1

Sadraj

Uvod. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Pretee pop-arta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

1.1. Inicijatori pravca u Europi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31.2. Inicijatori pravca u SAD-u. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32. Razvoj britanskog pop-arta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

2.1. Prva faza pop-arta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

2.2. Druga faza pop-arta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

2.3. Trea faza pop-arta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73. Ameriki pop-art. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

3.1. Razvoj njujorkog pop-arta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

3.2. Razvoj kalifornijskog pop-arta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14Zakljuak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 Literatura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 Uvod Pop-art je umjetniki stil koji se javio u Velikoj Britaniji i SAD-u 1950-ih, a vrhunac dosegao 1960-ih godina 20. stoljea. (skr. od engleski: popular art = popularna, puka umjetnost).

Ovaj pravac se naziva "Pop-art" jer je traio prihvaanje vee populacije, inspiriran Pop-kulturom veliajui trivijalne, moderne vrijednosti. Umjetnici su na razinu umjetnosti poeli uzdizati oblike iz svakodnevnog ivota, banalne i trivijalne likovne pojave, stvari naprosto kojima je suvremeni ovjek na svakom koraku bio okruen. Od stripa i reklamnih oglasa, naljepnica na konzervama s hranom ili bocama, likovima u ilustriranim asopisima, do izrazito primitivnih i masovno proizvedenih predmeta svakidanje uporabe sve je postalo temom umjetnike slike. S apstraktnim ekspresionizmom i enformelom umjetnost postaje ekskluzivna i strana takozvanom obinom ovjeku to je dovelo do toga da se negdje 1950-ih predmet slikarstva radikalno mijenja.Umjetnici, svaki na svoj nain, nastoje ukljuiti publiku u aktivno sudjelovanje u opaanju i stvaranju slika. Pop art je u komentiranju banalnosti masovne kulture stvorio vrlo uinkovitu umjetniku poruku. Pop art je zapravo amerika pojava. Pojavljuje se najprije u Engleskoj, a zatim, neovisno od toga, u Americi. Odmah je postao veoma privlaan za mlade ljude irom svijeta. Pop art, kao pokret, nije pustio korijena ni u jednoj zemlji, niti je pak bio spoj stilova na jednom irom podruju. Javljao se u sasvim razliitom vidu, njegove norme nisu bile odreene regionalnim faktorima koliko iroko rasprostranjenom odlukom da se pitanjima suvremenog ivota prilazi prije s pozitivnog stajalita nego s negativnog. Usprkos njegovim karnevalskim aspektima, orgijskim bojama i gigantskim razmjerima alternativa pop arta bila je zasnovana sasvim jasno na grubom, odreenom, nepreciznom standardu ezdesetih godina. Manifestacije vezane za pop art isplovljavaju u Europu izvjesne socijalne tenje, na koje se mrte i Amerika i Engleska, ali raspoloenje koje svuda prevladava izgleda da je odluno optimistiko - to je optimizam unato svim tekoama, optimizam koji ne mogu uvijek prepoznati oni gledatelji koji nisu njegove pristalice. Andy Warhol je bio kritiziran u prvim danima pop-arta zato to je rekao da eli biti maina. Ovo je pogreno razumjelo jedno drutvo ije vrijednosti ugroava mehanizacija. Warholova izjava, kao i njegova umjetnost ne predstavlja poraz nego prije izazov. Andy Warhol predstavlja predmete koje moemo poistovjetiti sa javnim stavom umjetnika. Velik dio onog to je vrijedno i dobro u naem ivotu je ono to je javno i to se dijeli sa zajednicom. Najopirniji klieji, najopirniji prosjeni odgovori, to je ono ime se prvo moramo pozabaviti ako hoemo shvatiti neto od novih mogunosti koje nam stoje na raspolaganju u ovom smjelom i ne sasvim novom svijetu. Pa ipak, za umjetnike pojedince stil pop-arta bio je jednostavno nain da otponu s jednim linim umjetnikim izrazom. Usprkos izvjesnoj vezi izmeu umjetnika u Europi i Americi, zreli pop-art specifian je za Ameriku, naroito za New York i Los Angeles. Dakle, istinski pop-art je zaista proizvod razmetljivog i lakomislenog drutva, njegove prednosti to je u kudikamo blioj vezi sa budunou nego sa prolou. U ikonografskom smislu, postoji velik broj prethodnika pop-arta, kako europskih, tako i amerikih. Pedesetak godina je prolo otkako su sheme pop-arta posijali kubistiki kolai; ako se posmatra unazad, izgleda nevjerojatno to komercijalni predmet nije bio mnogo ranije otkriven kao opa osnova umjetnosti.1. Pretee pop-arta

1.1. Inicijatori pravca u Europi U Europi predmete u prodaji ili ambleme najpoznatiji umjetnici koriste jo od 1912. Unato tomu, ipak pop-art ne povezujemo sa ekstravagantnim modernizmom futurista il pak formalizmom purista. Kurt Schwitters je 1947. napravio jedan od najuvjerljivijih prototipa pop-arta kola Za Ketu koji uobliava slike iz stripova. Picasso, koji je na izvjestan nain najavio najvei dio znaajnijih pravaca dvadesetog stoljea, izbacio je nekoliko primjeraka prototipova pop-arta, izmeu ostalog skulpturu aa apsinta i crte Tanjir sa biskvitima (1914.) . Fernand Leger i Marcel Duchamp nisu direktno utjecali na mlae umjetnike, ali su doprinijeli da se stvori jedna estetska klima u kojoj je pop-art bio mogu. Njihove umjetnosti se razlikuju, ali vezu meu njima predstavlja prividno odsustvo osjeajnosti ili njena nenaglaenost. Nasljednici Duchampove i Legerove tradicije krenuli su u dva pravca, za koje bi se moglo rei da predstavljaju prividnu podjelu moderne umjetnosti, ali ove dvije struje susrele su se u New Yorku pedesetih godina. Leger,nekada purist, predstavlja istu, jasnu, klasinu struju, dok sljedbenici Duchampa-dadaisti, nadrealisti, asamblaisti predstavljaju neistu, zbrkanu, romantinu struju. Duchamp je od 1913.godine stvorio niz umjetnikih dijela, koji u to vrijeme nisu bili ni naroito privlani ni okantni (sa izuzetkom suda za mokrenje i Mona Lize s kozjom bradom i brkovima).Mnogi njegovi sljedbenici otili su u krajnost, ali Duchamp je ostao izdvojen.Leger, s druge strane, bio je u svakom sluaju angairan, usprkos puristikom karakteru njegova stila. Prije svega, pokazivao je veliki interes za stvari kao to su izlozi, reklamna umjetnost, i za Chicago kao predstavnika moderne Amerike. Iako se njegove forme, metalne povrine, mehanika linija, upadljive boje, i isti, shematski, esto nezgrapni stil odraavaju u pop-artu, nadasve u Lichtensteinovom sklikarstvu, ipak su oni veoma udaljeni od njega. Meutim, Duchampova ironija i metafiziki cinizam bili su kudikamo privlaniji za umjetnike ezdesetih godina. Bilo to da je radio, Leger je sebe uvijek smatrao umjetnikom; Duchamp je, meutim, izvjesno vrijeme bio izvan umjetnosti, blii stvarnom svijetu, koji pop-artisti veliaju. 1.2. Inicijatori pravca u SAD-u

