politeness and impoliteness in persian-speaking youngsters

24
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ* ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ة ﻣﺴ ﻮل ﻣﻘﺎﻟﻪ: E-mail: [email protected] ادب و ﺑﻲ ادﺑﻲ در رﻣﺎن ﻫﺎي ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎن ﺣﺴﻴﻦ رﺣﻤﺎﻧﻲ1 * ، ﻳﺤﻴﻲ ﻣﺪرﺳﻲ2 ، ﻣﺮﻳﻢ ﺳﺎدات ﻏﻴﺎﺛﻴﺎن3 ، ﺑﻬﻤﻦ زﻧﺪي4 1 . اﺳﺘﺎدﻳﺎر زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ، داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر، ﺗﻬﺮان، اﻳﺮان2 . اﺳﺘﺎد زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ، ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ، ﺗﻬﺮان، اﻳﺮان3 . داﻧﺸﻴﺎر زﺑﺎن ﺗﻬﺮان، اﻳﺮان ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ، داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر،4 . اﺳﺘﺎد زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻫﻤﮕ داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر، ﺗﻬﺮان، اﻳﺮان ﺎﻧﻲ، درﻳﺎﻓﺖ:11 / 3 / 94 ﭘﺬﻳﺮش:7 / 5 / 94 ﭼﻜﻴﺪه ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ در ﻧﻈﺮ دارد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدﺷﻨﺎﺳﻲ زﺑﺎن ـ ـ ﻧﻈﺮي ادب ﺑﺮاون و ﻟﻮﻳﻨﺴﻮن) 1987 ( و ﻧﻈﺮي ﺑﻲ ادﺑﻲ ﻛﺎﻟﭙﭙﺮ) 1996 ( ــ د ر ادﺑﻴﺎت داﺳﺘﺎﻧﻲ، ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ راﻫﺒﺮدﻫﺎي ادب و ﺑﻲ ادﺑﻲ در ده رﻣﺎن ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎن ﺑﭙﺮدازد. ﺟﺎﻣﻊ آﻣﺎري ﭘﮋوﻫﺶ، رﻣﺎن ﻫﺎي ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎن ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه در ﻓﺎﺻﻞ ﺳﺎل ﻫﺎي1391 - 1381 اﺳﺖ. ﻧﻤﻮﻧﺔ آﺛﺎر ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه ﺑﺮ ﭘﺎي ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺗﺄﻟﻴﻔﻲ ﺑﻮدن، ﮔﻔﺖ و ﮔﻮﻣﺤﻮرﺑﻮدن و ﻣﻮر دﺗﺄﻳﻴﺪﺑﻮدن ازﺳﻮي ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان در ﺟﺸﻨﻮاره ﻫﺎ، ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎ، ﺟﻮاﻳﺰ درﻳﺎﻓﺘﻲ و ... اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ دو ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺎﺳﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ دﻫﺪ:1 . اﺳﺘﻔﺎد ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﺎي ﻧﻮﺟﻮان از راﻫﺒﺮدﻫﺎي ادب و ﺑﻲ ادﺑﻲ در ﻣﻴﺎن ﮔﺮوه ﻫﻤﺴﺎﻻن و در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﺎ ﭼﻪ ﺗﻔﺎوﺗﻲ دارﻧﺪ؟2 . ﺑﻪ ﻃﻮرﻛﻠﻲ، ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﺎي رﻣﺎن ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن، ﺑﻴﺸﺘﺮ از راﻫﺒﺮدﻫﺎي ادب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ از راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﺑﻲ ادﺑﻲ؟ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﺑﺮاﺳﺎس آزﻣﻮن آﻣﺎري ﺧﻲ دو، ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﺎي ﻧﻮﺟﻮان در اﻳﻦ رﻣﺎن ﻫﺎ در ﻣﻴﺎن ﮔﺮوه ﻫﻤﺴﺎﻻن از راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﺑﻲ ادﺑﻲ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از راﻫﺒﺮدﻫﺎي ادب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. اﻓﺰون ﺑﺮاﻳﻦ، در رﻣﺎن ﻫﺎي ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎن ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﺎ اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﻲ داري، ﺑﻴﺸﺘﺮ از راﻫﺒﺮدﻫﺎي ادب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. ﻛﻠﻴﺪواژه ﻫﺎ : ادب، ﺑﻲ ادﺑﻲ، ﻛﺎرﺑﺮدﺷﻨﺎﺳﻲ، رﻣﺎن ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎ ن ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎن ﻛﺎرﺑﺮدﺷﻨﺎﺳﻲ زﺑﺎن.، دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﺔ ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ د7 ، ش5 ﭘﻴﺎﭘﻲ) 33 ،( آذر و دي1395 ، ﺻﺺ67 - 90 [ Downloaded from lrr.modares.ac.ir on 2022-04-15 ] 1 / 24

Upload: others

Post on 15-Apr-2022

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

E-mail: [email protected] :ول مقالهئمس ةنويسند∗

زبان هاي نوجوانان فارسي ادبي در رمان ادب و بي

4، بهمن زندي3سادات غياثيان ، مريم2مدرسي ، يحيي*1رحماني حسين

دانشگاه پيام نور، تهران، ايرانشناسي همگاني، زبان استاديار. 1

شناسي همگاني، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، تهران، ايران زبان . استاد2

شناسي همگاني، دانشگاه پيام نور، تهران، ايران زبان . دانشيار3

اني، دانشگاه پيام نور، تهران، ايرانشناسي همگ زبان . استاد4

7/5/94پذيرش: 11/3/94دريافت:

چكيده

ـ نظري ادب براون و ـ هاي كاربردشناسي زبان با استفاده از نظريه دارد در نظر پژوهش حاضرر ادبيات داستاني، به بررسي راهبردهاي ادب و ــ د )1996(ادبي كالپپر و نظري بي )1987(لوينسون

هاي نوجوانان جامع آماري پژوهش، رمانزبان بپردازد. ادبي در ده رمان برگزيد نوجوانان فارسي بيشده بر پاي نمونة آثار بررسياست. 1381-1391هاي زبان منتشرشده در فاصل سال فارسي

ها، نظران در جشنواره دتأييدبودن ازسوي صاحبگومحوربودن و مورو بودن، گفت معيارهاي تأليفي... انتخاب شده است. اين پژوهش به دو پرسش اساسي پاسخ ها، جوايز دريافتي و نقد و بررسي

ادبي در ميان گروه همسالان و در هاي نوجوان از راهبردهاي ادب و بي . استفاد شخصيت1دهد: ميهاي رمان نوجوانان، بيشتر از طوركلي، شخصيت . به2ها چه تفاوتي دارند؟ برخورد با ديگر شخصيت

آمده از اين پژوهش، براساس دست ادبي؟ نتايج به كنند يا از راهبردهاي بي راهبردهاي ادب استفاده ميها در ميان گروه هاي نوجوان در اين رمان است كه شخصيت دو، حاكي از آن آزمون آماري خي

ها بيشتر از كنند و در برخورد با ديگر شخصيت تر استفاده ميادبي بيش همسالان از راهبردهاي بيها با زبان شخصيت هاي نوجوانان فارسي براين، در رمان كنند. افزون راهبردهاي ادب استفاده مي

كنند. داري، بيشتر از راهبردهاي ادب استفاده مي اختلاف معني

، كاربردشناسي زبان.زبان ن فارسيادبي، كاربردشناسي، رمان نوجوانا : ادب، بيها كليدواژه

