpada na prirodne resurse je postajala sve više očigledna, uključujući stvaranje divljih deponija koje zagađuju zemljište i podzemne vode kao resurs vodosnadbevanja, stvaranje divljih deponija pored regionalnih puteva, kao i zagađivanje Srebrnog jezera, Dunava i Peka otpadom. Uprkos velikim problemima vezanim za odlaganje i transport otpada, bez dodatne pomoći nije bilo moguće doći do odgovarajućeg organizacionog okvira i stvaranja mehanizma za trajnije reše-nje. Donošene prinudne odluke bile su samo delimično primenljive i nisu davale željene rezultate.Neodgovarajuće stanje upravljanja komunalnim i drugim otpadom na području Velikog Gradišta imalo je za posledicu veliku ugroženost zdravlja stanovništva i degradaciju prostora u svim delovima opštine. Neodgovarajućim deponovanjem otpada na gradskoj deponiji i na velikom broju divljih deponija ugroženi su zemljište,površinske i podzemne vode. Pored toga, ne-dostajao je i sistem za tretman otpadnih voda i nepostojanje mera za opasni otpad (posebno karakterističan otpad sa farmi i koniskat iz klanice). U cilju rešavanja ovih problema razvijen je projekat usmeren ka sledećim ciljnim grupama:

• Službenici lokalne samouprave - grupa koja je trebalo da upravlja sistemom zaštite životne sredine na celom po-dručju opštine i da koordinira rad svih organa i organizacija, stručnih službi i interesnih grupa.

• Službenici JKP, kao glavni nosioci procesa optimizacije i racionalizacije poslovanja.• Stanovnici opštine Veliko Gradište - mogu nost da direktno uti u na rad opštinskih organa i javno

komunalnog preduzeća, da dobiju prave informacije i da se uključe u kampanje čiji bi krajnji rezultat poboljšanje uslova i kvaliteta života.

• Turisti - opštinu Veliko Gradište poseti godišnje 100.000 turista koji ostvare preko 300000 no enja i koji za sobom ostave znatne količine otpada koji je ekvivalentan dvomesečnom generisanju otpada stanovnika opštine. Ovaj ot-pad je uglavnom ambalažnog karaktera i osim što dodatno opterećuje gradsku deponiju za oko 20-30%, ima kao osnovu reciklabilnost tj. isplativost po osnovu prerade kao sekundarne sirovine.

124

http://www.velikogradiste.org.yu/



• Unapre enje kvaliteta života stanovnika opštine Veliko Gradište kroz uvo enje savremenog na ina postupanja s otpadom, bazirano na principima održivog razvoja, sa nekoliko posebno značajnih aspekata: razvoja opštine kao turističkog centra, sertiikacija poljoprivredne proizvodnje u uslovima čiste, nezagađene životne sredine, zaštita pri-rodnih i turističkih potencijala

• Izgradnja kapaciteta lokalne zajednice za rešavanje problema životne sredine, od uklju ivanja javnosti u ove procese do osposobljavanja interesnih grupa za donošenje odluka u ovoj oblasti

• Ukazivanje na suštinski zna aj ispravne politike postupanja s otpadom, vezano za informisanje o zakonskoj regula-tivi, pravima i obavezama građana i primenljivost propisa u praksi

• Unapre enje rada organa lokalne samouprave, vezano za donošenje odluka, u eš e u organizaciji i brzo i eikasno rešavanje nastalih problema

• Uspostavljanje bolje saradnje izme u lokalne samouprave i nevladinog sektora na poboljšanju uslova života gra-đana na teritoriji opštine Veliko Gradište, edukacijama i direktnim angažovanjem građana u projekat upravljanja otpadom

• Edukacija javnosti u svim sociološkim i starosnim kategorijama


Suočeni sa nagomilanim problemima i svesni činjenice da opština Veliko Gradište, kao podunavski grad i luka na Dunavu, treba da odigra značajnu ulogu u budućnosti podunavskih gradova, opštinski organi su inicirali procese lokalnog planiranja u oblasti zaštite životne sredine sa ciljem zaustavljanja dalje degradacije prostora.Uz veliku saradnju sa lokalnim partnerom Unija ekologa UNECO opština Veliko Gradište razvila je projekat Ekološkog statusa opštine koji predstavlja jedan od osnovnih instrumenata integralnog upravljanja životne sredine na lokalnom nivou. Osnov-ni instrument ekološkog statusa čini integralni katastar otpadnih materija, degradiranog prostora i prirodnih vrednosti, izra-da lokalne strategije i akcionog plana upravljanja otpadom, formiranje pilot reciklažnih stanica i osmišljavanje i sprovođenje kampanje sa temom otpad-životna sredina-unapređenje kvaliteta života-održivi razvoj. Ciljne grupe su odabrane po tri osnovna kriterijuma:(a) U prvoj grupi su se nalazila lica koja su profesionalno vezana za problem upravljanja otpadom i koji su se saa njima sva-kodnevno srećali(b) Drugu grupu su činili ljudi koji imaju višu ekološku svest, interesovanje i želju da stvaraju promene i da svojim ličnim ak-tivnostima pomognu opštinskim službenicima i svojim sugrađanima.(c) Treću grupu su činili zagađivači, tj. generatori otpada. Ovo je bila najšira grupa i činili su je svi stavnovnici, privredni su-bjekti i turisti koji u velikom broju pohode atraktivne lokalitete opštine Veliko Gradište, Srebrno jezero.Najveći uticaj projekta je bio na stanovništvo i još uvek se radi i dalje na podizanju javne svesti i nastojanjem da se u svakod-nevan život građana uvede odgovoran i disciplinovan odnos prema otpadu.


Kako je osnovni cilj primera dobre prakse opštine Veliko Gradište bio doprinos naporima lokalne samouprave za bržo in-tegracijom u Evropske tokove jačanjem kapaciteta lokalne samouprave u skaldu sa standardima EU i kako kako je opštinaVeliko Gradište podunavska opština sa ciljem ulaska u evropske integracije u skladu sa odlukama vezanim za koridor 7,upravljanje otpadom spadao je u prioritete zadatka ovog projekta. Realizovani prioriteti su iskazani kroz: unapređenje zna-nja i prakse u radu predstavnika lokalnih vlasti, različite vidove edukacija, studijske posete i praktičan rad sa kolegama izEU opština rešavanju konkretnih problema, kao i kroz podršku unapređenju rada lokalne samouprave, odnosno službi kojedirektno komuniciraju sa građanima.Sve projektom planirane aktivnosti oslanjale su se direktno na znanje i iskustva koja su imali stručnjaci iz EU i odnosile su sena poboljšanje organizacije, unapređenje sistema, jačanje svesti i poboljšanje međusobne komunikacije organa i stručnihslužbi lokalne samouprave sa građanima, približavajući im probleme i ukazujući im na mogućnost njihovog zajedničkogrešavanja.Projekat je koncipiran kroz niz plansko-programskih, edukativnih, organizacionih i konkretnih aktivnosti na terenu, uz kon-tinuirano praćenje i prezentaciju postignutih rezultata u dužem vremenskom periodu, uspostaljajući parametre kontrolei kordinacije, što je sve omogućavalo da se projektovane aktivnosti nastave i prate i sada, nakon završetka programa kaouobičajena redovna praksa.Znanje i iskustvo u primer dobre prakse su uneli su stručljaci iz Češke agencije za zaštitu životne sredine CENIA iz Praga iopština Hradec Kralove, Republika Češka.Najvažnije aktivnosti su bile:

• Formiranje i rad savetodavnog odbora i informacionog centra• Izrada katastra otpadnih materija, degradiranog prostora i prirodnih vrednosti• Izrada lokalne strategije i Akcionog plana upravljanja otpadom• Formiranje pilot reciklažnih stanica u naseljenim mestima u opštini• Osmišljavanje i sprovo enje kampanja sa temom: otpad-životna sredina-unapre enje kvaliteta života-održivi

razvoj i edukacione radionice za različite kategorije stanovništva.Tokom i nakon realizacije projekta, tim se suočio sa sledećim preprekama:

(1) Najvažnija je bila nedovoljna posvećenost građana, a delom i strah od novog. Ovu prepreka je prevaziđena orga-nizovanjem namenskih predavanja, podelom informativnih materijala i postavljanjem nove opreme za sakupljanje otpada.

125

(2) Druga prepreka bilo je ponovljeno organizovanje divljih deponija. Ovo je sprečavano unapred osmišljenom i stanov-nicima prezentiranom kaznenom politikom, gde su stanovnici sami predlagali visinu i oblik kaznene mere.


Projekat ima izuzetan uticaj na poboljšanje trenutnog stanja upravljanja otpadom. Uspostavljanje i implementacija savre-menih, u razvijenim zemljama prihvaćenih metoda strateškog planiranja, organizovanja i postupanja s otpadom ima veliki broj pozitivnih strana koje su gotovo trenutno bile vidljive na svim poljima. Izrada katastra i uvođenje GIS-a u profesionalnu praksu ljudi koji su se bavili pitanjima organizacije i planiranja dalo je mogućnost momentalnog sagledavanja postignutog rezultata, brzo uočavanje nastalog, postojećeg ekološkog problema i brze intervencije.Organizacija zajedničkog delovanja predstavnika različitih ciljnih grupa poboljšalo je međusobnu komunikaciju i podstaklo ih na zajednički rad na uspostavljanju principa održivog razvoja opštine Veliko Gradište.Projekat je stimulativno delovao i na privredne organizacije i preduzetnike, jer im je omogućio da se upoznaju sa zakonskom regulativom i u saradnji sa opštinskim organima su pronašli adekvatan tretman za posebne vrste otpada , čime se degrada-cija životne sredina minimizirala.Edukacione aktivnosti podigle su stepen javne svesti, naročito kod školske dece, koja bi trebalo da ispravno postupanje sa otpadom prihvate kao način života.


Sve aktivnosti i posete partnera iz EU su bile medijski propraćene, uz redovne priloge na lokalnim radio i TV stanicama. Or-ganizovan je i dečji EKO KARNEVAL, za uzrast do 7 godina, koji je u više navrata bio reportažno prikazivan na Kanalu D, dečje televizije.Sa primerom dobre prakse upoznate su i sve opštine u okruženju, kako zbog promocije ideje o stvaranju regionalne depo-nije, tako i zbog upoznavanja suseda sa novim sistemom reciklaže otpada pošto je opština Veliko Gradište jedina počela sa uvođenjem separacije čvsrtog otpada.


Znanje i iskustvo u naš primer dobre prakse su ulivali stručnjaci iz Češke agencije za zaštitu životne sredine CENIA iz Praga i opština Hradec Kralove, Republika Češka. Sve projektom planirane aktivnosti oslanjale su se direktno na znanje i iskustva koja su imali stručnjaci iz EU i odnosile su se na poboljšanje organizacije, unapređenje sistema, jačanje svesti i poboljšanje međusobne komunikacije organa i stručnih službi lokalne samouprave sa građanima, približavajući im probleme i ukazujući im na mogućnost njihovog zajedničkog rešavanja. Saradnja je ocenjena kao veoma uspešna uz obostranu spremnost da se nastavi i u budućnosti.

8. Resursi

Ukupna vrednost utrošenih sredstava je 95.477,11 EUR, najveći deo je inansiran iz donacije EARa, dok je opština učestvovalasa 10.078,86 EUR.Za realizaciju projekta opštine Veliko Gradište od neprocenjive vrednosti bilo je znanje i iskustvo parntera iz RepublikeČeške.Tokom realizacije nabavljena je neophodna oprema za uvođenje novog sistema separacije otpada, uključujućiračunare,softvere,kante za otpatke,prese,kontejnere,...Takođe, veoma je važan i doprinos lokalnih parnera, Unija Ekologa iz Beograda, koji su svoj pripremili 5 studija nephodnih zarazvojni i dalje aktivnosti na suzbijanju problema sa otpadom na teritoriji opštine.


Obzirom da problem sa otpadom postoji u Srbiji i da je to jedan od zadataka koji se deinitivno mora rešiti, celokupan primer je primenljiv za sve opštine, bez obzira na preduslove, poputi organizacionih ili geografskih. Opština Veliko Gradište ima nešto više od 27.000 stanovnika i 26 mesnih zajednica, a sa ovim primerom dobre prakse uspostavljen je sistem borbe protiv otpada, koji podrazumeva učešće stanovnika u usmeravanju otpada i uticaj na zaštitu životne sredine. Neophodno je još jednom napomenuti, da će privredne organizacije u uslovima ispravnog zbrinjavanja otpada biti u mo-gućnosti da sertiikuju svoje proizvode i usluge odgovarajućim ISO standardima, što je od direktnog značaja na razvoj turiz-ma i poljoprivrede, koji čine okosnicu privrede opštine Veliko Gradište.

10. Preporuke

Projekat je imao izuzetno veliki uticaj na poboljšanje trenutnog stanja upravljanja otpadom. Uspostavljanjem i implementa-cijom savremenih, u razvijenim zemljama prihvaćenih metoda strateškog planiranja, organizovanja i postupanja s otpadom ima veliki broj pozitivnih strana koje su gotovo trenutno vidljive na svim poljima koje dotiču.Ekološko statusiranje područja opštine Veliko Gradište doprineće uspostavljanju međunarodnih standarda zaštite područja Ramskog rita, prema međunarodnoj prihvaćenoj kategorizaciji.

126

OPŠTINA TRSTENIK

Projekat: USPOSTAVLJANJE OPŠTINSKOg JAVNO –PRI-VATNOg PARTNERSTVA U OBLASTI EKOLOgIJE

EU partner: Laško, SlovenijaLokalni partner: NVO Moravski Orašak, Trstenik, iAgencija za razvoj malih i srednjih preduzeća,KruševacVrednost projekta: 75.554 EUR__________________

Kontakt osoba za projekat: Danica Batoćanin


Web adresa: www.trstenik.org.yu, www.ekotrstenik.org

http://www.ekotrstenik.org/

http://www.trstenik.org.yu/


Projekat je zasnovan na prenosu pozitivne evropske prakse iz opštine Laško, Slovenija korisnicima i ključnim akterima u rešavanju ekoloških problema u opštini - činovnicima opštinske uprave, zaposlenima u javno-komunalnim preduzećima i ustanovama. Kroz obuke, predavanja i studijske posete navedeni ključni akteri su dobili pravu sliku o evropskim propisima i infrastrukturnim projek-tima u oblasti ekologije. Tokom trajanja i naročito po završetku projekta usledile su brojne ekološke akcije i povećana mobilnost lokalne zajednice po pitanjima životne sredine.Građani i preduzeća sada imaju kancelariju (u opštini i virtuelnu / internet) gde mogu dobiti podršku za svoje projektne ideje i rešavanje ekoloških problema. Jedna od pouka ovog projekta je i da se pozitivne promene dešavaju samo kroz partnerske odnose kada se u rešavanje jednog problema u lokalnoj zajednici uključi više zainteresovanih partnera.

O OPŠTINI

Opština Trstenik nalazi se u dolini Zapadne Morave i pripada Rasinskom okrugu. Sedište je grad Trstenik na sredokraći pravca Kruševac-Kraljevo. Opština se prostire na 448 km2, ima oko 50.000 stanovnika koji žive u 51 naseljenom mestu. Sam grad Trstenik ima 18.000 stanovnika. Nekad razvijena privredna preduzeća ’’Prva petoletka’’, ’’Nova Sloga’’ su procesu privatizacije, a ostala su privatozovana nepovoljno po radnike, što se odražava na pad standarda stanovništva. Akcenat razvoja je stavljen na poljoprivredu koja zbog povoljnog geografskog položaja, odsustva prljavih tehnologija, prirodnih i ljudskih resursa ima perspektivu u ovoj opštini. Prirodne lepote, kulturna baština zajedno sa predhodno navedenim čine ovu opštinu privlačnom za život .


1. Početno stanje

U opštinskoj upravi Trstenik ekološkim problemima se bavi Odsek za urbanizam i komunalne delatnosti sa jednim komunal-no-ekološkim inspektorom, a od oktobra 2005.g. predsednik opštine je angažovao savetnika za ekologiju kao volontera. U opštini nije postojalo odelenje za ekologiju i odgovarajuća prateća oprema za ove aktivnosti. Objekti komunalne infrastruk-ture (sanitarna deponija, izvorišta za vodosnabdevanje, vodovodna i kanalizaciona mreža, gradska toplana i sl.) izgrađeni su tokom osamdesetih godina prošlog veka u skladu sa tehničkim zahtevima tog perioda i sada su zastareli. Teška ekonomska situacija uslovljena privatizacijom ’’Prve petoletke’’ izazvala je i ekološke problem,e jer novonastala mala preduzeća ne po-štuju u svom radu zahteve standarda JUS ISO14000 i uzročnici su industrijskog zagađenja. Predstavnici privatnog sektora, građani i opštinska uprava retko jedni druge doživljavaju kao partnere, što nepovoljno utiče na poboljšanje uslova života u lokalnoj zajednici.Mišljenje građana potkrepljeno izveštajima Zavoda za zaštitu zdravlja iz Kruševca je da je najveći problem u opštini visok nivo zagađenja izazvan upuštanjem otpadnih voda iz seoskih domaćinastava direktno u vodotokove i divlje deponije kraj puteva, vodotokova što direktno ugrožava zdravlje stanovnika. Zato je razvijen projekat zasnovan na prenosu pozitivne evropske prakse iz opštine Laško, Slovenija.

ciljevi

Ovaj projekat imao je sledeće ciljeve:

• Uspostavljanje javno-privatnog partnerstva za ekološke inicijative u opštini Trstenik

• Ja anje i mobilizacija opštinskih administrativno-ekoloških kapaciteta• Lokalni razvoj kroz proces izgradnje kapaciteta i za druge aktivnosti• Poja anje aktivnosti lokalne zajednice vezanih za zaštitu životne sredine kroz konkretne ekološke akcije

127


Inicijativu za rešavanje brojnih ekoloških problema u opštini Trstenik je pokrenula je nevladina organizacija ’’Moravski ora-šak’’. Javni poziv u okviru programa EXCHANGE i mogućnost da se ekološke aktivnosti inansiraju sredstvima EAR-a prepo-znat je od kao izuzetna šansa.Opština je tako e donela odluku da tokom projekta bude formirana i opremljena ekološka kancelarija - to je sada mesto uopštini gde se mogu dobiti informacije i podrška o aktuelnim programima i projektima.Ciljna grupa su opštinska administracija, javna preduzeća i ustanove, proizvodna preduzeća u opštini, škole, udruženja gra-đana i građani trsteničke opštine.


Tokom 10 meseci realizovane su sledeće aktivnosti:• Otpo injanje programa organizovanog selektiranja otpada u kome u estvuju sve osnovne škole sa teritorije opštine,

privatno preduzeće koje se bavi reciklažom, Javno komunalno preduzeće, opštinska uprava, lokalna televizija uz logističku podršku kancelarije za lokalno partnerstvo

• Saradnja preduzetnika, opštinske uprave, komunalnog preduze a uz podršku kancelarije za partnerstvo za organi-zovano prikupljanje automobilskih guma na teritoriji opštine Trstenik

• Zvani no otvaranje kancelarije 02.marta 2007. godine. Kancelarija za partnerstvo je katalizator brojnih pozitivnih promena u opštini.

• Završna prezentacija projekta na kojoj su pored projektnog tima, predstavnika opštinske uprave, komunalnih pre-duzeća, škola i biznis sektora bili uključeni u programu: gradski hor, muѕička škola, kulturno-umetničko društvo, udruženje žena, modna agencija, ekološka organizacija, istaknuti pojedinci, ustanova kulture,

Procese primene dobre prakse vodio je projektni tim sastavljen od članova opštinske uprave, lokalnie NVO i lokalnog partne-ra. Po završetku projekta aktivnosti preuzima Kancelarija za ekološka pitanja, deo Opštinske Uprave čije je formiranje jedan od rezultata projekta.


• Gra ani, komunalna preduze a i opštinska uprava su zajedni ki razgovarali i dogovarili se o rešavanju ekoloških problema: organizovano prikupljanje komunalnog otpada u seoskim mesnim zajednicama, pritisak na opštinsku upravu da donese propise o javnoj higijeni, itd.

• U Opštinskoj upravi formirana je kancelarija za partnerstvo u lokalnom razvoju koja je servis gra anima i opštinskoj upravi u izradi strategija i predloga projekta.

• Najviše koristi dobile su škole koje su dobile mogu nost da organizovanim prikupljanjem plastike i konzervi zarade eko-dinar i čije su ekološke edukativne aktivnosti snažno podržane i preduzeća koja su otpočela proces prikupljanja selektiranog otpada

• Osnovan je Eko fond kao instrument ekonomske podrške ekološkim projektima u opštini Trstenik.

projekta

Projektne aktivnosti bile su propraćene na loklnoj televiziji. Primeri dobre prakse koji airmišu održivi razvoj redovna su tematelevizijskih emisija. Prigodni tekstovi u listu nedeljniku GRAD bili su posvećeni projektnim aktvnostima.Razviojena je i internet prezentacija (www.ekotrstenik.org) na kojoj građani mogu da se informišu o ekološkim akcijama uopštini.Projektni tim je takođe pripremio informaciju o rezultatima projekta (postert i prezentacija) za Sajm ekologije u Beogradu iEko konferenciju u Novom Sadu.


EU partner na projektu je bila opština Laško iz Slovenije. Stručnjaci iz Slovenije su tokom poseta opštini Trstenik održali 11 obuka sa temama iz primera dobre prakse iz komunalno-ekoloških delatnosti, eko škola, rada udruženja građana i promocije turizma za ukupno 237 učesnika. Obukama su bili obuhvaćeni: osoblje opštinske uprave i predstavnici javnih preduzeća, direktori i nastavnici iz osam osnovnih škola sa teritorije opštine Trstenik, predstavnici udruženja građana, turističkih orga-nizacija i kulturnih ustanova, predstavnici biznis sektora, organizatori turističkih, kulturnih i sportskih manifestacija, itd. Re-alizacijom ovih obuka učesnici su dobili pravu sliku o evropskim propisima i infrastrukturnim projektima u oblasti ekologije. Predstavnici opštine Trstenik su obavili studijsku posetu opštini Laško u trajanju od 4 dana. Tokom posete tim je obišao sledeće objekte: opštinsku deponiju u Laškom i Regionalnu sanitarnu deponiju u Celju, postrojenje za tretman otpadnih voda u Laškom, regionalnu razvojnu agenciju u Celju, škole i Centar za priređivanje manifestacija, pivaru Laško i Banju Laško, udruženje preduzetnika, opštinsku upravu i komunalno preduzeće u Laškom. Za članove tima pored posete organizovane su i prezentacije rada komunalnog preduzeća, upravljanja prostorom, obratničke komore i rada škola.

128

http://www.ekotrstenik.org/

Članovima tima stavljen na raspolaganje model Strategije vodosnabdevanja i Strategije prikupljanja otpadnih voda koji su primenljivi u Opštini Laško.Lokalni partner na projektu su bili NVO Moravski Orašak i Agencija za razvoj malih i srednjih preduzeća koji su opštini Trstenik pružili neophodno iskustvo i znanje u oblasti ekologije.

8. Resursi

Projekat je inansiran od strane EAR-a uz obavezno učešće opštine od 10%. Kancelarija za partnerstvo u lokalnom razvoju jeopremljena, a njen rad je nastavljen da bude inansiran iz budžeta opštine, ali se planira da se postigne samoodrživost krozrealizaciju donatorskih programa.Za primere dobre prakse u oblasti ekologije izvor inansiranja je i Eko fond i javno komunalna i privatna preduzeća koja sebave ovim poslom.Očekuje se ušteda, tj bolje inansiranje nevladinog sektora kroz podršku u dobijanju donatorskih sredstava.