U SAD-u umjetnici poinju koristiti etikete tridesetih godina, kako slikari tako i fotografi kao to su Walker Evans i Rudolph Burckhadt, bilo kao detalj ili dokumentaciju. Najneposredniju paralelu predstavlja Stuart Davis, sa svojom reklamnom slikom kutije cigareta Lucky Strike. Kod amerikih pretea postoje kapije-zastave, zatitni znaci iz devetnaestog stoljea; sve je to na neki nain srodno pop-artu, ali nije i njegov izvor. Pogreno je pripisivati pojavu pop-arta iskljuivo povijesnim utjecajima, pogotovo u Engleskoj i Americi. Inicijatori ovog pravca izmeu ostalih su Jasper Johns (1931.-) i Robert Rauschenberg (1931.-). Nijedan od ove dvojice nije pop-artist ni po stilu, ni po motivu, mada se u Europi jo smatraju takvima i kao takvi su prihvaeni u javnosti uope, a utjecali su na pop-art i osjeali simpatije prema njemu. Na obojicu je utjecala bliska veza s kompozitorom Johnom Cageom , za koga se smatra (esto pretjerano) da je glavni izvor pop-arta.

Jasper Johns slika ameriku zastavu od ruba do ruba slike drevnom slikarskom tehnikom enkaustikom (slikanje pomou voska). Kako je zastava potpuno sukladna slici, poput kakva otiska ili preslike, dolazi do izjednaavanja slike kao predmeta i prikazanog predmeta (zastave). Rauschenberg je poeo s kolairanjem izrezaka asopisa i reklama na slike u duhu apstraktnog ekspresionizma, a zavrio s ubacivanjem svakojakih pronaenih predmeta i proizvoda otpadaka potroakog svijeta. Pri tome se pronaeni otpadak ne unosi u djelo kao samostalna injenica ve se od nekoliko otpadaka stvara novi predmet/skulptura vieznana oblika i znaenja (asambla). Jasper Johns- Three Flags

Ruschenbergovi postupci sadre i Duchampov strogi konceptualizam i Cageove izjave nalik na: Ideje su jedna stvar, a ono to se dogaa nesto je drugo. Pored toga on prilazi predmetu sa estetskog stajalita njujorke kole. Uklapajui u svoja apstraktna ulja ekstravagantno neuskladljive predmete-punjenu kozu u krugu od gume, jastuk, radio-aparate, boce Coca-cole, ptice, putokaze, elektrine satove, ventilatore, da spomenemo samo neke-on je otkrio rjeenje za dilemu druge generacije: kuda moe apstraktni ekspresionizam dalje odavde?Njegova umjetnost je ostala vrlo individualna, gruba, i apstraktna. Raschenbergov znaaj za dalji razvoj umjetnosti predmeta svakodnevne upotrebe sastoji se u tome to je pokazao da prisutnost i najobinijih stvari, iako netaknutih ne iskljuuje jedno apstraktno rjeenje. Djela pripadaju neodadaizmu, a sam Rauschenberg svoja djela naziva "combines" ime je naglaava kako njegova djela nisu ni slika ni skulptura.

Robert Rauschenberg- Goodbye2. Razvoj britanskog pop-arta

Britanski pop-art mnogi veoma pogreno predstavljaju. Jedan od njih je i Martin Friedman koji kae da je Peter Blake (zajedno sa Richardom Hamiltonom) bio jedan od britanskih pratioca pop-arta, koji se razvio sredinom pedesetih godina istovremeno u Engleskoj i Americi. U stvari, Blake i Hamilton kao pop-artisti u svakom pogledu su razliiti jedan od drugoga: imaju razliite izvore, razliite asocijacije, razliitu brzinu. tovie, oni ak nisu ni pratioci, oni su sami pop-artisti, dok jedan od znaajnijih praotaca Eduardo Paolozzi,nije ak ni spomenut u Friedmanovu napisu. Alan Solomon istie da je termin pop-arta nastao u Engleskoj i odnosio se na grupu umjetnika koji su bili mnogo predaniji savjesti o svom drutvenom nemiru i osjeanju potreba za izmjenom ustanovljenih vrijednosti. injenica je da termin pop-art nije nastao u svezi s grupom umjetnika, niti su engleski umjetnici bili u opoziciji prema masovnoj kulturi. Do snanog prethodnog pokreta u pravcu pop-arta u Engleskoj je dolo od 1949. do 1951.godine,u periodu kada je Francis Bacon poeo upotrebljavati fotografije u svojim djelima. Njegova umjetnost u to vrijeme bila je razapeta izmeu formalnog slikarskog manira i aktualnih, fotografski nainjenih epizoda pokreta ili nasilja. Ne smije se zaboraviti da je Bacon bio jedini britanski slikar ranije generacije na koga su s potovanjem gledali mlai umjetnici u Londonu. Za Moorea, Nicholsona, Pasmorea, Sutherlanda smatralo se da nemaju nikakve veze s novom umjetnou pedesetih godina. Upotreba fotografskog izvora, njegovo navoenje, transformacije je sredinja tema u razvoju pop-arta, iako sam Bacon nije bio pop-artist.2.1. Prva faza engleskog pop-arta Institut modernih umjetnosti bio je u to vrijeme sastajalite mladih umjetnika, arhitekata i pisaca. U okviru instituta osnova je jedna mala i neformalna organizacija, Grupa nezavisnih (IG) s ciljem da prouava masovna urbana kultura:film, reklama, nauna fantastika, popularna muzika. Moe se rei da je prva faza pop-arta u Londonu proizala iz ove grupe.

Prva faza engleskog pop-arta bila je vrsto povezana sa tehnolokim temama. Tri knjige koje su imale veliki utjecaj su Osnova moderne umjetnosti od Ozenfanta, Mehanizacija preuzima vodstvo od Giediona, Vizija u pokretuod Moholy-Nagya. Glavni utjecaj je izvrilo vizualno izobilje ovih knjiga,koje su obuhvaale mnotvo izvora umjetnosti i nauke.1955.godine Richard Hamilton u Institutu moderne umjetnosti je organizirao izlobu koja je imala za predmet pouavanje vizualne eksplozije dvadesetog stoljea, kao izvor udesnih slika. Ispitao je intimne veze izmeu ovjeka i maine, koristei se fotografijom. Reyner Banham je 1955. prvi javno predloio termin novi brutalizam. Ovaj termin nije nikad uhvatio korijena, mada je izvjesno vrijeme davao temu za razgovore u britanskim arhitektonskim krugovima.