جستارهاي زباني دوماهنامة

90-67، صص1395آذر و دي )، 33(پياپي 5، ش7د

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

1 / 24

Page 2: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

...هاي ادبي در رمان ادب و بي ان و همكار رحماني حسين

68

. مقدمه11لوينسون و براون كه زماني از

گوناگوني از تعاريف كردند، مطرح را خود ادب نظرية (1987) ;Sifianou, 1992: 82-83)ارائه شده است ولي با گذشت چندين دهه از مطالعة آن 2ادب

(Eelen, 2001: 30-86 ز ارائه نشده تعريفي كه همة پژوهشگران آن را پذيرفته باشند، هنواي است كه در زمان حال، بر سر آن مناقشه واژه 4ادبي ادب/ بي«معتقد است كه 3است. واتس

شده است و بااحتمال بسيار، در آينده نيز بر شود، در گذشته نيز بر سر آن مناقشه مي مية شده نكت هاي ارائه با وجود اين، در همة تعريف .(9 :2003)» سر آن مناقشه خواهد بوداست » ديگران 5اي براي رعايت وجهة وسيله«شود وآن اينكه ادب بارزي براي ادب يافت مي

(Holmes, 1995: 4) .و 6براساس نظرية براون و لوينسون، كه ريشه در مفهوم وجهة گافمندارد، هر رفتاري كه در راستاي تلاش براي حفظ وجهة مخاطب است مؤدبانه 7اصول گرايس

از ادبانه است. شود، بي ر رفتار كه با هدف حمله به وجهة مخاطب انجام است؛ بنابراين، هشناسان زبان بيشتر بر گفتمان ادب تمركز كردند و كاربردشناسان و جامعه 1973سال

، ايلن اين مطلب را خاطرنشان كرد؛ چاپ2001ادبي عمدتاً غفلت كردند. در سال دربارة بي

ادب ميان كه ادعاست اين بر دال ادبي بي زمينة در پژوهش مبودك و ادب زمينة در متعدد هاي كتاب

(350 :1996)نظر كالپپر براساس .ندارد وجود توازن اند، مربوط نيز هم به كه ادبي بي و8كريگ هاي پژوهش

9تريسي ،(1986) ديگران و 10ليكاف ،(1998)

11پنمن و (1989) (1990)

كمكي آن نظري اساس و كاركرد از ما شناخت به و دان نكرده تمركز ادبي بي بر صورت جامع به«

12»ارتباطي راهبردهاي« را ادبي بي كالپپر ».اند نكرده ريزي برنامه »وجهه به حمله« براي كه داند مي

13تعارض باعث« كه است شده14اجتماعي ناهماهنگي و

(Culpeper et al., 2003: 1546) »شود مي هاي ويژه زبان انگليسي، شامل بررسي ها، به بانمطالعة ادب در زبان فارسي و ساير ز

17و جنسيت 16، فاصلة اجتماعي15كاربردشناسي، تمركز بر متغيرهاي اجتماعي ـــ مانند قدرت دست بوده است. ــ شناسايي راهبردهاي ادب براون و لوينسون و مواردي ازاين

1 P. Brown and S. C. Levinson 2 politeness 3 R. J. W atts 4 (im)politeness 5 face 6 E. Goffman 7 H.P. Grice

ig 9

K. Tracy and S. Tracy

comm unicative strategies 13 ct 14 disharmony 15

power 16

Social distance 17 gender

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

2 / 24

Page 3: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

1395)، آذر و دي 33(پياپي 5، شمارة 7دورة جستارهاي زباني

69

تا 1381هاي سال رمان نوجوانان است كه در 252جامعة آماري اين پژوهش دربرگيرندة لالايي براي دختر مرده است و نمونة پژوهش ده رمان برگزيده ــ چاپ شده 1391، گردان )1383(بايرامي، پل معلق، )1387(خانيان، هفتم غربي ةطبق ،)1386آبادي، (شاه

ها از برف ، گرگ)1382(اكبرپور، نوكر بابا نيستممن )،1390(اميريان، ها قاطرچي )،1389(گلشيري، اولين روز تابستان )،1382(يوسفي، گواتي )،1387(بايرامي، ترسند نمي

چشم هاي گربه ، شب)1391(بابامرندي، من يك مرد عنكبوتي شبيه رستم خواهم شد وگو محوربودن و بودن، گفت تأليفيكه براساس معيارهاي ) ــ است 1380(خانيان، سفيد

... ها، جوايز دريافتي و ها، نقد و بررسي ر جشنوارهنظران د موردتأييد بودن ازسوي صاحبو نظرية (1987)ها، به نظرية ادب براون و لوينسون در توصيف داده است. انتخاب شده

كار دو به ها، آزمون آماري خي استناد شده است و در تحليل داده (1996)ادبي كالپپر بي است. رفته

هاي استفاده شخصيت كه به اين سؤال پژوهش حاضر كوششي است در راستاي پاسخادبي در ميان گروه همسالان و در برخورد با ديگر نوجوان از راهبردهاي ادب و بي

هاي رمان نوجوانان، طوركلي، شخصيت ها چه تفاوتي دارند؟ و نيز اين پرسش كه به شخصيت ادبي؟ كنند يا از راهبردهاي بي بيشتر از راهبردهاي ادب استفاده مي

ها شده توسط همة شخصيت كارگرفته اي پاسخ به پرسش نخست، راهبردهاي بهبرادبي ارزيابي شده است. براي پاسخ به قسمت اول شناسايي شده و براساس نظرية ادب و بي

گو نوجوان است و براي و اند كه در آن، دو طرف گفت گوهايي بررسي شدهو پرسش دوم گفتتر از اند كه در آن يك نوجوان با فردي بزرگ سي شدهگوهايي بررو پاسخ به قسمت دوم گفت

ها در هر قسمت براساس رفتة شخصيت كار خود گفتگو كرده است. سپس راهبردهاي به دو بررسي شده است. ادبي و با استفاده از آزمون آماري خي نظرية ادب و بي

پژوهش. پيشينة 2

متغيرهاي اجتماعي ــ مانند قدرت، هاي كاربردشناسي، تمركز بر مطالعة ادب شامل بررسيفاصلة اجتماعي و جنسيت ــ شناسايي راهبردهاي ادب براون و لوينسون و مواردي

بدبين با يك يك كلنل پيربه تبيين روابط متخاصمانة (2008) 18نينگدست بوده است. ازاين

18 Zh. Ning

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

3 / 24

Page 4: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

...هاي ادبي در رمان ادب و بي ان و همكار رحماني حسين

70

يك برخورد با اي دوستانه در اثر در آغاز داستان و تغيير اين رابطه به رابطهپسر دانشجو مدل ادب در هاي ادب منفي و ادب مثبت راهبردبا استفاده از در آخر داستان، دختر زيبا

دبانه در زبان زنان و ؤزبان غيرم) 1389حاجي محمدي (. پرداخته استبراون و لوينسون . بررسي كرده استبا توجه به عوامل اجتماعي سن و جنسيت را زبان تهراني مردان فارسي

ها در سريال تلويزيوني كاررفته توسط شخصيت ادبي به بر راهبردهاي بي (2010) 19راكانتاادبي براساس كالپپر ها و نيز دلايل يا مقاصد استفاده از بي و پاسخ به آن 20»ام. دي خانة «

متفاوتي از افراد درك كاملاً داده استنشان (2010) 21هافمتمركز شده است. (1996)ها تمايل ايرانياند كه بر اين عقيده (2011) خاحمديان و اسلامي راس ند.رفتارهاي موهن دار

كنند. ها كمتر از سرزنش اجتناب مي حال آمريكايي كردن ندارند و درعين چناني به سرزنش آنهاي ادب در راهبردثير روابط قدرت بر أهاي ت به بررسي شيوه (2011)بهنام و نيرومند

