polskie slownictwo fotograficzne

5/13/2018 Polskie Slownictwo Fotograficzne - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/polskie-slownictwo-fotograficzne 1/25

Polskie Slownictwo Fotograficzne

http://hem.fyristorg.com/pbackman/psf.htm[2011-11-01 16:13:00]

Uppsala Universitet

Slaviska Institutionen

Per Backman

Polskie słownictwo fotograficzne.Zmiany 1920 - 1989.

Treść.1. Wstęp.

2. Periodyzacja i zarys rozwoju fotografii w latach 1920 - 1989.

3. Materiały światłoczułe.

3.1 Płyta fotograficzna.

3.2 Błona fotograficzna.

3.3 Różne rodzaje błon.

4. Aparat fotograficzny, jego części i przybory.

4.1 Części i przybory aparatu fotograficznego.

5. Ciemnia i sprzęt ciemniowy.

6. Wnioski.

7. Źródła.

1. WstępKto czytał polskie czasopisma i książki fotograficzne z okresu

międzywojennego, na pewno zauważył, że słownictwo zawarte w nich w pewnym stopniu się różni od tego, które jest obecnie używane. Te różnicedotyczą często podstawowych pojęć w fotografii, a nawet samego aparatufotograficznego. Nieraz są tak znaczne, że mogą spowodowaćnieporozumienia.

W niniejszej pracy podejmę próbę przedstawienia najważniejszych zmianspośród tych, które zaszły w polskim fachowym słownictwie fotograficznymod 1920 r., kiedy skończyła się wojna polsko-sowiecka, do 1989 r., kiedy





upadł system komunistyczny w Polsce. Zajmę się tylko takimi wyrazami,które są znane wśród większości fotografujących i spróbuję wyjaśnić

przyczyny tych zmian w słownictwie.

Miałem do dyspozycji tylko małą część polskiego piśmiennictwafotograficznego, ale jednocześnie taka, która zawiera teksty wszystkichważniejszych autorów w tej dziedzinie. Artykuły w czasopismach pochodzą

prawie zawsze od tych samych piór, autorów książek jest też niewielu.

"LA REVUE FRANÇAISE DE PHOTOGRAPHIE" zastanawia się nad

chwiejnoścą nomenklatury fotograficznej. Podnosi ona używanie równoległe

synonimów, jak np. aparat, kamera zarzuca zbytnią swobodę w używaniu

słowa "fotografja" (działalność jako taka, obraz) i wytyka niechlujstwo

językowe w terminologji.

Widocznie i Francuzi zajmują się tu sprawą, tak piekącą u nas. Bo czyż nasze

"zatrzaski i migawki","celowniki, wizjery, szukawki", filmy zwijane i błony

zwojowe","wanienki, miski i kuwety","filtry i sączki","ciemnie i ciemnice" i

setki innych płynnych i spornych terminów nie wymagałoby ujednostajnienia,ale takiego, któregoby się wszyscy trzymali bez hołdowania nadal zwyczajom

regionalnym? Były próby w tym kierunku, ale utknęły i nadal każdy pisze jak

mu się podoba. (FP 1933/7,137)

2. Periodyzacja i zarys rozwoju

technicznego fotografii w latach 1920-

1989.

W tej pracy używam bardzo potocznych wyrażeń lata dwudzieste, okresmiędzywojenny itp., żeby określić różne okresy w rozwoju słownictwafotograficznego, choć to może się wydawać nieścisłe, każde dziesięcioleciedaje dość wyraźnie ograniczony etap rozwoju techniki fotograficznej, a okresmiędzywojenny, druga wojna światowa i czasy powojenne przedstawiajązupełnie odmienne warunki ekonomiczne, które miały wielki wpływ narozwój fotografii.

Spróbuję tu bardzo krótko opisać rozwój warunków technicznych fotografiilat 1920-1989. Omijam wszelkie specjalistyczne dziedziny fotografii, skupięsię jedynie na tych sprawach, który są, albo były, dobrze znane większościfotografujących. Myślę, że ten podział na równe dziesięciolecia stanie się

przez to bardziej zrozumiały.

W pierwszym dzisięcioleciu po pierwszej wojnie światowej dominowałyaparaty składane na płyty, najczęściej o formacie 9X12 cm. Materiałemnegatywowym przeważnie wtedy używanym była płyta szklana. Płyty temiały dosyć niską światłoczułość, najwyżej około 10 DIN, były wrażliwe na





wszystkie barwy oprócz czerweni (ortochromatyczne), chociaż zarówno"wszechbarwoczułe" (panchromatyczne), jak i barwne płyty już istniały.Błony zwojowe były niskiej jakości pod względem barwoczułości,światłoczułości, stabilności podłoża itp.

Negatywy szklane były najczęściej kopiowane stykem na świetle dziennym. Naświetlano papier tak długo, aż srebro sczerniało, a potem poddawano jekąpieli tonująco-utrwalającej. Właśnie dla tego fotografie sprzed lat

trzydziestych często mają odcień brązowy. Wśród doświadczonychfotografów, np. artystów fotografów, były popularne tzw. techniki szlachetne.Polegały one w dużym stopniu na ręcznym manipulowaniu obrazem.Jednakże te techniki nie będą tematem niniejszej pracy.

Wielka ilość małych wytwórni wyrabiała aparaty, płyty i papiery, produkcja błon jest bardziej skomplikowana, tylko większe wytwórnie były w stanie jewyrabiać, przeważnie tylko jedną odmianę. Te mniejsze fabryki zostały wciągu lat dwudziestych połączone w większe koncerny albo znikły.

W Polsce od 1887 r.Zakłady Piotra Lebedzińskiego (od 1933 r. Foton) wWarszawie produkowały papiery fotograficzne. W pierwszej połowie latdwudziestych podjęto parę prób uruchomienia produkcji płyt, ale skończyłosię to fiaskiem. Dopiero w 1926 r., gdy wytwórnia Alfa rozpoczęła produkcjętakich płyt, zaistniała rodzima produkcja materiałów negatywowych.

W 1925 r. firma Leitz wypuściła na rynek pierwszą Leicę, małoobrazkowy,wysokoprecyzyjny aparat, w którym stosowano zwykłą wstęgękinematograficzną. Leica zdobyła sławę dzięki reportażom nią wykonanym, a

powoli została akceptowana przez szerokie kręgi fotografujących.

Największą nowiną w świecie fotograficznym 1929 r. był na pewnoRolleiflex, dwuobiektywowa lustrzanka 6X6 cm na błony zwojowe. Dziękiswej precyzyjnej konstrukcji stał się szybko bardzo popularny. Pomogłozapewne i to, że błony zwojowe zostały ulepszone.

Na początku lat trzydziestych pojawiła się wielka ilość małoobrazkowychaparatów fotograficznych, przeważnie w formatach 3X4 cm i 4X4 cm (małyRolleiflex w 1931 r.). W 1932 r. koncern Zeiss-Ikon wypuścił pierwszegokonkurenta Leici, Contax, z wbudowanym dalmierzem. Popularność formatu

3X4 cm szybko zmalała, a 24X36 mm przyjął się jako standart.

