UNIVERZITET SINGIDUNUM

Fakultet za primenjenu ekologiju „Futura“, Beograd

Predmet:Zastita i unapredjenje prirodnih dobara

Plan upravljanja Nacionalnim parkom

„Tara“

Mentor: Student:

Prof. dr Lidija Amidžić Jelena Stanisavljević 23/1010Msc Daniela Cvetković Siniša Jovanović 37/2010

Antonino Luković III-15/2012

Beograd, мај 2013.Sadržaj

1. Prikaz glavnih prirodnih i stvorenih vrednosti, kao i prirodnih resursa.........................6

1.1 Lokacija zaštićenog područija...................................................................................6

1.2 Površina zaštićenog područija...................................................................................6

1.3 Kategorizacija zaštićenog područija........................................................................6

1.3.1 IUCN kategorizacija zaštićenog područija..........................................................6

1.3.2. Nacionalna kategorizacija zaštićenog područija................................................7

1.3.3 Međunarodni status zaštićenog područija...........................................................7

1.4 Korišćenje zemljišta...................................................................................................8

1.5 Organizacioni podaci - upravljač zaštićenog područija............................................8

1.6 Glavni prilazni putevi................................................................................................9

1.7 Fizički podaci.............................................................................................................9

1.7.1. Klimatske karakteristike....................................................................................9

1.7.2 Geomorfološke karakteristike...........................................................................10

1.7.3 Pedološke karakteristike....................................................................................11

1.7.4 Hidrološke karakteristike..................................................................................11

1.8 Biološki podaci.........................................................................................................12

1.8.1. Flora..................................................................................................................12

1.8.1.1. Vegetacija..................................................................................................13

1.8.1.2. Lokalni endemiti........................................................................................14

1.8.1.3. Zaštićene vrste...........................................................................................15

1.8.2 Fauna.................................................................................................................16

1.8.2.1. Fauna beskičmenjaka.................................................................................16

1.8.2.2 Ihtiofauna....................................................................................................17

1.8.2.3. Batrahofauna i ihtiofauna..........................................................................17

1.8.2.4 Ornitofauna.................................................................................................18

1.8.2.5 Teriofauna...................................................................................................18

2

1.8.2.6. Ugrožene vrste...........................................................................................19

1.8.3 Gljive.................................................................................................................23

1.9 Stvorene vrednosti....................................................................................................24

1.9.1 Populacija..........................................................................................................24

1.9.2 Kulturno i istorijsko nasleđe..............................................................................24

2. Ocena stanja životne sredine......................................................................................26

2.1 Vodni resursi............................................................................................................26

2.2 Zemljišni resursi.......................................................................................................27

2.3 Šumski resursi..........................................................................................................28

2.4 Biodiverzitet.............................................................................................................29

2.5 Retke i ugrožene vrste..............................................................................................30

2.6 Lokalna zajednica....................................................................................................31

3. Pregled aktivnosti, delatnosti i procesa koji predstavljaju faktore ugrožavanja

zaštićenog područija....................................................................................................................32

3.1 Faktori ugrožavanja kvaliteta vode:........................................................................33

3.2 Faktori ugrožavanja kvaliteta vazduha:..................................................................33

3.3 Faktori ugrožavanja kvaliteta zemljišnih resursa:..................................................33

3.4 Faktori ugrožavanja biodiverziteta..........................................................................33

3.5 Faktori ugrožavanja šumskih resursa......................................................................33

4. Dugoročni ciljevi zaštite, očuvanja i unapređenja i održivog razvoja...................33

5. Prioritetne aktivnosti i mere na zaštiti, održavanju, praćenju stanja i

unapređenju prirodnih i stvorenih vrednosti............................................................................34

5.1 Zadaci i aktivnosti na zaštiti, održavanju, praćenju stanja i unapređenju prirodnih

vrednosti.....................................................................................................................................35

3

5.2 Zadaci i aktivnosti na zaštiti, održavanju, praćenju stanja i unapređenju stvorenih

vrednosti.....................................................................................................................................35

6. Prioritetni zadaci naučno - istraživačkog i obrazovnog rada..................................35

6.1 Aktivnosti na edukaciji i posebnim programima......................................................36

6.2 Aktivnosti na istraživačkom radu.............................................................................36

7. Planirane aktivnosti na održivom korišćenju prirodnih vrednosti, razvoju i

uređenju prostora........................................................................................................................36

7.1 Uređenje prostora....................................................................................................36

7.2 Infrastrukturni projekti............................................................................................37

8. Prostorna identifikacija planskh namena i režima korišćenja zemljišta...............37

8.1 Zona I stepena zaštite...............................................................................................38

8.2 Mere zaštite II stepena.............................................................................................39

8.3 Mere zaštite III stepena...........................................................................................40

9. Aktivnosti na promociji vrednosti zaštićenog područija.........................................41

10. Studijska, programska, planska i projektna dokumentacia potrebna za

sprovođenje ciljeva i aktivnosti..................................................................................................42

11. Oblici saradnje i partnerstva sa lokalnim stanovništvom i drugim vlasnicima i

korisnicima nepokretnosti na područiju Nacionalnog parka Tara........................................43

12. Aktivnosti i mere na sprovođenju plana sa dinamikom i subjektima realizacije

plana upravljanja i način ocene uspešnosti njegove primene..................................................43

12.1 Praćenje i kontrola efikasnosti plana....................................................................45

13. Finansijska srdstva i druge materijalne pretpostvke za izvršavanje poverenih

poslova u upravljanju zaštićenim područijem i način njihovog obezbeđenja.......................47

13.1 Izvori finansiranja..................................................................................................47

4

13.2 Finansijski plan upravljanja..................................................................................48

Literatura............................................................................................................................49

Uvod

Na osnovu člana 54. Zakona o zaštiti prirode („Sl. gl.“ br. 36/09) i smernica Zavoda za

zaštitu prirode Srbije izrađen je Plan upravljanja Nacionalnog parka Tara za period 2012 - 2021.

godinu na osnovu kojeg se izrađuju godišnji programi upravljanja Nacionalnog parka Tara.

Planom upravljanja Nacionalnog parka Tara, definisani su osnovni ciljevi na zaštiti,

očuvanju i unapređenju prirodnih i kulturnih vrednosti Nacionalnog parka Tara, u cilju

unapređenja stanja zaštićenog područija, daljih naučnih istraživanja, prezentacije i popularizacije

područija.

U skaldu sa zadatim ciljevima, planirani su i zadaci i aktivnosti na zaštiti prirodnih i

kulturno - istorijskih vrednosti, sprečavanju aktivnosti koje mogu narušiti svojstva Nacionalnog

parka, zaštiti i unapređenju, kao i održivo korišćenje prirodnih resursa, naučno - istraživačku

aktivnosti, kulturno obrazovanu aktivnost, prezentaciju i popularizaciju vrednosti Nacionalnog

parka, uređenje područija i izgradnju objekata u Nacionalnog parku, uspostavljanje i razvoj

turističkih, rekreativnih i drugih razvojnih funkcija Nacionalnog parka.

NP Tara je proglašen 1981. godine Zakonom o Nacionalnom parku Tara („Službeni

glasnik RS“ br. 41/81). Do danas je izvršeno niz dopuna i izmena postojećeg Zakona i to: 1983. i

1988. godine da bi 1993. godine bio donet Zakon o nacionalnim parkovima („Službeni glasnik

RS“ br. 39/93). Pokrenut je postupak za donošenje novog Zakona o NP Tara tokom 2011.

godine.

5

1. Prikaz glavnih prirodnih i stvorenih vrednosti, kao i prirodnih

resursa

1.1 Lokacija zaštićenog područija

Planina Tara je deo Dinarskog masiva. Pripada delu starovlaških planina (Starovlaška-

raška visija). Nalazi se na krajnjem zapadu Srbije zahvatajući područije ograničeno tokom Drine

između Višegrada i Bajine Bašte. U najužem delu Tare smeštena je planina Zvezda koja je od nje

prirodno odvojena. klisurom Dervente. Na istočnoj strani Tara je odvojena od površi Ponikava

Solotuškom rekom, a na južnoj Zlatiborom i Kremanskom kotlinom. Po nadmorskim visinama

Tara spada u srednje visoke planine, čija je prosečna nadmorska visina 1200m. Najviši vrh je

Kozji rid - 1591m. Područije se nalazi između 43°52’ i 44° 02’ SGŠ i 19°15’ i 19°38’ IGD.

1.2 Površina zaštićenog područija

Prema Prostornom planu područije NP Tara nalazi se na teritoriji opštine Bajina Bašta u

okviru 10 katastarskih opština i ukupna površina NP Tara iznosi 19175 ha.

Prema utvrđenim granicama, područije NP Tara nalazi se na teritoriji opštine Bajina

Bašta u okviru 10 katastarskih opština: Jagoštica, Rastište, Zaovine, Konjska Reka, Perućac,

Beserovina, Zaugline, Mala Rača, Rača i Solotuša.

1.3 Kategorizacija zaštićenog područija

1.3.1 IUCN kategorizacija zaštićenog područija

Prema kategorizaciji Svetske komisije za zaštićena područija Međunarodne unije za

zaštitu prirode i prirodnih resursa (IUCN World Commission on Protected Areas), Nacionalni

part Tara pripada drugoj (II) kategoriji - nacionalni park.

6

1.3.2. Nacionalna kategorizacija zaštićenog područija

Prema Zakonu o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS“ br. 36/09 i 86/10) NP Tara se

nalazi u okviru kategorije zaštićenog područija - nacionalni park, područije od međunarodnog i

nacionalnog značaja prve (I) kategorije .

Slika 1. Nacionalni park Tara - zaštićeno područje I kategorije

1.3.3 Međunarodni status zaštićenog područija

Šire područije NP Tara je identifikovano kao područije značajno za biljke (Important

Plant Areas – IPA) i kao područije značajno za ptice - ( Important Bird Areas – IBA) CODE:

IBA026SRB.