Do 1954. Paolozzi je uveo jednu drugu predstavu ljudske figure koja je na razne naine bila povezana s tehnologijom. Tako kod Paolozzija nalazimo pun izraz ideja neophodnih za pop-art. Ipak njegovo inzistiranje na prenoenju naenih predmeta u finalni materijal, broncu, odvaja ga od kasnijih umjetnika pop-arta. Njegovo preplitanje umjetnosti i ivota ini ga Ruschenbergovim suvremenikom. Oba umjetnika imaju osjeaj za izobilje i svijest o nadziranju okoline. Godina 1958.je bila jako bitna za razvoj pop-arta jer se polje pop-arta proirilo, alternativni potezi postaju mnogobrojni. Izloba Ovo je sutranjica postala je uven dogaaj u engleskoj umjetnosti, koja se moe povezati sa razvojem pop-arta u Londonu. Ova izloba, zbirka od dvanaest razliitih eksponenata odrana je 1956.god. Ono bitno to se dogodilo na ovoj izlobi je bio interes umjetnika za njegovu okolinu. Najbolja djela nisu bila ona koja su se oslanjala na isto skulpturalne vrijednosti, ve ona koja su odraavala utjecaj ambijenta. Richard Hamilton je u svom laburistikom lideru zalijepio naslov jednog stripa strave i uasa, nastojei pokazati svoje politike stavove. On je jedini britanski umjetnik koji je upotrijebio pop-art u takve svrhe. 2.2 Druga faza engleskog pop arta Nastala izmeu 1957. i 1961. i bila je apstraktna. Richard Smith, centralna figura u ovom razdoblju rekao je da smatra sebe drugom generacijom nezavisnih. Grupa nezavisnih imala je velik utjecaj na proirenje estetike na sredinu koju je ovjek stvorio i samim tim zaokret i u ikonografiji i u prostoru umjetnosti. Kraljevski umjetniki koled bio je glavni izvor druge faze pop-arta, tamo su se nalazili Smith, William Green, Robert Denny, Peter Blake, Roger Coleman.Dannyjev kontakt sa pop-artom bio je periferan, ali i Blake i Coleman postale su njegove centralne linosti.

Prijelaz sa figurativne na apstraktnu osnovu, to je karakteristino za drugu fazu, ima svoje korijene u prvoj fazi. Elementi art brut-art autre, ak i usred prve faze sadravali su potencijalnu mogunost za apstraktnu umjetnost. Pozivanje na ope iskustvo, za koje su i Bacon i Paolozzi pokazali da je mogue i u dubokoj linoj umjetnosti,sauvali su i umjetnici kao to je Smith, koji, meutim, nije jasno oznaio izvore. Umjetnici koji su doprinijeli drugoj fazi pop-arta bili su uglavnom redovni posjetitelji kina. Utjecaj filma u Engleskoj potrajao je vie godina. Velika apstraktna platna smatrana su kao sredstvo da se smanji estetska razdaljina. Ono to je danas injenica u vezi s promatranjem izvjesnih amerikih velikih apstraktnih slika, na primjer, znalo se i diskutiralo jezikom koji je proizaao i pop-arta. Umjetnici prve faze koristili su se opepoznatim materijalima te na objektivan nain prikazali sliku ovjeka koji ih je sve interesirao.

Umjetnici druge faze prenijeli su svoju panju sa ovjeka na samu sredinu. Osnovna pretpostavka bila je da se percipiranje svijeta izmijenilo usred bombardiranja naih ula reklamom, bojom i svijetlou masovnih sredstava. Otuda se moralo omoguiti aktiviranje naeg doivljaja scene i predmeta koji nas okruuju pomou slikovitog predstavljanja koje nije verbalno, ali je aktualno. Na primjer, Smith je nacrtao jednu Marilyn Monroe. Polja u vrhu strane, senzualna zamagljenost puti, izvjesna izvijena linija koja ne naputa njezin osmijeh - sve to stvara jedinstven utisak. Naslovi nekih od Smithovih djela pokazuju ime se koristio: McCalls, Revlon, Tissue, Flip-top(enski asopis,marka kozmetikih preparat,papirnate ubruse,maramice...). Vaan je ambijent, bilo da ga slika odraava ili konstruira od sutinskog je znaaja; ambijent je shvaen kao na svijet koji potie promatraa na igru dodira i matanja. Ta faza ambijenta engleskog pop-arta zavisila je u punoj mjeri od ireg prihvaanja amerike apstraktne umjetnosti i od istovremenog povezivanja sa amerikom masovnom kulturom jer je u tom pogledu bila mnogo matovitija i naprednija nego britanska,bila je potpunije industrijska. Vezu izmeu amerike apstraktne umjetnosti i masovne kulture Smith je pratio stalno, dok su drugi umjetnici to inili u raznim vremenskim trajanjima. Ponekad je na element pop-arta ukazivao samo naslov, kao kod Dennyjeve slike Maloj je tri godine ili slika Gully Foyle; obje ove slike odnose se naunu fantastiku. William Green se proslavio svojim velikim platnima to ih je nainio vozei se biciklom preko njih dok su jo bila mokra. Prva djela ove vrste nosila su naslove kao to jeNapoleonov koveg u Moskvi to otkriva utjecaj Mathieua.Green je postao heroj masovnih medija (TV,asopisi,novine bile su prepune njega). Najznaajnija ambijentska izloba bila je izloba Mesto 1959. na kojoj su Denny, Rumney i Smith u suradnji napravili jedan jedinstven prostor od slika dvije veliine, postavljenih na pod u obliku paravana.To je bio labirint od slika ljudskih proporcija. Umjetnik zna da ne moe raunati na tono tumaenje svoje umjetnosti; i apstraktno i figurativno likovno predstavljanje podjednako su podloni psihologiji glasine i raznovrsnih reakcija. Problem se sastoji u tome kako da se utjee na gledatelja i kako da se on uputi na ono znaenje koje umjetnik eli, mada nijedan umjetnik ne moe kontrolirati tumaenje svog dijela.

Richard Smith-Cola2.3 Trea faza pop-arta

Treu fazu pop-arta, koja je definitivno nastala na izlobi Mladi suvremenici, predstavljala je najveim dijelom nova grupa umjetnika iz Kraljevskog umjetnikog koleda. Grupu koju vidimo ovdje prvi put sastoji se od umjetnika koji svoju umjetnost povezuju s gradom. Oni to ne ine slikajui tvornike dimnjake ili redove, ve koristei se tipinim proizvodima i predmetima, ukljuujui tu i tehniku grafita i predstave medija masovne komunikacije. Za ove umjetnike kreativni akt se napaja gradskom sredinom u kojoj stalno ive.

Na mlade umjetnike su utjecali mnogi stariji umjetnici Kraljevskog umjetnikog koleda. Jedan od njih je Peter Blake, koji je bio blizak prijatelj umjetnika druge faze apstraktnog pop-arta, mada se njegovo ivotno djelo zasniva na minucioznom crtanju ili na prikupljanju fotografija,razglednica, dugmadi i igraaka, koje on kombinira na vratima, na nekom ormaru ili pak na stolu. Njegova umjetnost prepuna aluzija i navoda, mogla je usmjeriti mlae umjetnike u pravcu obnavljanja figurativnog pop-arta.