Ovaj primer dobre prakse je primenljiv za sve opštine u Srbiji. Drugim opštinama opština Trstenik može da ponudi razmenu iskustava, stručnu pomoć, savete.

10. Preporuke

Projektni tim iz Trstenika smatra da je za dobru realizaciju ovog projekta najvažnije sledeće: ’’Projekat osmišljavaju i planiraju ljudi iz struke, ali za konačnu implementaciju je presudna politička volja i politika. U aktivnosti od početka treba uključiti i redovno informisati lokalne političare od samog početka realizacije prokjeta.’’

129

OPŠTINA ARILJE

Projekat: NOV NAČIN SAKUPLJANJA OTPADA, KORAK BLIŽE EVROPI

EU partner: Lenart, SlovenijaLokalni partner: Opština Inđija, Inicijativa za demo-kratsku tranziciju ( DTI), BeogradVrednost projekta: 82.260 EUR

Kontakt osoba za projekat: Radovan Jakovljević

E-mail: [email protected] Web adresa: www.arilje.org.yu

http://www.arilje.org.yu/


Novi sistem sakupljanja, transporta i deponovanja otpada na teritoriji opštine Arilje će doprineti smanjenju troškova sakupljanja i transporta. Opština će takođe ostvariti određeni prihod od prodaje sekundarnih sirovina i značajno podići stepen zaštite životne sredine i doprineti generalnom poboljšanju kvaliteta življenja. Za 12 meseci koliko je trajala realizacija projekta - primera dobre prakse, projektni tim je realizovao niz aktivnosti, uključujući nabavku opreme za selekciju otpada, edukaciju korisnika - prvenstve-no stanovništva i zaposlenih u komunalnom preduzeću za rad o novom principu upravljanja otpadom, a organizovana je inten-zivna promotivna kampanja koja je obuhvatila sve kategorije stanovništva. Opština je imala i dva partnera sa iskustvom iz oblasti separacije otpada kako bi projekat bio što uspešnije realizovan: jednu opštinu iz EU – opština Lenart iz Slovenije, i jednu opštinu iz Srbije – Inđiju.Projektom su obuhvaćeni svi relevantni činioci za uspešno uvođenje novog sistema na teritoriji opštine Arilje: svi građani opštine, zaposleni u komunalnom preduzeću, zaposleni u inspekcijskim službama ekološkoj i komunalnoj, ekološka udruženja, kao i ne-vladin sektor.

O OPŠTINI

Na području opštine Arilje živi 18.000 stanovnika, od čega oko 7.000 stanovnika u užem gradskom jezgru, a ostalo stanov-ništvo živi u ruralnim sredinama. Većina stanovništva se bavi poljoprivredom: opština Arilje je prepoznatljivlja po proizvodnji malina ne samo u Srbiji, nego i šire. U opštini takođe postoji i radi veliki broj privatnih preduzetnika i malih preduzeća koji se bave proizvodnjom tekstilnih proizvoda za široku potrošnju, drvno-prerađivačka industrija kao i proizvođači prirodnih sokova. Opština Arilje spada u red srednje razvijenih opština u Srbiji.Jedan od osnovnih razloga za pripremu i konkurisanje za realizaciju projekta „Novi metod sakupljanja, korak bliže Evropi“ je bila potreba opštine Arilje da reši dugogodišnji problem deponovanja otpada. Godine 2004 je zatvorena opštinska depo-nija zbog nedostatka prostora za deponovanje, kao i zbog toga što deponija nije ispunjavala osnovni minimum uslova po republičkim propisima. Trenutno, do otvaranja regionalne deponije „Duboko“ u Užicu, smeće se iz opštine Arilja JKP „Zelen“ odvozi svakodnevno na deponiju u Požegi.


1. Početno stanje

Opština Arilje je unazad 30 godina (od 1975 godine) odlagala smeće na lokalnoj deponiji koja se nalazila na području me-sne zajednice „ Virovo“ i bila je smeštena na samoj obali reke Moravice, kao i u neposrednoj blizini naseljenog mesta Virovo. Deponija nije ispunjavala nijedan od kriterijuma zahtevanih ’’Pravilnikom o uslovima i kriterijuma za određivanje lokacije za deponiju’’: nije imala vodu, struju, ogradu, regulisano pitanje otpadnih voda i dr. Na deponiji je odlagana celokupna količina sakupljenog smeća u dnevnoj količini 100 m3, u nesabijenom stanju. Nije rađena selekcija otpada, a pored kućnog smeća odlagan je i medicinski otpad, industrijski otpad kao i opasan otpad (baterije, otpatci hemijskih proizvoda i sl). Takođe, prili-kom deponovanja otpada nisu primenjivani tehnološki postupci sabijanja i redovnog prepokrivanja otpada inertnim materi-jalima što je dovelo do smanjivanja raspoloživog prostora za odlaganje otpada. Ovakvo korišćenje resursa dovelo je do toga da 2004. godine više bilo prostora za odlaganje otpada.Građani naseljenog mesta, nezadovoljni stanjem na deponiji, počeli su sa protestima i blokadom puta koji je vodio ka depo-niji. Takođe, republički inspektor za zaštitu životne sredine je doneo rešenje kojim je zabranjena dalja upotreba deponije. Suočena sa nerešivim problemom prostora za odlaganje otpada, opština Arilje je morala da kao privremenu soluciju prihvati veoma skupu opciju odlaganja otpada na deponiji u opštini Požega. Problem ove opcije je što je to privremeno rešenje, udaljenost ove deponije je 35 km u oba pravca, građani Požege negoduju što se otpad iz Arilja dovozi na njihovu deponiju, a postalo je pitanje dana kada će zabraniti dalje odlaganje otpada iz Arilja. Kao takav, ovaj problem pogađa sve građane opštine Arilja.Da bi se ublažio problem opština Arilje je donela odluku da počne da vrši selekciju otpada, što će smanjiti količinu otpada koja će se odvoziti na deponiju u Požegi.

130


Primenom projekta dobre prakse, opština će postići nekoliko pozitivnih ciljeva:• Smanjenje koli ine otpada koja e se odvoziti na deponiju,• Produžavanje veka eksploatacije sadašnje deponije a posebno nove regionalne deponije,• Kvalitetnije pružanje komunalne usluge korisnicima,• Ostvarenje prihoda od prodaje sekundarnih sirovina,• Podizanje ekološke svesti o otpadu edukacijom korisnika i njihov pozitivniji odnos prema o uvanju životne sredine,• Olakšan rad zaposlenima u komunalnom preduze u kroz njihovu edukaciju o zna aju separacije kao nove

metode upravljanja otpadom,• Primer dobre prakse koji e koristiti i druge opštine imaju i u vidu da su ovo prvi koraci u separaciji

otpada u opšti-nama u Srbiji.


Inicijativa za rešavanje problema pokrenuta je od strane opštinskih struktura uz aktivno uključenje JKP Zelen. Predlog pro-jekta o separaciji otpada uradila je nevladina organizacija Inicijativa za demokratsku tranziciju ( DTI), koja je i lokalni partner u implementaciji projekta, uz učešće predstavnika stručnih službi opštine. Primer je sastavni deo ’’Strategije razvoja opštine Arilje’’ i deo je aktivnosti koja će biti element trajnog rešavanja upravljanja komunalnim otpadom uključivanjem u regionalni sistem upravljanja otpadom „Duboko“ na području opštine Užice u koji je uključeno još četiri opština (Užice, Čačak, Čajetina, Požega). Ovaj primer dobre prakse takođe će činiti sastavni deo regionalne ’’Strategije upravljanja komunalnim otpadom’’ koju moraju da donesu sve opštine koje su se opredelile za regionalnu deponiju „Duboko“. Razlozi koji su opredelili opštinu Arilje da podnese ovakav projekat su:

• Projekat obuhvata 70% teritorije cele opštine, odnosno 80 % stanovništva pošto je obuhva en deo opštine koji je najgušće naseljen (uža gradska zona sa prigradskim naseljima), i gde je skoncentrisan najveći broj privrednih i nepri-vrednih subjekata.

• Projektom se rešava veliki prioritetni problem na teritoriji cele opštine, imaju i u vidu da opština nema svoju depo-niju i da je u interesu svih subjekata da se što manja količina odvozi na deponiju.

• Troškovi transporta i odlaganje celokupne koli ine otpada na deponiju su veliki i realizacijom ovog projekta se toš-kovi značajno smanjuju.

• Opština e ostvariti prihode prodajom separisanih sekundarnih sirovina ime se ostvaruju uštede u budžetu opštine i usmeravaju sredstva na rešavanje drugih problema građana.

• Troškovi transporta i odlaganja na deponiju opštine Požega su veliki, a prodajom sekundarnih sirovina može se ostvariti određena dobit.

• Za realizaciju ovog projekta mogu se koristiti iskustva razvijenih zemelja i lokalnih opština koje su zapo ele ovaj proces.

Primena primera je započeta po fazama u pripremi i to:1. Obuka stanovništva o značaju projekta selekcije otpada započeta je jula 2006. godine i trajala po fazama do maja

2007. godine. U aktivnosti su uključene sve ciljne grupe: građani (predstavnici mesne zajednice gde se sprovodi im-plementacija), mladi, deca, zaposleni u komunalnom preduzeću, predstavnici inspekcijskih službi i to kroz razmenu iskustava sa opštinama koje su već realizovale slične projekte, organizovanjem radionica, distribucijom promotiv-nog materijala sa uputstvima o načinu rada, medijskom kampanjom.

2. Podela posuda za selekciju otpada je započeta u martu 2007. godine i traje i dalje, s obzirom da je planirano širenje broja korisnika koji će biti uključeni u sistem selekcije otpada

Evidentiranje količina sakupljenih sekundarnih sirovina započeto je u aprilu 2007. godine i traje i dalje, s obzirom da je selek-cija otpada proces koji treba sprovoditi kontinuirano i u dugom vremenskom periodu sa tendencijom postepenog obuhva-tanja sve većeg broja korisnika, sve dok se selekcijom ne obuhvati 90% ukupnog broja domaćinstava na području opštine.


Najznačajnije aktivnosti koje su realizovane tokom 12 meseci realizacije primera dobre prakse su:• Prenošenje iskustva iz partnerske opštine Lenart Slovenija, koji je ovu dobru praksu zapo ela i razvijala u poslednjih

12 godina. Tokom studijske posete su predstavnici opštine saznali i videli sve što mogu koristiti u implementaciji ovog projekta, uključujući normativnu regulativu, metode separacije, lokacije za postavljanje posuda za separaciju, ciljne grupe (važno pomenuti da opština Lenart na deponiju odlaže samo 30% komunalnog otpada). Tokom poseta eksperata iz Slovenije razmotreno je koje su aktivnosti iz njihove prakse primenljive u opštini Arilje i kako će se ova dobra praksa održati i proširiti na celu opštinu u narednom periodu. Eksperti iz Lenarta su pomogli razvoju analize i pripreme metoda separacije za opštinu Arilje.

• Da bi projekat bio uspešno realizovan i održiv preduzet je korak nabavke i postavljanja posude za separisani otpad kao i potrebne mašine. Za potrebe separacije neposredno kod korisnika (primarna separacija), nabavljeno je i po-stavljeno 490 kanti od 140l za individualna domaćinstva plave i žute boje, sa ciljem da građani izdvajaju plastiku i

131

PET ambalažu, 30 kontejnera od 1100l, koji su namenjeni kolektivnom stanovanju i 10 žičanih kontejnera koji će prvenstveno za separaciju koristiti privatni preduzetnici koji imaju svoje lokale na gradskom području.Takođe je nabavljena i mašina za sabijanje separisanog otpada koji je racionalniji za transport, zauzima manje prostora i ne zagađuje čovekovu sredinu. • Edukacija korisnika je veoma važna aktivnost u realizaciji projekta. Edukacijom su obuhva eni svi gra ani, a kao posebne ciljne grupe izdvojeni su mladi i deca, zaposleni u komunalnom preduzeću i zaposleni u inspekcijskim službama opštine. Metode edukacije koje su korišćene u realizaciji ove aktivnosti su:

(a) radionice za predstavnike građana u kojim su podeljeni sudovi za separaciju otpada(b) radionice za decu školskog uzrasta primereno njihovom uzrastu - posebne metode za decu od prvog do četvrtog

razreda i od četvrtog do osmog razreda osnovne škole(c) radionica za zaposlene u komunalnom preduzeću sa posetom predstavnika preduzeća opštini Inđija gde su se pred-

stavnici komunalnog preduzeća neposredno sreli i upoznali sa primenom sličnog projekta, preprekama na koje su nailazili, metodama koje su koristili u otklanjanju prepreka kao i sledećim koracima koje treba preduzimati.

(d) štampanje i distribucija promo materijala koncipirana u raznim varijantama za različite ciljne grupe kao: letci i brošu-re za odrasle, bojanke, brošure za decu, raspored časova sa nalepnicama i igrice pod motom „ Moja kanta“

(e) kontinuirana medijska podrška tokom cele realizacije projekta.Proces primera dobre prakse vodila je opština uz podršku i pomoć partnerske nevladine organizacije Inicijativa za Demokrat-sku Tranziciju ( DTI), kao i stručnu pomoć, razmenu iskustava i primenu primera partnerskih opština Lenart iz Slovenije i Inđije iz Srbije. Projekat je započet maja 2006 godine i trajao 10 meseci ali je zbog potreba obezbeđivanja dodatne opreme za se-paraciju otpada (balir mašina i dodatnih 290 plasti nih kanti), kako bi se zaokružio proces separacije – sakupljanje, transport, baliranje i prodaja, projekat produžen za još 2 meseca, tako da je ukupna primena projekta trajala 12 meseci. Visina sredstava nije menjana u odnosu na početna odobrena sredstva ali je racionalnim ponašanjem u trošenju inansijskih sredstava i spro-vođenjem tendera u procesu javne nabavke ostvarena ušteda koja je omogućila nabavku navedene dodatne opreme. Projektnim aktivnostima obuhvaćeno je oko 12.000 stanovnika za sada uglavnom gradskog jezgra, a planovi opštine su da ovaj broj bude progresivno u povećanju ka ruralnim područjima. S obzirom da na području opštine živi oko 22.000 stanov-nika, ovim projektom je obuhvaćeno oko 55% stanovnika gradskog područja.


S obzirom da je jedan od većih problema u opštini trajno rešavanje odlaganja otpada zbog nedostatka deponije, ovaj primer dobre prakse je doprineo smanjenju količine otpada koji se odvozi na deponiju u susednu opštinu Požega. Imajući u vidu da je učešće pet ambalaže, plastike, papira i kartona oko 30% u ukupnoj količini otpada, očekuje se da će za taj procenat količina smeća biti manja, odnosno za 30% manja količina otpada će se odvoziti na deponiju. Samim tim deponija će biti duže kori-šćena, dok se izgradnjom regionalne deponije problem odlaganja smeća trajno ne reši. Najveći uticaj dobre prakse projekta odražava se na građane koji produkuju najveću količinu otpada, takođe na pravne subjekte i privatne preduzetnike koji su takođe veliki generatori otpada - posebno je važno da ova ciljna grupa proizvodi upravo otpad koji se separiše, odnosno plastiku, PET ambalažu kao i karton.


U toku implementacije projekta isti je promovisan preko svih lokalnih medija a posebno je dobro propraćen u pisanim medi-jima. Svi javni skupovi organizovani u opštini tokom realizacije projekta korišćeni su i za promociju aktivnosti: jedna tribina, 3 radio emisije, a lokalne novine ’’Ariljski horizonti’’’su redovno izveštavale o svim aktivnostima. Objavljeno je sedam novinskih

lanaka - s obzirom da lokalni asopis izlazi jedanput mese no, može se zaklju iti da je medijska promocija bila izuzetno pozitivna. Primer iz Arilja je takođe predstavljen i na sastanku Međuopštinske radne grupe za upravljanje otpadom za šest opština ( Čačak, Kraljevo, Čajetina, Požega, Užice i Arilje). Opština Negotin je izradila projekat za separaciju otpada na svom području i projektom je predvidela opštinu Arilje kao primer dobre prakse čija će iskustva koristiti u procesu implementacije svog projekta kada sredstva budu odobrena.

sa (EU lokalni)

Rezultat projekta bilo je prenošenje iskustva iz partnerske opštine Lenart, Slovenija, koji je ovu dobru praksu započela i razvijala u poslednjih 12 godina. Tokom studijske posete predstavnici opštine Arilje su saznali i videli sve što mogu koristiti u implementaciji ovog projekta, uključujući normativnu regulativu, metode separacije, lokacije za postavljanje posuda za separaciju, ciljne grupe. Za vreme posete eksperata iz Slovenije Arilju na licu mesta je dogovoreno koje aktivnosti iz njihove prakse su primenljive u opštini Arilje i kako će se ova dobra praksa održati i proširiti na celu opštinu u narednom periodu.

Lokalni partneri su bili opština Inđija i nevladina organizacija Inicijativa za Demokratsku Tranziciju ( DTI). Od strane opštine Inđija pruženo je neophodno iskustvo u oblasti donošenja i primene odluka koje se tiču novog načina odlaganja odluka dok je DTI pružio podršku u delu edukacije stanovništva i promocije projekta.

132

8. Resursi

Celokupna vrednost projekta je 82.260EUR, a sredstva su obezbeđena iz donacije EAR-a i iz budžeta opštine Arilje.Što se tiče ljudskih resursa u realizaciju projekta uključeni su zaposleni u stručnim službama opštine, javnog komunalnogpreduzeća, eksperti iz partnerske nevladine organizacije za edukaciju, eksperti iz partnerskih opština.Projekat će nastaviti sa realizacijom kroz aktivnosti JKP na širenju projekta na sve građane opštine i to fazno. Sredstva zanastavak projekta obezbediće JKP Zelen iz sopstvenih prihoda i prodaje sekundarnih sirovina kao rezultat projekta, a zaintenzivniju održivost projekta delimično će biti sredstva obezbeđena iz budžeta opštine.


S obzirom da je pet opština potpisalo Ugovor i započelo izgradnju regionalne deponije „ Duboko“, opština Arilje će susednim opštinama ponuditi sopstvena iskustva i pozitivne rezultate projekta, pošto je za navedene opštine ’’Planom upravljanja otpadom’’ predviđena separacija sekundarnih sirovina. Takođe, posle upoznavanja sa aktivnostima koje su realizovane na projektu, opština Negotin je izradila projekat za separaciju otpada na svom području i projektom je predvidela opštinu Arilje kao primer dobre prakse čija će iskustva koristiti u procesu implementacije svog projekta.Oblici pomoći koje je opština Arilje spremna da pruži susednim opštinama kao i drugim zainteresovanim opštinama u Srbiji jesu: poseta Arilju i neposredno upoznavanje sa primerom dobre prakse na terenu i putem pruženih informacija od rele-vantnih osoba zaduženih za realizaciju primera, uzorke dokumenata koji mogu poslužiti opštini pri implementaciji sličnog projekta, i druge oblike pomoći kojima opština raspolaže.

10. Preporuke

Svim opštinama koje planiraju realizaciju sličnog projekta, projektni tim opštine Arilje poručuje:’’Obzirom da se radi o novom obliku upravljanja otpadom koji je u početnoj fazi, potrebno je pojačati intenzitet edukacije korisnika jer su oni glavni faktori od kojih zavisi uspeh projekta. Obzirom da naši ljudi teško prihvataju novine koje jesu u njihovom interesu ali ne vide konkretnu materijalnu korist, to je neophodno masovnije ih uključivati u ceo proces od samog početka i to raditi kontinuirano. Smatramo da je ovim projektom to dosta dobro udrađeno, ali ove aktivnosti treba nastaviti jer ako dođe do prekida u kontinuitetu teško je realizovati zacrtani cilj posebno kada se radi o građanima ruralnih naselja. Ova edukacija mora da obuhvati sve ciljne grupe i sve uzraste a praksa je pokazala da deca i omladina bolje prihvataju nove ideje i projekte. U konkretnom slučaju obzirom da su to budući korisnici komunalne usluge, u edukaciju mladih treba poseb-no uložiti inansijska sredstva kao i eksperte iz ove oblasti.Najveća prepreka na koju se nailazilo jeste prihvatanje primera kao projekat koji treba podržati jer je u interesu samih kori-snika, ali pošto taj interes nije lično prepoznatljiv teško je bio i prihvatljiv posebno u početku projekta. Nakon raspoređivanja posuda za sekundarne sirovine, građani su to bolje prihvatili i imali pozitivniji odnos nego dok je primenjivana samo eduka-cija i informisanje o značaju projekta.’’

133

OPŠTINA ADA

Projekat: ZAJEDNIČKO PLANIRANJE ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE

EU partner: Sobeslav, Republika

Češka Vrednost projekta: 62.637

EUR

Kontakt osoba za projekat: Lajoš PaciE-mail: [email protected] Web adresa: www.ada.org.yu

Opština Ada je realizacijom ovog projekta unapredila sistem zaštite životne sredine i razvila strategiju zaštite životne sredine kao osnove za dalji razvoj urbanističkog plana, strateškog plana razvoja i regionalni razvoj. Osnovni zadatak nove strategije je usa-glašavanje daljeg industrijskog i turističkog razvoja na osnovnim principima održivog razvoja. Eksperti iz partnerske EU opštine su radili na razvoju gradskog vodovodnog i kanalizacionog sistema, kao i sistema otpadnih voda. Oni su takođe bili uključeni u obuku o tretiranju čvrstog otpada, zaštite životne sredine u regiji, urbanističkom planiranju i donošenju odluka na nivou opštine. U realizaciju projekta su najviše bili uključeni zaposleni u opštinskim odeljenjima za zaštitu životne sredine, urbanističko planiranje, inansije i regionalni razvoj.

O OPŠTINI

Opština Ada se nalazi u AP Vojvodini i spada u Severno-banatski okrug. Smeštena je u središnjem delu istočne Bačke na desnoj obali reke Tise. Prema podacima iz 2004. opština zauzima površinu od 227 km² (od čega na poljoprivrednu površinu otpada 20.132 ha, a na šumsku 235 ha). Centar opštine je grad Ada. Opština Ada se sastoji od pet naseljenih mesta: Ada, Mol, Utrine, Obornjača i Sterijino selo. Po podacima iz 2002. godine u opštini je živelo 18.994 stanovnika, a prirodni priraštaj je iznosio -6,8 %. Prema podacima iz 2004. godine broj zaposlenih u opštini iznosi 4.639 ljudi. U opštini se nalazi 5 osnovnih i 1 srednja škola.Ada je najveće naselje i središte opštine i broji 10.547 stanovnika. Najveće prirodno bogatstvo opštine predstavlja poljopri-vredno zemljište visokog kvaliteta. Drugo značajno prirodno bogatstvo je povoljna hidrološka situacija, opština Ada celom svojom dužinom se proteže pored reke Tise.U saobraćajnom smislu putna mreža je dobro razvijena. Po osnovi Sever-jug, a kroz najveća naseljena mesta Adu i Mol prolazi Regionalni put R-122 od Novog Sada do Horgoša, odnosno državne granice sa Republikom Mađarskom.


1. Početno stanje

Kvalitet voda u Srbiji je generalno nizak i ima tendenciju pogoršanja. Vode prve i druge klase su veoma retke i uglavnom senalaze u planinskim područjima. Jedna od najugroženijih reka u Srbiji je Tisa koja protiče kroz opštinu Ada.Sistem i tretman otpadnih voda predstavlja jedan od glavnih problema opštine Ada. U opštini postoji 13km nepovezane ka-nalizacije. Nedostatak kanalizacione mreže predstavlja sve veći problem posebno zbog postojanja podzemnih voda i preko-mernog zagađenja okoline. Pre sprovođenja projekta “Zajedniko planiranje zaštite životne sredine” nije obra

ano dovoljnopažnje na ovaj problem koji pogađa sve stanovnike opštine. Problem utiče na turizam i poljoprivredu u opštini obzirom daje čista voda jedan od glavnih uslova za njihov razvoj. Svest privrednih subjekata i građana opštine u pogledu zaštite životnesredine je takođe bila na niskom nivou.Kako bi se prevazišli navedeni problemi opština Ada je pokrenula projekat “Zajedni ko planiranjezaštiteživotnesredine”

kojije usaglasio privredni razvoj i razvoj turizma, sa principima održivog razvoja.


