prezentacija za doktorat 3

Кандидат: м-р Јасмина Трошанска

Универзитет „Св. Кирил и Методиј“ Филозофски факултет

Институт за дефектологија

ПРОБЛЕМИ ВО ПРОЦЕСИРАЊЕTO И ИНТЕГРИРАЊЕTO НА СЕНЗОРНИТЕ ДРАЗБИ КАЈ ДЕЦАТА СО АУТИЗАМ

(ДОКТОРСКА ДИСЕРТАЦИЈА)

12 декември 2016 г.

Сетила

Сетило Канал преку кој се прима дазбата

Резултат

Вид Очи

Информации кои патуваат во мозокот каде што се процесираат и се открива нивното значење

Слух УшиДопир КожаМирис НосВкус Уста, јазикВестибуларно сетило (рамнотежа)

Внатрешно уво

Проприоцептори (држење на телото)

Мускули и зглобови

ЛЕСНО ВООЧЛИВИкои примаат дразби од

надворешноста на нашето тело

СОКРИЕНИкои реагираат на дразби од

внатрешноста на нашето тело

ВОВЕД (1)

1

Сензорна интеграција/сензорно процесирање

Слух

Секојдневни активности Академско

учење ОднесувањеОко-рака к. Груба моторика Внимание

Телесна шема Моторно планирање

Постуралност Латерализација

Вкус

Рамнотежа

Мирис

Допир

Вид

Положба на телото

Слух

Сензорно процесирање / сензорна интеграција

Слушно јазични вештини

3

ВОВЕД (3)

Сензорно процесирањеСензорното процесирање се случува на ниво на ЦНС, при што настанува прием на дразбите, модулација, интеграција и организација, со цел организмот соодветно да одговори на барањата од средината.

4

ВОВЕД (2)

Нарушувања на сензорното процесирање

(Dunn W, 2007) 5

ВОВЕД (4)

Интервенциите преку сетилата, кај секоја личност можат да направат големи промени!

Терапија за сензорна интеграција основана од страна на Anna Jean Ayers;

Терапија за нарушување на сензорно процесирање на Lucy Jane Miller;

Snoezelen пристапот на Jan Hulsegge и Ad Verheul; Аудитивен интегративен тренинг; Физички тренинг итн.

6

ВОВЕД (5)

Основна цел на истражувањето е утврдување на проблемите при процесирањето и интегрирањето на сензорните дразби кај децата со аутизам на возраст од 7 до 10 години.

МЕТОДОЛОГИЈА НА ИСТРАЖУВАЊЕТО (1)

7

Врз основа на целите, беа поставени задачи и хипотези кои помогнаа да се дојде до резултатите, заклучоците и предлозите на овој труд.

Методи Техники Инструменти

-диференцијален метод-дескриптивен метод -каузален метод

-анкетирање,-анализа на содржина и-анализа на документација.

-DSM IV-TR -Сензорен профил

8


Сензорен профил -Возраст: 5-10 години;-125 прашања;-3 подрачја: сензорно процесирање, модулација и бихејвиорални и емоционални искази;-Бодување: Liket-ова скала од 1 до 5 каде 1 значи „секогаш“ а 5 „никогаш“;

9

-Резултатите квантитативно се групираат според оддели (14) и фактори (9), кои потоа квалитативно се распределуваат во 4 типа на сензорно однесување: „ниска регистрација“, „барање на дразби“, „сетилна пречувствителност“ и „одбегнување на дразби“.


