plan for pleie- og omsorgstenesta - custompublish...og for endeleg behandling i kommunestyret i...
TRANSCRIPT
1
1 Innleiing.......................................................................................................................................5
1.1 Planens inndeling .............................................................................................................................. 5
1.2 Visjon og overordna mål – som ein raud tråd gjennom planen ................................................... 6
1.3 Eldreomsorga – som planens hovudfokus ....................................................................................... 6
1.4 Bakgrunn for planen ........................................................................................................................ 7
1.5 Kort om samhandlingsreforma ....................................................................................................... 8
1.6 Effektiviseringsnettverk KS - Eldreomsorg ................................................................................. 10
2 Samandrag av framlegg til plan ................................................................................................11
2.1 Meistingsperspektivet – intensjonen i kommunehelse- og sosialtenestelovene .......................... 11
2.2 Utfordringane – ei oppsummering ............................................................................................ 13 2.21 Utvikling av den eldre befolkninga .............................................................................................................. 13 2.22 Kvalitet og kapasitet i omsorgstenesta ..................................................................................................... 13 2.23 Eit god helsetenestetilbod......................................................................................................................... 13 2.24 Tilbod om opplevingar og aktivitet ............................................................................................................. 14 2.25 Rekruttering.............................................................................................................................................. 14 2.26 Kompetanse.............................................................................................................................................. 14 2.27 Effektivitet ............................................................................................................................................... 14 2.28 Samhandling............................................................................................................................................. 14
2.29 Mål, strategiar og tiltak .......................................................................................................... 15 2.29.1 Overordna mål...................................................................................................................................... 15 2.29.2 Delmål .................................................................................................................................................. 15 2.29.3 Strategiar .............................................................................................................................................. 16 2.29.4 Status i 2015......................................................................................................................................... 16
3 Tenesteanalyse av eldreomsorga................................................................................................18
3.1 Dekningsgrad av heildøgns omsorgsplassar................................................................................. 18
3.2 Omsorgstrapp/heildøgns omsorgsbustader/sjukeheim og eigenbetaling.................................. 18
3.3 Kortidsplassar .................................................................................................................................. 27
3.4 Institusjonsorientert eldreomsorg .................................................................................................. 29
3.5 Heildøgns omsorgsplassar for demente ......................................................................................... 30
3.6 Pleiefaktor ....................................................................................................................................... 31
3.7 Dekningsgrad for pleie- og omsorgstenester – eldre 80 år +....................................................... 31
I desse tala er følgjande kjernetenester inkludert (dvs. kun heimetenester): .................................. 31
3.8 Somatiske dagplassar med transport til/frå – og med vedtak................................................. 32
3.9 Seniorsentre..................................................................................................................................... 33
2
3.10 Dagplassar med transport til/frå for heimebuande demente – og med vedtak........................ 33
3.11 Om Lindåstunet as – som privat aktør i eldreomsorga.............................................................. 34
3.20 Analyse av omsorga til personar – yngre enn 67 år............................................................38
3.30 Analyse av omsorga, felles for eldre/yngre brukarar...........................................................40
3.31 Familieomsorga.............................................................................................................................. 40
3.32 Aktiv omsorg/førebyggjande tiltak/ rehabilitering.................................................................... 41
3.33 Kultur og omsorg........................................................................................................................... 42
3.34 Legetenesta i forhold til pleie- og omsorgstenester .............................................................. 42
3.35 Bustadtilpassing ............................................................................................................................ 43
3.36 Organisering av pleie- og omsorgstenestene............................................................................... 44
3.37 Samarbeidet mellom kommunens pleie- og omsorgsteneste og spesialisthelsetenesta ........... 45
3.38 Samhandling generelt .................................................................................................................... 46
3.40 Tilsette og kompetanse - analyse..........................................................................................46
3.41 Uønska deltid ........................................................................................................................... 47
4 Demografi – framskriving av behov.......................................................................................49
4.1 Demografisk utvikling .................................................................................................................... 49
4.2 Bruk av tenester (status) ................................................................................................................ 52
5 Framskriving av behov for ulike tenester ..............................................................................52
5.1 Heildøgns omsorgsplassar for eldre .......................................................................................... 53
5.2 Behov for heimetenester – tal brukarar ........................................................................................ 54
5.3 Behov for tenester for funksjonshemma – tal brukarar ............................................................. 54
5.4 Behov for menneske med psykiske lidingar ................................................................................. 55
6 Brukarretta tiltak.......................................................................................................................55
6.1 Tiltak innan eldreomsorga......................................................................................................... 55 6.1.1 Lyngtunet – kommunalt kompetansesenter for personar med demens................................................. 55 6.1.2 Heildøgns omsorgsplassar for eldre ............................................................................................................ 56 6.1.3 Dagplassar med transport til/frå - demente ................................................................................................. 58 6.1.4 Dagplassar med transport til/frå – somatiske pasientar ............................................................................... 58 6.1.5 Bemanningsmessig styrking av bestillarkontoret ....................................................................................... 58 6.1.6 Lokal norm for legetenester i sjukeheimar................................................................................................ 58 6.1.7 Pleiefaktor .................................................................................................................................................. 59 6.1.8 Eldre menneske med psykiske problem/rusproblem.................................................................................. 60 6.1.9 Lindåstunet as.............................................................................................................................................. 60
6.2 Tiltak for personar – yngre enn 67 år......................................................................................... 60 6.21 Om brukargruppa ........................................................................................................................................ 60 6.22 Tiltak for menneske med somatiske lidingar............................................................................................... 61 6.23 Tiltak for menneske med psykiske lidingar................................................................................................. 61 6.24 Tiltak for menneske med psykisk utviklingshemming................................................................................ 61 6.25 Tiltak for menneske med rusproblem.......................................................................................................... 61
6.30 Tiltak for eldre/yngre/funksjonshemma...................................................................................... 62
3
6.31 Bustadtilpassing .......................................................................................................................................... 62 6.32 Kulturtiltak .................................................................................................................................................. 62 6.33 Aktivitet ...................................................................................................................................................... 62 6.34 Rehabilitering.............................................................................................................................................. 62 6.35 Aktiv omsorg/førebyggjande tiltak/ rehabilitering. ...................................................................................... 62 6.36 Kultur og omsorg ........................................................................................................................................ 62 6.37 Legetenesta i forhold til pleie- og omsorgstenester..................................................................................... 63 6.38 Bestillarkontor............................................................................................................................................. 63 6.39 Palliativ behandling.................................................................................................................................. 63 6.391 Samhandling mellom spesialisthelsetenesta og kommunane .................................................................... 63
7 Tilsette og kompetanse – tiltak ...............................................................................................64
7.1 Auka kapasitet ................................................................................................................................ 64
7.2 Kompetanse ................................................................................................................................. 64
7.3 Rekruttering og halde på arbeidskraft ......................................................................................... 65
7.4 Samhandling (internt i kommunen/i forhold til spesialisthelsetenesta)...................................... 66
8 Kortfatta vurdering av konsekvensane av tiltaka.....................................................................66
8.1 Eldreomsorga .................................................................................................................................. 66
8.2 Tiltak for yngre brukarar (yngre enn 67 år)................................................................................ 67 8.3 Felles for omsorga til eldre/yngre tenestemottakarar .................................................................................... 67
8.4 Tilsette og kompetanse ................................................................................................................... 68
9 Rullering av planen (samhandlingsreforma) ........................................................................68
10 Meirutgifter ved oppretting av stillingar.............................................................................68
Rådmannens framlegg til vedtak:.................................................................................................69
Kommunestyrets vedtak av 26.11.09:............................................................................................72
4
1 Innleiing Innleiinga er delt opp slik: Planens inndeling Visjon og overordna mål – som raud tråd gjennom planen Eldreomsorga – som planens hovudfokus. Bakgrunn for planen Kort om samhandlingsreformen Effektiviseringsnettverk KS
1.1 Planens inndeling Planen er inndelt i følgjande hovuddelar:
1 Innleiing 2 Samandrag av framlegg til plan (utfordringar kommunen står ovanfor) 3 Tenesteanalyse 4 Demografi – framskriving av behov 5 Framskriving av behov for ulike tenester 6 Brukarretta tiltak 7 Tilsette og kompetanse – tiltak 8 Kortfatta vurdering av konsekvensane av tiltaka 9 Rullering av planen 10 Meirutgifter ved oppretting av stillingar 11 Plangruppa sitt framlegg til tiltak
Pkt. 6 og 7 er summen av handlingar eller tiltak i perioden (handlingsplan). Elles skal det vere samanheng mellom utfordringane kommunen står ovanfor, tenesteanalysa og tiltaka( handlingane). Den demografiske utviklinga inneber at særleg den eldre befolkninga på 67 år + vil vekse formidabelt i nær framtid, og det er viktig for kommunen å førebu seg på denne utviklinga. Pkt. 2.29 i planen inneheld overordna mål for planen, delmål og strategiar. Pkt. 2.29.2 teiknar eit målbilde av status i 2015 for pleie- og omsorgssektoren.
5
1.2 Visjon og overordna mål – som ein raud tråd gjennom planen Visjonen for kommunen: ”der draumar blir røyndom” kan bli konkretisert gjennom det overordna målet for pleie- og omsorgstenesta: ”Alle som har behov for hjelp til å meistre eigen kvardag, skal få naudsynt behandling og helse- og omsorgsteneste av god fagleg kvalitet.” For pleie- og omsorgssektoren inneber konkretiseringa følgjande: Det er også eit framtidsretta mål å kunne meistre eigen kvardag (det grunnleggjande
meistringsperspektivet) og bu heime lengst mogeleg. Målet inkluderar alle dei som har behov for hjelp til å meistre eigen kvardag. Målet gir uttrykk for kvalitetsbevisstheit: tenesta skal ha god fagleg kvalitet Målet byggjer på tenestevilligheit, og er basert på dialog mellom tenesteytar og
tenestemottakar, og på brukarmedverknad.
Den raude tråden i planen er det overordna målet om brukars eigenmeistring og naudsynt hjelp til å meistre. I dette ligg at kommunen ikkje skal gi tenester på høgare nivå enn at brukar kan ta i bruk sine eigne ressursar. Difor er det særs viktig at omsorgstrappa blir bygd ut på ein slik måte at kvar brukar kan få hjelp på rett nivå og til rett tid, og at tilboda blir bygd ut etter naudsynt behov. Ein slik strategi vil også gjere pleie- og omsorgstenesta meir berekraftig, og vere kostnadseffektiv.
1.3 Eldreomsorga – som planens hovudfokus I denne kortsiktige planen er det særleg eldreomsorga som har fokus. Årsaka til dette er at det spesielt innan dette området hastar med å sette inn adekvate tiltak, i forhold til følgjande hovudutfordringar: 1) Mangelfull utbygd omsorgstrappe
Omsorgstrappa er ikkje tilstrekkeleg utbygd. Framleis manglar kommunen heildøgns omsorgsbustader, og det er trong for vidare utbygging av dagplassar. 2) Behov for fleire heildøgns omsorgsplassar Kommunen har trong for fleire heildøgns omsorgsplassar – både på kort og på lengre sikt.
Situasjonen pr.utgongen av sept. 09 viser at kommunens eldreomsorg er inne i ein vond sirkel, ei situasjon som har bygd seg opp over noko tid: Alle kommunens korttidsplassar er nytta til langtidsplassar, det er press og ventelister på langtidsplassar. Brukarar får ikkje hjelp på rett nivå og til rett tid.
6
Fleire grep må bli tekne. Eit hovudgrep er å byggje tilrettelagte heildøgns omsorgsplassar på ”Lyngtunet”, for ferdigstilling i løpet av 2012, slik planutkastet tilseier.
1.4 Bakgrunn for planen Kommunestyret fatta i sak 112/07 vedtak om at ein framtidsretta pleie- og omsorgsplan for Lindås kommune skulle utarbeidast innan hausten 2008. Plangruppe vart oppnemnd, med representantar for eldrerådet, rådet for funksjonshemma, barnerepresentanten, representantar frå levekår, hovudtillitsvald, og representantar frå administrasjonen. Ifølgje vedtaket skal planen særleg ta utgangspunkt i:
dei framtidige hovudutfordringar som ”Omsorgsplan 2015” omtalar, og fastleggja både kortsiktige og langsiktige strategiar for å møte dei.
materiale frå KS Effektiviseringsnettverk pleie og omsorg (der Lindås kommune er deltakar).
Levekårsutvalet slutta seg til plangruppa sitt framlegg - i møte 04.november 2008. Og framlegget, som omfatta tidsperioden fram til 2024 vart sendt ut på høyring – med frist 1.mars 2009 for uttale. Denne planen var basert på eit langsiktig perspektiv – fram til 2024. Det vart våren 2009 kjent at ei sokalla ”samhandlingsreform” ville bli lansert i form av ei stortingsmelding juni same år. I meldinga er det teke sikte på at denne reformen skal byrje allereie frå 2012 av. Samhandlingsreforma gjorde det naudsynt å korte ned tidsperspektivet for pleie- og omsorgsplanen. Samhandlingsreforma medførar venteleg at kommunane får eit vesentleg større ansvar for store delar av fagområdet som ligg innanfor den kommunale pleie- og omsorgstenesta. Rådmannen la difor fram eit framlegg til pleie- og omsorgsplan, med eit tidsperspektiv som tok omsyn til samhandlingsreforma. Tidspunktet vart sett til 2010 – 2015. Planframlegget vil stort sett gjelde tidsrommet fram til 2012, når samhandingsreforma venteleg startar opp. Etter at planframlegget eventuelt er vedteke må den bli revidert når samhandlingsreforma med sine praktiske konsekvensar og finansiering er klare. Årsaken til at planen omfattar tidsrommet fram til 2015, er i hovudsak investeringsomsyn. Det tek tid til å finne areal, planleggje og byggje nybygg, som det er trong for i den framtidige omsorga. Eventuelle utgifter til investering må inn i årsbudsjett/langtidsbudsjett – som vilkår for statleg tilskott.
7
Regjeringa sin økonomiske tiltakspakke gir investeringstilskott til sjukeheimsplassar og omsorgsplassar, for å nå målsettinga om 12 000 nye omsorgsplassar i landet innan år 2015. Dersom vår kommune skal kunne få statleg investeringstilskott må nye sjukeheims-/heildøgns omsorgsplassar bli budsjettert i kommunens økonomiplan innan 2015. Rådmannens framlegg til pleie- og omsorgsplanen 2010 – 2015 vart behandla i eldrerådet, råd for menneske med nedsett funksjonsevne og i formannskapet 27.08.09. Formannskapet gjorde slikt vedtak i saka: ”Rådmannen sitt framlegg vart vedteke med følgjande tillegg:
- Den sjukeheimsbaserte omsorga vert vidareført som i dag inntil Lyngtunet vert realisert. (Framlegg J. Hellestveit SP, Lesak 25.08.09).
- Konseptet ”Lyngtunet” vert utgreie som eiga sak. Plassering vert å kome attende til.
- Arbeidsgruppa vert vidareført og innarbeidar følgjande punkt: - Innspel frå utvala - Pleiefaktorar må utgreiast - Vert å presentera til formannskapet sitt økonomiseminar hausten 09.” -
Det blir teke sikte på å fremje planframlegget politisk for levekårsutvalet i møte 3.november 09 og for endeleg behandling i kommunestyret i møte 26.november 09. Samhandlingsreforma vil også omfatte psykiatri og rus. Desse to områda vil ikkje bli teke spesielt opp i den kortsiktige planen, men bli behandla ved rullering i tilknytning til samhandlingsreforma.
1.5 Kort om samhandlingsreforma Stortingsmelding om denne reforma vart lagt fram i juni 2009. Siktemålet er at reforma startar opp allereie i 2012. Bakgrunnen for reforma er ei erkjenning om at dagens ressursbruk ikkje er berekraftig, og at kommunehelsetenesta må styrkast slik at viktige helsetenester kan løysast lokalt. Kommunane skal bli den heilskaplege inngongsporten til helsetenestene, og ha tilstrekkeleg økonomisk og kompetansemessig kraft til å ta på seg større oppgåver. Reforma vert venteleg konsentrert om område og pasientgrupper der samhandling har særleg store konsekvensar for tenestetilbodet til pasientane:
Sjuke eldre Psykisk sjuke Rusmisbrukarar Kronikergruppene
Tilbodet vil truleg omfatta:
Legetenester
8
Folkehelse – førebygging Distriktsmedisinsk senter Lærings- og meistringssentre
Tverrfaglege team Rus Kols Diabetes Psykisk helse Rehabilitering/habilitering Demens Palliativ behandling Ambulande team
Legetenester 2 200 fastlegar skal ha færre pasientar, og få betalt for å bruke meir tid på dei. Dei skal bruke meir tid på offentleg legearbeid som sjukeheim, helsestasjonar og skulehelseteneste. Dei skal verta sterkare integrert i kommunehelsetenesta. Folkehelse og førebygging Det skal etablerast eit fagleg apparat i kommunane med ansvar for førebygging og oppfølging. Det blir vurdert eit øyremerka tilskott for å finansiere dette. Distriktsmedisinske sentre Ansvar for tilbod ”før, istadenfor og etter sjukehus” skal liggja i kommunane. Dette er særleg for pasientar som er ferdig på sjukehus – men treng pleie og behandling. Men kan også vere erstatning for sjukehus. Det finst 15 slike tilbod i dag – med ulike namn. Tverrfaglege team Med kommunen som koordinator skal det byggjast opp team som får ansvaret for heile behandlingsforløpet på område der førebygging er viktig, og der sjukehus ikkje er rett nivå. Fastlegane skal vere sentrale i teamet – kompetanse frå spesialisthelsetenesta vert trekte inn etter behov. Det skal drivast ambulant verksemd. Lærings- og meistringssentra Skal bli lagt til primærhelsetenesta. Det er viktig å vri auken i penge- og kompetansestraumen frå spesialisthelsetenesta og over på kommunehelsetenesta, og leggje til rette for heilskapeleg behandlingsløp for pasientane.
Nye oppgåver vil krevja robuste fagmiljø som kan møte dei nye utfordringane. Reforma vil krevja fagleg utvikling og kompetanseløft innanfor sektoren.
9
Samhandlingsreformen vil også omfatte det ein i dag kan definere som halvannalinetenesta (t.d. lokalmedisinsk senter). Samhandlingsreformen legg sterk vekt på førebyggjande arbeid, som tiltak for å redusere behovet for behandlande tiltak. Siktemålet er soleis godt for innbyggjarane og brukarane i kommunane, og vil vere meir økonomisk berekraftig i forhold til ei fortsatt hovudsatsing på reparerande innsats.
1.6 Effektiviseringsnettverk KS - Eldreomsorg I effektiviseringsnettverket samanliknar kommunane seg med kvarandre med fokus på betringspotensiale, og søkjer å identifisere beste praksis. Samanlikningar med andre kommunar i Nordhordland nytta på nokre område, som grunnlag for refleksjon. Data frå nettverket og samanlikningstal med andre kommunar gjev grunnlag for ein tenesteanalyse. Ein tenesteanalyse er ei systematisk undersøking og tolking av tenesta sine einskilde delar og heilskap. Målet med analysen er å få oversyn over og kunnskap om tenesta sine sterke sider, svakheiter, mogelegheiter og truslar sett i høve til tenesta sine strategiske mål. Analysen skal avslutningsvis innehalde ei vurdering av, og utgreiing for val av betringsområde. Ein slik analyse vil vere viktig for å utvikle ein god framtidsretta pleie- og omsorgsplan. I analysen er det data/tal frå 2006 som i hovudsak er lagt til grunn. KS har utvikla ein metode for å samla inn og setja saman styringsinformasjon. Denne styringsinformasjonen dannar eit utgangspunkt for refleksjon og utvikling av tenesta. Styringsinformasjonen hentar vi frå ulike kjelder, som vist i figuren under.
