Ostravská univerzita v Ostravě Universitas Ostraviensis Filozofická fakulta Facultas Philosophica

PARÉMIE NÁRODŮ SLOVANSKÝCH

VII

Ostrava 2014

PARÉMIE NÁRODŮ SLOVANSKÝCH VII Editoři: doc. PhDr. Eva Mrhačová, CSc. PhDr. Jiří Muryc, Ph.D. PhDr. Urszula Kolberová, Ph.D. Recenzenti: dr hab. prof. UŚ Andrzej Charciarek

(Uniwersytet Śląski w Katowicach) doc. PaedDr. Blažena Rudincová, CSc. (Ostravská univerzita v Ostravě)

KATALOGIZACE V KNIZE – NÁRODNÍ KNIHOVNA ČR Parémie národů slovanských. VII / editor Eva Mrhaĉová, Urszula Kolberová, Jiří Muryc. -- Vydání první. -- Ostrava : Ostravská univerzita Ostrava, Filozofická fakulta, 2014. -- 448 stran Část. chorvatský, polský, ruský, slovenský a slovinský text, anglické resumé ISBN 978-80-7464-704-8 (brožováno) 811.16 * 81'373.7 * 398.9 - slovanské jazyky - frazeologie - přísloví a rčení - sborníky konferencí 811.16 - Slovanské jazyky [11] Jazyková korektura nebyla provedena. Za obsah a jazykovou správnost odpovídají autoři příspěvků. © Eva Mrhačová, Jiří Muryc, Urszula Kolberová (Eds), 2014 © Ostravská univerzita v Ostravě, Filozofická fakulta, 2014 Cover © Tomáš Rucki, 2014

ISBN 978-80-7464-704-8

3

Summary

SUMMARY 3 OBSAH 7 PAREMIAS – GENUINE DIAMONDS OF LANGUAGE (INSTEAD OF A PREFACE) EVA MRHAČOVÁ 11

THE PHRASEOLOGY IN MEDICAL COMMUNICATION MARTA BUGÁROVÁ 15

THE ROLE OF PAROEMIAS IN JOURNALISTIC STYLE TEXTS ДАРИНА АНТОНЯКОВА 21

“WILLOW, WILLOW, GIVE ME A MAN…” OR THE IMAGE OF A WOMAN IN SLOVAK PHRASEOLOGY ZUZANA KOVÁČOVÁ 25

PROVERB IN ADVERTISING DIANA STOLAC, ANASTAZIJA VLASTELIĆ 33

THE LINGUISTIC IMAGE OF A WOMAN IN POLISH PROVERBS AGNIESZKA RASZEWSKA-KLIMAS 41

CZESTOCHOWA IN PROVERBS – ABOUT LINGUISTIC-CULTURAL IMAGE OF THE CITY RENATA BIZIOR 49

“GDYBYM BYŁ BOGATY...” (“IF I WERE RICH…”) – THE IMAGE OF A RICH MAN IN POLISH PROVERBS RENATA DŹWIGOŁ 57

LINGUISTIC IMAGE OF WOLF (AND JACKAL) IN PROVERBS URSZULA KOLBEROVÁ 69

THE LEXEME SALT AND ITS DERIVATIVES IN FIXED WORD COMBINATIONS EWA HORYŃ 77

TIME FLIES, ETERNITY WAITS – ABOUT EPIGRAPHIC MAXIMS ON CLOCKS IWONA STECZKO 85

COLLECTING AND DESCRIBING PROVERBS FROM PARTICULAR REGIONS OF POLAND WŁODZIMIERZ WYSOCZAŃSKI 95

INTERPRETATION OF THE UKRAINIAN PAREMIAS REFERRED TO THE COSSACKS, IN THE PAST AND NOWADAYS (ON THE BASE OF THE COSSACKS’ CHRONICLES) ЮЛІЯ ШПАК 107

CROATIAN PROVERBS IN THE PRINTED EDITIONS OF THE 18TH CENTURY ESTELA BANOV 113

4

FORMS AND FUNCTIONS OF PHRASEOLOGY IN THE AUTOBIOGRAPHIC TEXT “HISTORIA MEGO ŻYCIA. WSPOMNIENIA WARSZAWIANKI” WRITTEN IN 19TH CENTURY BY ALEKSANDRA TARCZEWSKA LUCYNA WARDA-RADYS 123