اي بردههرااز ،ها ايراني معتقداند كه (2011). علامي و نكوزاده اند پرداختهگفتار مخالفت كنشخبر خوب ديگران در واكنش به هيگرو دادن به شنونده، اغراق و نشانگرهاي ميان هديه

(اثر از تاريكيتحليل ديالوگ نمايشنامة ) در 1390سخايي ( رفيعيهاي يافته .كنند استفاده مي با ييها (اثر اكبر رادي) حاكي از آن است كه شخصيت انيملودي شهر بارمحمد يعقوبي) و

تعاملات خود ادب بيشتري در بيشتر به وجهة مخاطب خود توجه دارند و ،نسبي كمتر قدرتهاي راهبرددهد از كمتر ترجيح مي فردي با قدرت )1390شكاري (كنند. ازنظر را رعايت مي

هاي ادب راهبردمايل به استفاده از ،بيشتر رتكه فردي با قد درحالي ؛ادب منفي استفاده كند22كاترون. مثبت است

شمولي نظرية براون و لوينسون به بررسي ادعاي جهان (2011) زبان را بررسي نمودهاي عذرخواهي مردان فارسي (2012)شاهرخي و مهد پرداخته است.

گيرند و بيشتر كارمي هببيشتري را رت مردان قدكه تأكيد كرده است (2012) صادقياند. كردهمعتقد است (2012)سلماني ندوشن كنند. ادب را رعايت مي ند و كمترابر وجهة منفي متمركز

به (2012) روند، مبهم هستند. نيرومند كارمي ادبي به هايي كه در بي ادبي و ديگر واژه كه بي 23. مورني و سولينهاي تأثير قدرت بر راهبردهاي ادب در مخالفت پرداخته است بررسي راه

ناشران اندونزيايي براساس تعاليم ةشد هاي چاپ در داستانرا ادبانه هاي بي گفت پاره (2012)، مخالفت، چندوجهي و چندكاره است و براي (2012)سيفيانوازنظر . اند برسي كرده قرآني

19 A. Kantara 20

House M.D. 21 M. Haugh 22 P. Cutrone 23 S. Murn i and M. So lin

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

4 / 24

Page 5: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

1395)، آذر و دي 33(پياپي 5، شمارة 7دورة جستارهاي زباني

71

نوس فبريابايست پارامترهاي مختلفي را در بافت وقوع آن بررسي كرد. تفسير آن ميو براساس روند نمي شمار بهادبي تابو هميشه بي هاي واژهكه اند دريافته (2012) 24وانتورو

كه ه استنشان داد )1392مقدم ( خدايي. كرد ها را تفسير توان آن فرد، مكان و زمان ميبرند، كارنمي هوجهه ب كنندة هاي تهديد دبانه را فقط براي انجام كنشؤزبانان گفتار م فارسيازنظر آيدين گيرند. كارمي هرا جهت حفظ و تقويت وجهه و احترام به ديگران نيز ب بلكه آنتر از زنان هستند و فراواني انواع راهبردهاي ادب مردان در گفتارشان بي (2013) 25اوغلو

(2013) 26كاررفته توسط زنان و مردان با يكديگر متفاوت است. ويبوو و كانتيارا ادبي به بيادبي جاناتان كالپپر در نظرات فوتبالي اينترنتي بر راهبردهاي بي ادبي مبتني ي بيدر بررسادبي مثبت براي بيان رفتار منفي و هاي بي ها بيشتر از راهبرد دهند كه اندونزيايي نشان ميها فقط از ادبي، اندونزيايي كنند و نيز از ميان پنج راهبرد بزرگ بي استفاده مي نظردادنپژوهش حاضر از جهات مختلف در عرصة مسائل مختلف كنند. از ادب استفاده نمي ممانعتاين پژوهش برخلاف ديگر اي نوآوري دارد: ملاحظه شناختي و ادبيات به شكل قابل زبان

هاي برگرفته از اجتماع متمركز نيست، بلكه در عرصة ادبيات از راهبردهاي بر دادهها پژوهشها، متمركز بر يك و يا حداكثر چند كند و متمايز از ديگر پژوهش ميادبي استفاده ادب و بي

ادبي را بررسي كرده است. ويژه بي راهبرد محدود نيست و همة راهبردهاي ادب و بهتنها در ايران، بلكه در سطح جهاني نيز در تر آنكه بررسي ادب و بي ادبي نه ملاحظه قابل

. عرصة ادبيات نوجوانان انجام نشده است

. چارچوب نظري پژوهش3

ادبي كالپپر و نظرية بي (1987)چارچوب نظري پژوهش، نظرية ادب براون و لوينسون شناسيِ زبان است كه در زير، كوتاه ادبي در جامعه ، از پيشگامان نظرية ادب و بي(1996)

توضيح داده شده است.

(1987). نظرية ادب براون و لوينسون 3- 1تقريباً بر تمامي كارهاي تحليلي و نظري در اين زمينه تأثير «كه ة ادب مشهورترين نظري

24 Y. Febrianuswantoro 25 N. Aydinoglu 26 G. Wibowo and E. Kuntj ara

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

5 / 24

Page 6: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

...هاي ادبي در رمان ادب و بي ان و همكار رحماني حسين

72

ها الگوي ادب آناست. (1987)براون و لوينسون متعلق به (Mills, 2003: 57)» گذاشته استها آناي انتقادي دوباره چاپ شد. همراه با مقدمه 1987ارائه شد و در سال 1978در سال

هبردهاي زباني مشتركي را در ميان مردماني با پيشينة زباني نخستين كساني بودند كه رانظرية ادب براون و ها را فراهم آورد. مختلف مشاهده كردند و همين، اساس نظرية آن

لوينسون بيشتر بر مفهومي به نام وجهه متمركز است كه نياز به حفظ آن در افراد، در دو بر اينكه مبني عضو بالغ با توانش زباني خواسته هر: «27شود؛ وجهه منفي حالت نمايان مي

هايش بر اينكه خواسته خواسته افراد مبني: «28، و وجهه مثبت»ديگران مانع اعمال وي نشوند؛ اما وجهه (Brown &Levinson, 1987: 62)» كم بعضي از افراد مطلوب باشد براي دست

شود؛ زيرا گوينده يا ميهاي آن محقق ن شدني است و گاهي خواسته رفتني و يا حفظ ازدستكند؛ اين اعمال شوند كه آن را تهديد مي شنونده، آگاهانه و يا ناخودآگاه، مرتكب اعمالي مي

نياز به تعديل يا اصلاح دارند. بنابراين، گوينده براساس شدت عملي كه 29تهديدكنندة وجههگزيند. ش برميمرتكب شده است، يكي از راهبردهاي مختلف ادب را براي اصلاح عمل خوي

اند از: دهند و عبارت اين راهبردها متغيرهاي ادب نظريه براون و لوينسون را تشكيل مي

30بيان آشكار .1-3- 1وگو بدانند كه گوينده با چه هدفي عمل تهديدكنندة وجهه را انجام داده هرگاه طرفين گفت

شود. است، به آن بيان آشكار گفته مي

31ادب مثبت .1-3- 2اغراق (در علايق، حمايت و . 2؛ ها، نيازها و كالاهاي مخاطب جه به علايق، خواستهتو. 1. استفاده از نشانگرهاي ميان 4 ؛بر علاقه و رغبت مخاطب . افزودن3؛ دردي با مخاطب) هم. 8؛ ادعاي زمينة مشترك /ايجاد/ فرض . پيش7 ؛ز از مخالفتهي. پر6 ؛جستن توافق. 5 هي؛گروها را است و آن آگاههاي مخاطب فرض گرفتن اينكه گوينده از خواسته پيش . بيان يا9 ؛جوك. درگيركردن گوينده و شنونده در يك 12؛ بودن بين . خوش11؛ . پيشنهاد، قول10؛ پسندد مي

