PARLAMENT EUROPEJSKI. BRONIMY PRAW CZŁOWIEKA.

NAGRODA IMIENIA SACHAROWA NA RZECZ WOLNOŚCI MYŚLI 2012

Martin SchulzPrzewodniczący Parlamentu Europejskiego

3

Martin SchulzPrzewodniczący Parlamentu Europejskiego

W ciągu ostatnich dwudziestu lat Unia Europejska uznała i nagrodziła starania osób i organizacji, które poświęciły się całkowicie propagowaniu wolności myśli. Nagroda im. Sacharowa stała się symbolem dla wszystkich, którzy działają przeciwko uciskowi, autorytaryzmowi i naruszaniu praw człowieka.Nagroda ta odzwierciedla nieprzerwane i niezachwiane poparcie Parlamentu Europejskiego dla osób, które wykazały wyjątkową siłę i odwagę, stawiając czoła uciskowi i autorytarnym regułom.Czterech z sześciu kandydatów nominowanych ostatecznie do Nagrody im. Sacharowa 2012 odbywa karę pobawienia wolności. Zostali zatrzymani, skazani i osadzeni w więzieniach za działalność, którą popiera Parlament Europejski. Jak stwierdził niegdyś Andriej Sacharow: „Wolność intelektualna ma zasadnicze znaczenie dla społeczności ludzkiej – wolność pozyskiwania i rozpowszechniania informacji, wolność prowadzenia debaty otwartej na nowe idee i wolnej od strachu oraz wolność od presji związanej z biurokracją i uprzedzeniami”.Przyznanie Nagrody im. Sacharowa za wolność myśli 2012 Nasrin Sotoudeh i Jafarowi Panahiemu jest wyrazem solidarności i podziwu wobec kobiety i mężczyzny, którzy nie ugięli się pod presją strachu i gróźb i którzy postanowili przedkładać los ich kraju przed swoim własnym.Nasrin Sotoudeh pracowała jako prawnik specjalizujący się w prawach człowieka, wykazując szlachetność i bezinteresowność, za co spotkała ją surowa kara. Nasrin Sotoudeh przebywa obecnie w okrytym złą sławą więzieniu Evin. Po kilku strajkach głodowych jest osłabiona i wyczerpana oraz cierpi z powodu ciężkich i represyjnych warunków przetrzymywania więźniów. Jafar Panahi jest reżyserem filmowym, laureatem wielu nagród, który został skazany na karę sześciu lat więzienia, obejmującą również zakaz kręcenia filmów przez następne dwadzieścia lat. Poprzez humorystyczne i trafne portrety swoich współobywateli pokazał światu, jak bogate, kreatywne i różnorodne jest irańskie społeczeństwo. Został aresztowany po raz pierwszy w 2009 r. po tym, jak wyraził swoje poparcie dla manifestantów zabitych podczas protestów przeciwko zasadom przeprowadzania wyborów prezydenckich.Przyznanie Nagrody Sacharowa Nasrin Sotoudeh i Jafarowi Panahiemu stanowi także wyraz uznania dla wszystkich Irańczyków walczących o lepszy Iran: Iran, w którym strach ustąpi miejsca kreatywności, rządy siły – rządom prawa, izolacja – dialogowi, a autokratyzm – demokracji.Parlament Europejski będzie kontynuował starania mające na celu połączenie działań laureatów Nagrody Sacharowa, aby mogli wspierać się wzajemnie w walce o demokratyczne swobody oraz bronić praw człowieka. Mamy nadzieję, że dzięki tej sieci będziemy mogli zapewnić bezpieczną przystań wszystkim osobom stającym w obronie wolności myśli oraz wzmocnić przesłanie pokoju, tolerancji i wolności drogie wszystkim obywatelom europejskim.

Przedmowa

4

Unia Europejska jest zbudowana na takich zasadach jak poszanowanie godności człowieka, wolność, demokracja, równość, praworządność i poszanowanie praw człowieka. Wartości te, zawarte w Traktacie o Unii Europejskiej, są wspólne dla wszystkich państw członkowskich i wiążące prawnie. Wobec państw członkowskich, w których stwierdzono poważne naruszenia tych wartości, może zostać zastosowane, za zgodą Parlamentu Europejskiego, zawieszenie praw wynikających z Traktatów UE. W stosunkach zewnętrznych Unia jest zobowiązana do umacniania i promowania swoich wartości i interesów oraz do wnoszenia wkładu w ochronę swoich obywateli, pokój, bezpieczeństwo, trwały rozwój Ziemi, solidarność i wzajemny szacunek między narodami, swobodny i uczciwy handel, wyeliminowanie ubóstwa oraz ochronę praw człowieka, w szczególności praw dziecka, a także w ścisłe przestrzeganie i rozwój prawa międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów Zjednoczonych.W stosunku do państw trzecich w Traktacie definiuje się rozwój i umacnianie demokracji i państwa prawa oraz poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności jako jeden z najważniejszych celów wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz polityki współpracy na rzecz rozwoju. Cel ten został wyraźnie zapisany w Traktacie, w znacznej mierze dzięki naciskom Parlamentu Europejskiego, który stanął na czele działań UE na rzecz praw człowieka, również ze względu na apele obywateli wewnątrz i z zewnątrz UE oraz wszechstronną działalność organizacji pozarządowych.Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej została włączona do Traktatu z Lizbony, zmieniającego Traktat o Unii Europejskiej, i wprowadzona w życie w 2009 r. Traktat z Lizbony stanowi również podstawę prawną do tego, by cała UE została stroną Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, którą w 1950 r. otwarto do podpisu dla państw członkowskich Rady Europy. Wszystkie 27 państw członkowskich UE i Chorwacja, która ma przystąpić do Unii w 2013 r., ratyfikowało EKPC. Zmieniono także tekst art. 59 konwencji, aby umożliwić Unii Europejskiej przystąpienie do niej, oraz rozpoczęto procedurę. Zgodnie z projektem porozumienia sporządzonym w 2011 r. jeden sędzia UE wejdzie w skład Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, organu sądowego EKPC, a 18 posłów do Parlamentu Europejskiego będzie uczestniczyć w procesie wyboru sędziów nadzorowanym przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy.Karta Narodów Zjednoczonych, EKPC oraz Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ i oparte na niej pakty są dla Unii Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i państw członkowskich najważniejszymi dokumentami referencyjnymi, jeśli chodzi o prawo międzynarodowe w zakresie praw człowieka.Wkrótce po opublikowaniu dorocznego raportu UE dotyczącego praw człowieka przez Radę Unii Europejskiej Parlament Europejski sporządza roczne sprawozdanie na temat przestrzegania praw człowieka na świecie i polityki praw człowieka UE. Podkomisja Praw Człowieka przy Komisji Spraw Zagranicznych jest organem Parlamentu odpowiedzialnym

