Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

Huidparasieten bij schapen

Dierenartsen Guido Bertels & Eva Van Mael

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

Wolschurft

Psoroptes ovis

3

• Komt in de meeste schapenlanden voor met

uitzondering van Canada, Australië, Nieuw

Zeeland en de USA

• Ernstige economische verliezen door:

‐ ondervoeding

‐ conditieverlies

‐ bloedarmoede

‐ soms sterfte

Wolschurft

4

• Zowel lammeren als volwassen schapen

• Warmte en vocht zijn noodzakelijk

‐ Licht ontstoken huid met wondvocht is ideaal

‐ Voldoende lange wol

• Mijten kunnen 1 maand buiten het schaap overleven

‐ planken afsluiting, struiken…

‐ veetransportwagen

Cyclus van Psoroptes ovis

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

- Alle stadia leven op de huid van het schaap

- Levensduur van volwassen mijt 40 dagen en legt 1 à 2

eitjes per dag

Cyclus 10 tot 20 dagen

6

• De wolmijten raspen over de huid en voeden

zich met wondvocht

• Het zijn niet de mijten zelf die jeuk veroorzaken

maar de uitwerpselen van de mijt als ze op de

huid vallen

• De schapenhuid reageert allergisch op deze

uitwerpselen met enorme jeuk als gevolg

Erge jeuk en woluitval

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

8

• Op de rug, flanken en nek kleine rode vlekjes met

wondvocht

• Het wondvocht droogt uit tot korsten die aan de wol kleven

• De aangetaste huiddelen worden groter tot de volledige

rug en flanken aangetast zijn

• Geleidelijke valt de wol uit kale plekken

• Schapen hebben zeer erge jeuk!!!

‐ Door de onrust nemen ze de tijd niet meer om te eten vermageren

• Sommige schapen reageren weinig op de mijten

uitwerpselen Verborgen dragers !

Klinisch verloop

9

• Na verloop van tijd bouwt de huid immuniteit op en is er

onvoldoende voeding voor de mijten op de kale verdikte

huid

• Dan trekken de mijten zich terug in huidplooien en

oorgangen.

‐ Op deze plekken dringen behandelproducten moeilijk door

‐ Van hieruit ontstaat een herbesmetting als de wol terug is

aangegroeid

• We spreken dan van chronisch wolschurft

Klinisch verloop

12

• Een nieuwe besmetting ontwikkelt langzaam

• Zeker in voorjaar en zomer blijft het aantal mijten beperkt

en zijn er niet veel symptomen te zien

‐ Korte wol is een ongeschikte leefomgeving voor wolmijten

• In najaar en winter neemt het aantal mijten snel toe en

worden de symptomen zeer uitgesproken

• Wolschurft is vooral een winterziekte maar kan ontstaan

zijn in de zomer

Klinisch verloop

13

• Aankoop van een besmet schaap is de

belangrijkste reden

‐ Dekrammen

‐ Zeker omdat op moment dat rammen gekocht worden

de besmetting meestal nog niet erg zichtbaar is

• Vervoermiddelen

‐ De mijt kan een maand buiten het schaap overleven

• Scheerder

• Belang van 2-3 weken quarantaine

‐ ontwormen en ziekte controle

Overdracht

14

• Korsten op de rug

• Huidafkrabsel aan de rand van de letsels

‐ Meerdere schapen bemonsteren

‐ Microscopisch laten bevestigen

• Het lukt niet steeds om mijten aan te tonen,

zeker als ze recent met een inspuitbaar

ontwormingsmiddel zijn behandeld

Diagnose

15

• Inspuitbare ontwormingsmiddelen

‐ Ivermectine, Dectomac, Cydectin …

‐ Alle schapen zonder uitzondering behandelen

• Insecticide oplossingen

‐ Taktic, Sarnacuran

‐ Dipbad :1 minuut in het bad en kop 2x onderduwen

‐ Dipbad na 5 schapen aanvullen met oplossing

‐ Reken op 3 liter per schaap

‐ Sprayen, schapen dicht opeen en goed natsproeien

‐ Lost korsten op waardoor jeuk sneller weg

• Elke behandeling herhalen na 10-14 dagen !!!