Największą popularnością cieszył się format 6X9 cm na błony zwojowe, nadrugim miejscu znalazł się popularyzowany przez Rolleiflex format 6x6 cm.Aparaty o formacie 6X9 były różne, od najtańszych skrzynkowych za paręzłotych po wysokoprezycyjne aparaty składane za wieleset złotych. Aparat

przeciętnego fotoamatora był aparatem składanym 6X9 cm, z dość prostymobiektywem i migawką. Obok aparatów składanych i skrzynkowych

produkowano w różnych wersjach bardzo popularne dwuobiektywowelustrzanki.





Nie ma w niniejszej pracy miejsca na opisywanie postępu w rozwoju aparatówfotograficznych. Tym nie mniej jednak trzeba wymienić kilka ważniejszychkonstrukcji. W 1933 r. wyprodukowała firma Ihagee w Dreźnie pierwsząmałą jednoobiektywową lustrzankę na błonę zwojową 4X6,5 cm, a w 1936 r.

pojawiła się model małoobrazkowy. W tym samym roku koncern Zeiss-Ikon

wypuściła Contax II i III; ostatni z nich pierwszy aparat z wbudowanymfotoelektrycznym światłomierzem. W 1938 r. firma VEF w Rydze

wprowadziła subminiaturowy aparat 8X11 mm Minox na rynek a jednocześnnie pojawił się pierwszy aparat z automatycznym nastawieniem przysłony Super Kodak Six-20 6X9 cm.

Od 1933 r. produkowała Alfa także błony, pod koniec lat trzydziestychasortyment był tak duży, że obejmował nawet płyty czułe na podczerwień,

produkowane tylko przez nieliczne fabryki na świecie. Błony wyrabiały wdrugiej połowie lat trzydziestych także firmy Ero w Poznaniu i J. Franaszek

w Warszawie. Pod koniec lat trzydziestych błona panchromatyczna w dużymstopniu wyparła ortochromatyczną. Normalne błony miały już światłoczułość

17 21 DIN, a w 1936 r. pojawiły się nowoczesne materiały barwne,odwracalne Agfacolor-Neu i Kodachrome.

Z negatywów 6X9 cm jeszcze przeważnie wykonywano odbitki stykowe, ale papier "gazowy" tzn. do naświetlenia światłem sztucznym, gazowym, i dowywoływania, wyparł "dzienny".Asortyment papierów fotograficznych był

bogaty, produkowano różne typy, różne zabarwienia podłoża, różne powierzchnie itd. Powiększanie negatywów stało się potrzebne przezstosowanie mniejszych formatów. W Polsce produkowała powiększalnikifirma J.Bujak we Lwowie.

W całych latach czterdziestych dominowanych przez drugą wojnę światową,wszelki postęp był w zasadzie wstrzymany, chociaż właśnie w czasie wojnywyszły pierwsze obiektywy z warstwami przeciwodblaskowymi i pierwsze

barwne błony negatywowe w Niemczech i w Stanach Zjednoczonych. Pokapitulacji Niemiec przemysł leżał w ruinach, o surowce było trudno. WPolsce sytuacja zaopatrzeniowa może nie była najgorsza, ale zmieniła się wrazz wprowadzeniem komunizmu.

Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych ruszyła produkcja

fotograficzna na świecie w ogóle. Początkowo produkowano przedwojennemodele, ale niedługo potem wprowadzono nowe. To, że Polska leżała wewschodnej sferze ekonomicznej, nie odcięło ją jeszcze od najnowszych

postępów w dziedzinie techniki fotograficznej, bo produkcja NRD-owska byławtedy jeszcze na dobrym poziomie. Problemem fotografów polskich byłciągły brak potrzebnych towarów, co z kolei było typową cechąsocjalistycznego systemu ekonomicznego.

W latach pięćdziesiątych dominowały wciąż aparaty na błony zwojowe ale





małoobrazkowe zaczynały je wypierać. Najważniejszą nowością stała sięsynchronizacja migawki z lampą błyskową. W Polskich ZakładachOptycznych w Warszawie rozpoczęto produkcje dwuobiektywowychlustrzanek 6X6 Start i małoobrazkowe Fenixy I i II. Powiększalniki tejżefirmy osiągnęły wielki sukces w latach siedemdziesiątych, i byłyeksportowane na cały świat.

Fotografia w Polsce pozostała przy czarno-biała przez cały okres

komunizmu.Aparaty małoobrazkowe z czasem zaczęły dominować scenęfotograficzną. Krajowe wyroby światłoczułe nie były na takim poziomieświatowym, jak przed wojną, ale były częściowo uzupełnione wyrobami zNRD i ZSRR.

3. Materiały światłoczułeW latach dwudziestych kiedy wciąż dominowały płyty szklane, najczęściejużywano aparatów 9X12 cm. Błony były mniej światłoczułe,mniej

barwoczułe, a podłoże miałyniestabilne i łatwopalne. Było także znacznie prościej produkować płyty.

Na przestrzeni lat trzydziestych sytuacja zupełnie się zmieniła. Błony były pod każdym względem ulepszone. Światłoczułość była wielokrotnie podwyżona, barwo-

czułość rozszerzona. Równocześnie pojawiły się nowe konstrukcje aparatówdo błon zwojowych, które były bardziej praktyczne w obsłudze. Niektóre znich były wysokoprecyzyjne, odpowiadały najwyższym wymaganiom.Wyszły także aparaty małoobrazkowe na błonę 35mm, czyli taśmękinematograficzną. Płyty szklane były

coraz częściej zastępowane przez błony cięte tam, gdzie większe formaty jeszcze były

używane.

W okresie po drugiej wojnie światowej znikły płyty szklane zupełnie.Używane są przede wszystkiem błony zwojowe i małoobrazkowe, które

owszem są stale ulepszane, ale mają niezmieniony już kształt. Jedyna znacznanowość w tym okresie, to błony barwne.

3.1 Płyta fotograficzna

Płyta fotograficzna, to "negatywowy lub diapozytywowy materiałświatłoczuły na podłożu szklanym..." (LATOŚ,230)

Klisza, to "dawna nazwa światłoczułych materiałów negatywowych; głównie





szklanych płyt światłoczułych. Dziś określenie używane potocznie."(LATOŚ,138)

klisza, Cliché od. Matrice od. Negativ (MIKOLASCH, ŚWITKOWSKI,24)

W latach dwudziestych oba wyrazy występują równolegle.

Klisze dla zawodowców i amatorów (Reklama firmy Agfa) (FP:1925/8)

W podręczniku Agfy z połowy lat dwudziestych używany jest wyłączniewyraz płyta. Reklama D/H J. Segałowicz dla wyrobów Hauffa także jestdobrym przykładem tego, że oba wyrazy występują obok siebie bez różnicystylistycznej lub znaczeniowej.

Hauff Płyty fotograficzne...Hauff-Neol... szczególnie korzystnie działa przy

użyciu klisz Hauff-Ultra-Rapid...FP 1925/8

Już na początku lat trzydziestych przeważa wyraz płyta, wyraz klisza jestraczej używany dla urozmaicenia języka.