Pored toga, od 2003. područije Nacionalnog parka Tara predstavlja i odabrano područije

za dnevne leptirove u Srbiji (Prime Butterfly Areas in Serbia – PBA ). Prvani osnov izbora

međunarodno značajnih područija (IBA, IPA, PBA) čine akti koje je ratifikovala SR Jugoslavija:

Deklaracija UN o životnoj sredini i razvoju, Agenda 21, Konvencija o biološkoj raznovrsnosti i

drugi akti. Godine 1993. SR Jugoslavija je usvojila i „Rezoluciju o politici zaštite životne sredine

u SR Jugoslaviji“ i „Rezoluciji o politici očuvanja biodiverziteta u SR Jugoslaviji“

7

U okviru EMERALD mreže, područije Tare je identifikovano kao značajno područije

(TARA YUSRB009). EMERALD predstavlja ekološku mrežu sastavljenu od područija od

posebne važnosti za zaštitu prirode (ASCI), odnosno prostornih celina i staništa koje su od

posebnog nacionalnog i međunarodnog značaja sa aspekta očuvanja biološke raznovrsnosti.

Nacionalni part Tara sa Zaovinama i Mokrom Gorom je nominovano od strane MAB

komiteta kao potencijalni rezervat biosfere koji će imati prekogranični karakter jer će obuhvatati

i područije u BiH.

1.4 Korišćenje zemljišta

U državnom vlasništvu na teritoriji Parka se nalaze državne šume i šumsko zemšiljte

ukupne površine 11545,6 ha. Od ukupne površine parka pod šumom je 15463,9 ha ili 80%

ukupne površine parka.

1.5 Organizacioni podaci - upravljač zaštićenog područija

Na osnovu Zakona o nacionalnim parkovima (Sl. glasnik RS br. 39/1993) i Zakona o

zaštiti životne sredine, javna preduzeća upravljaju nacionalnim parkovima, pri čemu su organi

javnih preduzeća upravni odbor, nadzorni odbor i direktor, a imenuje ih Vlada.

Upravljač NP Tara je Javno preduzeće “Nacionalni park Tara” sa sedištem u Bajinoj

Bašti.

Osnovna delatnost Javnog preduzeća je zaštita i razvoj područja Nacionalnog parka Tara.

U nomenklaturi delatnosti, poslovi koje obavlja ovo Preduzeće razvrstani su u oblast i vode se

pod šifrom 92522 – Zaštita kulturnih dobara, prirodnih i drugih znamenitosti. Javno preduzeće

sprovodi režim zaštite u Nacionalnom parku i upravlja prirodnim vrednostima, građevinskim

zemljištem i drugim nepokretnostima. U sprovođenju zaštite i razvoja područja Nacionalnog

parka, Javno preduzeće obavlja i poslove:

Gazdovanje šumama

Zaštita, gajenje i unapređenje lovne i ribolovne faune

Organizacija istraživačkih radova u oblasti zaštite i razvoja

8

Prezentacija i popularizacija područija

Drugi poslovi u skladu sa statutom.

1.6 Glavni prilazni putevi

Pristup u NP Tara je relativno dobar i moguć iz tri pravca:

1. Putem Bajina Bašta - Kaluđerske bare (16km)

2. Putem Bajina Bašta - Perućac - Mitrovac (27km)

3. Putem Kremna - Kaluđerske bare (9km)

Bajina Bašta je asfaltnim saobraćajnicama povezana sa magistralnim pravcima: Beograd

- Valjevo - Bajina Bašta; Bajina Bašta - Kremna - Višegrad; Beograd - Čačak - Užice - Kremna -

Ljubovija - Bajina Bašta; Niš - Kruševac - Kraljevo - Čačak - Užice - Kremna - Višegrad;

NP Tara raspolaže mrežom šumskih puteva sa makadamskom podlogom i jednom

središnjom asfaltnom saobraćajnicom kao i asfaltnim pravcem od Predovog krsta prema

akumulaciji HE “Bajina Bašta”. Putevi su rađeni za potrebe šumarstva uz težnju za

povezivanjem naseljenih i turističkih lokaliteta. Osim toga, kanjon Drine moguće je obići

brodom ploveći jezerom koje počinje kod Perućca.

1.7 Fizički podaci

1.7.1. Klimatske karakteristike

Planina Tara pripada zoni umereno-kontinentalne klime koja ima specifičnu makroklimu

uslovljenu daljinom mora, karakteristikama geološke podloge i oro-edafskih uslova uopšte, a

posebno blizinom kanjona Drine. Vlažna strujanja tog pravca kao i svakodnevne magle koje se

dižu sa Drine, daju tu posebnu specifičnost makroklime Tare.

Opšta godišnja distribucija padavina i temperatira dobijena na osnovu dvadesetogodišnjih

merenja u periodu od 1970-1990. godine jasno pokazuju da regionalna klima planine Tare

pripada umereno kontinentalnom ili VI tipu klime, u izvesnoj meri modifikovane planinskim

uticajima. Tačnije, klima Tare pripada blago izmenjenom, nešto humidnijem VI 2b podtipu

karakterističnom ta središnji niz centralnih i istočnih Dinarida koji se odlikuju neznatnim

9

smanjenjem padavina tokom leta pod uticajem mediteranske klime. Povećana količina padavina

iznad 1000mm godišnje posledica je orografskih uslova i alpskih uticaja koji preko Dinarida

kojima i Tara pripada , dopiru do ovo planine.

Prosečan godišnji broj dana sa padavinama je 147,7. Najviše dana sa padavinama ima u

januaru, aprilu i junu. Sneg najviše pada u januaru (13,2 dana), a srednji broj dana sa formiranim

snežnim pokrivačem iznosi prosečno 52,3 dana. Srednja godišnja temperatura za šire područije

Tare iznosi 5,6 °C. Najhladniji mesec je januar sa prosečnom temperaturom vazduha od -4,8°C a

najtopliji je avgust sa srednjom temperaturom od 17,3 °C što znači da ukupna srednja godišnja

amplituda temperature iznosi 20,8° C. Apsolutno maksimalna izmerena temperatura je 32° C a

apsolutni izmereni minimum je -28° C.

Izuzetno važan klimatološki element je i vetar. Glavni pravac duvanja vetrova u NP Tara

ima severni i severoistočni vetar. Najveće srednje godišnje brzine ima jugozapadni vetar u iznosu

od 3,7m/s.

1.7.2 Geomorfološke karakteristike

U geomorfološkom smislu područije NP “Tara” obuhvata dve prirodne celine, odnosno

dva masiva Taru u užem smislu i Zvezdu koja razdvaja basen i kanjon Dervente.

Osnovne orografske karakteristike su određne mozaikom planinskih uzvišenja i

izvanredno izraženih površina koje su ispresecane duboko usečenim dolinama reke Rače,

Dervente i Belog Rzava kao i Brusničkog, Solotuškog, Aluškog i drugih potoka. Sa severa i

severo-zapda NP “Tara” oivičavaju krečnjačke stene kanjona Drine čije visine dosežu i preko

1000m nadmorske visine. Masiv Tare se može razgraničiti na dve odvojene i izrazite površi.

Viša površ prosečne nmv od oko 1280m, nagnuta je od juga prema severu a njen prosečan nagib

iznosi 44%. Ispresecana je suvim dolinama i uvalama sa izraženim kraškim oblicima naročito u

središnjem delu površi ali bez kopletne serije kraških oblika što je posledica hemijskog sastava

karsnih krečnjaka a što je s druge strane uslovilo razvoj “zelenog ili pokrivenog karsta”. Niža

površ je erozivnog porekla koja doseže do 1000mnv. Karakteriše je poodmakla faza kraškog

procesa, te su mestimično krečnjačke partije potpuno uništene ili pak svedene na manje površi.

Tako dolazi do smene kraškog procesa sa fluvijalnim (rad ponornica, potoka i reka).

Sadašnji relješ područija NP Tara nastao je uzajamnim dejstvom endogenih i egzogenih

geoloških procesa koji su modelirali geološku podlogu. Endogeni procesi uslovili su formiranje

10

planinskih masiva Tara i Zvezda, dok su egzogenim procesima stvoreni mezo- i mikroplastika na

inicijalnoj tektonskoj osnovi.

U okviru NP Tara rasprostranjene su i stene kod kojih preovlađuje mehaničko raspadanje

(serpentini, škriljci...). Pored ovih prirodnih geomorfoloških procesa prisutan je i antropogeni

proces.

1.7.3 Pedološke karakteristike

Geografski položaj Tare, njene orografske karakteristike, heterogenost geološke građe,

klimatske odlike, kao i karakter vegetacije uslovili su raznovrsnost tipova zemljišta.

Na krečnjacima Tare se javlja kompletna genetička serija zemljišta od krečnog sirozema

preko protorendzina (organogena crnica na krečnjaku), pravih rendizina, brauniziranih rendzina,

zatim terra fusce (smeđe zemljište na krečnjaku), lesiciranih stadijuma terra fusce (ilimerizovano

smeđe zemljište na krečnjaku) i završnim stadijumom izbeljene terra fusce i tera fusce -

pseudoglej (lesive-pseudoglej na krečnjaku).

Pored zemljišta na krečnjacima na planini Tari obrazovana su i zemljišta na

serpentinitima i peridotitima kao i zemljišta na silikatnim stenama. Na bazičnim i ultrabazičnim

silikatnim stenama serpentinitima i periodotitima javljaju se posemeđena seprentinska rendzina

(posmeđeno humusno silikatno zemljište) i smeđe zemljište na serpentinitu.

Na kiselim silikatnim stenama verfensim škriljcima i perščarima nalazi se humusno

silikatno temljište na škriljcima, kiselo smeđe zemljište na škrišljcima i kiselo smeđe zemljište na

peščaru.

