82TRK DARE DERGS

POSTMODERN KAMU YNETMNDE E-DEVLET105

POSTMODERN KAMU YNETMNDE E-DEVLETDr. Hseyin EYHANLIOLU(GR

Post-Modern Kamu Ynetiminin bir esi olan e-Devleti tanmlamak iin Modernizm, Post-modernizim ve Post-modern kamu ynetiminin de tanmlanmas gerekir. Gnmz dnyasnn temellerinin atld 18.yy.dan itibaren hzl ve kkl olarak sanat, edebiyat, teknoloji ve mimari alanlarda yaanan deiiklikler moder-nizm olarak adlandrlrken, 1930lardan itibaren balanan sre ise Post-moder-nizm olarak adlandrlmaktadr.Modernizm; aydnlanma ilkelerini temel alan toplumsal projenin addr ve aydnlanma dncesini temel alarak ilerlemeye inanr. Akl ve bilimi ilerlemenin temel arac olarak grr. Post-modernizm ise, modernizm sonras dnem anlam-na gelmekte olup neredeyse bu dnemin tersinin ifadesidir. Post-modernizm, ayn zamanda hem bir tarihsel dnem hem de bir dnce sistemidir. Post-modern kamu ynetimi ise modernizim dneminin klasik ynetim anlayna kar karak; ne ynetim-siyaset ayrmn, ne bilimsel ynetimi ne de brokrasiyi savunur diyerek, Post-modernizm gibi kendisini ne olduu ile deil ne olmad ile tantmaya al-maktadr. Yurttan ynetime aktif katlmn savunan Postmodernlere gre yurtta ne istediini en iyi kendisi bilir, aksi takdirde demokrasiden sz edilemez. Brokrasi ise yazizcilie eittir. Ynetim, prosedrlerin yaval ve aralarn israf olarak karakterize edilir ve brokrasi bunun bir numaral sorumlusudur: yavalk, yzeysellik veya bilgisizlik, kamu hizmeti yapan grevlilerin kasnts, kendilerine kiisel avantajlar salamas, genel karlarn az gzetilmesi, esnek olmamas, farkllamaya izin vermemesi, deiikliklere duyarsz olmas, kiisel tatmini ve gerekletirimi salayamamas.

Post-modern kamu ynetimi bir lde temsili demokrasinin krizi ve radikal demokrasi anlaylarnn kamu ynetimindeki yansmalardr. Gnmzde her ey deimez nitelikli, kullanlabilir, esnek ancak inanlmaz derecede hzl ortaya k-maktadr. Teknolojik zaman-mekan snrlamas yoluyla hem zel hem de kamusal karar alma srecinde yaanan zaman boyutlar ksalm buna karlk, uydu iletiim imkanlar ve azalan tamaclk maliyetleri, bu karar alma srecinde alnan kararlarn eitli mekanlara ok daha geni apl olarak yaplmasn mmkn klmtr.Aratrmamzn konusu da burada balamaktadr. Dnyada ve lkemizde zellikle biliim-iletiim (internet,bilgisayar..) teknolojik deimeler nda kamu ynetimine hz, etkinlik ve yaygnlk kazandrmak iin yrtlen e-devlet projesini Devletin kapsama alann daraltmak ve yurttan aktif olarak ynetimine katlmasn salamak iin bu teknolojik gelimelerin devlete yansmasn incelemektir.

Konumuzu ana balk altnda inceleyeceiz.

I-)Modernizm, Post Modernizm ve Post-Modern Kamu Ynetiminin Tanm,II-)Dnyada e-Devlet Projesi almalar,III-)Trkiyede e-Devlet almalarn Post-Modern Kamu Ynetiminin yurt-tan devlet ynetimine aktif katlm asndan irdeleyerek bunun demokratikleme, adem-i merkeziyet, STK, etkinlik, hz, yaygnlk asndan yansmalarn deer-lendireceiz.I-MODERNZM, POST-MODERNZM VE POST-MODERN KAMU YNETMNN KURAMSAL TEMELI-a) Modernizmin Kuramsal Temeli

Harveye gre; Bilim, bilgi, deerler ve inanlar, ortak insani deerler, kesin dorular ve evrensel deerler modernizmi karakterize eden unsurlardr (Harvey 1989; 12). Badbury McFarlanee gre modernizm Gelecekilik ile nihilizmin devrim-cilikle muhafazakarln, doaclkla simgeciliin, romantizmle klasizmin olaa-nst bir bileimiydi. Teknolojik bir an hem kutlanmasyd hem mahkum edilmesi; eski kltr dzenlerinin sona ermi olduu inancnn kabulyd, ama ayn zamanda bu korku karsnda derin bir umutsuzlanmayd; yeni biimlerin tarih-selcilikten ve dnemin basnlarndan kalar olduu yolunda inanlar ile bu biimlerin tam da bu olgularn yaayan birer ifadesi olduu yolundaki inanlarn bir karmyd. (Harvey, 2003; 38)Modernizm, Avrupada 19.yzyln sonlarnda ortaya kan ve giderek egemen bir konuma gelen belli trde sanatsal estetik anlayn ifade eden bir kavramdr (aylan 1999; 49). aylan, sadece sanat iin yapt bu tanmn daha genileterek Modernizmin tanmn yle yapmaktadr. Modernizm; Her eyden nce bilime ve akla sonsuz bir gveni ifade etmektedir. zgl olarak Aydnlanma Projesi, 17. ve 18. yzyllarda Bat Avrupada kendini gsteren, egemen hale gelen kapsaml bir dnsel hareketin addr. Bu hareketin temelinde insan dncesinin dinsel dogmatizmin koyduu snrlar ykarak ve onun dna karak akl yrtme ve bilim yolu ile gerei kavrayabilecei kabul yatmaktadr (a.g.e; 85).Modernizm, bireylerin dnyay anlayabilme kabiliyetine sahip olmalarndan dolay, bilim ve sebep ilikisinin tm problemleri zebildiini savunan bir akmdr. Gnlk tecrbelerin ve dinsel dogmatizmlerin anlamszl dikkate alndnda insan topluluklarn tanmlayan kefedilebilir, evrensel deerlerin ve bu toplulukla-rn uyum ve bar iinde yaamalarn salayabilecek tek eyin akl ve bilim olduu-nu belirmektedir. Modernleme de bilim ve akl kaynakl faaliyetlerin addr.Modernizasyon; Karl Polanyinin da ak ekonomi grnn dnyann 19. yzyldan itibaren artan ekilde karmak, anarik, plansz ve bireylerin kontrol dnda gelimeler gsterdii grnn gerekliliini kabul etmektedir. Ancak Modernizm, bu yaklama, dnyada genel olarak kabul gren eilimlerin varl ve insan topluluklarnn geniledii varsaym ile yaklamaktadr. Modernizm, sebep ve bilginin uyumu beraberinde getirdiini ve kaostan kurtulmay saladn savunmaktadr. Buna gre dnya anlalabilir, incelenebilir ve dnyadaki ekonomik ve politik hayat dzenlenip rasyonel hale getirilebilir. 1848den itibaren modernizm byk lde kentsel bir olgu haline gelmitir. Marxn modernizme bak ise; kat olan her eyin buharlamasdr.

Modernizm; insan davrannn mkemmeliyetine ve sosyal gelimeye inan-maktadr. Bunun yannda teolojik eilimler de gstermektedir. rnein Aydn-lanma a Yaklam Modernizmin kendiliinden kabul edilen bir yaklam olduunu savunmakta ve herhangi bir sorunun tek bir makul cevab olduunu ileri srmektedir. Bu noktadan hareketle dnyann uygun ekilde erevesinin izilmesi ve doru olarak tanmlanmas halinde kontrol altna alnabileceini ve rasyonel olarak bir dzene oturtulabileceini kabul etmektedir (Harvey 1989; 27).

Modernizmi tantmaya alrken ksaca Modernitenin tanmna da deinilme-si gerekir. John Mc Gowana gre: Modernite; toplumun herhangi bir d otorite ya da deity (tanrsal kkenli) sz konusu olmakszn kendi kendine rettii ilkelere dayanarak meruluunu temellendirmesidir (aylan, 1999; 43). Bu da akl ve bilim kaynakl modernizme dayanr. Ksaca; Modernizm hangi erevede ele alnrsa alnsn kapitalist anari ve kaosun altnda yatan deerleri tanmlama konusunda bilgi elde etmeyi savunmak-tadr. I-b) Post-Modernizmin Kuramsal Temeli

Post-modernizmin ortaya kn bir tarih olarak vermek gerekirse; Arnold Toynbee "Bir Tarih ncelemesi" (1933) adl eserinde modern dnemin I. Dnya Savayla sona erdiini bundan sonraki dnemin Post-modern dnem olduunu ileri srmesiyle ilk kez Post-modern terimi kullanlmtr (Erin, 1994;31).