Przy odbieraniu klisz i odbitek wykonanych przez laboratorjum... a niżej

Do wywoływania płyt i filmów... oraz ...w formacie takim aby zmieścić można

było dwie lub cztery płyty. (MAKSYMOWICZ,8)

Klisza ma tu też trochę niższą wartość stylistyczną, wywołaną kliszę odbiera

laik z laboratorium, a płytę wywołuje poważny amator sam.

Jeszcze na początku lat pięćdziesiątych mógł wyraz klisza wystąpić jako

wyraz fachowy; Zwykła klisza fotograficzna niejednakowo silnie reaguje na

wszystkie barwy... (PĘKOSŁAWSKI 1954,13)

Warto zwrócić uwagę na to, że chodzi tu o rodzaj płyty, który wówczas był przestarzały, a do zwykłego fotografowania gorszy.

Dziś klisza należy do języka potocznego, gdzie oznacza każdy rodzajmateriału negatywowego. Płyty szklane nie są produkowane już od końca latsześćdziesiątych.

3.2 Błona fotograficzna

Film fotograficznybłona fotograficzna; materiał światłoczuły (częściowo

promienioczuły) używany w fotografii statycznej, składający się z giętkiego

podłoża, z jednej lub kilku warstw emulsji halogenosrebrowej oraz z warstw





pomocniczych... (ILIŃSKI, KREYSER, 39)

film...2) perforowana błona do filmowania, również do fotografowania,... W

przypadku błony 35 mm jest to w zasadzie ten sam materiał światłoczuły, do

celów fotograficznych pocięty na odpowiedne odcinki i nazwany we właściwej

terminologii fotograficznej błoną małoobrazkową. (LATOŚ:79)

...W gwarze amatorskiej "to", na czym się fotografuje, nazywane bywa różnie:rolka, błona, błonka, film i klisza. (BURZYŃSKI, 87)

błony, Films (MIKOLASCH, ŚWITKOWSKI, 7)

Nie ma wyrazu film w polskim tekście, Films w tym przykładzie jestniemieckim odpowiednikiem polskiegu błona.

Co najmniej do lat pięćdziesiątych oba wyrazy używane są w znaczeniugiętkiego materiału negatywowego, trudno stwierdzić, czy jeden z nichczęściej niż drugi.

Co powinien wiedzieć fotoamator o właściwościach filmów (KFG, 7778)

Puszki "Correx" do wywoływania błon zwijanych...Samo założenie filmu do

puszki odbywa się po ciemku... (KFG, 232)

W latach trzydziestych większość wytwórni we swoich reklamach używawyrazu błona

Szanuj polską pracę! Fotografuj wyłącznie na płytach i błonach "ERO"...(FP:1936/4)

Błony fotograficzne Alfa dają 1 pewność 2 oszczędność 3 zadowolenie (WF1935/1)

Wyraz film można znaleźć w tekstach w znaczeniu błony jeszcze w latachosiemdziesiątych ale już rzadko.

Produkcja filmów na rynek zwłaszcza w ostatnich latach nie pokrywała

popytu, a pomyśleć, że kiedyś błony małoobrazkowe czy zwojowe można było

dostać w każdym kiosku "Ruchu"... (JURZYK, 301)

Od lat siedemdziesiątych zaczyna się wyraz negatyw pojawiać w znaczeniunienaświetlonego materiału zdjęciowego.

Negatywy barwne (TUSZKO, 345)





Negatywy Foto (KĘPLICZ, 343)

3.3 Różne rodzaje błon

Różne rodzaje błon rozróżnia się między innymi ze względu na ichkonfekcjonowanie i format. Te rodzaje to: Błony małoobrazkowe

(perforowana błona 35 mm szerokości),

błony zwojowe (błona z papierem ochronnym na szpulkach, dziś przeważnie 6cm szerokości), błony pakietowe (błony pokrojone na arkusze,umieszczone wkasetach po

6 albo 12 sztuk), oraz błony arkuszowe (nieco grubsze, sztywniejsze błony,które zastępują płyty szklane).

Nazwy dwóch pierwszych i najbardziej używanych rodzajów ustaliły się podrugiej wojnie światowej, błony pakietowe nie były produkowane po wojnie,a błony arkuszowe, które raczej należą do sfery fotografii zawodowej, bywająróżnie nazywane.

Błona zwojowa, odmienna nazwa błona zwijana, także film zwojowy/zwijany, była początkowo stosowana przede wszystkiem w dosyć prostych aparatach.Pod względem światłoczułości, barwoczułości i stabilności podłoża niedorównywały płytom.

Wytwórnie produkowały przeważnie tylko jeden gatunek błony zwojowej,np."Agfa Rollfilm", za to w wielkiej ilości formatów. Na przełomie latdwudziestych i trzydziestych nastąpił gwałtowny rozwój techniczny. Błonyzostały tak ulepszone, że odpowiadały nawet wysokim wymaganiom.Równocześnie wyszło na rynek wiele stosunkowo tanich,wysokoprecyzyjnych aparatów fotograficznych na błony zwojowe, n.p.Rolleiflex, Zeiss Ikonta itd. To spowodowało, że we fotografii amatorskiej iczęściowo w zawodowej, błona zwojowa wyparła płytę szklaną w ciągu

paru lat.

Na początku lat trzydziestych jest więc błona zwojowa względną nowiną,która jest różnie określana:

Tryumfalny pochód błony zwojowej jest już dzisiaj rzeczą zupełnie

niezaprzeczoną... (CYPRIAN 1934, 15)

Nowoczesnym materjałem negatywowym jest błona (film), a to najczęściej w

postaci błony zwijanej... (CYPRIAN 1937, 26)





W powyższych przykładach ten sam autor używa raz jednego określenia a razinnego, co jest bardzo naturalnym zjawiskiem w tamtym czasie. Dotyczy totakże wyrazów błona i film .

Inne określenie, które prawdopodobnie jest wynikiem ambicji"słowotwórczych" autora, to błona wstęgowa, w podręczniku Józefa

Świtkowskiego:

Błony wstęgowe na cewkach... (ŚWITKOWSKI, 36)

Podręcznik ten zawiera sporo osobliwości, także technicznych i chemicznych,nie należy więc sądzić, że określenie wstęgowa było powszechnie używane.

Określenie rzadkie w piśmienictwie, lecz prawdopodobnie bardzo częste wmowie potocznej, to film rolkowy. To wyrażenie jest bardzo bliskie językom

obcym, tzn. niemieckiemu i angielskiemu Rollfilm, a chyba dlatego uważaneza obce, niższe.

Film rolkowy 4X6 ˝ cm, używany w kamerach 3X4 cm wystarcza na 16 zdjęć.(KAMIENOBRODZKI, 228)

...że już wkrótce będziemy mieli krajowe błony rolkowe, z czasem filmpaki...(KAMIEŃSKI, 56)

W ostatnim przykładzie można zauważyć niemiecki wyraz filmpak

(Filmpack), bardziej spolszczonym odpowiednikiem jest błona pakietowa. Wreklamach często w nawiasach podawano obcojęzyczne, spolszczone polskąkońcówką.