Smisao ove inicijative je bila stručna pomoć opštini od strane stručnjaka iz EU. Glavni cilj je usaglašavanje privrednog razvoja i razvoj turizma, sa principima održivog razvoja. Ovim projektom opština je želela da postigne sledeće:

• Unapre enje znanja opštinskih službenika, rukovodilaca u ekološkim temama.• Uspostavljanje saradnje izme u lokalne samouprave i nevladinih organizacija i drugih zainteresovanih grupa u

ur-banom planiranju i zaštite životne sredine.

134

http://www.ada.org.yu/


• Izradu dokumenata, koje su osnove za održivo urbano planiranje i zaštitu životne sredine.• Uspostavljanje dugoro ne saradnje sa EU partnerom iz Republike eške, Sobeslavom.


Imajući u vidu da pitanja zaštite životne sredine predstavljaju jedan od prioriteta EU, da će se ubuduće sve više pažnje po-klanjati ovim pitanjima i da proteklom periodu nisu preduzimane dovoljne mere zaštite, ekologija je kao jedan od prioriteta uključena u Strategiju razvoja opštine Ada. Na osnovu Strategije razvoja opštine Ada rukovodstvo opštine je pokrenulo inicijativu za rešavanje problema. U izradi projekta učestvovali su i eksperti iz partnerske EU opštine, Sobeslav iz Republike Češke.Ciljna grupa projekta bili su zaposleni u opštini Ada. Razlog za to je bilo nedovoljno poznavanje strateških dokumenata, po-litike i pravila Evropske unije iz oblasti zaštite životne sredine. Takođe njihovo znanje i iskustvo sa primerima dobre prakse u oblasti urbanističkog planiranja i donošenja odluka je bilo skromno.


Glavne aktivnosti realizovane na projektu su:

• Poseta od strane stru njaka iz parterske opštine

Tokom septembra 2006. godine tim stručnjaka je obavio petodnevnu posetu opštini Ada. Tim se sastojao od stručnjaka zazaštitu životne sredine, dva stručnjaka za tretman otpadnih voda i pijaću vodu, stručnjaka za urbanizam i stručnjaka za regi-onalni razvoj.Stručnjaci partnerske opštine su oregnizovali dve obuke: obuku za upravljanje otpadnim vodama i obuku za zaštitu životnesredine. Organizovan je okrugli sto na temu razvoja i radionica koja je obuhvatila zajedničku analizu i deinisanje problemazaštite životne sredine u opštini Ada.Na kraju posete održana je javna prezentacija nalaza i preporuka stručnjaka iz Češke u oblasti: zaštite životne sredine premaevropskim standardima, planiranje kanalizacije, obrade otpadne vode, obrade i snabdevanje vodom za piće, rukovanja ot-padom, ozelenjavanja, upravljanja zaštićenim prirodnim oblastima, uključujući probleme turizma, procena dejstva razvojnihprograma na okolinu, sistema urbanog planiranja, regenerisanja zapuštenih zemljišta i objekata (browield), načine odluči-vanja u vezi urbanog planiranja.Stručnjaci iz EU su sastavili studije, za projektovanje prečistača otpadnih voda i kanalizacionog sistema.

• Studijska poseta partneru iz Evropske unijePredstavnici opštine Ada obavili su studijsku posetu opštini Sobeslav u trajanju od osam dana. Tokom posete pored upo-znavanja sa opštinom i njenom organizacijom organizovana je i četvorodnevna obuka za predstavnike opštine Ada na temu tretmana otpadnih voda i kanalizacionog sistema. Takođe su posećena tri postrojenja za preradu otpadnih voda, turistička zona pored reke Orlik, postrojenje za separaciju otpada, itd.

• Evaluacija projektaProjektni tim je održao sastanak sa opštinskom Komisijom za zaštitu životne sredine i informisao je o zadacima koje treba izvršiti kako bi se poboljšao pristup opštine u pogledu zaštite životne sredine tj izrade Lokalnog ekološkog akcionog plana i primene Lokalne agende 21. Komisija se složila da formira tim od osam članova koji će raditi na izradi Lokalnog ekološkog akcionog plana.

rezultati

Promocija evropskih principa životnog okruženja kroz razmenu iskustava sa stručnjacima iz Češke je bila izuzetno konstruk-tivna. Opšti cilj projekta, usaglašavanje privrednog razvoja i razvoj turizma, sa principima održivog razvoja, je ostvaren kroz konsultacije, okrugle stolove, radionice i zajednički rad sa stručnjacima iz Češke. Opština je promenila svoj pristup u pogledu zaštite životne sredine zauzimajući proaktivan stav u pogledu rešavanja ovih problema. Formiran je tim od osam članova koji radi na izradi Lokalnog ekološkog akcionog plana.Građani su bolje informisani o pitanjima zaštite životne sredine i mogućnostima da zajedno sa lokalnom samoupravom uče-stvuju u unapređenju životnog okruženja.

projekta

Pored javne prezentacije i pres konferencije posvećene poseti stručnjaka iz Češke i njihovih nalaza i preporuka u pogledubrige o životnoj sredini prema principima EU-a, odštampano je i distribuirano 1500 primeraka brošure Zajedničko planiranježivotne sredine na srpskom, mađarskom i engleskom jeziku.Takođe je odštampano i 2000 lileta ’’Korak po korak’’ namenjenih deci svih uzrasta.Detaljne informacije o projektu, projektnim aktivnostima i rezultatima nalaze se na web sajtu opštine Ada.

135


Partner na projektu je bila opština Sobeslav iz Republike Češke. Saradnja sa partnerom je ostvarena prvenstveno posetom EU stručnjaka opštini Ada. Grupa stručnjaka iz EU je sastavila studije, za projektovanje prečistača otpadnih voda i kanaliza-cionog sistema. Razmena iskustva i stručne pomoći je bila i rukovanje otpadnim materijama, zaštita životne sredine, urbano planiranje i način donošenja odluka.Tokom posete obrađene su sledeće teme: (1) briga o životnoj sredini u skladu sa evropskim standardima, (2) planiranje ka-nalizacije, izgradnja i održavanje, načini investiranja i troškovi korišćenja, (3) obrada otpadne vode, izgradnja i održavanje, načini investiranja i troškovi korišćenja, (4) obrada i snabdevanje vode za piće, (5) rukovanje otpadom, (6) zelena mreža, ozelenjavanje, (6) upravljanje zaštićenim prirodnim oblastima, uključujući probleme turizma, (7) procena dejstva razvojnih programa na okolinu, (8) sistem urbanog planiranja, (9) regenerisanje zapuštenih zemljišta i objekata (brownield), (10) nači-ni odlučivanja u vezi urbanog planiranja, (11) lokalni ekološki akcioni plan i (12) primena Agende 21. Predstavnici opštine su otišli u posetu evropskom partneru, kako bi stekli pozitivna iskustva u zaštiti životne sredine i izradi eikasnog programa za zaštite životne sredine, koja bi bila osnova za urbano i prostorno planiranje i koji pomaže donošenje odluka i regionalni razvoj.Opština Ada je pripremila predlog projekta u saradnji sa partnerom iz EU, a saradnja će biti nastavljena i u budućem periodu.

8. Resursi

Ukupni troškovi projekta iznosili su 62.637 Evra. 90% troškova je inansirala Evropska agencija za rekonstrukciju, a preostalih10% opština Ada.Iz budžeta opštine pokrivene su plate osoblja koje je radilo na realizaciji projekta.


Redosled realizacije projektnih aktivnosti i metodologija rada mogu biti primenjeni i u drugim sredinama / opštinama ili gradovima, uz manje modiikacije u zavisnosti od veličine lokalne samouprave.Zaposleni iz opštine Ada mogu da ponude svoje znanje, odnosno prenesu svoja iskustva. Takođe, metodologija rada sažeta je i u objavljenoj brošuri o planranju životne sredine (štampana na srpskom, mađarskom i engleskom).

136

URBANISTIČKI PLAN I POVEZANA PITANJA

137

OPŠTINA PIROT

Projekat: FORMIRANJE CENTRA ZA gEOgRAFSKI INFORMACIONI SISTEM OPŠTINE PIROT

EU partner: Bitom, Poljska Kontakt osoba za projekat: Jovan JovanovićLokalni partner: Građevinski fakultet, Beograd E-mail: [email protected] Vrednost projekta: 98.094 EUR Web adresa: www.pirot.org.yu

Geografski informacioni sistem opštine Pirot (u daljem tekstu: GIS opštine Pirot) predstavlja sistem za prikupljanje, obradu, ar-hiviranje, analizu i prezentaciju prostornih i opisnih podataka vezanih za urbanizam i uređenje prostora, građevinsko zemljište, saobraćaj, komunalne usluge i druge aspekte važne za život i rad opštine Pirot. Zbog skupog i dugotrajnog prikupljanja podataka, ovakvi sistemi se ne mogu izgraditi jednim projektom nego sistemom praktičnih mera i zadataka kojima se postepeno dolazi do krajnjeg cilja. Zato je ovaj projekat postavio temelje takvog informacionog sistema u opštini Pirot, kroz uspostavu Centra za GIS opštine Pirot (prostor, oprema, softver, uspostava službe), početnu edukaciju kadrova i izradu strateškog dokumenta kojim će se deinisati koncepcija GIS opštine Pirot i odrediti pravci njegovog daljeg razvoja i izgradnje.Strategijom, koja je pripremljena tokom realizacije projekta, predviđena je realizacija većeg broja projekata i aktivnosti. Utvrđeni su prioritetni projekti i okviran redosled njihovog izvođenja. Prioriteti su birani tako da se uvođenjem GIS tehnologije najkritičnije aktivnosti učine znatno eikasnijim i time u što kraćem vremenskom roku naprave značajne uštede. Vodilo se računa i o ravnomernom rasporedu postojećih materijalnih i kadrovskih resursa, kao i o ravnomernoj inansijskoj podršci implementaciji strategije. Strategija je leksibilna, jer je vremenska dinamika realizacije pojedinih projekata samo okvirna i može se prilagođavati trenutnoj situaciji (obezbeđena sredstva, saradnja ili izostanak saradnje pojedinih institucija i ustanova, obezbeđivanje podataka iz drugih izvora, itd.)

O OPŠTINI

Opština Pirot je sedište Pirotskog okruga koji obuhvata opštine: Pirot, Dimitrovgrad, Babušnica i BelaPalanka. Po površini 1232 km2, opština Pirot je treća u Srbiji. Po koniguraciji planinski deo je najzastupljeniji sa 40%, zatim slede brdski i ravničar-ski sa po 30% učešća. Obradivo zemljište se nalazi u dolinama reka Nišave i Jerme. Jezera na teritoriji opštine su: Zavojsko, Krupačko i jezero kod sela Sukova. Kroz sam grad protiču reke Nišava i Gradašnička reka. Područje je vrlo bogato šumama. Neke od komprarativnih prednosti Pirota su: (1) Geografski položaj: zbog blizine granice i međunarodnog koridora E-10, (2) Prirodni resursi tamo gde je ekološki čista sredina: zdrava hrana, čista voda, šumsko blago, hidropotecijal reke Nišave i njenih pritoka i (3) Stara planina.Po popisu iz 2002. godine opština Pirot je imala 63791 stanovnika. Na teritoriji opštine se nalazi i 71 selo. Najve i privredni subjekti su A.D.„Tigar” u gumarskoj industriji koji upošljava 4.650 radnika i I.O„Prvi maj” u tekstilnoj indu-striji sa oko 2.000 radnika.


Početno stanje

Sve veći broj aktivnosti koji su u nadležnosti lokalne samoupraveuprave delimično ili u potpunosti se automatizuje korišće-njem informacione tehnologije. Mnoge od tih aktivnosti odnose se na objekte i pojave koji su prostorno određeni. Pored to-ga, mnoga opštinska odeljenja i službe, kao i javna komunalna preduzeća pa i druge institucuije iako obavljaju različite vrste aktivnosti, veoma često koriste iste ili slične prostorne podatke u svom svakodnevnom radu. Korišćenje i obrada prostor-nih podataka optimalno se izvodi uz primenu tehnologije geografskih informacioniih sistema. Rešavanje problema vezanih za građevinsko zemljište, urbanizam, uređenje prostora i rad komunalnih sistema spada u red strateških pitanja za razvoj opštine Pirot. U vezi sa tim očekuje se da bi potpuni prelazak na kompjutersko mapiranje i objedinjavanje podata ka skratio i pojednostavio proces dobijanja dozvola i druge dokumentacije, poboljšao usluge korisnicima, a proces izrade i izme ne pla no va učinio eikasnijim. Osnovni problemi koji se očekuju vezani su za sledeće:

• Ve ina postoje e dokumentacije je još uvek u papirnom obliku i predstoji dugotrajan proces prevo enja tih podataka iz analognog u digitalni oblik

• Deo dokumentacije kao što je službeno katastarsko stanje i katastar komunalnih instalacija u nadležnosti je repu-bličkih organa pa njihov proces prevođenja u digitalni oblik zavisi od odluka tih organa

• I pored zna ajne kompjuterizacije pojedinih opštinskih službi, još uvek ne postoje svi preduslovi za ra unarsku po-

138

http://www.pirot.org.yu/


vezanost opštinskih organa, komunalnih preduzeća i drugih službi koji se bave pitanjima uređenja i upravljanjaprostorom. Čineći prve korake u u formiranju baza podataka vezanih za građevinsko zemljište i stambeni prostor,

opština Pirot se susrela sa nizom organizacionih i informatičkih problema u domenu GIS tehnologije i procenila da joj je za dalje rešavanje tih proble-ma neophodna stručna i savetodavna pomoć. Budući da su ovi problemi u domenu GIS tehnologije, u čijoj primeni mnoge lokalne samouprave u zemljama Evropske unije imaju bogato iskustvo, opšina Pirot je odlučila da za sprovođenje ove ideje zatraži pomoć programa EXCHANGE.Ovaj projekat dotiče širok krug korisnika u Pirotu, od građana, preko opštinskih stručnih službi i tela koje se bave pitanjima komunalnih usluga, održavanjem stambenog prostora, životnim okruženjem i sproveđenjem urbanističkih planova, pa do samih komunalnih preduzeća koja se bave pružanjem komunalnih usluga.


Primarni cilj uvođenja metodologije geografskih informacionih sistema u rad organa opštine Pirot je eikasnije funkcionisa-nje lokalne samouprave. To podrazumeva i eikasniji rad opštinskih odeljenja i pružanje usluga građanima i drugim pravnim subjektima. GIS treba da obezbedi podršku donošenju odluka kroz analizu prostornih i drugih podataka, što uključuje i po-dršku planiranju. U skladu sa tim za opšte ciljeve ovog projekta određeni su:

• Stvaranje pretpostavki za razvoj Geografskog informacionog sistema opštine Pirot• prenošenje iskustava lokalnih samouprava zemalja Evropske Unije u oblasti GIS.


Inicijativa za rešavanje pitanja pokrenuta je od strane opštine Pirot, odnosno Odeljenja za urbanizam, stambeno-komunalne delatnosti i građevinarstvo. Inicijativa je pokrenuta kako bi se rešili nagomilani problemi, a na osnovu Strategije razvoja op-štine Pirot, u kojoj je veliki broj identiikovanih prioritetnih projekata upravo u ovoj oblasti.Samo rešavanje problema je daleko kompleksnije i dugotrajnije nego samo sprovođenje ovog projekta ali je tokom realiza-cije projekta urađena Strategija razvoja GIS-a opštine Pirot čijom će se kompletnom implementacijom olakšati i ubrzati reša-vanje ovih problema. Širok je krug potencijalnih korisnika u Pirotu, od građana, preko opštinskih stručnih službi i tela koje se bave pitanjima komunalnih usluga, održavanjem stambenog prostora, životnim okruženjem i sproveđenjem urbanističkih planova, pa do samih komunalnih preduzeća koja se bave neposrednim radom u pomenutim oblastima. Realizacija projekta je otpočela početkom novembra meseca 2005. godine, nakon potpisivanja ugovora sa EAR-om 28.10.2005, i trajala je 10 meseci odnosno do kraja septembra 2006 godine. Projekat je u potpunosti realizovan i time stvoreni preduslovi za dalji razvoj GIS-a opštine Pirot. Plan je da se u naredne četiri godine razvijaju i instaliraju svi delovi ovog informacionog sistema, realizacijom projekata koji su predviđeni strategijom i u inansijskom i vremenskom smislu.


GIS opštine Pirot predstavlja sistem za prikupljanje, obradu, arhiviranje, analizu i prezentaciju prostornih i opisnih podataka vezanih za urbanizam i uređenje prostora, građevinsko zemljište, saobraćaj, komunalne usluge i druge aspekte važne za ži-vot i rad opštine Pirot. Zbog dugotrajnog prikupljanja podataka, ovakvi sistemi se ne mogu izgraditi jednim projektom nego sistemom praktičnih mera i zadataka kojima se postepeno dolazi do krajnjeg cilja. Zato je ovaj projekat postavio temelje takvog informacionog sistema u opštini Pirot, kroz uspostavu Centra za GIS opštine Pirot (prostor, oprema, softver, organiza-cija službe u okviru uprave), početnu edukaciju kadrova i izradu strateškog dokumenta kojim će se deinisati koncepcija GIS opštine Pirot i odrediti pravci njegovog daljeg razvoja i izgradnje. U okviru projekta realizovane su sledeće aktivnosti:

• Prenameljen je prostor u zgradi opštinske uprave, realizovana je adaptacija tog prostora u Centar za GIS i odreeni saradnici u centru.

• Nabavljena je oprema za Centar za GIS opštine Pirot: dve grai ke radne stanice sa MapSoft Desktop softverom, server sa odgovarajućim GIS softverom, tri notebook računara kao i laserski štampač. Opština Pirot je dodatno obez-bedila ploter i laserski štampač u boji. Ostatak neophodne infrastrukture kao što su telefonske linije, lokalna računar-ska mreža, izlaz na Internet i drugo obezbedila je opština Pirot. Realizacijom ove aktivnosti centar za GIS je najbolje opremljena služba u okviru opštinske uprave.

• Edukacija klju nih ljudi za primenu GIS tehnologije: cilj ove edukacije bio je da saradnike centra kao i klju no osod-blje u opštinskim službama i komunalnim preduzećima pripremi za naredne aktivnosti projekta (posete stručnja-ka partnerske opštine iz EU; rad na strategiji razvoja GIS opštine Pirot; studijska poseta partnerskoj opštini iz EU). Edukaciju je obavio Građevinski fakultet iz Beograda, u dve radionice u ukupnom trajanju od jedne nedelje, za 12 učesnika a nivo edukacie je bio prilagođen nivou znanja konkretnih polaznika, nakon sprovedene ankete i razgovora. Sadržaj edukacije odnosio se na upoznavanje sa osnovama Geografskih informacionih sistema, upoznavanje sa metodama prikupljanja, modeliranja, skladištenja i organizacije prostornih podataka. Drugi deo edukacije sastojao sa od praktičnog rada u GIS softverskom okruženju na primerima iz prakse.

• Misija stru njaka partnerske opštine iz EU: cilj ovih misija je bio da izabrani stru njaci partnerske opštine iz EU do-biju sliku o aktuelnoj situaciji u oblasti urbanizma i komunalno-stambenih poslova u opštini Pirot i mogućnostima

139

za unapređenje te situacije kroz primenu GIS tehnologije. Ova aktivnost je realizovana kroz nekoliko sastanaka sa projektnim timom i posetama javnim preduzećima i službi za katastar nepokretnosti Pirot. U okviru druge misije realizovan je i sastanak sa generalnim direktorom RGZ-a i dogovorena saradnja u ovoj oblasti. Drugi aspekt misije je prenošenje sopstvenih iskustava u formiranju strategije razvoja GIS, organizacije GIS centra, komunikacije sa komu-nalnim sistemima i građanima itd.

• Obuka osoblja centra za koriš enje GIS softvera: cilj ove obuke je da se osoblje centra za GIS opštine Pirot osposobi za rad sa konkretnim GIS softverskim alatom koji je nabavljen u okviru projekta i instaliran na računarima u centru. Edukaciju je organizovala i realizovala irma Pakom iz Niša od koje je nabavljen softver, u trajanju od jedne nedelje. Tokom obuke su korišćeni svi do tada prikupljeni podaci iz oblasti urbanizma i stambeno-komunalne delatnosti, a bile su siumulirane najčešće situacije koje se javljaju u praksi. Sem osoblja centra obuku su prošla i 2 zaposlena u odeljenju za urbanizam.

• Studijska poseta partnerskoj opštini iz EU: u cilju dobijanja slike o na inu koriš enja GIS tehnologije u oblasti urba-nizma i stambeno-komunalnoj delatnosti i razmene iskustva iz ove oblasti realizovana je studijska poseta u opštini Bitom uz Poljskoj. Svi učesnici su u trenutku studijske posete bili upoznati sa osnovnim mogućnostima GIS tehno-logije, tj. prošli su obuku za GIS tehnologije i svi su detaljno upoznati sa sadržajem projekta. Studijska poseta je u potpunosti ispunila cilj jer je u opštini Bitom ovaj sistem u upotrebi već 6 godina i sva javna preduzeća i opštinska uprava koriste ovaj sistem i učesnici su mogli bolje da se upoznaju sa funkcionisanjem u praksi. Sem toga realizovana je i poseta satelitskom centru (SCOR) u blizini Varšave gde su članopvi tima mogli da vide kako se koriste proizvodi tog centra za GIS tehnologije.

• Izrada dokumenta„Strategija razvoja GIS opštine Pirot”: sve vreme trajanja projekta radilo se na pripremi dokumenta iji je radni naziv„Strategija razvoja GIS opštine Pirot”, na emu je bio uklju en lokalni GIS partner-irma MapSoft iz Beograda. Dokument„Strategija razvoja GIS opštine Pirot” usvojen je od strane Skupštine opštine Pirot na zasedanju od 15.9.2006 god.

Opština Pirot je za proces primene i realizacije projekta formirala multidisciplinarni projektni tim na čelu sa menadžerom projekta. Klju ni rezultati ovog projekta su formiran centar za GIS opštine Pirot i izra en dokument ”Strategija razvoja GIS op-štine Pirot” koji je usvojen od strane Skupštineopštine Pirot. Biloje problema u nemogu nosti pla anja obaveza i upotrebe inansijskih sredstava za sprovođenje javnih nabavki, odnosno plaćanja u skladu sa potpisanim ugovorima, zbog toga što u opštinskom budžetu za 2006 god. ovaj projekat nije bio planiran pa se čekalo na rebalans budžeta. Kod nabavke opreme bio je i problem da se nabavi odgovarajuća oprema sa sertiikatom o poreklu.Direktno i kratkoročno gledano najviše koristi od realizacije ovog projekta ima opštinska uprava, opštinski fondovi i orga-nizacije kao i javna komunalna preduzeća, ali dugoročno gledano svi građani će imati koristi koje se ogladaju u eikasnijem servisu kod urbanističkih i komunalnih poslova.