10
RessursinnsatsKostnader pr. tjeneste
som produseres
RessursinnsatsKostnader pr. tjeneste
som produseres
DekningsgraderTilgjengelighet til tjenester
DekningsgraderTilgjengelighet til tjenester
Målt kvalitetSaksbehandlingstider,
brukerresultater
Målt kvalitetSaksbehandlingstider,
brukerresultater
Opplevd kvalitetBrukernes vurderinger
av tjenesten
Opplevd kvalitetBrukernes vurderinger
av tjenesten
EffektiviseringsnettverkEffektiviseringsnettverkPris
Hva brukerenbetaler
PrisHva brukeren
betaler
Nøkkeltal fra regnskap og teneste (SSB)
Data fra kommunane (Tilgjenge?, Ventetid?)
Standardiserte brukarundersøkingar
Opplevd kvalitetMedarbeidertilfredshet
Opplevd kvalitetMedarbeidertilfredshet
Standardisert medarbeiderundersøkingar
Tenestene skal alltid ytast i samsvar med dei myndigheitskrav som til ei kvar tid er gjeve i form av lover, forskrifter og retningsliner. I tillegg skal tenestene reflektere faglege normer og lokale og nasjonale målsetjingar. Dei nasjonale føringane er gjevne i form av stortingsmeldingar, NOU-er, rundskriv, rapporter og rettleiingar frå fagdepartement og frå fagdirektorat og regjeringa sine føringer i St. melding 25 – Omsorgsplan 2015. Pleie- og omsorgsplanen må sjåast i samanheng med andre kommunale planar, som Plan for psykisk helse Rusvernplan Plan for medisinsk rehabilitering Bustadpolitisk handlingsplan Arbeidsgjevarpolitisk plan Kommunens kompetanseplanar – generell plan og planar for dei einskilde tenester. Gjennomføring av planen er avhengig av dei prioriteringar som kommunen gjer i samband med behandling av årsbudsjett/økonomiplan.
2 Samandrag av framlegg til plan
2.1 Meistingsperspektivet – intensjonen i kommunehelse- og sosialtenestelovene
11
Ein vesentleg intensjon i kommunehelse- og sosialtjenestelovene er kravet til individualitet i vurdering og tildeling av hjelpetiltak , og at hjelpa skal innrettast slik at den byggjer opp under einskildmennesket si evne til å meistre eige liv. For å byggja opp under sjølvstendeaspektet skal tenesta fokusera på den einskilde si eiga evne til å meistre - samstundes som tenesta skal gi tryggleik for naudsynt hjelp, tilsyn og pleie. For mykje hjelp er like uheldig som for lite hjelp. Vi ser at lovverket byggjer under det overordna målet som er sett for kommunens pleie- og omsorgsteneste: ”Alle som har behov for hjelp til å meistre eigen kvardag, skal få naudsynt behandling og helse- og omsorgsteneste av god fagleg kvalitet”. Måten vi bur og mottek tenester på, verkar sterkt inn på opplevinga av sjølvstende, normalitet og verdigheit. Omsorgsbustaden som alternativ arena til sjukeheim,vil i sterkare grad kunne fungere som ein arena for å utvikle omsorgstilbod med individuelle vedtak for kvar einskild bebuar. I høringsnotatet av 28.06.09 om verdigheitsgaranti i eldreomsorga (helse- og omsorgsdepartementet ) heiter det m.a.: ”En kvalitativ god eldreomsorg fordrer at tjenesten er bygget opp rundt et verdi- grunnlag som så langt som mulig sikrer den enkeltes integritet og verdighet. Dette betyr å kunne beholde retten til et privatliv, retten til selvbestemmelse, rett til individuelt tilpassede tjenester og mulighet for aktiv medvirkning og retten til kvalitativt gode tjenester. … Etter hvert som hjelpebehovet øker, bør det ut fra individuelle vurderinger tilrettelegges for enten enkeltvise eller kombinasjoner av omsorgstjenester som hjemmehjelp, hjemmesykepleie, omsorgsboliger med heldøgns tjenester, avlastningsopphold, dagtilbud, korttidsopphold og langtids- opphold på sykehjem. Det er viktig at utmålingen av omsorgstjenester også gjøres
med tanke på å forebygge ytterligere funksjonssvikt. Et helhetlig omsorgstilbud vil forutsette fleksible løsninger for hvor eldre mennesker skal motta omsorg, og dermed hvilket omfang av tjenester de skal motta. ”
God omsorg kan bli definert som målretta og systematisk forskjellsbehandling. Målrettinga er individuell. Ingen tenestemottakar blir tilbode tenester ut frå alder eller diagnose, men ut frå ei grundig vurdering av den einskilde sine særskilte behovl Mange eldre er svært sjuke. SINTEF har kartlagt at gjennomsnittspasienten i sjukeheim og heimesjukepleie har nærare 4 aktive sjukdomsdiagnosar. Med tanke på kor sjuke desse brukarane er, må dei verta sikra god tilgang på helsetenester frå kompetent helsepersonell døgeret rundt.
12
2.2 Utfordringane – ei oppsummering
2.21 Utvikling av den eldre befolkninga Innbyggjarar over 80 år utgjer hoveddelen i befolkninga som mottek både heime- og institusjonstenester. Befolkningsframskrivinga viser at aldersgruppa 67-79 år vil auka kraftig fram mot 2015 og vidare ut mot 2040, aldersgruppen 80-90 vil gå noko ned fram mot 2020 for så å auka kraftig. Men veksten i aldersgruppa 90 + kjem til å verta ei utfordring for kommunen dei næraste åra. Om lag 88 prosent i denne aldersgruppa i vår kommune har eit eller anna hjelpebehov. For å ivareta veksten i hjelpebehovet, vil det bli behov for fleire tilsette i helse- og omsorgssektoren. I et perspektiv på 10 – 15 år, synes utfordringane innen pleie- og omsorgssektoren først og fremst å vera:
2.22 Kvalitet og kapasitet i omsorgstenesta Det er framleis udekka behov innan eldreomsorga i dag. Kommunen ligg lågt i forhold til nasjonalt rettleiande måltal for plassar med heildøgns
omsorg sett i høve til talet på eldre 80 år +. Kommunen har hol i omsorgstrappa med mangel på tilbod på heildøgns omsorgsbustader, og
f.t. (sept.09) har kommunen reelt ingen korttidsplassar på sjukeheim. Samtlege korttidsplassar er tekne i bruk til langtidsopphald. Dagplassar med transport til/frå er etablert frå 2009 av.
Innan demensomsorga er omsorgstrappa ikkje godt nok utbygd: Låg dekning av tilrettelagte heildøgns omsorgsplassar for demente og få dagplassar med transport til/frå – og med vedtak.
Det kjem nye brukergrupper med store behov i åra framover. Det vert etterkvart fleire eldre som vil ha behov for omsorgstenester. Sist, men ikke minst; forventningane til tenestene aukar.
2.23 Eit god helsetenestetilbod For å sikra både meistring og livskvalitet, er et godt tilbod om utgreiing, behandling og rehabilitering svært viktig, spesielt overfor dei eldste eldre. Dette er ei felles utfordring for kommunen og spesialisthelsetenesta.r Pr Pr.sept.09 har kommunen ikkje korttidsplassar på sjukeheim, og difor heller ingen plassar for utgreiing og rehabilitering.
13
2.24 Tilbod om opplevingar og aktivitet Einsemd og passivitet er kanskje det største problemet blant eldre i dag. Kommunen har dagsentre for eldre med transport til/frå og med vedtak og for funksjonshemma, samt seniorsentre. Desse sentrene gir tilbod om opplevingar og aktivitet. Lindåstunet as gir sine dag- og døgnbrukarar svært gode tilbod om opplevingar og aktivitet. Kommunen må i samarbeid med pårørande og frivillige lag og organisasjoner leggje til rette for et auka tilbod .Frivillige lag kan t.d. vere sanitetslag, helselag, bygdelag.
2.25 Rekruttering I åra som kjem, vil vi få behov for fleire tilsette innen pleie- og omsorgstenesta. Det vert ei stor utfordring å konkurrere med undervisningssektoren og privat næringsliv om avgangselever frå dei videregåande skulane. Allereie i dag har kommunen, i likheit med andre norske kommunar, vanskar med å rekruttere tilstrekkeleg og kompetent personell. Særleg problematisk er det å rekruttere tilsette til praktisk hjelp i heimen.
2.26 Kompetanse Skal vi klare å løysa dei utfordringane kommunen har, treng vi tilsette med høg kompetanse. Med krav om auka kvalitet på tenestene, er det behov for både høgare kompetanse og auka andel heiltidsstillingar innanfor omsorgssektoren.
2.27 Effektivitet Med dei store utfordringane vi står ovanfor, må vi heile tida sikre at ressursane vert nytta optimalt. Vi ønskjer ikkje ”stoppeklokkeomsorg”, men vi må styre ressursane slik at vi klarer å prioritere dei brukarne som har størst behov, og vi må sikra ei rettferdig fordeling .Vi må heile tida vurdere kost/ nytte av våre tiltak og utvikle organisasjonen slik at tilgjengelege ressursar vert nytta på ein best mogleg måte.
2.28 Samhandling Tenestetilbodet må utviklast i nær dialog med brukarar, tilsette, andre offentlege samarbeidspartar, samt frivillige lag og organisasjoner.
14
2.29 Mål, strategiar og tiltak
2.29.1 Overordna mål
Alle som har behov for hjelp til å meistre eigen kvardag, skal få naudsynt behandling og helse- og omsorgsteneste av god fagleg kvalitet.
2.29.2 Delmål For å kunna gje denne hjelpa skal kommunen innan utgongen av 2015 ha ein situasjon der- m.a. :
1. Pleie- og omsorgstenester skal bli gitt på lågast effektive nivå. Krev at kommunen har ei god omsorgstrappe.
2. Det er eit uttalt nasjonalt og lokalt mål at eldre skal kunne bu heime så lenge som mogeleg.
3. Talet på heildøgns omsorgsplassar for eldre skal bli bygd ut i takt med veksten i talet på eldre - og etter behov, for å sikre ei forsvarleg teneste.
4. Omsorgstrappa for eldre skal bli bygd ut med heildøgns omsorgsbustader og dagplassar med transport til/frå og med vedtak, for å sikre realiseringa av tenesta sitt hovudmål.
5. Demensomsorga skal bli tilrettelagt med heildøgns tilpassa omsorgsplassar, og med dagplassar med transport til/frå og med vedtak – som ledd i å sikre ei god omsorgstrappe også for demente.
6. Talet på korttidsplassar skal dimensjonerast – med sikte på å sikre at eldre m.a. kan gjenvinne sitt funksjonsnivå gjennom trening og tilrettelegging, og som avlasting for tenestemottakarar og pårørande.
7. Tilbod om palliativ behandling er styrka . 8. Helsestasjon for eldre er etablert. 9. Alle 70-åringar får tilbod om råd og rettleiing for å fremje eiga helse og
meistring. 10. Alle som har behov for naudsynte helse- og omsorgstenester som kan gjevast
forsvarleg i eigen bustad, får dette i eigen heim. Dette gjeld både demente og dei som har behov for somatiske tenester.
7. Alle får naudsynt hjelp til avtalt tidspunkt. 8. Det ligg aldri meir enn 5 utskrivningsklare på sjukehus. 9. Alle som treng utgreiing, behandling og rehabilitering på sjukeheim, får dette innan 2 veker. 10. Alle som fyllar kriteriane for bufellesskapsløysingar med nærleik til personalbase, omsorgsbustader og sjukeheimsplassar, får dette innan 6 veker. 11 Private seniorbustader er etablert på tenlege plassar i kommunen . Kommunen er
aktiv medhjelpar for tilrettelegging. 12 Det er viktig med færrast mogeleg tilsette for brukar å forhalde seg til. Difor må det
setjast i verk tiltak for å få ned ufrivillig deltid. M.a. er det viktig å sjå på alternative turnusordninger. Auka stillingsbrøkar gir meir kontinuitet i tenesta, og er ein kvalitetsfaktor.
15
2.29.3 Strategiar Skal vi kunne nå vårt overordna mål og delmåla, må vi utarbeida ein tiltaksplan som byggjer på følgjande strategiar:
1) Helsefremjande og førebyggjande innsats skal bidra til at befolkninga meistrar eigne liv og eigne utfordringar.
2) God kontroll på tildeling av tenester og ressursbruk. 3) Styrkja og målretta tilbodet om utgreiing, behandling og rehabilitering – både medisinsk
og psykisk. 4) Byggje ut omsorgstrappa, og sikre eit naudsynt spekter av bu- og omsorgstenester samt
naudsynte tenester til den einskilde. 5) Sikre tilstrekkeleg bemanning med naudsynt kompetanse. 6) Byggja tenestetilbodet i dialog med tilsette, brukarar, pårørande og
samarbeidspartnarar. 7) Utvikla ein god og målretta informasjonsstrategi.
2.29.4 Status i 2015 Klarar vi å følgje desse strategiane, nå mål og delmål, vil situasjonen ved utgangen av 2015 vera som følger:
1. Våre tilsette yter tenester av fagleg god kvalitet Vi har i hovudsak faglærte tilsette i pleie- og omsorgstenesta. Vi har eit mangfold av yrkesgrupper med eit bredt spekter av kompetanse. Studentar,
lærlingar og elevar gjev gode tilbakemeldingar om Lindås kommune som praksisarena.
Helse- og omsorgsprofesjonar vel Lindås kommune som arbeidsstad. Redusert omfanget av ufrivillige deltidsstillingar ved å auke opp til heiltidsstillingar Lyngtunet er etablert, som kommunalt kompetansesenter for demente. Tilsette har/får fag-, etter- og vidareutdanning, tilpassa organisasjonens behov.
2. Omsorgstrappa innan eldreomsorga er utbygd.
Alle 70 åringar har tilbod om råd og rettleiing for å fremje eiga helse og meistring. Omsorgsbustader med heildøgns omsorg, og ei forsterka eining for demente er på plass. Dagplassar for demente med transport til/frå er etablert i Knarvik, Lindås og Ostereidet ;
tildeling skjer etter vedtak. Dagplassar er bygd ytterlegare ut. 15% av tal heildøgns omsorgsplassar i kommunen er korttidsplassar
16
Kommunen gir bustadsrådgjeving ovanfor tenestebrukarar, som ved tilpassa bygningsmessig tilrettelegging kan bu heime.
Tilbod om opplevingar og aktivitet er styrka. Private seniorbustader er etablert på tenlege plassar i kommunen . Kommunen er aktiv medhjelpar for tilrettelegging.
3. Heildøgns omsorgsplassar for eldre (dvs. sum av heildøgns omsorgsbustader og sjukeheimsplassar)
Tal heildøgns omsorgsplassar er auka frå 117 til 139, som følgje av at andelen av eldre 67 år + i befolkninga veks. I tillegg kjem at kommunane tek større del av ansvaret for pleiepasientar, som tidlegare var langtidspasientar på sjukehus. Mange pasientar blir skrive ut frå sjukehus med betydeleg behov for behandling, rehabilitering og pleie.
Tilsynslegedekninga er auka. I sjukeheimstenesta er det også geriater, psykologar, og tilsette med spesial-
kompetanse innan rus og psykiatri. Lyngtunet er etablert - med institusjonsplassar, forsterka skjerma einingar og
heildøgns omsorgsbustader for demente. Lyngtunet blir kompetansesenter for demente. Såta bu- og servicesenter er omgjort frå sjukeheim til heildøgns omsorgsbustader. Heildøgnsomsorgsbustader er eit supplement til sjukeheimstilbod
4 Heimetenesta Tenester i heildøgns omsorgsbustader er pr. definisjon heimetenester, ikkje
institusjonstenester. Heildøgns omsorgsbustader er etablert i perioden. Tenesta er elles bygd ut i takt med forventa befolkningsutvikling. Særleg auke i behov for heimetenester for psykisk sjuke og dei med rusproblem. Kompetansen er styrka.
5 Tenesta for funksjonshemma Dagtilbodet er utvida Tenesta går aktivt ut til familiar med funksjonshemma barn med tilbod om aktivitetar
kring song, musikk, fotballgrupper m.v. (aktivitetsbasert avlasting – etablert frå 2007 av). Kommunen gir bustadsrådgjeving ovanfor tenestebrukarar som ved tilpassa
bygningsmessig tilrettelegging kan bu heime.
6 Tilskott Kommunen gjev tilskot til Lindåstunet for drift av dagplassar for eldre.
17
3 Tenesteanalyse av eldreomsorga Ein analyse av dagens eldreomsorg avdekkjer at kommunen har betringspotensiale på følgjande område:
3.1 Dekningsgrad av heildøgns omsorgsplassar Byggje ut dekningsgraden av heildøgnsomsorgsplassar. Kommunens dekningsgrad i 2006 på 20.8% er lågare enn den statlege normen på 25%. Normen på 25% forutset ei godt utbygd heimeteneste. I 2008 var dekningsgraden i kommunen 20.2%.
3.2 Omsorgstrapp/heildøgns omsorgsbustader/sjukeheim og eigenbetaling
Omsorgstrappa må bli sett i forhold til det hovudmål som er sett for tenesta: ” Alle som har behov for hjelp til å meistre eigen kvardag, skal få naudsynt behandling og helse- og omsorgsteneste av god fagleg kvalitet”. Hovudmålet tilseier at brukaren/pasienten ikkje må få verken meir eller mindre hjelp enn det som blir sett på som naudsynt – for å ivareta eigenmestring. Hovudmålet forutset difor at tiltakskjeden eller omsorgstrappa innan pleie- og omsorg er godt utbygd på alle trinn. Omsorgstrappa framstillar samanhengen mellom bistandsbehov og omfang av tenestetilbodet. Trappa blir nytta for å illustrere korleis tenestetilbodet skal auke med tenestemottakarane sitt aukande bistandsbehov.
18
Klararsegsjølv
Servicetenester
Tenest-erforbustad-er
Dag-tilbod
Heil-døgnsomsorgs-bustader
Sjuke-heim
19
Til samanlikning er Lindås kommune si eksisterande omsorgstrapp slik: Omsorgstrappa – Lindås kommune Klarar seg sjølv ---------------------
Brukar-ressursar ------------------- Service-tenester
Brukar-ressursar ------------------- Tenester for heimebuande og dei som bur i omsorgs-bustader
Brukar-
ressursar
-----------------Dagtilbod med vedtak, og transport til og frå
Sjukeheim
Vi ser at i høve til ei godt utbygd omsorgstrapp manglar kommunen eit trinn: heildøgns omsorgsbustader Jfr. kolonne merka ” ”Heildøgns omsorgsbustad” i figuren for ei godt utbygd omsorgstrappe, som vi ikkje finn igjen i Lindås kommune si omsorgstrapp. I 2009 er det lagt opp til få dagplassar, med vedtak, og med transport til/frå Ei mangelfullt utbygd omsorgstrapp, slik Lindås kommune har, medførar at brukar ofte ikkje får riktig hjelp til rett tid. For kommunen er konsekvensen ofte ei dyrare teneste, fordi brukar kan få eit høgare omsorgstilbod enn vedkomande burde ha hatt.
20
Begrepsavklaring – omsorgsbustad/heildøgns omsorgsbustad/heildøgns teneste i sjukeheim:
Fokus på: IKKJE HEILDØGNS-TENESTE I OMSORGSBU-STAD
HEILDØGNS TENESTE I OMSORGS-BUSTAD
HEILDØGNS TENESTE I SJUKEHEIM
Kor omfattande er tenesta
Tenesta er ikkje heildøgnsbasert. Det blir gitt teneste på del(ar) av døgnet.