LEXICAL COMPOUNDS IN THE NINETEENTH-CENTURY NOTARIAL CONTRACTS FROM PODLASIE JOANNA KUĆ 133

PHRASEOLOGY IN SEVENTEENTH-CENTURY CARMELITE PRAYER BOOKS AND MEDITATIONS EWA ZMUDA 141

FRANTIŠEK ČERMÁK’S CONCEPT OF LEXICOGRAPHIC DESCRIPTION OF PROVERBS MIECZYSŁAW BALOWSKI 155

IDIOMS WITH “GASTRONOMY” COMPONENTS BY F. L. ČELAKOVSKÝ ROMAN SLIWKA 165

LEXIS ANALYSIS IN SLOVAK FOLK SONGS MARTA PANČÍKOVÁ 171

ABOUT SIGNIFICANCE OF DENDROLOGICAL METAPHOR IN SLAVIC PAREMIOLOGY НАТАЛЬЯ КОРИНА 179

THE CONCEPT OF LABOUR IN SLOVAK PAREMIOLOGICAL UNITS KATARÍNA DUDOVÁ 187

NOTES ON THE FUNCTIONS OF FOLK SONGS IN “LEGENDA TATR” OF KAZIMIERZ PRZERWA-TETMAJER MACIEJ MĄCZYŃSKI 195

MUSICAL PHRASEMES IN SLOVAK AND RUSSIAN PHRASEOLOGY MILADA JANKOVIČOVÁ 205

UNIVERSAL PRINCIPLES OF THE COMPARISON OF PHRASAL IDIOMS (NOT ONLY) IN SLAVONIC LANGUAGES MARIANNA SEDLÁKOVÁ, IVETA BÓNOVÁ 215

THE OPPOSITIONS BÓG/БОГ – СZŁOWIEK/ЧЕЛОВЕК (ENGLISH: GOD – HUMAN) IN POLISH AND RUSSIAN PAREMICONS А. К. ПОГРЕБНЯК, А. Н. СПЕРАНСКАЯ 223

PRAGMATICS OF HUMOUR OF PAREMIA ABOUT HUSBAND AND WIFE JOANNA MAMPE 231

LEXEME JĘZYK/JAZYK IN POLISH AND CZECH IDIOMATIC EXPRESSIONS PRESENT IN PROVERBS AND SAYINGS DARIUSZ TKACZEWSKI 239

VERBALIZATION OF THE CONCEPT OF “MONEY” IN CZECH AND RUSSIAN PROVERBS LJUBA MROVĚCOVÁ 249

5

IDIOMS VERSUS ETHNIC MENTALITY ON THE BASIS OF RUSSIAN AND POLISH BATTLE-RELATED PAREMIOLOGY ЭВА СТРАСЬ 261

SMILE AS A CULTURAL PRODUCT – ON THE EXAMPLE OF POLISH, RUSSIAN AND AMERICAN PROVERBS KRYSTYNA JARZĄBEK 273

CONTAMINATION AS MANNER OF FORMING ANTI-PROVERBS (ON THE BASIS OF RUSSIAN AND POLISH) КАТАЖИНА ДЭМБСКА 283

KASHUBIAN-CZECH PAREMIOGRAPHY AND PAREMIOLOGY CONNECTIONS JUSTYNA POMIERSKA 289

ON THE PROBLEMS OF INTERLINGUAL EQUIVALENCE OF PROVERBS (BASED ON POLISH AND RUSSIAN WEATHER PROVERBS AND SAYINGS) ALICJA PRZYSZLAK 297