Unia eUroPejska: rola ParlamentU eUroPejskiego w obronie Praw człowieka

5

za inicjatywy parlamentarne w tym zakresie i pełni rolę stałego forum dla dyskusji z obrońcami praw człowieka na temat przestrzegania tych praw i demokracji w państwach nieczłonkowskich.Ponadto Komisja Rozwoju organizuje regularne posiedzenia w sprawie przestrzegania praw człowieka w krajach rozwijających się lub w sprawie szczególnych zagadnień – takich jak dzieci-żołnierze lub dzieci-niewolnicy – w których udział biorą zarówno organizacje pozarządowe zajmujące się prawami człowieka, jak i przedstawiciele rządów państw, których te problemy dotyczą. Komisja Rozwoju, razem z Komisją Spraw Zagranicznych i jej Podkomisją Praw Człowieka, uczestniczy w nominowaniu i wyborze ostatecznych kandydatów do przyznawanej co roku Nagrody im. Sacharowa za wolność myśli. Laureata wybiera Konferencja Przewodniczących grup politycznych Parlamentu Europejskiego.Naruszenia praw człowieka w państwach nieczłonkowskich, w szczególności indywidualne przypadki, omawiane są podczas odbywających się w Parlamencie comiesięcznych debat dotyczących tematów pilnych, a rządy państw, których dotyczy ten problem, ponagla się do podjęcia działań. Reakcje władz zainteresowanych państw pokazują, że nie są one obojętne na krytykę ze strony Parlamentu Europejskiego. Rezolucje PE odnoszą niekiedy bezpośredni skutek i często są podstawą do podjęcia działań przez Radę Unii Europejskiej, Komisję Europejską i Europejską Służbę Działań Zewnętrznych.Uprawnienia ustawodawcze Parlamentu pozwalają mu blokować zawarcie ważnych umów z państwami nieczłonkowskimi w razie poważnych naruszeń praw człowieka i zasad demokracji. Dlatego też Parlament kładzie nacisk na ścisłe przestrzeganie klauzul praw człowieka, które są systematycznie włączane do wspomnianych umów. We wrześniu 2011 r. zawieszono układ o stowarzyszeniu i umowę o współpracy zawarte między UE a Syrią ze względów związanych z przestrzeganiem praw człowieka.Parlament Europejski ugruntował swoją rolę poprzez przyjęcie rezolucji politycznych, organizację spotkań z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego z państw nieczłonkowskich, wysyłanie delegacji ad hoc w celu oceny sytuacji w zakresie praw człowieka na miejscu zdarzeń w różnych państwach, jak również poprzez wspieranie demokracji parlamentarnej i prowadzenie parlamentarnego dialogu politycznego, przede wszystkim za pośrednictwem międzyparlamentarnych delegacji i zgromadzeń. Podczas swoich regularnych spotkań z parlamentarzystami z krajów partnerskich posłowie do Parlamentu Europejskiego często omawiają indywidualne przypadki, co w niektórych sytuacjach przyniosło pozytywne rezultaty.Głównym forum dialogu politycznego między Parlamentem Europejskim a parlamentarzystami z państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku jest Wspólne Zgromadzenie Parlamentarne UE-AKP. Zgromadzenie Parlamentarne Unii dla Śródziemnomorza stanowi platformę dla zorganizowanego dialogu z krajami śródziemnomorskimi na temat praw człowieka i demokracji, jak również forum dla dyskusji w sprawie długotrwałych sporów. Europejsko-Latynoamerykańskie Zgromadzenie Parlamentarne, Eurolat, przyjmuje i przedkłada rezolucje i zalecenia dla różnych organizacji, instytucji i grup ministerialnych odpowiedzialnych za budowanie stowarzyszeń strategicznych dla obu regionów. Zajmuje się kwestiami związanymi z demokracją, polityką zewnętrzną,

5

rządami, integracją, pokojem i prawami człowieka. Zgromadzenie Parlamentarne Euronest jest parlamentarnym forum na rzecz promowania politycznego stowarzyszenia i dalszej integracji gospodarczej między Unią Europejską a partnerami z Europy Wschodniej. Przy zgromadzeniu tym, utworzonym w 2011 r., działa stały komitet ds. praw człowieka i demokracji.Parlament Europejski zajmuje się również ścisłym monitorowaniem prac Rady Praw Człowieka ONZ utworzonej w czerwcu 2006 r. oraz wnosi wkład w ustalanie kwestii podnoszonych przez UE podczas jej sesji. Należy zauważyć, że Parlament Europejski odgrywa decydującą rolę we wprowadzaniu kwestii ochrony praw człowieka do programu działań Unii Europejskiej. Podejmuje on konkretne inicjatywy w wielu obszarach, takich jak przeciwdziałanie torturom, ochrona mniejszości, zapobieganie konfliktom, wspieranie praw kobiet i dzieci, ochrona obrońców praw człowieka, prawa ludności rdzennej i prawa osób niepełnosprawnych. Parlament Europejski aktywnie wspiera kampanię na rzecz wprowadzenia moratorium ONZ na egzekucje i zniesienia kary śmierci na całym świecie, jak również Międzynarodowy Trybunał Karny w walce przeciwko bezkarności ludobójstwa, zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości. PE poparł utworzenie Europejskiego Centrum Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii, zastąpionego następnie przez Agencję Praw Podstawowych Unii Europejskiej w dniu 1 marca 2007 r., oraz unijną kampanię na rzecz zwalczania przemocy wobec kobiet. Aktywnie angażuje się w proces demokratyzacji w państwach trzecich poprzez udział w misjach obserwacji wyborów oraz pracę jego Urzędu ds. Promowania Demokracji Parlamentarnej. Parlament Europejski będzie również ściśle współpracować z nowo utworzonym Europejskim Funduszem na rzecz Demokracji.Parlament wykorzystał już swoje uprawnienia budżetowe, by znacznie podwyższyć środki przeznaczone na programy związane z demokracją i prawami człowieka. Skutecznie zabiegał o utrzymanie oddzielnego instrumentu finansowania takich działań, tj. Europejskiego Instrumentu na rzecz Wspierania Demokracji i Praw Człowieka. Jest to instrument finansowy i polityczny przyczyniający się do rozwoju i umacniania demokracji i rządów prawa, poszanowania wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności w państwach nieczłonkowskich na całym świecie oraz ukierunkowany w szczególności na organizacje społeczeństwa obywatelskiego.Parlament Europejski kładzie również duży nacisk na wspieranie praw gospodarczych i społecznych obywateli Unii. Przestrzeganie praw człowieka w UE należy do zakresu kompetencji Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych. Pracuje ona nad sposobami walki z rasizmem, nietolerancją religijną i ksenofobią oraz traktowania osób ubiegających się o azyl i pracowników migrujących. Co więcej, jeżeli w opinii obywatela UE doszło do naruszenia jego praw podstawowych, może on skierować sprawę do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich lub do Komisji Petycji Parlamentu Europejskiego. Rzecznik Praw Obywatelskich zajmuje się skargami na działania organów UE, natomiast Komisja Petycji – petycjami w sprawie niedotrzymywania zobowiązań przez państwa członkowskie. W wyniku postępowań w sprawie naruszenia postanowień traktatowych nierzadko państwa członkowskie muszą zmienić swoje ustawodawstwo lub stosowane praktyki, aby zapewnić ich zgodność z prawem unijnym.