. هديه دادن 15؛ متقابل گذاشتن ة. فرض را بر رابط14؛ كردن (خواستن) . دليل ارائه13 ؛فعاليت ).كردن كردن، همكاري ردي، دركبه مخاطب (كالا، همد

27 negative face

28 posit ive face

29 face threatening acts (FTAs) 30 bald on-record 31

posit ive politeness

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

6 / 24

Page 7: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

1395)، آذر و دي 33(پياپي 5، شمارة 7دورة جستارهاي زباني

73

32ادب منفي .1-3- 3رساني حداقل . به4؛ بودن . بدبين3؛ ، نشانگر احتياطپرسش. 2 ؛بيان غير مستقيم متداول. 1

. بيان عمل 8؛ زدايي گوينده و شنونده . شخص7هي؛ . عذرخوا6؛ . احترام گذاشتن5؛ تحميلبودن به شنونده مديون . بيان آشكار10ِ؛ازيس . اسم9 ؛صورت يك قانون عمومي تهديدكننده به .بودن شنونده و عدم مديون

33بيان مبهم .1-3- 4. اغراق و 5 ؛گويي . كم4 ؛كردن فرض . ازپيش3 ؛هاي ارتباط . دادن نشانه2 ؛كردن اشاره. 1

؛. استفاده از استعاره9 ؛. طنزآلودبودن8 ؛. استفاده از تعارض7؛ گويي . همان6؛ كردن مبالغه. تعميم 13 ؛كردن . سربسته صحبت12 ؛بودن . مبهم11 ؛بلاغي هاي پرسش. استفاده از 10

.كردن، استفاده از حذف . ناقص بيان15 ؛كردن مخاطب . جايگزين14 ؛ازحد بيش

(1996)ادبي كالپپر نظرية بي. 3- 2

34دهد ادعاي ليچ كالپپر نشان ميرايط ارتباط متعارض در ش«بر اينكه ، مبني(105 :1983)

تنها درست نيست، بلكه ، نه»ندرو شمارمي بهاي عادي در رفتار زباني انسان حاشيهاو از شوند؛ هايي وجود دارد كه گفتارهاي متعارض نسبتاً كليدي محسوب مي موقعيت

هاي ادب قادر به توجيه آن شود كه نظريه مواردي مطرح مي ها آندر برد كه مطالعاتي نام ميبلكه لازم است كرد، تنها لازم است موارد مثبت اجتماعي را مطالعه نه« ،يرو نيست. ازهمين

از پنج (1987) مانند نظرية ادب براون و لوينسوناين نظريه . كردموارد منفي را نيز بررسي ند از:ا تشكيل شده است كه عبارت راهبرد بزرگ

35ادبي آشكار بي .2-3- 1كه روند كه وجهه در خطر زيادي است و نيز درجايي كارمي ادبي آشكار زماني به عبارات بي

گوينده قصد دارد به وجهة شنونده/مخاطب حمله كند.

32 negative poli teness 33 off-record 34 G. Leech 35

bald on-record impoliteness

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

7 / 24

Page 8: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

...هاي ادبي در رمان ادب و بي ان و همكار رحماني حسين

74

36ادبي مثبت بي .2-3- 2. با ديگري 3 ؛كردن . ديگري را از فعاليتي محروم2 ؛به ديگري 37اعتنايي گرفتن، بي . ناديده1

. استفاده از نشانگرهاي هويتي 5 ؛ندادن علاقه، توجه و همدردي . نشان4 ؛نكردن هيهمرا ؛. از توافق امتناع كردن8 ؛بودن توافق . دنبال عدم7 ؛. استفاده از زبان سري يا مبهم6 ؛نامناسب

گذاشتن بر . نام11 ؛تابو هاي كاربردن واژه به. 10 ؛. باعث ناراحتي /ناآرامي ديگري شدن9 .شنونده و غيره

38ادبي منفي بي. 2-3- 3. به حريم ديگري تجاوز 3 ؛. تحقير كردن، خوار شمردن يا مسخره كردن2 ؛. ترساندن1

بودن مخاطب را آشكارا مديون. 5 ؛كردن وضوح ديگري را با ويژگي منفي همراه ه. ب4 ؛كردن .آوردن و غيره عمل هممانعت ب. 6؛ گوشزد كردن

39طعنه. 2-3- 4

است.» ناهماهنگي اجتماعي«ادب ساختگي است و هدف آن

40خودداري از ادب. 2-3- 5 است.» اجباري«جايي كه عمل مؤدبانه مورد انتظار، ضروري و يا كردن در سكوت

ها . توصيف و تحليل داده4

دهش هاي بررسي در اين بخش، به دليل محدوديت در تعداد صفحات مقاله از ذكر تمامي نمونهها براساس آزمون ها اين دادهشود و در انت عنوان نمونه اشاره مي خودداري و به مواردي به

شوند. دو تحليل و بررسي مي خي

ها . توصيف داده4- 1

زبان، براساس نظرية ادب و هاي منتخب نوجوانان فارسي اي از رمان در اين بخش گزيده

36 posit ive im poli teness 37

snub 38 negative impoliteness 39

sarcasm or m ock pol iteness 40 withhold pol iteness

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

8 / 24

Page 9: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

1395)، آذر و دي 33(پياپي 5، شمارة 7دورة جستارهاي زباني

75

ادبي كه در گفتار شدة ادب يا بي شوند. هريك از راهبردهاي شناخته ادبي بررسي مي بي شود. كند، داخل پرانتز ذكر مي يها نمود پيدا م شخصيت

. لالايي براي دختر مرده1-4- 1

ادبي آشكار) (بيزنگ بزنم. خوام كن مي قطعش . 1 (ادب منفي ـ پرسش، نشانگر احتياط) بگي؟ تر يواش شد . (با گريه) نمي2

دبي ا (بينياوردي. خودت به روي گفتم گويد) دوبار مي و كشد مي دستش از را . (گوشي3 مثبت ـ باعث ناراحتي/ ناآرامي ديگري شدن)

(تهديد وجهه مثبت مخاطب) گفتي؟ كي تو ادبي آشكار)، كردي (بي خود . بي4

ادبي آشكار) (بي! ها دهنت تو زنم . مي5

ادبي آشكار). (بيكني! مي . غلط6

. پل معلق1-4- 2

ايد سرتو بندازي پايين خواي خدمتت رو تمام كني و بري دنبال كاروزندگيت، ب . اگه مي1خيال نكن اينو (تهديد وجهة منفي مخاطب).و به فكر خودت باشي (تهديد وجهة منفي مخاطب)

(تهديد گم. خاطر خودت مي ها رو بيشتر به اي تو كارشه. نه! اين پيله گه كه شيله كسي به تو مي وجهة منفي مخاطب)

بت مخاطب)(تهديد وجهة مثآرم. هاي شما سردر نمي . از حرف2

وضوح مخاطب ادبي منفي؛ به (بياي اي يا منو خيلي ساده فرض كرده . پس يا خيلي ساده3ادبي (بيجا؟ تر بگم، كي تو رو فرستاده اين . مجبورم واضحكردن) را با ويژگي منفي همراه

ادبي (بيهو از كجا پيدات شد؟ يككردن). وضوح مخاطب را با ويژگي منفي همراه به؛ منفيادبي (بيكاري انجام بدي؟ قراره چه كردن). وضوح مخاطب را با ويژگي منفي همراه منفي؛ به كردن). وضوح مخاطب را با ويژگي منفي همراه منفي؛ به

