Podstawy pedagogiki specjalnej

prezentacja

Pedagogika specjalna

Pedagogika specjalna to nauka o nauczaniu i wychowaniu jednostek niepełnosprawnych,

odbiegających od normy psychicznej lub fizycznej.

Krótka historia

• Już w papirusach egipskich czy na glinianych lub kamiennych tablicach Sumerów i Etrusków z okresu ponad 1000 lat przed naszą erą uczeni napotykali informacje, dotyczące środków i sposobów postępowania z dziećmi upośledzonymi.

• Mimo wielowiekowej historii praktyki pedagogiki specjalnej jej teoria narodziła się bardzo późno, bo w czasach niemal nam współczesnych.

Krótka historia

• Pierwsze prace teoretyczne z zakresu pedagogiki specjalnej, jak również pierwszy bardziej wyspecjalizowany w tej dziedzinie termin pedagogika lecznicza pojawiają się pod koniec wieku XIX.

• Wzrost tempa badań w zakresie teorii pedagogiki specjalnej notuje się dopiero po zakończeniu I wojny światowej kiedy to w wielu państwach europejskich oraz w Stanach Zjednoczonych zarówno rządzący jak i organizacje społeczne oraz fundacje powołały do życia różne zinstytucjonalizowane formy kształcenia, wychowania oraz opieki nad jednostkami upośledzonymi.

Krótka historia

„Należy zawsze dostrzegać w człowieku "coś pozytywnego",a humanistyczny stosunek do życia powinien stanowić

podstawy porządku moralno-prawnego”Maria Grzegorzewska

Krótka historia

Na przełomie 1919 i 1920 roku, dzięki staraniom Marii Grzegorzewskiej, Ministerstwo Zdrowia Publicznego uruchomiło w Warszawie roczny kurs seminaryjny dla nauczycieli dzieci upośledzonych umysłowo. W roku 1921 powstaje pierwsza uczelnia, Państwowe Seminarium Pedagogiki Specjalnej, którego późniejsza działalność wyznaczyła na wiele lat kierunki prac teoretycznych i praktycznych dla nowo ukształtowanej dziedziny naukowej jaką była pedagogika specjalna. Seminarium, wraz z Państwowym Instytutem Fonetycznym stanowiły fundament utworzonego w 1922 roku Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej.

Krótka historia

Działalność PIPS w tamtych latach była nierozerwalnie związana z osobą Marii Grzegorzewskiej. Pod jej kierunkiem Instytut opracował wiele nowatorskich metod rozpoznawania i diagnozowania potrzeb osób niepełnosprawnych, swoistych form i metod nauczania i wychowania oraz skutecznych strategii współpracy z ich rodzinami. Do najbardziej znanych, po dziś dzień stosowanych form, wypracowanych przez PIPS należy metoda tzw. "ośrodków pracy" – oparta na systemie "ośrodków zainteresowań" opracowanej na początku XX wieku przez belgijskiego lekarza i pedagoga Ovide Decroly’ego.

Krótka historia

Maria Grzegorzewska uczestniczyła w większości działań na rzecz rozwoju pedagogiki specjalnej w Polsce i na świecie. Skoncentrowała wokół siebie wielu wybitnych praktyków i teoretyków tej dziedziny, m.in. M. Stefanowską, J. Joteyko, J. Hellmanna, J. Korczaka, W.Łuniewskiego, T. Mayznera, M.Wawrzynowskiego, H. Rylla, N. Han-Ilgiewicz, J. Doroszewską i wielu innych.

Pedagogika specjalna – rozwój w latach 1921-1939

Okres niezwykle ważny dla rozwoju powojennej pedagogiki. Dzięki działalności naukowej PIPS udało się m.in.:• wystandaryzować zachodnie narzędzia do diagnostyki procesów poznawczych (testów Bineta i Simona

oraz Termana)• opracować standardy postępowania diagnostycznego dla osób niepełnosprawnych• założyć Poradnię Pedagogiki Leczniczej, w której współpracowali ze sobą pedagodzy, psycholodzy,

pracownicy socjalni i ochrony zdrowia;• opracować, pod kierunkiem Michała Wawrzynowskiego pierwszego w Polsce programu kształcenia

specjalnego dzieci upośledzonych umysłowo;

• W tym okresie Maria Grzegorzewska sformułowała pierwsze jasne cele i zadania pedagogiki specjalnej, wśród których wyróżniła:

• cel humanitarny, polegający na udzielani jednostce upośledzonej pomocy w realizacji jej zadań życiowych, a także na wskazaniu społeczeństwu prawa każdej jednostki upośledzonej do uczestnictwa w życiu społecznym w ramach posiadanych sił i możliwości;

• cel funkcjonalny, którym jest optymalny rozwój jednostki, wzmocnienie jej sił fizycznych i psychicznych oraz kompensacja braków;

• cel społeczny, polegający na włączeniu jednostek do społeczeństwa i przezwyciężaniu – w miarę możliwości – izolacji, która zagraża jednostkom z zahamowaniami i zaburzeniami;