THE ISSUE OF TRANSATION OF REPRODUCTS ON FOREIGN LANGUAGES FRANCISZKA WITKOWSKA-MICHNA 303

ABOUT SPECIFIC CHARACTER OF THE USE OF KINSHIP NOMINATIONS IN RUSSIAN PAREMIAS ОЛЬГА НИКОЛЕНКО 309

THE LEXICOGRAPHICAL INTERPRETATION OF THE PAREMIC WORLD PICTURE Ж. ЖУНУСОВА 317

ABOUT SYSTEMIC RELATIONS IN PAREMIOLOGY ГАМИДОВ ИЛЬЯС, БАБАШОВА ХАЛИДА 325

PREDICATES IN CROATIAN PROVERBS GORANKA BLAGUS BARTOLEC, IVANA MATAS IVANKOVIĆ 331

INTERTEXTUALITY AND PROVERBS, OR EVERYTHING THAT CAN HAPPEN TO THE EARLY BIRD MIHAELA MATEŠIĆ, ANITA MEMIŠEVIĆ 339

PROVERBS IN THE NATIVE LANGUAGE AND HISTORY CLASSES KAROL VISINKO, MAJA ĆUTIĆ GORUP 349

PAREMIOLOGICAL RESEARCHES IN THE SLOVENISTIC SPACE NATALIJA ULČNIK 359

THE SPACE OF PAREMIOLOGY: A GENOLOGICAL PERSPECTIVE EWA JĘDRZEJKO 367

“A BOOK MAY SMELL WONDERFUL FOR SOME AND AWFUL FOR OTHERS”. READING IN THE CONTEXT OF POLISH PROVERBS AND COLLOCATIONS (A BIBLIOGRAPHIC PERSPECTIVE) GRAŻYNA WRONA, GRZEGORZ NIEĆ 375

PERSPECTIVES OF RESEARCH OF MEDIA-ORIGINATED PHRASEMES BOGUSŁAW SKOWRONEK 385

6

AWARENESS OF STANDARD PHRASEOLOGY CONTEMPORARY POLES (BASED ON ONLINE SOURCES: COUNSELING LANGUAGE, THEMATIC BLOG) DOROTA SUSKA 393

THE INTERNET AS A POPULAR SOURCE OF INFORMATION ON PROVERBS – RISK ASSESSMENT OF CULTURAL DISTORTIONS MARTA SZYMOR-RÓLCZAK 403

PHRASEOLOGICAL UNITS AS COMPONENTS OF HYBRID TEXTS ЯДВИГА ТАРСА 413

THE NEW LIFE OF OLD FORMS. ON MODIFICATION OF PROVERBS IN THE MEDIA EMILIA WOJTCZAK 421

THE TIP OF YOU TONGUE WILL BE YOUR GUIDE – ON PHRASEMES AND PROVERBS IN SELECTED POLISH AS A FOREIGN LANGUAGE TEXTBOOKS MICHALINA BIERNACKA, MAGDALENA WOJENKA-KARASEK 427

REJSTŘÍK – INDEX 441

7

Obsah

SUMMARY 3

OBSAH 7

PARÉMIE – PRAVÉ DÉMANTY JAZYKA (MÍSTO ÚVODU) EVA MRHAČOVÁ 11

FRAZEOLÓGIA V MEDICÍNSKEJ PRAXI MARTA BUGÁROVÁ 15

РОЛЬ ПАРЕМИЙ В ТЕКСТАХ ПУБЛИЦИСТИЧЕСКОГО СТИЛЯ ДАРИНА АНТОНЯКОВА 21

„VŔBA, VŔBA, DAJ MI MUŽA…“ ALEBO OBRAZ ŽENY V SLOVENSKEJ FRAZEOLÓGII ZUZANA KOVÁČOVÁ 25

POSLOVICE U REKLAMAMA DIANA STOLAC, ANASTAZIJA VLASTELIĆ 33

JĘZYKOWY OBRAZ KOBIETY W PRZYSŁOWIACH POLSKICH AGNIESZKA RASZEWSKA-KLIMAS 41

CZĘSTOCHOWA W PRZYSŁOWIACH – O JĘZYKOWO-KULTUROWYM OBRAZIE MIASTA RENATA BIZIOR 49

„GDYBYM BYŁ BOGATY...” – OBRAZ CZŁOWIEKA BOGATEGO W POLSKICH PRZYSŁOWIACH RENATA DŹWIGOŁ 57

JĘZYKOWY OBRAZ WILKA (I SZAKALA) W PRZYSŁOWIU URSZULA KOLBEROVÁ 69

LEKSEM SÓL I JEGO DERYWATY W UTRWALONYCH POŁĄCZENIACH WYRAZOWYCH EWA HORYŃ 77

CZAS UCIEKA, WIECZNOŚĆ CZEKA – O SENTENCJACH EPIGRAFICZNYCH NA ZEGARACH IWONA STECZKO 85

ZBIORY I OPISANIE PRZYSŁÓW Z POSZCZEGÓLNYCH REGIONÓW POLSKI WŁODZIMIERZ WYSOCZAŃSKI 95

ІНТЕРПРЕТАЦІЯ УКРАЇНСЬКИХ ПАРЕМІЙ, ПОВ’ЯЗАНИХ З КОЗАКАМИ, УЧОРА ТА СЬОГОДНІ (НА МАТЕРІАЛІ КОЗАЦЬКИХ ЛІТОПИСІВ) ЮЛІЯ ШПАК 107