(تهديد وجهة منفي مخاطب) . هرچه وظيفمه. نگهباني يا ... 4

وضوح مخاطب را با منفي؛ به ادبي (بيبپايي! كردن) ادبي منفي؛ ممانعت . (قطع كلام: بي5 كردن). ويژگي منفي همراه

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

9 / 24

Page 10: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

...هاي ادبي در رمان ادب و بي ان و همكار رحماني حسين

76

ها گردان قاطرچي. 1-4- 3 سرت رو جهت بي و سرخود چي . براي(تهديد وجهة منفي مخاطب)تو دست از . امان1

ندادي؟ خبر هيشكي به چي براي(تهديد وجهة مثبت مخاطب) جا؟ اين اومدي و پايين انداختي ور اون و ور اين افتن مي و ميشن نگران عموجان و خاله گفتين (تهديد وجهة مثبت مخاطب)

ادبي منفي؛ بي( نيست؟ ات تو كله عقل تو پسر آخه (تهديد وجهة مثبت مخاطب)گشتن؟ دنبالت كردن) وضوح ديگري را با ويژگي منفي همراه به

(تهديد كنم مي ريس و راست رو كارات خودم پيش بيا چشم، روي قدمت گفتي . خودت2 گوش رو حرفت همه و ره مي خرَت ديگه و شدي گرداندة فرمان نگفتي وجهة منفي مخاطب).

رو خودت خواستي فقط و بوده قپي حرفات همه نكنه (تهديد وجهة منفي مخاطب)كنن؟ مي

(تهديد وجهة منفي مخاطب)بدي؟ نشون مهم

كردن) في همراهوضوح ديگري را با ويژگي من ادبي منفي؛ به (بيپرروئيه. بچه . عجب3

خبر بي چي براي (تهديد وجهة مثبت مخاطب)كردي؟ باور چي براي گفتم، تو چيز يه من حالا

(تهديد وجهة مثبت مخاطب)اومدي؟ و شدي پا

.چشم روي گفتي قدمت هم تو بيام، خوام مي گفتم بهت زدي، تلفن كه پيش . چند روز4 (تهديد وجهة منفي مخاطب).

. گواتي1-4- 4

شدن) ادبي مثبت؛ باعث ناراحتي/ ناآرامي ديگري (بيواب مرا بده، زنت است؟ . ج1

(تهديد وجهة مثبت مخاطب). ها! 2

بابا گرفت و گفت: تا حالا خودت را اي از جيبش درآورد، آن را به طرف حاج . دختر آيينه3 ادبي آشكار) (بياي؟ توي آيينه نگاه كرده

ادبي منفي؛ تحقيركردن، خوارشمردن يا (بيه مردها! هاست، ن . آينه تماشاكردن كار زن4 كردن) مسخره

ادبي مثبت؛ باعث ناراحتي/ ناآرامي ديگري (بيكردن جرم نيست، ببين! . ولي يك بار نگاه5 شدن)

.گذاشتن بر شنونده) ادبي مثبت؛ نام (بي. دست بردار خانم تهراني 6

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

10 / 24

Page 11: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

1395)، آذر و دي 33(پياپي 5، شمارة 7دورة جستارهاي زباني

77

. من يك مرد عنكبوتي شبيه رستم خواهم شد1-4- 5يعني چه كه پسر، موي به اين (تهديد وجهة منفي مخاطب) . بايد مويت را كوتاه كني! 1

مگر تو كردن). وضوح ديگري را با ويژگي منفي همراه ادبي منفي؛ به (بيبلندي داشته باشد كردن). وضوح ديگري را با ويژگي منفي همراه ادبي منفي؛ به (بيدختري؟

ادبي آشكار). (بيروم آشكار). من تنها نمي ادبي . تو هم بايد بيايي (بي2

(تهديد ترسي؟ تان، از چي مي . چرا، آخر مرد كوچك با دنياي بزرگ، به قول خانم مربي3 وجهة مثبت مخاطب)

(تهديد وجهة مثبت مخاطب)آيي تا موي خودت را هم كوتاه كني؟ . اصلاً چرا نمي4

مال تو شده ماهيتابه كردن (خواستن)) يل ارائه(ادب مثبت؛ دلام. . من تازه آرايشگاه بوده5 (تهديد وجهة مثبت مخاطب)دودسته.

باعث ناراحتي/ ناآرامي ديگري ادبي مثبت؛ (بيروم. آيي، يا من نمي . نه، يا تو هم مي6 ).شدن

ها . تحليل داده5

1ر جدول ترتيب د ادبي در ده رمان نوجوانان فارسي زبان به فراواني راهبردهاي ادب و بيهاي منتخب در ها در رمان شود شخصيت كه ملاحظه مي طوري مشخص شده است. همان

286ترتيب از هفت راهبرد بيان آشكار ادب، اند كه به راهبرد ادب استفاده كرده 509مجموع از اند؛ استراتژي ادب منفي و چهارده راهبرد بيان مبهم استفاده كرده 202راهبرد ادب مثبت،

ادبي استفاده راهبرد بي 302هاي منتخب درمجموع از هاي اين رمان شخصيت همچنينراهبرد 176ادبي مثبت، راهبرد بي 76ادبي آشكار، ترتيب از چهل راهبرد بي اند كه به كردهاند؛ در ميان ادبي منفي و نُه راهبرد طعنه و يك راهبرد ممانعت از ادب استفاده كرده بي

بيشترين فراواني را دارد و در ميان 286د ادب مثبت با فراواني راهبردهاي ادب، راهبر، 2ادبي منفي داراي بيشترين فراواني است. جدول شماره ادبي، راهبرد بي راهبردهاي بي

هاي شود شخصيت كه ملاحظه مي طوري دهد. همان درصد هريك از اين راهبردها را نشان مي كنند. ادبي استفاده مي % از راهبردهاي بي25/37% از راهبردهاي ادب و 75/62ها رمان

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

11 / 24

Page 12: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

...هاي ادبي در رمان ادب و بي ان و همكار رحماني حسين

78

زبان ادبي در ده رمان نوجوانان فارسي فراواني راهبردهاي ادب و بي .1جدول Table 1. The Frequency of the (Im)politeness Strategies in the 10 Persian –Speaking

Youngster’s Novels

زبان دبي در ده رمان نوجوانان فارسيا درصد راهبردهاي ادب و بي 2جدول Table 2. Percentage of the (Im)politeness Strategies in the 10 Persian –Speaking

Youngster’s Novels

هاي نوجوانان طوركلي در رمان شود، به مشاهده مي 3طوركه در جدول شمارة همانادبي و گيرند تا از راهبردهاي بي بهره ميها بيشتر از راهبردهاي ادب زبان، شخصيت فارسي

معني است كه شود. اين بدين تأييد مي )P ≥ 01/0در سطح ( 302/47دو اين با مقدار خيها ادبي ازسوي شخصيت بيراهبردهاي ادب و راهبردهاي تفاوت معناداري ميان استفاده از

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

12 / 24

Page 13: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

1395)، آذر و دي 33(پياپي 5، شمارة 7دورة جستارهاي زباني

79

زبان وجود دارد. هاي نوجوانان فارسي در رمان

ادبي در دو جهت بررسي تفاوت ميان راهبردهاي ادب و بي خي آزمون 3جدول زبان هاي نوجوانان فارسي رمان

Table 3. X2 Test to survey the difference between the (Im)politeness Strategies in the