1.7.4 Hidrološke karakteristike

Planina Tara usled svog krečnjačkog sastava je relativno siromašna površinskim

tokovima, međutim, i pored toga ispod planinskih vrhova Tare i Zvezde nalazi se više bistrih,

brzih i hladnih planinskih reka, potoka, izvora i vrela. Svi vodotoci na prostoru NP Tara tretiraju

se kao voda I klase.

Svi rečni tokovi istraženog područija Tare pripadaju slovu Dunava, odnosno

Crnomorskom slivu. Regionalno posmatrano većina tokova pripada slivu Drine, dok samo

nekoliko tokova južnog dela Tare (delovi Dobrog i Ljutog Polja, kao i Kaluđerskih Bara)

11

pripadaju slivu Đetine, odnosno Zapadne Morave. Dreniranje krečnjačkih terena Tare odvija se u

Drinu i Đetinu, u zavisnosti od pravca podzemnih voda, a kako nisu vršena merenja, te ni

precizna granica ova dva sliva nije određena.

Na hidrološke pojave poseredno utiče i reljef terena i to prosečni nagib padina od 40° i

više stepeni uslovio je da kišnica dospe za kratko vreme u rečne tokove. Najveći dnevni proticaj

očekuje se u aprilu i početkom maja, kao posledica jakih kiša i otapanja snega. Najmanji dnevni

proticaj očekuje se u avgustu i septembru obzirom da je zemljište najsušnije, a i suma padavina

mala.

Većina reka istraženog područija pripada pluviometrijskom režimu, što je uslovilo kod

većine bujični karakter.

Na područiju planine Tare nalaze se i akumulacije čija je osnovna namena proizvodnja

električne energije, pored toga ovi objekti se mogu turistički valorizovati. Reč je o jezerima

Perućac, Zaovine, Kruščica, Spajići i Osoje.

1.8 Biološki podaci

Područije NP Tara karakterišu mozaično raspoređeni ekosistemi i često kontrasni predeli

od onih koji po svojoj strukturi podsećaju na borealne tajge sa tresetištima, preko tipičnih

srednjoevropskih listopadnih šuma do submediteranskih krečnjaka ili serpentinskih kamenjara i

stena. Ovi ekosistemi su staništa velikog broja vrsta, koje su mahom endemičnog i reliktnog

karaktera, kao i onih vrsta koje su u većem delu južne Evrope drastično proređene, a njihove

populacije strukturno neuravnotežene i opadjuće.

1.8.1. Flora

Raznovrstan biljni svet NP Tara predstavlja retko prirodno bogatstvo koje je nastalo

zahvaljujući nizu povoljnih prirodnih uslova. Tara je poznata kao refugijalni masiv, osnosno

pribežište u kome su opstale mnoge reliktne i retke biljne vrste.

Na prostoru šireg područija NP Tara raste preko 1100 biljnih vrsta, što rpedstavlja 1/3

flore Srbije. Najmarkantnije obležje biljnog sveta Tare je Pančićeva omorika (Pice omorica).

Do sada je istraživanjima zabeleženo

12

96 vrsta lišajeva

171 vrsta mahovina

30 vrsta paprati

7 vrsta golosemenica

950 vrsta skrivenosemenica

Velika raznovrsnost, prisustvo retkih, reliktnih i endemičnih vrsta svrstavaju Taru u

floristički izuzetna područija ne samo u Srbiji već i u Evropi i u svetu.

1.8.1.1. Vegetacija

Raznovrsni ekološki faktori uslovili su postojanje brojnih florističkih različitih zajednica

koje se naizmenično smenjuju. Vegetaciju ovog područija možemo najgrublje podeliti na šumsku

i livadsku.

Šumska vegetacija se može rašćlaniti na lišćarsku, lišćarsko-četinarsku i četinarsku biljnu

zajednicu. NP Tara je tipično šumsko područije u kome dominiraju šume bukve, jele i smrče.

Pored njih u NP Tara se nalaze i šumske zajednice crnog jasena i crnog graba, hrasta sladuna i

cera, hrasta kitnjaka i crnog bora. Lišćarsko - četinarske šume, zauzimaju najveći deo NP Tara.

Posebnost šumskoj vegetaciji daju zajednice u kojima je zastupljenja omorika.

Različiti šumski ekosistemi prokrivaju više od 75% ukupne površine NP Tara odnosno

15426,91 ha. Od 40 različitih šumskih zajednica koje se mogu naći, najrasprostranjenija je

mešovita šumska zajednica smrče, jele i bukve. Ona dominira sa preko 80% površine.

Najzastupljenija vrsta drveća je jela. Ona se tu nalazi u optimalnim uslovima za svoj razvoj i

opstanak.

Livadske biljne zajednice zauzimaju velike površine. Ova staništa predstavljaju

uglavnom sekundarne tvorevine ali su vrlo važne jer u okviru njih rastu retke vrste biljaka.

Vegetacija Tare specifična je još i po prisustvu brojnih manjih tresetnih močvara i livadskih

tresava.

Posebno su značajne biljne zajednice kamenjara i sipara sa velikom zastupljenošću

endemičnih vrsta pput biljnih zajednica derventanskog različka na krečnjačkim stenama

Dervente, golocvetne mlečike na strmim serpentinskim kamenjarima i dr.

13

1.8.1.2. Lokalni endemiti

Pod endemičnim vrstama podrazumevamo vrste koje su veoma ograničenog prirodnog

rasprostranjenja. Kamenjari, sipari i pukotine stena brojnih klisura i kanjona Tare obiluju

ovakvim vrstama. Do sada je zabeleženo 30 endemičnih taksona na područiju parka među

kojima je najpoznatija Pančićeva omorika (Picea omorica). Pored Pnačićeve omorike treba

pomenuti i Centaurea derventana (derventanski različak), Stachys anisechila (pčelija trava),

Aquilegia grata (Kandilka), Edrianthus jugoslavicus (jugoslovenski zvončić), Euphorbia

glabrifolia (golocvetna mlečika), Halacsva sendtneri (cvakija), Silene monachorum (monaški

pucavac).

Slika 2. Pančićeva omorika

14

1.8.1.3. Zaštićene vrste

Uredbom o zaštiti prirodnih retkosti (Službeni glasnik RS br. 50/93) na područiju NP

Tara zaštićena je 21 biljna vrsta kao prirodne retkosti od izuzetno značaja. Zaštićene vrste

zabranjeno je brati, sakupljati, seći ili čupati iz korena, ugrožavati ili uništavati njihova staništa.

Zaštićene biljne vrste su:

1. Lycopodium clavatum - prečica

2. Dryopteris dilatata - široka paprat

3. Picea omorica - Pančićeva omorika

4. Taxus baccata - tisa

5. Pulsatila vulgaris

6. Paeonia mascula - muški božur

7. Spirea cana - siva stručica

8. Pyirus nivalis - kasna kruška

9. Acer heldreichi - planinski javor

10. Ilex awuifolium - zemelnika

11. Gentiana lutea - lincura

12. Senecio umbrosus - žablja trava

13. Lilium martagon - šumski ljiljan

14. Gladiolus imbricatus - crepasta gladiola

15. Iris sibirica - sibirska perunika

16. Dactylarhiza cordigera - kaćun

17. Orchis laxiflora - veliki kaćun

18. Orphys cornuta - mačkovo uvo

19. Listera cordata - srcasti čopotac

20. Epipactis palustris - barska kalućarka

21. Godyera rapens - gudijera

15

1.8.2 Fauna

Raznovrsnost staništa na prostoru NP Tara predstavlja dom za veliki broj vrsta životinja.

Velika raznovrsnost uslovljena je ekološkim faktorima koji su pogodovali opstanku mnogih vrsta

koje su danas ugrožene i retke ne samo na našim prostorima već i u Evropi i svetu.

1.8.2.1. Fauna beskičmenjaka

O fauni beskičmenjaka na prostoru nacionalnog parka ima veoma malo podataka.

Dosadašnja istraživanja nisu bila sistematska i obuhvatala su samo neke grupe.

Najbolje proučena grupa beskičmenjaka su dnevni leptirovi koji su vrlo atraktivni za

posetioce parka. NP Tara se svrstava u najbogatija područija u pogledu broja vrsta faune dnevnih

leptira. Dosadašnjim istraživanjima konstatovano je čak 138 vrsta dnevnih leptirova. Ovaj

podatak ukazuje na očuvanost i raznolikost staništa Tare s obzirom da su ove vrste vrslo

specifične biologije i vrlo brzo reaguju na promene u prirodnim staništima. Iz familije

Papilionidae zabeleženo je 4 vrste od ukupno 6 registrovanih na područiju Srbije među kojima su

lastin repak (Papilio machaon) i apolon (Papilio apolon).

Poslednjih godina istražuje se i fauna beskičmenjaka planinskih potoka, čiji je čest

stanovnik potočni rak (Austropotamobius torrentium).

Svakako treba napomenuti i endemorelikta - Pančićevog skakavca (Pyrgomorphella

sebica). Ova vrsta je relikt iz pliocena i uspela je da preživi ledeno doba u refungijalnim

staništima Tare.

16

Slika 3. Pančićev skakavac

1.8.2.2 Ihtiofauna

Raznolika vodena staništa parka naseljava 19 vrsta riba. Park je poznat po pastrmskim

vrstama riba pre svega mladici (Hucho hucho), ali i autohtonim populacijama potočne pastrmke

(Salmo trruta fario). Među predstavnicima ihtiofaune parka nalazi se i veliki broj šaranskih

vrsta: skobalj (Chondrostoma nasus), klen (Leuciuscus cephalus), ukljeva (Alburnus alburnus),

rečna (Barbus barbus) i potočna mrena (Barbus peloponensis), šaran (Cyprinus carpio) i linjak

(Tinca tinca).