1934 ylnda Amerika'da yaynlanan bir iir antolojisinde de Post-modern sz-c yer almtr (Mentee, 1995; 273). Post modernizm; Amerikal olarak bilinmesine ramen aslnda Fransa kkenlidir. Post modernizme esin kayna ola-rak gsterilen filozoflar Nietzsche ve Heidegger'dir. Post-modern szc; modern olarak tanmlanan bir dnemin sonrasn yani o dnemin almasn ifade etmektedir. Bat aklclna ve aydnlanma felsefesine dayanan bilgi ya da bilgilenme sistemini eletirme hatta bundan da ileri olarak ona meydan okuma olduu sylenebilmektedir (aylan, 1999; 24).Harveye gre; Post-modernizmin belirli bir tanm yoktur (Harvey 1989; 7). Post-Modernizm; Aydnlanma an temel alan tepkisel bir anlam olup, Kapitalizm, endstriyel toplum, millet-devlet anlay ve bireyselcilie kar kltrel deiim ile birlikte ortaya kan bir dnemin balangc olarak kabul edilmektedir.

Post-Modernizm; Felsefe, Ekonomi ve Politika Biliminin yan dallarn da iine alacak ekilde ok geni bir alanda yaanan kltrel gelimeyi ifade etmek-tedir. Post-modern dnemde tketici kapitalizmi (iyi yaam, mal ve hizmetlerin etkin saland yaamdr) tamamen yeni bir karakter kazanmtr. Bu karakter tketimde ve retimde eitlendirme, ayrmlatrma ve uzmanlama konusunda at-lan hzl admlar ile ekillenmitir. Sistem, mal ve hizmetler aras benzerlikten ziyade farkllatrma zerinde durmaktadr. alanlar ve tketiciler birbirine daha fazla benzemek yerine birbirin-den daha farkl olmaya almaktadrlar.

Post-Modernizm; en basit ekilde modernizm de ifade edilen tm kavramlara kar ortaya kan bir tepkidir. Da kapal toplum anlayn terk etme yoluyla epistemolojik kaynaklarn, hayat srecinin devamllnn ve anlamn kaybolan deerinin nemini ifade eder. Bu yaklam yeni bir yzyla girerken geici devam-ll, serbestlemeyi, objektif kaynaklar kullanlmadan yaplan sosyal eletirmeyi, devamszl ve blnmeyi hayatn gerekleri olarak kabul ediyor.Post-endstriyel (endstri sonras) toplumu karakterize eden iki temel kelime sz konusudur: hz ve heterojenite. David Harveye gre; esnek bir rejime gemenin ve kkl deiimin temelinde, modann, rnlerin, teknoloji retiminin, igc akmnn, ideoloji ve grlerin, deerlerin ve uygulama alan bulmu faaliyetlerin -tecrbelerin- ortadan kalkmas, dier bir ifadeyle geici olmas yatmaktadr (Harvey, 1989 ; 285).

Harvey ayrca; Post-Modernizmin; Baudelerian modernizasyon kavramnn yarsn oluturan geicilik, blnme, devamszlk ve karmaa kavramlarnn bir btn olarak kabul edilmesi ile ortaya kan bir akm (a.g.e) olduunu belirt-mektedir.Stanley Aronowitz Post-modernizmi yle tanmlamaktadr; u andan itibaren hemen herkes, Nietzschenin bir yzyl nce deindii duyarllkta ortaya kan deiimi kabul etmektedir. Post-modernizm bu deiime verilen ad olup, dnce kaynaklarnn aklanmasna, sanatn kurallarnn belirlenmesine, liberalizm ve Marksizm gibi temel ideolojik grlere bal olarak ekillenmektedir (Aronowitz, 1988; 46). Lyotard, Post-modernizmi; deimi efsanevi bilgiye kar pheci yaklam olarak ele almakta ve bu phecilii Marksn yapt gibi artan istikrarszlklar -rnein snf atmalar- karsnda bir kurtulu beklentisine sahip olunamamasna balamak (Lyotard 1984;24) eklinde tanmlarken, Fredric Jameson ise; Post-Modernizm hayatmzda devamszla yol amakta ve sosyal hayattaki akli-ruhi unsurlar kapitalizm yoluyla serbestletirme eilimine girmektedir (Jameson 1988; 145) eklinde tanmlamaktadr.Felsefi adan ise Post-Modernizm; sebeplerin aklanmasna ynelik etkin yntemleri ve teknolojiyi, bilimi ve sebebi oluturan gler de evrensel bireysel serbestlie yol aan herhangi bir yaklama kar derin bir nefreti ifade etmektedir (Harvey, 1989; 41).

Fredric Jameson; Post-modern deiimi, zaman ve mekan ile ilgili tecrbe-lerde yaanan ve engelleyemediimiz bir deiime uramasna ramen, zamana hkmetme imkanna sahip olan glerin yol at krize balamaktadr (Harvey, 1989; 201).20. yy.n sonunda iyice glenen postmodernizm, dier akmlar gibi bir top-lum dncesi koymaya almtr. Postmodernizm alannda bir ok dnr eitli eserleri ile grlerini aklamaya almlar ve 21. yzyln toplum yaps ile devlet yaplanmas konusunda baz neriler gelitirmilerdir. 21.yy. modern alarn son dnemi olarak kabul edilmekte, bu asrn sonunda dnyada ortaya kan egemen ynetim yaps kendi egemenliinin devam edebil-mesi iin, yeni bir dnya ve toplum dzenini, post-modernizm bal altnda gn-deme getirmektedir. Modern dnemlerde devlet ve toplum nasl bir yapya sahipse, 21.yy ve sonra-s iin ngrlen post-modern dnemlerde, toplum ve devlet yaplanmas tm ile bundan farkl olacaktr. Post-modernizm, modernizm sonras olarak gelecein toplum yapsn egemen merkezlerin istedikleri dorultuda gndeme getirirken, toplum ve devlet olgularn da bu dorultuda ele almaktadr. Jameson; Post-modernizm, bir anlamda Avrupa merkezciliin sonu ve Amerikan merkezciliin ideolojisi olarak grlebilir der. `Post` eki bir sonralk ve bakaldr ifade ettiine gre, Avrupa merkezciliin geride kald, btn dnyann Amerika merkezli yeni bir yaplanmaya dntrld bir srete ortaya kan modern alar sonrasnn ad olarak gndeme gelmektedir (Jameson, 1992; 47), Jameson; ayrca Post-modernizmin Kapitalizmin gelimesinde belli bir aama olduunu ve hatta nc dnemi ya da ge kapitalizm olduunu sylemektedir.Modern alarn ortaya k srecine bakldnda, bunun daha ok Avrupa merkezli bir tarih sreci sonucunda gerekletiini sylemek mmkndr. Ameri-ka, Avrupa merkezcilii ile hesaplarken, postmodernizm akm ile benzeri bir sre iinde hesaplamaya girmektedir.Toplumun kendini yeniden yaratma srecinde birbiriyle elien kart dnce ve gelimelerin post-modernizme ynelii glendirdii grlmektedir. Akl ve bilim gibi modern dnemin nde gelen 2 ana esi iken bu eler postmodernizm dnemde ciddi olarak saldrya uramtr. Akldan ve bilimden uzak kalnan bir dneme girilirken, tanr ve din olgularnn ciddi olarak yeniden devreye girdii grlmektedir. Bilimin zemedii sorunlarn din ile zlecei, tanrnn gcnn insan yaps bilimden daha fazla olduu, bilimin zd insanla dinin mutluluk verecei postmodernizm adna savunulmutur. Modern alarn bilimsel yaam biiminden, postmodern alarn dinsel rgtlenmeye dayanan yaam biimine gei btn dnyaya empoze edilmitir.