Już są do nabycia błony "Omega" i "Super-Omega" we wszystkich formatach,

płaskie (blockfilmy) i zwijane (rollfilmy)...., (reklama f-y Alfa) (FP 1933/9-10)

Blockfilm jest angielskim odpowiednikiem niemieckiego Filmpack i polskiegobłona pakietowa. Błona płaska jest przede wszystkiem określeniem błony

arkuszowej (neim.Planfilm). Z tego też można wywnioskować, że w mowie potocznej często używano wyrazów bezpośrednio zapożyczonych z językówobcych.

W latach osiemdziesiątych mówiono o błonach zwojowych jako szerokich, bo były szersze od najpopularniejszych, małoobrazkowych.

Następny typ błony, to błona małoobrazkowa, czyli perforowana błona oszerokości





35 mm, przeważnie sprzedawana w kasetach, ale także w "ładunkachdziennych", czyli na szpulce z kawałkiem papieru ochronnego do wkładaniado kaset w świetle dziennym, w "ładunkach nocnych", czyli odcinek taśmy na36 klatek albo w większych zwojach. Są i węższe "miniaturowe" błony, ale

były praktycznie nieznane w Polsce.

Pierwszym bardziej rozpowszechnionym aparatem małoobrazkowy była

Leica, która ukazała się na rynku w 1925. r. w swojej pierwszej wersji. W pierwszej połowie lat trzydziestych pojawiła się wielka liczba aparatówmałoobrazkowych. Fotografia małoobrazkowa przyjęła się więc szybko, alewiększe formaty dominowały wciąż wśród fotografów wszystkich kategorii.

Określenie małoobrazkowy w przypadku samej fotografii i aparatów przyjęłosię prawie natychmiast, o błonach mówiło się długo jak o kinowych, co się też

pokrywało z faktami technicznymi. Początkowo używano zwykłej taśmykinematograficznej i do fotografowania, ale z czasem przystosowano materiałnegatywowy do wymagań technicznych fotografii statycznej.

...małoobrazkowy fotoaparat na taśmę kinową... (KFG, 92)

"Taśma kinematograficzna 35 mm"KFG:230, (chodzi tu o błony do aparatówmałoobrazkowych.)

...sięgnąć po jedną z kamer małoobrazkowych na film kinowy 24/36 mm...

(CYPRIAN 1937, 21)

Błony zwojowe, błony kinematograficzne, płyty, papiery i chemikalja. Błony

35 mm do aparatów minjaturowych... (FP 1935/5( (Reklama firmy Ero).

Po drugiej wojnie światowej, kiedy błona 35 mm szerokości się przedewszystkim kojarzy z fotografią statyczną, określa się ją także jako błonamałoobrazkowa.

...wyprodukowanie w Bydgoszczy w 1982 roku 1.700.000 filmów

małoobrazkowych

NB 01 oraz NB 04... (TUSZKO 1982, 346)

Handlowcy oceniają potrzeby rynku ...na 12,5 miliona filmów

małoobrazkowych, czarno-białych. (JAWORSKI, 182)

W 600 ml można wywołać do 6 błon małoobrazkowych lub zwojowych...





(KĘPLICZ 1986, 23)

Błony arkuszowe i błony pakietowe omówię razem, a to z dwóch powodów:są one używane w tym samym typie aparatów i jedno określenie bywastosowane do obydwóch rodzajów błon. Początkowo wkładano błony

pojedyńczo do zwykłych kaset, później po 6 albo 12 sztuk do specjalnego, blaszanego opakowania, które wymagało przystosowanej do niego kasety. To były błony pakietowe. Byly drogie, a po drugiej wojnie światowej nie były produkowane, najprawdopodobniej istniały tylko w okresie międzywojennym. Błony arkuszowe są pojedyńczymi błonami na dość sztywnym podłożu, którezastępują płyty szklane w zwykłych kasetach. Są stosowane od lattrzydziestych. Używam tu określeń arkuszowe i pakietowe, ponieważ są onenajbardziej jednoznaczne.

Wyrażenie błona pakietowa jest naczęściej używany w okresie, kiedy takie błony były w sprzedaży, czyli w okresie międzywojennym.

Błony pakietowe "Agfa" wyrabiane są we wszystkich najważniejszychrozmiarach... (AGFA, 273)

Błony zwojowe i pakietowe Gevaerta (GEVAERT, 37)

Były wielkie rozbieżności w stosowaniu określeń dla błon arkuszowych i pakietowych, o czym wyraźnie świadczą ogłoszenia Alfy we własnym,firmowym czasopiśmie. Na drugiej stronie okładki można przeczytać

Powyższe błony są wybitnie bezodblaskowe, i wyrabiane jako błony zwijane i pakietowe. W cenniku przed tekstem zaś:

Błony płaskie (blokfilmy) (NF 1934/1)

W podręczniku Świtkowskiego są opisane:

Błony pakietowe (Packfilms) oraz błony płaskie (Planfilms) (ŚWITKOWSKI,37)

Te ostatnie nazywa on także

błony cięte (kartkowe) (ŚWITKOWSKI, 64)

Są tu więc aż trzy różne określenia błony arkuszowej; błona płaska, cięta ikartkowa. Wyrażenie błona kartkowa jest prawdopodobnie wymyślone przezsamego autora.





Można przyjąć, że w okresie międzywojennym określano błony w "pakietach" jak pakietowe lub płaskie, arkuszowe zaś jako cięte. W mowie potocznej prawdopodobnie używano wyrazów bezpośrednio przejętych z językówobcych, na co wzkazują następujące przykłady:

...już wkrótce będziemy mieli krajowe błony rolkowe, a z czasem filmpaki...(KAMIEŃSKI, 56)

Już są do nabycia błony "OMEGA" i "SUPEROMEGA" we wszystkich

formatach, płaskie (blockfilmy) i zwijane (rollfilmy)... (Reklama Alfy) (FP1933/9-10)

Perutz/Błony zwojowe/Błony cięte/Film do

Leici/Robota/Contaxa/Płyty/Filmpaki...

(Reklama D/H A. Gantz) (FP1935/5)

Błony pakowe (Filmpaki)... (Reklama wytwórni Ero) (FP 1936/5)

Wydaje się, że te przykłady oddają mowę potoczną, fachową we większymstopniu niż teksty pisane przez najbardziej produktywnych autorówfotograficznej literatury fachowej.

W okresie po drugiej wojnie światowej już nie ma potrzeby rozróżniania błon pakietowych od arkuszowych, ponieważ błona płaska stanie się określeniem błony arkuszowej. Używane przeze mnie określenie arkuszowy spotyka się

bardzo rzadko, prawie wyłącznie na opakowaniach wyrobów Fotonu, używamgo wyłącznie tutaj, żeby uniknąć pomyłki.

Do błon płaskich stosuje się kasety tego samego typu, co do płyt.