Povezivanjem centra za GIS u informacioni sistem opštinske uprave omogućava se službama u okviru opštinske uprave pristup podacima sa GIS servera a to doprinosi ubrzanju procedura i eikasnijem rešavanju zahteva građana. Korišćenjem naprednih GIS analiza obezbeđeno je kvalitetnije donošenje odluka (eikasnost, objektivnost, preciznost). Omogućen uvid u ažurne katastarske podatke bez potrebe odlaska u službu za katastar Pirot. Obezbeđene podloge za izradu raznih programa, projekata i studija. Formiranje centra za GIS pomoći će javnim preduzećima da rezultate svog rada učine dostupnim svim drugim zainteresovanim korisnicima; jasne i oro ene obaveze na prikupljanju, obradi i digitalizaciji relevantnih podataka, tako da dalji rad na osavremenjavanju i informatizaciji urbanističkih službi i komunalnih sistema ne može više biti stvar odluke jednog organa ili jednog komunalnog preduze a u gradu; GIS opštine Pirot obezbeuje pouzdanost donetih investicionih odluka i mogućnost eikasnog praćenja njihove realizacije. Građani kao najveća ciljna grupa rezultate ovog projekta neće moći da osete odmah kao direktnu korist, ali će dugoročno gledano oni imati korist kroz poboljšanje servisa urbanističke i komunalne službe Pirota.


Javnost je putem elektronskih medija i lokalnih i dnevnih novina redovno obaveštavana o samom projektu, toku realiza-cije, efektima i rezultatima koje on treba da proizvede. Ocena je da je javnost dovoljno upoznata sa samim projektom, je opšte znanje o GIS tehnologijama nedovoljno. Generalno može da se kaže da su mediji pozitivno promovisali ovaj projekat. Realizovano je nekoliko emisija na lokalnim televizijama zajedno sa partnerima iz Bitoma i u okviru završnog seminara sa konsultantima iz MapSofta.U okviru samog projekta štampana je publikacija „Strategija razvoja GIS-a opštine Pirot“ koja je takođe promovisana na završnom seminaru. Preko SKGO sa ovim projektom upoznate su i druge opštine u Srbiji, a kroz neposredni kontakt opštine Kovin i Paraćin.


EU partner je bila opština Bitom iz Poljske. Stručnjaci iz partnerske opštine su obavili 2 misije. Cilj ovih misija je bio da izabrani stručnjaci partnerske opštine iz EU dobiju sliku o aktuelnoj situaciji u oblasti urbanizma i komunalno-stambenih poslova u opštini Pirot i mogućnostima za unapređenje te situacije kroz primenu GIS tehnologije. Održano je nekoliko sastanaka sa pro-

140

jektnim timom kao i posete javnim preduzećima i službi za katastar nepokretnosti Pirot. U okviru druge misije predstavljena su njihova iskustava u formiranju strategije razvoja GIS, organizacije GIS centra, komunikacije sa komunalnim sistemima i građanima itd, a dogovorena je i dalja saradnja.U cilju dobijanja slike o načinu korišćenja GIS tehnologije u oblasti urbanizma i stambeno-komunalnoj delatnosti i razmene iskustva iz ove oblasti realizovana je studijska poseta opštini Bitom, Poljska. Svi učesnici su u trenutku studijske posete bili upoznati sa osnovnim mogućnostima GIS tehnologije, tj. prošli su obuku za GIS tehnologije. Studijska poseta je u potpunosti ispunila cilj jer je u opštini Bitom ovaj sistem u upotrebi već 6 godina i sva javna preduzeća i opštinska uprava koriste ovaj sistem i učesnici su mogli bolje da se upoznaju sa funkcionisanjem u praksi.Lokalni partner Građevinski fakultet iz Beograda je obavio edukaciju ključnih ljudi za primenu GIS tehnologije. Održane su dve radionice u ukupnom trajanju od jedne nedelje, za 12 učesnika a nivo edukacie je bio prilagođen nivou znanja konkretnih polaznika, nakon sprovedene ankete i razgovora. Sadržaj edukacije odnosio se na upoznavanje sa osnovama Geografskih informacionih sistema, upoznavanje sa metodama prikupljanja, modeliranja, skladištenja i organizacije prostornih podataka. Drugi deo edukacije sastojao sa od praktičnog rada u GIS softverskom okruženju na primerima iz prakse.

8. Resursi

Troškovi realizacije ovog projekta su bili u visini 98.094 EUR, od toga je 90% inansirala EAR a 10% opština Pirot iz svog budže-ta. Obzirom da je formirana služba u okviru opštinske uprave, podrška razvoju GIS u narednom periodu biće obezbeđena kroz opštinski budžet i programe javnih preduzeća, udruživanjem sredstava sa republičkim institucijama ali postoji i mogućnost da se konkuriše sa nekim od projekata predviđenih u strategiji kod drugih fondova i institucija.Planirano je završavanje projekta uspostavljanja opštinskog GIS-a i započinjanje i realizacija većeg broja novih projekata, u skladu sa razvijenom Strategijom.


Svaka opština ima svoje speciičnosti u pogledu organizacije opštinske uprave i javnih preduzeća ali postoje i velike sličnosti, tako da je generalna preporuka osnivanje opštinske službe za GIS i donošenje odgovarajućih odluka na skupštini vezano za javna preduzeća. Opština Pirot može drugim opštinama ponuditi razmenu iskustva, stručnu pomoć, savete kao i primerak dokumenta ’’Strategija razvoja GIS-a opštine Pirot“ kao ugledni primer za razvoj GIS-a.

10. Preporuke

Preporuke projektnog tima iz Pirota vezane su za budući rad centra: ’’Najveća prepreka je nemogućnost kadrovskog širenja novoformiranog GIS centra. Pored toga što je u projektu i Strategiji pisalo da dva radnika budu zapošljena u Centru za GIS, i toga da je Skupština opštine usvojila Strategiju GIS-a, Vlada Republike Srbije otežava zapošljavanje u lokalnim samouprava-ma, a donekle ne postoji ni politička volja u lokalu da se služba formira sa bar dva radnika. Zbog toga je veoma važno da se lokalne samopurave prifržavaju donetih odluka i rade u skladu sa razvijenim Strategijama’’.

141

OPŠTINA PARAĆIN

Projekat: OBUKA RADNIKA ZA KORIŠĆENJE gEOgRAF-SKOg INFORMACIONOg SISTEMA (gIS)

EU partner: Murska Sobota, Slovenija Vrednost projekta: 61.153 EUR

Kontakt osoba za projekat: Danijela RadonjicE-mail: danijela [email protected] Web adresa: www.paracin.org.yu

Projektom je uveden GIS u rad administracije opštine Paraćin. Realizovan je veći broj aktivnosti: određivanje radnika i prostornih resursa za rad, nabavka potrebne opreme, dobijanje savetodavne pomoći od strane partnera, studijske posete partneru, puštanje u probni rad i procena rezultata, koordinacija sa ostalim zainteresovanim učesnicima i informisanjem građana kroz informativnu kampanju.Po završetku projekta komunalna preduzeća i javne službe imaju mogućnost da u trenutku pribave sve potrebne statističke po-datke neophodne za planiranje – broj stanovnika na određenoj oblasti, broj starijih od određene starosne granice (potrebno npr. prilikom planiranja lokacije za izgradnju ambulante), broj dece na određenoj teritoriji zbog planiranja izgradnje škola i vrtića, što je pre uvođenja ovog sistema bio višednevni postupak.

O OPŠTINI

Paraćin se nalazi u srednjem Pomoravlju na 3,5 km od desne obale Morave. Prednost grada je izuzetno atraktinno izletište Grza koje je udaljeno 17km.Koniguracija terena se deli u tri reona: (a) centralno ravničarski u dolini Morave, (b) talasasto -brežuljkasti na istoku, (c) brdski reon, obuhvata planinsko područje na istoku i zapadnim granicama opštine. Svaki od ova tri reona ima posebne poljopri-vredne karakteristike.Srednje Pomoravlje pa i grad Paraćin imaju umereno kontinentalnu klimu što pogoduje raznovrsnoj vegetaciji. Dominantna privredna grana u opštini je prerađivačka industija, prehrambena industrija, proizvodnja nemetala. Najveći broj zaposlenih je u prerađivačkoj inustriji i u trgovini, evidentno je da sektor trgovine sve više uzima primat i da grad Paraćin polako ide od industrijskog centra ka trgovačkom. Alternativne privredne grane, za čiji razvoj postoje prirodni potencijali su poljoprivreda, šumarstvo i vodoprivreda, vađenje ruda i kamena kao i saobraćaj zbog blizine vaznih saobraćajnica na kojima se nalazi. Eikasnost lokalne administracije u proceduri započinjanja privatnog biznisa je na najvišem mogućem nivou. Infrastruktura u opštini Paraćin je uglavnom na zadovoljavajućem nivou. Tome je doprinela značajna aktivnost opštine Paraćin po pita-nju investicija u infrastrukturu, kao i investiranje republičkih Ministarstava planiranih sredstvima Nacionalnog investicionog plana.Bankarski potencijal u opštini je veliki (16 bankarskih ilijala) i uglavnom sve banke nude razlicite pogodnosti kod kreditira-nja.Uslovi kreditiranja su različiti a u skladu su sa poslovnom politikom svake banke.


1. Početno stanje

Opština Paraćin se pre realizacije projekta “Obuka radnika za korišćenje geografsko informacionog sistema (GIS) susrela sa sledećim preprekama:

• Zastareli na in funkcionisanja dela administracije - ova prepreka se može prevazi i dodatnom edukacijom ovih radnika ili njihovim uklanjanjem iz procesa rada u skladu sa zakonom.

• Nespremnost za prihvatanje novina - ova prepreka se mora izbe i izborom onih radnika za ueš e u projektu, koji su spremni da stiču nova znanja i da napreduju u poslu.

• Neusaglašenost zakonske regulative sa potrebama funkcionisanja na novim osnovama po standardima EU - opštine imaju daleko manja ovlašćenja i prava u odnosu na opštine u EU. Kompletna implementacija sistema po standar-dima EU podrazumeva i učešće određenih republičkih službi koje nemaju obavezu da sarađuju u projektu. Ovaj problem se može prevazići radnim sastancima na kojima će se objasniti ukupna korist svih učesnika od postojanja GIS sistema.

• Neusaglašenost podataka u bazama - u opštini Parain su u upotrebi baze podataka koje se mogu koristiti za GIS sistem. Veći deo podataka pripreman je od samog početka sa namerom da bude iskorišćen za implementaciju GIS sistema u budućnosti, ali je jedan deo podataka uskladišten u bazama koje su tehnološki prevaziđene. Ovaj problem je prevaziđen angažovanjem glavnog stručnjaka za informatiku opštine Paraćin i informatičkog tima opštinskih jav-nih preduzeća koji već rade na rešavanju ovih problema.

• Problemi sa republi kim službama u smislu sporog odziva na zahtev opštine za obezbe enje potrebnih usluga• Unos podataka i ažuriranje postoje ih podataka -za potpunu implementaciju sistema moraju se ažurirati ili

uneti podaci o objektima na terenu. Ovo je problem zbog velikog broja objekata koje treba evidentirati, a koji se u evi-deniciji opštinskih službi nalaze na četiri mesta (JP Direkcija, JP Vodovod, Javno komunalno preduzeće i opštinska uprava), kao i u evidenciji poreske uprave koja je republički organ. Ovi podaci nisu uvek usaglašeni, posebno podaci

142

http://www.paracin.org.yu/


koji se nalaze u evidenciji poreske uprave. Prevazilaženje ovog problema je u toku, budući da radnici opštinske upra-ve već više meseci na terenu evidentiraju od kuće do kuće sve izgrađene objekte na teritoriji opštine, a ovi podaci se unose u bazu koja će biti osnova zajedničke baze podataka. Nakon prve procene rada povećan je broj ekipa na terenu koje vrše prikupljanje podataka, što je moguće učiniti ako se i nakon druge procene oceni da je potrebno angažovati još ekipa. U daljem radu potrebno je uvesti procedure za ažuriranje podatka kojima će služba koja prva dođe do podatka o neusklađenosti stanja u bazi sa stanjem na terenu obavestiti glavnog administratora sistema i ispratiti rešavanje predmeta do kraja.


Osnovni cilj projekta je bio povećanje kapaciteta lokalne samouprave izgradnjom informatičke infrastrukture koja omogu-ćava postizanje standarda EU u planiranju i upravljanju opštinama i to kroz:

• Bolje upravljanje opštinom i time bolje i jeftinije usluge za gra ane i preduzetnike• Stvaranje mogu nosti za preciznije dugoro no planiranje u razli itim oblastima (ekologija, demografska

kretanja, poljoprivreda i šumarstvo, zaštita od erozije i poplava, urbanizam, sve vrste infrastrukture itd.)• Bolje urbanisti ko planiranje koje e omoguiti bržu i jeftiniju izgradnju infrastrukture kao i brže izdavanje gra

evin-skih dozvola preduzetnicima u funkciji ekonomskog razvoja zajednice• Brže rešavanje zahteva gra ana unapre enjem rada urbanisti ke i srodnih komunalnih službi• Bolje upravljanje postoje im resursima kako bi se postigle uštede i spre ilo nastajanje šteta za prirodno

okruženje (čuvanjem prirodnih resursa boljim planiranjem)• Eikasniju i pravedniju naplatu javnih prihoda preciznim evidentiranjem svih poreskih obveznika za naplatu javnih

prihoda koji se naplaćuju na osnovu posedovanja imovine• Pripremu kadrova za precizno, ažurno i pravovremeno informisanje gra ana o javnim podacima• Reorganizaciju lokalne samouprave u cilju poboljšanja unutrašnje saradnje i saradnje sa javnim preduze ima i

ustanovama• Unapre enje saradnje izme u lokalne samouprave, regionalnih i republi kih organa i• Poboljšanje komunikacije izme u organa vlasti na svim nivoima.

Drugi osnovni cilj je bio transfer znanja između partnerske opštine iz EU - Murska Sobota, kako iz oblasti primene GIS-a, tako i iz oblasti metodologije rada i rešavanja problema građana iz prakse opština EU, ostvarivanjem dugoročnije saradnje i u oblastima koje se ne tiču samo tema konkretnog projekta kao i korišćenjem procedura za obradu dokumentacije, koja se već primenjuje u partnerskoj opštini.


Inicijativu za rešavanje problema pokrenula je lokalna samouprava. Ciljne grupe obuhvaćene projektom bili su:(1) Radnici uprave i javne službe koje koriste GIS u odeljenjima opštinske administracije - GIS koriste direktno tri ode-

ljenja opštinske uprave: Odeljenje za privredu i javne službe, Odeljenje za urbanizam i imovinsko pravne odnose i Odeljenje za inspekcijski nadzor u kojima ukupno radi 45 radnika (10 direktno angažovanih radnika je prošlo obuku koja je kasnije proširtena i na ostale zaposlene)

(2) Preduzetnici - u opštini Paraćin ima registrovanih 1459 preduzetnika i oko 700 preduzeća, koja se godišnje obrate sa velikim brojem zahteva odeljenjima opštinske uprave.Preduzetnici poseduju 2024 poslovna objekta, od kojih je samo oko 500 sagrađenih pre 1990. godine uvedeno u evidenciju poreske uprave.

(3) Građani - ukupan broj stanovnika je 64931, ili 17733 domaćinstava.


Tokom realizacije projekta sprovedene su sledeće aktivnosti:• Aktivnost 1: Određivanje radnika koji će koristiti geografsko informacioni sistem i obezbeđivanje prostorija, kako za

njihov rad tako i prostorija za posetu i pružanje tehničke pomoći od strane partnera iz EU. Opština je odredila radnike koji treba obučiti za korišćenje GIS. Ovim radnicima je omogućeno da posete partnersku opštinu Murska Sobota i da se uvidom u funkcionisanje GIS ove opštine i praksom na licu mesta upoznaju sa radom na GIS sistemu i njegovom primenom u praksi. Takođe u okviru ove aktivnosti su unapred određene prostorije u kojima će biti locirana infor-matička oprema vezana za primenu GIS kao i prostorije u kojima su bili smešteni stručnjaci iz EU a u toku pružanja konkretne tehničke pomoći.

• Aktivnost 2: Nabavka opreme za centar - investiciona komponenta projekta se sastojala u nabavci pet novih kom-pjutera, mrežne opreme i namenskog softvera za GIS.

• Aktivnost 3: Stručna pomoć: Projektom je bila predviđena savetodavna poseta stručnjaka iz Murske Sobote u cilju obučavanja radnika koji će koristiti GIS u opštini Paraćin. Stručnjaci iz Murske Sobote su radnicima određenim za rad na geografsko informacionom sistemu preneli svoja znanja i iskustva stečena u radu sa ovim projektom, u trajanju od 5 dana u dva navrata. Ova obuka je takođe imala za cilj pravljanje opisa poslova, utvrđivanje sistema rada službe, osmišljavanje organizacije iste kao i deinisanje kategorizacije poslova u smislu njihove dostupnosti, te nadgledanje početka primene GIS u praksi u Paraćinu.

• Aktivnost 4: Upoznavanje sa praksom na terenu - Projektom su bile predviđene dve studijske posete administrativ-nog i tehničkog osoblja opštini Murska Sobota i upoznavanje sa neposrednom primenom GIS-a, iskustvima i zna-njem po pitanju njegovog korišćenja. Ovim posetama je obavljena provera teoretski stečenog znanja i mogućnosti funkcionisanja ovog sistema u praksi. Ujedno su se uočile speciičnosti samog sistema vezane za primenu u određe-nim uslovima i okolnostima koje je moguće primeniti u praksi. Osim ovih neposrednih koristi posete su doprinele i jačoj motivisanosti radnika GIS-a za rad u našoj sredini kao i prenošenju pozitivnih iskustava EU. Bez sumnje, cilj po-

143

seta je bio i menjanje načina shvatanja i metoda rada kao i promena stava po pitanju rada u administraciji i stvaranju otvorenijeg i komunikativnijeg odnosa u unutar državne uprave i prema građanima.Aktivnost 5: Neposredna inplementacija stečenih znanja i iskustava kao i probni rad sistema - uz asistenciju par-tnera iz Murske Sobote u opštinu Paraćin je uveden sistem Geografskog informacionog sistema kroz formiranje i korišćenje novih baza podataka, usaglašavanje postojećih i konkretizovanjem stečenih znanja u operativne svrhe. Uključivanjem pojedinih korisnika u sistem i praćenjem efekata korišćenja samog sistema, dobijen je uvid u kori-snost primene sistema i znanja stečena prilikom misije opštinskih eksperata iz Murske Sobote i izvršena je procena uspešnosti projekta.Aktivnost 6: Upoznavanje javnosti preko sredstava javnog informisanja sa početkom primene i mogućnostima samog sistema - informativna kampanja - U okviru ove aktivnosti je održano nekoliko konferencija za štampu radi što bolje informisanosti građana u smislu korišćenja informacija vezanih za ovaj sistem, te putem lokalnog lista i uo-bičajenog metoda informisanja građana publikovanjem namenskih brošura, dodatno informisanje zainteresovanih o mogućnostima za primenu sistema.


Komunalna preduzeća i javne službe sada imaju mogućnost da u trenutku pribave sve potrebne statističke podatke neop-hodne za planiranje - broj stanovnika na odre enoj oblasti, broj starijih od odre ene starosne granice (potrebno npr. prili-kom planiranja lokacije za izgradnju ambulante), broj dece na određenoj teritoriji zbog planiranja izgradnje škola i vrtića, što je pre uvođenja ovog sistema bio višednevni postupak.


Održano je više prezentacija rada Geografskog informacionog sistema i upoznavanje javnosti sa prednostima korišćenja i primene istog.Održano je više konferencija za štampu radi što bolje informisanosti građana u smislu korišćenja informacija vezanih za ovaj sistem, izašlo je dosta članaka u ’’Biltenu opštine Paraćin’’, a korišćeni su i uobičajeni metodi informisanja građana publikova-njem brošura, kao i dodatno informisanje zainteresovanih o mogućnostima za primenu sistema.


Opština Murska Sobota ima GIS sistem u upotrebi i sveže iskustvo vezano za uvođenje ove tehnologije u rad opštinske uprave.Murska Sobota kao opština u zemlji koja je nedavno postala članica EU ima velika iskustva u realizaciji evropskih programa što je za opštinu Paraćin izuzetno važno i spremna je da ova iskustva podeli sa menadžmentom opštine Paraćin u cilju bržeg prilagođenja predstojećim programima EU za opštine u Srbiji i ukupnu integraciju Srbije u EU. Opština Murska Sobota je pružila opštini Paraćin savetodavnu pomoć tokom realizacije projekta: stručnjaci iz Murske Sobote su radnicima određenim za rad na geografsko informacionom sistemu preneli svoja znanja i iskustva stečena u radu sa ovim projektom (organizovane su dve petodnevne obuke).Realizovane su dve studijske posete administrativnog i tehničkog osoblja opštini Murska Sobota i upoznavanje sa neposred-nom primenom GIS-a, iskustvima i znanjem po pitanju njegovog korišćenja.Ovim posetama je obavljena provera teoretski stečenog znanja i mogućnosti funkcionisanja ovog sistema u praksi.Saradnja je nastavljena i dalje na području kulture sporta, a ove godine se očekuje dolazak delegacije ove opštine na Sajam privrede koji organizuje opština Paraćin.

8. Resursi

Vrednost projekta je 40.629,54 EUR, od čega 87 % je učešće EU, a 13% je inansirano iz budžeta opštine Paraćin. Tokom traja-nja projekta je nabavljeno je pet novih kompjutera, mrežne opreme i namenskog softvera za GIS.Projekat se konstantno nadograđuje. Dalji rad na projektu obuka zaposlenih za korišćenje GIS-a, inansira se iz budzeta op-štine Paraćin.


Posebni speciični preduslovi (organizacioni, geografski ...) koje bi druge opštine/gradovi trebalo da ispune kako bi mogli da primene primer opštine Paraćin ne postoje. Potrebna su samo novčana sredstva a sistem se može i treba stalno dopunjavati i menjati. Opština Paraćin može ponuditi drugim lokalnim samoupravama koji žele da preuzmu primer studijske posete, razmenu iskustava, stručnu pomoć, savete.

10. Preporuke

Preporuke tima koji je realizovao projekat u opštini Paraćin su: ’’Republičke službe su se sporo odazivale na zahtev opštine za obezbeđenje potrebnih usluga. Ovaj problem smo pokušali da prevaziđemo organizovanjem radnih sastanaka, među-tim problem je prevaziđen potpuno kada smo angažovali i posebno platili angažovanje radnika republičkih službi koji su onda eikasno i brzo odradili upoređivanje svoje baze podataka o nepokretnostima na teritoriji opštine Paraćin, sa bazom kojom raspolaže opština. Uzrok problema je taj što radnici republičkih službi nisu uopšte inansijski stimulisani da rade ove poslove.’’