Persian –Speaking Youngster’s Novels

هاي نوجوان در شخصيت گرفته، مشخص شد كه براساس تجزيه و تحليل صورتادبي بيشتر استفاده گروهي از راهبردهاي ادب كمتر، و از راهبردهاي بي گوهاي ميانو گفتترتيب از چهار اند كه به راهبرد ادب استفاده كرده 77هاي نوجوان درمجموع، از كنند. شخصيت مي

يك راهبرد بيان مبهم راهبرد ادب منفي و 29راهبرد ادب مثبت، 43راهبرد بيان آشكار ادب، گوهاي و ها در گفت هاي نوجوان اين رمان )؛ همچنين شخصيت4اند (جدول شماره استفاده كرده

ادبي راهبرد بي 19ترتيب از اند كه به ادبي استفاده كرده راهبرد بي 95گروهي درمجموع، از ميان اند. برد طعنه استفاده كردهادبي منفي و دو راه راهبرد بي 44ادبي مثبت، آشكار، سي راهبرد بي

هيگرو گوهاي درونو گفتازسوي نوجوانان در هاي ادب رعايت راهبردفراواني 4جدول

Table 4. The Frequency of the Politeness Strategies abided by the Youths in Inter-

group communications

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

13 / 24

Page 14: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

...هاي ادبي در رمان ادب و بي ان و همكار رحماني حسين

80

گروهي وگوهاي درون گفتنان در ازسوي نوجواادبي بيراهبردهاي فراواني 5جدولTable 5. The Frequency of the Impoliteness Strategies Used by the Youths in Inter-

group communications

نوجوان از راهبردهاي ادب كمتر، و از «دهد، اين فرض كه نشان مي 6جدول شماره دو با مقدار خي» كنند استفاده ميگروهي بيشتر ادبي در گفتگوهاي ميان راهبردهاي بي

شود. اين بدين معني است كه ميان راهبردهاي ادب و تأييد مي )P≥ 01/0در سطح ( 212/32گروهي تفاوت معناداري گوهاي ميانو شده ازسوي نوجوانان در گفت كارگرفته ادبي به بي

ادبي راهبردهاي بي ، در مجموع از5و 4وجود دارد و برطبق فراواني مندرج در جدول شماره كنند. ها استفاده مي بيشتري در رمان

ادبي در برخورد نوجوانان با دو جهت بررسي تفاوت ميان راهبردهاي ادب و بي آزمون خي 6جدول

يكديگرTable 6. X2 Test to survey the difference between the (Im)politeness Strategies among

the Youths Talking Together

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

14 / 24

Page 15: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

1395)، آذر و دي 33(پياپي 5، شمارة 7دورة جستارهاي زباني

81

هاي شخصيت گرفته، مشخص شد كه به همين منوال، براساس تجزيه و تحليل صورت ادبي بي بيشتر، و از راهبردهاي ادب راهبردهاي از ها شخصيت ديگر با برخورد نوجوان در

اند راهبرد ادب استفاده كرده 94هاي نوجوان درمجموع، از شخصيت .كنند مي استفاده كمترراهبرد ادب منفي و چهار راهبرد بيان مبهم استفاده 47راهبرد ادب مثبت، 43از ترتيب كه به هاي در برخورد با ديگر هاي نوجوان اين رمان )؛ همچنين شخصيت7اند (جدول شماره كرده

ترتيب از شش راهبرد اند كه به ادبي استفاده كرده در مجموع از پنجاه راهبرد بي ها شخصيتادبي منفي و يك راهبرد طعنه راهبرد بي 23ادبي مثبت، ت راهبرد بيادبي آشكار، بيس بي

). 8اند (جدول شماره استفاده كرده

ها ازسوي نوجوانان در برخورد با ديگر شخصيتراهبردهاي ادب رعايت فراواني 7جدولTable 7. The Frequency of the Politeness Strategies Used by the Youths in Talking

to Other Characters

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

15 / 24

Page 16: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

...هاي ادبي در رمان ادب و بي ان و همكار رحماني حسين

82

ها ازسوي نوجوانان در برخورد با ديگر شخصيتادبي بيراهبردهاي فراواني 8جدول Table 8. The Frequency of the Impoliteness Strategies Used by the Youths in

Talking to Other Characters

ازراهبردهاي نوجوان هاي يتشود، شخص مشاهده مي 9طوركه در جدول شماره همانكنند و مي استفاده ها شخصيت ديگر با برخورد در كمتر ادبي بي و از راهبردهاي بيشتر ادب

معناست كه تفاوت شود. اين بدين تأييد مي )P ≥ 01/0در سطح ( 909/29دو اين با مقدار خيهاي نوجوان با تادبي در برخورد شخصي ادب و بي معناداري ميان استفاده از راهبردهاي

درمجموع، 8و 7ها وجود دارد. برطبق فراواني مندرج در جدول ديگر شخصيتادب بيشتري استفاده ها از راهبردهاي هاي نوجوان در برخورد با ديگر شخصيت شخصيت

كنند. مي

ادبي در برخورد نوجوانان با دو جهت بررسي تفاوت ميان راهبردهاي ادب و بي آزمون خي 9جدول ها ديگر شخصيت

Table 9. X2 Test to survey the difference between the (Im)politeness Strategies among

the Youths Talking to Other Characters

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

16 / 24

Page 17: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

1395)، آذر و دي 33(پياپي 5، شمارة 7دورة جستارهاي زباني

83

خواننده خود، اثر در ايدئولوژيك هاي ساخت تنيدن درهم با رمان، ويژه به ادبي، آثار خالقلحاظ نظري و تحليل گفتمان به«. در تحليل گفتمان انتقادي، كند مي آن درگير ناخودآگاه را

عملي از سطح توصيف متون به سطح توجيه و تبيين و از سطح بافت خرد (محيط بلافصل، » زمينه) به سطح كلان يعني جامعه، تاريخ، ايدئولوژي و روابط سياسي گسترش دانش پس

هاي ادبي با ايدئولوژي گفتمان ادب وبي هاي )؛ مؤلفه143- 158: 1385زاده، يابد (آقاگل ميها در اي دوسويه دارند كه بررسي اين ساخت اجتماع خود در تعامل تنگاتنگ هستند و رابطه

مثابة يك گفتمان در بافت خرد ادبي زباني به تبيين است. ادب و بي متون ادبي و داستاني قابلان از اين متون پيوسته بازتوليد شود و در خوانش خوانندگ خود (در متن رمان) توليد مي

شود ميان متون در سطح خرد، و اجتماع شده و اين همان ارتباط تنگاتنگي است كه گفته ميشدت متأثر از شرايط اجتماعي است به«كه هر اثر ادبي در سطح كلان وجود دارد. ازآنجايي

معين، از پوشنه و بابكبه نقل 217- 221: 1379(فركلاف، » شود كه در آن توليد يا تفسير مياجتماعي (ايدئولوژي) فرد يا ـ هاي فكري هر متن يا گفته، تبلور ديدگاه«) و نيز اينكه 8: 1392مند جاري هاي نظام ها و ارزش اي از عقايد، برداشت اي خاص است كه بازتاب مجموعه طبقه

ايراني اسلامي را هاي جامعة ، خالق اين آثار كه ارزش»در يك جامعه يا بخشي از آن استداند براي اينكه اثرش از اقبال خوبي برخوردار باشد، بايستي نگاهي به اين زيسته است، مي

ها داشته باشد. برهمين اساس، نويسندگان اين ده اثر برگزيده درمجموع بر راهبردهاي ارزشها باشند. رزشبر اين ا هايي ارائه كنند كه منطبق اند شخصيت ادب تأكيد ورزيده و سعي كرده

راهبرد ادب، و تنها از 502كه مشاهده شد، نويسندگان اين آثار در مجموع از طوري همان اند. ادبي استفاده كرده راهبرد بي 302