Post-modernist dnrler ulusun hayali bir cemaat olduundan ve toplumsal alann heterojen ve btnletirilemez olduundan hareketle ulusallk kavramna kar kmaktadrlar. Postmodernistler burada daha gereki davrandklarn iddia ederek etnik ve dinsel kimliklere dayal cemaatsellii ngrmekteler. Bu cemaat-sellik yaklam ulus toplumun ve ulusal devletin reddidir. Bu anlamda postmoder-nizmi pre-modernizm olarak adlandrmak da mmkndr. nk modern devlet ncesi dnemin arayyla bir anlamda yeni bir ortaaa dn zlemi sergilemek-tedirler.Bu ifadelerden de anlald gibi postmodernizm, Nihilizme (yokluk) ynelik eilimler dourmaktadr. Dolaysyla post-modernizm kltrel bir harekettir ifadesinin verdii mesaj gayet aktr: Her ey deiim halindedir. Jean Baudrillarda gre ise; alma dzeni sona ermitir, retim dzeni sonra ermitir, Ekonomi politik sona ermitir (Baudrilard, 2002;14). I-c) Post-modern Kamu Ynetimi Post-modern kamu ynetimine bilimsel balang olarak veya milat olarak 1887 ylnda Wodroow Wilson tarafndan yaymlanan makale gsterilmektedir. Bu makaleye gre, Post-modern kamu ynetimi anlay, ne ynetim-siyaset ayrmn, ne bilimsel ynetimi ne de brokrasiyi savunur. Postmodernlere gre, bu tip yntemler tarihin derinliklerine gmlmeye mahkumdur, zira gnmz koullaryla uyumlar sz konusu olamaz. Yurttan ynetime aktif katlmn savunan postmodern gr, ynetim-siyaset ayrmna iyi gzle bakmaz. Onlara gre, bu ayrm kalkmal ve ynetim, yurttalarn istemleri dorultusunda, onlarn katlmyla ilemelidir (ener, 2000: 12 ). Bilimsel ynetim anlayna gre, ynetimin tek grevi yurttalarn istemlerini karlamak deildir, ayrca onlar iin neyin iyi olduuna da karar vermektir. te postmodernlerin kar olduu nokta da budur.Post-modernlerin asl istedikleri, modernizmin tm gnahlarnn sorumlulu-unu zerine attklar brokrasinin ortadan kaldrlmas, baka bir ifadeyle brokra-sisiz bir ynetimdir (administration without bureaucracy). Bunun salanmas iin de en temel aralar zelletirme ve sivil toplum rgtleridir.Post-modern kamu ynetiminde yurttaa verilen nem, yurtta giriimlerine de nem verilmesine neden olmu ve bunun sonucunda postmodern kamu yneti-minde brokrasinin karsna sivil toplum rgtleri karlmaya allmtr. Bu kurulularn en nemli zellikleri kr amac gtmemeleri ve siyasal partilerin dn-da yer almalardr. Yurtta zerinde odaklanan postmodern kamu ynetimi politika-s, yurttalara ulamak iin en uygun yollardan birisi olarak yerel ynetimleri grr. Yurttalk bilincinin yaratlmasn da amalayan bu gelimelerle yurttalar yerel hizmetlerin sunumunda artk yalnzca paralarnn nasl harcand ile ilgilen-memekte; ayn zamanda hizmetlerin hangi kaynaklardan -borlanma ya da z kaynaklara- finanse edildii konusunda duyarl davranmaktadr. Yurttaa verilen nem, yurtta giriimlerine de nem verilmesine neden oldu, bunun sonucunda postmodern kamu ynetiminde brokrasinin karsna sivil toplum rgtleri karlmaya alld. Bu kurulularn en nemli zellikleri kr amac gtmemeleri ve siyasal partilerin dnda yer almalaryd.

Post-modern kamu ynetimi ad verilen olgu, aslnda kamu ynetiminde bir paradigma deiikliidir ve postmodernizm ile kouttur. Ancak, bu paradigma deiikliinden, hibir ekilde, ynetimin arka plana itilmesi gibi bir tavr yoktur. Kapitalizmin ve halkn istemlerine daha iyi yant verebilecek, daha esnek bir ynetim ekillenimi sz konusudur. Post-modernizm, modernliin temel belirleyicilerinin yani aklcln, brokra-sinin, uzmanlamann, merkeziyetiliin, hiyerarinin, kimlik belirlemelerinin ve dolaysyla modern devlet yapsnn reddiyesidir. Post-modern devlet anlay ise Devleti arka plana itip bireyi ne kararak belirsizlii, parall, kltrel oulculuu savunmaktadr.

Ama, katlklar krmak ve srekli deien dnyaya ayak uydurmaktr. Bunun temel yolunun ise, ynetimin halka almas olarak sunumu sz konusudur. Bu nedenledir ki postmodern kamu ynetimi, temsili demokrasinin krizi ve radikal demokrasi anlaylarnn kamu ynetimindeki yansmalardr.II-) e-DEVLETN TANIMI VE DNYADA e-DEVLET ALIMALARIII-a) e-Devlet Nedir?

Kreselleme srecini hazrlayan, bilim ve teknoloji alanlarndaki hzl dei-im ve dnm, bir takm toplumsal hayat pratiklerini elektronik ve dijital ortama tamtr. Bunu olas klan bilim ve teknolojinin aralarnda oluturduklar sinerji, beraberinde e-posta, e-ticaret, e-demokrasi, e-ynetim ve e-devlet gibi kavram ve olgular beraberinde getirmitir.

ve d dntrcler eklinde verilen oluumlar toplamnn, devlette zorun-lu kld paradigma deiikliine kar gelien e-devlet, yaadmz sre ierisin-deki bilim ve teknolojinin gelmi olduu mesafeye karlk gelir.

nternet kullanmnn kamu sektrnde ve halk arasnda daha yaygn hale gelmesiyle yeni ve entegre hizmetler veren, devlet tarafndan verilen hizmetlerin zel giriim ve STK ortaklar ile baka kurulular tarafndan verildii, bilginin aratrlmas, seilmesi, analizi ve paylam iin gelitirilecek teknolojilerin kamu grevlilerinin karar verme srelerini derinden etkiledii, bu teknolojilerin kullan-myla birlikte halk katlm ve ak devlet kavramnn mmkn klnd, kamu sek-trnde, elektronik arivleme ve kayt ynteminin gndelik hayatn bir paras hali-ne geldii, bilgi ve teknolojinin btnletirdii devlettir (www.digitaldevlet.com).

Kamu hizmetlerinin elektronik yaplar iinde grlebilmesi, vatandalarn kendileri hakkndaki bilgileri yine sorunsuz ve kolaylkla kamunun ilgili birimlerine aktarabilmesini de ierir. Elektronik devlet yaps iinde, vatandan kamu kurum-lar ile birebir kar karya gelmesi sz konusu deildir. Ancak bunun yerine kamu bilgi otoyolu olarak ifade edilen bilgi sistemi zerinden merkezi kamu bilgi sistemine ulalmakta ve bu sistemin ynlendirmesiyle talep edilen kamu hizmetine eriilmektedir.Bylece, iletiim teknolojisinin gelimesi sayesinde, dev bir bilgi deposuna dorudan katlm frsat tanmas nedeniyle, internet nceden masrafl ve zor olan bilgi edinme ilevini siyasal birimler asndan olduka kolaylatrmakta ve ucuz-latrmaktadr.Elektronik devlette bilgi sistemi kamu kurumu ile vatanda arasna yerletiril-mitir. Kamu kurumu, vatandan bilgi talebini ngrme gayreti iinde olmakta, sunulacak hizmeti vatandan talepleri ynlendirmektedir. Kamu kurumlar arasn-daki iletiimin artmas ve kurumsal bilgi sistemlerinin btnlemesinin salanmas sayesinde tekrarlar, ar brokratik sreler, zaman kayplar, kada dayal ilem-ler nemli lde azalr.

Vatandaa gerekli olan bilgilerin byk bir ksm bilgi sisteminden gncel-lenmi ekilde verilmektedir. Dolaysyla elektronik devlet, vatandaa bir tu kadar yakn, btnleik, organize ve egdm iinde alan srekli canl bir varlk gibi gelien bir kamu ynetimi yaps sunmaktadr.e-Devlet en yaln biimiyle Devletin vatandalara kar yerine getirmekle ykml olduu grev ve hizmetlerle vatandalarn devlete kar olan grev ve hizmetlerinin karlkl olarak elektronik iletiim ve ilem ortamlarnda kesintisiz ve gvenli olarak yrtlmesidir biiminde de tanmlanmaktadr (www.bilisimsuras.org).e-Devlet almalarndaki esas ama udur; teknolojik kaynaklar kullanla-rak devlet vatanda ibirliini glendirmek ve yurttan aktif olarak ynetime katlmnn salanmas ve devletin karar alma srecine yurttan dahil olmasdr.

II-b) e-Devlet YapsKaynak: Trkiye Biliim uras e-Devlet alma Grubu Raporu, 04-Mays 2002

Model olarak e-devlet; teknik anlamda yurttalarn mteri, kamu ynetimi faaliyetlerinde hizmet olarak grld kalite/fiyat performans ltlerinin uygulad, en az maliyet ve emekle en kaliteli hizmetin retilmesini hedefleyen verimlilik ynetim sistemidir. Bu balamda e-devlet modeli, dk maliyet/kaliteli hizmet performans zerinde temellenen ve toplam kalite ynetimi ile mteri memnuniyeti ltlerine gre yaplandrlm verimlilik ynetimi sistemiyle ve somut ifadesini elektronik ticarette bulan e-i modelleriyle ilikilendirilmekte merkeziyeti olmayan bir yatay koordinasyon yaps sunmaktadr (Ukan; 2003: 44-47).