6

7

Parlament Europejski co roku nagradza starania i odwagę obrońców praw człowieka, dysydentów i działaczy zaangażowanych w walkę na rzecz praw człowieka i podstawowych wolności, przyznając Nagrodę im. Sacharowa za wolność myśli. W 2008 r. świętowano 20-lecie Nagrody im. Sacharowa. W celu podkreślenia tego wydarzenia Parlament Europejski zorganizował konferencję pod tytułem: „20 lat aktywnego wspierania praw człowieka: laureaci Nagrody im. Sacharowa dzielą się swymi doświadczeniami”. Wielu laureatów wzięło udział w tej konferencji i podzieliło się swoimi opiniami na temat praw człowieka na świecie i roli Nagrody Sacharowa. Hauwa Ibrahim, laureatka w 2005 r., wykorzystała otrzymaną nagrodę pieniężną na posłanie do szkoły ponad 100 dzieci. Matki z Plaza de Mayo, laureatki nagrody w 1992 r., przeznaczyły pieniądze na otwarcie księgarni, kawiarni politycznej i uniwersytetu dla ponad 2400 studentów. Na konferencji była też obecna Elena Bonner, wdowa po Andrieju Sacharowie. Elena Bonner, która sama jest sławną działaczką na rzecz praw człowieka i demokracji, potwierdziła, że według jej męża „ludzie powinni zawsze postępować zgodnie z własnym sumieniem”, i wyraziła przekonanie, że „prawa człowieka są podstawą cywilizacji”.Konferencja była również okazją do uruchomienia Sieci Laureatów Nagrody im. Sacharowa przez ówczesnego przewodniczącego Parlamentu Europejskiego Hansa-Gerta Pötteringa.

Prawa człowieka

8

Od 1988 r. Parlament Europejski, w duchu działalności Andrieja Sacharowa, corocznie przyznaje Nagrodę im. Sacharowa za wolność myśli, wyróżniając w ten sposób osoby lub organizacje za ich wkład w walkę o prawa człowieka i podstawowe wolności oraz z uciskiem i niesprawiedliwością. Andriej Sacharow (1921–1989) – wybitny fizyk, członek Akademii Nauk, dysydent i laureat pokojowej nagrody Nobla w roku 1975 – z zesłania w mieście Gorki wysłał do Parlamentu Europejskiego wiadomość, w której wyraził swoje wzruszenie zamiarem ustanowienia przez Parlament nagrody za wolność myśli noszącej jego imię. Słusznie widział w tym znak poparcia dla wszystkich, którzy jak on poświęcili się walce o prawa człowieka.Andrieja Sacharowa, pioniera w dziedzinie fizyki jądrowej w ZSRR, niepokoił wyścig zbrojeń zwiększający ryzyko wybuchu światowej wojny jądrowej ciążącego nad światem w okresie „zimnej wojny”. Po opublikowaniu – w formie samizdatu (samodzielnie powielanych kopii napisanych na maszynie) - w ówczesnej prasie zachodniej eseju pt. „Refleksje na temat postępu, pokojowego współistnienia i wolności intelektualnej” Sacharow otrzymał zakaz prowadzenia wszelkich badań w dziedzinie zbrojeń. W 1970 r. Sacharow był jednym z założycieli Komitetu Praw Człowieka w ZSRR, a w 1972 r. ożenił się z Eleną Bonner, również będącą działaczką na rzecz praw człowieka. Pomimo nasilających się nacisków ze strony władz Sacharow nie tylko dążył do uwolnienia dysydentów w swoim kraju, ale stał się również jednym z najodważniejszych krytyków reżimu, uosabiającym walkę przeciwko nieprzestrzeganiu praw podstawowych. Był, zgodnie ze słowami komitetu przyznającego Pokojową Nagrodę Nobla, „głosem sumienia ludzkości”. Ani nasilające się groźby, ani wygnanie nie zdołały złamać jego oporu.Tak jak Andriej Sacharow, wszyscy dotychczasowi laureaci nagrody jego imienia dowodzą swoja postawą, jak wiele odwagi, cierpliwości i wewnętrznej siły wymaga obrona praw człowieka i działanie na rzecz ich powszechnego uznania. Prawie każdy z nich zapłacił wysoką cenę za zaangażowanie w obronę godności człowieka, a wielu spotkały prześladowania, utrata wolności osobistej, kary cielesne lub wygnanie. W niektórych przypadkach laureatom nie pozwolono na osobiste odebranie nagrody.Parlament Europejski wyróżnia Nagrodą im. Sacharowa wybitne osiągnięcia w walce o wolność myśli i wyrażania opinii, przeciwko nietolerancji, fanatyzmowi i nienawiści. W taki sposób Parlament daje wyraz przekonaniu, że do podstawowych wolności należą nie tylko prawo do życia i integralności cielesnej, ale także wolność wyrażania opinii i wolność prasy, dwa z najbardziej skutecznych sposobów walki z uciskiem, będące głównym probierzem demokratycznego i otwartego społeczeństwa. Prawo do nieograniczonej wolności poglądów oraz wyrażania opinii zapisane w art. 19 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych ONZ z 16 grudnia 1966 r., zgodnie z którym „każdy człowiek ma prawo do swobodnego wyrażania opinii; prawo to obejmuje swobodę poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania wszelkich informacji i poglądów, bez względu na granice państwowe, ustnie, pismem lub drukiem, w postaci dzieła sztuki bądź w jakikolwiek inny sposób według własnego wyboru (…)”, odzwierciedla ideę, która skłoniła Parlament Europejski do ustanowienia Nagrody im. Sacharowa.Parlament Europejski przekazuje nagrodę za działania na rzecz praw człowieka, w tym 50 tys. euro, na uroczystym posiedzeniu w Strasburgu, około 10 grudnia – rocznicy podpisania Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ w roku 1948.