گيري . نتيجه6زبان است ــ براساس هاي پژوهش ــ كه برگرفته از ده رمان نوجوانان فارسي بررسي داده

ادبي و نظرية بي (1987)نظرية ادب براون و لوينسون دو و در چارچوب آزمون آماري خيها هاي منتخب، شخصيت گوهاي كليدي در رمانو كه در كل گفتدهند نشان مي (1996)كالپپر

ديگر، عبارتي هاند. ب ادبي استفاده كرده بي راهبرد 302ادب و راهبرد 509درمجموع از % موارد از25/37اي ادب و در هراهبرد% موارد از 75/62ها در هاي رمان شخصيت

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

17 / 24

Page 18: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

...هاي ادبي در رمان ادب و بي ان و همكار رحماني حسين

84

دو با مقدار خي( شده انجام يدو نتيجة آزمون خي .اند كردهادبي استفاده هاي بيراهبردهاي راهبرداستفاده از ميانكه تفاوت معناداري كند ميتأييد ))P ≥ 01/0در سطح ( 302/47

زبان وجود سيهاي نوجوانان فار ها در رمان ادبي ازسوي شخصيت هاي بيراهبردادب و داري از راهبردهاي ادب، بيشتر از راهبردهاي ها با اختلاف معني ديگر، شخصيت بياني به .داردگرفته، مشخص شد كه براساس تجزيه و تحليل صورتهمچنين .اند ادبي استفاده كرده بي

) استفادهراهبرد 77هاي ادب كمتري (راهبردهاي نوجوان در برخورد با يكديگر از شخصيت يدو . در آزمون خيگيرند كارمي را به )راهبرد 95ادبي ( هاي بيراهبرد ،كنند و بيشتر مي

ادبي بيشتر بي از راهبردهاي هاي ادب كمتر وراهبردمشخص شد كه نوجوان از شده، انجام 01/0در سطح ( 212/32دو كنند. اين آزمون، با مقدار خي در برخورد با يكديگر استفاده مي

≤P( شده ازسوي نوجوانان در كارگرفته هادبي ب ادب و بي ميان راهبردهايداد كه نشانشخص شد كه حال م درهمين اما ؛برخورد با يكديگر تفاوت معناداري وجود دارد

از هاي ادب بيشتر و راهبردها از هاي نوجوان در برخورد با ديگر شخصيت شخصيتادب راهبرد 94از ،هاي نوجوان درمجموع كنند. شخصيت ادبي كمتر استفاده مي بيراهبردهاي

دو با از آزمون خي آمده دست بهاند. براساس نتايج ادبي استفاده كرده بي پنجاه راهبردو راهبردهاي هاي نوجوان از شخصيت) مشخص شد كه P ≥ 01/0در سطح ( 909/29مقدار

كنند. ها استفاده مي ادبي كمتر در برخورد با ديگر شخصيت بياز راهبردهاي ادب بيشتر و

ها نوشت . پي71. P. Brown & S.C. Levinson

2. politeness

3. R.J. Watts

4. (im)politeness

5. face

6. E. Goffman

7. H.P. Grice

8. R. Craig

9. K. Tracy & S. Tracy

10. Lakoff

11. Penman

12. communicative strategies

13. conflict

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

18 / 24

Page 19: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

1395)، آذر و دي 33(پياپي 5، شمارة 7دورة جستارهاي زباني

85

14. disharmony

15. power 16. social distance 17. gender

18. Zh. Ning

19. A. Kantara

20. House M.D.

21. M. Haugh

22. P. Cutrone

23. S. Murni & M. Solin

24. Y. Febrianuswantoro

25. N. Aydinoglu

26. G. Wibowo & E. Kuntjara

27. negative face

28. positive face

29. face threatening acts (FTAs)

30. bald on-record

31. positive politeness

32. negative politeness

33. off-record

34. G. Leech

35. bald on-record impoliteness 36. positive impoliteness

37. snub

38. negative impoliteness

39. sarcasm or mock politeness 40. withhold politeness

. منابع8 . تهران: انتشارات علمي و فرهنگي.تحليل گفتمان انتقادي). 1385زاده، فردوس ( آقاگل • تهران: افق. .ممن نوكر بابا نيست). 1382اكبرپور، احمد ( •

تهران: كانون پرورش فكري كودكان و .ها گردان قاطرچي). 1390داوود ( ،اميريان • نوجوانان.

. تهران: كانون من يك مرد عنكبوتي شبيه رستم خواهم شد). 1391بابامرندي، مژگان ( • پرورش فكري كودكان و نوجوانان.

. تهران: افق.پل معلق). 1383بايرامي محمدرضا ( •

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

19 / 24

Page 20: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

...هاي ادبي در رمان ادب و بي ان و همكار رحماني حسين

86

. تهران: قدياني.ترسند گرگها از برف نمي). 1387ـــــــــــــــ (ــــــ •مطالعة تطبيقي شيوة بازنمايي كنشگران ). «1392معين ( پوشنه، آتنا و مرتضي بابك •

». ليون) ون 2008المللي (الگوي هاي بين اي ايران در رسانه ايراني و غربي در پروند هسته . 1-25)، تابستان. صص 14، (پياپي 2، ش 4. د جستارهاي زباني

زبان بررسي زبان غيرمؤدبانه بين زنان و مردان فارسي). 1389محمدي، ساناز ( حاجي • شناسي همگاني. نامه كارشناسي ارشد زبان . دانشگاه علامه طباطبايي، پايانتهراني

. تهران: افق.طبقة هفتم غربي). 1387خانيان، جمشيد ( •

تهران: كانون پرورش فكري كودكان . سفيد اي چشمه شب گربه ).1380خانيان،جمشيد ( • و نوجوانان.

طرحواره ادب و احترام و واژه ها و عبارات پركاربرد ). 1392مقدم، معصومه ( خدايي •دانشگاه فردوسي .مرتبط با آن در زبان فارسي از منظر نظريه براون و لوينسون

شناسي همگاني. نامه كارشناسي ارشد زبان مشهد، پايان

پردازي و پيشبرد كنش تحليل گفتمان ادب در شخصيت). 1390سخايي، سودابه ( يعيرف •نامه . دانشگاه هنر، پايانهاي ايراني اي از نمايشنامه نمايشنامه: مطالعة موردي گزيده

شناسي همگاني. كارشناسي ارشد زبان . تهران: افق.لالايي براي دختر مرده). 1386آبادي، حميدرضا ( شاه •مطالعه زبان و قدرت در گفتمان محل كار فارسي زبانان با توجه ). 1390الهه (شكاري، •

نامه كارشناسي ارشد . دانشگاه تبريز، پايانهاي ادب هاي خطاب و استراتژي به صورت هنرهاي نمايشي.

ترجمه فاطمه شايسته پيران و تحليل انتقادي گفتمان. ).1379نورمن( فركلاف، •مركز مطالعات و تحقيقات رسانه هنگ و ارشاد اسلامي،وزارت فر تهران: ديگران.

.هاتهران: كانون پرورش فكري كودكان و . لين روز تابستانوا). 1389گلشيري، سيامك ( •

نوجوانان. . تهران: شعله انديشه.گواتي ).1382يوسفي، محمدرضا ( •

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

20 / 24

Page 21: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

1395)، آذر و دي 33(پياپي 5، شمارة 7دورة جستارهاي زباني

87

References: • Aghagolzade, F. (2006). Critical Discourse Analysis. Tehran: Elmi Farhangi [In

Persian].

• Ahmadian, M.J. & A. EslamiـRasekh (2011). “A Comparative study of

reprimand strategies: evidence from Iranian and American speech communities”.