II-c) Geleneksel Devlet ve e-Devlette Vatanda-Kamu Ynetimi likisi

Devletle vatanda arasndaki karlkl ilikilerin dijital tabana tanmas, e-Devlet kavramnn sadece bir yndr. e-Devletle birlikte amalanan asl hedeflerden birisi kamusal faaliyetlerin effaflamas, vatandan lke ynetimine daha aktif ve etkileimli katlabilmesidir.

Geleneksel Devlete-Devlet

Pasif YurttaAktif-Mteri-Yurtta

Kat Temelli letiimElektronik letiim

Dikey/Hiyerarik YaplanmaYatay/Koordineli A Yaplanmas

Ynetimimi Veri YklemesiYurttan Veri Yklemesi

Eleman YantOtomatik Sesli Posta, ar Merkezi vb.

Eleman YardmKendi Kendine Yardm/Uzman Yardm

Eleman Temelli Denetim MekanizmasOtomatik Veri Gncellemesiyle Denetim

Nakit Ak/ekElektronik Fon Transferi (EFT)

Tek Tip HizmetKiiselletirilmi/Farkllatrlm Hizmet

Blmlenmi/Kesintili HizmetBtnsel/Srekli/Farkllatrlm Hizmet

Yksek lem MaliyetleriDk ilem Maliyetleri

Verimsiz BymeVerimlilik Ynetimi

Tek Ynl letiimEtkileim

Uyruk likisiKatlm likisi

Kapal DevletAk Devlet

(Ukan, 2003; 47)

eitli sosyal bilimciler tarafndan bilgi-ilem ve telekomnikasyon teknolojisinin kullanmnn toplumsal adan sahip olduu baz nemli etkiler yle sralanmtr:

Ekonomideki blgesel farkllklarn azaltlmasna yardmc olur,

Kamu ynetiminin verimliliini ve etkinliini arttrr, Ulusal bir altyap unsuru olarak toplumsal yapy glendirir,

Toplumsal eitlii gelitirir, Krsal ve kentsel yerleim birimleri arasnda veya eitli blgeler arasndaki farkllklarn azaltlmasna yardmc olur, Eitim, salk, tarm ile ilgili projelerde kullanlarak toplumsal gelimeye yardmc olur ( GERAY, 1994: 63-64). II-d) e-Devletin Amalar1Harcamalarda Tasarruf Salanmas: Her yl devlet zerinde yk olutu-ran harcamalar, e-devlet sisteminin benimsenmesiyle beraber ok byk oranda drlebilecektir.

2Kat lemlerinin Kontrol Altna Alnmas: e-devlet anlaynn yerle-mesiyle beraber, kat zerinden yaplan; oy verme, salk, vergi, nfus ve gmrk ilemleri, belediye hizmetleri gibi her trl ilem elektronik ortama aktarlacak ve her trl analize imkan tanyacaktr.

3effaflk: Her trl bilgiye internet ortamndan ulalmas effaf devlet anlayn da beraberinde getirecek ve devlet-vatanda ilikilerini farkl bir boyuta tayarak halk iin var olan devlet kavramnn yerlemesini salayacaktr. ef-faflk, yaplan ilerle ve hizmetlerle ilgili olarak gizlilik snrlamalarn mmkn olan en alt dzeylere indirmekle beraber, bilgi edinme hak ve zgrlnn nnn almasn da kolaylatrr (Ksecik ve Karkn, 2004: 99).

4Hizmet Kalitesi: nternet ortamndan gerekletirilmeye balanacak olan servisler hizmet anlaynn belli bir kalite dzeyinde ve standartlatrlm olarak vatandalara ulatrlmasn salayacaktr.

57 Gn 24 Saat Kamu Hizmeti: Artan hizmet kalitesinin yan sra devlet vatandalara bir tk kadar yakn olacak ve 7 gn 24 saat hizmete ak olacaktr.

6Katlmn Artrlmas: Devlet hizmetlerinden yararlanacak vatanda says artacaktr. nk temel dnce, vatandalara ne kadar ok hak tannrsa o kadar etkileimli bir devlet yaratlabileceidir.

7Kolay, Hzl ve Rahat Eriim Olana: nternet teknolojisinin kamu hizmetlerini salamada kullanlmaya balamasyla birlikte devlet kaps bir devlet portalna dnecek, yeni teknolojinin rahatlndan herkesin yararlanacak olmas eitlik kavramn dourup lkede eit kalitede servisi yaygnlatracaktr.

Dnyadaki e-Devlet yaklamlar ncelikli olarak yerel ynetimlerdeki uygulamalarla balatlmtr. Dier yandan Bat toplumundaki devlet vatanda ilikisinde var olan beyan edilen bilginin doru olduu gvenine dayal iliki, e-Devlet'e geii kolaylatrmakta ve kurulan gvenlik sistemi yalnzca bilgilerin yetkili olmayanlarca kullanlmamas zerine ya da bozulmalar nlemek zerine tasarmlanmaktadr.

II-e) Post-modern Kamu Ynetiminde e-Devlet Hakknda eitli G-rler

Bilgi ve iletiim teknolojilerinin idari anlamda getirdii en nemli etki; verim-lilik ve etkinlik zerinedir. Yeni iletiim teknolojileri, kurumlarn ileyi, ynetim ve organizasyonla ilgili sorunlarnn zmnde de byk kolaylklar ve zaman tasarrufu salamaktadr.

Yeni bilgi, iletiim ve telekomnikasyon teknolojilerinin merkeziyetilik ve adem-i merkeziyetilik zerindeki etkileri ise McLuhana gre, mekanik a bir dizi zellikle tanmlanr. Bunlar, yava hareketlilik nedeniyle tepkilerin uzun zaman aralklaryla gecikmesi; retimin paralara ayrlmas; merkezilemenin artmas, insan ilikilerinin yzeysel olmas ve uzmanlamadr. Fakat, McLuhan, bir yandan da irketlerin/kurumlarn gevek hiyerarik yapsnn yok olacan, bunun yerini kontrole dayanan yeni bir merkezi yapnn alacan belirtmitir. McLuhan, bu elikisinin nedenini, donanm ve yazlm kavramlaryla aklar. Yine McLuhana gre, donanm, merkeziyetilik ve balant eilimlerini; yazlm, adem-i merkezi-yeti eilimleri arttrr (GERAY, 1994; 92).Yeni iletiim teknolojilerinin getirdii en nemli kavramlardan biri olan kitlesizletirme zelliiyle, oluan yeni bilgi aktarma aralar devlet ile vatanda arasnda bire bir tanmlanabilen bir ilikinin kurulmasna yol amaktadr. Kitlesizlemi iletiim aralar ve yeni iletiim teknolojilerini kullanarak kendilerini eitmi, aydnlanm ve ayn zamanda farkllam vatandalar, zamanla kendilerini temsil etme gcne kavuacaklardr. Vatandalar, kendileri iin temsilci semek yerine, kendilerini temsil etmek imknna kavuunca, sistem temsili demokrasiden, yar dorudan demokrasiye doru kayacaktr.

Tofflera gre, yeni iletiim teknolojileri kullanlarak ortaya kacak dorudan katlma ile temsili biimi birletirecek bu sistemin ad, yar dorudan demokrasidir. Yar dorudan demokrasi, yerinden ynetim ilkesi ile kartrlmamaldr ( Toffler, 1981; 73).

Tofflera gre, yerel ynetim, kesinlikle demokrasinin garantisi olamaz, nk yerel politika kimi zaman ulusal politikadan daha da bozulmu olabilir. Hatta kimi zaman merkezi otoritenin yapt yeniden dzenleme almalar sonucu gerekleen szde yerinden ynetim uygulamalar merkezi ynetim lehine alabilir (a.g.e; 73).Bozkurt ise, enformasyon toplumlarnn, merkeziyeti endstri toplumlarnn tersine; ok merkezli toplumlar olacaklarn iddia etmektedir. Ona gre, enformas-yon toplumunun geliiyle ulus-devlet hem ieriden, hem de dardan andrlmaya balamtr. Bir dier ifade ile, globalleme ile yerelleme birlikte yaanmaktadr (Bozkurt, 1996: 165).e-Devletin nemli sonularndan biri de, effaflk ve ak ynetim konusunda-ki etkisidir. Devletler ister gelimekte olan, ister gelimi olsun bir ideolojik ter-cih olarak deil, teknolojik zorunluluk sonucu daha ak, daha az gizli olacaklar ve katlmac karar verme mekanizmalar ortaya kacaktr. Artk, devlet, kendi vatan-dann ve toplumlarnn en st dzeyde deer ve yenilik yaratma yeteneklerinin ortaya karlmasnda ve gelitirilmesinde aktif rol ve grev stlenmektedir. phesiz bu durum; hak ve zgrlkler ile dev ve sorumluluklarn gn-mzde yeniden net bir ekilde tanmlanmasn, karlkl doru alglanmasn ve uygulanmasn gerektirmektedir. Aksi takdirde elektronik iletiim ve bilgi aralar-nn kullanmnda ynetsel g tekeli, hak ve zgrlklerin kullanmnda daral-maya yol aabilir, ve yeni buyruku ve dayatmac devlet veya gler dzeninin oluumuna neden olabilir.Verinin oluum ve kullanmnda ynetsel yetkinlik ve birlikte kullanm; y-netim ve politikalarn devlet ve toplumla birlikte oluumunu ngrmektedir. Gnmzde, birey ve toplum bu yeni dev ve sorumluluklar iin her ne kadar istekli olsa da, e-Devlet ynetimine, ortak kararlar ve uygulamalar ile ve ciddi hazrlanm proje ve programlarla ksa srede hazr olunmaldr. Bu srete, devlet gerekli rol ve grevini en etkin bir ekilde stlenmelidir. letiim teknolojileri kullanlarak hzl, iki ynl siyasal iletiim yeni bir demokrasi yaratacaktr. Bu yurttalarn oylama yaplacak konularda eitilmesini, karara vara-bilmek iin tartmalarda bulunabilmesini, srekli olarak kamuoyu yoklamalarna katlabilmesini ve hatta kendisine ait konularda dorudan oylamaya katlmasn mmkn klacaktr. Bu durum, e-devletin kamu ynetimi alanndaki en nemli etkilerden biri olarak ok nemli bir dnme iaret etmektedir.