144

OPŠTINA KOVIN

Projekat: UVOđENJE gEO-INFORMACIONOg SISTEMA U OPŠTINU KOVIN

EU partner: Maribor, Slovenija


Kontakt osoba za projekat: Srđan StojanovićE-mail: [email protected] adresa: www.opstina-kovin.org.yu

Projekat ima za cilj da pojača kapacitete opštine Kovin da bi se zadovoljili standardi EU po pitanju urbanističkih rešenja Tokom realčizacije projekta zamenjeni su analogni metodi rada Službe za prostorno planiranje u Kovinu digitalnim. Takođe, obezbeđena je potrebna oprema (3 računara i 1 štampač), urađena je Strategija iimplemantacije GIS-a u opštinu Kovin, digitalizovani su važeći planovi, obučeni su službenici za rad u odgovarajućem softveru (Manifold). Ukratko, projekat je uveo inovacije u informacionoj tehnologiji i poboljšao ukupan kvalitet rada u tretiranju urbanističkih pitanja

O OPŠTINI

Opština Kovin, po prostranstvu jedna od najvećih u Vojvodini i Srbiji, nalazi se u južnom banatu na površini od 725 km. Teri-toriju opštine čine i atari devet seoskih naselja: Kovin, Bavaniste, Gaj, Deliblato, Dubovac, Malo Bavanište, Mramorak, Pločica,Skorenovac i Šumarak, a ukupno broji 36.802 stanovnika.U saobraćajno-geografskom pogledu opštine odlikuje dobar položaj. Reč je o prostoru koji ima izraziti tranzitni potencijal.Izgradnjom mosta na Dunavu 1976. godine i asfaltnog puta ka Beloj Crkvi, postala je značajna raskrsnica puteva. Obziromna skraćenje drumske veze sa delovima srednje i južne Srbije, oživeo je drumski saobraćaj. U njenoj neposrednoj blizini surazvijeni centri – Beograd (56 km), Pan evo (36 km) i Smederevo (13 km) sa kojima je saobra ajno odli no povezan, naro itodrumskim putem.U neposrednoj blizini je i aerodrom, koji u perspektivi može biti korišćen kao kargo aerodrom.


1. Početno stanje

Glavne ciljne grupe su izabrane zbog trenutne situacije - nedostatak informacione tehnologije i kapaciteta za uvoenje GIS-a u opštinu Kovin. Zaposleni u Službi za gra evinske poslove koriste prostorne podatke sa

dokumenata na papiru – ve-oma neeikasan način rada. Osim svakodnevnog prostornog planiranja koje traži mnogo vremena, oni ne mogu da koriste višenamenske prednosti GIS-a i prema tome je njihova mogućnost razvoja prostornih strategija veoma mala. Sa jačanjem Službe prostornog razvoja svi pomenuti problemi će zastareti, šta više, Služba za prostorni razvoj će dati svoj doprinos druš-tveno-ekonomskom razvoju i organizovanju životne sredine u opštini.


Opšti cilj projekta je doprinos uravnoteženijem i održivijem prostornom razvoju opštine Kovin. Opšti cilj će biti dostignut poboljšanjem kvaliteta rada opštinskih službenika u opštinskoj Službi za prostorno planiranje.Moderno prostorno planiranje, onako kako je shvaćeno u zemljama EU ima za cilj da postigne uravnotežen i održiv razvoj teritorije. Planeri prostornog razvoja koriste tehnike i metodologije bazirane na savremenoj informacionoj tehnologiji koja im omogućava da doprinesu ekonomskom i društvenom razvoju sa manje štetnog uticaja na životnu sredinu.

http://www.opstina-kovin.org.yu/


Inicijativu za rešavanje problema pokrenula je opština Kovin 2005. godine, kao potrebu za rešavanjem problematike rada Službe za građevinske poslove, opštinske Uprave Kovin. Opštinsko rukovodstvo sa stručnim službama razradilo je plan aktiv-nosti za realizaciju projekta, kroz predlog projekta EAR-u, preko SKGO i programa EXCHANGE. Ovaj projekat je bio zasnovan na Strateškom planu opštine Kovin.Služba za građevinske poslove trenutno radi pomoću metoda koji su u EU bili u upotrebi pre mnogo godina. Problem nije samo nepostojanje informacione tehnologije već i nedostatak ljudskih kapaciteta za korišćenje savremenih sredstava za prostorno planiranje zasnovanih na informatici. Projekat je rešio oba problema Službe za građevinske poslove: obezbeđena je informaciona tehnologija i opštinski službenici su obučeni za njenu upotrebu.Projekat je završen 22.05.2007. godine i tek je započeta njegova primena. Ceo razvoj GIS-a u opštini Kovin detaljno je obu-hvaćen u Strategiji implemantacije GIS-a u opštini Kovin. Sam projekat je inicijalni deo mnogo šireg prostora, koji će obu-hvatiti : digitalizaciju ostalih planova i ažuriranje baze GIS-a, razvoj GIS Centra, itd. Sama implemantacije GIS-a se nastavlja i u narednim periodu do 2009. godine.

145

4. Ostvarene aktivnostiSam projekat ’’Uvođenje GIS-a u opštinu Kovin“ je obuhvatio sledeće aktivnosti :

• Priprema strategije za sprovo enje GIS-a u Opštini Kovin – 4 meseca• Odre ivanje tehni kih preduslova za uvo enje GIS-a – 2 meseca• Obuka službenika i tehni ka podrška – 6 meseci• Izgra ivanje baze podataka GIS-a– 3 meseca• Informisanjejavnosti -10 meseci

Prednosti za glavnu ciljnu grupu:• Zaposleni u prostornom razvoju e unaprediti znanje i podi i nivo svojih sposobnosti za rad sa GIS-om• Tehni ka opremljenost za primenu GIS-a• Delotvorniji i uspešniji rad• Rad sa bazama podataka za GIS omogu uje i bolje veze sa drugim opštinama• Aktivno i delotvorno u eš e u planiranju regionalnog razvoja.

Dobrobit za građane opštine i preduzeća u svojstvu korisnika usluga Službe za građevinske poslove:• Pet puta brže obezbe ivanje podataka o zemljištu i prostornim planovima• Prostorni planovi e biti boljeg kvaliteta i lakši za razumevanje• Prostorni podaci e biti razumljiviji i pomo i e gra anima da odlu e u koju svrhu da koriste zemljište• Mogu nosti trgovine i analiza klijenata za trgova ka preduze a,• Mogu nost analize rizika za druge ekonomske subjekte• Bolje planiranje poljoprivrednog zemljišta, lakše planiranje ekonomskih aktivnosti bez prostornog rizika. Problema

u toku realizacije projekta je bilo, vezanih za upravljanje projektnim ciklusom, sprovođenja javnih nabavki (po EU standardima), vođenje inasija isl. Svi problemi rešeni su velikom delom uz pomoć tima EXCHANGE iz SKGO i velikim entuzi-jazmom menadžera projekta.Koristi od primera dobre prakse imaju svi građani koji imaju probleme vezane za pitanja urbanizma i građevine (u proseku, oko 70 %).

5. Postignuti rezultatiPošto je projekat nedavno gotov, može se reći da će Uvođenje GIS-a u opštinu Kovin imati uticaja na rešavanje problema iz oblasti urbanizma u narednom periodu, kao i na novu organizaciju postojećeg Odeljenja za građevinsko-komunalne poslo-ve, inspekcijske, pravne i poslove privrede. Naime, kroz Strategiju implementacije GIS-a u opštini Kovin, planira se osnivanje Odeljenja za GIS kao naredni korak razvoja u oblasti urbanizma.Primena ovog projekta najveći uticaj će imati na zaposlene u opštinskoj Upravi, i naravno na građane opštine Kovin, kao korisnike usluga Službe za građevinske poslove.

6. Promocija projektaProjekat “Uvođenje GIS-a u opštinu Kovin“ je promovisan na svim lokalnim medijima (Radio BUS, Radio Kovin, Kovinske No-vine i Moj Kovin), učešćem prodžekt menadžera na radio gostovanjima, intervjuima lokalnim novinama. Takođe, urađen je i promotivni materjal u obliku brošura i lileta. Održano je nekoliko prezentacija projekta, pred svim direktno zainteresovanim subjektima (opštinski funlcioneri, direktori JP-a, zaposleni u opštiinskoj Upravi, mediji i dr.).

7. Saradnja sa partnerima (EU i lokalni)Partner opštine Kovin u ovom projektu je bila opština Maribor iz Slovenije. Uloga opštine Maribor je u razmeni iskustava ve-zanih za implemantaciju GIS-s, kao i angažovanje spoljnog stručnjaka za GIS, koji je pomogao Službi za građevinske poslove u njihovom radu, vezanom za GIS.

8. ResursiBudžet projekta je iznosio 77.990,00 EUR, od kojih je donacija od EAR iznoslia 64.990,00 EUR, a učešće opštine Kovin 13.000,00 EUR koji su obezbeđeni iz ošpštinskog budžeta. Uspešnu realizaciju ovog projekta, uslovilo je angažovanje prodžekt me-nadžera i projektnog tima, tehnička opremnjenost opštinske Uprave (kanmcelarije, kompjuteri, štampači, Internet). Strate-gijom su predviđene dalje aktivnosti na razradi GISa - deo sredstava za ove aktivnosti će obezbediti opština, dok će deo biti obezbeđen iz spoljnih izvora.

9. Mogućnost primene u drugim sredinamaSvakako da druge opštine moraju da imaju adekvatnu tehničku (kompjuteri, kancelarije) i organizacionu opremnjenost (ljudski resursi) da bi kvaliteno mogli da primene ovakav primer najbolje prakse kod sebe.Opština Kovin će zainteresovanim opštinama ponuditi sve vrste pomoći oko preuzimanja primera dobre prakse (razmena iskustva, posete, obuka, saveti i slično).

10. PreporukePreporuke projektnog tima iz Kovina su: ’’Lekcija broj jedan je svakako: Nikad ne odustajte, uvek idite do kraja realizacije projekta. Ceo projekat je novo iskustvo za sve učesnike, posebno za zaposlene u opštinskoj Upravi Kovin. Ovakav projekat je prvi takve vrste u opštini Kovin, pa je sam po sebi interesantan za ralizaciju. Donosi inovacije u radu Službe za građevinske poslove i otvara nove mogućnosti. Veoma je potreban opštini Kovin i njenim građanima.’’

146

LOKALNA SAMOUPRAVA I LOKALNE FINANSIJE

147

OPŠTINA BELA PALANKA

Projekat: JAČANJE LOKALNIh VLASTI KROZ UNAPREđE-NJE VEŠTINA UPRAVLJANJA

EU partner: Maribor, Slovenija Kontakt osoba za projekat: Aleksandar Živković

Lokalni partner: EuroBalkans Fondation, Beograd E-mail: [email protected]

Vrednost projekta: 66.230 EUR Web mail: www.belapalanka.org.yu

Opština Bela Palnka je razvila projekat sa ciljem jačanja kapaciteta lokalne samouprave u opštini u skladu sa standardima EU. Tokom trajanja projekta unapređena su znanja i praksa u radu predstavnika vlasti kroz trening lokalnih zvaničnika, studijske po-sete i praktičan rad sa kolegama iz Slovenije na rešavanju konkretnih problema lokalne zajednice. Održano je i nekoliko seminara i radnih sastanaka sa zvaničnicima opštine. Na taj način su uvedene nove upravljačke veštine u strukturi lokalne samouprave. Povećani su tehnički kapaciteti lokalne uprave pošto je za potrebe opštine obezbeđena savremena tehnička oprema. Poboljšan je sistem pružanja javnih usluga i pružena je mogućnost za formiranje investicionog budžeta. Lokalna uprava je postala služba koja je okrenuta prema građanima kroz povećanu transparentnost rada, adekvatno informisanje, prijatan stav prema strankama i odgovornim pristupom u skladu sa rokovima. Olakšan je pristup informacijama i uslugama. Lokalna samouprava je postala pravi servis građana.

O OPŠTINI

Opština Bela Palanka se nalazi u jugoistočnoj Srbiji, u Pirotskom okrugu. Opština se prostire na površini od 517km2, između Suve planine na jugozapadu i Svrljiških planina na severoistoku. Preseca je reka Nišava, međunarodni put i pruga, koji pred-stavljaju najkraću vezu između Evrope i Bliskog Istoka. Najveći deo teritorije pripada brdsko-planinskom području koji obu-hvata 76%, brežuljkasto-brdski teren obuhvata 19%, a svega 5% područja opštine pripada ravničarskom terenu oko Nišave. Opština Bela Palanka spada u najsiromašnije opštine u Republici Srbiji. Životni standard stanovnika opštine nije na zavidnom nivou. Prema poslednjim podacima prosečna zarada u opštini Bela Palanka je ispod proseka u republici. Stabilnost privrede je na veoma niskom nivou, broj preduzeća je mali i većina ih je u društvenoj svojini. Većina nekadašnjih fabrika, koje su činile okosnicu privrede opštine ne radi i u njima je prisutna iktivna zaposlenost radnika. Proces privatizacije je spor, a tamo gde je sproveden nije dao očekivane rezultate. Zbog loše situacije u privredi na teritoriji opštine postoji stalna tendencija porasta nezaposlenih. Jedini pomak u privredi opštine predstavlja razvoj malih zanatskih radionica i samostalnih trgovinskih radnji. U strukturi društvenog proizvoda i nacionalnog dohotka beleži se povećanje učešća poljoprivrede. Poljoprivreda, a posebno stočarstvo, su oduvek bili nosioci razvoja na kome se bazirao razvoj ostalih delatnosti,ali je sada stočarska proizvodnja u sta-gnaciji, kako u privatnom, tako i u društvenom sektoru iako opština ima povoljne prirodne uslove.Broj stanovnika po popisu 2002.godine iznosi 14.381. Od popisa 1991.god. do popisa 2002.god. broj stanovnika beleži pad (negativna stopa rasta od 1,28). Uzrok ovoj pojavi nije samo niska stopa priraštaja već i migracija stanovništva u veće gradove i industrijske i univerzitetske centre.


Početno stanje

Uspešna reforma državne uprave u Srbiji postavljena je kao preduslov za ekonomsku i socijalnu reformu zemlje. Moderno funkcionisanje vlade, kako na nacionalnom tako i na lokalnom nivou treba da bude predvidljivo,transparentno i otvoreno. Javno mnjenje opštine Bela Palanka je ukazalo na ozbiljne probleme u strukturi i praksi uprave. Postojala je realna opasnost od ozbiljnih poremećaja odnosa između lokalne samouprave i društva, uključujući i pad poverenja građan,a da je nastavlje-no sa neeikasnim radom opštinskih službi.Speciičan problem koji je primer dobre prakse trebalo da reši je poboljšanje kvaliteta javnih usluga i razvijanje i osposoblja-vanje budžeta koji će biti u funkciji društvenog i privrednog života opštine. Cilj je bio da lokalna vlada postne služba koja je okrenuta prema građanima kroz veću transparentnost, adekvatno informisanje, prijatan stav prema strankama i odgovorni pristup u skladu sa rokovima.Pošto lokalna samouprava još uvek nema dovoljno kompjutera i sredstava za njihovu nabavku, projektom je predviđena i nabavka ordeđenog broja kompjutera i druge dodatne opreme.

148

http://www.belapalanka.org.yu/



Cilj primera dobre prakse je jačanje kapaciteta lokalne samopuprave u opštini Bela Palanka kroz trening lokalnih zvaničnika, studijske posete i praktičan rad sa kolegama iz EU na rešavanju konkretnih problema lokalne zajednice. Cilj projekta je da se poboljša sposobnost lokalne vlade za dalje upravljanje, za brži ekonomski razvoj, da se pruže bolje usluge građanima i da se radi na profesionalniji način, pa je stoga uključena obuka opštinskih zvaničnika na rukovodećim položajima i modernizacija opreme u cilju jačanja i osnaživanja lokalne uprave.


Inicijator i nosilac primera dobre prakse je opština Bela Palanka, odnosno lokalna vlast koja želi da Belu Palanku ostavi budu-ćim generacijama kao ekonomski razvijenu, kao mesto sa zdravom životnom sredinom i sa lokalnom vlašću kojoj je stanov-ništvo na prvom mestu. Primer dobre prakse je bio zasnovan na Strateškom opštinskom akcionom planu koji deiniše 3 glavna prioriteta i to:

• lokalni ekonomski razvoj• razvoj infrastrukture• razvoj institucija

Odluka za ovu opciju proističe prvenstveno iz strateškog plana i zato što je jedan od bitnih načina da se održi ili ponovo pridobiji poverenje u Vladu opštine Bela Palanka.Direktni korisnici projekta - ukupno 30 osoba - su: lokalni zvaničnici javne uprave (predsednik, zamenik predsednika, načel-nik Organa uprave, načelnici Odeljenja), direktori javnih preduzeća, direktori javnih ustanova. Indirektni korisnici su svi zapo-sleni u Opštinskoj upravi, zaposleni javnih preduzeća i ustanova, građani i celokupno stanovništvo opštine (14.381 stanovnik po popisu iz 2002.god.).


Aktivnosti realizovane prilikom sprovođenja primera dobre prakse su sledeće:• Kombinovani sastanci sa interesnim grupama: na elnici odeljenja, direktori, šefovi, saradnici na projektu• Poseta EU partneru i upoznavanje sa praksom na terenu u cilju dobijanja sveobuhvatne slike o na inu rukovo

enja lokalnom upravom i funkcionisanju lokalne uprave organizovane su studijske posete partneru• Tehni ko opremanje uklju uju i nabavku kancelarijskog nameštaja (opremanje velike sale opštine), tehni

ke opre-me (5 kompjutera i ostala potrebna oprema)• Dolazak predstavnika iz EU, uklju uju i davanje sugestija i održavanje prakti neobuke izoblasti javne

uprave i inan-sija. Organizovana je savetodavna misija u trajanju od jedne nedelje od strane stručnjaka iz Maribora koji su radili u lokalnoj upravi pomažući lokalnim zvaničnicima i načelniku uprave. Misija je imala za cilj pravljenje opisa poslova, utvrđivanje sistema rada zvaničnika, pravljenje konkretnih radnih planova. Drugi aspekt misije je bilo obučavanje lokalnih zvaničnika u vezi komunikacije sa građanima, službenicima, organizovanja informativnih kampanja, konta-kata sa NVO, medijima, kako da upravljaju javnim službama i kako da predviđaju budžet.

• Izdavanje publikacija i informisanje javnosti: izdato je 1000 publikacija koje prikazuju aktivnosti zvani nika lokalne uprave i prezentiraju opštinu svojim sadržajem. Publikacija je namenjena građanima opštine Bela Palanka i drugim opštinama, a objavljena je na srpskom i engleskom jeziku.

Tokom primene primera dobre prakse nije bilo neočekivanih problema.Realizacijom primera dobre prakse korist imaju prvenstveno lokalni zvaničnici, direktori javnih ustanova i preduzeća, radnicilokalne uprave a indirektno svi građani opštine.


Usvajanjem modela EU u praksi lokalne samouprave u opštini Bela Palanka unapređena su znanja i praksa u radu predstav-nika lokalnih vlasti, pre svega rad u oblasti upravljanja i rad službi koje direktno komuniciraju sa građanima. Upravljački kapaciteti su unapređeni tako što je izvršena obuka 30 rukovodećih ljudi za poslove javne uprave, rukovođenja i inansija. Organizovana je studijska poseta i praktičan rad sa kolegama iz EU na rešavanju konkretnih problema lokalne zajednice. Održano je i nekoliko seminara i radnih sastanaka sa zvaničnicima opštine.Na taj način su uvedene nove upravljačke veštine u strukturi lokalne samouprave. Povećani su tehnički kapaciteti lokalne uprave pošto je za potrebe opštine obezbeđena savremena tehnička oprema. Poboljšane su javne usluge i pružena je mo-gućnost za formiranje invsticionog budžeta. Poboljšana je eikasnost pri izradi određenih dokumenata iz nadležnosti institu-cija. Informisanost građana je poboljšana. Lokalna samouprava je postala pravi servis građana.


Razvijen je sistem za pripremu redovnih saopštenja za novinare o politici opštine i uspostavljen je sistem regularne razmene informacija između lokalnih zvaničnika. U opštini je sprovedena kampanja koja promoviše pitanja lokalne samouprave, a

149

koja su najznačajnija za građane. Održane su dve koferencije za štampu.Pripremljene su publikacije koje su podeljene građanima i na taj način su građani detaljno informisani o aktivnostima zvanič-nika lokalne uprave. Publikacije su podeljene kako građanima opštine Bela Palanka, tako i predstavnicima drugih opština. Na taj način su i druge opštine upoznate sa ovim primerom i postoji otvorenost opštine Bela Palanka za stručnu i savetodavnu pomoć oko realizacije primera u tim opštinama.


Partnerska opština iz EU je bila opština Maribor iz Slovenije. U okviru saradnje sa EU partnerom organizovana je savetodavna misija u trajanju od jedne nedelje tokom koje su stručnjaci iz Maribora radili u lokalnoj upravi pomažući lokalnim zvaničnici-ma i načelniku uprave. Osnovni cilj misije je bila pomoć u pripremi opisa poslova zaposlenih u opštinskoj upravi, utvrđivanje sistema rada zvaničnika, pravljenje konkretnih planova rada. Druga komponenta misije je bila obuka lokalnih zvaničnika u oblasti komunikacije sa građanima, službenicima, organizovanje informativnih kampanja, kontakata sa NVO,medijima. Slo-venački eksperti su održali i obuke u oblasti upravljanja javnim službama i planiranju budžeta za opštinske zvanilnike. Takođe je organizovana i studijska poseta partnerskoj EU opštini tokom koje su predstavnici opštine Bela Palanka imali prili-ku da se upoznaju sa načinima rada i rukovođenja u opštinama u Sloveniji.Lokalni partner, nevladina organizacija EuroBalkans Fondation, je pružila značajnu podršku u svim aspektima rukovođenja projektom.

8. Resursi

Ukupni troškovi sprovođenja primera dobre prakse iznose 66.230EUR. Donacija Evropske agencije za rekonstrukciju iznosi 55.780EUR, što iznosi 84,23% troškova projekta. Ostala sredstva obezbeđena su iz opštinskog budžeta. Za primenu primera dobre prakse bili su potrebni kadrovi iz oblasti inansija, ekonomije, javne uprave i drugi saradnici kako iz lokalne uprave, tako iz opštine EU i EBF-a. Takođe je bila potrebna kancelarija za obavljanje pojedinih aktivnosti sa prate-ćom opremom - 2 kompjutera,telefonska linija, konekcija sa internetom, faks, štampač. Primena primera biće nastavljena inansiranjem iz budžeta lokalne uprave.


Ne postoje posebni preduslovi za primenu ovog primera u drugim opštinama. Opština Bela Palanka može ponuditi drugim opštinama znanja i iskustva stečena tokom realizacije primera. Takođe opština Bela Palanka može pružiti stručnu i savetodav-nu pomoć oko obuke zvaničnika i službenika.

10. Preporuke

Pri ponovnom sprovođenju primera dobre prakse lokalna uprava opštine bi uključila i izradu priručnika savetodavnog tipa za druge opštine. Priručnik bi sadržao informacije o opisu poslova, radnim propisima, modelima organizovanja rukovođenja, sistema saradnje sa grđanima, NVO i drugo.Takođe povećali bi sredstva koja se izdvajaju iz budžeta opštine za unapređenje upravljanja lokalne vlade kako bi se pružila bolja usluga građanima.

150

OPŠTINA gOLUBAC

Projekat: UNAPREđENJE RADA OPŠTINSKIh SLUŽBI U gOLUPCU

EU partner: Veliko Lašce, Slovenija

Lokalni partner: Fakultet organizacionih nauka, Beograd


Kontakt osoba za projekat: Anka Gogić

E-mail: [email protected] Web

adresa: www.golubac.org.yu

http://www.golubac.org.yu/


Opština Golubac je ovim projektom planirala da unapredi rad svojih službi u skladu sa EU standardima. Tokom realizacije projekta je urađena analiza trenutne situacije na osnovu koje je pripremljen plan daljeg razvoja. U skladu sa ovim planom, opština Golubac je osnovala Centar za koordinaciju rada, i u koordinaciji sa partnerom iz Slovenije i lokalnim partnerom organizovala obuke za zaposlene. Realizovana je i poseta Sloveniji tokom koje su se predstavnici Golupca detaljnije upoznali sa evropskim modelima rada i funkcionisanjem opštinske administracije i menadžmenta, kao i nabavka opreme za novi centar.Opštinska administracija i predstavnici opštinskih ograna su kroz projekat naučili da moraju razvijati opštinu kao dobro mesto za život i rad njenih građana, da nadležnosti administracije obavljaju kao pružanje usluga građanima, a ne vršenje vlasti. Tako je naučeno da su dostignuća modeli i iskustva Evropske unije dobar pravac za razvoj. Stvorena je atmosvera učenja, promena i ino-vacija. Stečena znanja će se koristiti u realizaciji budućih projekata, naročitu u domenu komparativnih analiza uspešnosti lokalne samouprave po evropskim modelima.