• cel ekonomiczny (utylitarny), tzn. przygotowanie upośledzonych do pracy zawodowej i przez to odciążenie społeczeństwa od świadczeń na rzecz opieki nad upośledzonymi

Pedagogika specjalna w okresie II wojny światowej

II wojna światowa wiele dzieci pozbawiła prawa do miłości, szacunku i edukacji. Na wszystkich terenach okupowanych przez hitlerowskie Niemcy, nastąpił zdecydowany regres w pedagogice specjalnej i działalności opiekuńczo-wychowawczej. Zlikwidowano szkoły specjalne, zamykano szpitale psychiatryczne, wstrzymywano prace naukowo-badawcze związane z rozwojem pedagogiki specjalnej.

Jedną z form czynnego przeciwstawiania się hitlerowskiemu okupantowi stał się w Polsce lat 1939-1945 rozbudowany, w znacznej części tajny, system nauczania i wychowania. Większość pedagogów specjalnych w tym okresie poświęciło się tajnemu nauczaniu dzieci pełnosprawnych. Działania na rzecz upośledzonych były w tym czasie w dużej mierze, działaniami opiekuńczymi, chroniącymi życie, zapewniającymi posiłek czy schronienie. Maria Grzegorzewska w okresie od 1 listopada 1939 do 1 sierpnia 1944 zajmuje się także tajnym nauczaniem dzieci niepełnosprawnych oraz przez całą okupację organizuje pomoc dla dzieci dotkniętych skutkami wojny.

Pedagogika specjalna w latach powojennych

Po II wojnie światowej stopniowo temat kształcenia osób niepełnosprawnych powraca w obszar zainteresowania naukowców i praktyków. Rozwijają się ponownie prace naukowe, prowadzone są intensywne badania, niemal we wszystkich krajach powstają czasopisma specjalistyczne i nowe placówki dla osób niepełnosprawnych. Początkowo szkolnictwo specjalne rozwijało się bardzo powoli, co wynikało z ogólnego wyniszczenia kraju oraz zubożenia kadr – wielu specjalistów zginęło podczas wojny. Z 63 placówek istniejących w 1939 roku, po wojnie pozostało 14. Jednak już w latach 1945-1955 nastąpił ich trzykrotny przyrost.Absolutna nowością w okresie powojennym było wprowadzenie do systemu oświaty:• przedszkoli specjalnych• "Szkół Życia" czyli placówek edukacyjnych dla osób głębiej niepełnosprawnych intelektualnie• Rokiem przełomowym dla pedagogiki specjalnej w Polsce był rok 1970, kiedy to PIPS został

przekształcony w wyższą szkołę zawodową. Dzięki temu już w 1975 roku pojawili się pierwsi magistrowie pedagogiki specjalnej. W latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku w Wyższej Szkole Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej, bo taką nazwę przyjął przekształcony PIPS, oraz w niektórych uniwersytetach i wyższych szkołach pedagogicznych uruchomiono studia podyplomowe z pedagogiki specjalnej. Pod koniec XX wieku Pedagogika Specjalna była jednym z 92 kierunków studiów ustanowionych przez Radę Główną Szkolnictwa Wyższego. Od 1 września 2000 roku WSPS została przekształcona w Akademię Pedagogiki Specjalnej

Pedagogika specjalna – inne określenia

Wraz z rozwojem badań w zakresie pedagogiki specjalnej ewolucję przechodziły również pojęcia oraz definicje podstawowe.

Pedagogikę specjalną zamiennie nazywano:• pedagogiką rewalidacyjną ( z greckiego validus – silny, mocny,

zdrowy)• pedagogiką rehabilitacyjną• pedagogiką leczniczą Ostatni z w/w terminów stał się przyczyną długotrwałych dyskusji i sporów związanych z niezbędną już potrzebą określania miejsca pedagogiki specjalnej w systemie klasyfikacyjnym nauk.W miarę upływu czasu tendencja wiązania pedagogiki specjalnej z naukami medycznymi zacierała się coraz bardziej, a w latach pięćdziesiątych zaczęto ją we wszystkich niemal krajach określać jako dział pedagogiki ogólnej.

Współzakres pedagogiki ogólnej i specjalnej

Pedagogika ogólna• Nauka o nauczaniu i

wychowaniu jednostek pełnosprawnych

Pedagogika specjalna• Nauka o nauczaniu i

wychowaniu jednostek niepełnosprawnych

Współzależność pedagogiki specjalnej z innymi naukami

• Nauki prawne: prawo i sądownictwo opiekuńcze, rodzinne i nieletnich; przepisy prawne regulują szeroko pojętą opiekę nad ludźmi niepełnosprawnymi;

• Nauki społeczne: (patologia społeczna); sytuacje społeczne mogą działać pato- i kryminogenne, albo też wspierać proces rewalidacji i resocjalizacji;

• Nauki medyczne: zwłaszcza psychopatologia i psychiatria; współdziałają one przy ustalaniu diagnozy i etiologii niepełnosprawności, określają szanse i drogi rozwoju z punktu widzenia medycznego;

• Nauki psychologiczne: określają problemy psychologiczne osób z daną niepełnosprawnością, ustalają diagnozę wstępną i jej kolejne weryfikacje, rozpoznają obszar niepełnosprawności i jej skutki, stosują odpowiednią terapię psychologiczną.