Jo jedan utjecaj je ovdje bio presudan, a to je utjecaj R. B. Kitaja. To nije bio utjecaj likovnog predstavljanja, ve posveenog profesionalizma i jednog istinski vrstog stava prema slikarstvu. Kitaj je vrio velik utjecaj i preko svojih slika na kojima je neprekidno prouavao probleme predstavljanja. Kao slikar, pretpostavlja umjetnost koja nije potpuno vezana za znake na platnu. Svijet izvan platna, putovi i mogunosti povezivanja s platnom-to je njegova preokupacija.

Trea faza pop-arta predstavlja drugi val figurativnog pop-arta, i novi umjetnici su se stali iivljavati u post-Kitovskoj mjeavini tehnika. Phillips je upotrebljavao simbole za pinball (automat za kockanje), za pripadnike tinejderskih grupa i kartake strasti na jedan tvrd, urbaniziran nain. Derek Boshier je mijeao slike pakirane hrane i meteoroloke mape. David Hockney je slikao preko djejih crtea, primitivnih slika i grafita.U poetku tree faze pojavio se problem sjedinjavanja raznih vrsta simbola poteklih iz raznih izvora. Jedan od razloga za ovo je to je umjetnost Hockneyeva i Boshierova bila vie grafika nego slikarska. Pritisak vre organizacije vei je u slikarstvu, a engleski umjetnici nemaju postojane tradicije prema kojoj bi mogli mjeriti svoje djelo. Postoji kontinuitet izmeu formalnosti apstraktne umjetnosti i slikovitosti pop-arta. Godine 1963. Boshier je prihvatio rigorozniju vrstu slikarstva, ali za Hockneyja su elementi bajke, romantikog i grafikog ostali povezani s pop-artom. Ova karakteristika Boshierovog slikarstva uoava se i kod drugih britanskih pop-artista. Phillips se postepeno razvio u pravcu manjeg strogog tretmana; prekretnica je bio Psihomotorni tigar gdje su se pojavile slobodnije i ire forme, mada i dalje vrsto slikane. Peter Phillips je, kao i Caulfield, jedan od najvatrenijih mladih pop-artista. Allen Jones je razvio teme koje se stalno ponavljaju i slikarski ih je razradio pedesetih godina.Napravio je niz slika autobusa,da bi sugerirali pokret, kao i poistovjeenje predmeta sa platnom. Zatim je sve vie naglaavao erotizam,slikajui obnaene dijelove enskog tijela.

Peter Phillips-Samo za mukarce,u glavnim ulogama MM i BB

Moe se rei da se pop-art u Engleskoj razvijao kao jedan estetski prijedlog uinjen nasuprot ustanovljenom shvaanju. Meutim, ukoliko se ta ideja irila, njeno prihvaanje od strane raznih slikara dovelo je do niza prilagoavanja. Mijenjala se tijekom svoje primjene na apstraktno slikarstvo. Engleski po-art ne posjeduje onu gustou i otrinu koju ima njujorki. Engleski po-artisti su povijesno gledano bili pravovremeni, ali neki strah od pretjerane jednostavnosti izgleda da je blokirao puno ostvarenje stila, usprkos raznolikosti i bogatstvu samog ovog podruja.3. Ameriki pop-art

3.1.Razvoj njujorkog pop-arta

Pop-artisti u New Yorku primjenjuju manje vie hard-edge postupak i komercijalne tehnike i boje da bi uobliili svoje nesumnjivo popularne predstave, ali ono to u stilskom pogledu ine sa ovim karakteristikama nije kod svih u sutini isto. Njujorka petorica su Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Tom Wesselmann, James Rosenquist i Claes Oldenburg.

Ako pop-art nije pokret, sa manifestacijama i grupnim demonstracijama, on je u najmanju ruku jedna relativno jedinstvena tendencija. Od svoje pojave naglo se proirio, izazivajui promatrae da ga preuranjeno odbace. Prva polazna toka pop-arta u New Yorku bilo je djelo Jaspera Johnsa. Njegov smisao za slikarsku ironiju povezuje ga sa Duchampom, mada je Johns kao i veina najboljih amerikih slikara, na prvom mjestu slikar a tek onda ideolog. Putem krize identitetado ega je doao slikajui dvodimenzionalne predmete u dvije dimenzije, Johns je obuhvatio tri glavna toka apstraktne umjetnosti: povrinu apstraktnog ekspresionizma, kompoziciju neracionalne i simbolike umjetnosti i post nadrealistiki asambla. Izmeu Johnsovog prvobitnog koritenja pojedinanih dvodimenzionalnih popularnih motiva i pojave pravog pop-arta, nailazimo na asambla, sekundarnu pojavu, koja je posluila za brisanje razlika izmeu itavog niza sveobuhvatnih, raznovrsnih manifestacija.Ljudi jo mijeaju asambla s pop-artom, a to je jedan irok termin za trodimenzionalni kola ili kola-skulpturu, gdje se upotrebljava predmet umjesto papirnate aplikacije. Izloba Umjetnost asamblaa koja je bila u jesen 1961. potpuno je usmrtila asambla i pripremila put za novu umjetnost. Najvei broj dijela na ovoj izlobi s pravom se mogao nazvati neo-nadrealistiki. Kada se pop-art prvi put pojavio, istaknuto je da i vladajua njujorka kola pokazuje velik interes za motive pop-arta.

Poslije izbijanja antiapstraktno-impresionistikih estokih napada poetkom 1962. (esto pretjerane izjave koje su stavljane u usta pop-artista od strane kritiara) postalo je jasno da se povlaenje od principa apstraktnog ekspresionizma u najveoj mjeri zasnivalo na divljenju i potivanju tog pokreta; radilo se suvie dobro da bi se moglo nastaviti. Ipak, apstrakcija je bila moda tog vremena, i bilo je ostavljeno umjetnicima na pronau nove izvore kojima bi se trebalo pribliiti, dok je starijim slikarima sve vea popularnost pop-arta bila odbojna.

Kolijevka pop-arta i avangardne umjetnosti na Manhattanu, galerija Reuben, se specijalizirala za jednu umjetnost koja ne traje dugo i koja brzo propada, za ulinu umjetnost, koja je otila dalje od nadrealizma. U proljee 1961. Robert Indiana, Stephen Durkee i Richard Smith priredili su jednu nezapaenu izlobu u Studiju za igru. Iako su ova tri umjetnika bila u krajnjoj liniji nefigurativni slikari, oni su predstavljali najjae eksponente pred-popartovske poruke. Drugi umjetnici koji su se u to vrijeme koristili masovnim predmetima u svojim djelima bili su George Brecht koji je punio kutije ili potanske sanduie igrakama i dugim raznim stvarima i Ray Johnson koji alje i prima svoje kolae preko pote. Yayoi Kusama je preduhitrio Warholove nizove konzervi juhe, novca, zelenih kupona. Robert Watts i Robert Morris koristili su predmet na jedan sloen pojmovni nain, mnogo blii Duchampu. Do 1959. Warhol se koncentrirao na pojedine karaktere iz stripova i primjenjivao takozvanu drippy tehniku njujorke kole. Lichtenstein se inspirirao stripovima; Rosenquist je bio naslikao svoje jedino prelazno platno; Oldenburg je napravio neku vrstu puke za uspomenu na kompaniju koja ih proizvodi a Wesselmann radio je sada svoje portrete-kolae. Jedan od mnogih razloga to Johns nije nikad postao pop-artist je taj to njegovi predmeti nisu potpuno novi. Njegov slikarski prilaz povrini odvaja ga od novonastale i masovne arome, tako tipine za pop-art.