Behandeling

16

• Bij een recente besmetting kunnen de inspuitbare

producten volstaan

• Bij chronisch wolschurft (vereelte huid) moet de

inspuitbare behandeling aangevuld worden met lokale

behandeling (Taktic®, Sarnacuran®)

‐ De doorbloeding van de vereelte huidlaag is

onvoldoende om het product tot bij de mijten te brengen

Behandeling

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

Luizen

Bovicola (Damalinia) ovis

bijtende luis

18

• In ons land vooral bijtende luizen

‐ Zuigende luizen nog niet vastgesteld

• De luis houdt van warmte en leeft daarom dicht

bij de huid( diep in de wol)

• Als het warm is in de omgeving dan komen de

luizen naar de buitenkant van de vacht en

kunnen dan gemakkelijk naar andere schapen

overgaan

‐ warme zomerdag in schaduw

‐ dicht bevolkte stallen

• De neten (eitjes) worden onderaan de wolharen

vastgekleefd

Luizen

19

• Totale cyclus van ei tot ei 3 tot 5 weken

• Luizen overleven 3 weken in de omgeving (oa op kleding van de

scheerder)

• Als het zeer warm is komen de luizen naar de buitenkant van de

vacht en besmetten zo de andere schapen

Levenscyclus

20

• Schapen met luizen hebben jeuk

‐ schuren

• vaker schuren is een belangrijke eerst indicatie

‐ in de wol bijten (waar de luizen bijten)

‐ losse slierten wol

• De huid zelf is vrij normaal, geen korsten

• Een besmetting bouwt zich zeer langzaam op

‐ in maanden tot een jaar

• Luizen aantasting is vooral tijdens de stalperiode zichtbaar

(lange wol en warmte)

Symptomen

22

• Met een zaklamp zijn de luizen met het blote oog

te zien

‐ Wol openleggen en op de huid kijken

• Uit de neet komt na 1 à 2 weken een nymfe vrij

‐ Behandelproducten dringen niet in de neet door

Diagnose

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

24

• Aangezien bijtende luizen geen bloed opnemen,

zijn ze niet te behandelen met inspuitbare

producten

• Geschoren schapen kunnen eenvoudig

behandeld worden met een insecticide pour-on

‐ Butox Protect® heeft een lange nawerking, om zeker te

zijn is een herhaling na 3 weken aan te bevelen

• Dippen of sprayen met Taktic® of Sarnacuran® is

ook geschikt.

‐ Na 1 tot 2 weken komt de nymfe vrij uit het eitje.

Behandelproducten dringen niet door in de neet

‐ Behandeling te herhalen na 10 dagen!

Behandeling

25

• Om succes te hebben is het van het grootste

belang dat ELK schaap gelijktijdig behandeld

wordt

‐ Ook alle lammeren en rammen

Behandeling

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

Pootschurft

Chorioptes ovis

27

• Kan voorkomen bij schapen en runderen

• Waarschijnlijk frequenter dan wolschurft

‐ Omdat de symptomen soms erg beperkt zijn wordt het

niet steeds opgemerkt

• Pootschurft is te vinden op de huiddelen zonder

wol

‐ Poten, balzak

• Voedt zich met huidschilfers

‐ Monddelen kunnen de huid niet doorsteken

De mijt

28

• Totale cyclus van ei tot ei is ongeveer 3 weken

• De cyclus is vergelijkbaar met deze van de wolschurft mijt

Levenscyclus

29

• Stampen en bijten naar de onderpoten

• Geel bruine korstjes rond de bij-klauwtjes

• Korsten en ontsteking op balzak van de ram

‐ Kan de sperma kwaliteit aantasten (ontsteking huid)