HRVATSKE POSLOVICE U TISKANIM IZDANJIMA 18. STOLJEĆA ESTELA BANOV 113

8

FORMY I FUNKCJE FRAZEOLOGIZMÓW W XIX-WIECZNYM TEKŚCIE AUTOBIOGRAFICZNYM ALEKSANDRY Z TAŃSKICH TARCZEWSKIEJ „HISTORIA MEGO ŻYCIA. WSPOMNIENIA WARSZAWIANKI” LUCYNA WARDA-RADYS 123

ZWIĄZKI WYRAZOWE W XIX-WIECZNYCH AKTACH NOTARIALNYCH Z PODLASIA JOANNA KUĆ 133

FRAZEOLOGIA W SIEDEMNASTOWIECZNYCH MODLITEWNIKACH I MEDYTACJACH KARMELITAŃSKICH EWA ZMUDA 141

KONCEPCJA LEKSYKOGRAFICZNEGO OPISU PRZYSŁÓW FRANTIŠKA ČERMÁKA

MIECZYSŁAW BALOWSKI 155

FRAZÉMY S „GASTRO“ KOMPONENTY U F. L. ČELAKOVSKÉHO ROMAN SLIWKA 165

ANALÝZA LEXIKY V SLOVENSKÝCH ĽUDOVÝCH PIESŇACH MARTA PANČÍKOVÁ 171

О ЗНАЧЕНИИ ДЕНДРОЛОГИЧЕСКОЙ МЕТАФОРЫ В СЛАВЯНСКОЙ ПАРЕМИОЛОГИИ НАТАЛЬЯ КОРИНА 179

KONCEPT PRÁCA V SLOVENSKÝCH PAREMIOLOGICKÝCH JEDNOTKÁCH KATARÍNA DUDOVÁ 187

UWAGI O FUNKCJACH PIEŚNI LUDOWYCH W LEGENDZIE TATR KAZIMIERZA PRZERWY-TETMAJERA MACIEJ MĄCZYŃSKI 195

HUDOBNÉ FRAZÉMY V SLOVENSKEJ A RUSKEJ FRAZEOLÓGII MILADA JANKOVIČOVÁ 205

UNIVERZÁLNE PRINCÍPY POROVNÁVANIA FRAZÉM (NIELEN) V SLOVANSKÝCH JAZYKOCH MARIANNA SEDLÁKOVÁ, IVETA BÓNOVÁ 215

ОППОЗИЦИЯ BÓG/БОГ – CZŁOWIEK/ЧЕЛОВЕК В ПОЛЬСКОМ И РУССКОМ ПАРЕМИКОНАХ А. К. ПОГРЕБНЯК, А. Н. СПЕРАНСКАЯ 223

ПРАГМАТИКА КОМИЗМА ПАРЕМИЙ О МУЖЕ И ЖЕНЕ JOANNA MAMPE 231

LEKSEM JĘZYK/JAZYK W POLSKICH I CZESKICH FRAZEOLOGIZMACH WYSTĘPUJĄCYCH W PRZYSŁOWIACH I SENTENCJACH DARIUSZ TKACZEWSKI 239