Tenesta er heildøgnsbasert. Er alternativ/ supplement til sjukeheimsplas-sar. Brukar får tilbod, som tilsvarar dagens sjukeheimsnivå.
Tenesta er heildøgnsbasert
Type vedtak Tenesta i omsorgs-bustader er basert på teneste-beskrivande einskildvedtak.
Heildøgnstenesta i omsorgs-bustader /bufellesskap er basert på teneste-beskrivande einskildvedtak.
Heildøgns-tenesta i langtidsplass i sjukeheim er basert på vedtak for tildeling av plass.
Arbeidsform
Heimetenesta sine arbeidsformer er lagt til grunn for den daglege tenesta, og i samhandlinga med den einskilde bebuar og eventuelle pårørande.
Heimetenesta sine arbeids-former er lagt til grunn for den daglege tenesta, og i samhandl-inga med den einskilde bebuar og eventuelle pårørande.
Tenesta er indi-viduelt tilpassa, og gir rom for tettare oppfølgjing av den einskilde brukar, jfr. Individuelle tiltaksplanar.
Ressursmengde og type kompetanse
Ressursmengde og type kompetanse er basert på det individuelle behov for den einskilde brukar som bur i omsorgsbustaden.
Ressursmengde og type kompe-tanse er basert på summen av dei individuelle behova hos dei som bur i om-sorgsbustadene eller bufellesskapet.
Bemanning og kompetanse-samansetning er stort sett fast over tid.
21
Fokus på: IKKJE HEILDØGNS-TENESTE I OMSORGSBUSTAD
HEILDØGNS TENESTE I OMSORGSBUSTAD
HEILDØGNS TENESTE I SJUKEHEIM
Bustadutforming Bustadutforming synast meir normalisert, med bebuarens preg på møblering og utsmykning. Bustaden kan ofte vere ein fullverdig bustad, med funksjoner som eigen kjøkenkrok, eige bad/toalett. Storleiken på bustaden varierar mykje frå einingar opp til 50 – 70 kvm ned til ca 25 kvm for bukollektiv for brukarar med demens. Buformene er individuelle.
Bustadutforming synast meir normalisert, med bebuarens preg på møblering og utsmykning. Bustaden kan ofte vere ein fullverdig bustad, med funksjoner som eigen kjøkenkrok, eige bad/toalett. Storleiken på bustaden varierar mykje frå einingar opp til 50 – 70 kvm ned til ca 25 kvm for bukollektiv for brukarar med demens. Buformene er individuelle.
Standardiserte bustader/romløys-ingar. Sjukeheimane vert drive etter ”Forskrift for sykehjem og boform for helddøgns omsorg og pleie” av 2003.
Brukars eigenbetaling
Reglane for eigen-betaling er dei same som for heimetenester elles i kommunen.
Reglane for eigen-betaling er dei same som for heimetenester elles i kommunen.
Eigenbetaling etter eigen vederlags-forskrift.
Døme Dei ti omsorgsbustadene som er samlokalisert med Lindås bu- og servicesenter.
Lindås kommune har ikkje heildøgns omsorgsbustader.
Knarvik sjukeheim, Lindås bu- og servicesenter, Såta bu- og servicesenter.
22
Betalingsordningane i pleie- og omsorgstenestene Det er svært ulike system for finansiering og brukarbetaling i pleie- og omsorgstenestene. Skilnaden går på dei som bur i institusjon (sjukeheim) etter kommunehelsetenestelova og dei som bur i omsorgsbustader eller vanlege bustader. Finansieringsordningar i institusjon Kommunane har fullt finansieringsansvar for verksemda i institusjonar etter kommunehelsetenestelova. Dei dekkjer utgifter til helsetenester, mat og andre utgifter i det daglege, pleie- og omsorgstenester, større tekniske hjelpemiddel (senger, personløftarar m.v.), butilbod og lokale. Også innkjøp av legemidlar i institusjon vert finansiert innanfor det ordinære kommunebudsjettet. Brukarbetaling for korttidsopphald er ein fast døgnpris, f.t. 121 kroner pr.døgn. Døgnprisen er uavhengig av inntekta til bebuaren. For langtidsbebuar blir betalinga fastsett ut frå inntekta til vedkomande. Etter forskrifta kan ein bebuar bli pålagt å betale 75% av inntekter opp til grunnbeløpet i folketrygda (f.t. 69 108 kroner), fråtrekt eit fribeløp (f.t. 6 000 kroner). Av inntekter utover grunnbeløpet (G) i folketrygda vert det betalt opptil 85 prosent. Kommunen har likevel ikkje høve til å ta høgare betaling enn sjølvkost pr.plass. Betalingsordningar for tenester utanfor institusjon Brukarar av pleie- og omsorgstenester som bur i vanlege husvere, medrekna omsorgsbustader, betalar for butgifter, mat og utgifter i det daglege på lik line med andre innbyggjarar i kommunen. Kommunen har ikkje høve til å krevje eigenbetaling for heimesjukepleie. Utover dette avgjer kommunen sjølv om ein vil krevje betaling for heimetenester. Betalinga skal ikkje overstige dei utgiftene kommunane har i samband med tenesta (sjølvkost). For husstander med inntekt under 2G er det sett eit tak, f.t. 155 kroner pr.mnd, for kor stor eigendel som kan krevjast. Brukarar av kommunale pleie- og omsorgstenester som bur i eigen heim, medrekna omsorgsbustad, har dei same rettane til helsetenester som andre innbyggjarar. Dette inneber at brukaren ved behov går til sin eigen fastlege, får medisinar på resept osb. Når ein har betalt eigendelar opp til taket, gjev NAV eit frikort slik at ein slepp å betale eigendelar resten av året. Det blir ikkje krevd eigendel for tekniske hjelpemiddel. Folketrygda gjev stønad til hjelpemiddel som er naudsynte for at ein person med funksjonshemming skal greie å takle praktiske problem i dagleglivet. Kommunen har hovudansvaret for å finansiere pleie-og omsorgstenestene og dei kommunale helsetenestene. Folketrygda ytar tilskot til fastlegane, til legemiddel og til sjukepleieartiklar og tekniske hjelpemiddel. Statens Husbank gir bustøtte til personar med høge buutgifter og låg inntekt.
I kommunar som har heildøgns omsorgsbustader er det ofte skjermingsbestemmelser, som sikrar at låginntektbebuarar ikkje kjem dårlegare ut økonomisk enn sjukeheimspasientane. Ein slik betalingsmodell bør også bli gjort gjeldande i vår kommune.
23
I praksis kan det ofte svare seg økonomisk både for brukar og for kommunen å bu i heildøgns omsorgsbustad framfor i sjukeheim, dersom dei mottek tenester på same nivå og omfang –og dersom eigenbetalingsordningane for sjukeheims- og heildøgns omsorgsbebuarar er som no. Nærare om kostnader for heildøgns pleie og omsorg ved ulike buformer Omsorgstenester for dei med eit omfattande tenestebehov skjer i hovudsak på to måtar, i omsorgsbustad med heildøgns omsorg og pleie, eller på sjukeheim. Ei mastergradsoppgåve i økonomi frå mai 2008 utført av Einar Hovlid v/BI Bergen samliknar kostnadar ved å bu i dei to buformane nemd over. Oppgåva ser og på konsekvensar for tenesteomfang og kvalitet for pasienten. Eit generelt funn er at kommunen kan spare om lag 50.000 kroner pr. år pr. pasient ved å leggje om drifta frå sjukeheim til omsorgsbustader. I hovudsak får pasienten ikkje auka sine samla kostnader ved ei slik omlegging. Ein av grunnane til dette er at dei med låg inntekt i omsorgsbustader har rett på bustøtte frå Husbanken. Det ser ut til at dei med høgare inntekter kjem betre ut når dei bur i omsorgsbustad. Nettoeffekten av ei omlegging til omsorgsbustader ser ut til å vise at kostnader blir overført til staten. Utanom kostnad til bustøtte, handlar det i praksis om kostnader knytt til tekniske hjelpemiddel, medikament, inkontinensmateriell og legetenester. Når staten tek over ansvaret, ser det til ut at kostnaden til hjelpemiddel aukar, medan kostnadene til legetenester går ned, samt at der tilkjem kostnader til bustøtte. Funna i oppgåva indikerar at det for tekniske hjelpemiddel er eit betre samsvar mellom pasientane sitt behov og faktisk ressursbruk for dei som bur i omsorgsbustader. Dette funnet blir stadfesta i rapporten Erfaringar med tjenestebasert brukerbetaling i omsorgsboliger (Nygård, Vist og Hofstad 2005). I denne rapporten blir det peika på at det er ein markant forskjell i tilgongen til tekniske hjelpemiddel for pasientar i omsorgsbustad og på sjukeheim. Når det gjeld kostnader til legetenester, tyder funna i oppgåva på at desse er vesentleg lågare for pasientar i omsorgsbustader samanlikna med pasientar i sjukeheimar. I Lindås kommune vil vi sikre at bebuarane i heildøgns omsorgsbustader får tilsynslegetenester med same kvalitet og omfang som i dagens sjukeheimar i kommunen. Den største einskildkostnaden i sjukeheimar og heildøgns omsorgsbustader er pleie, og dette vil vere eit kommunalt ansvar ved begge driftsformene. Kostnader elles ser ut til å vere mykje lik ved dei to buformane. Følgjande tabell viser endringar i disponibel inntekt for faktiske pasientar i kommunane Austevoll og Hitra ved omlegging av driftsform frå sjukeheim til omsorgsbustad. Tala frå begge kommunar er basert på utrekningar frå 2006.
24
Kva pasientane sit att med etter at utgiftene til kommunen er betalt, er i tillegg til dei kommunale satsane, hovudsakleg avhengig av inntekt, forsørgjeransvar og om dei har rett til bustøtte frå staten. Tabell: Disponibel inntekt pr. månad for pasientar ved ulike buformer i Hitra og Austevoll
DISPONIBEL INNTEKT
Hitra kommune Austevoll kommune Pasient Sjukeheim Omsorgs-
bustad Bustøtte frå staten
Sjukeheim Omsorgs- bustad
1 12545 8218 0 2336 20042 6699 7561 0 2486 20973 2200 4423 2113 2301 20644 2200 4423 2113 2214 21425 2189 3690 1550 2308 23366 2200 4423 2113 2952 45127 2512 4057 0 2428 24758 2200 4423 2113 2426 10069 2200 4423 2113 2241 232310 2616 5247 0 2214 186311 2302 5867 0 2241 232312 2200 4423 2113 13 2200 4423 2113
Gjennom-snittsverdiar i kroner
3405 5051 1257
2377 2286 Funna viser at pasientane frå Hitra har ei høgare disponible snittinntekt samanlikna med Austevoll. Vidare ser ein at pasientane frå Hitra i snitt kjem betre ut når driftsmodellen blir lagt om til omsorgsbustadene. For pasientane i Austrevoll er det i praksis liten forskjell på disponibel inntekt ved dei to driftsformene. I sum tyder dette på at Austevoll tek meir betalt for tenestene enn Hitra. I gjennomsnitt får pasientane på Hitra auka den månadlege disponible inntekta si med om lag
25
1 600 kroner når kommunen legg om drifta til omsorgsbustader (differansen mellom 5051 og 3405). Pasient 1 har ei høg inntekt. Dersom vi tek denne pasienten vekk frå materialet, finn vi at pasientane i snitt får auka den disponible inntekta si med 2100 kroner ved ei omlegging til omsorgsbustader. Hovudårsaka til at dei kjem betre ut, er at driftsforma med omsorgsbustad utløyser ein inntektsavhengig rett til bustøtte. For pasientane i Austevoll kommune er det ikkje konkrete opplysningar om kven som har fått bustøtte. Ei forsiktig tolking av mastergradskandidaten er at grunnen til at den disponible inntekta er lik ved dei to driftsformene, er at dei med lågast inntekt får bustøtte. Dei med høgast pensjon ser ut til å kome best ut ved omsorgsbustader. Dette funnet er samanfallande også med ei anna undersøking frå 2004 v/Røyrvik. Samla sett peikar alle funna i retning av at brukarane i hovudsak kjem likt eller betre ut når dei bur i omsorgsbustad. Når kommunen skiftar driftsform til omsorgsbustad, blir kostnader flytta over til pasienten og staten. I den grad det skjer ei netto kostnadsauke for pasientane, blir dette i praksis kompensert ved bustøtte frå staten. Mastergradskandidaten fann at summen av kostnader som blir flytta frå staten til pasienten ligg på rundt 50 000 kroner pr. år. Pasienten sine totalutgifter blir i liten grad endra ved ei omlegging av driftsform. Føremålet med bygging og tilrettelegging for heildøgns omsorgsbustader for eldre er kort oppsummert: Ledd i utbygging av den kommunale omsorgstrappa Framtidsretta løysing. Undersøkingar tyder klart på at framtidige
eldregenerasjonar ønsker heildøgns omsorgsbustader som alternativ til sjukeheimsplassar – så lenge dei er trygge på at dei får hjelp etter behov. Framtidige eldregenerasjonar stiller auka krav til bukvalitet.
I forhold til sjukeheimsplass tyder undersøkingar på at bebuarar i heildøgns omsorgsbustader får meir besøk frå slekt og venar, grunna større og fullverdig bustadareal.
Erfaringar tyder på at fråfallet av frivillige og pårørande sin bistand er mest markant i sjukeheim. Kommunar som i større grad gir heildøgns omsorg i omsorgsbustader og bufellesskap utanfor sjukeheim, gir uttrykk for større frivillig engasjement opp mot einskildbrukarar.
For tida kostar drifta av heildøgns omsorgsbustader mindre for kommunar enn sjukeheimsplassar – gitt same hjelpeomfang og kvalitet. Brukar kan også profitere på å bu i ein heildøgns omsorgbustad – i forhold til sjukeheimsplass
26
Bebuarane i heildøgns omsorgsbustader får individuelt tilpassa vedtak: hjelp etter behov..
Det blir lagt opp til at heildøgns omsorgsbustader i kommunen skal vere eit supplement/alternativ til sjukeheimsplassar. Difor blir det lagt opp til at heildøgns omsorgsbustader skal ha ein pleiefaktor på 0.8 – dvs. det same som dagens sjukeheimar i kommunen har. Dei får tilsynslegeteneste, reingjeringsteneste, matteneste m.v. – som for sjukeheimspasientar. For bebuarar i heildøgns omsorgsbustader for demente på ”Lyngtunet” er pleiefaktor på 1 lagt til grunn.
3.3 Kortidsplassar For å utsette eit permanent institusjonsopphald har dei fleste kommunar sett av plassar til kortidsplassar. Korttidsplassar kan nyttast til å gjenvinne tenestemottakarane sitt funksjonsnivå gjennom trening og tilrettelegging, og det kan nyttast som avlastning for tenestemottakarar og pårørande. Fordeling heildøgnsbebuarar i prosent mellom langtidsopphald og tidsavgrensa opphald
Fordeling heldøgnsbeboere i %
52,4
97,1
78,189,7 91,7
73,6 73,683,3 85,1
47,6
2,9
21,910,3 8,3
26,4 26,416,7 15
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Fjell Førde Kvinnherad Lindås Luster Os Odda Øygarden Landet eksOslo
Andel beboere på langtidsopphold Andel beboere på tidsbegrenset opphold
Medan andel bebuarar på tidsavgrensa opphald i Lindås i 2006 var på 10.3%, er tilsvarande tal for 2008 på 14.6%. Snittet for landets kommunar var i 2008 på 20.7% og for Hordaland 19.2%.
27
Kommunen har låg andel av kortidsplassar av heildøgns omsorgsplassar. Når sjukeheimsplassar i hovudsak vert disponerte til varige butilbod, er det lite høve for dynamikk i det kommunale tenestetilbodet. Det oppstår sjukeheimskø. Ein auke av korttidsplassar krev utbygging av omsorgstrappa, slik at brukarar kan bli skrivne ut til riktig hjelpenivå.
Dei kommunar som prioriterar sjukeheimstenesta si korttidsfunksjon framfor sjukeheimen som buform maktar utfordringane med stadig raskare utskrivningstakt frå sjukehusa. I tillegg unngår dei ikkje naudsynte sjukehusinnleggingar, særleg av eldre som elles får heimebaserte tenester (Paulsen, Harsvik og Nygård: ”Bemanning og tjenestetilbud i sykehjem” – rapport SINTEF sept.2004. Pr. medio september 2009 er situasjonen i kommunen slik: Samtlege korttidsplassar er opptekne av pasientar med langtidsvedtak Mange pasientar ventar på korttidsopphald i institusjon –for utgreiing og
opptrening Denne situasjonen har bygd seg opp gradvis, frå tidleg vår 2009. At kommunen ikkje reelt har korttidsplassar fortel at kommunen er inne i ein vond sirkel: Det har vore lagt opp til at kommunen sine korttidsplassar skulle ha vore 15. Fem av korttidsplassane skulle ha fokus på rehabilitering, og m.a. er ergoterapeutstilling blitt etablert i denne samanheng. Det at kommunen reelt ikkje har korttidsplassar, medførar m.a. at høve for utgreiing, opptrening, rehabilitering m.v. ikkje er tilstades. I praksis vert korttidsplassane for ein stor del nytta til brukarar som har behov for langtids heildøgns omsorgsplassar, i hovudsak fordi: Kommunen ligg lågt i tal heildøgns omsorgsplassar for eldre (67 år+). Kommunen kjøpar
f.t. 3 sjukeheimsplassar i Modalen. Tre pasientar som er godkjent for langtidsopphald har i dag plass på Lindåstunet
Kommunen manglar eitt trinn i omsorgstrappa: heildøgns omsorgsbustader. Oppsummert er situasjonen slik; Tredve pasientar har behov for kort-og langtidsopphald 8 –10 av desse kunne ha budd i omsorsbustad med heildøgns omsorg. 25 personar har behov for omsorgsbustad, trygdebustad.gjennomgangsbustad. Fleire brukarar får hjelp på eit høgare nivå enn det dei burde ha fått. Resultatet er at brukarar ikkje får nytta heilt ut sine eigne ressursar, og mestringsperspektivet - jfr. hovudmålet for pleie- og omsorgstenesta - blir ikkje praktisert. Korttidsplassane er meir personalintensive enn langtidsplassane på sjukeheimane. Pleiefaktoren på korttidsplassar er 1, mens langtidsplassar har pleiefaktor på 0.8 – 0.84.
28
Fordi korttidsplassane vert nytta som langtidsplassar blir drifta også kostnadsineffektiv. Dei kommunane som prioriterar sjukeheimens korttidsfunksjon framfor sjukeheimen som varig buform maktar utfordringane med stadig raskare utskriftingstakt frå sjukehus. I tillegg unngår dei ”ikkje naudsynte” sjukehusinnleggingar, særleg av elde som elles får heimeteneste (Paulsen, Harsvik, Halvorsen og Nygård: ”Bemanning og tjenestetilud i sykehjem”, rapport Sintef sept. 2004).