(SZMIDTGAL, 80)

błona fotograficzna...Może występować w postaci arkuszowej tzw. płaskiej...

LATOŚ:36-37

filmy (błony) fotograficzne arkuszowe - błony płaskie,błony cięte (!)...

(ILIŃSKI, KREYSER, 40)

4. Aparat fotogragraficzny, jego części iprzybory





aparat fotograficzny - kamera fotograficzna; przyrząd optyczny do

zapisywania na materiale światłoczułym obrazów przedmiotów i zjawisk

fizycznych znajdujących się w polu widzenia obiektywu aparatu. (ILIŃSKI,KREYSER, 5)

W latach przedwojennych, a może jeszcze w latach pięćdziesiątych bardzoczęsto używano wyrazu kamera w znaczeniu aparatu fotograficznego.

Jednakże jeszcze w latach międzywojennych wyraz ten nie miał znaczeniaaparatu kinematograficznego.

Stąd wniosek, że mimo współczesnej dążności do "ułatwionego" życia

fotograficznego, mimo posiadania kamer, mieszczących się w kieszeni zamiast

papierośnicy, fotograf doświadczony będzie zmuszony dobierać do niej

trójnóg, ważący trzy razy tyle, co kamera. (BUŁHAK 1934, 17)

Różne typy aparatów fotograficznych są najczęściej określone atrybutem.

Sam podział jest w wielkim stopniu zwyczajowy. Aparaty można dzielić natypy według formatu klatki negatywowej na aparaty formatu wielkiego,średniego i, przynajmniej względnie, małego. Dziś format średni waha sięmiędzy 4,5X6 cm a 6X9 cm, ale na początku XX wieku format 9X12 cm byłuważany za mały.

Jedyny rodzaj aparatów fotograficznych rozróżniony na podstawie wielkościklatki negatywowej, to aparaty fotograficzne małoobrazkowe, mające formatmiędzy 4X4 cm a 24X36 mm. Aparaty z rozmiarem klatki 18X24 mm są

półformatowymi, jeszcze mniejsze subminiaturowymi. Te ostatnie zawsze były rzadkościami.

Wyraz małoobrazkowy jako określenie tych aparatów, błon do nich ifotografii wykonanych nimi, jak wyżej już stwierdziłem, przyjął się prawie odrazu. Jest to kalka z niemieckigo Kleinbildkamera, Kleinbildfilm,Kleinbildphotographie itd. W latach trzydziestych używane są i inne wyrazy,

jak przede wszystkiem miniaturowy, będący prawdopodobnie kalką z językaangielskiego.

Aparaty miniaturowe na błonę kinową perforowaną... (CYPRIAN 1937, 23)

Małowymiarowy (Leica)I (CYPRIAN 1937, 16)

Zbadamy wszystkie zalety kamer małoobrazkowych... (BUŁHAK 1935, 10)





Nowoczesna kamera małoobrazkowa z wysuwaną oprawą obiektywu "Kijew" (SZMIDTGAL 1954, 90)

Na podstawie używanego typu materiału zdjęciowego, można rozróżniać takierodzaje aparatów fotograficznych, jak aparaty na płyty, aparaty na błony, a napodstawie konstrukcji aparaty skrzynkowe, aparaty składane i lustrzanki.

Aparaty skrzynkowe, to najprostsze aparaty fotograficzne z bardzo prostymobiektywem i równie prostą migawką. Korpus jest przeważnie drewnianym,tekturowym albo bakielitowym pudełkiem. Aparaty te były czasem określane

jako pudełkowe, a ich najczęstszym, potocznym określeniem byłinternacjonalizm boks. Wyrazy aparat skrzynkowy, boks i inne wyszły zużycia w latach sześćdziesiątych, kiedy ich wygląd zewnętrzny upodobnił siędo lepszych aparatów. Są masowo w sprzedaży także dziś.

Na razie wystarczy, jeśli powiemy, że mamy do dyspozycji następujące

rodzaje fotokamer: 1. Aparaty skrzynkowe (tzw. boksy). Są to tanie kamerki w formatach

4,5/6 cm i 6/9 cm,... (CYPRIAN 1937, 22)

Tu można zauważyć wyraz fotokamera, na pewno pochodzący z ówczesnego języka potocznego. Podręcznik, z którego jest zacytowany, był przeznaczonydla "przeciętnego amatora", a wydany przez wytwórnię Alfa.

Zjawisko powyższe znalazło zastosowanie w aparatach skrzynkowych czyli tak

zwanych boksach. (SZMIDTGAL,148)

Sądzę, że powyższe dwa przykłady dobrze ilustrują różnicę między stylemksiążkowym a potocznym w słownictwie fotograficznym. Różnica międzysłownictwem mówionym a drukowanym była prawdopodobnie większa, leczustalenie jej nie jest przedmiotem niniejszej pracy.

Dalszym typem aparatów fotograficznych stanowią aparaty (kamery) nabłony/filmy albo na płyty/klisze. Były to przede wszystkiem aparaty składane,z mieszkiem, w rozmiarach od4X6,5 cm do 9X12 cm. Przestano je

produkować na przełomie lat pięćdziesiątych

i sześćdziesiątych ze względu na wysoki koszt ręcznego przyklejania mieszka.

Aparat fotograficzny na płyty różni się od aparatu na błony tym, że w





aparatach na płyty jest matówka, którą się wymienia na kasetę z płytą, błonąarkuszową, pakietową, lub zwojową.

Za pomocą kasety na błony zwojowe możemy wykonywać zdjęcia na błonach

aparatami kliszowymi. (KFG, 225)

2.Aparaty na błony zwijane 4,5/6 i 6/9 cm są najbardziej rozpowszechnione

wśród amatorów... (CYPRIAN 1937, 22)

5.Aparaty na płyty mamy w dwu formatach, a to 6,5/9 i 9/12 cm. (CYPRIAN1937, 25)

Jak widać z pierwszego przykładu, rodzaj aparatu może także być określonyprzymiotnikiem utworzonym z rzeczowników klisza, płyta i film. Niespotkałem w dostępnych mi opracowaniach wyrazu błonowy, tylko filmowy.

Wyrażenie kamera filmowa jako określenie aparatu fotograficznego na błonyzwojowe, dziś na pewno spowodował by nieporozumienie; rozumiemy jebowiem jak "aparat kinematograficzny". Jeszcze przed wprowadzeniem narynek tanich ośmiomilimetrowych aparatów kinematograficznych w 1932 r.

posiadanie takiego urządzenia było zupełnie nierealne dla większości ludzi.Prawdopodobnie dlatego kojarzono wyraz filmowy nie z filmem, jak w kinie,ale z filmem, takim jak do kamery, czyli aparatu fotograficznego.