Cele pedagogiki specjalnej

• Celem pedagogiki specjalnej jest takie działanie, aby jednostka pomimo dysfunkcji mogła jak najlepiej przygotować się do sytuacji życiowej i warunków społecznych

• Wszechstronny i maksymalny rozwój osób niepełnosprawnych oraz przystosowanie ich do życia w społeczeństwie

Systematyka w pedagogice specjalnej

W skład pedagogiki specjalnej wchodzą następujące działy:• Oligofrenopedagogika – pedagogika dotycząca jednostek

upośledzonych umysłowo (grec. oligos – pomniejszenie, phren – umysł)• Surdopedagogika – pedagogika dotycząca jednostek z dysfunkcją

narządu słuchu (łac. surdus – głuchy)• Tyflopedagogika – pedagogika dotycząca jednostek z dysfunkcją

narządu wzroku (grec. typhlos – niewidomy)• Pedagogika resocjalizacyjna – dotycząca jednostek z zaburzeniami w

zachowaniu na tle czynników organicznych i środowiskowych• Pedagogika terapeutyczna (lecznicza) - dotycząca jednostek

przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo, przebywających w placówkach leczniczych oraz placówkach integracyjnych dla dzieci i młodzieży, a także w specjalistycznych ośrodkach rehabilitacyjnych i opieki paliatywnej.

Niepełnosprawność sprzężona

Wśród osób niepełnosprawnych istnieje pewien procent osób, u których uszkodzeniu uległy dwa lub nawet więcej narządów. W takim przypadku mamy do czynienia z niepełnosprawnością sprzężoną lub złożoną, a więc uszkodzeniem różnych układów i narządów oraz obniżeniem różnych sprawności: fizycznych, sensorycznych bądź psychicznych

Niepełnosprawność sprzężona

Niepełnosprawność sprzężona

nazywana też upośledzeniem sprzężonym, złożonym, wielorakim) nie jest prostą sumą składających się na nią niepełnosprawności, ale stanowi swoistą, odrębną i złożoną jednostkę.

Niepełnosprawność sprzężona Niepełnosprawność

sprzężona

Co najmniej dwa rodzaje niepełnosprawności , które są wywołane tym samym czynnikiem np. wywołane zapaleniem opon mózgowych – upośledzenie umysłowe i głuchota

Niepełnosprawność

złożona

Co najmniej dwa rodzaje niepełnosprawności, lecz wywołane różnymi czynnikami działającymi jednocześnie lub w różnych okresach życia np. kilkunastoletnie dziecko z niepełnosprawnością intelektualną na skutek wypadku samochodowego traci sprawność kończyn dolnych

Niepełnosprawność sprzężona

• W przypadku rozpoznania u dziecka niepełnosprawności sprzężonej lub złożonej zazwyczaj jedna z nich przyjmuje rolę dominującą – ma to znaczenie dla planowania i skutecznego przeprowadzania procesów wspomagania rozwoju.

• W sytuacji współwystępowania upośledzenia umysłowego uznaje się tę niepełnosprawność za dominującą i to ona w pierwszej kolejności wyznacza dobór odpowiednich metod i form pracy

Kształcenie specjalne(gdzie może być realizowane)

• W szkole ogólnodostępnej• W Oddziale integracyjnym• W szkole integracyjnej• W szkole specjalnej• W oddziale specjalnym• W specjalnym ośrodku szkolno – wychowawczym• W przedszkolu ogólnodostępnym• W przedszkolu z oddziałami integracyjnymi• W przedszkolu integracyjnym• W przedszkolu specjalnym• W młodzieżowym ośrodku socjoterapii• W szkole zorganizowanej w młodzieżowym ośrodku

wychowawczym

Orzecznictwo

• Gdzie?

Diagnoza odbywa się w Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej • Przez kogo prowadzona jest diagnoza?

Zespół specjalistów: psycholog, pedagog,

logopeda, lekarz, pośrednio nauczyciel, rodzic• Rodzaje orzeczeń:• Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego• Orzeczenie o potrzebie nauczania indywidualnego• Orzeczenie o potrzebie indywidualnego przygotowania

przedszkolnego• Orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno – wychowawczych

indywidualnych

Orzecznictwo

• Orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno – wychowawczych grupowych

• Opinii w sprawie wczesnego wspomagania rozwoju

• Kto może otrzymać orzeczenie (jaka grupa dzieci)?• niesłyszących i słabosłyszących• niewidomych i słabowidzących• z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją• z upośledzeniem umysłowym• z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, • z niepełnosprawnościami sprzężonymi• niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem

społecznym

Dziękuję za uwagę