O OPŠTINI

Golubac se nalazi u severoistočnom delu centralne Srbije, odnosno na obodnim delovima Panonskog basena. Prostire se na 357 km2 površine, ima 24 mesne zajednice od kojih je jedan deo smešten u dolini Peka, nekoliko naselja u brdsko planin-skom području, a naselja Vinci, Usije, Golubac Brnjica i Dobra se nalaze u priobalju Dunava u dužini od 54 km. Jedna trećina opštine Golubac je proglašena je nacionalnim parkom. Po poslednjem popisu iz 2002. godine opština golubac ima 12107 stanovnika. Najveći deo stanovništva se bavi poljoprivredom i povrtarstvom, jedan deo ribolovom, dok je trećina stanovniš-tva na privremenom radu u inostranstvu.


Početno stanje

Nedostatak znanja i resursa koji karakteriše većinu lokalnih samouprava u Srbiji nije zaobišao ni opštinu Golubac. Ta činjenica u značajnoj meri otežava nastojanje opštinske uprave Golubac da se približi i prilagodi evropskim standardima. Nedostatak jedisntvene baze podataka onemogućava povećanje brzine pružanja usluga građanima, organizacijama i potencijalnim in-vestitorima. Ovo takođe otežava prikupljanje lokalnih poreza koji predstavljaju glavni izvor prihoda za opštinu. Opština Golubac je po prvi put u uvela poreze na imovinu pravnih i privatnih lica bez obzira na to da li se nalaze u urbanim ili ruralnim sredinama. Bez odgovarajuće baze podataka ili softvera ukupan iznos prikupljenog poreza neće preći 20% od plani-ranog. Veliki problem predstavlja i naplata komunalnih usluga. Navedeni problemi onemogućavaju pravilno funkcionisanje komunalnih i ostalih usluga koje pruža opština.


Osnovni cilj projekta bio je unapređenje rada opštinskih službi u skladu sa EU standardima. Posebni ciljevi projekta bili su:

a. Obezbeđenje organizacionih, upravljačkih i informacionih preduslova za funcionisanje lokalne samoupraveb. Reorganizacija administrativnih usluga i povećanje radne eikasnosti kroz osnivanje Centra za izuzetnostc. Povećanje znanja zaposlenih u opštini kroz obuked. Uspostavljanje međunarodne saradnje i primena standarda i prakse EU kroz studijske posete.

151


Na osnovu identiikovanih problema opština Golubac je pokrenula inicijativu za njihovo rešavanje kroz predlog projekta sakojim je konkurisala za sredstva iz programa EXCHANGE. Projekat je razvijen u saradnji sa stranim i domaćim partnerima.Ciljne grupe projekta su bili građani, zaposleni u opštinskoj upravi i javnim preduzećima, mala i srednja preduzeća i privatnipreduzetnici.Reorganizacijom postojećeg sistema pružanja usluga i obuka zaposlenih u opštini i razmenom iskustava sa partnerima iz EUkroz projekat ’’Unapređenje rada opštinskih službi u Golupcu” nivo usluga koje pruža opština je podignut na viši nivo.


Aktivnosti realizovane na projektu su:

a. Snimak i komparativna analiza postojećeg stanja u Golupcu: analizirane su funkcije, nadležnosti i radni elementi uopštini Golubac. Izvršeno je istraživanje zakonodavnog okvira neophodnog za formiranje i rad Centra za izuzetnost,deinisanje kriterijuma za analiziranje svih relevantnih dokumenata (jasnoća, funkcionalnost, ekonomičnost i usa-glašenost sa zakonom EU), obavljeni su intervjui sa zaposlenima u opštini i analize ljudskih resursa.

b. Studijska poseta slovenačkoj opštini Veliko Lašče: predstavnici opštine Golubac i predstavnici sa FON-a posetili supartnersku opštinu u Sloveniji. Studijska poseta trajala je 6 dana, i sastojala se iz poseta Fakulteta za administraciju,opštine Velike Laše i putovanja u Portorož radi prisustvovanja konferenciji «Dani slovena ke vlade».

c. Posete slovenačkih eksperata opštini Golubac: realizovane su dve posete slovenačkih stručnjaka opštini Golubaci ostvarena je saradnja između opštine Golubac i slovenačkih partnera iz opštine Veliko Lašče. Tokom prve poseteradili su na razmeni znanja i iskustava i razradi nekoliko mogućnosti za primenu najbolje prakse koja se koristi u Slo-veniji u oblasti administrativnog rada, u cilju zadovoljavanja potreba pojedinaca i poslovnih organizacija iz opštineGolubac. Veći deo rada se odnosio na deinisanje budućih koraka za otvaranje Centra za izuzetnost u opštini. Poštosu predhodno odabrani primeri dobre prakse iz Slovenije isti su prezentovani u Golupcutokom druge posete ekspe-rata iz Slovenije. Prezentovani su sledeći primeri: (a) budžetsko planiranje u opštini Veliko Lašče koju je prezentovaožupan opštine Veliko Lašće, Anton Zakrajšek i sekretarka opštine, Jerica Tomšič Lušin, (b) sistem pokazatelja za prora-čunsku transparentnost slovenačkih opština koji je prezentovao prof.dr. Srečko Devjak. Prezentacije su prisustvovalizaposleni u opštinskoj upravi,komunalnom preduzeću i direkciji za izgradnju, članovi opštinskog veća i funkcioneriopštine. Bilo je 27 prisutnih. Ovi primeri su analizirani i upoređivani sa praksom u Golupcu. Učesnicima su podeljenimaterijali o ovim primerima najbolje prakse.

d. Formiranje Centra za izuzetnost: U okviru ove aktivnosti, posle izvršenog snimka postojećeg stanja i komparativneanalize, kao i korišćenja znanja i iskustava iz partnerske opštine Veliko Lašče, urađen je dokument o organizacijiCentra za izuzetnost koji sadrži: (a) razloge i ciljeve osnivanja Centra, (b) zadatke Centra, (c) korisnike usluga Centra( ciljne grupe), (d) vrste poslova i usluga koje pruža Centar, (e) saradnju sa subjektima u okruženju, (f) -organizacijuCentra. Urađen je predlog izmena sistematizacije radnih mesta u opštinskoj upravi radi eikasnijeg odnosa sa Cen-trom za izuzetnost, kao i sastematizacija radnih mesta u Centru. Ova sistematizacija je urađena na osnovu predhod-nog dokumenta koji je deinisao ciljeve i zadatke Centra. Utvrđeni su kriterijumi za angažovanje osoblja u Centru ina osnovu njih izvršen odabir osoba za rad. Urađena je koncepcija daljeg razvoja odnosa sa javnošću i marketinškihkomunikacija u opštini. Osoblje Centra je angažovano, određen rukovodilac i podeljene uloge u timu. Instaliranaoprema, uređen radni prostor, omogućena internet konekcija, urađena informatička mreža, prostor je vidno ozna-čen adekvatnom tablom.

e. Izrada baze podataka kao osnove integralnog informacionog sistema: Na osnovu snimka postojećeg stanja i kompa-rativne analize deinisana je struktura baze podataka koju treba da podržava budući softver. Početna baza podatakakoja će se nadalje menjati i dopunjavati sadrži, informacije o opštini, podatke o lokalnoj organima opštine, Centruza izuzetnost, vodič kroz opštinu, uputstva za izdavanje dokumenata, formulari zahteva i sl. Bazu podataka čine iselektino dostupni podaci čija se distribucija određuje po nivou odgovornosti i ovlašćenja u službi kao što su podaciiz matičnih knjiga, biračni spisak podaci o formiranju predmeta i kretanju dokumentacije i sl. Urađen je dizajn vebsajta Centra za izuzetnost i opštine Golubac.

f. Edukacija zaposlenih: izrađen je plan i program edukacije zaposlenih koji je predvideo edukaciju iz 8 oblasti: Urbanimenadžment i „dobra uprava“, Grad i Evropska unija, Finansijski menadžment, Marketing komunikacije : lokalnauprava i građani, Upravljanje ljudskim resursima, Elektronska uprava, Indikatori razvoja, Veštine prezentovanja i Tim-ski rad. Edukaciju su prošli svi zaposleni u Opštinskoj upravi, a prisustvovali su i zaposleni u komunalnom preduze-ću, članovi opštinskog veća i funkcioneri u ogranima opštine. Održano je šest dvodnevnih seminara koje su držali

152

redovni profesori FON-a, docenti i asistenti, dekan Fakulteta za upravu u Ljubljani, župan i sekretarka opštine Veliko Lašče.

g. Evaluacija postignutih rezultata: Tokom realizacije projekta vršene su evaluacije postignutih rezultata. Urađena je i obrađena anketa o kvalitetu pružanja usluga u opštini Golubac kako bi ubuduće mogao da se prati napredak u ovoj oblasti. Posle održanih seminara svi učesnici su popunjavali evaluacione upitnike. Isti su analizirani da bi se eventualno vršile korekcije seminara. Urađena je i završna evaluacija edukacije zaposlenih. Na polovini realizacije projekta, projekti tim je izvršio evaluaciju ada u prvih 5 meseci i konstatovao krizu u realizaciji. Urađene su korekcije plana što je dalo za-dovoljavuje rezultate jer su u drugoj polovini realizacije projekta nadoknađena kašnjenja i propusti iz prve polovine.


Rezultat projekta je objektivno i stru no ura en pregled stanja u opštini. To su dokumenti koje su uradili partneri: Analiza normativnih i organizacionih akata i Komparativna analiza akata bitnih za formiranje i funkcionisanje Centra za izuzetnost kao i anketa o zadovoljstvu građana i obrada ove ankete. Time su postignuti posebni ciljevi projekta jer opština ima organizacioni, upravljački i informacioni osnov da se razvija kao dobra uprava po evropskim iskustvi-ma. Kroz ovaj rezultat uočeni su nedostatci u organizacionoj strukturi koja je poboljšana i tako je obezbeđeno bolje pružanje usluga građanima. Utvrđen je nivo znanja i veština zaposlenih i tako omogućeno da se kvalitetno koncipira program obuke za zaposlene posle čije realizacije je podignut nivo njihovog znanja i veština.

Protokoli o saranji su ustanovljeni sa partnerima. Opština Golubac i Veliko Laš e su potpisale protokole koji su omo-gućili uspešnu realizaciju projekta i dalju saradnju. Opština je uspostavila međunarodnu saradnju sa državom u Evropskoj uniji i time dostignuća i praksu Evropske unije učinila dostupom za opštinu Golubac

Opština Golubac je postigla da sve administrativne usluge gra anima pruža na jednom mestu. Otvaranjem Centra za izuzetnost uz usavršavanje već organizovanog uslužnog centra u zgradi opštine postignuti su posebni ciljevi: unapređenje uprave po principima moderne lokalne vlade, unapređenje eikasnosti rada.

Unapre ena je praksa u pružanju usluga gra anima kroz pove anje nivoa znanja i veština zaposlenih. Opština Go-lubac raspolaže sa više dokumenata kojima se unapređuje praksa u lokalnoj upravi kao što je nova sistematizacija, marketing plan, Obrade anketa i sl.

Postavljen je veb sajt Centra za izuzetnost i opštine Golubac koji je omogu io da graani svoje poslove obave preko interneta koa i da se svakodnevno brzo i sveobuhvatno inforišu o događajuma u opštini. Ove informacije i moguć-nosti su posebno značajne za veliki broj građana koji rade u inostranstvu čime se stvara mogućnost za investicije u opštini.


Tokom realizacije projekta održano je 10 konferencija za štampu koju su vodili članovi tima iz Golupca uz učešće partnera. Konferencije su pratili lokalni elektronski mediji: televizija Duga, Ruf, radio Dunav, Radio Požarevac i dr. Objavljeni su članci u dnevnom listu Danas, dodatak Braničevo Danas kao i u drugim novinama.

Tokom realizacije projekta štampano je tri biltena sa informacijama iz poslednjih tri meseca realizacije projekta. Oni sadrže informacije o projektu, aktivnostima i rezultatima. Distribuirani su na pultu u zgradi opštine gde su bili dostupni zaposleni-ma, predstavnicima opštinskih organa i građanima, u drugim institucijama u opštini, školama radi informisanja nastavnika i roditelja, domu zdravlja i dr. Bilteni su deljeni na svim skupovima koje je opština organizovala u toku realizacije projekta.


Saradnja sa EU partnerom, Opštinom Veliko Lašče iz Slovenije je procenjena kao jako dobra i korisna. Posebno je značajno što su pružene prave informacije i znanja od strane kompetentnih stručnjaka, župana i sekretarke opštine i naučna znanja od strane dekana Fakulteta za upravu iz Ljubljane. Oni su uspeli da na razumljiv način približe svoja iskustva i učine ih pri-menjivim u opštini Golubac. Saradnja se nastavlja i opština Golubac će ubuduće svoj razvoj i strateške odluke komparirati sa opštinom Veliko Lašče.

Saradnja sa domaćim partnerom, Fakultetom organizacionih nauka je, u prvom delu realizacije, zapala u probleme zbog nede-inisanih dnevnih operatinih obaveza na relaciji FON - Golubac. Pozitivno je što su partneri prepoznali problem i imali zajednič-ki kapacitet da redeinišu saradnju, dinamiku i plan aktivnosti. Ovo se pokazalo uspešnim jer je projekat realizovan u celini.

153

8. Resursi

Troškovi sprovođenja projkta iznosili su 60.305 EUR. Evropska agencija za rekonstrukciju inansirala je 90% od ukupnih troš-kova dok je ostatak pokrila opština Golubac iz budžeta.

Opština Golubac će nastaviti da jača organizacionu i kadrovsku strukturu u Centru za izuzetnost. Obezbeđen je nastavak obuke za zaposlene u Centru. Nastavljeno je sa usavršavanjem organizacione strukture Opštinske uprave kroz promene sistematizacije. Planiraju se dalje obuke za konkretna znanja za zaposlene pogotovu iz informatike. Do kaja godine se pla-nira rekonstruisanje radnih prostorija u uslužnom centru radi poboljšanja uslova za rad. Opština će do kraja godine završiti poslednju fazu digitalizacije analognih podataka iz matičnih knjiga tako da će se izvodi izdavati za nekoliko minuta. Uvešće se potpuno elektronsko praćenje dokumentacije kroz elektronsku pisarnicu.


Za realizaciju projekta ne postoje speciični preduslovi. Opština Golubac je spremna da primi zainteresovane predstavnike drugih opština i da im pokaže način funkcionisanja Centra za izuzetnost, funkcionisnje e-uprave i vrlo rado će razmeniti isku-stva sa ostalim opštinama radi poboljšanja kako njihovog tako i sopstvenog rada.

154

OPŠTINA KANJIŽA

Projekat: IZgRADNJA LOKALNIh KAPACITETA ZA EVROP-SKE INTEgRACIJE I UKLJUČIVANJE JAVNOSTI U OPŠTINSKI RAZVOJ I KREIRANJE JAVNIh POLITIKA

EU partner: Vodice, Slovenija Kontakt osoba za projekat: Piroška VadasLokalni partner: Plavi Dunav, Novi Sad i Informacioni Kavai

centar za razvoj opštine Kanjiža (ICR) E-mail: [email protected] Vrednost projekta: 72.950 EUR_____________________ Web adresa: www.kanjiza.co.yu__________

Ovaj Projekat je imao za cilj da poveća lokalne kapacitete za predstojeće Evropske integracije i uključi javnost i civilne organizacije u kreiranje javnih politika. Ovo znači da je zadatak projekta da upozna zaposlene u opštinskim organima, civilne organizacije i građane sa funkcionisanjem EU, Evropskim razvojnim fondovima, mogućnostima konkurisanja i pisanjem projekata uopšte. Jedan od osnovnih ciljeva projekta bilo je i uspostavljanje i pospešivanje komunikacije između opštinske uprave i nevladinog sek-tora i građana. Osim ovih ciljeva treba istaći i težnju da se pomogne i uloži u projektne kapacitete opštine kao i uspostavljanje dugoročne i korisne saradnje sa partneskom opštinom iz Slovenije na svim nivoima.Konkretni rezultati projekta su: dve studije, nabavljena oprema u vrednosti od 9.200EUR, otvorena dva Info Pointa u dva sela, pose-ta opštinske delegacije u Sloveniji, dve radionice na temu EU integracije, podstrek Informacionom centru za razvoj opštine Kanjiža i potpisan pismo o namerama između gradonačelnika opštine Kanjiža i opštine Vodice.

O OPŠTINI

Opština Kanjiža smeštena je na severnom delu Bačke na granici sa Mađarskom, 5 km udaljen od koridora 10 i 10A, na korido-ru EGK 4 (reka Tisa) i omeđena opštinama Subotica, Senta i Novi Kneževac. Pokriva površinu od 400 km2 na kojoj živi 27.510 stanovnika u trinaest naseljenih mesta. Broj zaposlenih lica iznosi 5.920, što čini 25,52% od aktivnog stanovništva starijeg od 15 godina. U sastavu zaposlenih žene učestvuju sa 30 %. U privredi su zapošljavana 61% radnika, od toga najveći broj radnika je zaposlen u prerađivačkoj industriji (30,6 %), u preduzetništvu (18 %) , u trgovini (8,6 %), u poljoprivredi (5,6 %) , itd. Opština Kanjiža zauzima centralno mesto u Regiji Dunav – Kireš – Moriš –Tisa izaspekta geografskog položaja i nalazi se na pola puta na relaciji Beograd – Budimpešta.


1. Početno stanje

Problem koji je ovaj primer dobre prakse trebao da otkloni bila je nespremnost opštinskih organa i administracije, kao i civil-nih organizacija, na nove izazove koji slede po započinjanju procesa evropskih integracija. I sama svest o prilikama koje EU nudi novim članicama kao i budućim okolnostima, je, u svim delovima društva na vrlo niskom nivou. Početkom 2004. godine kada su usledeli novi modeli dobijanja inansijske podrške iz EU, opština se direktno suočila sa nedostatkom kapaciteta za projektovanje, pisanje i sprovođenje ozbiljnijih projekata. Uzrok ovom problemu bio je nedostatak informacija, obuka i pri-lika za konkurisanje.


Ovaj projekat imao je sledeće ciljeve:

• Pove anje lokalnih kapaciteta za predstoje e Evropske integracije• Razvijanje kapaciteta opštinske administracije da ispunjava standardne EU forme predloga projekata, kao i za imple-

mentaciju EU projekata• Uklju ivanja javnosti i civilnih organizacija u razvoj i kreiranje javnih politika u oblastima manjinskih i ljudkih prava,

lokalnog privrednog razvoja, decenralizacije i socijalnih reformi i razviti komunikaciju između javnosti, civilnog sek-tora i opštinskih organa

155

http://www.kanjiza.co.yu/



Inicijativu za rešavanje problema pokrenula je opština Kanjiža, uz opšte odobravanje nevladinih organizacija, javnih predu-zeća i javnih službi opštine. Prve korake u izradi Akcionog plana uradilo je Odeljenje za razvoj privrede u opštinskoj upravi, uz asistenciju novoosnovanog Informacionog centra za razvoj opštine Kanjiža i Mesne zajednice Horgoš. Zajedničkim radom sa spoljnim saradnicima izrađen je predlog projekta koji je dobio punu podršku lokalne vlasti, ali i civilnih udruženja i javnih preduzeća.Primer se oslanjao na opštu Strategiju razvoja opštine Kanjiža, koja je za vreme pisanja projekta bila u završnim fazama izra-de. Može se reći da se primer opšte prakse razvijao istovremeno, paralelno i u skladu sa razvojem Strategije razvoja opštine Kanjiža, dok su njeni ciljevi apsolutno u harmoniji sa Strategijom razvoja. Šta više, svaki od navedenih ciljeva nalazi se u, sada već zvaničnom i usvojenoj Strategiji razvoja opštine Kanjiža za period 2006-2010. Korisnike primera možemo podeliti na dve grupe: indirektni i direktni korisnici.

(1) Indirektni korisnici su: građani / opšta javnost, privatni sektor(2) Direktni korisnici su: opštinska administracija (direktna korist u smislu porasta kapaciteta za pripremu projekata i

mogućnosti direktnog uticaja na razvoj opštine), političko rukovodstvo (jačanje političke svesti o odgovornosti za ukupni razvoj opštine i prilika za poboljšanje opšte slike o predstavnicima političke elite), nevladine organizacije (jačanje svesti o odgovornosti za ukupni razvoj opštine i učešće u kreiranju razvojnih strategijѕ, mogućnostima kon-kurisanja i funkcionisanja pod novim uslovima).

Takođe treba istaći i međunarodnu opštu diplomatsku korist jednog ovakvog projekta.


Aktivnosti realizovane prilikom sprovođenja primera dobre prakse su:

• 4 posete EU eksperata iz partnerske opštine Vodice iz Slovenije• Analiza situacije (intervjui) i izrada studija – dva eksperta, nacionalna partnerska organizacija i projektni tim

vršili su više intervjua na različitim nivoima lokalne uprave, predstavnicima civilnih i privrednih društava kao i građana veza-no za tok projekta, sadržaj studija, predloga reforme uprave, konkursa i projekata Na osnovu intervjua, pripremljene su dve studije sa preporukama za civilna društva i evropski pravac razvoja opštinske uprave

• Radionice i obuke - dve radionice su organizovane u skladu sa 2 studije, jedna za opštinsku administraciju a druga za civilna udruženja, sa temama funkcionisanja EU, fondova, načinima konkurisanja i sprovođenja projekata

• Studijska poseta u Vodice - šesto lana opštinska delegacija posetila je opštinu Vodice sa ciljem upoznavanja ink-cionisanja opštinske uprave EU modela, a kao dodatne aktivnosti posećeno je još niz opština u Sloveniji, koje su se istakle u dobijanju inansijske pomoći iz evropskih fondova

• Informisanje javnosti / redovne konferencije za novinare i štampanje Informatora• Kupovina opreme - tokom realizacije nabavljena je kompjuterska oprema za dve kancelarije InfoPointa, nameštaj i

opreme za ozvučenje konferencijske sale.

Direktnu korist od ovog primera dobre prakse imale su sve osobe uključene u rad ovog projekta: 66 osoba koje su direktnouključene u rad, učesnici na obukama (41) i građani uključeni u intervjue (preko 400 osoba - oko 2.5% gradske populacijeKanjiže).Putem konferencija za novinare, redovnih obaveštenja i razogovora veliki deo populacije informisan je o događajima i aktiv-nostima projekta.

rezultati

Promena pristupa opštinske administracije odigrala se već za vreme implementacije primera. Dok su, kako građanstvo, tako civilni sektor, pa i opštinska administracija na početku reagovali više uzdržano, bez očekivanja i uplitanja, tokom brojnih intervjua, razgovora i konačno tokom treninga vidno je porastao entuzijazam i interesovanje za projekat. Promena pristupa sama po sebi pokazatelj primenljivosti prakse. Ljudi su, kako iz civilnog sektora tako i iz opštinske uprave, počeli da razmišlja-ju o projektima, da dugoročno planiraju i pokazuju prve znake projektno-orijentisanog-pristupa problemima. Osetili su da možda mogu da utiču na oblikovanje razvojnih programa i uključili su se u međusobnu komunikaciju na nivou opština-civil-no društvo-građanstvo. Po prvi put nevladin sektor osetio je da će biti ili da je već uključen u rešavanja određenog problema, a po prvi put opština je bila spremna na to.