3.4 Institusjonsorientert eldreomsorg
Nettoutgifter pr. innbygger 67 år + PLO
40913 48758 42843 4542634544
48445 4732725565
48445
20456
4672748555 49292 64009
2306936612
100913
230699170
5079 4760 1933 3048
4614
5358
9419
4614
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
140000
160000
Fjell Førde Kvinnherad Lindås Luster Os Odda Øygarden Landet eksOslo
Hjembaserte tjenester kjernetjenester (254) Institusjoner (253/261) Aktivisering (234)
Av figuren ser vi at hovuddelen av kommunen sin innsats ovanfor dei eldre er institusjonsteneste, i motsetnad til t.d. Fjell, Os, Odda og gjennomsnittet av kommunane i landet Heimetenestekommunar når fleire med sine tilbod og til ein minst like god kvalitet, samanlikna med institusjonsorienterte kommunar (Lars Erik Borge og Marianne Haraldsvik: Ressursbruk og tjenestetilbud i institusjons- og hjemmetjenesteorienterte kommuner. Senter for økonomisk forskning as –2005).4 I 2008 var netto driftsutgifter pr. innbyggjer 67 år og over i Lindås på kr. 113 710, mot gjennomsnitt i gruppe 8, Hordaland og i landet på henholdsvis kr. 88 611, kr. 102 076 og kr. 93 638. Netto driftsutgiftene til institusjonsdrift utgjer hovuddelen av utgiftene til pleie- og omsorg i Lindås kommune i 2008 med 51%. Mens kommunar i gruppe 8, Hordaland og landsgjennomsnittet var på henholdsvis 49%, 45% og 47%. Netto driftsutgifter til heimetenesta utgjer i forhold til utgiftene til pleie og omsorg i Lindås kommune i 2008 45%. Mens andelen i kommunane i gruppe 8, Hordaland og landet er på henholdsvis 49%, 45% og 47%.
29
Netto driftsutgifter til aktivisering og støttetenester i forhold til utgiftene i pleie og omsorg i Lindås kommune i 2008 5%. Andelen i kommunane i gruppe 8, Hordaland og landet er på henholdsvis 6%, 6% og 5%. Ei undersøking 2005 frå Norsk Institutt for By- og Regionforskning (NIBR) signaliserar eit skifte i synet på korleis framtidas eldre vil bu – om dei skulle bli skrøpelege og hjelpetrengande: Berre 6 prosent ønskjer å flytte til sjukeheim 4 av 10 seniorar ønskjer seg eit kommunalt omsorgsbustadtilbod Halvparten prioriterar private tilrettelagte bustader Stor interesse for fellesskapsløysingar både i private og offentlege tilbod. Undersøkingar tyder på at bebuarar i omsorgsbustader med heildøgns omsorg får meir besøk frå slekt og vener enn kva brukarar med opphald i sjukeheim får. Forklaringa er venteleg at bustadutforminga i ein omsorgsbustad er meir normalisert – med funksjonar som eigen kjøkenkrok, eiga stove og soverom og bad/wc. Ein institusjonsplass er ofte standardisert etter sjukehusmodellen – med mindre privat areal. Ut frå denne undersøkinga peikar heildøgns omsorgsbustad seg ut som den dominerande buform for hjelpetrengande eldre i ei framtidsretta pleie- og omsorgsteneste, og der bebuar får hjelp etter individuelle behov, og der tilbodet tilsvarar dagens sjukeheimstilbod (2008) . Samstundes som sjukeheimstenesta vert spissa mot korttidsopphald og ytterlegare profesjonalisering av medisinsk behandling av pasientar med samansette lidingar.
3.5 Heildøgns omsorgsplassar for demente Andel plassar i skjerma eining for aldersdemente
Andel plasser i skjermet enhet for aldersdemente
22,2 20,8
27
10 11,19,4
0
41,7
21,4
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Fjell Førde Kvinnherad Lindås Luster Os Odda Øygarden Landet eksOslo
Andel plassar i skjerma eining for demente var i Lindås i 2006 på 10%. For 2008 er talet auka til 16.1%. Snittet for landets kommunar var i 2008 på 21.7% og i Hordaland på 19.6%. Lindås kommune har ein låg andel av plassar i skjerma eining – i forhold til det som er vanleg i norske kommunar.
30
Ifølgje ”Demensplan 2015” har demente behov for små bukollektiv og avdelingar med høve for aktivitetar – og direkte tilgang til tilrettelagt uteareal.
3.6 Pleiefaktor Pleiefaktor, dvs. tal årsverk pleie pr. plass/pr.brukar er f.t. slik på sjukeheimane: Demensavdelingar: 1 Kortidsavdeling – Knarvik sjukeheim: 1 Knarvik sjukeheim, somatiske avdelingar: 0.84 Andre somatiske avdelingar på Lindås bu- og servicesenter og Såta bu- og servicesenter: 0.8 Som vi ser er pleiefaktorane høgast på demensavdelingane og kortidsavdelinga. Demensavdelingar krev høgare bemanning enn somatiske avdelingar, for oppfølgjing av brukarane. Korttidsplassane vert nytta m.a. ved utgreiing, observasjon, medisinsk behandling ved akutt sjukdom, kortidspleie for kronisk sjuke, etterbehandling, rehabilitering etter sjukehusopphald og omsorg ved livets slutt. Det er ein klar føresetnad at det medisinske tilbodet i sjukeheimane, herunder legetenesta, må vere både god og tilstrekkeleg. Pleiefaktoren kan variere på norske sjukeheimar. Venteleg ligg pleiefaktoren i Lindås kommune om lag på nivå med det som er vanleg i andre kommunar. Generelt ser pleiefaktoren ut til å ha auka i norske sjukeheimar dei siste åra, i takt med aukande pleietyngde. Auka pleietyngde krev større pleiefaktor. Pleietyngda må difor kontinuerleg bli sett på for vurdering av om det er behov for endring av pleiefaktoren.
3.7 Dekningsgrad for pleie- og omsorgstenester – eldre 80 år + Fordeling av eldre 80 år + i prosent som mottek heimetenester mottakarar av kjernetenester til heimebuande pr. 1.000 innbyggjarar 80 å +:
o Lindås kommune: 364 o Gj.sn. for kommunegruppa på landsbasis: 354 o Gj.sn. for Hordaland 365 o Gjennomsnitt for landet: 350
I desse tala er følgjande kjernetenester inkludert (dvs. kun heimetenester):
Praktisk bistand: daglege gjeremål Praktisk bistand – opplæring: daglege gjeremål Praktisk bistand: brukarstyrt personleg assistanse Omsorgslønn Pleie og omsorg utanfor institusjon (heimesjukepleie og vedtak/avgjerd om
bistand som ledd i kommunens psykiske helsearbeid
31
Dekningsgrad i % for pleie og omsorgstenester – eldre 80 år+
Av figuren ser vi at prosentvis fleire av dei eldre 80 år + får pleie- og omsorgstenester i vår kommune – i forhold til gjennomsnittet for kommunegruppa på landsbasis, gjennomsnittet for Hordaland og gjennomsnitt for landet. Lindås kommune ligg høgast når det gjeld institusjonsdekning, og ligg også høgt på heimetenestedekning. (Det øvste feltet gjeld heimetenestedekning, det nederste institusjonsdekning).
3.8 Somatiske dagplassar med transport til/frå – og med vedtak Det er eit føremål i sosialtenestelova § 1-1 at kommunane skal bidra til å gi den einskilde høve til å leve og bu sjølvstendig, og til å ha eit aktivt og meiningsfullt tilvere i fellesskap med andre. Dagtilbod er eit tiltak som også blir vektlagt i ”Omsorgsplan 2015” frå Helse- og omsorgsdepartementet. Godt utbygde dagtilbod kan saman med heimetenester i mange tilfelle bidra til å forhindre eller utsetje institusjonsinnleggingar. Dagtilbod skal både bidra til aktivisering av tenestemottakarar og fungere som avlasting for pårørande. Dagtilbod kan innehalde forskjellige former for aktivitetstilbod som song, dans, handverksaktivitetar og gymnastikk. Undersøkingar på landsbasis viser at tilgongen på dagtilbod er avgrensa. Vidare går det fram at dagtilbodet i liten grad er tilpassa tenestemottakarane sine ulike behov, og påpeikar at det er
32
naudsynt med auka differensiering av dagtilbodet for i større grad å kunne ivaretak tenestemottakarane sine ulike aktivitetsbehov. Helse- og omsorgsdepartement er kjent med at kommunane sitt dagtilbod er for dårleg. Viser elles til at dagplassar med transport til/frå og med vedtak i vår kommune mangla totalt som trinn i omsorgstrappa – inntil nyleg. Vår kommune har dagplassar, slik: Knarvik sjukeheim: 5 dagar pr. veke, til opp til 5 brukarar kvar av dagane Lindåstunet a/s gir tilbod til om lag 30 brukarar pr. veke. Opent 5 dgr./veka. Somatiske dagplassar i kommunal regi er blitt etablert i nokon grad siste året, og er med på å fylle ut eit hol som var i den kommunale omsorgstrapp. Behovet for ytterlegare utbygging er klart til stades. Dagplassane er eit tilbod til heimebuande eldre, skal gi deltaking i sosialt fellesskap, hindre isolasjon og gi høve til auka meistring og utvikling av funksjonsnivå.
3.9 Seniorsentre Kommunen har seniorsentre i Knarvik, Lindås og Ostereidet. Eit seniorsenter er ein open treffstad for heimebuande eldre – utan transport til/frå og utan vedtak. Tilbodet kan vere aktivitets- og kulturtilbod. Viser elles til pkt. 3.7 ovanfor om dagplassar generelt.
3.10 Dagplassar med transport til/frå for heimebuande demente – og med vedtak Helse- og sosialdirektoratet meinar at dagtilbod er eit manglande mellomledd i omsorgskjeden, og at tilbodet er for dårleg. Direktoratet meinar at ein auke i kapasiteten er heilt naudsynt dersom personar med demens skal bu i eigen heim. Ein slik auke er dessutan naudsynt for at pårørande skal få avlasting. Godt utbygde dagtilbod for demente, saman med heimetenester, kan i mange tilfelle bidra til å forhindre eller utsette institusjonsinnleggingar. Viser elles til det som står under pkt. 3.7 ovanfor om dagplassar generelt. Ved Lindås bu- og servicesenter er det dagplassar 3 dgr./veke – til 2 brukarar pr. dag. Ved Ostereidet er det dagplassar 2 dgr./veke, til 2 brukarar kvar av dagane.
33
3.11 Om Lindåstunet as – som privat aktør i eldreomsorga Lindåstunet er eit ”non profitt” aksjeselskap. Aksjeeigarane er privatpersonar, sanitetsforening og bygdelag. Lindåstunet har eigen dagleg leiar. Frivillig innsats er eit supplement til fast bemanning Dette avsnittet omhandlar Lindåstunet as – som privat aktør innan eldreomsorga i kommunen. Lindås kommune gir i dag tilskott til Lindåstunet as til både dagplassar og døgndrift. Det er lagt politisk føring på at pleie- og omsorgsplanen skal vurdere Lindåstunet si rolle i eldreomsorga. Avsnittet vil i hovudsak omhandle døgndrifta ved Lindåstunet. Dagplassane vil bli kort omtalt. Dagplassar Dagplassar som lågterskeltilbod er ikkje ei lovpålagt teneste. Lindåstunet as har f.t. 30-40 dagplassar, og kommunen gir tilskott til denne verksemda på kr. 400.000 pr. år. Avtale om dagplass blir gjort mellom den einskilde brukar og Lindåstunet as. Tilbodet omfattar transport til og frå, måltider og aktivitetar. Tilbodet blir vurdert som særs godt for brukarane. Brukarane betalar eigendel for dagplassane, etter avtale med Lindåstunet. Frivillige hjelparar er i utstrakt grad med i dagtilbodet, og det er gode tilbakemeldingar frå brukare på tilbodet. Tilskott til dagplassar v/Lindåstunet blir tilrådd å halde fram – som eit særs godt førebyggjande tiltak. Døgndrift - historikk Lindåstunet har i ei årrekke gitt brukarar tilbod om opphald på døgnbasis. Ein del eldre i kommunen har nytta og brukar pr. i dag dette tilbodet. Til grunn for døgnopphaldet ligg ein avtale mellom den einskilde brukar og Lindåstunet, som privat aktør om døgnopphald. Dette tilbodet har utan tvil også vore til nytte for kommunen, på to måtar: Brukarar har vore nøgd med tilbodet, og kommunen har utan tvil spart pengar på ei slik ordning. Dette då alternativet i ein del tilfelle har vore kommunalt ansvar. Det siste året har kommunen også gitt tilskott til døgndrift. Årsakene til dette er i hovudsak at det frivillige innslaget av arbeidskraft er redusert på kveld/helg i forhold til tidlegare år, og at andelen av lønna personell har auka.
34
Vurdering av kva nivå Lindåstunet sitt døgntilbod ligg i omsorgstrappa. Innleiingsvis skal vi sjå på korleis Lindåstunet sjølv ser på sitt døgntilbod. Lindåstunet omtalar sitt døgntilbod som heildøgns omsorgsplass. Heildøgns omsorgsplass er pr.definisjon enten ein sjukeheimsplass eller omsorgsbustad. Plassane på døgnbasis på Lindåstunet fyller ikkje kravet til å vere sjukeheimsplassar. Sjukeheimsforskrifta stiller utstyrs-, personellmessige og bygningsmessige krav som Lindåstunet ikkje fyllar. Det er vanskeleg å sjå at Lindåstunet kan bli definert som omsorgsbustad. M.a. manglar bueiningane bad, kjøkken og eige opphaldsrom. Spørmålet om Lindåstunet kan bli definert som bustad med heildøgns omsorgsteneste etter sosialtenestelova eller ikkje er blitt oversendt til juridisk avklaring hos KS Advokatene. Som bustad med heildøgns omsorgsteneste reknast ifølgje forskrift til sosialtenestelova § 7-2 m.a. aldersheim. Ein aldersheim er er eit tilbod som omfatter bustad og omsorgstenester, og der omsorgstenester skal vere til rådvelde heile døgnet. Utover dette har aldersheimen ingen klart definerte oppgåver og heller ikkje spesifiserte krav til personell, utstyr eller bygningsmessig utforming. Aldersheim er et tilbod om heildøgns omsorgstenester til eldre som har behov for meir omsorg/tilsyn enn det som er tenleg eller mogeleg å gi i heimen, men der behovet for medisinsk- og/eller sykepleiefagleg kompetanse ikke tilseier behov for plass i sjukeheim For mange brukere er det behovet for tryggleik, praktisk hjelp og høve for rask tilgang til hjelp som er avgjerande for val av aldersheimstilbod. Sjølv om døgnbrukarane til tider har vore til dels svært hjelpetrengande, gir Lindåstunet uttrykk for at målgruppa for døgndrifta er brukarar på aldersheimsnivå. Lindåstunet har i alt 12 bebuarrom, fordelt på 2 etasjar, med tilgang til dusj og toalett. Det er trappeheis mellom etasjane. Lindåstunet serverar frukost, lunsj, middag og kvelds. Måltid blir servert i fellesskap saman med andre bebuarar og evt.personalet. I tillegg til faste måltid blir det servert kaffe formiddag og ettermiddag. Lindåstunet held sengetøy og handklede, og vaskar privat tøy under opphaldet. Lindåstunet har stimulerande aktivitetar for brukarane. Det blir lagt vekt på ulike fysiske trimaktivitetar både i grupper og individuelt, turar i nærmiljøet, kulturelle innslag, og song og musikk. Lindåstunet gjennomførar regelmessige brannøvingar, både internt og i samarbeid med lokalt brannvern. Det er sprinkelanlegg i heile bygningen. Det er utarbeidd rutinar for opplæring av personell, både tilsette og frivillige. Dette gjeld rutinar for hygiene, brann m.v.
35
Lindåstunet har plikt på seg til å gi eit fagleg forsvarleg tilbod til brukarane. Lindåstunet har difor over tid lagt vekt på å tilsette personell med kompetanse innan pleie og omsorg. Lindåstunet har f.t. følgjande personell med helsefagleg bakgrunn: 1 sjukepleiar (f.t.permisjon) og 4 hjelpepleiarar. I tillegg er det fleire frivillige med svært lang røynsle med omsorgsarbeid mellom eldre. Kommunens heimeteneste yter også heimesjukepleietenester på Lindåstunet etter behovsvurdering i forhold til den einskilde brukar. Den hjelpa døgnbrukarane på Lindåstunet mottek kjem dels frå Lindås kommune si heimetenesta – etter behovsvurdering, og dels frå Lindåstunet sine eigne tilsette og frivillige. Dei tenestene heimetenesta gir er heimesjukepleietenester, med vedtak etter kommunehelsetenestelova. Lindåstunet formidlar også tenester som fysioterapi, fotpleie, psykologtenester, lege – og tannlegetenester til brukarane. Brukarane som bur på Lindåstunet har dei same rettigheiter til forsvarleg hjelp som dei som bur på sjukeheim eller omsorgsbustad, jfr. Helse- og omsorgsdepartementets skriv av 18.07.09: ”… Det er … den enkeltes rett til et forsvarlig tjenestetilbud etter den kommunale helse- og sosiallovgivningen som er at størst betydning …., enten den det gjelder bor i sykehjem, omsorgsbolig eller eget hjem.” I vår kommune tek vi sikte på å etablere heildøgns omsorgsbustader som eit trinn i omsorgstrappa, på nivå med dagens sjukeheim. Lindåstunet sitt døgntilbod på aldersheimsnivå er på eit lågare nivå enn det som er siktemålet for heildøgns omsorgsbustader i vår kommune. Eit aldersheimsnivå er meir på det førebyggjande og institusjonsutsettande nivå. Samla vurdering – døgndrift Gode kvalitetar ved Lindåstunet, slik det framstår i dag, er oppsummert: Ein stor grad av frivillige hjelparar Tilbodet om opplevingar og aktivitetar er særs godt God førebyggjande innsats gjennom trimaktivitetar m.v. Fin plassering av bygget. Eldre kan sjølv søke seg inn, utan ei vurdering av hjelpebehov frå kommunens side. På
denne måten kan Lindåstunet si eigenart, med m.a.høgt innslag av frivillige bli ivareteke. Kommunen skal ikkje gjere vedtak om døgnplass på Lindåstunet.
Få døgnplassar medvirkar til å gi brukarane eit intimt og oversikteleg miljø I den grad det er samanfallande brukarar for kommunen og Lindåstunet, kan kommunen
profitere på at kostnadene til heimesjukepleien blir redusert i forhold til om brukarane budde heime
Sterk vekst i den eldre befolkninga etter år 2020 krev omfattande tilrettelegging av adekvate tilbod i kommunen.
Samhandlingsreforma, jfr. stortingsmelding som kjem i juni mnd.d.å, legg sterk vekt på førebyggjande arbeid innan eldreomsorga. Lindåstunet gjer eit godt førebyggjande arbeid for eldre.
36
Ei anna side er det utfordringar, som: Graden av frivilligheita er avtakande, men ei eventuell framtidig etablering av seniorbustader
på området kan gi potensiale til å oppretthalde/vidareutvikle frivilligheita Tilbodet om opplevingar og aktivitetar er for ein stor del bygd på frivillig innsats, noko som
er avtakande. Sjå kommentar i punktet over. Bygget krev vedlikehald: utgifter som neppe er bygd inn i budsjettet til Lindåstunet. Få døgnplassar gir dårleg økonomisk grunnlag for drift. Ikkje stordriftsfordelar. Komande eldregenerasjonar krev venteleg høgare standard i buform enn det Lindåstunet kan
tilby, med mindre det gjeld korttidsplassar.
Samanfatta ser vi at det særegne fortrinnet ved Lindåstunet er det høge innslaget av frivilligheit, og tilbodet om opplevingar og aktivitetar. Dersom frivilligheita blir oppretthalde/vidareutvikla vil Lindåstunet halde fram med å vere eit tilbod til befolkninga som er unikt, også i landsmålestokk, og vere eit supplement til det kommunale tilbod til eldre. Det som er uvisst er om frivilligheita vil halde fram. Tilskott til døgndrift Døgndrift v/Lindåstunet vil venteleg krevje eit årleg tilskott på om lag 1.6 millionar kroner (2009 – verdi). Uavklarte forhold vedk. Lindåstunet sitt døgntilbod– som blir oversendt til juridisk avklaring Kva kan Lindåstunet sitt tilbod bli definert som etter helse- og sosiallovgjevinga (er
Lindåstunet t.d. å sjå på som ein privat aldersheim) ? Kva ansvar har Lindås kommune i forhold til Lindåstunet as – i dei tilfelle kommunen gjer
einskildvedtak etter helse- og sosiallovgjevinga om døgnplass ved Lindåstunet? Kva ansvar har Lindås kommune i forhold til Lindåstunet as – i tilfelle kommunen gir eit
generelt tilskott til drifta, og utan at kommunen har innverknad på kven som får døgnplass? Døgnplass blir i dette alternativet avtalt mellom den einskilde brukar og Lindåstunet as.