1.8.2.3. Batrahofauna i ihtiofauna

Istraživanjima na širem pdoručiju Tare registrovano je 13 vrsta vodozemaca među kojima

se posebno izdvajaju šareni daždevnjak (Salamandra salamandra), veliki mrmoljak (Triturus

cristatus) i mali mrmoljak (Triturus vulgaris), gatalinka (Hyla arborea) i dr.

Od zabeleženih 12 vrsta gmizavaca, posebno je interesantan stanovnih najviših planina

Evrope - živorodni gušter (Lacerta vivipara). Vrlo rasprostranjena vrsta na Tari je i otrovna vrsta

poskok (Vipera ammodytes).

17

1.8.2.4 Ornitofauna

Ptice su najbrojnija grupa kičmenjaka u NP Tara sa do sada zabeleženih 135 vrsta od

kojih su 122 gnezdarice. NP Tara se nalazi na listi međunarodno značajnih područija za očuvanje

ptica Evrope (IBA).

Vrednost parka predstavljaju retke i ugrožene ptice grabljivice poput surog orgla (Aquila

chrysaetos), sivog sokola (Falco peregrinus), orla zmijara (Circaetus gallicus) i jastreba

(Accipiter gentiles). Ponekad se na Tari može videti i beloglavi sup koji tu dolazi za hranom iz

obližnjih kolonija.

Noćne grabljivice su zastupljene sa više vrsta a među njima se nalazi i najveća evropska

sova - velika ušara (Bubo bubo) i retka vrsta u Srbiji uralska sova (Strix uralliensis).

Planinska senica (Parus montanus), drozd kamenjar (Monticola saxatillis), vatroglavi

kraljić (Regulus ingicapilus), vrtna crvenperka (Phoenicurus ochrurus) su samo neke od ptica

pevačica koje se sreću na Tari, a predstavljaju najbrojniju grupu ptica.

Vrste koje treb spomenuti a za koje se pretpostavlja da su izumrle na područiju Tare su

veliki tetreb (Tetrao urogallus) i troprsti detlić (Picoides trydactilus).

1.8.2.5 Teriofauna

Nekoliko grupa sisara naseljava područije parka. U podrinjskoj Srbiji koja uključuje i NP

Tara do sada je zabeleženo skoro polovina svih sisarskih vrsta Srbije - 53 vrste.

Na nižim nadmorskim visinama sreće se belogrudi jež (Erinaceus concolor), a na višim

nadmorskim visinama od bubojeda susrećemo šumsku rovčicu (Sorex araneus), malu rovčicu

(Sorex minutus) i dr. Od ove grupe sisara na Tari posebno je značajna planinska rovčica (Sorex

alpinus).

Gotovo neistražena grupa sisara su ljiljci. Pretpostavlja se da ih na Tari ima 12 vrsta.

Od više vrste glodara koji žive u parku treba spomenuti veliku voluharicu kojoj je Tara

najistočnije stanište na Balkanu i jedino u Srbiji. Druge vrste koje se često javljaju su puh

lešnikar (Muscardinus avellanarius), riđa voluharica (Clethrionomys glareolus), žuti miš

(Apodemus flavicolis) i dr.

NP Tara je najznačajnije stanište mrkog medveda u Srbiji (Ursus arctos), najkrupnijeg

sisara Balkana. Druge vrste zveri koje žive u parku su vuk (Canis lupus), divlja mačka (Felis

silvestris), kune zlatice (Martes martes) i belica (Martes foina) i dr. Pored vodenih površina u

18

parku se može naći i vidra (Lutra lutra). Vrsta zveri koju je važno spomenuti a za koju se samo

pretpostavlja da naseljava Taru je ris (Lynx lynx).

Kao predstavnike drugih sisarskih grupa treba spomenuti srnu (Capreolus capreolus),

divlju svinju (Sus scrofa) i divokozu (Rupicarpa rupicarpa) koja predstavlja jedan od simbola

navionalnog parka Tara.

1.8.2.6. Ugrožene vrste

Uredbom o zaštiti prirodnih retkosti (Sl. Gl. RS, br. 50/93) na područiju NP Tara

zaštićene su mnoge životinje vrste kao prirodne retkosti od izuzetnog značaja. Zaštićene vrste

zabranjeno je: hvatati, ubijati, sakupljati njihova jaja, zarobljavati ili ugrožavati njihova staništa.

Zaštićene životinjske vrste :

Ribe:

1. fam. Salmonidae - pastrmke

a. Hucho hucho - mladica

2. fam. Cobitidae - vijuni

a. Cobitis aurata - balkanski vijun

Vodozemci:

1. fam. Salamandridae - daždevnjaci i mrmoljci

a. Salamandra salamandra - šareni daždevnjak

b. Triturus cristatus - veliki mrmoljak

c. Triturus vulgaris - mali mrmoljak

2. fam. Ranidae - prave žabe

a. Rana graeca - grčka žaba

Gmizavci:

1. fam. Emydae - slatkovodne kornjače

a. Emys orbicullaris - barska kornjača

2. fam. Lacertidae - pravi gušteri

a. Lacerta vivipara - živorodni gušter

3. fam. Colubridae - smukovi

a. Coluber caspius - stepski smuk

19

b. Elaphe longissima - Eskulapov smuk

4. fam. Viperidae - ljutice

a. Vipera berus - šarka

Sisari:

1. fam. Erinaceidae - ježevi

a. Erinaceus concolor - jež

2. fam. Soricidae - rovčice

a. Sorex minutus - mala šumska rovčica

b. Sorex araneus - velika šumska rovčica

c. Sorex alpinus - aplska rovčica

d. Neomys fodiens - velika vodena rovčica

e. Crocidura saveolens - vrtna rovčica

f. Crocidura leucodon - velika bezuba rovčica poljarka

3. fam. Talpidae - krtice

a. Talpa europea - obična krtica

4. fam. Rhinolophidae - šišmiši potkovičari

a. Myotis myotis - veliki ljiljak

b. Myotis oxygnathus - oštrouhi ljiljak

c. Myotis capaccinii - dugonogi ljiljak

d. Vespertilio murinus - dvobojni ljiljak

e. Eptesicus nilssonii - severni ljiljak

f. Epstesicus seotinus - veliki večernji ljiljak

g. Nyctalus lasiopterus - džinovski jiljak

h. Nyctalus noctula - rani večernji ljiljak

i. Pipisterellus pipisterellus - patuljasti ljiljak

j. Pipisterellus nathusii - Hatuzijev patuljasti ljiljak

k. Plecotus austriacus - sivi dugouhi ljiljak

l. Plecotus auritus - riđi dugouhi ljiljak

m. Miniopterus shreibersi - dugokrili ljiljak

5. fam. Sciuridae - veverice

20

a. Sciurus vulgaris - veverica

6. fam. Arvicolidae - voluharice

a. Clethrionomys glareolus - riđa šumska voluharica

b. Arvicola trevestis - vodena voluharica

7. fam. Spalacidae - slepo kuče

a. Spalax leucodon - slepo kuče

8. fam. Muscardinidae - puhovi

a. Muscardinus avellanarius - puh lešnikar

b. Dryomys nitedula - šumski puh

9. fam. Mustelidae - kune

a. Mustela nivalis - lasica

b. Lutra lutra - vidra

Ptice:

1. fam. Falconidae - sokolovi

a. Falco peregrinus - sivi soko

b. Falco tinnunculus - obična vetruška

2. fam. Accipitridae - jastrebovi

a. Accipiter nisus - kobac ptičar

b. Aquila chrysaetos - suri orao

c. Circaetus galicus - orao zmijar

d. Pernis aviporus - orao osičar

3. fam. Scopolacidae - šljuke

a. Calidriss minuta - patušasta prutka

4. fam. Columbridae - golubovi

a. Columba oenas - golub dupljaš

5. fam. Strigidae - sove

a. Bubo bubo - buljina

b. Strix aluco - šumska sova

c. Aegolius funereus - gaćasta kukumavka

d. Athene noctua - kukumavka

e. Othus scops - ćuk

21

f. Strix uralensis - dugorepa sova

6. fam. Corvidae - vrane

a. Nucifraga nucifraga - lešnikara

7. fam. Fringillidae - zebe

a. Serinus seinus - žutarica

b. Loxia curvirostra - krstokljun

8. fam. Emberizidae - strnadice

a. Emberiza cirlus - grnogrla strnadica

9. fam. Certhidae - pužići

a. Certhia familiaris - krstokljuni pužić

10. fam. Paridae - senice

a. Parus montanus - planinska siva senica

b. Parus lugubris - velika siva senica

11. fam. Laniidae - svračci

a. Lanius collurio - rusi svračak

12. fam. Sylviidae - grmuše

a. Sylvis communis - obična grmuša

13. fam. Cuclidae - kukavice

a. Cuculus canorus - kukavica

14. fam. Picidae - detlići

a. Picus canus - siva žunja

b. Dryocopus medius - srednji šareni detlić

c. Dryocopus minor - mali šareni detlić

15. fam. Turdidae - drozdovi

a. Turdus viscivorus - drozd imelaš

b. Monticola saxatilis - drozd kamenjar

c. Phoenicurus phoenicurus - obična crvenkapa

d. Turdus torquatus - kos ogrličar

e. Turdus pilaris - drozd borovnjak

16. fam. Cincilidae

a. Cinclus cinclus - vodeni kos

22

17. fam. Muscicapidae - muharice

a. Ficedula parva - mala muharica

b. Ficedula albicolis - belovrata muharica

18. fam. Trichodromadidae

a. Trichodroma muraria - puzgavac

19. fam. Certhidae

a. Certhia famillaris - kratkokljuni puzić

20. fam. Sittidae

a. Sitta europea - brgljez

21. fam. Coracidae

a. Coracias garrulosus - smrdivrana

22. fam. Caprimulgidae

a. Caprimulgus europeus - leganj

23. fam. Iriolodae - vuge

a. Oriolus oriolus - vuga

24. fam. Sylvidae

a. Regulus ingicapilus - vratoglavi kraljić

1.8.3 Gljive

Na područiju NP Tara skoro da nisu vršena mikološka istraživanja. Svi dosadašnji podaci

o ovom izuzetnom blagu NP Tara svode se na istraživanja iz sredine XX veka u kojima se

navodi da na Tari ima 251. vrsta gljiva, uglavnom makromiceta. Broj gljiva u NP Tara je daleko

veći. Procena je da se nalazi oko 600 vrsta među kojima je znatan broj ugroženih i retkih vrsta.