VERBALIZACE KONCEPTU PENÍZE V ČESKÝCH A RUSKÝCH PARÉMIÍCH LJUBA MROVĚCOVÁ 249

9

ЯЗЫКОВАЯ ИДИОМАТИКА И ЭТНИЧЕСКАЯ МЕНТАЛЬНОСТЬ (НА МАТЕРИАЛЕ РУССКОЙ И ПОЛЬСКОЙ БАТАЛЬНОЙ ПАРЕМИОЛОГИИ) ЭВА СТРАСЬ 261

UŚMIECH JAKO WYTWÓR KULTUROWY – NA PRZYKŁADZIE PRZYSŁÓW POLSKICH, ROSYJSKICH I AMERYKAŃSKICH KRYSTYNA JARZĄBEK 273

КОНТАМИНАЦИЯ КАК СПОСОБ ОБРАЗОВАНИЯ АНТИПОСЛОВИЦ (НА ПРИМЕРЕ РУССКОГО И ПОЛЬСКОГО ЯЗЫКОВ) КАТАЖИНА ДЭМБСКА 283

POWIĄZANIA PAREMIOGRAFICZNE I PAREMIOLOGICZNE KASZUBSKO- -CZESKIE JUSTYNA POMIERSKA 289

Z PROBLEMÓW MIĘDZYJĘZYKOWEJ EKWIWALENCJI PRZYSŁÓW (NA MATERIALE PAREMII I PRZEPOWIEDNI POGODOWYCH JĘZYKA POLSKIEGO I ROSYJSKIEGO) ALICJA PRZYSZLAK 297

PROBLEMATYKA PRZEKŁADU REPRODUKTÓW NA JĘZYKI OBCE FRANCISZKA WITKOWSKA-MICHNA 303

О СПЕЦИФИКЕ УПОТРЕБЛЕНИЯ НОМИНАЦИЙ РОДСТВА В РУССКИХ УСТОЙЧИВЫХ ИЗРЕЧЕНИЯХ ОЛЬГА НИКОЛЕНКО 309

ЛЕКСИКОГРАФИЧЕСКАЯ ИНТЕРПРЕТАЦИЯ ПАРЕМИЧЕСКОЙ КАРТИНЫ МИРА Ж. ЖУНУСОВА 317

О СИСТЕМНЫХ ОТНОШЕНИЯХ В ПАРЕМИОЛОГИИ ГАМИДОВ ИЛЬЯС, БАБАШОВА ХАЛИДА 325

PREDIKAT U HRVATSKIM POSLOVICAMA GORANKA BLAGUS BARTOLEC, IVANA MATAS IVANKOVIĆ 331

INTERTEKSTUALNOST I PAREMIJA ILI ŠTO SE SVE DOGAĐA ONOME TKO RANO RANI MIHAELA MATEŠIĆ, ANITA MEMIŠEVIĆ 339

POSLOVICA U NASTAVI MATERINSKOGA JEZIKA I POVIJESTI KAROL VISINKO, MAJA ĆUTIĆ GORUP 349

PAREMIOLOŠKE RAZISKAVE V SLOVENISTIČNEM PROSTORU NATALIJA ULČNIK 359

OBLAST PAREMIOLOGIE Z GENOLOGICKÉ PERSPEKTIVY EWA JĘDRZEJKO 367

„KSIĄŻKA JEDNYM PACHNIE, DRUGIM ŚMIERDZI”. LEKTURA W ŚWIETLE PRZYSŁÓW I FRAZEOLOGIZMÓW POLSKICH (SPOJRZENIE BIBLIOLOGICZNE) GRAŻYNA WRONA, GRZEGORZ NIEĆ 375

10

PERSPEKTYWY BADAŃ FRAZEMÓW MEDIOPOCHODNYCH BOGUSŁAW SKOWRONEK 385

ŚWIADOMOŚĆ NORMY FRAZEOLOGICZNEJ WSPÓŁCZESNYCH POLAKÓW (W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ INTERNETOWYCH: PORADNIE JĘZYKOWE, BLOGI TEMATYCZNE) DOROTA SUSKA 393

INTERNET JAKO POPULARNE ŹRÓDŁO WIEDZY NA TEMAT PAREMII – OCENA RYZYKA ZNIEKSZTAŁCEŃ KULTUROWYCH MARTA SZYMOR-RÓLCZAK 403

ФРАЗЕОЛОГИЗМЫ КАК КОМПОНЕНТ КРЕОЛИЗОВАННЫХ ТЕКСТОВ ЯДВИГА ТАРСА 413

NOWE ŻYCIE STARYCH FORM. O MODYFIKACJI PRZYSŁÓW W MEDIACH EMILIA WOJTCZAK 421

KONIEC JĘZYKA ZA PRZEWODNIKA – CZYLI O FRAZEOLOGIZMACH I PRZYSŁOWIACH W WYBRANYCH PODRĘCZNIKACH DO NAUCZANIA JĘZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO MICHALINA BIERNACKA, MAGDALENA WOJENKA-KARASEK 427

REJSTŘÍK – INDEX 441