Patron nagrody andriej sacharow

9

SIEć LAuREAtóW NAgROdY SAChAROWAW 2008 r., w dwudziestą rocznicę ustanowienia Nagrody im. Sacharowa za wolność myśli, Hans-Gert Pöttering, ówczesny przewodniczący Parlamentu Europejskiego, oficjalnie uruchomił Sieć Laureatów Nagrody im. Sacharowa, będącą platformą umożliwiającą laureatom nawiązywanie wzajemnej współpracy i wyrażanie solidarności.W celu podkreślenia tego wydarzenia Parlament Europejski zorganizował konferencję pod tytułem: „20 lat aktywnego wspierania praw człowieka: laureaci Nagrody im. Sacharowa dzielą się swymi doświadczeniami”.Laureaci podpisali wspólną deklarację, w której „uzgodnili, że dołożą jeszcze więcej wspólnych starań, by wspierać obrońców praw człowieka na świecie poprzez wspólne działania laureatów Nagrody im. Sacharowa oraz poprzez współpracę między nimi a Parlamentem Europejskim”.Działania w ramach sieci zostały zintensyfikowane dzięki konferencji wysokiego szczebla, która odbyła się w listopadzie 2011 r. i na którą zaproszono wszystkich laureatów. Podczas corocznego spotkania w ramach Sieci Laureatów Nagrody im. Sacharowa w październiku 2012 r. współprzewodniczący sieci, przewodniczący Parlamentu Europejskiego Martin Schulz i laureaci z 2011 r. – Ali Farzat, Asmaa Mahfouz i Ahmed al-Sanusi – dyskutowali na forum publicznym na temat swoich poglądów dotyczących procesu budowania demokracji. Laureaci byli także prelegentami podczas pierwszego Światowego Forum na rzecz Demokracji w Strasburgu, które odbyło się, pod patronatem między innymi Parlamentu Europejskiego.W 2013 r. odbędą się obchody 25. rocznicy ustanowienia Nagrody im. Sacharowa. Cieszący sie wolnością laureaci z całego świata przybędą do Brukseli, aby omówić kwestie związane z ich zmaganiami oraz aby wzbogacić nawzajem swoje doświadczenia podczas Konferencji Sieci Laureatów Nagrody im,.Sacharowa.

9

10

laUreaci nagrody

1988 Nelson Rolihlahla Mandela; Anatolij Marczenko (pośmiertnie)

1989 Alexander Dubček

1990 Aung San Suu Kyi

1991 Adem Demaçi

1992 Matki z Plaza de Mayo

1993 Oslobodjenje

1994 Taslima Nasreen

1995 Leyla Zana

1996 Wei Jingsheng

1997 Salima Ghezali

1998 Ibrahim Rugova

1999 Xanana Gusmão

2000 ¡BASTA YA!

2001 Izzat Ghazzawi; Nurit Peled-Elhanan; Dom Zacarias Kamwenho

2002 Oswaldo José Payá Sardiñas

2003 Sekretarz Generalny ONZ Kofi Annan wraz z całym personelem Organizacji Narodów Zjednoczonych

2004 Białoruski Związek Dziennikarzy

2005 Kobiety w Bieli; Hauwa Ibrahim; Reporterzy bez Granic

2006 Aliaksandr Milinkevich

2007 Salih Mahmoud Mohamed Osman

2008 Hu Jia

2009 Memoriał (Oleg Orłow, Siergiej Kowaliow i Ludmiła Aleksiejewa w imieniu organizacji Memoriał i wszyscy inni obrońcy praw człowieka w Rosji)

2010 Guillermo Fariñas

2011 Arabska wiosna (Mohamed Bouazizi, Asmaa Mahfouz, Ahmed al-Sanusi, Razan Zaitouneh i Ali Farzat)

2012 Nasrin Sotoudeh i Jafar Panahi

NASRIN SOtOudEh JAfAR PANAhISAChAROWA ZA WOLNOŚć MYŚLI 2012

12

NAgROdA IM. SAChAROWA ZA WOLNOŚć MYŚLI 2012: NASRIN SOtOudEh I JAfAR PANAhINasrin Sotoudeh jest prawnikiem specjalizującą się w prawach człowieka. Odbywa obecnie wyrok sześciu lat pozbawienia wolności w okrytym złą sławą więzieniu Evin za nieustraszoną obronę dysydentów aresztowanych w 2009 r. podczas masowych protestów przeciwko wyborom prezydenckim, uznanym przez nich za sfałszowane. Więźniowie polityczni starali się, by wystąpiła w ich imieniu, ponieważ była wystarczająco silna i odważna, aby stawić czoła organom sądowym i funkcjonariuszom tajnych służb. Nasrin Sotoudeh zdecydowanie sprzeciwia się również wykonywaniu kary śmierci na nieletnich.

45-letnia Sotoudeh, jest obecnie wycieńczona po strajkach głodowych na znak protestu przeciwko naciskom wywieranym na jej rodzinę i surowym warunkom panującym w więzieniu. W liście do swoich dzieci, Mehrvaeh i Nimy, opublikowanym na persian2english.com, Nasrin wyraziła ubolewanie, że nie może usłyszeć ich głosów: „Poza pełnieniem wszystkich moich ról o charakterze społecznym i zawodowym jestem dumna z tego, że jestem matką, zwłaszcza was dwojga”, ale „nie chcę, by moje dzieci zobaczyły, jak stosuje się wobec mnie środki przymusu, nacisku i jak jestem upokarzana. Nie chcę, aby moje dzieci myślały, że inni mogą stosować wobec nich nielegalne środki poprzez nadużywanie władzy”. Odmówiono jej widzenia się z rodziną za to, że nie dała się zmusić do noszenia czadoru, który, w przeciwieństwie do hidżabu, nie jest nakazany przez prawo.Jafar Panahi jest reżyserem, któremu zakazano kręcenia filmów przez następne 20 lat. Ponieważ otwarcie popiera irański opozycyjny „zielony ruch” oraz krytykuje prezydenta Mahmuda Ahmadineżada, został również skazany na karę sześciu lat więzienia za „propagandę przeciwko Republice Islamskiej”. Żyje obecnie w swego rodzaju stanie zawieszenia – nie może opuścić kraju ani wypowiadać się w mediach, a mimo to walczy przeciwko ograniczeniom nakładanym na jego wolność wyrażania opinii.Inspirowany realizmem i humanistycznym punktem widzenia na życie, 51-letni Jafar Panahi, kieruje swój obiektyw na trudności, jakie życie w Iranie stawia przed dziećmi, ubogimi, a w szczególności przed kobietami, na których od czasu przeprowadzenia islamskiej rewolucji skupia się gniew i cenzura irańskich władz. Filmy Panahiego, nagrodzone w Cannes i Wenecji, są zakazane w jego kraju i niejednokrotnie przyczyniały sie do tego, że reżyser był zamykany w więzieniu. W 2010 r. został aresztowany wraz z żoną, córką i 15 przyjaciółmi, po czym wszyscy zostali zwolnieni. W 2011 r. nakręcił film pt. „To nie jest film”, w którym siedzi przy swoim kuchennym stole, rozmawia ze swoim adwokatem i czeka na wykonanie kary więzienia. Obraz ten był niespodzianką w konkursie podczas Festiwalu Filmowego w Cannes, po tym jak przemycono go na pendrivie ukrytym w ciastku. Brytyjsko-irański komik Omid Djalili stwierdził: „To dar, to powód do śmiechu: mówi wiele o duszy mężczyzny”.