Najotrovnija je zelena pupavka (Amanita phaloides), dok se od jestivih i komercijalno

značajnih gljiva mogu naći vrganji (Boletus edulis), smrčkovi (Morchella esculanta), rujnica

(Lactarius delicious).

23

1.9 Stvorene vrednosti

1.9.1 Populacija

Teritorija nacionalnog parka Tara administrativno pripada opštini Bajina Bašta (2915

stanovnika).

U granicama NP Tara nalaze se naselja sa stalno naseljenim stanovništvom selo

Jagoštica, selo Rastište, zaosek Jasikovice i zaosek Čokići.

Sela na Tari su razbijena brdsko planinska sela “starovlaškog tipa” zasnovana na

krčevinama imeđu šumskih kompleksa. Prostiru se na teritoriji parka od 410 mnv do 1000mnv.

Ljudi na Tari se danas bave tradicionalnom planinskom poljoprivredom i stočarstvom,

ekspoloatacijom drveta i seoskim turizmom. Mali broj stanovnika je zapošljeno u šumarstvu.

Verovatnoća zapošljavanja u drugim oblastima je mala usled odliva stanovništva i niske stope

rađanja.

1.9.2 Kulturno i istorijsko nasleđe

Tara poseduje bogato kulturno i istorijsko nasleđe.

U periodu Rimske i Vizantijske vladavine oblast Tare je pripadala Rimskoj provinciji

Ilirikym koja je predstavjala najseverniju defanzivnu granicu. Taj region je bio lociran između

Rimskog i Vizantijskog uticaja, no danas ne postoje značajni ostaci iz tog perioda. Sa dolaskom

slovena u X veku došla su i nove forme organizacije. Sa osnivanjem Srpske države u Raškoj ova

oblast je predstavljala severnu defanzivnu zonu državne granice. Ostaci srednjovekovne tvrđave

nalaze se u Perućcu i Rastištu. U drugoj polovini XIII veka kralj Dragutin je osnovao manastir

Rača. Značajna kulturna uloga ovog manastira posebno se oglede nakon pada Srbije pod Tursku

vlast. Tokom II Svetskog rata najstariji srpski pisani dokument Miroslavljevo jevanđelje čuvano

je u ovom manastiru.

Sredinom 80-tih godina XX veka, u cilju edukacije i prezentacije tradicionalnog načina

gradnje i života na ovom prostoru, Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo i BU Tara

izvršili su premeštanje tradicionalnih objekata iz sela Zaovine na lokalitet Kaluđerske Bare.

Formirano je tradicionalno srpsko seosko domaćinstvo starovlaškog tipa s kraja XIX i početka

24

XX veka. Od ukupno 9 objekata danas postoje 4 što je posledica nerešenih imovinskih odnosa,

nemara vlasnika ali i vandalskog i nesavesnog ponašanja turista.

U okviru NP Tara nalaze se i broojna areheološka nalazišta poput lokaliteta “Mramorije”

Perućac, “Grčko groblje - Uroševina” Rastište, “Gradina”, “Skit Sv. Đorđa”, “Solotnik - Kulina”

itd.

U okviru NP Tara postoji spomenik iz NOBa - Memorijalni spomenik “Borovo brdo” na

4km od Kaluđerskih bara.

Slika 4. Manastir Rača

25

2. Ocena stanja životne sredine

2.1 Vodni resursi

Planina Tara usled svog krečnjačkog sastava je relativno siromašna površinskim

tokovima, međutim, i pored toga ispod planinskih vrhova Tare i Zvezde nalazi se više bistrih,

brzih i hladnih planinskih reka, potoka, izvora i vrela. Svi vodotoci na prostoru NP Tara tretiraju

se kao voda I klase.

pozitivni Negativni

snage slabosti

Unu

trašn

ji fa

ktor

i

Kvalitet planinskih voda (I

kategorija)

Bogatsvo ribom.

Površinska erozija i

Realna opasnost zagađenja

podzemnih voda.

Prilike (šanse) Pretnje (opasnosti)

Spol

jašn

ji fa

ktor

i

Energetski potencijal (Veštačke

akumulacije)

Prelepi vodotoci i kraški reljefi

sa ogromnim turističkim

potencijalima

Kontrolisani ribolov

Nekontrolisani turizam i

smanjenje biodiverziteta,

aktivnosti lokalnog

stanovništva.

Ribolov na nezakonite

načine

26

2.2 Zemljišni resursi

Na krečnjacima Tare se javlja kompletna genetička serija zemljišta. Pored zemljišta na

krečnjacima na planini Tari obrazovana su i zemljišta na serpentinitima i peridotitima kao i

zemljišta na silikatnim stenama.

pozitivni Negativni

snage slabosti

Unu

trašn

ji fa

ktor

i

Zastupljenost različitih vrsta

zemljišta

Kvalitete zemljišta

Erozija

Prilike (šanse) Pretnje (opasnosti)

Spol

jašn

ji fa

ktor

i

Održiva poljoprivreda

Energetski potencijal zemljišta -

biomasa

Poljoprivreda, ekstenzivna i

intenzivna

Neodrživi turizam

Smanjenje biološke raznovrsnosti

27

2.3 Šumski resursi

NP Tara je tipično šumsko područije u kome dominiraju šume bukve, jele i smrče. Pored

njih u NP Tara se nalaze i šumske zajednice crnog jasena i crnog graba, hrasta sladuna i cera,

hrasta kitnjaka i crnog bora.

pozitivni Negativni

snage slabosti

Unu

trašn

ji fa

ktor

i

Stanište retkih, reliktnih i

ugroženih vrsta

Ekosistemska specijska i genska

raznovrsnost

Biomasa/drvna građa

Endemični karakter flore

Štetočine

Erozija tla

Požari

Prilike (šanse) Pretnje (opasnosti)

Spol

jašn

ji fa

ktor

i

Naučna primena

Rekreativne aktivnosti

Eko turizam

Nelegalna seča

Neodrživi turizam

Prirodne nepogode

Invazivne vrste

Štetočine

2.4 Biodiverzitet

Područije NP Tara karakterišu mozaično raspoređeni ekosistemi i često kontrasni predeli

od onih koji po svojoj strukturi podsećaju na borealne tajge sa tresetištima, preko tipičnih

srednjoevropskih listopadnih šuma do submediteranskih krečnjaka ili serpentinskih kamenjara i

28

stena. Ovi ekosistemi su staništa velikog broja vrsta, koje su mahom endemičnog i reliktnog

karaktera, kao i onih vrsta koje su u većem delu južne Evrope drastično proređene, a njihove

populacije strukturno neuravnotežene i opadjuće.

pozitivni Negativni

snage slabosti

Unu

trašn

ji fa

ktor

i Endemizam

Reliktne vrste

Biodiverzitet

Fragmentisano stanište

Degradacija staništa

Erozije

Ugrožavanje vrsta

Bujične poplave

Požari

Prilike (šanse) Pretnje (opasnosti)

Spol

jašn

ji fa

ktor

i Naučna primena

Održivi eko turizam

Programi reintrodukcije

Krivolov

Eksploatacija prirodnih resursa

Invazivne vrste

Alohtone vrste

Smanjenje biodiveriteta

Zagađenje različitih medijuma

sredine

2.5 Retke i ugrožene vrste

Uredbom o zaštiti prirodnih retkosti (Sl. Gl. RS, br. 50/93) na područiju NP Tara

zaštićene su mnoge životinje vrste kao prirodne retkosti od izuzetnog značaja. Zaštićene vrste

zabranjeno je: hvatati, ubijati, sakupljati njihova jaja, zarobljavati ili ugrožavati njihova staništa.

29

Istom uredbom zaštićena je i 21 biljna vrsta kao prirodne retkosti od izuzetno značaja. Zaštićene

vrste zabranjeno je brati, sakupljati, seći ili čupati iz korenaa, ugrožavati ili uništavati njihova

staništa.

pozitivni Negativni

snage slabosti

Unu

trašn

ji fa

ktor

i Raznovrsnost vrsta,

Ekosistemski diveritet

Genetski diverzitet

Endemične vrste

Reliktne vrste

Ugroženost vrsta,

Osetlljivost vrsta

Požari

Prilike (šanse) Pretnje (opasnosti)

30

Spol

jašn

ji fa

ktor

i Naučna primena

Bird watching

Reintrodukcije

Osnaživanje lokalnih populacija

ugroženih vrsta

Narušavanje prirodne ravnoteže

Izumiranje

Krivolov

Sakupljanje ugroženih biljaka

2.6 Lokalna zajednica

U granicama NP Tara nalaze se naselja sa stalno naseljenim stanovništvom selo

Jagoštica, selo Rastište, zaosek Jasikovice i zaosek Čokići. Sela na Tari su razbijena brdsko

planinska sela “starovlaškog tipa”. Ljudi na Tari se danas bave tradicionalnom planinskom

poljoprivredom i stočarstvom, ekspoloatacijom drveta i seoskim turizmom.

pozitivni Negativni

snage slabosti

Unu

trašn

ji fa

ktor

i Arheološka nalazišta

Razvoj održivog eko turizma

Slaba informisanost lokalnog

stanovništva o vrednostima

područja.