Det blir rådd til at spørsmålet om tilskott til Lindåstunet sitt døgntilbod blir utsett, inntil denne juridiske avklaringa ligg føre. Det blir teke sikte på at saka om tilskott til døgndrift blir lagt fram for kommunestyret medio oktober mnd.d.å.
37
3.20 Analyse av omsorga til personar – yngre enn 67 år. Om brukargruppa På landsbasis, og venteleg også i vår kommune, har talet på brukarar under 67 år i omsorgstenesta vorte nærare dobla dei siste 10 åra. Utviklinga har samanheng med reformar som har vore/er under gjennomføring: HVPU- reforma, opptrappingsplanen for psykisk helse, opptrappingsplan for rus. Den medisinske utviklinga dei siste år har gjort at fleire enn tidlegare overlevar alvorlege ulukke, somatiske sjukdommar. Helsemessig består gruppa tenestemottakar av:
Menneske som har ein av mange ulike somatiske lidingar (MS, hjerneslag, hovud- og ryggskader m.v)
Menneske med psykiske lidingar Menneske som er psykisk utviklingshemma Menneske med rusproblem
Ein stor del av dei ovannemnde gruppene er representerte med yngre menneske (yngre enn 67 år). I 2006 hadde kommunen yngre brukarar som utgjorde om lag 30% av det samla brukartal i kommunen og nytta 36% av dei samla ressursar. Brutto driftsutgifter til pleie- og omsorgssektoren i 2006 var på om lag 166 millionar kroner. For menneske med psykisk utviklingshemming har kommunen i dag etablert 44 bufellesskapseiningar og det er etablert eit kommunalt dagsenter for målgruppa samt avlastningsbustad. I tillegg har Knarvik Industri og Miljø a/s tilbod gjennom 30 VTA plassar (varig tilrettelagde arbeidsplassar) til m.a. denne målgruppa. Kommunen gir også tilbod om aktivitetsbasert avlastning til personar med t.d. Asberger, utagerande atferd m.v. Stadig fleire brukarar får hjelp gjennom ordninga ”brukarstyrt personleg assistanse” (BPA). BPA er ei alternativ organisering av praktisk og personleg bistand for sterkt funksjonshemma med behov for assistanse i dagleglivet – både i og utanfor heimen. Brukaren innehar arbeidsleiarrolla, påtek seg større ansvar og organisering og innhald i forhold til sine behov. ålet er at brukaren får eit mest mogeleg aktivt og uavhengig liv – til tross for sterk funksjonshemming. Einelia er eit bygg i Knarvik med 7 omsorgsbustader med fellesareal for yngre brukarar med m.a. stort hjelpebehov– t.d. trafikkskadde.
38
Tiltak for menneske med psykiske lidingar Tiltak for denne gruppa har i stor grad vorte etablert gjennom opptrappingsplanen for
psykisk helse, jfr. kommunens plan for psykisk helse. Opptrappingsplanen for psykisk helse opphøyrde etter 2008, jfr.kommunens plan for
psykisk helse. Ytterlegare tiltak må finansierast av vanlege kommunale midlar, ikkje lenger gjennom øyremerka statstilskott
Menneske med psykiske lidingar treng ofte hjelp frå ulike aktørar over tid, og set difor store krav til samhandling. Kommunen har tidlegare fått avvik etter tilsyn frå fylkesmannen på dette området, avvik som no er blitt retta opp.
Menneske med rusproblem Regjeringa sin opptrappingsplan for rusfeltet har m.a. som mål å gi rusmiddelpolitikken eit tydeligare folkehelseperspektiv. I tillegg skal planen sikre meir tilgjengelege tenester for dei som treng dei – når dei treng dei. Planen legg vidare opp til et fagleg løft, både innanfor førebygging, behandling og oppfølgjing og inneheld tiltak for å betre samhandlinga da dette er ei av dei største utfordringane rusfeltet står ovanfor. Vidare er auke brukermedverknad eit sentralt perspektiv. Pårørande, herunder også barn og søsken av rusmiddelavhengige, skal bli betre ivaretekne. • Styrke kommunens oppfølgjingsarbeid, opprette fleire behandlingsplassar innan tverrfagleg spesialisert behandling og korte ned ventetidene på behandling • Sikre at alle får individuell plan • Gjennomføre forsøk med koordinerande ”tillitspersonar” for rusmiddelavhengige • Etablere rusrådgjevere hos fylkesmennene • Heve kvaliteten på tenestene ved å innføre kvalitetsindikatorar, kartleggingsverktøy, rettleiarar og faglege retningslinjer • Innføre ein ventetidsgaranti for barn og unge rusmiddelavhengige under 23 år • Utarbeide rettleiar til tenestene om barn av psykisk sjuke og rusmiddelavhengige • Heve kunnskapen om barn som treng hjelp, utarbeide ein strategi for tidleg intervensjon og styrke det regionale barnevernet • Tallfeste udekka behov i kommunene og i spesialisthelsetenesta • Dele ut ungdommens førebyggingspris Planen gjeld til og med 2010 Kommunen deltek f.t. i følgjande prosjekt innan rusomsorga: ”STYRK”, ”Tillitsperson” og ”Din bustad”. Desse prosjekta handlar om å etablere aktivitets-/arbeidsretta tiltak, om metode med sikte på å utarbeide individuell plan, om å skaffe bustad m.v. for dei som kjem ut frå fengsel. Eit fleirtal av sistnemnde har rusproblem. Elles har mange med rusproblem også psykiske problem (dobbeltdiagnose). Kommunen har eit aukande tal brukarar med rusproblem, ikkje minst yngre brukarar. Om lag 20 brukar er f.t.registrert. Viser også til kommunens rusvernplan.
39
Ressurskrevjande brukarar I 2008 fekk Lindås kommune 28 millionar kroner som refusjon for 26 kalla ressurskrevjande brukarar. Samtlege brukarar er under 67 år. I forhold til det som er vanleg i norske kommunar er refusjonsbeløpet særs høgt. Dette fortel at kommunen gir svært omfattande hjelp til forholdsvis mange ressurskrevjande brukarar, t.d. menneske med psykisk utviklingshemming. På landsbasis er situasjonen elles slik at ynge tenestemottakarar med omfattande bistandsbehov får sitt tilbod frå heimetenestene på nesten same nivå som i sjukeheim, målt i timetal (Helse- og omsorgsdepartementet 2009). I vår kommune får menneske med psykisk utviklingshemming i snitt betydeleg meir hjelp målt i timar –enn sjukeheimspasientar. I 2006 mottok sjukeheimsbebuarane i snitt om lag 38 timar hjelp pr. veke. Dei med psykisk utviklingshemming mottok i snitt om lag 53 timar hjelp i veka. Innan heimetenesta (eksklusiv omsorga for psykisk utviklingshemma) mottok eldre over 67 år i snitt 4.6 timar hjelp pr. veke. Menneske under 67 år mottok i snitt 15 timer hjelp pr. veke.
3.30 Analyse av omsorga, felles for eldre/yngre brukarar
3.31 Familieomsorga Det er grunn til å rekne med at familieomsorga utgjer ein betydeleg del av den samla omsorga i vår kommune, som i landet elles. Difor må kommunen avlaste denne omsorga gjennom: Heimeteneste Bruk av omsorgslønn Dagtilbod med transport til/frå Korttidsplassar/avlastingsplassar Brukarstyrt personleg assistanse (BPA) Mange eldre/funksjonshemma bur heime under føresetnad av tilsyn og hjelp frå pårørande. Både brukaren og pårørande skal ha tryggleik for at kommunen kan stille med aktivitetstilbod på dagtid, avlastings- eller tryggleiks-/vekselsplassar når det er behov for det. Dersom det ikkje blir sikra, vil etterspurnaden etter andre og dyrare former for døgnkontinuerlege tenester kunne auke. Omsorgslønn er lønn som kommunen ytar til personar som pleier og har omsorg for familie og nærståande. Hovudføremålet med omsorgslønordinga er å støtte under den familiebaserte omsorga, og gjere det mogeleg for private omsorgsytarar å halde fram med omsorgsarbeidet. Omfanget av omsorgslønn i vår kommune er auka dei siste åra.
Heimetenesta er siste året blitt godt utbygd – både for eldre og yngre personar. Dagtilbod med transport til/frå er etablert frå 2009.
40
Medio sept.09 har kommunen reelt ikkje korttidsplassar/avlastingsplassar for eldre. Alle plassane er fylt opp med pasientar som har vedtak om langtidsopphald. Manglande avlastingstilbod kan lett resultere i at familieomsorga bryt saman, og kommunen må ta over totalomsorga. Difor er det viktig å leggje forholda til rette for at den verdifulle familieomsorga kan halde fram. Brukerstyrt personleg assistanse (BPA) er ei alternativ organisering av praktisk og personleg bistand for sterkt funksjonshemma med behov for assistanse i dagleglivet, både i heimen og utanfor heimen. Brukaren har arbeidsleiarrolla og tek på seg større ansvar for organisering og innhold i forhold til sine behov. Målet er at brukaren får et aktivt og mest mogeleg uavhengig liv til tross for sterk funksjonshemming.
3.32 Aktiv omsorg/førebyggjande tiltak/ rehabilitering. Ei rekkje landsomfattande undersøkingar tyder på at det er på det sosiale og kulturelle området dagens helse- og omsorgsteneste først og fremst kjem til kort. Særleg gjeld dette bebuarar i sjukeheim og omsorgsbustader og andre som har stort behov for tenester. Regjeringa ønsker å leggje vekt på kultur, aktivitet og trivsel som heilt sentrale og grunnleggjande element i eit heilskapleg omsorgstilbod. Forholda i vår kommune er ikkje ulikt landet elles. Lindåstunet gir aktivitetstilbod til sine bebuarar/brukarar av dagplassar. Mykje tyder på at mange brukarar av omsorgstenester lever passive liv, ikkje minst fysisk. Undersøkingar på landsbasis kan tyde på at berre seks prosent av dei mellom 65 og 97 år oppfyllar dei faglege tilrådingane om 30 minutters moderat dagleg fysisk aktivitet. Forskning viser at aktivisering gjennom ulike former for rørsle og mosjon reduserar og utset tap av funksjonsevne. I tillegg til fordelane for den einskilde i form av betre helse og livskvalitet, vil dette også gi reduserte kostnader for omsorgstenesta. Grunnleggande kunnskapar om fysisk aktivitet og helse, deltaking, meining og motivasjon er naudsynt for å gi eit kvalitetstilbod til dagens, og ikkje minst til framtidas bebuarar av heildøgns omsorgsplassar og heimehjelpsmottakarar. Auka aktivisering både sosialt og fysisk gjennom eit meir tverrfagleg tilbod bør inngå som del av den framtidige omsorgstenesta. Hovudutfordringa er å integrere aktivitet og ulike former for rørsle og mosjon i dagleglivet, utnytte naturlege høve for deltaking og ikkje minst stimulere til brukarmedverknad og brukarstyrte aktivitetstilbod. Fysisk aktivitet er også eit sentralt virkemiddel i behandling og habilitering/rehabilitering som gir dokumentert betring av kognitive funksjonar, reduksjon av ei rekkje depressive symptom, samt betring av generell velvere. Undersøkingar viser at fysisk aktivitet er viktigare, jo eldre ein blir. Førebyggjande strategi er naudsynt for å møte ein situasjon som elles vil gi sterk behovsvekst og raske endringar i omsorgstenesta om nokre år. Døme på førebyggjande tiltak: Lindåstunet sine
41
dagplassar, seniorsenteret, seniorbustader, rehabiliteringstiltak, tilby 70 åringar råd og rettleiing for å fremje eigen helse og meistring. I høyringsnotatet av 28.06.09 frå Helse- og omsorgsdepartementet om verdigheitsgaranti i eldreomsorga heiter det m.a. om rehabilitering: ”… Rehabiliteringstilbudet i kommunene må styrkes. Rehabilitering vekt- legges i altfor liten grad. Mange eldre mennesker føler de ikke får muligheten til å gjenvinne sine tapte funksjoner etter sykdom eller skade. De taper dermed sin selvstendighet og mulighet til å klare seg mest mulig selv. Rehabiliterende omsorg innebærer å vektlegge sterkere den enkeltes potensial. Rehabilitering må inngå mer integrert i eldreomsorgen… ” Kommunen har f.t. 4 kommunalt tilsette fysioterapeutar og 1 ergoterapeut. Dekninga er låg i forhold til det er vanleg i norske kommunar av kommunalt tilsette fysioterapeutar og ergoterapeutar.
3.33 Kultur og omsorg Kulturtiltak er etter måten lite innarbeidd innan eldreomsorga – med unnatak for dagsentre og seniorsentre. Kunst og kultur er viktige kjelder til opplevingar, og gir oss språk og uttrykksformer til å formidle inntrykk, tanker og opplevingar vi elles har vanskar med å finne ord for. Kultur kan også gi god helse, og ha både førebyggjande og behandlande effekt. Musikk, dans og drama brukt i terapeutisk samanheng har vist svært god og dokumenterbar effekt. Musikk gir høg pasienttilfredsheit. Av den grunn bør kulturtiltak ha sin naturlege plass i omsorgstenesta, der kultur og helse kan spele saman i eit tett tverrfagleg samarbeid. Dette stimulerar både kropp og sjel, og aktiviserar både kjensleliv og intellektuelle ferdigheiter. Det er like viktig at aktivitetar blir tilbode i nærmiljøet – t.d. gjennom dagsentre/seniorsentre, som at aktivitetar på etablerte kulturinstitusjonar blir gjort tilgjengeleg- i vår kommune og t.d. i Bergen. Gjennom støttekontaktordning kan funksjonshemma/eldre også kunne oppsøkje ulike kulturarrangement, lokalt eller i Bergensområdet. Støttekontaktverksemda til eldre er relativt lite utbygd i vår kommune.
3.34 Legetenesta i forhold til pleie- og omsorgstenester Eldre har ulike former for legekontakt. Heimbuande får hovusakleg legetenester frå sin fastlege, mens institusjonsbebuarar mottek legetenester frå tilsynslegen ved sjukeheimen. I tillegg har ein del eldre kontakt med legevakta, som i hovudsak er det medisinske tilbodet på kveld, natt og i helgane. Riksrevisjonens undersøking av kvalitet og samarbeid i pleie- og omsorgstenestene til eldre, i rapport nr. 1 2009 viser at det på landsbasis generelt er lite samarbeid mellom fastlegen og pleie-
42
og omsorgstenesta. Vidare blir det peika på at fastlegen sjeldan gjennomførar eit heimebesøk hos eldre heimebuande. Helsedirektoratet meinar legedekninga generelt er for dårleg i kommunane, og då spesielt i sjukeheim. Direktoratet meinar også at dei kommunale legane i for liten grad er involvert i fagutvikling og konsultasjonar i kommunen, noko som førar til svakheiter i diagnostiseringa hos eldre. I samband med St.meld.nr. 25 (2005- 2006) Mestring, muligheter og mening sette regjeringa seg eit førebels mål om ein auke i legeårsverk i sjukeheimane på minst 50% fram mot 2010. Fastlegeordningar la til rette for at alle fulltids fastlegar kan bli pålagt inntil 7.5 timar t.d. i sjukeheim. Ved Knarvik sjukeheim er det t.d. tre tilsynslegar, som kvart arbeidar 7.5 t/v. Å ha fleire tilsynslegar knytt til same sjukeheim kan gi utfordringar i koordineringa av oppgåver, og det kan vere med å svekke informasjonsflyt og kontinuitet i den medisinske oppfølgjinga. Fastlegar og representantar frå heimetenesta i kommunen møtast jamnleg for drøfting og avklaring av t.d.pasientars medisinbruk. Ordninga blir vurdert som god. Heimebuande yngre nyttar seg av sine fastlegar. Ifølgje ”Evaluering av fastlegereformen 2001 – 2005” – Norsk forskningsråd kan det vere eit fagleg problem at fastlegar utførar offentleg allmennmedisinsk arbeid i små bistillingar. Dette gjeld spesielt i sjukeheim, der det er store medisinske utfordringar som krev betydeleg kompetanse hos tilsynslegane. Ifølgje evalueringa kan oppsplitting av legeteneste lett gi den eit fragmentarisk preg med pulverisering av kven som har medisinskfagleg ansvar. Fagleg sett hadde det vore ein fordel om det offentlege legearbeidet vart fordelt på færre legar, men då må det gjerast meir attraktivt for å tiltrekkje seg legar som kunne tenke seg å arbeide meir konsentrert med offentleg legearbeid. Fastlegane skal ifølgje fastlegeordninga også ha ei koordineringsrolle i forhold til andre tenester, i dei tilfelle brukar/pasient har behov for samansette tenester over tid. Ei slik samordning kan skje gjennom ansvarsgruppemøte og utarbeiding av individuell plan. Brukarmedverknaden står sentralt i denne samordninga. Legens koordineringsrolle kan variere frå lege til lege, også på landsplan. Sentralt har det vore ei erkjenning på at fastlegens høve for koordinering heng saman med økonomiske forhold, som t.d. storleiken på takst frå NAV på denne type legeteneste. Og at det blir vurdert å auke denne taksten, for at legane skal ivareta denne rolla betre. Alle fastlegane i vår kommune driv privat praksis med kommunalt tilskott.
3.35 Bustadtilpassing Det er eit mål at den einskilde skal kunne bu heime lengst mogeleg. Brukarundersøkingar tyder også på at framtidas eldre vil bu lenge lengst mogeleg. Kommunen gir bustadrådgjeving ovanfor tenestebrukarar, som ved tilpassa bygningsmessig tilrettelegging kan bu heime. Ut frå den kalla ”Fusa-dommen” kan den einskilde brukar også sjølv velje å bu heime, trass i stort hjelpebehov.
43
Elles vil etablering av private seniorbustader i kommunen tilretteleggje bustader for eldre med livløpsstandard. Samling av fleire seniorbustader innanfor eit avgrensa areal vil også kunne medføre ei meir kostnadseffektiv drift for heimetenesta. Dette i dei tilfelle bebuarar har behov for pleie-og omsorgsbustader og i forhold til om brukarane bur meir spredt. Som del av tilrettelegginga bør kommunen også vurdere å styrke ergoterapeutkapasiteten for betre tilrettelegging for brukar med nedsett funksjonsevne. På denne måten treng ikkje brukar flytte til annan bustad som følgje av funksjonsnedsettinga.
3.36 Organisering av pleie- og omsorgstenestene
Kommunestyret
Bestillarkontor
Eining forpsykisk helse
Eining for sjukeheimsten.
.
Eining for funksjons- hemma
- Eining for heimetenesta -
Bestiller Utførar Rådmann
Kommunen har organisert si pleie- og omsorgsteneste etter bestillar/utførar modellen. Alle personar, pårørande og fagpersonell som meinar at det er nokon som har behov for pleie og omsorgstenester, skal kontakte bestillarkontoret. Bestillarkontoret behandlar søknaden og gjer ei fagleg vurdering om søkjaren fyllar lovens krav. Dersom personen fyllar kriteriar for å motta hjelp, blir omfanget av hjelp utmålt i samsvar med vedteken standard, samt i forhold til personens hjelpebehov. Søkjaren og/eller dennes pårørande skal alltid takast med på råd ved utmåling av tenester. Når søkjaren har fått innvilga pleie- og omsorgstenester, blir vedtaket overført til den eininga som skal yte tenesta, t.d. ein sjukeheim eller heimetenesta. Grunngjevnaden for å etablere eit tydeleg skille mellom vedtaksmynde og utførar, eller mellom forvaltning og drift, er å styrke brukarens rettstryggleik og gi betre kvalitet på saksbehandlinga. Einingsleiarane i kommunen kan konsentrere seg om drift av tenester, fagutvikling, økonomistyring og personalleiing.