Posiadaczom zwykłych kamer filmowych polecam błonę "Express" Gevaerta,

a

"Leikowcom" specjalną taśmę:"Perutz-Leica-Spezialfilm-Antihalo",...(LÖWY,2-3)

W ostatnim przykładzie doskonale można zauważyć, jak autor rozróżniaaparaty poprzez błony zwojowe i materiał zdjęciowym do nich (kamera

filmowa, błona), a aparaty małoobrazkowe i materiał zdjęciowy używany wnich (taśma, jakoże sam aparat małoobrazkowy autor utożsamia z Leicą firmy

Leitza). O aparatach płytowych nawet nie wspomina, mimo że były jeszczekilka lat wcześniej najbardziej znane wśród amatorów. Tak szybko znikły zeświadomości ogółu fotografujących!

W pierwszych dziesięcioleciach dwudziestego wieku jedynie firma Kodak

dawała pierwszeństwo błonie zwojowej i aparatom do niej, stąd częstonazywano takie aparaty kodakami.

Wprowadzenie aparatów na błonę zwojową nie jest niczem nowem, bo na





wiele lat przed wojną cieszyły się już uznaniem starożytne "kodaki" w

rozmaitych formatach.

(WF 1934/9, 8)

Rodzajem aparatów fotograficznych, odróżnianych wyłącznie na podstawiekonstrukcji, jest lustrzanka, inaczej aparat lustrzany. Wspólną cechąkonstrukcyjną jest lustro, które rzuca obraz uchwycony przez obiektyw namatówkę, umiejscowioną na górze aparatu. Lustrzanki dzielą się na

jedoobiektywowe, w których lustro się znajduję między obiektywem amateriałem zdjęciowym, uchylając się w chwili zdjęcia, i dwuobiektywowe,które posiadają pomocniczą kamerę lustrzaną z obiektywem celowniczym imatówką. Lustrzanki mogą być skonstruowane do używania błon zwojowych,małoobrazkowych, płyt albo dwóch czy wszystkich tych typów materiałunegatywowego.

Dawniejsze lustrzanki były dużymi, niezręcznymi aparatami na płyty 6,5X9cm do

13X18 cm, prawie wylącznie jednoobiektywowe. W 1929. roku wprowadziłafirma

Franke&Heidecke dwuobiektywową lustrzankę na błony zwojowe 6X6 cmna rynek, a w 1935. roku ukazała się jednoobiektywowa lustrzanka firmy

Ihagee Exakta na błony zwojowe 4X6,5 cm, jeszcze rok póżniej modelmałoobrazkowy. Te aparaty były małe, zręczne i wysokoprecyzyjne a przyczyniły się do ogromnego wzrostu popularności lustrzanek w ciągu lattrzydziestych, tak że można stwierdzieć, że lustrzanka była wówczasnowością, taką jak aparat na błony zwojowe.

W piśmiennictwie lat trzydziestych najczęściej używane są wyrazy aparat lustrzany oraz kamera lustrzana, w gwarze fotograficznej prawdopodobnie

już dawno wyparte przez wyraz lustrzanka, który się z czasem przyjął się i wstylu książkowym jako jedyne określenie tych aparatów.

Ukazała się w handlu kamera niecodziennego typu - kamera lustrzana za 75

zł...rozpowszechnienie tej kamery pchnie na nowe tory fotografowanie

aparatem lustrzanym, dostępne dotychczas tylko nielicznym ludziom

zamożnym.. (WF 1933/2, 11)

LUSTRZANA KAMERA "KLEIN MENTOR" 6,5X9...DR.TADEUSZ CYPRIAN,PUSZCZYKÓWKO... (FP 1933/1, 19)





Zamienię aparat lustrzany , kwadratowy, Mentor 9X9 cm...J. Mierzecka, Lwów...

(FP 1933/1 III strona okładki)

KUPIĘ LUSTRZANKĘ "MIROFLEX" LUB "THORNTON-PICARDA" 9X12cm...

(FP 1933/1 III strona okładki)

Trzy ostatnie przykłady są drobnymi ogłoszeniami z "Fotografa Polskiego". Należy zwrócić uwagę na to, że Janina Mierzecka i szczególnie TadeuszCyprian są autorami wielu książek i artykułów fotograficznych.

3. Lustrzanka (CYPRIAN 1937, 16)

Aparaty lustrzane... (CYPRIAN 1937, 23)

Po drugiej wojnie światowej jest lustrzanka praktycznie jedynym używanymokreśleniem.

Konstrukcja powyższa nosi nazwę lustrzanki jednoobiektywowej.

(SZMIDTGAL, 95)

4.1 Części i przybory aparatu fotograficznego.

Granica między przyborami a częściami aparatu fotograficznego nie jestzupelnie wyraźna, najprościej można ją określić tak, że części są niezbędnedla funkcjonowania aparatu, a przybory ułatwiają wykonanie zdjęć, ale nie sąkonieczne do tego. Według tej definicji korpus, obiektyw, migawka i

przysłona są częściami aparatu, a celownik, światłomierz przyborami. Do"normalnego" fotografowania jest celownik owszem raczej niezbędny, ale wspecjalnych dziedzinach fotografii można się obyć bez niego.

Podstawową częścią aparatu fotograficznego jest migawka, która ograniczaczas naświetlania. Synonimem, prawdobodobnie używanym tylko w jednymze zaborów, był wyraz zatrzask , który rzadko występuję w pismachfotograficznych w okresie międzywojennym. Przypuszczam, że przestano goużywać jeszcze przed drugą wojną światową.





Migawka Compur bez specjalnej dźwigni do napinania zatrzasku. (FP 1932/1),reklama f-y Marek Garfinkiel, Warszawa

Także przysłona posiadała, obok wariantu przesłona, synonim, a mianowicieblenda z niemieckiego die Blende. Podobnie blendowanie odpowiadało

przysłanianie. Te dwa wyrazy były, zdaje się, dosyć często używane co

najmniej do lat pięćdziesiątych.

Przysłona nazywa się w niemieckim "Blende" (we francuskim "diafragme"),

stąd też przysłanianie nazywają czasem "blendowaniem", co jest oczywiście

niemiłym germanizmem. (ŚWITKOWSKI, 22 przyp.)

Blendowanie obiektywu jest zbędne. (BORYS, 46)

przesłona-diafragma,blenda(!);... (ILIŃSKI, KREYSER, 151)

Celownik może być i stałą częścią aparatu, i przyborem, ale najczęściej jestwbudowany na stale. W okresie międzywojennym wyraz ten miał conajmniejdwa synonimy: szukawka, wyraz, który z użytku znikł prawdopodobnie

jeszcze w latach dwudziestych, i wizjer , znacznie dłużej w użytku, ale zczasem uważany za błędny. Pierwszy z tych wyrazów spotkałem tylko jedenraz, w artykule Antoniego Wieczorka z 1935 r. pod tytułem "Z minionychlat", w którym cytuje różne artykuły sprzed dziesięciu lat, t.zn. z 1926 r.