• Ook hier is het een allergische huidreactie op de

uitwerpselen van de mijt die de oorzaak is van

de jeuk

Klinische tekenen

30

• Tijdens de weideperiode is er dikwijls heel

weinig te zien van pootschurft

• Tijdens de stalstand worden de letsels

uitgebreider en is er meer jeuk

Klinische tekenen

33

• De typische plaatsen met korsten

• Bevestigen door microscopisch onderzoek van

huidafkrabsel met korsten

Diagnose

34

• Inspuitbare producten werken ONVOLDOENDE

omdat de mijten geen bloed opnemen

• Locale insecticide oplossingen

‐ Taktic®, Sarnacuran®

‐ Dipbad of sprayen of nat sponsen

‐ Behandeling te herhalen na 10 dagen !!!

• Eventueel aanvullen met Butox protect® pour-on

• Preventief quarantaine bij aankoop

en eventueel behandelen

Behandeling

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

Luisvliegen

Melophagus ovinus

36

• Vleugelloze vlieg van 5 – 7 mm

• Ganse cyclus op het schaap

‐ Kan niet overleven buiten het schaap

‐ Overdracht door direct contact van schaap op schaap

• Zuigen 2 x per dag bloed

• Aantal neemt toe in herfst en winter

38

• Schuren en stampen, in de wol bijten als de

luisvliegen steken om bloed te zuigen

• Geen blijvende jeuk

• Schade is eerder beperkt

• Bijten ook de mens; vervelend maar niet

gevaarlijk

Klinische tekenen

39

• Omdat ze bloed zuigen kunnen ze met

inspuitbare ontwormingsproducten behandeld

worden

‐ Ivermectine, Cydectin®, Dectomax®…

• Sinds het frequent gebruik van inspuitbare

ontwormingsmiddelen komen luisvliegen veel

minder voor

Behandeling

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

Myiasis

Huidmaden ziekte

41

• Is veruit de belangrijkste huidaandoening bij

schapen

‐ 80 % van de bedrijven heeft ooit gevallen gehad

42

• De vlieg wordt aangetrokken door ammoniakgeur

• In de schapenvacht kunnen huidschilfers en wolvet rotten

bij vochtig en warm weer

‐ ammoniakgeur komt vrij

• De eerste vlieg legt een 100 tal eitjes

• Hieruit komen na een 3 tal dagen de tweede generatie

larven die de huid aanvreten

• De huidwonde verspreid een sterke geur die meer vliegen

aantrekt om hun eitjes af te leggen

• Finaal een massa larven die een grote huidwonde

veroorzaken

De groene vleesvlieg – Lucilia sericata

43

• Vliegenpoppen overwinteren in de bodem

• Bij 10°C komen ze uit; april mei

• De eerste generatie larven (1 dag) kan niet bijten

• De tweede en derde generatie bijten wel(3d)

De groene vleesvlieg – Lucilia sericata

44

• Verborgen in de wol ontstaat een stinkende huidwonde.

‐ Primaire besmetting

• Er rond wordt de wol bruin en vochtig

• Dit trekt verschillende soorten bromvliegen aan

‐ Secundaire besmetting

• Huid en spier wordt weggevreten

• Wol wordt bruin en komt in plukken los

• Zonder behandeling sterft het schaap binnen na een week

• Uit de wonde worden ammoniak en toxische producten

opgenomen in de bloedbaan; het schaap kan hierdoor

sterven tgv toxische shock

Verloop van een besmetting

45

• Aangetaste schapen

‐ zijn onrustig

‐ bijten op de aangetaste plek op de rug en plukken wol

‐ stampen met de achterpoten

‐ kwispelen met de staart

‐ heftig schudden met de achterhand

• Na een week is het dier suf en lusteloos en staat

met de kop omlaag

Symptomen

Primaire besmettingshaard

Typische houding

47

• De vliegen larven hebben minimaal 65 % vocht

nodig

‐ bij pas geschoren schapen is het vochtgehalte 30 %

‐ in lange wol is het vochtgehalte 65 %

‐ na regen is het vochtgehalte in wol 100 % en het duurt

een week om terug tot 65 % te dalen

• Plots droog weer tijdens een besmetting kan de

larven doden. De schapen kunnen dan spontaan

genezen.