44
Det er viktig at bemanninga på bestillarkontoret kapasitetsmessig er tilpassa dei auka behova innan dei utførande delane av pleie- og omsorgssektoren, og til dei auka krav til kompetanse som er sett til denne tenesta.
3.37 Samarbeidet mellom kommunens pleie- og omsorgsteneste og spesialisthelsetenesta Venteleg har alle kommunar i landet inngått samarbeidsavtalar med det lokale sjukehuset. Det har også Lindås kommune gjort. Føremålet med samarbeidsavtalen er å sikre at pasienten blir teke hand om på riktig omsorgsnivå, slik at helsetenestene blir opplevd som mest mogeleg samanhengande. Gjennomgang av avtalane viser at det i varierande grad er utarbeidd konkrete prosedyrar for inn- og utskrivingar av pasientar mellom sjukehusa og kommunane. Det varierar også om samarbeidsavtalane er tekne i bruk på alle nivå i kommunane og i sjukehusa, og om avtalane sine retningsliner for det daglege samarbeid blir fulgt. Landsomfattande undersøkingar viser at det er manglar ved informasjonsoverføringa mellom kommunane og sjukehusa – både ved innlegging og ved utskriving. God kommunikasjon i forkant av utskriving er naudsynt for at kommunane skal kunne tilretteleggje eit mest mogeleg tenleg tenestetilbod til pasientane. Sjukehusa gir ikkje alltid kommunane tidsnok informasjon om utskriving av pasientar med behov for pleie- og omsorgstenester. Kommunane har difor ikkje alltid høve for å tilretteleggje for eit godt tenestetilbod. Den medisinske informasjonener er ofte mangelfull i samband med utskriving frå sjukehusa til kommunane, og det kan ta lang tid før epikrise (dvs.skriftleg oppsummering av sjukdomsstatus m.m.) blir sendt frå sjukehuset til ansvarleg lege i kommunen. Lang epikrisetid svekker pasienten sitt høve for kontinuitet i behandlinga og tilstrekkeleg oppfølgjing etter utskriving. Kommunen har også liten innflyting på kva som ligg i begrepet ”utskrivingsklar pasient”. Pasientar som blir skrivne ut frå sjukehus med eit omfattande pleiebehov, kan skape eit prioriteringsproblem for kommunane i krysspresset mellom heimebuande med akutt behov for sjukeheimsplass og utskrivingsklare pasientar frå sjukehus med behov for sjukeheimsplass. Mangel på kommunikasjon og samhandling mellom sjukehusa og kommunan kan også føre til at pasientar blir lagt inn på sjukehus utan at dei treng det. Riksrevisjonens undersøking av IKT i sjukehus og elektronisk samhandling i helsetenesta viser at IKT i svært liten grad er teke i bruk for å betre samhandlinga mellom helseforetak og kommunale pleie- og omsorgstenester. Undersøkinga tyder på at det nesten ikkje er noko elektronisk meldingsutveksling mellom kommunane og sjukehusa. Bruk av eletroniske løysingar kan vere eit vesentleg bidrag til å nå måla om eit heilskapeleg og samanhengande omsorgs- og behandlingstilbod.
45
3.38 Samhandling generelt Helse-og sosialdepartementet skriv i 2009 m.a. om samhandling: ”Gode tenester… handler ikke bare om tilgang på tjenester, innhold og omfang, men også om at tjenester henger sammen på en forsvarlig og god måte. Helsetilsynene i fylkene og fylkesmennene har oppmerksomheten rettet mot pleie- og omsorgstjenestene. Mange virksomheter leverer tjenester med god kvalitet, men det er fortsatt mye ugjort og tilsynet rapporterer om gjentakende svikt i tjenestene. En særlig utfordring er knyttet til samhandling mellom tjenesteytere innen en tjeneste, mellom tjenester og mellom ulike nivåer. Når mange aktører er involvert, er det betydelig fare for svikt. Tilsynserfaringer og undersøkelser har vist at mennesker som mottar hjemmebaserte tjenester, er ekstra sårbare, fordi det ofte er mange tenesteytere involvert. … ” Svikt i samhandling er også avdekka i vår kommune, gjennom fylkesmannens tilsyn av kommunens tilbod for vaksne med psykiske problem. Avviket er i ferd med å bli retta opp. I vår kommune er organiseringa i eit bestillarkontor (bestillar/utøvermodellen) ein måte å prøve å sikre eit betre samarbeid mellom ulike tenester i forhold til den einskilde brukar innan pleie- og omsorg.
3.40 Tilsette og kompetanse - analyse Pleie- og omsorgssektoren er ei personalintensiv verksemd. Difor er det rimeleg å rekne med at lønnsutgiftene er den største utgiftsdel innan sektoren. I 2008 var netto driftsutgifter pr. innbyggjar i kommunen – kroner, slik: Lindås kommune: 13 246 Gj.sn.kommunegruppe 8 11 483 Gj.sn.Hordalandskommunar 12 753 Gj.snitt for landets kommunar 12 107 Grunnen til at kommunen ligg høgt kostnadsmessig er i hovudsak: Kommunen har i forhold til gjennomsnittet av landets kommunar eit svært høgt innslag av
såkalla ”ressurskrevande brukarar” under 67 år Kommunen har ei relativt dyr institusjonsteneste. Kommunen har eit høgt innslag av faglærte, i forhold til det som er vanleg i norske
kommunar. Sett i høve til andre kommunar har omsorgstenesta i Lindås kommune eit høgt innslag av fagutdanna: i gjennomsnittskommunen i landet har tilsette i pleie- og omsorgstenesta 72% helse- og sosialfagleg utdanning. Det tilsvarande talet i Lindås kommune er 83%. Pleie- og omsorgstenesta i kommunen vil møte auka kompetansekrav, i takt med den medisinske utviklinga i samfunnet. Generell kompetanseplan for kommunen ligg føre, og plan for dei ulike tenestene er under utarbeiding.
46
Ifølgje ”Kompetanse og faglig infrastruktur i helse- og omsorgstjenestene. Evaluering av prosjektet Etter- og videreutdanning i kommunehelsetjenesten (EVUK)” – Telemarksforskning, TF-rapport nr. 252 2009” var det ei sentral utfordring for dei fire undersøkte kommunane (m.a. Lindås kommune) å oversette formell, individuell kompetanse til kollektiv kompetanse. Evalueringsrapporten karakteriserer denne utfordringa som fråver av ein robust fagleg infrastruktur. I vår kommune er det difor lagt opp til at tilsette med særskilte kvalifikasjonar, som dei har fått gjennom utdanning/etter- og vidareutdanning skal kunne nyttast fleksibelt, på tvers av tenester – etter behov.
3.41 Uønska deltid Stor bruk av deltidsstillingar medførar manglande kontinuitet i tenestetilbodet, ettersom mange ulike pleiarar står for tenesteytinga. Deltidstilsette kjenner gjerne ikkje tenestemottakarane like godt som tilsette i fulltidsstillingar, og har difor behov for god informasjon og tett oppfølgjing. Oppfølgjing av deltidsstillingar er ressurskrevjande og vanskeleg. Eining for heimetenesta gjennomførte i 2008 ei kartlegging vedk. uønska deltid av alt personell i eininga. Eit samla ønske om auke i stillingsprosent tilsvarande om lag 18 årsverk kom fram. Eininga har som mål for 2010 at ingen skal ha under 50% stilling. Overordna mål er at alle skal få den stillingsprosenten dei ønskjer. Dette for å rekruttere og behalde personell, og ha ein personalpolitikk som er framtidsretta og konkurransedyktig. I dag har eininga om lag 10 tilsette med stillingsprosent under 50. Eininga arbeidar bevisst med strategi for å fjerne uønska deltid, og har iverksett fleire tiltak. Ei utfordring er å få dette til utifrå driftsomsyn og stort behov for tenester på helg. Mange av brukarane treng tenester kvar dag. Etter gjennomgang og kartlegging av brukargruppa våren 2009 viste det seg at andelen yngre brukarar auka, andelen som fekk samansette tenester auka, og andelen som fekk heimesjukepleie auke. Dette medførar igjen auka behov for tenester på helg. Ved ledige stillingar og nye ressursar vurderar alltid heimetenesta først om det er mogeleg å bruke desse til å auke opp andre stillingar. Større stillingsomfang betrar kontinuitet og kvalitet på tenestene. Også heimehjelparane arbeidar i turnus med helg, slik at dei også er med på å dekke naudsynt bemanning på helg. Heimetenesta vurderar å starte opp med årsturnus/alternative arbeidstidsordningar i 2010, for å sjå om dette driftsmessig passar. På denne måten er det von om at ein kan auke opp einskilde tilsette si stillingsprosent. Kommunen deltek på KS sin utvekslingsverkstad vedk. arbeidstids-ordningar for å få kunnskap og informasjon om dette som verktøy for å nå heimetenesta sine mål. I eining for sjukeheimstenester vert det jobba målretta med å få redusera ufrivillig deltid. Ved to avdelingar har vi i 2009” prosjekt årsturnus” . Dette har ført til at 21 tilsette har fått auka sine stillingar for perioden. Eininga har mange små stillingsstorleikar( mindre enn 50%) for å få til ei forsvarleg bemanning også i helgane , då hjelpebehovet er det same om det er kvardag eller helg.
47
Det er behov for nytenking, utvikling og fleksibilitet rundt arbeidstid. Stortingsmeldinga ”Mestring, muligheter og mening” tilrår utprøving av nye arbeidstidsordningar som eit av verkemidla for å møte framtidige utfordringar i tenestene. I samband med dette arrangerer KS utviklingsverkstad med tre samlingar frå november 2009 til juni 2010 der Lindås kommune deltar med 4 representantar. Eining for funksjonshemma har hatt stort fokus på uønska deltid. Fylgjande tiltak er gjennomført:
1. Spørjeundersøking/ kartlegging av uynskt deltid vart gjennomført hausten 2007 2. Alle tilsette i dagavdelinga som hadde uynskt deltid har fått tilbod om å auke
stilingsprosenten til 100%. Dette vart gjort ved å kombinere stillinga med ledige helgestillingar i bufellesskap. Ingen tilsette i dagavdelinga treng lenger å måtte arbeide ufrivillig deltid.
3. Alt personale i alle bufellesskapet har fått tilbod om å auke sine stillingsprosentar ved å gå over frå tradisjonell turnus med arbeid kvar 3. helg, til turnus med langvakter kvar 4 helg. Personalet ved 3 av 7 bufellesskap har valt å gå inn for slik turnus. Resterande bufellesskap har valt å ikkje innføre slik turnus, og dermed takka nei til tilbodet om auka stillingsprosentar.
a. Avlastinga har innført turnus med langvakter. Dette har medført at ingen stillingar er mindre enn 50 %* Gj. snittleg stillingsauke har vore ca 15%.
b. Nye tilbod innan avlastinga er innført ved hjelp av medlevarturnus. Dette har ført til at alle nye stillingar er 100 % stillingar i staden for nye deltidsstillingar. 6 stillingar i 100 % i staden for ca 18 stillingar i 35 %.
c. Røsvikdalen bufellesskap har gått inn for turnus med langvakter kvar 4. helg. Dette medfører at ingen stillingar i bufellesskapet er under 50 %.* Gj.snittleg stillingsauke har vore 13 %
d. Stallanemarka bufellesskap er etablert med medlevarturnus i kombinasjon med ”langvaktturnus” på helg. Dette har gjort at ingen stillingar er under 50% *. Tal tilsette er 20 i staden for 30 som det elles ville vore ved bruk av tradisjonell turnus. Gjennomsnittleg stillingsprosenten er no 73 % i staden for 49 % i dette bufellesskapet.
* Avdelingane har 3 stk studentstillingar/ rekrutteringsstillingar på 32,5 % 4. Samarbeide med Nordhordland vidaregåande skule (fylket) om bemanning om
morgonane i Stallanemarka bufellesskap. Kvar morgon kjem personale frå skulen inn i bufellesskapet og arbeider ca 1,5 time. Dette aukar grunnbemanninga om morgonen utan at ein treng å bemanne opp resten av dagen. Ein 80% stilling i skulen har då samstundes vorte auka til ei nær 100 % stilling.
5. Alle barnehagar og skular har vorte kontakta i høve til samarbeid når det gjeld deltidsstillingar hjå assistentar. Me tilbyr helgestilling i kombinasjon med deltidsstilling i skule/ barnehage. Har diverre fått liten respons så langt – her er eit stort potensiale!
Ved nye tiltak i eininga og ved alle endringar i bemanningsbehovet, vert det gjort vurderingar i høve til medlevarturnus eller turnus med langvakter kvar 4 helg. Målet er at færrast mogleg skal måtte arbeide ufrivillig deltid, og at alle skal kunne få tilbod om minimum 50 % stilling i eininga. Viser elles til kommunens arbeidsgjevarpolitiske plan.
48
4 Demografi – framskriving av behov
4.1 Demografisk utvikling Under dette avsnittet vil vi sjå nærare på befolkningsutviklinga i årane framover for følgjande fire årsklassar, dei som er: under 67 år 67 – 79 år 80 – 89 år 90 år + Ver merkam på ulike tidsintervall før og etter 2015 i dei påfølgjande figurar, som viser befolkningsframskriving. Aldersgruppa på dei som er under 67 år utviklar seg slik i perioden 2009 –2030:
Det er forventa at aldersgruppa vil auka med nærare 700 personar frå 2010 til 2015.
49
Aldersgruppa 67 – 79 år utviklar seg slik i perioden 2009 – 2030:
Det er forventa at aldersgruppa auka med nærare 400 personar i perioden 2010-2015. Aldersgruppa 80 – 89 år utviklar seg slik i perioden 2009-2030:
Det er forventa at aldersgruppa vert redusert med om lag 45 personar i perioden 2010-2015.
50
Aldersgruppa 90 år +utviklar seg slik i perioden 2009 – 2030:
Talet på personar i aldersgruppa er forventa å auka med 25 i perioden 2010-2015. Samla oversikt over befolkningsendring 67 år + Vi ser av figurane at følgjande aldersgruppar aukar i perioden 2010 – 2015: 67 – 79 år 90 år +. Motsatt ser vi at tal eldre aldersgruppa 80 – 89 år blir redusert i perioden. Samla sett aukar behovet for tenester for eldre 67 år + i perioden. Som tidlegare nemd tek vi med også aldersgruppa 67 – 79 år, når behovet for framtidig utbygging av heildøgns omsorgsplassar skal vurderast. Grunngjevinga er at også denne aldersgruppa har behov for heildøgns omsorgsplassar. Dette i motsetnad til statleg norm for berekning av tal heildøgns omsorgsplassar, som berre tek omsyn til tal eldre 80 år +. Tilrettelegging for og bygging av fleire bustader i kommunen vil også kunne påvirke befolkningsutviklinga – t.d. i forhold til seniorbustader
51
4.2 Bruk av tenester (status) Ein måte å framskrive behov for tenester på er å ta utgongspunkt i fordeling (2007) av tenester på dei ulike aldersgruppene. Oversikta viser andelen av dei ulike aldersgruppene som mottek dei ulike tenestene: Prosent
Pleie- og omsorgsteneste
Alders-gruppa: Under 67 år
Alders-gruppa 67 – 79 år
Alders-gruppa 80 – 89 år
Alders-gruppa 90 år +
Merknad
Heildøgns omsorgsplassar for eldre*
0.02 2 13 38 Denne fordelinga er basert på at tal heildøgns omsorgsplasser utgjer 20.8% av tal eldre 80 år +
Heimetenesta 1.2 8 32 49.5 Tenesta for funksjonshemma
0.27 Hovuddelen av målgruppa er under 67 år.
Tenester psykisk helse
0.5 Dei fleste brukarane er under 67 år
SUM 2 10 43 87.5
* Heildøgns omsorgsplassar for eldre i vår kommune består av berre sjukeheimsplassar og ingen heildøgns omsorgsbustader. Av oversikta ser vi at heile 87.5 % av aldersgruppa 90 år + mottek pleie- og omsorgsteneste frå kommunen, 43% i aldersgruppa 80-89 år, 10% av aldersgruppa 67 – 79 år og 2 % av dei under 67 år. Metoden for framskriving av behov er å sjå på befolkningsprognosen framover. Behovet for tenester blir definert ved å leggje til grunn ovannemnde prosentvise andel av befolkninga som krev ulike tenester.
5 Framskriving av behov for ulike tenester Med utgongspunkt i befolkningsutvikling, jfr. avsnitt 4.1, og ”framskrivingskriteriar – andel av ulike aldersgrupper”, jfr. avsnitt 4.21, vil behovet for ulike pleie- og omsorgstenester bli framskrivne.
52
5.1 Heildøgns omsorgsplassar for eldre Handlingsplan for eldreomsorga (Stortingsmelding 50, 1996 – 1997) skisserte ein 4-årig periode med auka satsing på heimetenestene og på omsorgsbustader og med fleire plassar i heildøgns pleie og omsorg. Meldinga sette eit rettleiande mål for tal plassar med heildøgns pleie og omsorg i eigna bustad (sjukeheim og omsorgsbustader) til å utgjere 25% av befolkninga 80 år og eldre, gjeve at kommunen har ei godt utbygd heimeteneste. I 2006 var dekninga i Lindås kommune på 20.8%, og i 2008 21%. Basert på befolkningsframskrivingar frå SSB 2008 vil behovet for framtidige tal heildøgns pleie- og omsorgsplassar vere, ut frå følgjande alternativ: 20.8% normen på 25%
Årstal Tal heildøgns pleie- og omsorgsplassar – 20.8% dekning
Tal heildøgns pleie- og omsorgsplassar – 25% dekning
2009* 121 1452010 122 1462011 123 1472012 121 1462013 120 1452015 118 1422020 122 1472030 221 266 (* I 2008 har kommunen med sine 117 heildøgns omsorgsplassar ei dekning på 20.2%). I høyringsnotatet er lagt til grunn ein tredje variant: Det er teke utgongspunkt i situasjonen i år 2006, med 20.8% dekning. Men med den tilpasing at det også er teke omsyn til aldersgruppa 67 – 79 år. Årsaken til dette er erfaringstal som viser at også denne aldersgruppa nyttar seg av heildøgns omsorgsplassar – ikkje minst gjeld dette demente. I høyringsnotatet har vi teke utgongspunkt i den prosentvise del av befokningsgruppene 67 – 79 år, 80 – 89 år og 90 år + som i 2006 nytta heildøgns pleie- og omsorgsplassar, og vidareført den same prosentvise del ut frå befolkningsendringane i åra framover.
53
Ut frå denne føresetnaden er behovet for tal heildøgns omsorgsplassar i kommunen i høyringsnotatet berekna til (samanlikna med dei to alternativa ovanfor): 2009: 123 plassar 2010: 127 plassar 2011: 130 plassar 2012: 132 plassar 2013: 136 plassar 2015: 138 plassar 2020: 146 plassar 2030: 219 plassar Oppsummert: Behovet for heildøgns omsorgsplassar i kommunen bør reknast i høve til aldersgruppene over 67 år. Ikkje over 80 år, slik den statlege normen tilseier. Dette sidan aldersgruppa 67 – 79 år er representert i heildøgns omsorgsplassar. Kvar sjukeheimsbebuar fekk i snitt i 2006 hjelp tilsvarande 38 t/v, ifølgje forvaltningsrevisjonens undersøking.