Dijela Oldenburga, Wesselmanna, Indiane, Smitha i Dinea bila su esto izlagana, a na grupnim izlobama moglo se nazrijeti da se i drugi kreu slinim pravcem. Ovi umjetnici predstavljaju onu kariku koja je nedostajala izmeu asamblaa i hard-edge- tvrdi obris apstrakcije i da su nezavisno doli do neeg novog. Do poetka 1962. Lichtenstein, Dine i Rosenquist ve su imali svoje samostalne izlobe, i nova umjetnost je izala na svjetlost dana.Nazivali su je neo-dada, komonizam, OK-art, umjetnost svakidanjih predstava, pop-kultura, i jo kojekako. Na kraju je prevladao britanski termin pop-art, mada je njega skovao Lawrence Alloway, i to mislei prije na izvore pop-arta (stripove, reklamne table, kaubojske filmove) nego na njihovu manifestaciju u oblasti lijepe umjetnosti. Zbog toga to se lako gleda i lako prepoznaje, to je esto zabavan i to razdrauje, pop-art je izazvao ope odobravanje i dopadanje, ali na vrlo povrnom nivou. To je nepravedno u odnosu na petoricu znaajnih umjetnika o kojima je ovdje bila rije, a koji neprestano podsjeaju publiku da nisu samo pop-artisti, ve i umjetnici.

Pop-art se opredijelio za sve ono za to se do tada smatralo da nije vrijedno nikakve panje, da ne govorimo o umjetnosti; svaka vrsta reklame, asopisne i novinske ilustracije, prosti vicevi, neukusne triarije, obina odjea i hrana, stripovi (...). Nita nije bilo sveto, i to jeftinije i nie, to se smatralo boljim. Lichtenstein i Warhol nisu ak ni izumili svoje slike; ope je miljenje da na njima nisu radili vie nita poto su ih jednom izabrali. Warhol je u poetku slikao rukom svoje proizvode, a onda se poeo sluiti svilenim sitom, komercijalnom tehnikom, iznajmljujui druge da umnoavaju, pa ak i da izrauju njegovo djelo: i ono se pojavilo u vie izdanja. Roya Lichtensteina su nazivali ovjekom stripova, a aspopis Life ga je oglasio za najgoreg umjetnika u SAD-u a Andy Warhol je bio momak Campbell juhe i golicao strunjake nonalantno se potpisujui ispod obinih konzervi juhe i prodajui ih kao suvenire. Za mnoge je ovo bila gorka pilula koju je trebalo progutati; jo traje velika graja da je publika prevarena od strane takozvanih umjetnika.

Za svakog pojedinog pop-artista cilj je razliit, pa ipak za sve njih on nema nita zajedniko sa pripovijedanjem ili drutvenim komentarom. Neki trae visok stepen fantazije, neki apstrakciju, neki esto idejni trijumf. Ovi umjetnici ne smatraju sebe unitavateljima umjetnosti, ve darivateljima neophodne transfuzije da bi se osjetilo djelovanje prorijeene atmosfere apstraktnog ekspresionizma. Parodija u pop-artu izgleda da velikim djelom zavisi od reakcije gledatelja, a rijetko predstavlja intenciju umjetnika; ako se gledatelju ne dopada predmet slike, on e biti odbijen odmah u poetku, bez obzira na to kako je umjetnik taj predmet predstavio.

Pop-artisti ne idealiziraju naivno svoje predmete. Oni znaju to imaju pred sobom, s obzirom na to da su se svi bavili reklamnom umjetnou. Warhol se s uspjehom bavio ilustracijom modnih cipela; Rosenquist je uio zanat plakatnog slikanja: Lichtenstein je radio na dizajnu i araniranju izloaba. Svi su oni, meutim, posvetili svoje snage ozbiljnom slikarstvu. Svjesni su nejasnog odnosa izmeu reklame i lijepe umjetnosti i injenice da postoje podruja koja nisu ni dotakli. Pop-artisti ne prave portrete predmeta svakodnevne uporabe, niti crpe stilske putokaze iz narodnih kultura; oni nastoje da se udalje od stvarnosti. O problemu transformacije govori se mnogo ee u vezi sa Lichtensteinom nego sa Warholom, moda i stoga to Warholovo djelo tako definitivno odbacuje angairanost da se mora primiti kao svren in, dok je Lichtensteinovo jo umjetnost, pa utoliko vie razdrauje. Lichtensteinova djela, kad se reproduciraju, gube mnogo vie nego djela drugih umjetnika, ne samo zato to izgleda kao da je veliina jedino to je umjetnik izmijenio u odnosu na original ve i zato to su apstraktna upotreba prostora i boje drastino smanjeni, a esto i nevidljivi na smanjenim crno-bijelim ilustracijama. Lichtensteinova umjetnost je takoer i teka za razumijevanje jer su njegov humor i upotreba predstava neoekivano suptilni. Onima koji se ale na nedostatak transformacije Lichtenstein je odgovorio da umjetnost nita ne transformira, ona jednostavno formira.

Roy Lichtenstein- Kad sam otvorio paljbu...

Umjetnici nikad ne rade sa modelom ve sa slikom. to je pop-artist blii stvarnom ivotu, to vie naginje satiri i humanizmu. Lichtenstein i Warhol odravaju odstojanje. Ali Oldenburg kombinira u svom djelu ljubav prema svojim predmetima i izvjestan cinizam, koji se moe uzeti kao osnova za naglaenu parodiju. Pravei slikane predmete prije nego slike, Oldenburg je bio u mogunosti da ovom linijom ode jo dalje, dok Peter Saul, ikaki slikar, iji stil takoer proizlazi iz ekspresionizma zadrava otru boju bez obzira na predmet kojim se bavi. Njegova namjera je sasvim drugaija od namjere pravih pop-artista, mada su ga ubrajali meu njih u poetku ovog pokreta.