Институција Број (N)ПОУ „Д-р Златан Сремец-Скопје“ 32

ПОУ „Иднина“- Скопје 17

ООУ „Ѓорѓи Сугарев“ – Битола 4

ООУ „Браќа Миладиновци“ – Куманово 7

ПОУ „Климент Охридски“ - Ново Село 8

ООУ „Владо Кантарџиев“- Гевгелија 2

ООУ „Јохан Хајнрих Песталоци“- Скопје 35

Вкупно 105

10

Табела 1: Број на испитаниците според училиште


ПОПУЛАЦИЈА И ПРИМЕРОК ОД ИСТРАЖУВАЊЕТО (1)

Слика 1: Анализа на примерокот според пол и попреченост

05

101520253035

АСН ЛИП НП

6

29

17

18

16

19

11

Испитаници

Број на

испитаници(N)

Aритметичка

средина(m)

Стандардно отстапување

(SD)

Стандардна

грешка(SE)

95 % интервал на доверба

Долна граница

Горна граница

АСН 35 7,966 0,782 0,132 7,697 8,235ЛИП 35 7,583 0,935 0,158 7,262 7,904НП 35 7,573 0,744 0,125 7,318 7,829Вкупно 105 7,707 0,837 0,081 7,545 7,870

Табела 2: Дескриптивна анализа на возраста на испитаниците

АНОВА тестот за независни примероци покажa дека нема значајна разлика во однос на возраста, во сите три групи заедно, p=0,08

12

ПОПУЛАЦИЈА И ПРИМЕРОК ОД ИСТРАЖУВАЊЕТО (2)

Табела 3: Анализа на факторите на сензорниот профил кај испитаниците (f)Вид на попреченост АСН ЛИП НП

Фактор

Типично однесување

Можна

отстапување

Дефинитивно отстапување

Типичн

о однесувањ

е

Можна отстапување

Дефинитивно

отстапување

Типично

однесување

Можна отстапување

Дефинитивно отстапување

1. Барање на дразби 10 10 15 28 3 4 33 0 2*2. Емоционална реактивност 4 9 22* 24 7 4 33 2 03.Ниска издржливост/тонус 10 5 10 25 7 2 33 2 04. Оралносензорна сензитивност

13

8

14

25

2

8*

31

1

3*

5.Невнимание/Дистрактибилност

12

3 20*

30

4

1

35

0

0

6. Сиромашна регистрација 7 10 18 30 4 1 35 0 07. Сензорна сензитивност 20 8 7 30 4 1 33 2 08. Неактивност (мрзеливост) 26 2 7 30 1 4 35 0 09.Фина моторика/Перцепција 6 5 24* 26 1 8* 34 1 0

АНАЛИЗА НА СЕНЗОРЕН ПРОФИЛ СПОРЕД ФАКТОРИ

13

1298

1164

879*

НП

ЛИП

АСН

Анализа на аудитивното процесирање кај испитаниците (1)

Слика 2: Анализа на вкупно постигнатите бодови од сензорниот профил во областа на аудитивно процесирање

14

СЕНЗОРНО ПРОЦЕСИРАЊЕ

АНАЛИЗА НА СЕНЗОРНИОТ ПРОФИЛ СПОРЕД ОДДЕЛИ

Табела 4: Kласификација и фреквенција на отстапувањето на аудитивното процесирање кај сите испитаници (f)

Аудитивно процесирање Класификација

Вид на попреченост

Типично однесување (f)

Можна отстапка (f)

Дефинитивна отстапка (f)

Вкупно (N)

АСН 7 11 17* 35ЛИП 25 8 2 35НП 32 3 0 35Вкупно 64 22 19 105

АНОВА – постои статистички значајна разлика во сите групи заедно, p=0,000.t-тест -постои статистички значајна разлика помеѓу секој пар на групи, односно p=0,000

15


Реагира негативно на неочекувани или гласни звуци

Ги става рацете на уши за да се заштити од звук

Има проблем во извршување на задачи доколку е вклучено радио

Oдвлечено му е вниманието или има проблем во функционирањето доколу има многу звуци во околината

Не може да работи со звук во позадина (фрижидер, фен)

Изгледа како да не слуша што му зборувате

Не се врти кога ќе го повикате по име а притоа знаете дека нема проблем со слухот