Pelton, Tofflerin adem-i merkeziyetilik konusunda objektif kantlar getirme-diini belirterek, tam tersi kantlarn gnmzde var olduuna dikkat ekmektedir: Srekli enflasyon, retim mekanlarndaki deiiklikler, ekonomi leinin bymesi, verimliliin arttrlmas gereklilii nedeniyle rgtler daha fazla merkezileme ve homojenlemeye kaymaktadr (GERAY, 1994: 100).Burnham ise, telekomnikasyon aralar ve bilgisayarlarn kamuda ve zel sektrde st dzey yneticilerin iktidarn arttrarak merkezileme eilimlerini glendirdiini sylyor ve bu teknolojik gcn olas bir dier etkisini de yle aklyor: Byk oylumlu veri bankalar, ok sayda insann izlenmesi ve iktidarn belli ellerde younlamas, bilgisayarn katklarnn hepsi deildir. Bilgisayarlar ayn zamanda byk brokrasilerde insanlarn gelecekteki olas dncelerini ve gruplarn eylemlerini tahmin edecek yntemler vererek bu rgtlerin de etkinliini arttrmaktadr (a.g.e.101).Nohutuya gre ise, bilgi iletiim teknolojilerinin ynetsel ilikiler ve sreler balamndaki kamu ynetimine yansmalarn ise, ynetiim kavram kendinde toplamaktadr. letiim ve bilgi teknolojileri alanlarnda yaanan gelimeler var olan siyasal, sosyal ve ekonomik kurum, sre, mekanizma ve ilikilerin yeniden tanmlanp yaplandrlmasn gndeme getirmitir. Yasal hiyerarik brokratik snrlar iinde nceden belirlenmi tek bir amaca ynelik, tek zneli, merkezi, yetki ve kaynaklar tek elde toplayan, kapal, yasalarn gvencesi altnda sorumsuzluk zrhna brnm ynetim ve klasik kamu ynetimi odakl kamu politikas oluturma srecinden katlmc stratejik yntemlere gre belirlenen amalar ve ktlar hedefleyen, ok aktrl, yerinden ynetimci, asal (network) ilikiler iinde kendin-den ok dier aktrleri ynlendiren, yapabilir klan, onlarla ibirlii, hatta ortaklk-lara giden, saydam, hesap veren, yetki ve kaynaklar devredip paylaabilen, iletiim ve denetim mekanizmalarnn rasyonel ltlere gre belirlendii ve etkinletirildii ynetiim ve modern ynetiim odakl kamu politikas oluturma srecine geilmitir (www.bilgiyonetimi.org).GERAY; Devletin bilgisayar sistemlerine geiinin bir baka boyutunu da yle aklyor:

Yeni iletiim teknolojileri birok lkede brokrasinin gcn yaymakta ve arttrmaktadr. Gelimekte olan lkelerde, yeni iletiim teknolojilerinin byk lde merkeziyeti brokrasilerce kullanld aratrmalar sonucu ortaya kmaktadr. Birok gelimekte olan lkede yaplan aratrmalara gre, hemen hepsinde bilgisayarlarn kullanmnda devlet kesiminin nderlik ettii tespit edilmitir. Devletin elindeki bilgisayar sistemleri yksek dzeyde merkezi sistemlerden olumakta ve en ok mali ve ynetsel istatistikleri kolaylatrmak iin kullanlmaktadr (GERAY, 1994; 101). Devletin elektroniklemesi, kamusal alann iletiim imknlarn artrr. Bu olas durumla kamu, kendi dnce ve eilimlerini rahata ifade etme kanaln bulmu olacaktr. Bylece meruluunu kendi oluturduu yasalar ve otoriteden temin eden geleneksel devletin aksine, yeni devlet modeli, daha ok karlkl etkileim, iletiim ve diyalog zerinde biimlenir. letiim sisteminin bu safhaya gelii, kamusal alana farkl bir boyut kazandrr. Bu dorultuda ileyen bir devlet mekanizmas, hem kendiliinden katlm salamas, hem de kamu talep ve eilimlerini dikkate almasndan dolay daha toplumsal bir nitelik kazanr. Nitekim diyalog sisteminin kullanlyor oluu, kamusal alann yesi olan bireyi daha nceki aamada edilgen ve nesne konumundan karp, etken ve zne statsne kavuturmaktadr.

e-Devletin, olanakl hale getirdii iletiim kanallar ve ortadan kalkan baz farkllklarn avantaj yaratma olaslnn giderilmesi, kamuya farkl bir yap zellii kazandrr. Dnen yap zelliiyle, sosyal ve siyasal baskdan dolay insanlarn etnik kkenlerini, dinlerini, siyasi eilimlerini kamuya aklamakta zorlanmaktan doan ortam ve kamusal bulanklk (EN, 2001; 10) durumu ortadan kalkar. II-f) Dnyada e-Devlet rnekleri

e-Devlet uygulamasnda Singapur Dnyada ilk srada yer almaktadr. ABD ve Avustralyada eyaletler baznda e-Devlet uygulamalar bulunmaktadr.Avrupa Komisyonunun Aralk 1999 tarihinde e-Europe giriimi ile Avrupann dnyadaki en dinamik ve rekabet gc yksek pazar haline getirilmesi amalanmtr. Buna ynelik olarak, yeni ekonomi iin altyap kurulmasnn hedeflendii ve bu erevede, daha ucuz, daha hzl ve daha gvenli nternet; insan kaynaklarna yatrm ve nternet kullanmn zendirmek; eklinde zetlenebilen temel ama belirlenmitir.

Gelimi lkelerde e-Devlet servisleri ve uygulamalar konusunda birok ni-versitede aratrma projeleri balatlmtr. rnein, Washington State, California, Texas ve Boston niversiteleri'nde konu ile ilgili nemli projeler yrmektedir.

ngiltere ve Kanadada e-Devlet almalar doksanl yllarn ortalarnda balatlmtr. Bu lkeler e-Devlet oluumunda bu organizasyon iinde yer alan ve/veya etkilenen sivil toplum rgtleri ile yerel ynetimlerin Bilgi Teknolojileri (IT) sektrnden nasl etkilendiklerini, beklentilerinin ne olduunu belirleyerek almalarn ekillendirmilerdir.Dnyadaki e-Devlet almalarndaki yaklamlarn u balklar altnda ele alndn grmekteyiz:

e-Devlet servis nceliklerinin belirlenmesi,

e-Devlet servislerinin sunulmasnda sivil toplum rgtlerinin rolnn daha belirgin olmas,

zel sektrn e-Devlet' teki hizmet rolnn yeniden tanmlanmas,

Sektrler aras gvenli ara yzlerin kurulmas,

e-Devlet organizasyonu dnda kalan ya da kalmak isteyen bireylerin haklarnn korunmas (www.bilisimsuras.org).Dnyadaki e-devlet organizasyonu ve servislerine baktmz zaman ise, bun-larn sosyal gvenlik ynetimi bata olmak zere vatandalk haklar, e-ticaret iin gerekli belge izinleri, vergi deme kolaylklar ile belediye hizmetlerinin sunulmas gibi ncelikli devlet servislerinin kurulmasyla balatldn grmekteyiz. zellikle ABDde 2010 yllarn hedef alan Sosyal Gvenlik Ynetimi pro-jesinde tanmlanan e-devlet yapsnda drt tip e-devlet yaklam benimsenmitir. Bunlar balca ;

devletten-devlete (G2G government-to-government), devletten-i evresine (G2B government-to-business), devletten-alanlara (G2E government-to-employee) devletten-vatandaa (G2C government-to-citizen)Btn organizasyonlar e-devlet kurulumunun yan sra ulusal boyuttaki e-ticaret ve e-i zmlerinin de vazgeilmez dayanaklar olma durumundadr.