Jakże obco brzmi dziś ta dziwaczna "szukawka", którą od dłuższego czasu

zastąpił doskonale "celownik". (WIECZOREK 1935, 84)

Wizjer wbudowany do kamery jest jest wizjerem optycznym. (KFG, 179)

wizjer (!)> celownik> celownik kamery filmowej. (ILIŃSKI, KREYSER, 210)

Dalmierz, czyli przyrząd optyczny do ustalenia odległości, może także być bądź przyborem, bądź wbudowany do aparatu, w drugim przypadku przeważnie sprzężony z obiektywem. We fotografii pojawił się ten przyrządna początku lat trzydziestych. Stał się potrzebny z szybko wzrastającą

popularnością aparatów na błony zwojowe i małoobrazkowych, a to przedewszystkiem w lepszych aparatach, gdzie wysoka siła światła obiektywów,dająca małą głębię ostrości, wymagała możliwości dokładnego nastawieniaodległości.





Początkowo nazywano dalmierz różnie, rzadko dalomierz, jak dalomierzartyleryjski, najczęściej zaś odległościomierz, na wzorze niemieckiego der Entfernungsmesser , czasem jeszcze jak dziś dalmierz. Ten ostatni wyraz jestraczej jedynym używanym od początku lat pięćdziesiątych, a odległościomierz

dominuje w latach trzydziestych.

Niedługo potem pojawił się znany aparat "Contax",...,również zaopatrzony w

automatyczny dalomierz, sprężony z obiektywem,... (CYPRIAN 1935, 18)

Wysoko wartościowe aparaty mają odległościomierze..." (KFG, 99)

Celownik lunetkowy oraz dalmierz sprężony z obiektywem. (KREYSER, 27)

Dosyć częstym określeniem statywu w fotograficznym piśmiennictwie z lattrzydziestych jest trójnóg. Trudno ustalić, czy ten wyraz w ogóle istniał w

języku potocznym, po drugiej wojnie nie występuje, może z nielicznymiwyjątkami.

...,fotograf doświadczony będzie zmuszony dobierać do niej trójnóg, ważący

trzy razy tyle,co kamera. (BUŁHAK 1934, 17)

5. Ciemnia i sprzęt ciemniowy

Laboratorium fotograficzne, zwane pomieszczeniem ciemniowym, lub po prostu ciemnia,... (ŚMIGIELSKI, 9)

Na początku dwudziestego wieku wyraz ciemnia mógł oznaczyć także samaparat fotograficzny. Nie spotkałem wyrazu ciemnia w tym znaczeniu wżadnym tekście z okresu międzywojennego, ale ryzyko pomyłki musiałowtedy istnieć, ponieważ pomieszczenie fotografa jest prawie zawsze określone

jak ciemnica.

Kamera,ciemnia (MIKOLASCH, ŚWITKOWSKI, 26)

URZĄDZENIE CIEMNICY AMATORSKIEJ...Ale aby wykonywać samemu

wszystkie prace laboratoryjne, musimy postarać się o skromną ciemnicę,..(MAKSYMOWICZ, 8)

W gwarze fotografów ciemnia także przed wojną była jednoznacznym





określeniem laboratorium fotograficznego, o czym świadczy to, że niejedenautor używa obydwa wyrazy obok siebie. Ciemnica zupełnie zanikła po latachczterdziestych.

...płyty musimy włożyć do kaset w ciemni fotograficznej,... (CYPRIAN 1937, 32)

Zakładanie płyt do kaset musi odbywać się w ciemnicy... (CYPRIAN 1937, 33)

...ciemnicowa obróbka... (BORYS, 33)

W ciemni musimy posiadać odpowiednie oświetlenie... (BORYS, 49)

Do wywoływania błon używa się światłoszczelną puszkę, koreks. Koreksy pojawiły się z Leicą, bo błony małoobrazkowej, długości 165 cm, nie można było wywołać przeciągając ją przez wywoływać w kuwecie. Firma Leitzstworzyła w tym celu puszkę do wywoływania Correx, a ta nazwa szybkostała się określeniem puszek do wywoływania w ogóle.

Wywoływanie...odbywa się najlepiej w puszce typu "Correx" Leitz'a.(WIECZOREK 1934, 11)

czy to w koreksie...,czy też w puszce Zeissa. (STALONY-DOBRZAŃSKI, 74)

Dziś wywołujemy błony zwijane w Correxie automatycznie,... (CYPRIAN 1937,76)

Koreks do wywoływania błon zwojowych przy świetle dziennym typu Rondinax

60. (PĘKOSŁAWSKI, 79)

Koreks omówiony w ostatnim przykładzie ma zupełnie inną konstrukcję niż"Correx" Leitza, jest przeznaczony dla błon zwojowych, błonę można założyć

przy świetle dziennym, jest produkowany przez firmę Agfa itd. Koreks stał sięsynonimem puszki do wywołania.

Z błyskawicznie rosnącą popularnością stosunkowo małych formatów na początku lat trzydziestych, rosła także potrzeba powiększania negatywów.Pojawiły się nowe, bardziej praktyczne, konstrukcje powiększalników. W

piśmiennictwie okresu międzywojennego są prawie bez wyjątku określane jak rzutniki albo aparaty powiększające. Pierwszy z tych wyrazów oznacza powojnie tylko aparaty projekcyjne do przeźroczy, które zasadą funkcjonowania





nie różnią się od powiększalników.

Dziś dominuje rzutnik pionowy jako najbardziejcelowy - dawne poziome

aparaty powiększające znikają już z rynku niemal zupełnie. (CYPRIAN 1937,119)

W mowie potocznej wyraz rzutnik był już w latach trzydziestych wypartyprzez powiększalnik . W katalogu Foto-Gregera z 1939 r., który do połowyobjętości jest doskonałym podręcznikiem dla amatorów, przeważa

powiększalnik .

Po kilku miesięcach powiększalnik będzie już na zawsze naszą własnością.(KFG, 90)

Aparat do powiększeń czyli powiększalnik... (SZMIDTGAL, 180)

Także kuwety, czyli bywały różnie określane, np. jako wanienki albo miski.

Na stole ustawimy miski(kuwety),... (PĘKOSŁAWSKI, 62)

Wanienki kupujemy najlepiej szklane lub metalowe emaliowane,... (CYPRIAN1937, 80)

6. Wnioski

Większość omówionych przeze mnie wyrazów dotyczy podstawowych pojęćw fotografii, jak aparat fotograficzny, błona, powiększalnik itd. Wyrazy

bardziej specjalistyczne zapewnie też uległy zmianom, ale wystąpują wtekstach znacznie rzadziej i często dotyczą spraw nieznanych ogółowifotografujących, dlatego też nie poświęciłem im czasu.

W piśmiennictwie lat międzywojennych można zauważyć różnicę międzytekstami napisanymi przez nieliczne grono bardzo produktywnych autorów,np. Tadeusz Cyprian (Poznań), Józef Świtkowski (Lwów), Jan Bułhak (Wilno), Antoni Wieczorek (Zakopane), a anonimowymi tekstami reklam,katalogów i czasopism oraz artykuły napisane przez autorów, których sięspotyka tylko raz albo rzadko na łamach ówczesnych czasopism.