Warhol, s druge strane, odbija komentar, on se stavlja u isti red s gledateljem koji posmatra uase modernog ivota kao neki televizijski film, bez sudjelovanja. Poslije Drugog svjetskog rata suzne lijezde su presuile od pretjerane upotrebe. I to je svijet iji je glasnogovornik Warhol: mali je broj onih koji mogu baciti prvi kamen. Iako je Warhol moda najbezliniji od svih pop-artista on takoer crpi svoju inspiraciju iz svog vlastitog iskustva, onog iskustva iz druge ruke, koje je nae zajedniko iskustvo. On je obuhvatio sve predmete pop-arta, s tim to mu je stalno omiljena tema ostala komercijalizacija i vulgarizacija ljubavi. Warholu se svia misao da je njegov ivot ovladao njime. Warholovi filmovi i njegova umjetnost znae ili nita ili jako puno. Izbor treba napraviti gledatelj. On hoe umjetnost koja je za svakoga, njegovi tzv. proizvodi seu od juhe do kolaa sa sirom, od deterdenata Brillo do Marylin Monroe i Jacqueline Kennedy. On je najpopularniji meu pop-artistima. Andy Warhol- Campbell's soup Andy Warhol- Marylin Monroe

Jo dva umjetnika su se na poetku povezivala sa pop-artom, ali su se kasnije posvetila satirinim vrijednostima i interesu izvan njega; to su Marisol (Escobar) i George Segal. Marisolina umjetnost je znaajna i teatralna folklorna umjetnost u kojoj se sasvim opravdano izraava i njeno vlastito lijepo lice. Meutim ona nema mnogo veze s pop-artom osim suzdranog prilaza stvarima i tragova humora. Marisol vrlo rijetko upotrebljava reklamni motiv. Segal naputa i grubost pop-arta i njegov humor. Njegovi gipsani odlivi su pravljeni sa ivih modela tako da je prava slinost s unutarnje strane i nije vidljiva. Njegova estetika je estetika iskrenog fotografa stvaratelja. On je pravi anr-slikar 20. stoljea, zainteresiran za jednostavne, svakodnevne aktivnosti, iz koje izvire jedna upotpunjena humanost.

Drugi tok pop-arta, koji se usredotoio na drutveni protest, odnosi se na grupu galerije March koja se okupila 1959.. Na elu sa Lurijem, Goodmanom i Fisherom ova grupa umjetnika asamblaa predstavlja politike satiriare, to pop-artisti nisu, i sami su se proglasili anti pop-artistima. Oni su nespokojni, ljutiti i estoki tamo gdje je pop-art hladan i samopouzdan. Umjetnici suprotstavljaju ciljeve politike karikature ciljevima reklame. Njihova djela su uglavnom krvave i osakaene lutke, polomljene igrake, primitivni seksualni fetii (...). Svi umjetnici iz ove skupine skloni su da rade slino.Treu parodistiku struju koja nije pop-art predstavlja jedan jedini umjetnik, Jim Dine. Mada ga esto ukljuuju u listu pop-artista, svaki njegov rad i svaka njegova izjava pokazuju da je beskrajno daleko od strogog ikonoklazma i isticanja forme. Dine je mnogo blii Johnsu, Rauschenbergu, R. B. Kitaju i europskim neonadrealistima nego pop-artu. Njegove ogromne kravate, kaputi, kosa prikazani su u tehnici i stilu slinim Johnsu, na jedan nezdrav nain, mada je primijeeno da je i Johns, sa svoje strane, preuzeo izvjesna otkria od Dinea.

Oldenburg je jedan od prvih koji je iznio stav pop-arta i upotrijebio iste motive pop-arta. Slikao je prilino konzervativne aktove i portrete, ali godinu dana kasnije njegova strastvena povezanost s velegradom dala je jednu originalniju umjetnost. Oldenburgova umjetnost se odnosi na modernost i vulgarnost Amerike. Njegova privrenost materijalu bila je oigledna. Kao i Dubuffet, Oldenburg posjeduje talent da otkrije umjetnost i u najniim oblicima materije u praini, prljavtini,otpadcima. Za razliku od veine nadrealista i njihovih sljedbenika zbrkane varijante, Oldenburg nije sklon suprostavljanju predmeta jednih drugima radi efekta. Kao i svi pop-artisti, on uzima svoje predmete cjelovite i neukraene. Ali, za razliku od veine njih, nikad nije napravio potpuni prijelaz s grubog na ist tretman.

Wesselmannovo uklapanje predmeta u njegova platna znatno se razlikuju od Oldenburgovog, Dineovog, Ruschenbergovog ili od onog to su radili asamblaisti. Njegovi mali portreti-kolai sasvim su logino izrasli u Velike amerike aktove, po kojima je i najbolje poznat. Za razliku od drugih umjetnika o kojima je ovdje rije, Wesselmann nije slikao prema reklamama iz asopisa, reklamnim tablama ili predmetima, ve ih je direktno uzimao na svoja platna. Nekoliko godina poslije naputa svoj prirodni materijal, i to iz nude, jer su njegova djela postajala sve vea i vea i najzad prerasla date mogunosti. Paralelno s Velikim amerikim aktovima pojavila se jedna serija manje apstraktnih mrtvih priroda, u kojima su primjenjivani slini elementi, ali vie kola od etiketa. Ova djela posjeduju jasnou i vrstu liniju Aktova, ali im nedostaje njihova ivotna radost i njihov vedri arm. U trenutku kada se izvjestan broj pop-artista kree u pravcu jednog vie estetskog ili apstraktnog stila, Wesselmann se sve vie udaljava, teei istom komercijalnom izrazu.

Rosenquista ne zanima simbolizam nikakve vrste; njegovi fragmenti postavljeni jedan nasuprot drugom ne djeluju meusobno, ve neposredno na gledatelja. Ta mu je ideja pala na pamet dok se uzdravao slikajui reklamne table u New Yorku poetkom pedesetih godina. U to vrijeme njegov je stil bio sumoran, ali dok je radio na reklamnim tablama poeo je shvaati da vie mogunosti za neto novo ima u njegovom zanatu nego u njegovoj umjetnosti. Prozirnost, sivi tonovi, reljefni panel, podsvjesni nagovjetaji i, iznad svega, jedna apstraktna senzibilnost- to su, izmeu ostalog, izumi kojima se on slui. Vrhunac ovog stila dostignut je na fresci F-111 . Na ovoj slici glavna tema je poloaj umjetnika u jednoj eri bezmjernosti, mlaznih ratnih strojeva i novih kolekcionara. Oglaena je kao najvea slika na svijetu, to joj jedva odgovara. Za posljednjih pet godina upotrijebio je veu raznovrsnost i tehnike i materijala nego bilo koji drugi pop-artist. Rosequistova inovativnost ini druge pop-artiste konzervativnim, i esto naputajui nove ideje prije nego ih je i naeo, Rosenquist neprestano zahtjeva sve vie od sebe sama i do svoje umjetnosti.On pripada romantinoj tradiciji.

James Rosenquist F-111

Robert Indiana od samog poetka je premostio jaz izmeu ikonografije pop-arta i apstrakcije. Bio je meu prvima koji su poeli ispitivati nove motive, i to u svojim geometrijskim apstrakcijama proisteklih iz pin-bol automata i saobraajnih znakova. Usprkos svom prividno puristikom stilu, Indiana je potpun romaniar.

Roy Lichtenstein je najtjenje povezan sa takozvanom novom ili hladnom apstrakcijom, to moda iznenauje, s obzirom na to da je njegovo djelo godinama bilo najupadljivije narativnog i reprezentativnog karaktera. Sveprisutni motivi ljubavnih i ratnih drama Lichtensteina interesiraju manje nego problemi forme. U toku 1964. Lichtensteinovo djelo bivalo je sve apstraktnije to su se slike iz stripova pribliavale gledatelju; u potrazi za motivom Lichtenstein se okrenuo grkim hramovima i pejzau-izlascima sunca, moru, oblanom nebu; svedeni na upeatljive trobojne pravokutnike, podijeljene linijom horizonta ili biem art noveau (nova umjetnost).