5.2 Behov for heimetenester – tal brukarar Tal brukarar innan heimetenesta med behov for heimetenester vil vera innanfor dei ulike aldersgruppene:
Årstal Under 67 år 67 – 79 år 80 – 89 år 90 år +
2010 151 85 154 512011 153 88 152 562012 155 94 149 582013 157 100 144 632015 157 116 150 65 I snitt fekk kvar heimetenestemottakar hjelp tilsvarande 7 timar/veka i 2006. Dei som var under 67 år mottok 15 t/v hjelp, og dei på 67 år+ mottok i snitt 4.6 t/v.
5.3 Behov for tenester for funksjonshemma – tal brukarar
Årstal Tal brukarar
2010 35 2011 36 2012 36 2013 37 2015 38
54
I tabellen er det lagt til grunn ei auke i tal menneske med psykisk utviklingshemming – tilsvarande 4 promille av befolkningsveksten, som er eit gjennomsnittstal for målgruppa i forhold til den totale befolkninga.I 2006 fekk kvar mottakar av desse tenestene i snitt hjelp tilsvarande 53 t/v.
5.4 Behov for menneske med psykiske lidingar
Årstal Tal brukarar
2010 113 2011 115 2012 116 2013 118 2015 118 Det totale tal menneske med psykiske lidingar som mottek kommunale tenester. 44 av desse har samstundes også heimetenester. I 2006 fekk kvar brukar i snitt hjelp tilsvarande 11 t/v – psykisk helsetenester.
6 Brukarretta tiltak I dette avsnittet ser vi tiltak innan perioden fram til 2015 for følgjande område: Eldreomsorga Omsorga for dei under 67 år Tiltak for eldre/yngre/funksjonshemma
6.1 Tiltak innan eldreomsorga
6.1.1 Lyngtunet – kommunalt kompetansesenter for personar med demens Viser til eiga sak om Lyngtunet, jfr. rådmannens framlegg av oktober 2009.
55
6.1.2 Heildøgns omsorgsplassar for eldre Tal heildøgns omsorgsplassar fram til år 2015: Heildøgns omsorgstilbod
Tal sjuke-heims- plassar
Tal heil- døgns omsorgs-bustader
Sum heil-døgns omsorgs- plassar
Merknad Frå og med år:
Knarvik sjukeheim 70 Såta bu- og servicesenter
22 Etter kommunestyrevedtak vart tal plassar redusert frå 25 til 22 i 2009
Lindås bu- og servicesenter
25
Forsterka skjema eining demente – Såta bu- og servicesenter, mellombels – Lyngtunet varig.
3 Såta bu-og servicesenter Mindre tilpasningar i bygning - Såta bu- og servicesenter
2010
Såta bu- og servicesenter
3 Byggje om kontorareal som heimetenesta nyttar til omsorgs-bustader
2010
Avvikling av forsterka skjerma eining v/Såta bu- og servicesenter
- 3 Avvikling ved at dei forsterka plassane blir overførte til Lyngtunet.
2012
20 omsorgsplassar med heildøgns omsorgs-plassar i Knarvik (demente) - Lyngtunet
13 14 Tilbod til pasientar med framskriven demens: 13 institusjonsplassar (herav 3 forsterka skjerma plassar) og 14 heildøgns omsorgsbustader. Første byggetrinn.
2013
Omgjering av 22 sjuke-heimsplassar v/Såta bu- og servicesenter til 14 heildøgns omsorgsplassar
-22 14 10 pasienter blir overførte til Lyngtunet. Avvikling av plassar elles ved ikkje å ta inn nye brukarar ved ledigheit/evt. overføring til Knarvik sjukeheim.
Ombyggings-periode: 2013 og 2014. Ferdigstilling 2015
SUM 108 31 139
Lyngtunet skal vere eit tilbod for demente, som krev spesiell tilrettelegging. Det er eit krav at pasientane skal ha demensdiagnose, evt. behov for utgreiing. Demente pasientar som ikkje treng eit skjerma tilbod blir tildelt somatiske plassar i sjukeheimar/heildøgnsomsorgsbustader. Personar med demens som har atferdsproblem, har behov for spesielt tilrettelagte tilbod i små og forsterka einingar. Forsterka eining tilsvarande 3 institusjonsplassar blir etablert ved Såta bu- og servicesenter i 2010, og lagt til Lyngtunet ved ferdigstilling frå og med 2013. Såta bu- og servicesenter har vore vurdert ombygd og tilrettelagt for demente. Etter samråd med NKS Olaviken alderspsykiatriske sykehus, som er eit kompetansesenter innan demens, vil tilrettelegging kreve omfattande ombyggingar, og blir difor frårådd som løysing for demente.
56
I staden blir nybygget ”Lyngtunet” tilrådd, første byggetrinn med 27 plassar. 13 av desse plassane er institusjonsplassar, herav 3 plassar i forsterka eining (sjå ovanfor). Årsaka til at desse 13 plassane blir tilrådd som institusjonsplassar er høve til å kunne gjennomføre tvangstiltak ovanfor demente utan samtykkekompetanse, jfr. pasientrettigheitslova § 4 A. Dei 14 andre plassane blir tilrådd som heildøgns omsorgsbustader. Dei 27 plassane blir første utbygging av Lyngtunet. Areal til Lyngtunet på kommunal tomt, og med fysisk tilknytning til Knarvik sjukeheim gjennom overbygd gangbro. Gangbroen skal gå gjennom det som i dag også er kommunalt areal (der det i dag står ei kommunal firemannsbustad for eldre, som er lite funksjonell i forhold til målgruppa) Lyngtunet blir tilrådd plassert opp mot Knarvik sjukeheim, med fysisk tilknytning gjennom gangbro. For å få til ei omlegging til fleire korttidsplassar er det naudsynt med fleire heildøgns omsorgsplassar tidlegare enn 2013. Tre nye heildøgns omsorgsbustader blir etablert v/Såta bu- og servicesenter frå 2010, ved omgjering av lokale som heimetenesta nyttar som kontor. ( Ein føresetnad er at heimetenesta blir skaffe alternative lokale). I 2013 blir dei 22 sjukeheimsplassane v/Såta bu- og servicesenter bygd om til 14 omsorgsbustader, og tilrettelagt for heildøgns omsorg. Ved å sjå desse bustadene i samanheng med dei 3 resterande ledige plassane, som er godkjent som omsorgsbustader – samt framtidig frigjering av dei 9 eksisterande omliggande omsorgsbustadene til eldreomsorga, kan det etter 2015 bli tilsaman 29 heildøgns omsorgsplassar for eldre ved Såta – knytt til det fellesarealet som allereie er på plass. Tilbodet i desse heildøgns omsorgsbustader vil tilsvare dagens sjukeheimsnivå. Innan år 2015 er talet på heildøgns omsorgsplassar for eldre auka frå 117 til 139, i takt med behov. Det er også teke omsyn til at kommunen i dag tek ein større del av ansvaret for pleiepasientar som tidlegare var langtidspasientar på sjukehus. Mange pasientar blir skrive ut frå sjukehusa med betydeleg behov for behandling, rehabilitering og pleie. Frå 2012 vil samhandlingsreforma bli starta opp, og venteleg auke opp behovet for tal heildøgns omsorgsplassar. Samstundes er eldreomsorga vorte mindre institusjonsorientert og meir heimetenesteorientert, ved å etablere heildøgns omsorgsbustader. I 2015 vil med dette 22% av kommunens heildøgns omsorgsplassar vere heildøgns omsorgsplassar og 78% sjukeheimsplassar – i forhold til 100% sjukeheimsplassar i 2009. Og eldreomsorga i kommunen vil i mindre grad vere institusjonsorientert. Og omsorgstrappa er bygd ut med heildøgns omsorgsbustader.
57
Korttidsplassar - institusjon Kommunen har eit lågt tal korttidsplassar innan sjukeheimstenesta. Tal korttidsplassar innan planperioden:
Frå følgjande år av:
Tal kortidsplassar - institusjon
Tal langtids-plassar – institusjon
2009 15 1022013 21 87 Talet på korttidsplassar i institusjon er etter vedtak i kommunestyret i desember 2008 auka til 15, men det er utfordringar med få å dette realisert (eit betydeleg tal korttidsplassar er pr i dag nytta til langtidopphald). I 2013 blir det teke sikte på at 15% av samla tal heildøgns omsorgsplassar blir korttidsplassar.
6.1.3 Dagplassar med transport til/frå - demente 2011: Knarvik – dagplassar 2 dgr./veke for to brukarar kvar av dagane. Kapasiteten på dagtilbodet blir løpande vurdert i forhold til behovet.
6.1.4 Dagplassar med transport til/frå – somatiske pasientar Kapasiteten på dagtilbodet etablert v/Knarvik sjukeheim blir løpande vurdert i forhold til behovet.
6.1.5 Bemanningsmessig styrking av bestillarkontoret Planframlegget inneheld ei styrking av pleie- og omsorgssektoren sitt tilbod. Som konsekvens må bestillarkontoret si bemanning bli vurdert styrka.
6.1.6 Lokal norm for legetenester i sjukeheimar Ifølgje kommunestyrevedtak 25/09 skal endring i lokal norm for legetenesta bli vurdert ved rullering av kommunens pleie og omsorgsplan 2009 og økonomiplan 2010 – 2013. I samband med økonomisk statusrapport for 1. kvartal vedtok kommunestyret å auka med 20 % stilling frå hausten 2009. Normen blir uttrykt som legetimar pr. veke pr.sjukeheimsbebuar. I vår kommune er denne faktoren på 0.32 (2008). Til samanlikning er tilsvarande tal i gjennomsnittet for tilsvarande kommunegruppa i landet/gjennomsnittet for gruppe 8, Hordalandskommunar/ og gjennomsnittet for landets kommunar henholdsvis 0.29, 0.42 og 0.33.
58
Ein må sjå legedekninga på sjukeheimane i høve til kva type avdelingar vi har, og omfanget av desse. I vår kommune er t.d talet korttidsplassar relativt lågt, vi har låg dekning av demensplassar. Dette vil trekkje ned legedekninga. Plan for legetenesta i Lindås kommune av 12.01.09 legg seg på legeforeninga sin tilrådde norm, rekna som legetimar pr. veke pr. sjukeheimsbebuar, fordelt på ulike einingar på sjukeheim. Legeforeninga sin norm er: Somatisk/psykogeriatrisk avdeling: 0.3 Skjerma avdeling: 0.5 Korttidsavdeling: 1.5 Rehabiliteringsavdeling: 3.0 Spesialavd.for demente med atferdsproblem: 2.0 Palliativ behandling/terminalomsorg: 5.0 Dersom kommunen i planperioden 2010 – 2015 t.d. aukar tal korttidsplassar og demensplassar er det rimeleg at legedekninga blir auka – med konsekvensar for normen. Dersom kommunen følgjer legeforeninga sin norm/plan for legetenesta i sjukeheim for kommunen/ for dei ulike sjukeheimsavdelingane, vil eksisterande sjukeheimsdekning bli oppjustert frå dagens dekning på 0.32 til 0.44 – og medføre ekstra årlege meirutgifter for kommunen på om lag 250.000 kroner. Dersom kommunen aukar opp tal korttidsplassar med 5 (frå 15 til 20) ved å omgjere langtidsplassar, vil legedekninga auke ytterlegare til 0.25 – og meirutgiftene auke med ytterlegare 100.000 kroner. Kommunen har pr. i dag ikkje verken rehabiliteringsavdeling, spesialavd.for demente med atferdsproblem eller avdeling for palliativ behandling/terminalomsorg ved sjukeheimane.
6.1.7 Pleiefaktor Pleiefaktor er tal årsverk personell som deltek direkte i pleierelaterte oppgåver pr.plass/brukar (omfattar ikkje administrativt personell). Innanfor planperioden er v ”Lyngtunet” ” som heildøgns omsorgsplassar tilrådd, med følgjande pleiefaktor: forsterka eining demens ”Lyngtunet”: 3 heildøgns omsorgsplassar v/”Lyngtunet” – både institusjons-
og heildøgnsomsorgsbustader: 1
59
Forsterka eining demens på ”Lyngtunet” vil ha 3 plassar. Elles har samtlege heildøgns omsorgsplassar (inklusiv omsorgsbustadene) på ”Lyngtunet” pleiefaktor 1.
6.1.8 Eldre menneske med psykiske problem/rusproblem Aukande tal eldre med psykiske problem/rusproblem/blandingsdiagnose rus psykiatri treng pleie- og omsorgstenester på ulike nivå i omsorgstrappa. Vurdering av tiltak blir å kome tilbake på i samband med samhandlingsreformen.
6.1.9 Lindåstunet as Dagplassar Kommunen gir tilskott til dagplassar. Avtale om plass blir gjort mellom Lindåstunet as og den einskilde brukar. Døgnplassar Spørsmålet om eventuelt tilskott til døgndrift blir å avvente til nærare juridisk avklaring ligg føre om kva Lindåstunet si døgndrift kan bli definert som i forhold til helse- og sosiallovgjevinga.
6.2 Tiltak for personar – yngre enn 67 år.
6.21 Om brukargruppa På landsbasis, og venteleg også i vår kommune, har talet på brukarar under 67 år i omsorgstenesta vorte nærare dobla dei siste 10 åra. Helsemessig består gruppa tenestemottakar av:
Menneske som har ein av mange ulike somatiske lidingar (MS, hjerneslag, hode- og ryggskader m.v)
Menneske med psykiske lidingar Menneske som er psykisk utviklingshemma Menneske med rusproblem
For tida er det i gang ei kartlegging i kommunen i barnehagar og skular, for å fange opp barn som har omfattande hjelpebehov. T.d. kan det vere noverande og framtidige behov for dagtilbod, bustader, tilretting av fritidstiltak.
60
6.22 Tiltak for menneske med somatiske lidingar Auka behov for heimetenester utover bemanning i heildøgns omsorgsbustader vil bli teke
opp i samband med vanleg årsbudsjettbehandling/rullering av økonomisk plan. Samhandingsreformen vil gi kommunen auka oppgåver i forhold til kronikargrupper
med m.a.diabetes, som har behov for habilitering/rehabilitering. Det blir difor tilrådd å avvente slike tiltak i samband med rullering av planen 2010/2011 –i samband med samhandlingsreformen.
6.23 Tiltak for menneske med psykiske lidingar Auka behov vil bli teke opp i samband med vanleg årsbudsjettbehandling/rullering av
økonomiplan Kommunen vil få auka ansvar innan området i samband med samhandlingsreformen, og
det blir tilrådd at ytterlegare tiltak blir å kome tilbake i samband med samhandingsreformen.
6.24 Tiltak for menneske med psykisk utviklingshemming Endring i behov vil bli teke opp i samband med vanleg årsbudsjettbehandling/rullering av økonomiplan.
6.25 Tiltak for menneske med rusproblem Kommunen deltek f.t. i følgjande prosjekt innan rusomsorga: ”STYRK”, ”Tillitsperson” og ”Din bustad”. Desse prosjekta handlar om å etablere aktivitets-/arbeidsretta tiltak, om metode med sikte på å utarbeide individuell plan, om å skaffe bustad m.v. for dei som kjem ut frå fengsel. Eit fleirtal av sistnemnde har rusproblem. Elles har mange med rusproblem også psykiske problem. Innan målgruppa er det registrert f.t. om lag 20 brukarar. Endring i behov vil bli teke opp i samband med vanleg årsbudsjettbehandling/rullering av økonomiplan. Det er presserande behov for bygging av eigna bustader for målgruppa. Anslått behov: 3 – 5 bustader. Heildøgnsbemanna bustader kan få husbanktilskott på inntil 40% av investeringskostnaden. Samhandlingsreformen vil gi kommunen auka oppgåver i forhold til rus. Og ytterlegare tiltak blir tilrådd avventa – i påvente av samhandlingsreformen.
61
6.30 Tiltak for eldre/yngre/funksjonshemma
6.31 Bustadtilpassing Som del av tilrettelegginga bør kommunen også vurdere å styrke ergoterapikapasiteten for betre tilrettelegging for brukar med nedsett funksjonsevne. På denne måten treng ikkje brukar flytte til annan bustad som følgje av funksjonsnedsettinga. Det blir tilrådd å auke opp ergoterapikapasiteten med 100% stilling frå 2010 av. Jfr.pkt. 6.35 nedanfor.
6.32 Kulturtiltak Kulturtiltak i kommunen blir å ivareta m.a. dagsentertilbod og seniorsentre. I tillegg bør støttekontaktverksemda for eldre bli vurdert auka – slik at brukarar lettare kan delta i ordinære kulturarrangement i t.d. vår kommune/Bergensregionen.
6.33 Aktivitet I arbeidet med å stimulere til auka aktivitet i omsorgstenesta spelar fysioterapeutar, ergoterapeutar, sosialarbeidarar og aktivitørar ei sentral rolle. Det er difor viktig å styrke omsorgstenesta med desse yrkesgruppene. Samhandlingsreformen vil gi kommunane eit auka ansvar i forhold til folkehelsa/førebygging/lærings- og meistringssenter. Difor blir det tilrådd å avvente tiltak – i påvente av samhandlingsreformen
6.34 Rehabilitering Samhandlingsreformen vil gi kommunen auka ansvar for rehabilitering/habilitering. Det blir difor tilrådd å avvente fleire tiltak – i påvente av samhandlingsreformen.
6.35 Aktiv omsorg/førebyggjande tiltak/ rehabilitering. Kommunen har f.t. 4 kommunalt tilsette fysioterapeutar og 1 ergoterapeut. Dekninga i forhold til det er vanleg i norske kommunar av kommunalt tilsette fysioterapeutar og ergoterapeutar er låg. Etablering av 100% ergoterapapeutstilling frå 2010 blir tilrådd, jfr. pkt. 6.31 ovanfor. Stillinga skal primært yte tenester for heimebuande.
6.36 Kultur og omsorg Det er like viktig at aktivitetar blir tilbode i nærmiljøet – t.d. gjennom dagsentre/seniorsentre, som at aktivitetar på etablerte kulturinstitusjonar blir gjort tilgjengeleg- i vår kommune og t.d. i Bergen.
62
Gjennom støttekontaktordning kan funksjonshemma/eldre også kunne oppsøkje ulike kulturarrangement, lokalt eller i Bergensområdet. Støttekontaktverksemda bør bli vurdert styrka.
6.37 Legetenesta i forhold til pleie- og omsorgstenester Eit viktig innslag i den varsla samhandlingsreformen er styrking av legetenesta, ikkje minst den offentlege legeverksemda, som t.d. tilsynslegeverksemda ved sjukeheimane m.v. Timetalet pr.lege vil venteleg til den offentlege legeverksemda vil venteleg auke vesentleg i samband med reformen. Reformen vil også leggje til grunn sterkare kommunal styring i forhold til legetenesta. Med unnatak for norm for legetenester i sjukeheimar, jfr. pkt. 6.15 ovanfor, blir det tilrådd å avvente samhandlingsreformen – før vidare innsats blir vurdert.
6.38 Bestillarkontor Framlegget til pleie-og omsorgsplan inviterar til ein etter måten omfattande utbygging av pleie- og omsorgssektoren fram til 2015. Bestillarkontorets bemanning må bli vurdert auka, som konsekvens.
6.39 Palliativ behandling Stillingsressursane f.t. er m.a. 2 sjukepleiarar som er oppnemnd til nettverkskontaktar innan dette feltet. Viktig med nært samarbeid med pårørande, lege og spesialisthelsetenesta. Frå 2010 av vert det sett av 40% stillingsressurs til råd og rettleiing om palliativ behandling i kommunen: 20% innan institusjonstenesta og 20% innan heimetenesta. Dei to tenestene samarbeidar om tilbodet og rettleiar aktuelt personell. I tillegg kjem 50% stillingsressurs knytt til palliativ plass på korttidsavdelinga. Det vert også pårøranderom. Ytterlegare tiltak blir å avvente – i påvente av samhandlingsreformen.