Vocht: een bepalende factor

48

• Van april tot oktober dagelijkse controle van de

schapen op gedrag en bruine plekjes in de wol

‐ vooral bij warm en vochtig weer

• Rond de aangetaste plek wol ruim wegscheren

• Wassen met insectendodende oplossing

‐ Taktic ®, Sarancuran® …

• Larven en poppen die uit de wonde vallen

vernietingen om verdere toename van vliegen te

voorkomen

Behandeling

49

• Scheren is een belangrijke preventie

‐ eventueel achterhand en rug extra scheren

‐ lammeren scheren

• Lang werkende pour-on

‐ Click: 4 md bescherming

• met drench pistool ½ van nek tot staart

• ½ op achterhand

‐ Neocidol 4 tot 6 weken bescherming

• Dippen of sprayen

Preventie

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

Bedrijfsbezoeken & Enquête 2012

ivm huidparasieten

Dierenartsen Guido Bertels & Eva van Mael

51

• Voor het ADLO project werden 16

schapenbedrijven bezocht die zich aangemeld

hadden met een huidprobleem

• De bezoeken zijn afgelegd tijdens het najaar

2012 en voorjaar 2013

• Om het overzichtelijk te houden bespreken we

de resultaten per parasiet

• In 2012 is er een schriftelijke enquête gehouden

‐ 87 schapenhouders hebben ze beantwoord

52

Bedrijfsbezoeken Enquête 2012 (n:87)

Aantal % aantal %

Wolschurft 7 44 15 17

Luizen 5 31 11 13

Pootschurft 4 25

Luisvlieg 1 6

53

• Wolschurft: aankoop van besmette dieren was

bijna steeds de oorzaak

‐ Pas maanden later werd de besmetting zichtbaar bij de

eigen dieren

• Luizen: op 1 bedrijf na is de herkomst van de

besmettingen niet bekend

• Pootschurft: herkomst van de infestatie niet

bekend

16 bedrijfsbezoeken: insleep

54

• Wolschurft en pootschurft: waar recent niet

behandeld werd hebben we de parasiet in een

huidafkrabsel microscopische kunnen aantonen

• Luizen: ter plaatse tussen de wol dicht op de

huid gezien

Bedrijfsbezoeken: diagnose

55

• Wolschurft: veel behandeld met teleurstellende

resultaten

‐ Te weinig product, geen herhaling of interval te lang,

dieren overgeslagen…

• Luizen: er werden geen behandelingen

uitgevoerd

• Pootschurft: geen specifieke behandelingen

uitgevoerd

Bedrijfsbezoeken: behandelingen

56

• Wolschurft: 5 bedrijven hebben het advies

correct opgevolgd en zijn een half jaar later nog

symptoomloos

• Luizen: slechts 1 bedrijf behandeld volgens

advies. De andere hebben de behandeling

uitgesteld of niet uitgevoerd.

• Pootschurft: geen enkel bedrijf heeft een

gerichte behandeling uitgevoerd

Behandel-advies: resultaten

57

• 30 % van de schapenhouders die de enquête

beantwoorden heeft op ooit met huidparasieten

te maken gehad.

• Wolschurft en luizen zijn de voornaamste

• Behandelingen geven teleurstellende resultaten

omdat ze niet correct uitgevoerd worden

Besluit

Onze missie

• DGZ is dé betrouwbare partner van de Vlaamse

veehouder om met gezonde dieren op duurzame

wijze veilig voedsel te produceren

• DGZ realiseert dit door:

‐ hoogkwalitatieve diensten en producten aan

de veehouder te leveren

‐ de brugfunctie te verzorgen tussen de

veehouder en de overheid

‐ betrokkenheid in de samenwerking tussen

de veehouder, de dierenartsen en

de medewerkers

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

Dank u

59