Sosyal gvenlik ynetiminde e-government uygulamalar elektronik hizmet dzeyinde aada ayr ekilde ortaya konulmaktadr:

on-line sosyal gvenlik numaralandrma, kazan ve prim takip sistemi

on-line iletiim sistemi ve kazan faaliyetleri

internet teknoloji destei (www.bilisimsuras.org)e-AvrupaAvrupa Komisyonu tarafndan Aralk 1999'da kabul edilen e-Avrupa Giriimi, Avrupa'y dnyadaki en dinamik ve rekabet gc yksek pazar haline getirme ama-cna ynelik olarak, zellikle internet alannda yeni ekonomi iin gerekli altyapy kurmay hedeflemektedir.Giriim, bu hedefe ynelik temel ama belirlemitir: Daha ucuz, daha hzl ve daha gvenli nternet; nsan kaynana yatrm;

nternet kullanmn zendirmek.

23-24 Mart 2000 tarihlerinde Lizbonda yaplan Avrupa Konseyi toplant-snda, 15 AB lkesinin Hkmet ve Devlet Bakanlar, Avrupann gelecek on ylda dnyadaki en rekabeti ve dinamik bilgi tabanl ekonomisi haline gelmesi hedefini koymulardr. Bu hedef, Avrupann bir an nce bilgi tabanl ekonomide, zellikle de nternetin salad frsatlardan sonuna dek yararlanmas gerekliliini ortaya karmtr. Bu gereklilie yant olarak, 19-20 Haziran 2000 tarihinde Feirada e-Avrupa Eylem Plan kabul edilmitir.

11-12 Mays 2000 tarihlerinde Varovada yaplan Avrupa Bakanlar Konfe-ransnda, Orta ve Dou Avrupa lkeleri, 15 AB lkesi tarafndan Lizbonda ortaya konulan stratejik hedefi benimsemi; 15 AB lkesinin e-Avrupa ile ortaya koyduu giriimin bir paras olma konusunda uzlam ve ABnin politik kararllna destek olarak, belirtilen bu iddial hedefe ulamay denemek ve bundan yarar-lanlacak zemini geniletmek amacyla, aday lkeler olarak kendileri iin e-Avrupa benzeri bir Eylem Plann hazrlamaya karar vermilerdir. Avrupa Komisyonu, ubat 2001de Gney Kbrs Rum Ynetimi, Malta ve Trkiyeye, bu ortak eylem plannn oluturulmasnda dier aday lkelere katlmalar iin davette bulunmutur. Bu amala 2002 tarihine kadar srecek bir eylem plan hazrlanm ve bu ey-lem plan erevesinde zel hedefler ve hedeflere ynelik lm kriterleri belir-lenmitir.Haziran 2001'de hazrlanan ve ye lkelerce de benimsenen Avrupada bilgi toplumunun oluturulmas iin ortak giriim, e-Europe 2003 Eylem Planna gre: Aday lkelerin ekonomilerinin yenilenmesinin ve modernizasyonunun hzlandrl-masn, kurumsallklarnn ve yeteneklerinin artrlmasnn desteklenmesini, genel rekabet glerini gelitirmeyi amalamakta, bu ynde aday lkelerin zel durumla-rn gz nne alan eylemler sunmaktadr.e-Avrupa+ Eylem Plannn balca amalar unlardr.1.Bilgi toplumunun temel yap talarn oluturma almalarnn hzlandrlmas

Herkes iin uygun fiyatl iletiim hizmetlerinin salanmas,

Bilgi toplumu ile ilgili kazanlm bilgilere (mktesebata) uyum ve uygulama.

2.Daha ucuz, daha hzl, daha gvenli internet

Daha ucuz ve daha hzl internet eriimi,

Aratrmaclar ve renciler iin daha hzl nternet,

Gvenli alar ve akll kartlar.

3. nsan kaynana yatrm

Avrupa genliinin saysal aa hazrlanmas,

Bilgi tabanl ekonomide i gc,

Bilgi tabanl ekonomiye herkesin katlm.

4. nternet kullanmnn canlandrlmas

e-Ticaretin hzlandrlmas,

Elektronik devlet: Kamu hizmetlerine elektronik eriim,

evrimii salk,

Kresel alar iin Avrupa saysal ierii,

Akll ulam sistemleri,

evrimii evre (www.bilisimsuras.org).Avrupa lkeleri, e-Avrupann hedeflerine ulamay amaladklar ortak bir zaman olan 2003 yl zerinde uzlamlard ve bu hedef byk oranda yakalan-mt ki; e-Avrupa izleme ve deerlendirme iin alnan, ilk geliim raporunun ubat/Mart 2002de, ara raporun 2002nin sonunda ve son ilerleme raporunun da 2003n sonunda sunulmutu. Bir sonraki ortak hedef ise 2005 yl olmutu. ngil-tere, Almanya ve Fransa gibi devletler 2005 hedefini tutturmakta epey zorlan-mlard. (Bilim, Eitim, Dnce Dergisi 15/04/2006 Zorlu ENYCEL ). Hatta u anda bile istenilen hedeflere tam olarak ulalabilmi deildir.e-Avrupa giriiminin getirecekleri aada zetlenmektedir:

nternet eriimi bugn olduundan ok daha hzl hale gelecek, yurtdndan ve iinden web sitelerine eriim kolaylaacak.

Eitim alannda nternet kullanm yaygnlaacak, btn renciler nternet kullanabilir hale gelecek. retmen olmayan yerlerde nternet zerinden eitim verilerek rencilerin eitimlerinden geri kalmamalar salanacak.

Nfus czdan yerine, kredi kartna benzer ama iinde pek ok kiisel bilgiyi deitirilemez ve taklit edilemez biimde barndran akll kartlar kullanlacak, bu kartlarla kimlik ispat etmek iin zel cihazlar kullanlarak sahtecilik nlenecek.

letiim altyapsnn geliimi ile evden almak mmkn hale gelecek, iye-rine ballk ortadan kalkacak. Vatandalar herhangi bir yerden ofisteki bilgisayar-larna ulaarak ilerini yapabilecek.

Bilgisayar, tanabilir telefonlar ve ajandalar gibi aralarn giderek birbirle-riyle kaynamas sonucunda tek bir cihazla hem alp hem iletiim kurmak mm-kn hale gelecek.

Bu cihazlar btn vatandalarn kullanmna uygun hale gelecek, engelli vatandalarn bugn karlat sorunlar ortadan kalkacak. Web siteleri de benzer deiimler geirecek. rnein, grme engelli vatandalar iin web sitelerini okuyan yazlmlar hazrlanacak.

nternet zerinden alveri yapmak ok yaygnlaacak. Pek ok satcy sa-nal ortamda gezerek, fiyatlar, mallarn zelliklerini karlatrmak, para yerine kre-di kart ile deme yapp, aldklarmzn evimize teslim edilmesini istemek mmkn olacak.

Kamu hizmeti alanlarnda byk deiimler yaanacak. Yurdun her yerinde bulunacak telefon kulbesi ve benzeri meknlarda, zel cihazlarla rnein sabka kaydnn sorgulanmas veya pasaport bavurusu mmkn hale gelecek.

Kiisel salk bilgileri zel akll kartlarda istenilen her yere tanabilecek. Bu sayede herhangi bir doktor daha nce geirdiimiz btn hastalklar konusunda ksa zamanda bilgi sahibi olabilecek. Doktor olmayan yerlerde, nternet zerinden tam teekkll salk kurulularnca salk hizmeti verilebilecek.

Evden kmadan, nerelerde trafik skkl olduunu nternet zerinden renmek mmkn olacak. Yollarn, elektronik olarak arabalara kaydedilmesi ile akll arabalar mdahale edilmeksizin istenilen yere gidecek.

evrenin izlenmesi iin ormanlara, gllere kurulacak istasyonlar, aldklar bilgileri hzla Gzlem Merkezlerine tayacak, bu sayede orman yangnlar, seller konusunda sratle nlem alp hasar ve can kaybn azaltmak mmkn olacak. (www.bilimsuras.com tr)Gnlk hayatta byk kolaylklar salayacak bu arzular iin, AB, adaylk srecinde bulunan Orta ve Dou Avrupa lkelerinin de benzer hedeflere ulamasn salamak amacyla e-Europe+ giriimini balatm ve bu kapsamda lkemizin de katlmn istemitir.