Drugi val pop-arta ukljuuje umjetnike koji su teili stilu pop-arta do 1961. i one koji su bili pod utjecajem pravog pop-arta, ali nisu bili potpuno njime obuzeti.

Meu prvima se nalazio John Wesley.Njegovi matoviti amblemi, skriveni u cvjetnim bordurama i slikani u jednom varljivo sladunjavom stilu, slave staromodne sportske figure, Indijance, aktove, vjeverice, predsjednike (...).1965. dekorira namjetaj trudnim enama i brkatim mukarcima na biciklima.

Allan D'Arcangelo preuzima ultra pop-artistiki motiv; ameriku autostradu koja vrtoglavo juri u budunost-put obiljeen tankom linijom uz koju se mjestimino redaju reklamne table i saobraajni znaci, a povremeno i poneka privlana autostoperica. esto postie fantastinu jednostavnost, to ga vrsto povezuje s pop-artom.

Robert Watts, jedan od najekscentrinijih umjetnika koji se vezuje za pop-art; predvidio ga i sudjelovao u njegovu nastanku. Njegove maine za potarske marke to izbacuju serije predmeta koji nemaju veze s markama predstavljaju kreaciju koja e se pamtiti. Watts se bavi paradoksom, otkriva prirodu percepcije i varke u svojim predmetima za svakodnevnu upotrebu. Stvara uglavnom teke prehrambene artikle nainjene od olova obloenog hromom, redovi bijelih, sivih i crnih kruhova,prozirni sendvii (...).

Ima nekoliko poznatih umjetnika koji ne usvajaju bezlinost pop-arta, ali koji na suvremene pojave reagiraju slinim uzbuenjem. Ovoj grupi mogu se prikljuiti Richard Lindner, sa svojim zastavama slikanim na sve brutalniji nain i Leger-Beckmann koji na svojim platnima predstavlja tinejderske sportske jakne i upotrebljava bljetavu boju kako bi poveao potisnuto nasilje prisutno u njegovu stilu.

Pored toga, postoji i trea vrsta pop-artista, koji su beznaajni i koji se uglavnom ponavljaju, a koje treba spomenuti najvie zbog toga da se pokae da se pop-artom, kao i ma kojom drugom umjetnou, ovjek ne moe baviti samo zato to joj je naklonjen. Meu ovim slikarima postoji tenja ka prostornoj i esto neukusnoj ali ili smjeloj pornografiji, a njihovi se stilovi najee odvajaju od istog pop-arta i vraaju se uopenijem nainu izraavanja asamblaa.

3.2 Razvoj kalifornijskog pop-arta

Sporno je da li je sadanji neskladni sadraj pop-arta sa zapadne obale logiki proizaao iz lokalnih prethodnika, iz krize umjetnosti koja je izazvala itavi spektar post-apstraktnih ekspresionistikih stilova, ili se on naglo razvio pod utjecajem iz New York-a i iskljuivo kao njegova posljedica. Najvei dio poslijeratnog pred pop-arta na Zapadnoj obali bio je u stvari ili provincijski nazadan ili je podraavao umjetnost iz istonog djela SAD-a. Ma kakvi bili i ma gdje da su nastali njegovi prvobitni izvori,neosporno je da u ostvarenjima umjetnika kao to su Billy Al Bengston, Edward Rusch, Joe Goode, Wayne Thiebaud i Mel Ramos pop-art brzo i lako uhvatio korijena i krepko se razvijao, iako na razliite naine, u sredini pogodnoj i za njegovo nastajanje. Los Angeles, sa svojim baroknim linijama automobila, dreavim bojama, i moda najutjecajnijim slikarskim tehnikama, dostigao je u junom djelu ove drave vrhunac od etrdesetih godina pa nadalje.

Sjeverna Kalifornija, s druge strane, bila je pravi raj za bit-poeziju; predstavlja sr tableaux-asamblaa koje je nainio jedan od znaajnijih proto pop-artista u Los Angelesu, Edward Kienholz. On je od sredine pedesetih godina pa nadalje, transformirao motive i predmete amerikog gradskog folklora u bizarno gotike alegorije propadanja, ljudske pokvarenosti, i psihikih poremeaja, koji ine osnovu banalnosti.

Meu prethodnicima pop-arta sa Zapadne strane treba spomenuti i trojicu umjetnika koji su logiki povezani sa krugom San Francisca i Los Angelosa.

Wallace Berman, olienje neposredne veze bit-pjesnika sa pokretom asambla, imao je bitnog utjecaja pedesetih godina, iako su njegova vlastita ostvarenja u ovom stilu manje znaajna za pop-art od Kienholzovih djela. Slui se novom tehnikom verifaks-fotomontae, koja spada i u pop-art i u njegove ranije preokupacije.

Jess Collins je drugi prethodnik pop-arta koji je bio srodan pjesnicima iz San Francisca i ije je djelo izrazito proeto nadrealizmom. Obino slika gustim debelim slojem boje, u stilu Picabije, predstave koje nisu u neposrednoj vezi sa pop-artom, ali je, izradio seriju od sedam kolaa-stripova koje je nazvao Vragolasta bitanga.

Ostvarenja Wallyja Hendricka iz tog doba su uglavnom prototipska po svojim pop-art temama; a to su skulpture sainjene od konzervi piva, dekoriranih televizijskih prijemnika i slike kao to su amerika zastava sa ironinim natpisom Mir ili grubo nacrtani voz sa nekom frazom iz stripova iznad njega. Nema sumnje da je pop-art razvio neke od vlastitih zapadno obalskih varijanata. Kalifornijskom slikarstvu kao da sasvim nedostaje ivahna drskost veine ostvarenja pop-arta sa Istone obale.

Slike Billyja Al Bengstona premouju jaz izmeu ovog novog kalifornijskog formalizma i pop-arta. Najpoznatiji je po svojoj simbolinoj seriji chevron slika, na kojima je radio od 1960. Njima je prethodila, a i pratila ih je, grupa slinih heraldikih formi. Rane chevron predstave bile su postavljene na pozadinu u obliku ahovske table ili na moduliranu osnovu. Ostali motivi ponekad su okrueni koncentrinim krugovima. U posljednje vrijeme on je svoje chevron slike radio uljnim lakom na masonitu, primjenjujui tehniku trcanja. Ove slike su jednostavno konstruirane, ali im je kompozicija u formalnom smislu kompleksno razraena.

Edward Ruscha, naroito u svojim posljednjim izloenim slikama reklama i benzinskih pumpi, takoer se bavi hermetikim i suzdranim usavravanjem stila. Njegovo kombiniranje izvorne matovitosti zasnovane na reklamama i proizvodima, postavlja ga blie istom pop-artu od bilo kog drugog umjetnika koji je radio u stilu Zapadne obale. Njegove rane slike tvornikih znakova smjele su, ali su manje opore od njegovih kasnijih ostvarenja. Njegove kasnije slike izbjegavaju svaki slikarski pokret i usmjerenu su u pravcu koji naglaava nadrealistika svojstva.