12

13

1988 Nelson Rolihlahla MandelaNelson Rolihlahla Mandela – laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1993 r., urodzony w 1918 r. w Umtacie w Republice Południowej Afryki – został wybrany na prezydenta i szefa rządu RPA w pierwszych wolnych wyborach w 1994 r. Większość życia spędził w więzieniu. Przywódca Afrykańskiego Kongresu Narodowego, dla swoich rodaków i opinii światowej

stanowił symbol oporu czarnoskórej ludności przeciwko opartemu na ucisku reżimowi apartheidu. W momencie przyznania nagrody, w roku 1988, Mandela nadal przebywał w areszcie domowym.Po wycofaniu się z życia publicznego w czerwcu 1999 r. nadal działa na rzecz swoich ideałów i wartości poprzez dwie założone przez siebie instytucje dobroczynne – Fundację Nelsona Mandeli (Nelson Mandela Foundation) oraz Fundację Nelsona Mandeli na rzecz Dzieci (Nelson Mandela Children’s Fund), a także poprzez inicjatywę „Global Elders” uruchomioną przez niego w dniu 18 lipca 2007 r. razem z Graçą Machel i arcybiskupem Desmondem Tutu. W projekt ten zaangażowała się grupa światowych przywódców, działaczy pokojowych i obrońców praw człowieka, których celem jest znalezienie odpowiedzi na globalne problemy, poprzez wykorzystanie „prawie 1000 lat doświadczeń ludzkości, aby poradzić sobie z kwestiami pozornie nie do rozwiązania, takimi jak zmiana klimatu, HIV/AIDS oraz ubóstwo” oraz aby „dzięki swojej niezależności politycznej przyczynić się do rozwiązania niektórych najbardziej skomplikowanych światowych konfliktów”.W przemówieniu wygłoszonym na posiedzeniu Parlamentu z okazji dziesięciolecia demokracji w Republice Południowej Afryki Nelson Mandela powiedział: „Budując w naszym kraju wolną od segregacji rasowej, otwartą demokrację, kierowaliśmy się zasadą mówiącą, że w każdej grupie i klasie społecznej są dobrzy ludzie oraz że w otwartym i wolnym społeczeństwie tacy właśnie obywatele naszego kraju połączą się, by razem dążyć do wspólnego dobra. Historycznym wrogom udało się wynegocjować pokojowe przejście od apartheidu do demokracji właśnie dzięki temu, że byliśmy gotowi uwierzyć we wrodzoną skłonność do dobra u innych”.W 2012 r. Uniwersytet Południowej Afryki uhonorował byłego prezydenta in absentia Nagrodą Wyspy Robben dla Absolwentów (Robben Island Alumnus Award),

stanowiącą oficjalne uznanie za jego poświęcenie dla sprawiedliwości społecznej i zaangażowanie w przywództwo etyczne.

1988 Anatolij MarczenkoAnatolij Marczenko (1938–1986) – jeden z najbardziej znanych dysydentów byłego Związku Radzieckiego, zmarł w grudniu 1986 r. w więzieniu w Czystopolu na skutek strajku głodowego, po ponad 20 latach spędzonych w więzieniach. Należał do grupy założonej w 1975 r. w celu prowadzenia działalności na rzecz przestrzegania zasad

aktu końcowego KBWE, szczególnie postanowień dotyczących praw człowieka, bezpieczeństwa i współpracy.Ujawniał prawdę o radzieckich obozach pracy i więzieniach, w wyniku czego został skazany na karę więzienia za antyradziecką agitację i propagandę. „Jedyna możliwością walki z dominującym złem i bezprawiem jest, według mnie, poznanie prawdy”.

1989 Aleksander dubčekAleksander Dubček (1921–1992) został uhonorowany przez Parlament Europejski w 1989 r. jako jeden z inicjatorów procesu odnowy i zmian w byłym bloku wschodnim oraz sztandarowa postać ruchu reform znanego pod nazwą „Praskiej Wiosny”.Jego dążenie do „socjalizmu z ludzką twarzą” zniweczyła

zbrojna interwencja sił Układu Warszawskiego, które w dniu 21 sierpnia 1968 r. weszły na terytorium Czechosłowacji, przejmując kontrolę nad Pragą i siedzibą Komitetu Centralnego. Działacz trafił wtedy na krótko do radzieckiego aresztu. Oskarżony o zdradę, pozbawiony urzędu i wykluczony z Komunistycznej Partii Czechosłowacji, do 1985 r. Aleksander Dubček utrzymywał się, pracując jako zwykły robotnik. W 1988 r. wrócił do życia politycznego i zaangażował się w ruch na rzecz praw obywatelskich.Po rewolucji w Czechosłowacji Dubček został wybrany na przewodniczącego Zgromadzenia Federalnego Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej. Jako jedna

z postaci niosących nadzieję także dla dysydentów radzieckich w ich wieloletniej walce o głasnost – jak wyraził się o nim Andriej Sacharow w przemowie wygłoszonej podczas ceremonii przyznania nagrody w styczniu 1990 r. – Dubček wyraził życzenie, aby „dzięki Praskiej Wiośnie wielka symfonia europejskiego ducha wspólnoty rozbrzmiewała nadal, tak w roku 1990, jak i we wszystkich kolejnych latach”.

1990 Aung San Suu KyiPrzywództwo Aung San Suu Kyi w walce na rzecz demokracji prowadzonej przez obywateli Birmy zostało uhonorowane Nagrodą Sacharowa w 1990 r., na rok przed otrzymaniem przez działaczkę Pokojowej Nagrody Nobla w 1991 r.Międzynarodowy symbol pokojowego oporu wobec ucisku, Suu Kyi, urodzona w 1947 r., spędziła większość okresu dwudziestu lat, jaki

upłynął od 1990 r., w areszcie domowym lub więzieniu, po dokonaniu przez juntę wojskową aresztowań i krwawych represji wobec członków założonej przez działaczkę Narodowej Ligi na rzecz Demokracji, która odmówiła oddania władzy juncie mimo jej miażdżącego zwycięstwa w wyborach w tym roku.Działaczka nadal odbywała karę aresztu domowego, gdy przeprowadzano w Birmie pierwsze od dwudziestu lat wybory w dniu 7 listopada 2010 r., ale została zwolniona sześć dni później. Ponieważ nowy rząd kraju rozpoczął przeprowadzanie demokratycznych reform, Aung San Suu Kyi zgłosiła swoją kandydaturę w parlamentarnych wyborach uzupełniających w kwietniu 2012 r., w których wraz ze swoją partią zdobyła 43 z 45 przewidzianych miejsc. W dniu 3 maja 2012 r. odbyło się jej zaprzysiężenie w parlamencie. Aung San Suu Kyi przewodzi obecnie parlamentarnej opozycji w Birmie.Po odniesionym przez nią zwycięstwie wyborczym Parlament Europejski wyraził „ogromny szacunek dla liderki opozycji i laureatki Nagrody Sacharowa Aung San Suu Kyi za trwającą od dziesięcioleci walkę” oraz wyraził podziw dla jej odwagi i wytrwałości, która jest „przykładem bezinteresownej walki o wolność i demokrację w obliczu tyranii”. Parlament Europejski z zadowoleniem przyjął otwarcie dialogu między rządem a opozycją. Parlament wielokrotnie wzywał do natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia Aung San Suu Kyi i innych birmańskich więźniów politycznych oraz potępiał regularne naruszanie praw człowieka, podstawowych wolności i podstawowych praw demokratycznych obywateli Birmy.