Redovno su organizovane konferencije za novinare tokom kojih je javnost obaveštavana o toku i rezultatima projekta. Tre-ba istaći konferenciju za novinare povodom započinjanja projekta, zatim konferenciju povodom prve posete slovenačkih

156

partnera i najzad povodom završavanja projekta. Postoji čitav niz priloga, tekstova i izveštaja, kako u lokalnim medijima, na mađarskom i srpskom jeziku, tako i novina sa širom regionalnom pokrivenosti, uključujući Dnevnik-Novi Sad, Vreme-Beo-grad, Duna TV iz Mađarske, niz priloga na Radio Subotici, Panonija TV iz Subotice, Mađar So dnevnik na mađarskom i redovna obaveštenja na lokalnoj kablovskoj televiziji i lokalnom radiju.


Eksperti iz EU, opština Vodice (Slovenija) su tokom realizacije projekta obavili četiri radne posete prilikom kojih su se upoznali sa funkcionisanjem oštinske uprave, opštinskih organa i službi, civilnih i kulturnih društava. Eksperti su pružili neophodnu podršku prilikom pripreme smernica za restruktuiranje opštine kao i prilikom izrade studije o kanalima komunikacije sa organizacijama civilnog društva. Održane su dve radionice na temu pripreme predloga projekata i uključivanja građana u kreiranje javne politike. Šestočlana opštinska delegacija posetila je opštinu Vodice sa ciljem upoznavanja inkcionisanja opštinske uprave EU modela, a kao dodatne aktivnosti posećeno je još niz opština u Sloveniji, koje su se istakle u dobijanju inansijske pomoći iz evropskih fondova. Između partnerskih opština je potpisano pismo o namerama za nastavak saradnje u oblasti kulture, obrazovanja i ekonomije.Lokalni partneri u izvršenju ovih aktivnosti bili su NVO „Plavi Dunav“ Novi Sad i Informacioni centar za razvoj opštine Kanjiža (ICR). „Plavi Dunav“ pružao je podršku u inansijskim pitanjima, tekućim problemima, a značajna je bila uloga i u ispunjavanju projektne dokumentacije. ICR je davao logističku podršku, vršio punu koordinaciju, administraciju, pomoć u izvršenju ten-derskih procedura i održavao komunikaciju sa Stalnom konferencijom gradova i opština.

8. Resursi

Projekat je inansiran od strane Evropske agencije za rekonstrukciju. Ukupna vrednost projekta iznosila je 72.950 EUR, odkojih je opština inansirala 11.79%.Stalni ljudski resursi na raspolaganju bili su dve osobe iz opštinske administracije, 2 zaposlena u ICR-u opštine Kanjiže, 1zaposleni u „Plavom Dunavu“. U trajanju od 10% radnog vrmena zaposlena je još 1 osoba iz opštinske administracije. Osimtoga, na raspolaganju su bili i unutrašnji opštinski i spoljni saradnici – gruba procena da je u više navrata tražena asistencijapri radu ovom projektu od 20 saradnika, dok je u radu značajnije učešće uzelo još minimum 40 osoba.Najveća ušteda ovog projekta ogleda se u osnivanju InfoPoint-ova i opremanju istih, kao i u obuci tamo zaposlenih ljudipošto će sav posao nastaviti zaposleni u ICR-u Kanjiže pod čijom su upravom InfoPoint-ovi. Izrađene su i dve studije kojebi, inače, značajnije opteretile budžet opštine. Tu su i troškovi uspostavljanja novih kontakata sa slovneačkim partnerima islovenačkim opštinama.


Pre svega, treba izraditi dobru ideju, napisati dobar projekat i konkurisati na odgovarajući konkurs. Preduslovi za to su pravo-vremene informacije, dobar tim za izradu projekata, a poželjan je i dobra koordinacija svih segmenata lokalne samouprave. Kada se grant dobije (odobri projekat), preduslovi za uspešno izvršavanje projekta su dobar projektni tim (dobra raspodela posla u okviru njega), podrška opštinske administracije i dobar partner – u ovom slu aju dobra partnerska opština. Drugim opštinama je od ovog projekta na raspolaganju izrađeni materijali (studije i lileti), a moguća je i stručnu pomoć u pripremanju i sprovođenju projekta, tenderskih procedura kao i razmena iskustva.

10. Preporuke

Projektni tim opštine Kanjiža bi preporučio: ’’Potrebno je imati izvor pravovremenih informacija, dobru ideju, dobar projekat, dobar projektni tim, izdejstvovati punu podršku opštinske administracije i dobar izbor partnera. Osim toga, preporučujemo da što više ljudi bude uključeno u projekat, razviti dobru komunikaciju i sa ostalima u opštinskoj administraciji, a neobično je važno imati dobru komunikaciju sa odeljenjem za inansije – za izvršenje projekta od vitalne je važnosti da isplate, uplate budu pravovremene i da se dokumentacija uredno čuva. Neke susedne optine (Senta, Čoka, Ada) takođe razmatraju osniva-nje InfoPoint-ova za informisanje građana i pisanje projekata po modelu opštine Kanjiže. Čak su započele prve konsultacije o saradnji sa tim opštinama na tom polju.’’

157

OPŠTINA KNJAŽEVAC

Projekat: PROJEKTNA KANCELARIJA U OPŠTINI KNJAŽEVAC

EU partner: Trento, Italija Kontakt osoba za projekat: Marija JelenkovićLokalni partner: Timočki klub, Knjaževac E-mail: [email protected] Vrednost projekta: 34.603 EUR Web adresa: www.knjazevac.co.yu

Ovim projektom opština Knjaževac je planirala da unapredi svoj rad kroz obuku zaposlenih u opštini, pre svega opštinskog me-nadžmenta za pripremu projekata i strateških dokumenata.Cilj je bio osnaživanje zaposlenih u Opštinskoj upravi u Knjaževcu za izradu predloga projekata i strateških dokumenata prime-nom standarda Evropske unije kroz edukaciju i razmenu znanja i iskustava sa partnerskom opštinom iz Evropske unije. Opština je oformila novu Kancelariju za pripremu i realizaciju projekata koja će vremenom postati deo razvojnog centra regije, i koja će značajno doprineti poboljšanju strateškog planiranja, izrade razvojnih programa i konkurisanju za različite fondove. Naj-značajnija komponenta projekta je obuka zaposlenih u opštini u kojoj su značajnu ulogu imali EU i lokalni partneri, a realizovana je i studijska poseta Sloveniji.

O OPŠTINI

Opština Knjaževac se nalazi u Istočnoj Srbiji i graniči se sa Republikom Bugarskom. Opština ima 37.172 stanovnika, od kojih oko 20.000 u gradu, četvrta je po veličini u Republici i ima 86 naseljenih mesta. Opština Knjaževac je devastirano područje, sa visokom stopom nezaposlenosti i prosekom zarada me u najnižim u Srbiji. Knjaževac je pretežno brdsko – planinsko po-dručje. Strateški pravci razvoja su: razvoj poljoprivrede, turizma i malih i srednjih preduzeća. Opštinu Knjaževac karakteriše visok nivo saradnje između javnog, biznis sektora i civilnog društva, što pokazuje i nedavno osnovana „Kuća partnerstva“.


1. Početno stanje

U godinama koje su za nama vrlo malo pažnje se posvećivalo stručnom usavršavanju zaposlenih u opštinskoj upravi, ne uzi-majući u obzir edukaciju vezanu za obavljanje konkretnih poslova u upravi. Prosek godina starosti zaposlenih u opštinskoj upravi bio je veliki, što povlači za sobom i nizak stepen korišćenja računara, korišćenja stranih jezika i primene savremenih metoda za rad. Pored napred navedenog, zaposleni u opštinskoj upravi praktično nisu završili nikakvu obuku za apliciranje i upravljanje projektima, naročito onih po kriterijumima Evropske Unije. Zahvaljujući nevladinom sektoru, koji svakako ima mnogo veće iskustvo u vezi sa upravljanjem projektima, vrlo mali broj zaposlenih u opštinskoj upravi i u javnim preduzećima i službama imao je prilike da se upozna sa evropskim projektima.Problem se takođe odnosi i na izradu strateških dokumenata za koju je uglavnom bila zadužena opštinska uprava, a koja s obzirom na nepoznavanje metodologije, nije u mogućnosti da kvalitetno izvrši taj zadatak. Problem se proširuje i na javna preduzeća, ustanove i organizacije i sve korisnike budžeta.


Osnovni cilj je kreiranje moderne Opštinske uprave primenom standarda Evropske unije. Speciičan cilj je osnaživanje zapo-slenih u Opštinskoj upravi u Knjaževcu za izradu predloga projekata i strateških dokumenata primenom standarda Evropske unije kroz edukaciju i razmenu znanja i iskustava sa partnerskom opštinom iz Evropske unije.


Projektni zadatak je sadržan u Strateškom opštinskom akcionom planu koji se između ostalog bavi i problematikom osa-vremenjivanja opštinske uprave, tzv ’’lokalnim institucionalnim razvojem“. Kako su u izradi Strateškog akcionog plana uče-stvovali predstavnici sva tri sektora (vladin, nevladin i biznis sektor) može se reći da je problem prepoznat od strane svihsektora.Inicijativu za rešavanje problema je pokrenula opštinska uprava, a konkurs za inansiranje projekata iz programa EXCHANGE,

158

http://www.knjazevac.co.yu/


namenjenog opštinskim upravama iz Republike Srbije, bio je prava prilika za rešavanje navedenog problema.Opština Knjaževac se odlučila da konkurisanjem za ovu donaciju pokuša da reši navedeni problem iz razloga što je on su-ština većine problema u radu opštinske uprave. Planirano je da se osnaživanjem uprave na ovaj način postavi dobra osnovaza rešavanje većine problema iz izvornog delokruga opštine, pogotovu kada je u pitanju strateško planiranje kao osnova zaprojekte i aktivnosti.Predlog projekta je urađen u opštinskoj upravi Knjaževac: izvorno, prema predlogu projekta, direktna ciljna grupa projektasu zaposleni u opštinskoj upravi, kao i predsednik i zamenik predsednika opštine, članovi opštinskog veća i menadžer opšti-ne Knjaževac.Prilikom realizacije projekta direktna ciljna grupa je proširena na predstavnike javnih preduzeća, organizacija i ustanova čijije osnivač opština Knjaževac i lokalnih nevladinih organizacija.Indirektnu ciljnu grupu čine svi građani opštine Knjaževac.


Najvažnije realizovane aktivnosti su:

• Poseta EU partnera: prevod i štampanje materijala koji se koristi za seminar (prevod sa engleskog na srpski jezik za oblast izrade projekata i sa italijanskog na srpski za strateško planiranje). Pripremne aktivnosti za seminar i dolazak EU eksperata - seminar u trajanju od 10 dana uz prevod sa italijanskog i engleskog na srpski jezik.

• Studijska poseta Trentu u trajanju od 5 dana• Opremanje Projektne kancelarije• Medijska kampanja: štampanje publikacije, specijalne emisije na lokalnojTV i radiju• Monitoring i evaluacija: interni i eksterni

Partner iz Evropske Unije je bila opština Trento. Stručnjaci iz Torenta su održali sledeće obuke:• Izrada predloga projekata• Strateško planiranje starešina Odeljenja za privredni razvoj u opštini Trento.• Tako e su partneri bili zaduženi za organizovanje studijske poseteTrentu.• Lokalni partnerje bila NVO „Timo ki klub“ iz Knjaževca. Uloga lokalnog partneraje pružanje stru ne pomo i u uprav-

ljanju projektom.

Nakon realizacije projekta usledila je realizacija projekata kreiranih u Projektnoj kancelariji a koji su od bitnog zna čaja za celokupno stanovništvo opštine.


• Obuka oko 30 zaposlenih u Opštinskoj upravi, javnim preduze ima i ustanovama za izradu predloga projekata i strateško planiranje

• Preneseno je iskustvo opštineTrento iz navedenih oblasti• Opremljena je Projektna kancelarija.

Korisnici usluga su javna preduzeća, ustanove i organizacije čiji je osnivač opština. Rezultat projekta je i nekoliko projekata odobrenih opštini Knjaževac nakon otvaranja Projektne kancelarije. Projekti su urađeni u Projektnoj kancelariji u saradnji sa javnim preduzećima i ustanovama, a to su:

1. Projekat uređenja lokalnih puteva na teritoriji opštine Knjaževac putem organizovanja javnih radova po konkursu Ministarstva za rad, zapošljavanje i socijalnu politiku. Vrednost projekta je 4.276.830.00 dinara

2. Projekat “Industrijska zona na prostoru bivšeg vojnog objekta u Knjaževcu“, vrednost projekta je 110.000.000,00 dinara.

3. Projekat ’’Uređenje zelene pijace u gradu“ po konkursu Ministarstvo za državnu upravu i lokalnu samoupravu. Iznos odobrenih sredstava je 3.500.000,00 dinara.

4. Prijava za učešće u ’’Programu sprovođenja politike socijalne zaštite u Republici Srbiji“ Ministarstva za rad, zapošlja-vanje i socijalnu politiku. Prijava opštine Knjaževac je jedna od 15 prijava odabranih za realizaciju programa.

Pored navedenih, u Projektnoj kancelariji je urađeno još nekoliko projekata koji nisu odobreni od strane donatora a za neke se rezultati konkursa još uvek ne znaju.


Pored promocije putem treninga i priručnika koji je izrađen u 1.000 primeraka projekat je promovisan na lokalnim medi-jima čime je celokupna lokana zajednica stekla uvid u rad lokalne samouprave po pitanju uvođenja savremenih metoda organizacije.

159


Partner iz Evropske unije je bila opština Trento, Italija. Eksperti iz partnerske opštine su održali dve obuke za službenike koji rade u projektnoj kancelariji. Prva obuka je bila namenjena profesionalnoj pripremi predloga projekata, a druga pripremi strateških dokumenata. Predstavnici opštine Knjaževac su obavili studijsku posetu opštini Trento gde su imali priliku da se upoznaju sa različitim aspektima funkcionisanja opštinske administracije od lokalnog razvoja preko obrazovanja do pruža-nja usluga različitim korisnicima. Prilikom posete takođe su imali priliku da se susretnu sa velikim brojem privrednika, poljo-privrenika kao i da obiđu razvojne, obrazovne i istraživačke institucije u Trentu.Lokalni partner je NVO ’’Timočki klub“ iz Knjaževca. Uloga lokalnog partnera je pružanje stručne pomoći u upravljanju projektom.

8. Resursi

Projekat je vrednosti 34.603 EUR, od čega je učešće opštine 12,79%. Resursi koji su bili potrebni za realizaciju projekta su:• Tim koji realizuje projekat. Preporuka je da opština iskoristi iskustvo i znanje nevladinog sektora, pogotovu za reali-

zaciju prvih „evropskih“ projekata.• Prostor gde e se seminar odvijati.• Osnovna ra unarska oprema (ra unar, internet veza, projektor, video bim)• Ljudi zaposleni u Upravi zainteresovani za sticanje novih znanja, zainteresovani za izradu predloga projekata i stra-

teško planiranje. Ovo je najbitniji resurs.

Resursi potrebni za funkcionisanje Projektne kancelarije:1. Jedna kancelarija u zgradi opštine2. 3 računara i štampač. Dovoljan je i jedan računar ali je mnogo lakši, brži i eikasniji timski rad pisanja predloga proje-

kata kad ih ima više.3. Računari su povezani sa opštinskom mrežom (zbog prikupljanja podataka neophodnih za izradu projekata)4. ADSL linija (što takođe puno olakšava rad)


Sve opštine u Republici imaju preduslove da otvore Projektnu kancelariju s obzirom na vrlo male izdatke za opremanjekancelarije.Svim zainteresovanim opštinama opština Knjaževac može da ponudi publikaciju izdatu tokom realizacije projekta ’’Uprav-ljanje projektnim ciklusom“. Takođe sve zainteresovane opštine mogu da posete Knjaževac i upoznaju se kako funkcionišeProjektna kancelarija i u to kako je ostvarena saradnja između javnog, biznis i nevladinog sektora, na šta je projektni tim izKnjaževca veoma ponosan.

Preporuke

Projektni tim iz Knjaževca bi kao najvažnije preporučio da u samom startu opština zaposli lice sa iskustvom u radu nevladi-nog sektora koje će biti zaduženo za rad Projektne kancelarije. Pomoć pri izradi projekata dobiće od stručnjaka za pojedine oblasti iz Opštinske uprave i javnih službi ali će ta osoba biti zadužena za upravljanje projektom.

Eksperti iz Evropske unije su nam ukazali na dve varijante organizacije:• Projektna kancelarija je organizovana kao kabinet Predsednika opštine, odnosno gradona elnika i za svoj rad nepo-

sredno odgovara Predsedniku opštine.

• Preporu ujemo ovaj oblik organizacije iz razloga što je Predsednik opštine izvršni organ opštine, naredbodavac za izvršenje budžeta i zastupnik opštine i u slučajevima realizacije opštinskih projekata.

• Kancelarija je organizovana u sastavu Opštinske uprave i zaposleni u Kancelariji je zaposlen u Opštinskoj upravi. Za svoj rad odgovara načelniku Uprave i Predsedniku.

160

gRAD

NIŠ

Projekat:

UNAPREđENJE RADA PROJEKTNOg CENTRA UPRAVE ZA PRIVREDU, ODRŽIVI RAZVOJ I ZAŠTITU ŽIVOTNE SREDINE gRADA NIŠA JA-ČANJEM LJUDSKIh I TEhNIČKIh RESURSA ZA IZRADU I UPRAVLJANJE PROJEKTIMA U SKLADU SA STANDARDIMA EU

EU partner: Empoli, Italija Vrednost projekta: 66.265 EUR

Kontakt osoba za projekat: Tatjana BalabanE-mail: [email protected] Web adresa: www.nis.org.yu

Projekat je fokusiran na unapređenje ljudskih i tehničkih resursa za izradu i upravljanje projektima u skladu sa standardima EU. Projektni centar formiran je u okviru Uprave za privredu, održivi razvoj i zaštitu životne sredine grada Niša kao podrška eikasnom i efektivnom upravljanju projektima na teritoriji grada. Radnici centra edukacijom za izradu predloga projekata, upravljanje pro-jektima, izradu i praćenje budžeta projekata u skladu sa standardima EU, doprineće lakšoj realizaciji Programa razvoja i Strategije razvoja grada Niša. Tehnički opremljen Projektni centar izradom projekata u saradnji sa gradskim opštinama, javnim preduzeći-ma i ustanovama, nevladinim organizacijama i udruženjima građana omogućiće lokalnoj samoupravi da postane bitan činilac lokalnog ekonomskog razvoja.

O gRADU

Niš je privredni, saobraćajni, univerzitetski i kulturni centar jugoistočnog dela Srbije. Nalazi se u niškoj kotlini na reci Nišavi i raskrsnici puteva između istoka i zapada. Smešten je u centralnom delu balkanskog poluostrva, gotovo pođednako udaljen od Jadranskog, Crnog i Egejskog mora. Grad Niš ima 250.518 stanovnika: u 67 seoskih naselja živi 72.357 stanovnika ili 28,88%.


1. Početno stanje

Lokalne samouprave u Srbiji, zemlji u tranziciji, imaju pred sobom dugoročne izazove iznalaženja novih metoda za upravlja-nje i izdvajanje sredstava i njihovo korišćenje na najeikasniji i najuspešniji način. To podrazumeva utvrđivanje prioritetnih projekata, kvalitetnu analizu ekonomske opravdanosti svakog projekta, analizu ciljne grupe koju pokriva projekat, što zahte-va dodatnu obučenost ljudi koji rade na ovim zadacima.Sve veće uključivanje lokalne samouprave u aktivnosti međunarodne saradnje i sve više aktivnosti planiranja lokalnog razvoja koje se realizuju na nivou grada, zahtevaju kvalitetnije bavljenje lokalnim problemima i njihovim artikulisanjem u formi projekata, kao i jačanje kapaciteta za uključivanje i koordinisanje različitih lokalnih i međunarodnih aktera.

Aspekt slabosti može se posmatrati na tri nivoa:1) Unapređenje veština službenika,2) Rast uloge Gradske uprave u promovisanju lokalnih građanskih mreža za projekte,3) Razvitak Gradske uprave u organizovanju i upravljanju lokalnim projektnim aktivnostima.

Željeni viši kvalitet biće dostignut kroz proces prevazilaženja nekih nedostataka koje lokalni sistem pokazuje.


Primarni cilj projekta je jačanje kapaciteta Gradske uprave Grada Niša za deinisanje, planiranje, izradu nacrta i upravljanje lokalnim razvojnim projektima u cilju eikasnije realizacije Programa i Strategije razvoja Grada Niša. Konkretni cilj projekta je unapređenje rada Projektnog centra Grada Niša jačanjem ljudskih i tehničkih resursa za izradu i upravljanje projektima u skladu sa standardima EU, a koji se ostvaruje kroz:

• Organizovanje rada u Projektnom centru po modelu partnerske opštine EU• Edukaciju zaposlenih u Projektnom centru u delu koordinisanja i upravljanja projektima, kao i u primenu standarda

161

http://www.nis.org.yu/


EU u izradi i praćenju budžeta• Uspostavljanje optimalnog modela pristupa me unarodnim institucijama i fondovima• Kvalitativno i kvantitativno unapre enje saradnje izme u grada, partnerskih opština EU i me unarodnih institucija.


Slabosti u praksi gradske uprave u oblasti izrade i implementacije projekata, uslovile su potrebu za reorganizacijom. U proce-su usklađivanja Statuta Grada i Odluke o organizaciji Gradske uprave sa Zakonom o lokalnoj samoupravi, odlučeno je da se u okviru gradske uprave oformi posebna organizaciona jedinica – Projektni centar. Cilj “primera” bio je da se unaprede veštine državnih službenika u pogledu znanja i strateških sposobnosti, jer je njihova uloga da koordiniraju sve zahteve koji dolaze od strane građanskog društva i stranih partnera, donatora i investitora. Proces tranzicije koji dovodi do promene strukture kapitala sa društvenog na privatni, uslovio je zainteresovanost inostranih partnera za ulaganje u domaću privredu, što po-drazumeva spremnost lokalne samouprave za preispitivanje mogućnosti realizacije i rizika pojedinih investicija na teritoriji grada.Opšti cilj je naglašen u Strategiji EU za Saveznu Republiku Jugoslaviju 2002-2006. U ovom programskom dokumentu poseb-no je naglašen značaj dobre uprave i izgradnje i jačanja institucija. Podvučeno je da građansko društvo u puno slučajeva pati od nedostatka organizacionih kapaciteta i strateške vizije, tako da udruženjima i NVO treba obezbediti pravo okruženje da bi unapredili svoju aktivnost u lokalnom razvoju. Projektni centar uvećanih tehničkih kapaciteta i strateških veština predstavlja dinamičnu silu na stazi rasta lokalnih razvojnih kapaciteta teritorije.Direktni korisnici ovog projekta bili su 13 radnika Projektnog centra Uprave za privredu, održivi razvoj i zaštitu životne sre-dine. U skladu sa projektnim aktivnostima 10 visokoobrazovanih radnika Projektnog centra je edukovano. Stečeno znanje u izradi i upravljanju projektima doprinosi efektivnijem i eikasnijem upravljanju projektima koji se realizuju na nivou Grada. Organizovanje Projektnog centra po modelu sličnih centara u partnerskoj opštini EU i uvođenje inovacije u njegov rad, pozitivno su uticali i na metodologije rada drugih službi Gradske uprave.Indirektni korisnici projekta su: lokalna gradska vlast, javna preduzeća i ustanove, pet gradskih opština u sastavu grada Niša, nevladine organizacije i udruženja građana, privredne, društvene i kulturne asocijacije i stanovnici grada, kao korisnici usluga gradske uprave.