Broj stanovništa u stalnom padu

Odlazak mladih u razvijenije

oblasti

Slaba integrisanost struktura

Prilike (šanse) Pretnje (opasnosti)

31

Spol

jašn

ji fa

ktor

i Eko turizam

Brendiranje lokalnih proizvoda

Organska poljoprivreda

Prekomerni (neodrživi) turizam

Krivolov

Eksploatacija prirodnih resursa

Sakupljanje i branje ugroženih

biljaka

Ilegalna seča

Zagađenje različitih medijuma

sredine

3. Pregled aktivnosti, delatnosti i procesa koji predstavljaju

faktore ugrožavanja zaštićenog područija

Kao ključni problemi ističu se: nerazvijenost, nedostatak sredstva za ulaganje, izrazita

depopulacija, preblemi nedovoljnog uvažavanja režima zaštite, ali i nerešenog pitanja

“kompenzacije” proizvođačima zbog ograničenja koja proizilaze iz režima zaštite.

3.1 Faktori ugrožavanja kvaliteta vode:

Erozivni procesi

Spiranje stajskog đubriva i drugih sredstava koji se koriste u poljoprivredi

Čvrst otpad

3.2 Faktori ugrožavanja kvaliteta vazduha:

Individualna ložišta

3.3 Faktori ugrožavanja kvaliteta zemljišnih resursa:

32

Proreda i seča šuma

Promene namena zemljišta

Spiranje đubriva i drugih sredstava sa njiva

3.4 Faktori ugrožavanja biodiverziteta

Uznemiravanje životinja

Branje/ sakupljanje ugroženih biljaka

Krivolov - nekontrolisani i selektivni

3.5 Faktori ugrožavanja šumskih resursa

Požari

Neadekvatna seča

Paraziti

Patogeni

Neadekvatno gazdovanje

Degradacija i fragmentacija

4. Dugoročni ciljevi zaštite, očuvanja i unapređenja i održivog

razvoja

U skladu sa strateškim dokumentima i takonskim odredbama od značaja su sledeće mere:

1. Zaštita i unapređenje i namensko korišćenje prirodnih vrednosti područija, kroz

obezbeđenje stabilnosti ekosistema, poboljšanje njihovog ukupnog stanja i

održivo upravljanje resursima

2. Očuvanje biodiverziteta, zaštita flore i faune, prirodnih retkosti i njihovih staništa,

voda i zemljišta

3. Zaštita, očuvanje i prezentovanje kulturno-istorijskih vrednosti i znamenitosti

33

4. Očuvanje pejzašnih i ambijentalnih vrednosti prostora, kao prepoznatljivog

vizuelnog izraza prostora

5. Plansko korišćenje prostora u skladu sa namenom prostora

6. Razvoj tradicionalnih delatnosti na područiju poljoprivrede, seoskog turizma,

ekoturizma i starih zanata

7. Podsticanje održivog razvoja područija

8. Prezentacija, popularizacija područija, razvoj edukativnih i obrazovnih aktivnosti

9. Stvaranje uslova za unapređenje kvaliteta života i rada lokalnog stanovništva

10. Razvoj naučno-istraživačkih aktivnosti

5. Prioritetne aktivnosti i mere na zaštiti, održavanju, praćenju

stanja i unapređenju prirodnih i stvorenih vrednosti

5.1 Zadaci i aktivnosti na zaštiti, održavanju, praćenju stanja i unapređenju

prirodnih vrednosti

Kontinuiranu aktivnost na područiju NP Tara predstavlja monitoring populacija vrsta

koje su trajno zaštićene zakonskom regulativnom. Pratiće se stanje endemičnih vrsta posebno

Pančićeve omorike, derventanskog različka (Centaurea derventana), nikolićeve kandilke

(Aquilegia grata nikolicii) kao i specifičnih i karakterističnih flornih odlika područija. Posebna

pažnja posevetiće se praćenju stanja preostalih jedinki Pančićeve omorike na lokalitetu Crveni

potok.

Program elektronske baze podataka celokupnog biljnog i životinjskog sveta na područiju

parka je postavljen na sajtu i nastaviće se sa unosom podataka u cilju kompletiranja baze

podataka. Započeće se aktivnosti na mapiranju staništa i vrsta u skladu sa dve direktive EU

(Direktiva o staništima i Direktiva o pticama) a u cilju izrade plana upravljanja za NATURA

2000, obzirom da je NP Tara predložen kao deo ekološke mreže NATURA 2000 tj. značajno

ekološko područije Srbije.

34

5.2 Zadaci i aktivnosti na zaštiti, održavanju, praćenju stanja i unapređenju

stvorenih vrednosti

U kladu sa Prostornim planom područija Nacionalnog parka Tara (Službeni glasnik RS

br. 3/89) vršiće se i zaštita registrovanog kulturno-istorijskog nasleđa kroz obeležavanje, čuvanje

i promociju kulturnih vrednosti parka. Pored manastira Rača, narodnog graditeljstva, starih

zanata i običaja, za poznavanje kulturne baštine NP Tara, značajne su nekropole stećaka.

Započete aktivnosti Narodnog muzeja iz Beograda i Republičkog zavoda za zaštitu spomenika

kulture, na istraživanju nekropola stećaka na lokaciji Mramorije u Perućcu i nekropola u

Rastištima, na lokaciji Gajevi i Uroševine, nastaviće se kroz dalja areheološka istraživanja,

konzervaciju, uređenje lokaliteta i promociju. Navedene aktivnosti finansira MInistarstvo kulture

uz lokističku podrušku Uprave parka.

6. Prioritetni zadaci naučno - istraživačkog i obrazovnog rada

U skladu sa politikom zaštite životne sredine i održivog razvoja, predviđeno je da se u NP

Tara obavljaju naučna istraživanja i projekti, sa ciljem stvaranja polazne osnove za prevenciju,

primenu mera zaštite i razvoja zaštićenog područija.

6.1 Aktivnosti na edukaciji i posebnim programima

Posebna aktivnost biće posevećena edukativnim aktivnostima, obuci mladih rendžera i

vodiča, škola u prirodi, posebni programi za školsku decu i studente. Pristupiće se i izradi

pojedinačnih programa edukacije i promocije parka kao i posebni sadržaji u centrima za

posetioce.

Dinamika izvršenja: 2012-2021. godina

35

6.2 Aktivnosti na istraživačkom radu

Istraživačke aktivnosti vršiće se u skladu sa potrebom ocene stranja populacija vrsta i

staništa, posebno šumskih, livadskih i močvarnih, ocena stanja flore i faune u skladu sa

direktivama o staništu i direktive o pticama. Aktivnost će se obavljati u saradnji sa stručnim

institucijama i nadležnim ministarstvom. Nastaviće se započeti višegodišnji, istraživački projekti

poput trogodišnjeg istraživačkog projekta sa Šumarskim fakultetom “Bioekološke karakteristike

šumskih ekosistema u nacionalnim parkovima Kopaonik i Tara u odnosu na princip održivog

upravljanja” u kojem Preduzeće NP Tara participira sa 20% troškova i istraživački projekat

“Monitoring populacije mrkog medveda na područiju Nacionalnog parka Tara” koji je započet sa

Biološkim fakultetom.

Dinamika izvršenja: 2012-2021. godina

7. Planirane aktivnosti na održivom korišćenju prirodnih vrednosti,

razvoju i uređenju prostora

7.1 Uređenje prostora

U okviru uređenja prostora završiće se započeto partnerno uređenje na lokaciji Predov

Krst, radovi će biti završeni nakon građevinskih radova na rekonstrukciji planinarskog doma.

Uređenje lokaliteta Mitrovac izvršiće se nakon završetka radova na rekonstrukciji saobraćajnice

na Mitrovcu od strane Republičke direkcije za puteve.

U okviru uređenja prostora vršiće se identifikacija, mapiranje i obeležavanje pećina u NP

Tara kao i obeležavanje biciklističkih staza prema projektu. Vršiće se redovno obnavljanje i

održavanje zaštitnih ograda i mobilijara na ostalim vidikovcima i šetnim stazama, kao i

održavanje putokaza i informativnih tabli.

U upravnoj zgradi u Bajinoj Bašti nastaviće se sa građevinskim radovima u potkrovlju u

cilju formiranja arhive preduzeća i ostalih sadržaja po projektu.

7.2 Infrastrukturni projekti

36

Završetak započetog infrastrukturnog projekta na područiju NP Tara - rekonstrukcija

saobraćajnice na Mitrovcu. Izgradnja šumskog puta u dužini od 2,4km u GJ Tara i rekonstrukcija

šumskih puteva u dužini od 18,6km u GJ Tara, Zvezda, Crni vrh i Komunalne šume. Izrada

projektne dokumentacije za izgradnju puta u dužini od 2km u GJ Tara.

Rešiće se pitanje odvoda otpadnih voda na Mitrovcu. Izvršiće se rekonstrukcija

postojećeg biodiska na Mitrovcu, kao i rešenje pitanja odvoda otpadnih voda objekata na

Mitrovcu. Planira se završetak radova na rekonstrukciji objekta planinarskog doma na Predovom

Krstu.

8. Prostorna identifikacija planskh namena i režima korišćenja

zemljišta

Na područiju NP Tara u pogledu režima zaštite postoje tri zone ili tri stepena zaštite.

Pregled površine parka po zonama i režimima zaštite:

Zona zaštite Površina u ha UčešćeI stepen 2959,25 15,4%II stepen 7721,89 40,2%III stepen 8493,86 44,4%

Ukupna zaštićenapovršina prirodnog dobra

19175 100%

Površinska zastupljenost zona zaštite je u dobroj meri ujednačena i sa aspekta potrebe

očuvanja i unapređivanja šuma.