Ужива во чудни звуци/бара да предизвикува звуци

0

5

АСНЛИПНП

*

*

*

Слика 3: Анализа на карактеристиките на аудитивното процесирање кај испитаниците со аутизам

16


1. „Изгледа како да не слуша што му зборувате“ (4.1*)

2. „Ги става рацете на уши за да се заштити од звук“ (2.5*)

3. „Ужива во чудни звуци/бара да предизвикува звуци“ (2.8*)

Бинарна логистичка регресија на аудитивните карактеристики (forward Wild метод)

17


(*шанса на појавување на карактеристиката кај испитаник кој има една оценка помалку во однос на испитаник кој има една оценка повеќе)

1796

1737

1486*

НП

ЛИП

АСН

Слика 4: Анализа на вкупно постигнатите бодови од сензорниот профил во областа на вестибуларното процесирање

18

Анализа на вестибуларното процесирање кај испитаниците (1)

Табела 5: Kласификација и фреквенција на отстапувањето на вестибуларното процесирање

Вестибуларно процесирање

Класификација

Вид на Попреченост

Типично

однесување (f)

Можна

отстапка (f)


Вкупно

(N)АСН 6 13* 16* 35ЛИП 26 6 6 35НП 32 3 1 35Вкупно 64 21 23 105

АНОВА – постои статистички значајна разлика во сите групи заедно, p=0,000.t-тестот – постои статистички значајна разлика помеѓу децата со аутизам и децата од невротипичната популација (p=0,000) и децата со аутизам и децата со лесна интелектуална попреченост (p=0,000).

19


Легенда:24. Бара секаков вид на движење и тоа ja попречува секојдневната рутина.*25. Бара секаков вид на движечки активности. *

1819

20

21

22

2324

25

26

27

28

0

5

АСНЛИПНП

*

Слика 5: Анализа на карактеристиките на вестибуларното процесирање кај испитаниците со аутизам

20

*


1. „Бара секаков вид на движење и тоа ja попречува секојдневната рутина (не можат да седнат мирно)“ (4,35*);

2. „Често во денот се врти околу себе (му се допаѓа чувството на вртоглавица)“ (3,045*);

3. „Бара секаков вид на движечки активности“ (7,75*) ;

4. „Се ниша на маса, на стол или на под“ (2,39*).

Бинарна логистичка регресија на вестибуларните карактеристики

21



Анализа на процесирањето на допир кај испитаниците (1)

Слика 6: Анализа на вкупно постигнатите бодови од сензорниот профил во областа на процесирањето на допир

3043

2843

2394

НП

ЛИП

АСН

22

Табела 6: Kласификација и фреквенција на отстапувањето на процесирање на допир

АНОВА – постои статистички значајна разлика во сите групи заедно, p=0,000.

t-тестот – постои статистички значајна разлика помеѓу сите три групи на испитаници..

Процесирање на допир Класификација

Вид наПопреченост




Вкупно (N)

AСН 13 10* 12* 35ЛИП 32 3 0 35НП 35 0 0 35Вкупно 80 13 12 105

23


Легенда:30. Детето е вознемирено при одржување на хигиена (плаче и се бори при

шишање, сечење на нокти и миење на лице).32. Изразува вознемиреност при поправка на заби или миење на забите.45. Допира луѓе и објекти.

29 3031

32

33

34

35

36373839

40

41

42

43

44

4546

0

5

АСН

*

**

Слика 7: Анализа на карактеристиките на процесирање на допир кај испитаниците со аутизам 24


1. „Изразува вознемиреност при поправка на заби или миење на забите (плаче или „се бори“) (2,4*);

2. „Допира луѓе и објекти“ (2,03*);

3. „Прикажува необична потреба за допирање на определени играчки, површини, или текстури (на пример, постојано допирање на предмети)“ (3,43*)

Бинарна логистичка регресија на процесирањето на допир

25



Анализа на мултисензорното процесирање кај испитаниците (1)

Слика 8: Анализа на вкупно постигнатите бодови од сензорниот профил во областа на мултисензорното процесирање

1143

1041

744

НП

ЛИП

АСН

26

Табела 7: Kласификација и фреквенција на отстапувањето на мултисензорното процесирање

АНОВА – постои статистички значајна разлика во сите групи заедно, p=0,000.t-тест - постои статистички значајна разлика помеѓу сите три групи на испитаници.