Odlukom o organizaciji Gradske uprave, koja je doneta 2005. godine formiran je Projektni centar, kao organizaciona jedi-nica sa posebnim statusom u okviru Uprave za privredu, održivi razvoj i zaštitu životne sredine Grada Niša, sa ciljevima: (1) unapređenja planiranja, kontrole, i implementacije projekata, (2) predlaganja, izrade i upravljanje projektima, (3) implemen-tacija strateških projekata grada Niša, (4) uključivanje lokalne samouprave u međunarodnu saradnju i (5) sistematizovanje podataka o svim gradskim projektima.

Kvalitetniji rad Centra omogućila je realizacija projekta “Unapređenje rada Projektnog centra Uprave za privredu, održivi razvoj i zaštitu životne sredine grada Niša jačanjem ljudskih i tehničkih resursa za izradu i upravljanje projektima u skladu sa standardima EU” uokviru programa EXCHANGE, koji je odobren maja meseca 2006.godine.Organizovanjem rada u Projektnom centru po modelu sličnih centara partnerske opštine EU, osposobljavanjem radnika centra, značajno su unapređeni institucionalni kapaciteti gradske uprave u delu izrade i realizacije projekata i grad je dobio centralizovano upravljanje projektima, što predstavlja inovaciju za lokalnu samoupravu.

Projekat je imao dve ključne grupe aktivnosti:

a. Organizovanje kancelarijskog prostora Projektnog centra koji je prilagođen njegovim novim funkcijama, čijem po-stignuću ovaj projekat doprinosi Ova grupa aktivnosti uključuje: nabavku kancelarijskog nameštaja, nabavku raču-narske opreme; trajanje ovih aktivnosti je 2 meseca u toku prvog i drugog meseca trajanja projekta.

b. Studijska poseta i praktičan rad sa kolegama iz partnerske opštine u cilju organizovanja rada Projektnog centra -izrada i upravljanje projektima, izrada budžeta i monitoring - prema modelu italijanske partnerske opštine i standar-dima EU. Realizovaneaktivnosti su: studijska poseta – razmena iskustava sa partnerom iz EU, Empoli, obuka radnikaProjektnog centra od strane eksperata iz zemlje EU; trajanje ovih aktivnosti je 2 meseca u toku tre eg i etvrtogmeseca.

Pored navedenih takođe su realizovane i sledeće aktivnosti: izrada i ažuriranje baze podataka, promocija Projektnog centra –medijska kampanja i završna evaluacija i podnošenje inalnog izveštaja.

Poštuju i pravila donatora, partnera i saradanika na projektu tokom primene ”primera” nije bilo zna ajnijih i neoekivanih problema.

Projektni centar sarađuje sa ministarstvima, Regionalnom privrednom komorom, Centrom za MSP, Nacionalnom službom za zapošljavanje, javnim preduzećima i ustanovama, sa pet gradskih opština u sastavu grada Niša, nevladinim organizacijama i

162

udruženjima građana, privrednim, društvenim i kulturnim asocijacijama, stanovnicima grada razmenjujući informacije u vezi privrednog razvoja, stvaranja radnih mesta, formiranja klastera i sličnih pitanja. Prema zahtevima i potrebama izrađuju se projekti značajni za razvoj grada Niša koji imaju pozitivan uticaj na ukupno stanovništvo, gradsko i seosko.


Realizacijom projekta postignuti su rezultati od velikog značaja za dalje funkcionisanje centra. Renoviran je prostor, nabavlje-na je moderna računarska oprema, kreirana i ažurirana baza podataka i obavljena edukacija radnika, kroz studijsku posetu itrening od strane stručnjaka partnerske opštine Empoli.Najveći višestruki efekat stvaranja visoko kvaliikovanog Projektnog centra u još nevalorizovanoj oblasti koja obiluje potenci-jalnim razvojnim resursima (ljudskim, društvenim, privrednim, kulturnim) stvara se povećanjem sposobnosti promovisanja,koordinacije, inansiranja i upravljanja lokalnim razvojnim idejama i projektima koji ukljućuju sve širi opseg lokalnih aktera.Drugi višestruki efekti projekta ogledaju se u mogućnosti da stečeno znanje u oblasti upravljanja projektima bude prenetoslužbenicima pet gradskih opština koje su u sastavu grada, kao i službenicima opština u Srbiji.Uspostavljanje dugoročne saradnje i kreiranje novih projekata saradnje sa partnerskim EU opštinama, takođe se može sma-trati nastavkom projekta.Gradske uprave i službe, javna preduzeća, ustanove čiji je osnivač grad i gradske opštine dobijaju centar koji će im davatiinformacije o realizaciji projekata iz njihove nadležnosti i pružati stručnu pomoć u izradi novih projekata.Gradonačelnik i gradski menadžer, preko savremeno organizovanog Projektnog centra, dobijaju stručnu podršku za realiza-ciju svojih planiranih aktivnosti u delu izrade konkretnih projekata.


Od po etka sprovo enja “primera” organizovane su tri konferencije za štampu, prva na po etku realizacije projekta, kako bi se javnost upoznala sa ciljevima i aktivnostima projekta, druga, u toku posete EU eksperata partnerske opštine i treća na zvaničnom otvaranju projektnog centra.Mediji (TV i radio) su izjave menadžera projekta o toku projekta prezentovali široj javnosti na svakoj organizovanoj konferen-ciji za štampu. Lokalne novinske kuće su pratile događaje vezane za projekat i redovno objavljivale priloge. Organizovano je zvanično otvaranje centra na kome su prisustvovali partneri i saradnici na projektu, Projeknog centra, Upra-ve za privredu, održivi razvoj i zaštitu životne sredine, grada Niša. Na otvaranju je podeljen promotivni materijal zavnicama, a na ulazu Projektnog centra može se preuzeti promotivni materijal.

sa (EU lokalni)

Opština Empoli, Regija Toskana, Italija učestvovala je u projektu kao partner sa ciljem da pruži podršku Projektnom Centru Grada Niša. Zadatak partnerske opštine bio je da pruži ekspertizu kako bi se službenicima Projektnog centra preneo paket sveobuhvatnog znanja i poznavanja najrelevantnijih evropskih projektnih tehnika, pravila i regulative. U tom cilju eksperti iz opštine Empoli su prilikom posete Nišu realizovali trening za zaposlene u Projektnom centru u oblastima pripreme i realiza-cije projekata po procedurama EU čime je kapacitet centra podignut na značajno viši nivo.Predstavnici grada su organizovali jednu studijsku posetu partnerskoj opštini Empoli tokom realizacije projekta. Pored upo-znavanja sa načinom rada domaćina imali su priliku da razmene iskustva sa još nekoliko opština i organizacija iz regiona Toskane.

8. Resursi

Ukupna vrednost “primera” je 66.265,52 EUR. Donatorje Evropska Agencija za rekonstrukciju i vrednostdonacijeje 53.560,52EUR (80,83%), a učešće Grada Niša je 12.705,00 EUR (19,17%).Pored inansijskih sredstava za primenu “primera” bilo je potrebno obezbediti ljudske resurse, etiri lana projektnog tima,jednog eksperta Projektnog centra za kreiranje i ažuriranje baze podataka i dva EU eksperta partnerske opštine Empoli. Zbogsprovedenih postupka javnih nabavki došlo je do uštede u budžetu od oko 20 %.Projektni centar, kao jedinica sa posebnim položajem u okviru Uprave za privredu, održivi razvoj i zaštitu životne sredinegrada Niša, ima na raspolaganju budžetska sredstva grada koja će koristiti za inansiranje realizacije projektnih aktivnostinakon perioda implementacije ovog projekta.


Za formiranje organizacione jedinice kao što je Projektni centar grada Niša potrebno je doneti Odluku o organizaciji gradske ili opštinske uprave, kojom se predviđa formiranje centra kao jedinice sa posebnim statusom, koja će imati na raspolaganju sopstveni budžet.S obzirom na ste ena iskustva, znanja i veštine u toku primene “primera”, kao i na dodatna usavršavanja radnika za obavljanje predviđenih poslova (sertiikovano je šest radnika prema programu Međunarodnog udruženja za upravljanje projektima, In-

163

ternational Project Management Association - IPMA) zainteresovanim opštinama/gradovima koji žele da preuzmu “primer”, grad Niš može da ponudi posetu, razmenu iskustava, obuku, stručnu pomoć i savete, što bi im koristilo za formiranje i rad centara.

10. Preporuke

Prilagođavanjem rada centra standardima Evropske unije i edukacijom lokalnih službenika, stvorena je idealna osnova za radcentra, trajnu koordinaciju i saradnju gradske uprave i ciljnih grupa, poboljšanje usluga centra prema korisnicima i uspostav-ljanje najsavremenijih metoda međusobne komunikacije.Primena stečenih znanja i savremenih metoda u izradi projekata omogućiće da Projektni centar funkcioniše kao održivainstitucionalna podrška lokalnom ekonomskom razvoju kroz izradu i implementaciju projekata.Srednjeročni uticaj projekta je razvoj lokalnih razvojnih intervencija u kome učestvuju širi slojevi lokalne zajednice, što ćerezultirati širenjem kulure planiranja razvojnih strategija i generalno unaprediti rad lokalnih privrednih i društvenih organa.Pozitivna iskustva u radu Projektnog centra doprineće formiranju pozitivnog stava lokalne vlasti o ekonomskoj opravdanostii svrsishodnosti postojanja centra i povoljno će uticati na zainteresovane opštine u Niškom regionu za primenu sličnih mo-dela lokalne i međunarodne saradnje zasnovane na sličnim instrumentima.

164

OPŠTINA PROKUPLJE

Projekat: USVAJANJE I REALIZACIJA EU STANDARDA U OBLASTI POLJOPRIVREDE

EU partner: Kocevje, Slovenija Lokalni partner: Inicijative, Prokuplje Vrednost projekta: 63.934 EUR

Kontakt osoba za projekat: Vladimir Jovanović Web adresa: www.prokuplje.org.yu

http://www.prokuplje.org.yu/

Projekat ’’Usvajanje i realizacija EU standarda u oblasti poljoprivrede’’ je bio usmeren na unapređenje razvoja poljoprivrede kroz usaglašavanje rada službe za razvoj poljoprivrede u opštini sa EU normama. Cilj projekta je bio jačanje tehničkih i ljudskih resursa kroz niz obuka, konsultacije sa ekspertima i posetu partnerskoj opštini iz Slovenije. Na ovaj način zaposleni u opštinskoj admini-straciji su osposobljeni za primenu EU standarda u svakodnevnom radu čime su značajno unapređeni rad i razvoj poljoprivrede u ovoj oblasti. Glavne aktivnosti realizovane na projektu bile su:

• Obuka zaposlenih u Odeljenju za poljoprivredu opštine Prokuplje• Formiranje servisa za prognozu i informisanje u okviru Odeljenja za poljoprivredu opštine Prokuplje• Obuka za poljporivredne proizvo a e• Razmena iskustava sa partnerima iz Slovenije• Izrada Studije za razvoj poljoprivrede.

O OPŠTINI

Opština Prokuplje prostire se na površini od 759 km2, ima 107 naseljenih mesta. Po pslednjem popisu (2002.god.) Opština ima 48.501 stanovnika što je manje za 3.707 stanovnika u odnosu na popis iz 1991. godine (51.808.). Na evi denciji nezaposle-nih lica u opštini Prokuplje nalazi se 8.605 lica. Po popisu iz 2002. godine ukupan broj zaposlenih je 10.699 lica, od tog broja u privredi je zaposleno 6.795 lica. Zaposleni u preduzećima, zadrugama, ustanovama i drugim organizacijama je 86,3%, a lica koja samostalno obavljaju delatnost je 13,7%.Opština Prokuplje ima status srednje razvijenih opština na nivou Republike međutim realni pad ukupnog društvenog do-hodka, a naročito u industrijskoj proizvodnji, nivo nacionalnog dohodka po stanovniku i ukupan broj zaposlenih, upućuju da ona treba da ima status devastiranog područja Republike.U prokupačkoj opštini dominirao je društveni metalni i nemetalni kompleks, poljoprivredno-prehrambeni i tekstilni kom-pleks uz postepeni razvoj privatnog sektora koji se sastojao od malih i srednjih preduzeća i samostalnih zanatskih i trgovačkih radnji. Kao osnovni ekonomski problem razvoja opštine izdvaja se niska ekonomska osnova za razvoj, odnosno nedovoljna akumulativna i reproduktivna sposobnost privrede. Osnovni razvojni potencijali na području Prokuplja su: industrijska tradi-cija, izgrađeni proizvodni i infrastrukturni kapaciteti, prirodne pogodnosti za razvoj poljoprivredne proizvodnje kao sirovin-ske osnove za razvoj prehrambene industrije, prisustvo magistralnih i regionalnih saobraćajnica, blizina tržišta za industrijske proizvode, utvrđene rezerve nemetala i termalnih i mineralnih voda i dr.


Početno stanje

Poljoprivreda je na prokupačkom području značajan oslonac razvoja opštine i značajan činilac egzistencije stanovništva. Zajedničko je za sve u primarnoj poljoprivrednoj proizvodnji da im je trenutno stanje ekonomski narušeno sa tendencijom da se stanje pogoršava koje dobija na intenzitetu, bilo da je reč o korišćenju sopstvenih proizvodnih fondova i potencijala, bilo da je reč o korišćenju i drugih poljoprivrednih potencijala. Međutim, u skladu sa inicijativama društvene zajednice oče-kuje da će poljoprivreda dobiti svoje mesto koje po značaju zaslužuje i rešenjem vitalnih problema biti važan učesnik razvoja opštine.

Agroindustrija opštine je u jednom dužem vremenskom periodu u zaostajanju. Preduzeća iz te oblasti imaju značajan po-slovni i tržišni renome, ali godinama posluju sa znatnim ekonomskim i inansijskim teškoćama. Preduzeća se moraju konso-lidovati i programski i tehnološki i inansijski, s obzirom na broj uposlenih i relativno dobre i zdrave tehničke kapacitete. Ona ima mogućnosti daljeg razvoja i kroz postojeća i kroz nova preduzeća, ali koncepcijski treba da se usmeri na proizvodnju zdrave hrane i pića i napitaka, jer ona sve više dolazi do izražaja i na svetskom i na domaćem tržištu.

165

Razvoj agro kompleksa zasnovanog na plodnom tlu, broju sunčanih dana i kontrolisanoj upotrebi vode kao i srazmerno očuvanoj životnoj sredini omogućuje da se pruži mogućnost speciične proizvodnje hrane, ne samo za potrebe stanovništva Opštine, nego i gravitirajućih područja, a u nekim proizvodima za izvoz znatno izvan granica zemlje. Agrarnu politiku treba postaviti na nove osnove - ključnim odlukama o agrarnom minimumu i socijalnoj sigurnosti poljoprivrednog stanovništva, koji bi omogućili okrupnjavanje poseda ali i opstanak manjih gazdinstava. Seoska naselja treba voditi ka urbanizaciji i izgrad-nji svih elemenata infrastrukture, uključujući centre za tehničku, inansijsku i drugu podršku njihovom opstanku i razvoju sa konačnim ciljem dobijanja znaka kvaliteta na proizvodima sa područja.


Ekonomski prosperitet i poljoprivredni razvoj opštine Prokuplje kroz usvajanje i primenu EU standarda u poljoprivrednoj proivodnji, a naročito u proizvodnji zdrave hrane predstavljao je opšti cilj ovog projekta.

Posebni ciljevi projekta bili su:

a. Jačanje ljudskih i tehničkih kapaciteta Odeljenja za poljoprivredu opštine Prokuplje kroz obuke i razmenu iskustavasa partnerima iz EU

b. Uspostavljanje saradnje između Odeljenja za poljoprivredu opštine Prokuplje i udruženja poljoprivrednika sa svr-hom razmene informacija važnih za podsticanje poljporivredne proizvodnje

c. Uspostavljanje standarda kontinuiranog prenosa znanja od strane Odeljenja za poljoprivredu opštine Prokuplje kapoljoprivrednim proizvođačima.


Imajući u vidu da poljoprivreda predstavlja jedan od razvojnih potencijala Prokuplja, rukovodstvo opštine je pokrenulo ini-cijativu za poboljšanje uslova koji postoje u ovoj oblasti. Nevladina organizacija Inicijative iz Prokuplja kao lokalni partner na projektu je svojim projektnim iskustvom i poznavanjem situacije u opštini pomogao u pripremi projekta sa kojim je opština konkurisala za sredstva iz programa EXCHANGE. Sam projekat je zasnovan na Akcionom planu razvoja opštine Prokuplje.

Ciljne grupe projekta bili su: zaposleni u Odeljenju za poljoprivredu opštine Prokuplje, individualni poljoprivredni proizvo-đači i zaposleni iz susednih opština.


Glavne aktivnosti realizovane na projektu bile su:

• Obuka zaposlenih u Odeljenju za poljoprivredu opštine Prokuplje - deset zaposlenih iz Odeljenja za poljoprivre-du i šest predstavnika udruženja poljoprivrednika su prošli kroz obuku trenera koju je sproveo lokalni partner na projektu. Cilj obuke je bio da se obezbedi osnovno znanje u oblasti realizacije i razvoja projekata i saradnja između predstavnika različitih sektora. Jedan od speciičnih ciljeva obuke bio je iniciranje zajedničkih akcija na lokalnom nivou između lokalne samouprave i poljoprivrednih udruženja. U okviru ove aktivnosti održano je pet seminara za zaposlene u Odeljenju za poljoprivredu koji su obuhvatili sledeće teme: standardi upravljanja kvalitetom, ISO i HACCP standardi, uvod u EU standarde i standardizacija poljoprivrednih proizvoda u Srbiji, standardi EU u gajenju, pakovanju i transportu voća, integralni voćni koncept, problemi koje prouzrokuje upotreba pesticida u poljoprivre-di, podela pesticida, njihov sadržaj, sadržaj otrova koji sadrže pesticidi i način uporebe, ekonomska opravdanost upotrebe pesticida u vinogradarstvu, tehnologija proizvodnje stočne hrane, EU standardi u proizvodnji stočne hra-ne, standardi u proizvodnji mleka, standardi proizvodnje teletine i mogućnosti izvoza na tržište EU, primena HACCP sistema u poljoprivrednoj proizvodnji u zemljama EU i u našoj zemlji, zaštita životinja u EU i u Srbiji itd.

• Formiranje servisa za prognozu i informisanje u okviru Odeljenja za poljoprivredu opštine Prokuplje – u saradnji sa Republičkim hidrometereloškim zavodom pripremljena je studija koja sadrži relevantne informacije neophodne za lokacije, postavljanje i opremanje meteoroloških stanica u opštini. Obzirom da studija sadrži speciikaciju za opremu čija vrednost prevazilazi vrednost projekta i inansijske mogućnosti opštine nabavljena je samo neophodna oprema i softver za deo speciikacija iz studije.

• Obuka za poljoporivredne proizvo a e - zaposleni iz Odeljenja za poljoprivredu i predstavnici udruženja poljopri-vrednika koji su prošli obuku za trenere su održali seriju obuka za poljoprivredne proizvođače na iste teme koje su održane i u okviru obuke za zaposlene u Odeljenju za poljoprivredu.

• Razmena iskustava sa partnerima iz Slovenije – u okviru ove aktivnosti tri stru njaka iz Slovenije su posetila opštinu

166

Prokuplje tokom koje su preneli svoja iskustva u pogledu usvajanja i primene EU standarda u oblasti poljoprivrede. Predstavnici opštine Prokuplje su obavili studijsku posetu Sloveniji i tom prilikom se upoznali sa načinom pripreme, promocije, usvajanja i primene standarda u oblasti poljoprivrede. Takođe su prikupili iskustva partnera u pogledu problema koje su imali prilikom pripreme i sprovođenja EU standarda.

• Izrada Studije za razvoj poljoprivrede - koordinisanom saradnjom izme u Odeljenju za poljoprivredu, udruženja poljoprivrednika, profesora univerziteta i projektnog tima izrađena je Studija za razvoj poljoprivrede. Studijom su deinisani neophodni koraci i mere koje će se sprovoditi u narednih pet godina u oblasti razvoja poljoprivrede.

rezultati

Kroz različite obuke i nabavku tehničke opreme ljudski i tehnički resursi u Odeljenju za poljoprivredu opštine Prokuplje su unapređeni. Zaposleni u odeljenju su osposobljeni da pružaju kvalitetnije usluge korisnicima. Takođe je ojačana saradnja sa udruženjima poljoprivrednika.

Izradom i usvajanjem od strane lokalne skupštine Studije za razvoj poljoprivrede stvorena je baza za budući razvoj. Ova studija će olakšati pripremu, planiranje i realizaciju novih projekata u oblasti poljoprivrede u skladu sa deinisanim ciljevima razvoja.

projekta

Tokom čitavog perioda realizacije projekat je promovisan u lokalnim medijima. Posetama partnera iz Slovenije je dat pose-ban značaj u lokalnim medijima.

Pored Studije o razvoju poljoprivrede koja je odštampana i distribuirana u 2.000 primeraka, odšatampano je još i 5.000 lileta i brošura u 2.500 primeraka. Navedene publikacije distiruburane su svim zainteresovanim građanima, organizacijama i pre-duzećima u opštini.


Opština Kočevje iz Slovenije je bila partner iz Evropske unije na projektu “Usvajanje i realizacija EU standarda u oblasti poljo-privrede“. Tri stručnjaka iz Slovenije su posetila opštinu Prokuplje tokom koje su preneli svoja iskustva u pogledu usvajanja i primene EU standarda u oblasti poljoprivrede. Predstavnici opštine Prokuplje su obavili studijsku posetu Sloveniji i tom prili-kom se upoznali sa načinom pripreme, promocije, usvajanja i primene standarda u oblasti poljoprivrede. Takođe su prikupili iskustva partnera u pogledu problema koje su imali prilikom pripreme i sprovođenja EU standarda.

Saradnja je obostrano ocenjena kao veoma uspešna i dogovoreno je da se tokom 2007. godine obavi razmena između zaposlenih u opštini Prokuplje i opštini Kočevje kako bi se razmenila iskustva i po ostalim oblastima u nadležnosti lokalne samouprave.

Lokalni partner na projektu je bila NVO Inicijative iz Prokuplja. Njihova uloga je bila da pruže podršku u upravljanju projek-tom. Opština Prokuplje će nastaviti saradnju sa Inicijativama kroz buduće zajedničke projekte.

8. Resursi

Troškovi sprovođenja projekta iznosili su 63.934 EUR: 87,34% je inansirala Evropska agencija za rekonstrukciju dok je opština Prokuplje inansirala preostalih 12,66% nastalih troškova.

Obzirom da Studija za formiranje servisa za prognozu i informisanje, koju je uradio Republički hidrometeorološki zavod, predviđa sredstva koja značajno prevazilaze budžet projekta opština Prokuplje se za dodatna sredstva neophodna za formi-ranje servisa obratila republičkim institucijama. Tražena sredstva će najverovatnije biti obezbeđena krajem 2007. godine.


Ne postoje posebni preduslovi za primenu ovog primera u drugim opštinama. Opština Prokuplje može ponuditi drugim opštinama znanja i iskustva stečena tokom realizacije primera. Odeljenje za poljoprivredu opštine Prokuplje može pružiti stručnu i savetodavnu pomoć oko obuke zvaničnika i službenika iz drugih opština.

167

PROGRAM EXCHANGE ldnQ6 Tel: +381113223 446 Fax: +381 11 3344 068 www.exchange.org.yu e-mail: [email protected]

Projekat finansiran od strane Evropske unije sprovodi Evropska agencija za rekonstrukciju


http://www.exchange.org.yu/

primeri projekata lokalnih samouprava

Documents