O Bułhaku, Cyprianie i Świtkowskim jest wiadomo, że żywo się interesowalisprawami językowymi. Świtkowski jest na przykład współautorem wydanego





w 1910 r. we Lwowie "Polskiego Słownictwa Fotograficznego", Bułhak jestautorem wyrazu fotografika (PŁAŻEWSKI, 317; ILIŃSKI, KREYSER, 52).Tadeusz Cyprian opublikował w 1925 r. odezwę ...,nawołującą wszystkich,

którym spolszczenie słownictwa fotograficznego leży na sercu, do nadsyłania

wniosków i propozycji określeń polskich na różne części składowe aparatów i

przyborów fotograficznych. ... Niestety...Wpłynęła j e d n a t y l k o

odpowiedźod Autora wniosku, dra T. Cyprjana. (FP 1925/8, 152)

Sądzę, że słownictwo fotograficzne w większości artykułów i książkach zokresu międzywojennego nie odzwierciedla dokładnie słownictwo używane wgwarze fachowej fotografów-amatorów jak i zawodowych. Wyrazów,używanych w "prawdziwej" gwarze fotograficznej, należy raczej szukać wkatalogach, i reklamach itp.

Od lat pięćdziesiątych, słownictwo w źródłach drukowanych staje się dosyć jednolite, co wskazuje, moim zdaniem, na to, że różnica między słownictwem

fotograficznym "literackim" a mówionym zanikła.

Przyczyną zmian znaczeniowych są zmiany w rzeczywistości fotografii.Kiedy kinematografia jeszcze była czymś raczej abstrakcyjnym, marzeniemnajwyżej, większości ludzi, kamera filmowa mogła oznaczać aparatfotograficzny do którego się używa błony, ale gdy kinematografia amatorskaznalazła się w zasięgu możliwości większej ilości ludzi, przejęła wyrazykamera, film i filmowy jako eksklusywne dla siebie.

Wyraz klisza może dziś być używany do każdego rodzaju materiałunegatywowego, bo od końca lat sześćdziesiątych klisze, t.zn. płyty szklane niesą produkowane, więc nie istnieje ryzyko pomyłki.

Można zauważyć, że określenia nowych lub względnie nowych zjawisk pokrótkim wahaniu się ustalają, jak w przypadku wyrazów fotografiaminiaturowa/ fotografia małoobrazkowa albo odległościomierz/ dalmierz.

Nie można nie zauważyć wpływu na słownictwo fotograficzne gwałtownychzmian politycznych po drugiej wojnie światowej. Także po wojnie dominujeniemiecki przemyśl fotografię, nie ma różnicy językowej między NRD a

NRF. Przeważają internacjonalizmy, czasem jako kalki, a proces ich powstania jest bardzo krótkotrwały. Identyczne konstrukcje można znaleźć,tak w polskim, jak w prawie każdym języku.

7. ŹRÓDŁA





Agfa: M. Andresen, Podręcznik fotografji. Agfa. (Z początku lat 20-ych)

Borys (1946): Jan Borys, Praktyczny kurs fotografii amatorskiej. Katowice.

Bułhak (1934): Jan Bułhak, Objektyw a negatyw. Nowości Fotograficzne1934/2 s.1318, Bydgoszcz.

Bułhak (1935): Jan Bułhak, Problem małej i dużej kamery. Nowościfotograficzne. 1935/1 s.916. Bydgoszcz

Burzyński (1954): Roman Burzyński, Zaczynam dobrze fotografować .Warszawa.

Cyprian (1934): Tadeusz Cyprian, Zwycięstwo błony 6X9 cm. Nowości

Fotograficzne 1934/1 s.1518. Bydgoszcz.

Cyprian (1937): Tadeusz Cyprian, Fotografia amatorska. Bydgoszcz.

FP (19251939): Fotograf Polski. Czasopismo. Warszawa (od 1938.r Wilno).

Gevaert (1930): Podręcznik fotografji Gevaerta.

Iliński, Kreyser (1981): Mikołaj Iliński, Ryszard Kreyser, Podstawy fotografii, w serii: Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich. Warszawa.

Jaworski (1983): Andrzej Jaworski, Na sklepowej półce, w: Foto 1983/6s.182. Warszawa.

Jurzyk (1984): Wojciech Jurzyk, Warszawski Foton w: Foto 1984/10 s.301.Warszawa.

Kamienobrodzki (1932): T. Kamienobrodzki, Film kinowy w kamerze 3X4w: Fotograf Polski 1932/11 s.228. Warszawa.

Kamieński (1933): Witold Kamieński, Podręcznik Fotografji "Alfa"; w:Fotograf Polski 1933/3 s.56. Warszawa.

KFG (1939): Poradnik-Katalog Foto-Gregera. Poznań.





Kęplicz (1977): Aleksander Kęplicz, Negatywy Foto w: Foto 1977/11 s. 343.Warszawa.

Kęplicz (1986): Aleksander Kęplicz, Negatywy Orwo w: Foto 1986/1 s.23.Warszawa.

Kreyser (1982): Ryszard Kreyser, Fotografujemy. Warszawa.

Latoś (1982): Henryk Latoś, 1000 słów o fotografii. Warszawa.

Löwy (1933): Juljusz Löwy, O zdjęciach nocnych w : WiadomościFotograficzne 1933/3 s.23. Poznań.

Maksymowicz (1933): Zenon M. Maksymowicz, Urządzenie ciemnicyamatorskiej w: Wiadomości Fotograficzne 1933/3 s.8. Poznań.

Mikolasch, Świtkowski (1910): Henryk Mikolasch, Józef Świtkowski, Polskie słownictwo fotograficzne. Lwów.

NF (19291939): Nowości Fotograficzne. Czasopisma firmy "Alfa".Bydgoszcz.

Pękosławski (1954): Zbigniew Pękosławski, Z fotografią na ty.Warszawa.

Płażewski (1982): Ignacy Płażewski, Spojrzenie w przeszłość polskiej

fotografii. Warszawa.

Stalony-Dobrzański (1936): Jerzy Stalony-Dobrzański, Wywoływanie błon

Leikowych. W: Leica w Polsce. Poznań, Warszawa.

Szmidtgal (1954): Eugeniusz Szmidtgal, Aparat fotograficzny (optyka,budowa, działanie). Warszawa.

Śmigielski (1974): Wiesław Śmigielski, Laboratorium fotograficzne.Warszawa.

Świtkowski (1937): Józef Świtkowski, Zasady fotografii. Lwów, Warszawa.




htt //h f i t / b k / f ht [2011 11 01 16 13 00]

Tuszko (1977): Wojciech Tuszko, Negatywy barwne w: Foto 1977/11 s.345.Warszawa.

Tuszko (1982): Wojciech Tuszko, Zaopatrzenie w materiały fotochemiczne wFoto 1982/10 s.346. Warszawa.

WF (19321939): Widomości fotograficzne. Czasopismo. Poznań.

Wieczorek (1934): Dr. A. M. Wieczorek, Fotografja minjaturowa, jakonowa metoda pracy w: Nowości fotograficzne 1934/1 (11) s.11. Bydgoszcz.

Wieczorek (1935): Dr. Antoni Wieczorek, Z minionych lat w: Wiadomościfotograficzne 1935/6 s. 84. Poznań.

polskie slownictwo fotograficzne

Documents