6.391 Samhandling mellom spesialisthelsetenesta og kommunane Pasientane/brukarane skal oppleve tryggleik og kvalitet i overgangen mellom nivåa i helsetenesta. Erfaring viser at sjukeheimsbebuarar ikkje treng å bli lagt inn på sjukehus ved akutt sjukdom eller i den terminale fasen. Tilsvarande vil kunne gjelde i forhold til bebuarar i omsorgsbustader med heildøgns omsorgstenester og andre mottakarar av heimesjukepleietenester. Dette krev systematisk og løpande samarbeid, som omfattar gjensidig kompetanseoverføring, ambulant team, rettleiing og etablering av felles prosdyrar.
63
På det medisinske området vil samhandling og samarbeid mellom fastlegane og legane i sjukehuset omfatte fleire forhold: Kvaliteten på henvisninga Betre prosedyrar for epikriser Gjensidig kompenstanseoverføringstiltak som praksiskonsulentordninga, emnekurs,
hospiteringsordningar, høve for sams konsultasjonar med områdegeriater og etablering av arena for strategidiskusjonar.
Det er i inneverande år inngått avtale mellom kommunane i Hordaland og Helse Vest om samarbeid, både innan somatisk og psykisk helsevern sektor. Helse- og omsorgsdepartementet meinar mangelen på heilskap og samordning er ei av dei største utfordringane i helsetenesta. Ifølgje departementet fungerar ikkje den kommunale pleie- og omsorgstenesta og spesialisthelsetenesta som ein samanhengande behandlingskjede. Desse forholda vil få auka vektlegging med samhandlingsreformen, som venteleg vil starte opp frå 2012 av. Det blir difor tilrådd å avvente ytterlegare tiltak om samarbeid, til planen skal rullerast i samband med samhandlingsreformen – ei rullering som venteleg tek til allereie i 2010/2011.
7 Tilsette og kompetanse – tiltak Stortinget har gjennom helse- og omsorgstenesta stilt krav om at pleie- og omsorgstenesta i kommunane skal ha eit tilstrekkeleg omfang, og ein forsvarleg kvalitet.
7.1 Auka kapasitet Generell befolkningsvekst og ei særleg vekst av andelen eldre 67 år + i kommunen krev auke i personalbehovet. Det er m.a. tilrådd ei auke i tal heildøgns omsorgsplassar for eldre i perioden fra 117 til 143 – dvs. ein auke på 26 plassar. Anslagsvis vil utbygginga krevje om lag 26 nye årsverk, dvs. rundt 15.6 millionar kroner.
7.2 Kompetanse I ”Kompetanse og faglig infrastruktur i helse- og omsorgstjenestene. Evaluering av prosjektet Etter- og videreutdanning i kommunehelsetjenesten (EVUK)” – Telemarksforskning, TF-rapport nr. 252 2009 heiter det m.a. om kompetanse: ”…være vanskelig å påvise konsekvenser av bruk av kompetanse dersom man ikke vet hva det motsatte ville føre til. En sykehjemsavdeling, en PU-bolig eller en demensavdeling som styres ut fra kompetanse og med tilstrekkelige ressurser, vil ideelt sett fortone seg som et sted uten store utfordringer – med rolige og trygge beboere i stedet for roping og vandring i gangene. …. vil betydningen av kompetanse først bli synlig når den er fraværende. … ”
64
Auka kompetanse hos einskildmedarbeidarar og auka mangfold i framtidas kompetansesaman-setning, vil vere eit viktig og naudsynt strategisk grep som ledd i å motvirke knappheit på arbeidskraft.
7.3 Rekruttering og halde på arbeidskraft Ifølgje Riksrevisjonens undersøking av kvalitet og samarbeid i pleie- og omsorgstenestene til eldre, rapport nr. 1 2009, viser undersøkingar at alle kommunar ser det som ei utfordring å rekruttere tilstrekkeleg bemanning med riktig kompetanse. Helse- og omsorgsdepartementet meinar at kommunane har ei utfordring også når det gjeld å skaffe kompetent bemanning i tenestene til demente. Skal kommunen klare å halde på og å rekruttere nytt personell, må pleie- og omsorgstenesta vere aktiv med å halde fram med å gi gode arbeidsvilkår m.v.: God organisering Godt leiarskap Godt HMT-arbeid Internkontrollsystem og oppfølgjing Oppfølgjing av sjukemelde Samarbeid med Knarvik vidaregåande skule om aktuelle praksisplassar/utdanningsplassar, og
på denne måte også søkje å rekruttere nytt personell Utprøve nye arbeidsordingar –fleksible arbeidstidsordningar. Kontinuerleg betringsarbeid gjennom medarbeidarundersøkingar/medarbeidar-
samtalar/personalmøte Kompetanseheving- og utvikling. Generell kompetanseplan for kommunen er utarbeidd.
Kvar tenesta har utvikla sin kompetanseplan. Spesialkompetanse i kommunen blir nytta av dei ulike tenestene – etter behov.
Ta inn lærlingar. Pleie- og omsorgstenesta har i dag 10 lærlingar, herav seks gjennom samarbeid med Knarvik vidaregåande skule (TAF-ordninga). Ta inn fleire lærlingar.
Kommunen skal i planperioden kartlegge omfanget av ufrivillig deltid blant tilsette innanfor pleie og omsorg, med mål om å tilby høgare stillingsprosent for dei som ønsker det.
I planperioden skal kommunen utarbeide ein lærlingestrategi innanfor pleie og omsorg. Samstundes må ein vere merksam på at arbeidslinja tilseier at flest mogeleg skal vere i arbeid. I praksis medførar dette, også for pleie- og omsorgstenesta, bruk av ressursar for tilrettelegging av arbeidsforhold for arbeidstakarar som ikkje har full arbeidsevne – t.d. tilretteleggjing ved aktiv sjukemelding.
65
7.4 Samhandling (internt i kommunen/i forhold til spesialisthelsetenesta) Eit aukande tal brukarar innan tenesta har samansette lidingar. Oppfølgjing av brukarane krev samarbeid både på tvers i kommunen, og med 2.linetenesta. Individuell plan er eit viktig arbeidsreiskap – for sikring av godt samarbeid. Tenesteapparatet må ha kontinuerleg fokus på samhandling. Samhandlingsreformen vil skjerpe krava til samhandling.
8 Kortfatta vurdering av konsekvensane av tiltaka I Innst.S.nr. nr. 150 (2006 – 2007) støttar helse- og omsorgskomiteen regjeringa sitt syn om at det er ei sentral utfordring for kommunane å etablere ein god balanse mellom sjukeheim, omsorgsbustader og heimetenester innan eldreomsorga – ut frå lokale behov.
8.1 Eldreomsorga Eldreomsorga er gitt særskilt merksemd i denne planen. I Innst. S. Nr. 150 (2006 – 2007) støttar helse- og omsorgskomiteens syn om at det er ein sentral utfordring for kommunane å etablere ein god balanse mellom sjukeheim, heimetenester og omsorgsbustader. Kommunane må finne ein fornuftig balanse mellom tilbod av sjukheim og heimetenester ut frå lokale forhold, behov og ønske. a) Oppbygging av omsorgstrappa, fleire heildøgns omsorgsplassar og auke i tal korttidsplassar Ved å byggje ut omsorgstrappa med fleire dagplassar og heildøgns omsorgsplassar er det grunnlag for å reelt kunne ta i bruk korttidsplassar. Pleie-og omsorgstenestene vil med dette bli betre tilpassa overordna mål for tenesta. Og vere meir differensiert, slik at hjelpetiltak kan bli dekka etter behov. b) Behovet for spesialisering og kompetanseoppbygging
o Det vert bygd opp eit kommunalt kompetansesenter for demens ved Lyngtunet. o Palliativt behandlingstilbod blir etablert i kommunen. o Det nye tilbodet heildøgns omsorgsbustader ved Ostertunet og Såta krev nye måtar
å tenkje på – og nye måtar å drive tenesteytinga. Brukarane må få individuelt tilpassa vedtak ut frå den einskilde sitt konkrete behov. Dette krev god samhandling mellom brukar, pårørande, bestillarkontor og heimetenesta som skal drive tenesta.
o Det er viktig å byggje opp god kompetanse på dagtilbodtenesta slik at denne vert eit reelt alternativ til institusjonsomsorg for nokre brukarar.
o Ny lokal norm for legetenester styrkar legetenesta i sjukeheimane. c) Framtidsretta løysing gjennom
Å skape større dynamikk i eldreomsorga ved å auke andel korttidsplassar Heildøgns omsorgsbustader vil vere eit alternativ/supplement til sjukeheim, der brukar
bur i eiga tilpassa husvere og vil få naudsynt hjelp etter behov. Omsorgsbustader – ikkje
66
Heildøgnsplassar ved Ostertunet må bli vurdert i planperioden. Etablering av dagtidbod på ulike stader i kommunen kan gi dei eldre aktiv omsorg. Oppretthalde og styrke familieomsorg ved m.a. å auke korttidsplassar og etablere
dagtilbod med transport til/frå. Tilretteleggje for demente, særleg i forhold til dagplassar og heildøgns omsorgsplassar. Tilretteleggje for palliativ behandling. Lindåstunet as gir tilbod om dagplassar, etter avtale mellom den einskilde brukar og
Lindåstunet d) Samhandlingsreformen Samhandlingsreformen vil innebere større utfordringar for kommunen i forhold til m.a.sjuke eldre, demente og eldre som treng rehabilitering. Pleie- og omsorgsplanen vil bli rullert, når denne reformen er vedteken, og dei praktiske konsekvensane er kjente.
8.2 Tiltak for yngre brukarar (yngre enn 67 år) Samhandlingsreformen Ein stor del av dei som har psykiske problem, rusproblem og også somatiske sjukdomar er yngre menneske. Psykisk helse, rus og kronikargruppene er område som omfattast av samhandlingsreformen. Og pleie- og omsorgsplanen vil bli rullert i samband med denne reformen.
8.3 Felles for omsorga til eldre/yngre tenestemottakarar Leggje til rette for at den einskilde brukar kan bu lengst mogeleg heime Kommunen gir bustadrådgjeving ovanfor tenestebrukarane, som ved tilpassa bygningsmessig tilrettelegging kan bu heime. Det blir tilrådd å etablere ny 100% ergoterapeutstilling i kommunen, der målgruppa er heimebuande. Tilbod om opplevingar og aktivitet Einsemd og passivitet er kanskje det største problemet blant eldre og funksjonshemma i dag. Kommunen må i samarbeid med pårørande og frivillige lag og organisasjona leggje til rette for eit auka tilbod. Rehabilitering/habilitering Kommunen har eigen plan for rehabitering/habilitering, og denne vil bli rullert i samband med samhandlingsreformen. Palliativ behandling Planen inneber styrking av kommunens tilbod. Tiltak utover dette, vil bli vurdert i samband med samhandlingsreformen. Samhandling internt i kommunen og i forhold til andre/spesialisthelsetenesta
67
Samhandling er eit nøkkelord i samhandlingsreformen. Planen vil bli rullert i samband med denne reformen. Kvalitetsmessig betring av tenesta Som verktøy for kontinuerleg betring av tenesta bør brukarundersøkingar bli gjennomført jamnleg, kontinuerleg internopplæring med utgongspunkt i beste praksis, fokusere på ønska praksis.
8.4 Tilsette og kompetanse Tilsette Planen inneber auke av tilsette, i samband med vidare utbygging av heildøgns omsorgsplassar m.v. Fleire årsverk kan skaffast ved å auke opp deltidsstillingar, og ved nyrekruttering. Kompetanse Kommunen må rekruttere i samsvar med dei kompetanseplanar kommunen har innan pleie-og omsorgssektoren. Kompetanseutviklinga er kontinuerleg. Få inn nye profesjonar i eldreomsorga for å ivareta også psykososiale behov – som t.d. psykologar, sosionomar
9 Rullering av planen (samhandlingsreforma) Stortingsmelding om samhandlingsreforma vart lagt fram i juni 2009. I samanhang med denne reforma må pleie- og omsorgsplanen – i tillegg til å ha eit kortsiktig også få eit langsiktig perspektiv fram mot år 2030. I samband med samhandlingsreforma må alle tenestene innanfor pleie og omsorg vurderast og dimensjonerast. Det er naturleg at dette vert teke opp når rerforma er vedteken – og dei praktiske konsekvensane for kommunen er kjent. Då er det også naturleg å utvida planperioden for planen fram mot 2030. Planen må elles bli rullert minst kvart 4. år.
10 Meirutgifter ved oppretting av stillingar Auke i årsverk vil ha følgjande meirutgifter – om lag: Årlege meirdriftsutgifter ved å: 1.000 kroner Omgjere ein langtidsplass til korttidsplass: 60 Etablera ein ny omsorgsplass med heildøgns omsorg 500 Etablere stilling som ergoterapeut – heimetenesta 500 Etablere stilling som fysioterapeut – heime-/inst.tenesta 500 Etablere stilling som aktivitør 450 Etablere stilling som psykolog 650 Auke tilsynslegeverksemda tilsvarande 20% 100 Auke i behov for heimetenestene pr årsverk i turnus 600 Investeringsbudsjett Må kalkulerast i samband med framlegg til budsjett/økonomiplan Ny bil med lift og rullestolplass – prisanslag: 700.000 kroner
68
Rådmannens framlegg til vedtak: 1 Heildøgns omsorgsplassar - eldreomsorga 3 sjukeheimsplassar som forsterka eining for demente v/Såta bu- og servicesenter blir
oppretta i 2010 (desse blir overført til Lyngtunet i 2013) 3 nye heildøgns omsorgsbustader v/Såta bu- og servicesenter blir tekne i bruk i 2010, ved
ombygging av areal heimetenesta i dag nyttar som kontor. 27 heildøgns omsorgsplassar for demente blir etablert gjennom Lyngtunet i 2013 – første
byggetrinn. 13 av plassane blir institusjonsplassar og 14 som omsorgsbustader. Dei 12 demensplassane v/Såta bu- og servicesenter blir overført til Lyngtunet i
ombyggingsperioden 2013/2014. Dei 22 institusjonsplassane v/Såta bu- og servicesenter blir omgjort til 14 heildøgns
omsorgsbustader i perioden 2013 - 2014. 2 Kompetansesenter demens Kompetansesenter for demens blir etablert v/Lyngtunet – med drift frå 2013 av 3 Korttidsplassar på sjukeheim Tal korttidsplassar blir auka til 21 i 2013 4 Somatiske dagplassar med vedtak og transport til/frå - eldre
Kapasiteten på dagtilbodet etablert v/Knarvik sjukeheim blir løpande vurdert i forhold til behovet.
5 Dagplassar for demente med vedtak og transport til/frå 2011: Knarvik – dagplassar 2 dgr./veka. Kapasiteten på dagtilbodet blir løpande vurdert i forhold til behovet. 6 Palliativ behandling 2010: 20% + 20% stillingsressursar innan henholdsvis institusjons- og heimetenesta samarbeidar om palliativ behandling i kommunen, m.a.i form av råd og rettleiing av personell/brukarar. I tillegg kjem 50% stillingsressurs knytt til palliativ plass v/Knarvik sjukeheims korttidsavdeling.
69
7 Lokal norm for legetenesta Den lokale normen følgjer utarbeidd plan for legetenesta i kommunen, som er identisk med legeforeninga sin tilrådde norm, slik: Somatisk/psykogeriatrisk avdeling: 0.3 Skjerma avdeling: 0.5 Korttidsavdeling: 1.5 Rehabiliteringsavdeling: 3.0 Spesialavd.for demente med atferdsproblem: 2.0 Palliativ behandling/terminalomsorg: 5.0 Normen kjem til uttrykk som tal legetimar pr.veke pr.bebuar i sjukeheim. 8 Bustadtilrettelegging 100% stilling som ergoterapeut blir etablert frå 2010 av, med målgruppe heimebuande brukarar. 9 Tiltak innan heimetenesta, tenesta for funksjonshemma Tiltak utover heildøgns omsorgsbustader blir å byggje ut etter behov, og må takast opp i samband med vanleg årsbudsjettbehandling/økonomiplan. 10 Tilskott til Lindåstunet Kommunen gir tilskott til dagplassar. Avtale om dagplass blir gjort mellom Lindåstunet a/s og den einskilde brukar. Spørsmålet om tilskott til døgndrift blir utsett til nærare juridisk avklaring av kva Lindåstunet si døgndrift kan bli definert som i forhold til helse- og sosiallovgjevinga, og kva plikter kommunen vil ha ved å gjere einskildvedtak om plass, og eventuelle plikter ved å gi eit generelt tilskott til Lindåstunet. 10 Bemanninga på bestillarkontoret må bli styrka
12 Rullering Planen blir å rullere første gang i samband med samhandlingsreformen – venteleg i år 2010/2011.
13 Forholdet til økonomiplan Pleie- og omsorgsplanen er retningsgjevande og tilrådande i forhold til økonomiplanen. Det einskilde års vedtekne budsjett er bindande.
70
Økonomiske konsekvensar Dersom kommunens skal kunne få statleg investeringstilskott, må nye sjukeheims-/heildøgns omsorgsplassar bli budsjettert i økonomiplanen innan år 2015. 14.1 Netto investeringsutgifter INVESTERINGAR 2010 2011 2012 2013 2014 2015 SUMOmgjering av kontor for heimetenesta til 3 heildøgns omsorgsbustaderv/ Såta bu- og servicesenter
1 500 1 500
Fysisk tilpassing forsterka eining for demente - Såta bu og servicesenter
500 500
Bygging av fellesareal til omsorgsbustader v/Ostertun
3 000 3 000
Såta bu- og servicesenter 3 000 3 000 6 000Lyngtunet 30 000 30 000 6000
0SUM pr år 2 000 30000 33 000 3 000 3 000 0 71
000Netto driftsutgifter
DRIFT 2010 2011 2012 2013 2014 2015 SUMSåta bu- og servicesenter – 3 nye heildøgns omsorgsbustader
1 080 1 440 1 440 1 440 1 440 1 440
Såta bu-og servicesenter – mellombels forsterka eining demente
2 500 2 500 2 500
Såta bu-og servicesenter – avvikling av 22 institusjonsplassar over 2 år
- 8 450 - 12 090 - 12 090
Nye heildøgns omsorgsbustader – Såta (14 bustader i 2015)
3 560 6 720
Lyngtunet 17 000 17 000 17 000Dagtilbod demens, Knarvik 500 500 500 500 500Palliative ressurser 540 540 540 540 540 540Auke av tilsynslegetenesta ved sjukeheimane/heildøgns omsorgsbustader
190 260 260 520 520 480
Auke av korttidsplassar 960 960 960SUM pr år 4 310 5 240 5240 12 510 12 430 15 550
71
72
Kommunestyrets vedtak av 26.11.09:
1. Pleie- og omsorgsplanen vert vedteken og er retningsgjevande og tilrådande i forhold til økonomiplanen. Det einskilde års vedtekne budsjett er bindande.
2. Nytt kulepunkt – p. 7.3: Lindås kommune skal i planperioden utarbeide ein lærlingestrategi innanfor pleie og omsorg.
3. Siste kulepunkt bytta med: Lindås kommune skal i planperioden kartlegga omfanget av ufrivillig deltid blant tilsette innanfor pleie og omsorg, med mål om å tilby høgare stillingsprosent til dei som ynskjer det.
Kommunestyret ber rådmannen arbeida vidare med å vurdere heildøgnsomsorgsplassar ved Ostertunet i planperioden.
(Kommunestyrets pkt. 2 og 3 samt siste setning er innarbeidd i planen).