Od czasu rozpoczęcia demokratycznych reform w tym państwie uwolniono setki więźniów politycznych i zniesiono cenzurę w mediach. Aung San Suu Kyi została wyznaczona na szefa liczącej 15 członków komisji parlamentarnej, której zadaniem jest udzielanie wsparcia we wdrażaniu zasady państwa prawa w kraju. Działaczka uważa silne, niezależne sądownictwo funkcjonujące w przejrzysty sposób za klucz do demokratyzacji: „Jeżeli możemy stwierdzić, że udało nam się przywrócić praworządność, to oznacza, że proces demokratyzacji się powiódł”.Odkąd została uwolniona, Suu Kyi może podróżować, w związku z czym Parlament Europejski ponowił wystosowane do niej zaproszenie do złożenia w nim wizyty i odebrania otrzymanej w 1990 r. Nagrody Sacharowa.

1991 Adem DemaçiW 1991 r. Parlament Europejski przyznał nagrodę za walkę na rzecz praw człowieka pochodzącemu z Kosowa Ademowi Demaçiemu, urodzonemu w 1936 r. w Prisztinie, honorując w ten sposób człowieka, który większość swego życia (1958–1990) spędził w więzieniu, dlatego że w wypowiedziach i publikacjach stawał w obronie podstawowych praw Albańczyków mieszkających w

Kosowie. Mimo tego, że został uwięziony, Demaçi nie umilkł. Nadal odważnie ujawniał gorzką prawdę o serbskim ucisku wobec dwóch milionów kosowskich Albańczyków.„Wolność wypowiedzi [jest] pierwszym, niezbędnym krokiem na drodze do demokracji. Bez wolności wypowiedzi nie ma dialogu, bez dialogu nie można dojść prawdy, a bez prawdy niemożliwy jest postęp”. Po uwolnieniu Adem Demaçi objął przewodnictwo Rady Obrony Praw i Swobód Człowieka. W latach 1998–1999, podczas serbskiej ofensywy, był politycznym przedstawicielem Armii Wyzwolenia Kosowa. Po wojnie poświęcił się głównie działaniom na rzecz pojednania etnicznego i powrotu uchodźców. Przewodniczył Komitetowi na rzecz Wzajemnego Porozumienia, Tolerancji i Koegzystencji, reprezentującemu wszystkie grupy etniczne w Kosowie, „ponieważ Kosowo należy do wszystkich” i „[ponieważ] chcemy wolnego, demokratycznego i wielonarodowego społeczeństwa”. Do dziś Demaçi zaangażowany jest w kosowską politykę.

14

15

1992 Matki z Plaza de MayoArgentyński ruch na rzecz praw człowieka, który rozwijał się spontanicznie w ramach poszukiwań dzieci „zaginionych” podczas argentyńskiej „brudnej wojny”, siedmioletniego okresu bezprecedensowych naruszeń praw człowieka po wojskowym zamachu stanu w 1976 r.Matki czekające w kolejce przed Ministerstwem Spraw

Wewnętrznych w poszukiwaniu swoich dzieci zaczęły się nawzajem wspierać i w czasach surowych represji, kiedy zakazane było nawet tworzenie grup na ulicach, przeprowadziły swój pierwszy protest, idąc powoli w kole, w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, wokół Plaza de Mayo. W pierwszym proteście uczestniczyło czternaście kobiet, ale ponieważ stał się wydarzeniem powtarzającym się w każde czwartkowe popołudnie, do cotygodniowego marszu przyłączyły się setki osób – matek, ojców, braci, sióstr i przyjaciół. Kobiety nakładały białe chusty z wyhaftowanymi imionami dzieci, które stanowiły sugestywny wizualny symbol ich sprawy. Swój pasywny i pokojowy protest kontynuowały z odwagą nawet po tym, jak 12 członkiń zniknęło pod koniec 1977 r., w tym między innymi Azucena Villaflor, pierwsza przywódczyni Matek, oraz dwie Matki założycielki, Esther Careaga i Marìa Eugenia Bianco.Pokojowy opór stawiany przez Matki przyczynił się do obalenia reżimu wojskowego, a ich nieustające starania doprowadziły do postawienia przed sądem i uwięzienia części osób odpowiedzialnych za zbrodnie przeciwko ludzkości dokonane w Argentynie w latach siedemdziesiątych XX wieku.Ich działalność przybiera obecnie coraz większe rozmiary. Argentyńskie matki pragną, aby młodzież ich kraju okazała polityczne zaangażowanie i przeciwstawiła się systemowi, który skazał miliony Argentyńczyków na ubóstwo, nie zapewnia im wykształcenia, mieszkania ani opieki zdrowotnej. Działaczki walczą o niezawisłe sądownictwo i zmiany polityczne, przejmując ideały swoich zaginionych dzieci. Podczas nieustających demonstracji odbywających się każdego czwartku przed siedzibą prezydenta w Casa Rosada Matki noszą obecnie białe chusty bez wyhaftowanych imion dzieci, symbolizujące powszechny wymiar ich walki.Matki z Plaza de Mayo założyły Uniwersytet Ludowy, księgarnię, bibliotekę

i ośrodek kultury. W 1999 r. organizacji przyznano Nagrodę UNESCO za wychowanie dla pokoju.

1993 „Oslobodjenje”Założony w 1943 r. dziennik „Oslobodjenje” wyróżniono Nagrodą Sacharowa w roku 1993. Mimo że wielu spośród jego współpracowników zostało zabitych lub rannych, a biura wydawnictwa zniszczyła serbska artyleria, około 70 dziennikarzy – Muzułmanów, Serbów i Chorwatów – narażając życie, kontynuowało pracę

w schronie przeciwatomowym w piwnicy budynku gazety w Sarajewie, by „Oslobodjenje” mogło być dalej wydawane.Zlatko Disdarević, jeden z ówczesnych redaktorów, późniejszy ambasador Bośni, powiedział, że celem „Oslobodjenja” było utrzymanie i obrona statusu Bośni i Hercegowiny jako państwa wielonarodowego.„Nasze wysiłki kierowaliśmy przeciwko śmierci i przeciwko podziałowi czy nawet całkowitemu zniknięciu Bośni i Hercegowiny z mapy Europy. Ludność Sarajewa, Bośni i Hercegowiny będzie nadal walczyć przeciwko podziałowi, którego korzenie sięgają czasów Europy sprzed I wojny światowej”. Dziennik „Oslobodjenje” („Wyzwolenie”), którego nazwa nawiązuje do nazwy gazety założonej przez partyzantów walczących z niemiecką okupacją Jugosławii, był przez długi czas jednym z niewielu niezależnych tytułów w kraju.