Мултисензорно процесирање


Вид наПопреченост




Вкупно (N)

АСН 6 7 22* 35ЛИП 28 5 2 35НП 35 0 0 35Вкупно 69 12 24 105

27


Лесно може да се изгуби (дури и на познати места)

Има потешкотии во насочување на внимание

Гледа настрана од зададената задача за да ги забележи сите случувања во училницата

Изгледа "изгубено" во активна средина (не е свесно за активноста)Врзано е за луѓе, предмети или мебел дури и во познати ситуации

Оди на прсти

Кога се облекува, ја остава облеката свиткана, извртена на телото

0

5

АСНЛИПНП

Слика 9: Анализа на карактеристиките на мултисензорното процесирање кај испитаниците со аутизам

*

*

*

28


1. „Има тешкотии во насочување на внимание“ (2,82*).

2. „Изгледа „изгубено“ во активна средина (не е свесно за активноста)“ (2,36*).

3. „Врзано е за луѓе, предмети или мебел дури и во познати ситуации“ (1,86*)

Бинарна логистичка регресија на мултисензорното процесирање (forward Wild метод).

29



Анализа на оралносензорното процесирање кај испитаниците (1)

Слика 10: Анализа на вкупно постигнатите бодови од сензорниот профил во областа на оралносензорното процесирање

1907

1734

1398*

НП

ЛИП

АСН

30

Табела 8: Kласификација и фреквенција на отстапувањето на оралносензорното процесирање

АНОВА - постои статистички значајна разлика во сите групи заедно, p=0,000.t-тестот –постои статистички значајна разлика помеѓу сите три групи на испитаници.

Оралносензорно процесирање Класификација


Типично


Можна



Вкупно

(N)АСН 13 5 17* 35ЛИП 28 2 5 35НП 33 1 1 35Вкупно 74 8 23 105

31


5455

56

57

58

5960

61

62

63

64

65

0

5AСН

ЛИП

НП

**

Слика 11: Анализа на карактеристиките на оралносензорното процесирање кај испитаниците со аутизам

Легенда:56. Јаде само храна со одредени вкусови.58. Пребирливо е во јадењето, особено на храна со различни текстури.62. Обожава одредени видови на храна.

*

32


1. „Рутински мириса објекти кои не се храна“ (4,13*);

2. „Покажува силна наклонетост кон определени мириси“ (6,919*);

3. „Покажува силна наклонетост кон определени вкусови“ (2,62*).

33


Бинарна логистичка регресија на мултисензорното процесирање (forward Wild метод).


Анализа на модулацијата на движењето кое го афектира нивото на активност кај испитаниците (1)

Слика 12: Анализа на вкупно постигнатите бодови од сензорниот профил во областа на модулацијата на движењето кое го афектира нивото на активност кај испитаниците

1604

1485

1379*

НП

ЛИП

АСН

34

МОДУЛАЦИЈА

Табела 9: Kласификација и фреквенција на отстапувањето на модулацијата која го афектира нивото на активност кај испитаниците

АНОВА - постои статистички значајна разлика во сите групи заедно, p=0,000.t-тестот- постои статистички значајна разлика помеѓу децата со лесна интелектуална попреченост и децата од невротипичната популација (р=0,003), додека пак кај децата со аутизам и лесна интелектуална попреченост не е статистички значајна (р=0,066).