37

Slika Mapa Nacionalnog parka Tara

8.1 Zona I stepena zaštite

Pod ovim režimom se nalaze najznačajnije prirodne vrednosti Nacionalnog parka Tara

obuhvaćene sa 10 strogih prirodnih rezervata. Svaki rezervat obuhvata neki prirodni fenomen i u

načeću je izuzetan. Osnovni ciljevi izdvajanja rezervata su čuvanje zatečenog stanja,

obezbeđenje uslova za stalni razvoj (bez uticaja čoveka) i izučavanje razvojnih faza i pojava.

Ukupna površina u režimu zaštite I stepena iznosi 2959,25ha.

Mere zaštite I stepena

Mere zaštite su odrđene na osnovu Zakona o zaštiti prirode (“Službeni glasnih RS” br.

36/09 i 88/10).

Režim zaštite I stepena - stroga zaštita, sprovodi se na zaštićenom područiju ili njegovom

delu sa izvornim ili malo izmenjenim ekosistemima izuzetnog naučnog i praktičnog značaja,

38

kojom se omogućavaju procesi prirodne sukcesije i očuvanje staništa i životnih zajednica u

uslovima divljine.

Režim zaštite I stepena:

1. zabranjuje korišćenje prirodnih resursa i izgradnju objekata

2. Ograničava radove i aktivnosti na naučna istraživanja i praćenje prirodnih procesa,

kontrolisanu posetu u obrazovne i rekreativne svrhe. Sprovođenje zaštitnih, sanacionih i

drugih neophodnih mera u slučaju požara, elementarnih nepogoda i udesa, pojave biljnih

i životinjskih bolesti i prenamnožavanja štetočina uz saglasnost nadležnog Ministarstva.

Šume u I zoni odlikuju se i visokom biološkom raznovrsnošću, jer se radi o staništima

mnogih retkih i endemičnih biljaka i životinjskih zajednica. Pored reliktnih zajednica pančićeve

omorike tu su i mešovite klimaregionalne zajednice smrče, jele i bukve i stoletne sastojine crnog

bora. Evidentirane su i druge značajne vrste žbunja: tisa, zelenika, orah, crni grab, balkanski

planinski javor, ruj, maklen i dr.

8.2 Mere zaštite II stepena

Ukupna površina u režimu zaštite II stepena iznosi 7721,89ha.

Režim zaštite II stepena - aktivna zaštita sprovodi se na zaštićenom područiju ili

njegovom delu sa delimično izmenjenim ekosistemima velikog naučnog i praktičnog značaja i

posebno vrednim predelima i objektima geonasleđa.

U II stepenu zaštite mogu se vršiti upravljačke intervencije u cilju restauracije,

revitalizacije i ukupnog unapređenja zaštićenog područija, bez posledica po primarne vrednosti

njihovih prirodnih staništa, populacija, ekosistema, obeležja predela i objekta geonasleđa,

obavljati tradicionalne delatnosti i ograničeno koristiti prirodni resursi na održiv i strogo

kontrolisan način.

Režim zaštite II stepena:

1. Zabranjuje izgradnju industrijskih, metalurških i rudarskih objekata, asfaltnih baza,

rafinerija nafte kao i obejkata za skladištenje i rpodaju derivata nafte i tečnog naftnog

gasa, termoelektrana i vetrogeneratora, luka i robno-trgovinskih centara, aerodroma,

uslužnih skladišta, magacina, hladnjača, vikendica i drugih porodičnih objekata za

odmor, eksploataciju mmineralnih sirovina, treseta i materijala rečnih korita i jezera,

39

preoravanje prirodnih travnjaka, privredni ribolov, unošenje invazivnih alohtonih vrsta,

izgradnju objekata za reciklažu i spaljivanje otpada i obrazovanje deponija otpada

2. Ograničava regulaciju i pregrađivanje vodotokova, formiranje vodoakumulacija,

meliracione i druge hidrotehničke radove, izgradnju hidroelektrana, solarnih elektrana i

elektrana na biogas, objekata turističkog smeštaja, ugostiteljstva, nautičkog turizma i

turističke infrastrukture i uređenje javnih skijališta, izgradnju objekata saobraćajne,

energetske, komunalne i druge infrastrukture, stambenih i ekonomskih objekata

poljoprivrednih gazdinstva, tradicionalno korišćenje kamena, gline id rugog materijala za

lokalne potrebe, izgradnju ribnjaka, objekata za konvencialno gajenje domaćih životinja i

divljači, ribolov, lov, sakupljanje gljivadivljih biljnih i životinjskih vrsta, gazdovanje

šumama i šumskih zemljištem, formiranje šumskih i poljoprivrednih monokultura,

unošenje stranih vrsta, primena hemijskih sredstava.

8.3 Mere zaštite III stepena

Ukupna površina u režimu zaštite III stepena iznnosi 8493,86ha.

Režim zaštite III stepena:

1. Zabranjuje izgradnju rafinerija nate i objekata hemijske industrije, metalurških i

termoenergetskih objekata, skladištenje nafte, naftnih derivata i prirodnog gasa, unošenje

invazivnih i alohtonih vrsta i obrazovanje deponija.

2. Ograničava izgradnju drugih industrijskih i energetskih objekata, asfaltnih baza, objekata

turističkog smeštaja i javnih skijališta, infrastrukturnih obejkata, skladišta industrijske roe

i građevinskog materijala, vikendica, eksploataciju i primarnu preradu mineralnih

sirovina, obrazovanje obejkata za upravljanje otpadom, izgradnju naselja i širenje

njihovog građevinskog područija, lov i ribolov, formiranje šumskih i poljoprivrednih

monokultura, primena hemijskih sredstava.

Režimi zaštite i granice delova zaštićenog područija sa različitim režimima zaštite

utvrđuju se aktom o proglašenju zaštićenog područija na osnovu studije zaštite. Režim zaštitne

tone zaštićenog područija zabranjuje i ograničava radove i aktivnosti za koje se utvrdi da mogu

imati nepovoljan uticaj na biološku raznovrsnost, vrednosti geonasleđa i predela tog zaštićenog

40

područija. Vlada bliže propisuje režime zaštite, postupak i način njihovog određivanja i objekte,

radove i aktivnosti koji su zabranjeni ili ograničeni.

9. Aktivnosti na promociji vrednosti zaštićenog područija

Za planski period ove aktivnosti će biti ograničene na

promociju novog koncepta zaštite

promociju zaštićenih i strogozaštićenih vrsta i njihovih staništa

Saradnja sa nevladinim organizacijama, civilnim sektorom u celini kao i

lokalnom zajednicom

Obezbeđivanje stručne i opremljene vodičke službe

Sagledavanje na kojim se sve internet sajtovima nalaze podaci o Tari,

povezivanje sa webmasterima radi ispravke i dopune podataka (mnogo je

zastarelih, nepotpunih i netačnih podataka)

Snimanje dokumentaraca sa ciljom promocije prirodnih i/ili stvorenih

vrednosti

10. Studijska, programska, planska i projektna dokumentacia

potrebna za sprovođenje ciljeva i aktivnosti

Plan upravljanja se sprovodi putem Godišnjih programa razvoja i pojedinačnih programa

na zaštiti i unapređenju Nacionalnog parka. Realizacija se prati putem godišnjih izveštaja o

ostvarivanju programa razvoja, izveštaja o ostvarenju plana upravljanja i izveštaja o sprovođenju

pojedinačnih programa.

Javno preduzeće koje upravlja Nacionalnim parkom dužno je da donese sledeće akte:

Statut Nacionalnog parka

Srednjoročni program zaštite i razvoja Nacionalnog parka

41

Akt o unutrašnjem redu

Ovlašćenja koja se sprovode u okviru NP Tara regulisana su:

Zakonom o nacionalnim parkovima (Sl. glasnik RS 39/93, 44/93, 53/93, 48/94 i 101/05)

Zakonom o zaštiti životne sredine (Sl. glasnik RS br. 135/04)

Zakonom o šumama (Sl. glasnik RS br. 39/93, 44/93, 60/93, 67/93, 48/94, 54/96 i

101/05)

Zakonom o lovu (Sl. glasnik RS br. 39/93, 44/93, 60/93 i 101/05)

Zakonom o ribarstvu (Sl. glasnik RS br. 35/94, 38/94, 101/05)

Zakonom o vodama (Sl. glasnik RS br. 46/91, 53/93, 67/93, 48/94, 54/96, 101/05)

Prostornim planom Nacionalnog parka Tara (Sl. glasnik RS br. 3/89)

Drugim propisima i opštim aktima

11. Oblici saradnje i partnerstva sa lokalnim stanovništvom i

drugim vlasnicima i korisnicima nepokretnosti na područiju

Nacionalnog parka Tara

U obavljanju svojih aktivnosti veoma je značajna i saradnja sa Zavodom za zaštitu

prirode Srbije u oblasti planiranja, zaštite i korišćenja zaštićenog područija, ostalim nacionalnim

parkovima, nadležnim ministarstvima u oblasti planiranja i institucijama.

Preduzeće će u skladu sa zakonom, učestvovati na domaćim i inostranim konkursima iz svoje

oblasti i ukoliko se projekti odobre, planirana sredstva i aktivnosti će se povećati u skladu sa

odobrenim projektima.

Posebno je značajna i saradnja i razmena iskustva u okviru Asocijacije nacionalnih

parkova Srbije i Europark fondacije kao i IPA fondovi i mogućnost prekograničnih fondova.

Ne treba zanemariti i saradnju sa opštinskom upravom Bajina Bašta i mesnim zajednicama u NP

Tara i njenoj zaštitnoj zoni, lokalnim stanovništvom kako u zajedničkom finansiranju određenih

projekata, tako i u edukativnim i promotivnim i razvojnim aktivnostima. Posebno će se

podržavati razvojni programi koji su u skladu sa zakonom i prostornim planovima, održivog

42

korišćenja i razvoja, razvoj ekoturizma i prostornim planovima, održivog korišćenja i razvoja,

razvoj ekoturizma, seoskog turizma i poljoprivrede.