Teknolojinin ngrlemeyen ve akl almaz boyutlara ulaan gelimesi kar-snda tm brokratik yaplanmalar ve geleneksel yntemler alt st olmu ve bu yaplar teknolojik gelimelere ayak uydurmak zorunda kalmtr. zellikle internet alannda yaanan gelimeler karsnda devletler yeni yaplanmalara gitmek zorun-da kalmtr. Bir vatandan oturduu yerden devletin bir birimine gnderdii evraknn takip sreci veya devletin bir genelgesinin taradaki en cra kesine gnderilme ihtiyac, teknolojinin en iyi cevap verdii alandr.

Bu durum karsnda bulunabilecek en iyi cevap devletin- vatandan bir a ierisinde birbirini grebilmesidir ki; bu da ancak internet sayesinde mmkn ol-maktadr. Bu nedenle tm dnyada bu konuda ok kapsaml ve hzl almalar giri-ilmitir. Bu konuda Singapurdaki e-Citizen devlet ana kaps, bakanlara btnleik ve vatandaa ynelik olan e-Devlet projesi, Nisan 1999dan bu yana 150 servisiyle ve 49 ana ilemle dnyada ilk tam kapsaml uygulamadr. Gnmzde, e-Yaam tanmlamas ile birlikte, Ynetim Biliim Sistemlerini gereince kullanan Devletler hzla e-Devlet'e dnme noktasndadrlar.III- TRKYEDE e-DEVLET ALIMALARI

III-a) Trkiye'de e-DevletTrkiyede e-devlet almalarna, ncelikle teknolojiye duyulan ihtiya ve srekli artan sorunlarn zmnde salad kolaylklar nedeniyle baladn grmekteyiz. Ancak lkenin bykl, sorunlarn arl, imkan ve organizas-yonlarn azl nedeniyle almalarn istenilen hz ve boyutta gitmediini sylemek mmkndr. rnein: MERNS projesi 1976 ylnda ODTye ihale edildikten ancak 24 yl sonra tamamlanabilmitir. Bu nedenle, Trkiyenin AB ile yrtt ilikilerin bu sreci hzlandrmas nedeniyle Trkiyenin e-Devlet almalarn AB ile ilikileri erevesinde bala-mak gerektiini dnlmektedir. Trkiyenin e-Avrupa giriimi

Trkiye-AB ilikilerinde belirleyici zellii olan ve lkemiz asndan hedef-leri ortaya koyan Ulusal Program'n 17. blm olan "Bilim ve Aratrma" bal altnda yle denilmektedir; "Hkmetimiz AB erevesinde balatlan ve yrtlmekte olan e-Avrupa giriimini desteklemekte ve bu giriime katkda bulunmak istemektedir. Trkiye'de Bilgi Toplumu oluturmak amacyla e-Trkiye giriimini balatp, ynlendirmeyi ve Avrupa Birlii'ndeki almalarla egdm salayacak bir kurumsal yapy, ilgili zel sektr, akademik evreler, sivil toplum rgtleri ve dier ilgili kurum ve kurulularla ibirlii halinde oluturmay hedefler.Ad geen blmden sorumlu kurulu olarak gsterilen TBITAK, Avrupa Komisyonu tarafndan e-Avrupa Giriimi'ni aday lkelere yayma amac gden e-Avrupa+ Giriimi hazrlk almalarna katlmakta ve sekreterya hizmetlerini yrtmektedir. Bu kapsamda, Dileri Bakanl ve AB Genel Sekreterlii koordinasyonu altnda lkemizde konuyla ilgili tm kurumlarn katlmyla ortak gr oluturma almalar yaplmtr. Bu almalarn sonular AB yetkilileri ile yaplan temaslarda dile getirilerek, 15-16 Haziran 2001'de Gteburg'da yaplan AB Zirvesi'nde lkemizin e-Avrupa+ Giriimi'nin resmi bir yesi olmas kabul edil-mitir.

Bu giriim, AB ye lkeleri ve aday lkeler arasnda lme ve karlatrma yapmaya olanak salamak zere e-Avrupa Giriimi'nin hedef, eylem ve lme kriterlerini aynen kabul etmitir. Bunlara ek olarak e-Avrupa+ Giriimi, aday lkelerin demografik, sosyo-ekonomik ve toplumsal zelliklerini de gz nne alan ve e-Avrupa Giriimi'nde bulunmayan ek eylem maddelerini de iermektedir.

e-Devlette alma yntemlerinin optimizasyonu, hata orannn en aza indirilmesi, dijital demokrasiye geiin hzlandrlmas, ekonomik arz ve talebin salanmas (Milli Emlak Genel mdrl, e-devlet, www.milliemlak.gov.tr) karar verme srelerinin gelitirilmesi ve hzlandrlmas (Tbitak-mam, TK, MER-NS, www.mam.gov.tr) katma deerinin yksek retimlere zemin oluturulmas, gvenli, reten, devletiyle bark mutlu bir toplum yaratmas (e-Devlet, www.spss. com, 2003) gibi amalar da gdlmektedir.

III-b) e-Devlet Alt Yapsn Oluturan Kamu Proje rnekleri Ulusal Birey Bilgi Sistemi (UBBS)

Kamuda yaplan biliim uygulamalarnn birbirinden kopuk olmas, ok bilginin, deiik kamu kurumlarnda mkerrer olarak tutulmas, benzer ilerin farkl kamu kurulularnda tekrar edilmesi, ou uygulamann nternet teknolojilerini kullanmamas, uygulamalarn btnleik bir adan ele alnamamas, zaman ve kaynak israfna yol almas nedenleriyle, Trkiye Biliim Vakf (TBV) tarafndan baz kamu uygulamalar btnleik bir adan ele alndnda Trkiyenin neler kazanabileceini gzler nne sermek amacyla, 1998 yl son eyreinde UBBS aratrmasn balatmtr. ileri Bakanl Nfus leri Genel Mdrlnn MERNS Projesi kapsa-mnda bireylerin kimlik bilgilerinin evrim ii tutulmasnn yannda, kiilerin adres bilgilerinin de evrim ii tutulmas ve kiilere bu bilgileri ieren bir elektronik kimlik kart verilmesi uygulamasnn btnleik bir adan ele alnmtr. Aratrma, 1999 yl Aralk aynda tamamlanmtr. Aratrma raporu, nerilen uygulamann ana hatlarn ve uygulamann yararlarn iermektedir. Aratrma sonucuna gre bu tr bir uygulamann gerekletirilmemesinin, Trkiyenin ylda 10 milyar dolar kaybna yol at belirlenmitir.

Trkiye, gnmz (2007) itibariyle, e-Devlet sreleri asndan sadece bilgilendirme ve e-hizmetlerini am durumdadr. zellikle Maliye, niversiteler, MERNS gibi toplumsal ve geni katlml kurumlar bu konuda baarl ve iyi hizmetler sunmaktadr.

Aada baz e- hizmet rnekleri verilmektedir.

Emekli Sand, nternet/ntranet aracl ile yaklak 23 000 eczaneyi sis-teme entegre etmi ve annda denetim yapabilmektedir.

Maliye Bakanl, 26 il ve 37 Vergi Dairesinde gerekletirdii MOTOP projesi ile, Nakil Vastalar bilgileriyle mkellef bilgilerini ilikilendirme ve vergi/trafik cezalar oluumlarn annda izleyebilmekte (2007-07-01 tarihi itibariyle de tm illerde on-line iliik kesme belgesi vermeye balamtr), Maliye Bakanl, 21 il ve 253 Vergi Dairesinde uygulamaya balatt VEDOP projesi ile, vergileri toplamakta ve demeyenleri annda takibe alabilmek-tedir. imdilik, toplam vergilerin % 80i bu proje ile toplanmaktadr,

Maliye Bakanl, Web Tabanl Saymanlk Projesi ile lke apnda 6,000 kullancya hizmet verme noktasndadr,

ileri Bakanl MERNS projesi, nternet/ntranet araclyla Kimlik Numaras vermektedir, (Bunun sayesinde 2007 seimlerinde semen saysnda aradan 5 yl gemesine ramen bir nceki seime gre art yerine dme yaanm ayrca TUKin almalar byk takdir toplamtr.)lkemizin bu konudaki profilini karmak gerekirse; lkemiz, dnyada ok hzl gelien teknolojiyi istekli ama yeterli olmayan dzeyde izler durumdadr.

lkemiz, mevcut durumda, teknolojiyi reten deil kullanan bir durumdadr.

e-Devlet servisleri iin gerekli teknoloji, yeterli saylabilecek seviyede mev-cuttur.

Donanm ve yazlm uygulama gelitirme iin da bamllk sz konusudur.

Servislere ait yazlmlar gelitirmek iin lkede yeterli potansiyel vardr.

Devletin eitli kurumlarnda var olan donanm, sistem yazlm, servis uygulama yazlm teknolojileri arasnda bakalklar vardr.

Birbiriyle ilikisi olmas gereken servisleri sunacak kurumlar arasnda standardizasyon salanamamtr.