Модулацијата на движењето кое го

афектира нивото на активност


Вид на попреченост




Вкупно (N)

АСН 19 11* 5* 35ЛИП 23 11 1 35НП 28 6 1 35Вкупно 70 28 7 105

35


85

86

87

8889

90

91

0

5AСНЛИПНП

*

Легенда:90. Постојано е во движење *

Слика 13: Анализа на карактеристиките на модулацијата која го афектира нивото на активност кај испитаниците

36


1. „Преферира седечки активности“ (3,1*);

2. „Постојано е во движење“ (1,96*);

3. „Поголемиот дел од денот го поминува во седечка положба (прави тивки работи)“ (2,264).

Бинарна логистичка регресија на модулацијата која го афектира нивото на активност на испитаниците (forward Wild метод).

37



Анализа на модулацијата на сензорниот влез која го афектира емоционалното реагирање кај испитаниците (1)

Слика 14: Анализа на вкупно постигнатите бодови од сензорниот профил во областа на модулацијата на сензорниот влез која го афектира емоционалното реагирање кај испитаниците

614

523

421

НП

ЛИП

АСН

38

Табела 10: Kласификација и фреквенција на отстапувањето на модулацијата на сензорниот влез која го афектира емоционалното реагирање кај испитаниците


t-тестот – постои статистичка разлика помеѓу секој пар на групи.

Модулација на сензорниот влез кој го афектира

емоционалното реaгирање


Вид на попреченостТипично

однесување (f)Можна

отстапка (f)Дефинитивна отстапка (f)

Вкупно (N)

АСН 8 2 25* 35ЛИП 20 3 12* 35НП 28 2 5 35Вкупно 56 7 42 105

39


92

93

94

95 0

5АСНЛИПНП

Потребна му е поголема заштита од другите деца

Не го препознава јазикот на телото или изразите на лицето на

другите

Цврсти ритуали во секојдневната лична хигиена

Преголема поврзаност (на пример со мајка, баба) *

Слика 15: Анализа на карактеристиките на модулацијата на сензорниот влез која го афектира нивото на емоционално реагирањекај испитаниците

40


1. „Не го препознава јазикот на телото или изразите на лицето на другите (не може да протолкува според израз на лице или движење на тело) (2,293*)

Бинарна логистичка регресија на модулацијата на сензорниот влез која го афектира емоционалното реагирање кај испитаниците (forward Wild метод).

41



Однесување и емоционални одговори

Слика 16: Анализа на вкупно постигнатите бодови од сензорниот профил во областа на емоционалните/социјалните одговори кај испитаниците

Анализа на емоционалните/социјалните одговори кај испитаниците (1)

2606

2279

1772

НП

ЛИП

АСН

42

Табела 11: Kласификација и фреквенција на емоционалните/социјалните одговори кај испитаниците

АНОВА -постои статистички значајна разлика во сите групи заедно, p=0,000.

t-тест – постои статистичка разлика помеѓу секој пар на групи.

Емоционални/социјални одговори






Вкупно (N)

АСН 2 11 22* 35ЛИП 18 14 3 35НП 27 8 0 35Вкупно 47 33 25 105

43


Легенда:101. Има проблем во созревањето (реагира незрелово одредени ситуации)109. Има слаба толеранција на фрустрација112. Има потешкотии во стекнување на другарчиња (не комуницира, не учествува во групна игра)Слика 17: Анализа на карактеристиките на емоционалните/социјалните одговори кај испитаниците

100101

102

103

104

105

106

107108109

110

111

112

113

114

115

116

0

5

АСН

*

*

*

44


Слика 18: Анализа на исказите кои укажуваат на нивото на праг на одговор кај испитаниците

Анализа на искази кои укажуваат на нивото на праг на одговор кај испитаниците (1)

508

465

334

НП

ЛИП

АСН

45

Табела 12: Kласификација и фреквенција на искази кои укажуваат на нивото на праг на одговор кај испитаниците


t-тест – постои статистичка разлика помеѓу секој пар на групи.