1994 Taslima NasreenKiedy Taslima Nasreen, lekarka i pisarka urodzona w Bangladeszu w 1962 r., otrzymała w 1994 r. Nagrodę Sacharowa, szukała już schronienia w Europie. Jej dzieła, w których krytykuje fundamentalizm religijny, a w szczególności ucisk wobec kobiet, są w jej kraju zakazane. Islamscy fundamentaliści grożą jej śmiercią.

W wystąpieniu z okazji wręczenia nagrody powiedziała, że pochodzi z części świata, w której napięcia społeczne i ludzkie problemy są nie do zniesienia. Będąc pisarką, nie może zamykać oczu na codzienne cierpienie i głód panujące w slumsach.

16

We wrześniu 1998 r. Taslima Nasreen wróciła do Bangladeszu, do swojej śmiertelnie chorej matki. Kiedy tylko wiadomość o tym się rozeszła, fundamentaliści religijni ponownie zażądali śmierci pisarki. Sąd wydał nakaz jej aresztowania i zagroził konfiskatą mienia. Parlament Europejski, w reakcji na apel Taslimy Nasreen o pomoc, wystosował rezolucję, w której wezwał rząd Bangladeszu do ochrony życia pisarki i do zapewnienia jej bezpieczeństwa. Z powodu powtarzających się gróźb, w styczniu 1999 r. Taslima Nasreen ponownie opuściła ojczyznę. Począwszy od 1994 r. Taslima Nasreen mieszkała w wielu krajach na wygnaniu, w tym we Francji, Szwecji i od 2004 r. w Indiach. Jednak nawet tam, z powodu narastającego nacisku ze strony grup muzułmańskich protestujących przeciwko jej „antyislamskim” powieściom i pamiętnikom, została zmuszona do przeniesienia się od listopada 2007 r. do Nowego Delhi i oddania się pod opiekę służbom bezpieczeństwa indyjskiego rządu. W wyniku coraz częstszych gróźb śmierci ze strony muzułmańskich ekstremistów oraz zmagań związanych z uzyskaniem pozwolenia na pobyt w Indiach Taslima Nasreen była ostatecznie zmuszona opuścić Indie w połowie marca 2008 r. i wraca tam tylko na krótki czas. W 2009 r. mer Paryża zezwolił Taslimie Nasreen na pobyt w tym mieście. Mimo że wciąż nie zezwala się jej na powrót do Bangladeszu, Taslima Nasreen często mówi o swym pragnieniu powrotu do ojczyzny.

1995 Leyla ZanaGdy Parlament Europejski w roku 1995 przyznał Leyli Zanie Nagrodę Sacharowa za jej odważne wystąpienia w obronie praw człowieka i zaangażowanie w sprawę pokojowego, demokratycznego rozwiązania konfliktów pomiędzy rządem tureckim a ludnością kurdyjską, przebywała ona już od roku w więzieniu.

Broniąc praw swojego więzionego męża, Zana przyjęła rolę przywódczą, a jej działalność została uwieńczona kandydowaniem w tureckich wyborach parlamentarnych w 1991 r. i zdobyciem 84% głosów w okręgu wyborczym Diyarbarkir. W oświadczeniu złożonym z okazji inauguracji kadencji zobowiązała się, przemawiając w języku kurdyjskim, „walczyć o to, by naród kurdyjski i naród turecki mogły żyć razem w demokratycznym społeczeństwie”.

W grudniu 1994 r. Trybunał Bezpieczeństwa Państwowego w Ankarze oskarżył Leylę Zanę, wraz z trzema innymi posłami kurdyjskimi należącymi do prokurdyjskiej Partii Demokratycznej, o przynależność do nielegalnej Partii Pracujących Kurdystanu (PKK), na podstawie jej wypowiedzi i publikacji broniących praw Kurdów. Skazano ją na karę piętnastu lat więzienia. W 1997 r. rząd zaproponował jej zwolnienie ze względów zdrowotnych, jednak Zana odmówiła, wyrażając nadzieję, że zostanie ogłoszona „ogólna amnestia dla wszystkich więźniów politycznych”, oraz stwierdzając: „Nie chcę zostać zwolniona ze względów zdrowotnych, gdy moi polityczni przyjaciele nadal pozostają w wiezieniu”.W 2003 r., po ponownym procesie – który, podobnie jak pierwszy, został uznany przez Europejski Trybunał Praw Człowieka za niespełniający kryteriów uczciwości i niezależności – sąd zdecydował, że byli parlamentarzyści kurdyjscy mają odbyć resztę swojej kary. W 2004 r. turecki sąd apelacyjny zdecydował jednak o uchyleniu wydanych wyroków.Dzięki temu w dniu 14 października 2004 r. Leyla Zana mogła wreszcie osobiście przemówić na uroczystym posiedzeniu plenarnym Parlamentu Europejskiego w Brukseli i odebrać Nagrodę Sacharowa. W grudniu 2008 r. Leyla Zana została skazana na karę kolejnych 10 lat więzienia za rzekome rozpowszechnianie propagandy terrorystycznej, ale sąd apelacyjny uchylił ten wyrok, stwierdzając w uzasadnieniu, że oskarżona nie miała odpowiedniej możliwości obrony. W maju 2012 r. otrzymała jeszcze jeden wyrok dziesięciu lat pozbawienia wolności za „szerzenie propagandy terrorystycznej”. Layla Zana, jako kurdyjski poseł do parlamentu, na którego została ponownie wybrana w wyborach powszechnych w dniu 12 czerwca 2011 r., korzysta z immunitetu poselskiego do następnych wyborów w 2015 r.

1996 Wei Jingsheng Wei Jingsheng – „ojciec chińskiego ruchu demokratycznego” – został laureatem Nagrody Sacharowa w roku 1996.Najbardziej znany chiński dysydent urodził się dnia 20 maja 1950 r. w rodzinie urzędniczej; początkowo wstąpił do „Czerwonej Gwardii”, zafascynowany ideami maoistowskiej rewolucji kulturalnej, jednak gdy okrucieństwa popełniane w

imię walki klasowej pozbawiły go złudzeń, zwrócił się w kierunku humanizmu i demokracji.