Joe Goode, meutim, ne pokuava postii takvu mehaniku uglaenost. Element pop-arta ne proima njegov stil, koji je slikarski i oivljen potezima kiice, ve prodire putem njegovog unoenja stvarnih predmeta za svakodnevnu upotrebu. Njegove kasnije slike obuhvatile su i prave boce za mlijeko, na kojima je slikao i koje je postavljao na uske platforme koje se nastavljaju na dno platna podijeljenog na jednobojna polja. U posljednje vrijeme radi i na grupi slika za izloge i skulptura za stepenita. Njegovo koritenje takvih svakodnevnih predmeta sadri jedino iskru ironije bez nametljivosti.

Dva umjetnika iz Sacramenta, Wayne Thiebaud i Mel Ramos, rade svaki u svom pop-art stilu.

Thiebaudu se,od svih pop-artista sa Zapadne strane, moda ukazuje najvea nacionalna panja zbog njegovih mrtvih priroda u vidu niza jela iz ekspres-restorana i njegovih neonom osvijetljenih slastiarskih specijaliteta. On se slui bezlinim ponavljanjem i higijenski bezizraznom pozadinom.

Slian Thiebaudu, iju uljanu tehniku slikanja takoer primjenjuje, jest Mel Ramos. Ramos je slikao pretjerano razvijene junake i junakinje stripova - Batmana, Crime Buster sa odreenom namjerom da ih proslavi na jednostavan nain. Kasnije prelazi na drugaije matarije, na bezimene, goliave junakinje striptiza i kalendara za garae. Ramos se odlikuje veom drskou i bezonom sklonou ka vulgarnom.

Jedan slikarski kvalitet, ali znatno ublaen, takoer je vidljiv u ostvarenjima dvojice slikara iz Los Angelesa, Phillipa Heffertona i Roberta O'Dowda. Obojica su slikala ogromne vjetake novanice. Heffertonovi nehajni, hrapavi potezi kiicom i izvrtanje razmjera slue za prikazivanje budalastih vizualnih doskoica: tu su predstavljeni predsjednici kako namiguju, boja kako se slijeva niz novanice, umjetnik kao blagajnik itd.

O'Dowdov pravljenja novanica bio je jo razuzdaniji; on slobodnom lavirung tehnikom prosto brie dravne heroje na sve strane.

Anthony Berlant takoer pravi pop-art kutije, ali u obliku kua-igraki, koje su s vanjske strane obloene metalom u boji, iaranim dekorativnim motivima Coca-Cole, gume za vakanje, cvijee, mape, knjige, jabukovaa. Njegove slike-konstrukcije srodne su ostvarenjima Dinea i Oldemburga, a tema im je odjea, najee razliito odjeven enski torzo.

Richard Pettibone pravi minijaturne kopije slika sa tono navedenim nazivima iz raznih lokalnih kolekcija, od kojih su mnoge u pop-art stilu. Pravio je male konstrukcije od kutija i slike na staklu na kojima su pomijeane linosti iz stripova, crtei iz crtanih filmova i trkai automobili.

Roger Kuntz uzima za predmet kalifornijski sistem auto strada i slika pejzae od saobraajnih znakova, rampi, tunela i samog druma. Na nekima od njih se u gro-planu nalazi samo saobraajni znak, drugi, opet, podsjeaju na ameriki pejza iz tridesetih godina.

James Gill esto oponaa efekte isjeenih dijelova filmske trake ili fiksira kratkotrajnu televizijsku sliku. Slikao je takve pop-art motive kao to su Marilyn Monroe, John Wayne i predsjednik Kennedy.

Iako su mnogi od spomenutih kalifornijskih umjetnika oigledno poeli slikati i izlagati svoja djela na odgovarajui nain oko 1960-ih, pop-art kao nacionalna pojava pod ovim imenom i zajednikim karakteristikama doivio je svoj dramatiki javni debi na Zapadnoj obali tek sredinom 1962. Odrane su brojne izlobe tijekom 1962. na kojima su izloena djela umjetnika iz cijele Kalifornije. Zakljuak

Kad se pop-art prvi put pojavio na sceni, razmiljalo se o tome da li e se on moi razvijati, i, ako mogne, u kojem pravcu. Iako je etiri godine bio osuivan kao prolazna moda, oni koji su ga podcjenjivali nisu doivjeli satisfakciju da prisustvuju njegovom skorom pogrebu. Istina je da je trei val pop-arta, kao i trei val apstraktnog ekspresionizma, bio suvian; povrne konvencije se lako pretvaraju u manirizam. Snaga prve grupe jo vie dolazi do izraaja kad se posmatra u svijetlu njenih imitatora. Lichtensteina su kritizirali zbog njegovih nazovi madona. Isti prekori mogli bi se uputiti i Wesselmannu zbog degradiranja akta, Rosenquistu zbog drastinog prikazivanja rtava automobilskih nesrea, i Warholu zbog njegovog pogrebnog cvijea, koje se prodaje kao alva. Umjetnost nije sredstvo za umirenje. Pop-art gleda u svijet, kae Lichtenstein. Pop-artisti gledaju na svijet kroz reprodukciju. Slikaju na nain na koji su nadrealisti slikali san-fotografski. Prvi pop-artisti, kao i svi oni koji su prije njih donijeli neto novo, izmijenili su nain na koji gledamo svijet. Ne samo da su neki pravi pop-artisti krenuli u pravcu apstraktnijeg stila, ve su se pod utjecajem tog stila nali i neki drugi, koji se ni uz pomo najlue mate ne bi mogli nazvati pop-artistima.Industrijski materijali kao to su formika, hrom, aluminijske i Day-Glo boje, imitacije drveta ili zidnih tapeta, jeftini tekstil, razni automobilski lakovi, plastika i neonsko svjetlo doprinijeli su formalnim mogunostima nove umjetnosti. Popularnost predmeta agresivnih za oko, motiva kao to su koncentrini krugovi ili pruge, odnosno cik-cak oblici i tvrde konture, izvjesna bljetava dunost predstavljanja, zanemarivanje kompozicije i isto estetskog uivanja-sve su to glavne karakteristike jedne nepristupane umjetnosti, koja odbacuje dekorativnu sigurnost, i dio je iste pojave koja je dovela do pop-arta. Za umjetnike pojedince, stil pop-arta bio je jednostavno nain da otponu s jednim linim umjetnikim izrazom koji nee nita dugovati raznim modama koje su prevladavale u novom svijetu.Literaturahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Pop_art

http://www.google.ba/search?q=pop+art&hl=bs&client=firefox-a&sa=G&rls=org.mozilla:en-US:official&channel=s&prmd=ivns&tbm=isch&tbo=u&source=univ&ei=LfnGTa38G4nItAas_sjEDw&ved=0CDQQsAQ&biw=1014&bih=597SVET UMETNOSTI, POP ART, Lucy R. Lippard, Lawrence Alloway, Nancy Marmer, Nicolas Calas, Jugoslavija-Beograd

PAGE 17