Искази кои укажуваат на

нивото на прагот на одговор



Типично


Можна



Вкупно

(N)АСН 5 4 26* 35ЛИП 28 2 5 35НП 29 1 5 35Вкупно 62 7 36 105

46


123

124125

0

5

АСНЛИПНП

*Скока од една на друга активност при што сето тоа и попречува на играта

Изгледа како да не ги забележува/ мириса јаките

мириси

Намерно ги мириса

предметите

Слика 19: Анализа на исказите кои улажуваат на нивото на праг на одговор

47


„Намерно ги мириса предметите“(3,69*)

Бинарна логистичка регресија на исказите кои укажуваат на нивото на праг на одговор (forward Wild метод).

48



Слаба регистрација на дразби

20%

Бараат дразби

29%Одбегнуваат дразби

14%

Чувствителни на дразби

37%низок праг висок праг

Слика 20: Видови на нарушувања на сензорно процесирање кај испитаниците со аутизам

Видови на сензорни нарушувања

49

АНАЛИЗА НА СЕНЗОРЕН ПРОФИЛ

ЗАКЛУЧОЦИ (1)

Во нашето истражување се потврдија сите претпоставени хипотези при што заклучивме дека:

-децата со аутизам значајно се разликуваат од децата со лесна интелектуална попреченост и децата од невротипичната популација во однос на сетилното функционирање во сите испитувани области на сензорно процесирање и модулација и според сите фактори од сензорниот профил;

-најмногу отстапувања се појавуваат во фактор 9 кој се однесува на фината моторика и перцепција и фактор 2 кој се однесува на проблем во насочување на вниманието;

-најголем број на деца со аутизам (22 деца) имаат мултисензорно нарушување и дефинитивно отстапување во оралносензорното процесирање (17). 50

-децата со аутизам значајно отстапуваат во однос на аудитивното и вестибуларното процесирање од децата со лесна интелектуална попреченост и децата од невротипичната популација;

-25 деца со аутизам имаат дефинитивно отстапување во модулацијата на сензорниот влез кој ја афектира емоционалната реакција;

-во однос на емоционално-социјалните одговори, можеме да заклучиме дека само 2 од децата со аутизам имаат типично однесување,

-влијанието на сензорното нарушување врз однесувањето покажува најмногу отстапувања кај децата со аутизам (30 деца имаат дефинитивна отстапка),

-само 6 деца имаат типично однесување во однос на прагот на одговор, односно кај децата со аутизам тој е нарушен и влијае на осознавање на околината.

51

ЗАКЛУЧОЦИ (2)

ПРЕДЛОЗИ (1)

1. Подигнување на јавната свест за разликите во сензорната обработка на дразбите кај децата и лицата со аутизам.

2. Едукација на дефектолозите за правилна процена на сетилното функционирање на децата и лицата со аутизам со помош на стандардизирани тестови и нивно оспособување за создавање на програми за сензорна диета.

3. Воведување на програма за едукација во однос на сетилата на студентите по специјална едукација и рехабилитација и набавка на литература за оваа проблематика од страна на Институтот за дефектологија.

52

4. Едукација на стоматолозите и останатиот медицински персонал за сензорните проблеми и начинот на пристапување при стоматолошки и други медицински интервенции кај децата и лицата со аутизам.

5. Задолжителна едукација на родителите за сензорните разлики кај децата со аутизам.

6. Задолжително воведување на третманот на сетилата во раноинтервентниот период кога постои сомневање за нарушувње од спектарот на аутизмот.

7. Опремување на постоечките институции со реквизити за третман на сетилата во текот на едукацијата и рехабилитацијата на децата со аутизам и архитектонска адаптација на постоечките институции.

53

ПРЕДЛОЗИ (2)

„Доколку ние луѓето немавме способност да ја перцепираме црвената боја, таа немаше да биде симбол за љубовта“ Авторот

prezentacija za doktorat 3

Documents