Servislerin kullanlmas ve yaygnlatrlmasn salayacak nternet altyaps yeterli gelimilik dzeyinde deildir.

letiim ortamnda olmas gereken gizlilik ve gvenlik yeterince salanama-mtr.

nternet kullanmna ilikin hukuki altyapda bir takm eksiklikler vardr.

eitli servislerin ierikleri ve iletimleriyle ilikili olarak oluturulacak ge-nel, kurumsal ve ilevsel portal yaplar zerindeki almalar yetersiz dzeydedir.

lkenin ekonomik gerekleriyle karlatrldnda, nternet kullanm mali-yeti yksektir.

Ekonomik kriz gibi baz gerekelerle teknoloji yatrmlarnda ksntya gidil-mektedir.

Toplumda bilgisayarlama ve bilgisayar okur-yazarl yzdeleri dktr. e-Devlet servisleri iin gerekli olan verinin ok byk hacimde olaca ak-tr. Bu verinin merkezi bir veri tabannda depolanmasn olanakl klacak ortamn hazrlanmas ve dattk eriiminin salanmas iin gerekli teknolojik altyap hazr-lanmaldr. (www.bilisimsurasi.org.tr)

Kamu kurulularnn baarl olmas iin gz nne almas gereken konular hakknda yle nerilerde bulunabilir.

Gereken teknik bilgilerin alanlara retilmesi,

Kamu hizmetleriyle her frsatta sistemlerin kullanlmas ve kullanmn des-teklenmesi,

Dayankl bir Biliim Teknolojileri altyaps gelitirmek,

e-Devlet'in yararlar ve salayaca olanaklarla ilgili, meclis yeleri, yneti-ciler, direktrler, profesyoneller ve kdemli mdrler gibi anahtar kiileri bilgilen-dirmek ve eitmek,

e-Devlet projelerini baarl klmak iin teknolojinin entegrasyonunu sala-yp titizlikle yrtlen proje ynetimi metotlar gelitirmek (Bilim, Eitim, Dnce Dergisi 15/04/2006 Zorlu ENYCEL).SONU

Modernizm, aklcln ve bilimselliin addr. Post-modernizm ise, moder-nizm ncesi ve sonrasn modernizmden tamamen farkl bir dnemin addr. Kendi-ne bir tanm olarak modernizmin kartn grmektedir. Post-modern kamu yneti-mi ise yeni bir devletvatanda ilikisinin kurulduu ve eskisinden tamamen farkl bir devletyurtta modelidir. Yurttan ynetime aktif katlmn savunan Post-modernlere gre; yurtta ne istediini en iyi kendisi bilir, aksi takdirde demok-rasiden sz edilemez. Brokrasi ise yaz izcilie eittir. nternetin gelimesiyle kurulan e-devlet, Post-modern kamu ynetimi modelinin en nemli aracdr. Trkiye, e-devletletike, klasik kamu ynetimi anlay da hzla deiime urayacaktr ve vatanda ile girdii ilikinin boyutu deiecektir. Bu da vatanda devlet ilikilerinin post-modern dneme uyarlanmas anlamna gelmektedir. Yani devletin e lemesi bir nevi devlet vatanda ilikilerinin de eskiye gre buhar-lamas ve bir o kadar da yeni bir ilikilerin kurulmas demektir. Burada yurtta ynetime daha aktif katlmakta iken devlet de yurttan daha sk kontrol altna almaktadr. Post-modern dnemde, vatanda devlet ilikileri asndan yeni bamllklar ve bamszlklar domaktadr.

Post-modern kamu ynetiminde yurttan ynetime aktif katlm ve Trki-yede e-Devlet almalarnn yeterli olmadn sylemekle birlikte, Trkiyenin de Dnya ile birlikte bu srece girdiini, aktif i dinamikleri ve kreselleme sreciyle bunu baaracan sylemek mmkndr. Trkiye, Avrupa'daki devletlerin de yapt gibi, e-Devlet hedefini gerekle-tirmek iin 2005 yln benimsemiti. Tabii ki bu hedefini bata alt yap ve maddi imknlar nedeniyle gerekletiremedi. Ama en azndan dinamik bir talep ve hzl bir srecin iinde yer almaktadr.

Bata MERNS, TUK, Maliye, Bankaclk, Eitim, Salk ve Sosyal Gven-lik sistemlerinin tek at altnda toplanmas ve bu konuda ok byk kolaylklarn hayatmza girmesi Trkiyenin e-devletlemesi sreci sonucudur.

KAYNAKAAronowitz, Stanley, Postmodernism and Politics In Universal Abandon Ed. Andrew Ross, pp.46-62, Minneapolis: University of Minnesota Pres, 1988.

BAUDRILLARD, Jean, Simgesel Dei Toku ve lm, Boaziin niversitesi Yaynevi, stan-bul 2002.

BOZKURT, Veysel, Enformasyon Toplumu ve Trkiye, Sistem Yaynclk, stanbul, 1996.GERAY, Haluk, Yeni letiim Teknolojileri, Klaslan Matbaas, Ankara, 1994.HARVEY, David, Postmodernliin Durumu, Metis Kitaplar, stanbul, 2003.

JAMESON, Fredric, 1988. Regarding Postmodernism- Conversation with Friedric Jameson. In Universal Abandon. Ed. Andrew Ross., Minneapolis: University of Minnesota Press, pp.3-30.

LACLAU, Ernesto, Politics and the Limits of Modernity. In Universal Abandon Ed. Andrew Ross., Minneapolis: University of Minnesota Press, 63-82. 1988.

LYOTARD, Jean-Franois, The Postmodern Condition: A report on Knowledge, Minneapolis: University of Minnesota Press, 1984.

NOHUTU, Ahmet, Tekno-Ekonomik Paradigma Dnmnden Yeni Demokratik Yne-tim Mekanizmalarna: Bilgi ve letiim Teknolojilerinin Devlet ve Kamu Ynetimine Etkileri, (15.05.2005).GT, Adem, Bilgi anda Ynetim, Nobel Yaynevi, Ankara, 2001.RILEY, Thomas, Electronic Governance and Electronic Democracy, The Commonwealth Secretariat, London, UK, 2000.JAMESON, F., Postmodernism or the Culturel Logic of Late Capitalism, Durham, 1992.TOFFLER, A., nc Dalga, (ev.: Ali Seden), Altn Kitaplar Yay., stanbul, 1981.UKAN, zgr, E-Devlet, E-Demokrasi ve Trkiye, Kamu Ynetiminin Yeniden Yaplan-mas in Strateji ve Politikalar-I, Literatr Yaynclk, 2003, s. 47.YALINDA, Seluk, Yerel Ynetimler, Sorunlar, zmler, TSAD Yaynlar, stanbul, 1995.DergilerBENGSHR, Kaya Trksel, Devlet Vatanda letiiminde e-Posta Amme daresi Dergisi, cilt: 33, Say: 4 Ankara Aralk 2000.

BENNET, T. JAMES, Yeni Bilgi Teknolojisi ve Refah Deien Dnyas Liberal Dn-ce, ev. Cahit Gren, Say: 9, K 1998.BLEN, Mahmut ve Cahit anver, Genileyen Devletin Bunalm ve E-Devlet, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Ynetim Kongresi, Kocaeli nv., BF Yayn, zmit, 2002.ERGUN, Turgay, TODA Dergisi, Cilt 30, Say 4, Aralk 1997.SAKAL, Mustafa, Trkiyede Yerel Ynetimlerde Yeniden Yaplanma Sorunu: Tarihsel Perspektiften Bir Deerlendirme, SD BF Dergisi, Cilt: 5 Say: 1, Isparta, 2000.ENER, Hasan Engin, Bilim Kuram Bakmndan Postmodernizm ve Kamu Ynetimi, (1999/2000 retim Yl -Yaymlanmam- Kamu Ynetimi Blm Bitirme Tezi), An-kara, Haziran. (2000).WILSON, Woodrow, "darenin ncelenmesi", Woodrow Wilson Seme Paralar (ev. Nermin Abadan), stanbul, Trk Siyasi limler Dernei, 1961, s. 53-79. [Yaznn orijinal tarihi 1887'dir].EN, Ercan: Kamusal Bulanklk ve Yalan Kltr, Tezkire, Yl:10, Say 22, Ankara, 2001, s. 10.ENYCEL, Zorlu: Bilim, Eitim, Dnce Dergisi, Haziran 2003.nternet Siteleriwww.bilgislem.org.tr (eriim tarihi 15.05.2005).www.digitaldevlet.com (eriim tarihi 07.05.2007).www. bilisimsurasi.org.tr (eriim tarihi 07.05.2007).www.bilgiyonetimi.org (eriim tarihi 07.05.2007).www.edevlet.net (eriim tarihi 07.05.2007).e-alan

e-Memur

e-irket/yeri

e-Kurum

e-Vatanda

e-Devlet

( Sleyman Demirel niversitesi Kamu Ynetimi