The Social Sciences 6 (1). Pp. 17 ـ.

• Akbarpour, A. (2003). I’m Not Dad’s Servant. Tehran: Ofogh [In Persian].

• Allami, H. & M. Nekouzadeh (2011). “Congratulation and ositive politeness

strategies in Iranian context in theory and practice”. Language Studies. Vol. 1.

No. 11. Pp. 1607-1613.

• Amirian, D. (2011). The Mule Battalion. Tehran: Institute for the Intellectual

Development of Children and Young Adults [In Persian].

• Aydinoglu, N. (2013). “Politeness and impoliteness strategies: An analysis of

gender differences in Geralyn L. Horton’s Plays”. Procedia 83. Pp. 473 – 482.

• Babamarandi, M. (2012). I’ll Be a Spiderman Like Rostam. Tehran: Institute for

the Intellectual Development of Children and Young Adults [In Persian].

• Bairami, M. (2004). Floating Bridge. Tehran: Ofogh [In Persian].

ــــــــــــــــــــــــــ • . (2008). Woolves Do Not Afraid of Snow. Tehran: Ghadiani [In

Persian].

• Behnam, B. & M. Niroomand (2011). “An Investigation of Iranian EFL learners’

use of politeness strategies and power relations in disagreement across different

proficiency levels”. English Language Teaching. No. 4. Pp. 204220ـ.

• Brown, P. & S.C. Levinson (1987). Politeness: Some Universals in Language

Usage. London: Cambridge University Press.

• Craig, R.; K. Tracy & F. Spisak (1986). “The Discourse of requests: assessment

of a politeness approach”. Human Communication Research 12. Pp. 437468ـ.

• Culpeper, J. (1996). “Towards an anatomy of impoliteness”. Journal of

Pragmatics 25. Pp. 349–367.

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

21 / 24

Page 22: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

...هاي ادبي در رمان ادب و بي ان و همكار رحماني حسين

88

ــــــــــــــــــــــــ • , D. Bousfield & A. Wichmann (2003). “Impoliteness revisited: with

special reference to dynamic and prosodic aspects”. Journal of Pragmatics. 35

(10/11). pp. 1545–1579.

• Cutrone, P. (2011). “Politeness and face theory: Implications for the backchannel

style of Japanese L1/L2 Speakers”. Language Studies Working Papers. Vol. 3.

Pp. 5157ـ.

• Eelen, G. (2001). A Critique of Politeness Theories. Manchester: St. Jerome.

• Febrianuswantoro, Y. (2012). The Use of Taboo Words Between Main

Characters Seen in Conviction Movie. English Department, Faculty of Letters,

State University of Malang.

• Golshiri, S. (2009). The First Day of Summer. Tehran: Institute for the

Intellectual Development of Children and Young Adults [In Persian].

• Haji Mohammadi, S. (2009). Investigating Impoliteness between Tehrani Men

and Women. Allame Tabatabaee University. M.A. Thesis [In Persian].

• Holmes, J. (1995). Women, Men and Politeness. London: Longman.

• Haugh, M. (2010). “When is an email really offensive? argumentativity and

variability in evaluations of impoliteness”. Journal of Politeness Research. Vol.

6(1). Pp. 731ـ.

• Kantara, A. (2010). “Impoliteness strategies in house M.D.”. Lodz Papers in

Pragmatics. 6. 2. Pp. 305339ـ.

• Khanian, J. (2008). The Western Seventh Floor. Tehran: Ofogh [In Persian].

ــــــــــــــــــــــــــ • . (2011). The Night of the White Eyed Cats. Tehran: Institute for the

Intellectual Development of Children and Young Adults [In Persian].

• Khodaee Moghaddam, M. (2013). The Politeness Schema and Its Relative

Widely Used Words and Phrases from Brown and Levinson’s Viewpoint.

Ferdowsi University of Mashhad: M.A. Thesis in Linguistics [In Persian].

• Lakoff, R.T. (1989). “The way we were; or, the real actual truth about generative

semantics: a memoir”. Journal of Pragmatics 13. Pp. 939–988.

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

22 / 24

Page 23: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

1395)، آذر و دي 33(پياپي 5، شمارة 7دورة جستارهاي زباني

89

• Leech, G. (1983). Principles of Pragmatics. London & New York: Longman.

• Mills, S. (2003). Gender and Politeness. Cambridge: Cambridge University

Press.

• Murni, S.M. & M. Solin (2012). “Linguistic impoliteness: a small corpus

analysis on the use of impolite language by children”. Aceh International

Journal of Social Sciences. 1 (1). Pp. 1115ـ.

• Ning, Z. (2008). “Analyzing the meaning in interaction in Politeness strategies in

scent of a woman”. The Journal of International Social Research. Vol.1/4. Pp.

.647ـ630

• Niroomand, M. (2012). “An exploration of upperـintermediate Iranian EFL

learners’ perception of politeness strategies and power relations in

disagreement”. English Language Teaching 5. No. 10. Pp. 180191ـ.

• Penman, R. (1990). “Facework and politeness: multiple goals in courtroom

discourse”. Journal of Language and Social Psychology 9. Pp. 1538ـ.

• Poshne, A. & M. Babak Moein (2013). “A comparative study of Iranian and

Western charcaters in Iran’s neuclear energy in International Journals (based on

Van Leuven’s 2008 model)”. Language Survey. No.4(2). Pp. 1-25 [In Persian].

• Rafiee Sakhaee, S. (2011). Politeness Discourse Analysis in Characterization

and Plot: A Case Study of Some Iranian Plays. University of Arts: M.A. Thesis

in Linguistics [In Persian].

• Sadeghi, S. (2012). “Application of critical classroom discourse analysis in

analyzing classroom interaction”. English Language Teaching 5. No. 1. Pp.

.173ـ166

• Salmani Nodoushan, M.A. (2012). “Rethinking face and politeness”.

International Journal of Language Studies (IJLS). Vol. 6 (4). Pp. 119140ـ.

• Shahrokhi, M. & J.J. Mohd (2012). “The realization of apology strategies among

Persian males”. Procedia 46. pp. 692–700.

• Shah Abadi, H.R. (2006). Lullaby for the dead girl. Tehran: Ofogh [In Persian].

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

23 / 24

Page 24: Politeness and Impoliteness in Persian-Speaking Youngsters

...هاي ادبي در رمان ادب و بي ان و همكار رحماني حسين

90

• Shekari. E. (2011). A Survey of Language and Power in the Persian Speaking

Workplaces with Respect to Politeness Strategies and Addressers. University of

Tabriz: M.A. Thesis in Dramatic Arts [In Persian].

• Sifianou, M. (1992). Politeness Phenomena in England and Greece: A

CrossـCultural Approach. Oxford: Oxford University Press.

ــــــــــــــــــــــــــ • (2012). “Disagreements, face and politeness”. Journal of

Pragmatics 44. Pp. 1554–1564.

• Tracy, K. & S.J. Tracy (1998). “Rudeness at 911: reconceptualizing face and

face Attack”. Human Communication Research. 25 (2). Pp. 225–251.

• Watts, R. J. (2003). Politeness. Cambridge: Cambridge University Press.

• Wibowo, G.P. & E. Kuntjara (2013). “Impoliteness strategies used on online

comments in an Indonesian football website”. International Relations 1. No. 1.

Pp. 166173 ـ.

• Yoosefi, M. R. (2002). Govati. Tehran: Sho’leye Andisheh [In Persian].

[ D

ownl

oade

d fr

om lr

r.m

odar

es.a

c.ir

on

2022

-04-

15 ]

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)

24 / 24