12. Aktivnosti i mere na sprovođenju plana sa dinamikom i

subjektima realizacije plana upravljanja i način ocene uspešnosti

njegove primene

Planirane aktivnosti sprovodiće službe kao organizacione jedinice u okviru sektora:

sektor planiranja, zaštite i razvoja, sektora korišćenja šuma, opšteg i pravnog sektora i

finansijskog sektora.

Sektor planiranja, zaštite i razvoja sprovodiće aktivnosti iz oblasti planiranja, zaštite

biodiverziteta, uređivanja šuma, uređenja prostora, gajenja šuma, gazdovanja privatnim šumama,

zaštite lovne i ribolovne faune, prezentacije i popularizacije prostora.

Sektor korišćenja šuma sprovodiće aktivnosti na gazdovanju šumama kroz sprovođenje

mera na zaštiti i unapređenju šumskih ekosistema.

Opšti i pravni sektor sprovodiće aktivnosti iz pravne regulative, zastupanja Preduzeća

(NP Tara), radnih odnosa i zaštite na radu. Izradiće se Akti o sistematizaciji radnih mesta i

formirati arhiv. Za potrebe opšte službe za oblast bezbednosti i zdravlja na radu, obezbediće se

neophodni računar. Finansijski sektor sprovodiće poslove finansijske operative,

knjigovodstveno-računovodstvene poslove i komercijalne poslove. Sprovođenje unutrašnjeg reda

u zaštićenom područiju i nadzor sprovodiće služba nadzora svojim stalnim i patrolnim obilaskom

na terenu.

12.1 Praćenje i kontrola efikasnosti plana

Monitoring sprovođenja plana predstavlja ustvari pokazatelj efektivnosti mera

predviđenih planom. Praćenjem stanja i definisanjem odgovarajućih protokola monitoringa

takođe se stvara dobra osnova za dugoročno sakupljanje podataka. U narednom tekstu date su

43

samo polazne smernice za uspostavljanje monitorniga. Neophodno je difinisati posebne

protokole za monitoring sprovođenja plana.

1. Čuvanje i nadzor što obuhvata:

Organizovanje Službe zaštite, unapređenja, promovisanja i održivog razvoja i čuvarske službe saglasno Pravilniku o uslovima koje mora da ispunjava upravljač zaštićenog područja (subjekt: upravljač uz pomoć u sufinansiranju od strane Ministarstva životne sredine i

prostornog planiranja i drugih institucija; dinamika: 2012 – 2021. godina)

2. Izrada planskih dokumenata i akata koja obuhvata izradu:

Plana upravljanja (subjekt: upravljač; dinamika: 2012. godina, u 2021. godini za naredni srednjoročni

period)

Godišnji program upravljanja (subjekt: upravljač; dinamika: svake godine se radi i to do 15. decembra tekuće za

narednu godinu uz obavezu dostave MŽSRPP)

Odluka o naknadama za korišćenje prirodnih vrednosti i usluga (subjekt: upravljač; dinamika: 2012-2021. godine uz obavezu dostave MŽSRPP)

3. naučno-istraživački i obrazovni projekti koji obuhvataju izradu programa i

projekata iz oblasti:

zaštite i unapređenja geonasleđa turističke valorizacije upravljanja otpadom monitoringa biljnih i životinjskih vrsta strateških procena uticaja na životnu sredinu..

(subjekt: upravljač, lokalna samouprava i dr. uz pomoć u sufinansiranju od strane

Ministarstva životne sredine i prostornog planiranja, Ministarstva poljoprivrede,

šumarstva i vodoprivrede i drugih institucija što će se precizirati Godišnjim programima

upravljanja; dinamika: 2012 – 2021. godina)

4. Obeležavanje i obnavljanje granica što obuhvata:

Obeležavanje granice režima zaštite, postavljanje oznaka , informativnih tabli..

44

(subjekt: upravljač uz pomoć u sufinansiranju od strane Ministarstva životne

sredine i prostornog planiranja, Zavoda za zaštitu prirode R. Srbije i drugih institucija što

će se precizirati Godišnjim programima upravljanja; dinamika: 2012 – 2021. godina).

5. Monitoring i zaštita flore i faune što obuhvata:

Inventarizacija i kartiranje flore i faune tj. njihovih specifičnih staništa, prostorna identifikacija lokaliteta sa specifičnom florom i faunom, isključivanje tih površina iz određenih vidova korišćenja, razrada direktnih mera zaštite, izgradnja kućica za ptice i hranilišta ta životinje i sl.

(subjekt: upravljač uz finansijsku podršku Zavoda za zaštitu prirode, MŽSRPP što

će se precizirati Godišnjim programima upravljanja; dinamika: 2012. – 2021. godina).

6. Mere uređenja što obuhvata:

Postavljanje putokaza, stolova sa nadstrešnicima, izradu i postavljanje korpi za otpatke, izradu i postavljanje ložišta za piknik, uređenje i obeležavanje pešačkih i biciklističkih staza; košenje trave na mestima gde su izletišta, vidikovci i dr, mere gajenja i zaštite šuma (subjekt: upravljač uz finansijsku podršku Zavoda za zaštitu prirode, MŽSRPP što će se

precizirati Godišnjim programima upravljanja; dinamika: 2012. – 2021. godina).

7. Popularizacija i prezentacija što obuhvata:

Štampanje flajera, lifleta, publikacija i sl.; izradu WEB prezentacije, izradu informativnih punktova, izradu Centara za posetioce i dr.

(subjekt: upravljač, lokalna samouprava i dr. uz pomoć u sufinansiranju od strane

Ministarstva životne sredine i prostornog planiranja, Ministarstva poljoprivrede,

šumarstva i vodoprivrede i drugih institucija što će se precizirati Godišnjim programima

upravljanja; dinamika: 2012 – 2021. godina)

45

13. Finansijska srdstva i druge materijalne pretpostvke za

izvršavanje poverenih poslova u upravljanju zaštićenim područijem

i način njihovog obezbeđenja

13.1 Izvori finansiranja

Prema članu 69. Zakona o zaštiti prirode i članu 12. Zakona o Nacionalnim parkovima

("Sl. glasnik RS", br. 39/93, 44/93 - ispr., 53/93, 67/93, 48/94 i 101/2005 - dr. zakon) sredstva za

zaštitu, unapređenje i odrivi razvoj Nacionalnog parka Javno preduzeće NP Tara može da koristi

sledeće izvore:

Prihodi koje ostvaruje Preduzeće NP Tara u obavljanju poverenih delatnosti i naknada za

korišćenje područija Nacionalnog parka Tara

Namensta sredstva iz Budžeta Republike Srbije - gazdovanje privatnim šumama

Sredstva iz donacija, sponzorstva i ostalo (npr. sredstva UNESKO-a)

Sredstva po osnovu sufinansiranju projekata

13.2 Finansijski plan upravljanja

46

Pored prihoda, NP Tara ima i određene rashode, i to:

Čuvanje, održavanje, prezentacija zaštićenog dobra

Upravljanje posetiocima

Regulisanje imovinsko-pravnih odnosa

Praćenje i unapređenje stanja zaštićenog područija

Uređenje prostora i održivo korišćenje prirodnih resursa

Ostali nekategorisani troškovi (npr. protivpožarna zaštita, sudski sporovi itd. )

U nastavku teksta se nalazi tabelarni prikaz finansijskog plana NP Tara:

Prihod

Redni br. Izvori prihoda Iznos u RSD

1.

1. Sredstva budžeta

RS23.000.000

1.1. Ministarstvo energetike, razvoja i zaštite životne

sredine 6.000.000

1.2. Ministarstvo finansija i privrede, iz sredstava

subvencije1.3. Ministarstvo

poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, iz

sredstava subvencije

17.000.000

1.4. Fond za zastitu životne sredine

ukinut

1.5. Ostala sredstva RS

2.2. Sopstveni prihodi 322.370.000

2.1. Prihodi od obavljanja delatnosti

289.320.000

2.2. Prihodi od naknada za 23.000.000

47

korišćenje zaštićenog područja

2.3. Ostali sopstveni prihodi 11.050.000

3. 3. Sredstva budžeta jedinice lokalne samouprave

-

4. 4. Sredstva donacija, poklona i pomoći

4.000.000

Ukupni prihod 349.370.000

Literatura1. Blaženčić J., Ranđelović V., Butorac B., Vukojčić S., Zlatković B., Žukovec D.,

Čalič I., Pavićević D., Lakušić D.(2005): Staništa Srbije, Priručnik sa opisima i

osnovnim podacima, Institut za botaniku i Botanička bašta “Jevremovac”,

Biološki fakultet, Univerzitet u Beogradu

2. Izveštaj o realizaciji programa upravljanja NP Tara za 2011 godinu

3. Program upravljanja NP Tara za 2011. godinu

4. Simić D., Puzović S., Ptice Srbije i područija od međunarodnog značaja,Liga za

ornitološku akciju Srbije

5. Tomićević J., Bjedov I., Gudurić I., (2012): Tara National Park – Resources,

Management and Tourist Perception, INTECH

6. Zakon o Nacionalnim parkovima (Sl. glasnik RS 3br. 9/93)

7. Zakon o zaštiti prirode

8. http://195.250.98.80/rapp_mape/114/PPPPN%20NP%20Tara.pdf

9. http://195.250.98.80/rapp_mape/114/PPPPN%20TARA-

predlog.pdf

10. http://www.discoverdinarides.com/files/file/iucn-1353580201.pdf

11. http://www.nptara.rs/

48

12. http://www.nptara.rs/images/stories/za_download/NACRT

%20PLANA%20UPRAVLJANJA%20NATURA%202000.pdf

49