Gdy w 1978 r. do władzy doszedł Deng Xiaoping, Wei Jingsheng uczestniczył w tworzeniu ruchu „Mur Demokracji”. W gazetkach ściennych obywatele chińscy żądali zadośćuczynienia za doznane niesprawiedliwości. „Czym jest prawdziwa demokracja?”, pytał Wei na jednym z plakatów, czym ściągnął na siebie uwagę i gniew rządu chińskiego. Kiedy w 1979 r. nazwał Deng Xiaopinga dyktatorem na wzór Mao Zedonga, został aresztowany, uznany za winnego w pokazowym procesie o przestępstwa kontrrewolucyjne i skazany na 15 lat więzienia i ciężkich robót. Po zwolnieniu w 1993 r. Wei Jingsheng nie zaniechał działalności. Nawiązał kontakty z zachodnimi mediami i nadal piętnował rażące łamanie praw człowieka w Chinach. W 1994 r. został internowany przez państwowe służby bezpieczeństwa, a pod koniec 1995 r. ponownie skazany na 14 lat więzienia pod zarzutem udziału w spisku antykomunistycznym. Jego stan zdrowia stale się pogarszał wskutek nieludzkich warunków panujących w więzieniu i złego traktowania przez innych więźniów.W dniu 16 listopada 1997 r. Wei Jingsheng został zwolniony z więzienia na skutek stanowczych nacisków międzynarodowych i wydalony do USA. Jako przewodniczący Zagranicznej Koalicji na rzecz Chińskiej Demokracji, utworzonej w 1998 r., jak również poprzez powołaną przez siebie Fundację Wei Jinshenga, nadal dąży do osiągnięcia swego najważniejszego celu – respektowania praw człowieka i demokracji w Chinach.

1997 Salima Ghezali Salima Ghezali – laureatka Nagrody Sacharowa w 1997 r. – urodziła się w 1958 r. niedaleko Algieru. W latach 80. XX wieku zaangażowała się w algierski ruch kobiecy, m.in. jako członkini-założycielka stowarzyszenia Kobiety Europy i Maghrebu oraz jako redaktor naczelna założonego przez siebie czasopisma kobiecego NYSSA.Jako działaczka na rzecz praw kobiet stała się zagorzałą obrończynią

praw człowieka i demokracji w Algierii. Po 1994 r., jako wydawca tygodnika „La Nation”, wskazywała coraz dobitniej na problem cenzury. W swoich artykułach stale wzywała do pokojowego i demokratycznego rozwiązania kryzysu algierskiego, który pochłonął dziesiątki tysięcy ludzkich istnień, w tym życie wielu dziennikarzy. W wyniku tego znalazła się w ogniu krytyki ze strony władz algierskich i ekstremistów islamskich. Publikacja w „Le Monde Diplomatique” jej artykułu o sytuacji praw człowieka w Algierii stała się w 1996 r. pretekstem dla władz do zamknięcia redagowanego przez nią tygodnika. W odpowiedzi na to Salima

Ghezali napisała: „Przypominać o zasadach, które stanowią podstawy naszej ludzkiej wspólnoty i pozwolić rządzić czujności – to najlepsza droga do tego, by cywilizacja zwyciężyła nad barbarzyństwem”.Dnia 25 kwietnia 1996 r., podczas spotkania poświęconego wolności prasy zorganizowanego przez Parlament Europejski, Salima Ghezali mówiła o strachu i presji, na jakie narażeni są dziennikarze w Algierii, kiedy próbują obchodzić cenzurę i uciec przed zabójczą wściekłością swych przeciwników.W roku 2002, na krótko przed wznowieniem publikacji „La Nation”, zapewniała, że tygodnik będzie nadal walczył o otwarcie Algierii na demokrację.Salima Ghezali jest członkinią zarządu Eurośródziemnomorskiej Fundacji na rzecz Wspierania Obrońców Praw Człowieka (EMHRF) i wciąż działa na rzecz praw kobiet i praw człowieka oraz demokracji w Algierii.

1998 Ibrahim Rugova W 1998 r., kiedy narastał konflikt zbrojny pomiędzy serbskimi jednostkami a Armią Wyzwolenia Kosowa, Parlament Europejski wystosował swego rodzaju przesłanie, przyznając Nagrodę Sacharowa politycznemu przywódcy kosowskich Albańczyków. Wyróżniając nagrodą Ibrahima Rugovę, Parlament Europejski uhonorował człowieka, który pozostawał wierny zasadzie

pokojowego sprzeciwu wobec przemocy.Dr Ibrahim Rugova, urodzony 2 grudnia 1944 r. w Cerrce (Istog) w Kosowie, wykładał literaturoznawstwo na Uniwersytecie w Prisztinie do 1989 r., gdy został wybrany na lidera Demokratycznej Ligi Kosowa (LDK). W tym samym roku Belgrad zniósł autonomiczny status prowincji Kosowo; Albańczycy zostali poddani represjom, a przywódców opozycji aresztowano. W 1990 r. dwumilionowa społeczność kosowskich Albańczyków ustanowiła własną konstytucję. W 1991 r. w referendum 97% z nich opowiedziało się za niezależnością Kosowa, a w 1998 r. ogłoszono Ibrahima Rugovę prezydentem samozwańczej „Republiki Kosowa”.Pacyfista Rugova uparcie stawiał na pokojową opozycję przeciwko serbskiemu reżimowi, przy czym stale podkreślał gotowość podjęcia dialogu z Belgradem. Jednocześnie starał się o zainteresowanie światowej opinii publicznej sprawą swojego narodu. Nieprzerwanie wzywał wspólnotę międzynarodową do wzmożenia nacisków i zapewnienia Kosowu ochrony.

17

Przekonany, że samostanowienie narodu osiągalne jest jedynie na drodze pokojowej, Ibrahim Rugova, jako główny negocjator ze strony kosowskich Albańczyków, podpisał 18 marca 1999 r. układ pokojowy z Rambouillet. Odmowa podpisania układu przez władze w Belgradzie doprowadziła do rozpoczęcia w dniu 24 marca nalotów NATO na Jugosławię, w wyniku których siły jugosłowiańskie wycofały się z Kosowa. W dniu 28 marca zamordowano w Prisztinie najważniejszego doradcę Rugovy – Fehmi Aganiego. Sam Rugova musiał się ukrywać. W marcu 2002 r. Ibrahim Rugova został wybrany na pierwszego prezydenta Kosowa. Prezydent Rugova zmarł na raka w dniu 21 stycznia 2006 r.

1999 José Alexandre „Xanana” GusmãoXanana Gusmão urodził się 20 czerwca 1946 r. w Laleia w Timorze Wschodnim. Po wycofaniu się Portugalczyków, Indonezja rozpoczęła politykę destabilizacji Timoru Wschodniego. W dniu 7 grudnia 1975 r. nastąpiła indonezyjska inwazja. Xanana Gusmão podjął działalność konspiracyjną, a w 1978 r. został przywódcą zbrojnego skrzydła

Rewolucyjnego Frontu Niepodległości Timoru (FRETILIN).Przemoc towarzysząca inwazji kosztowała według szacunków życie 200 000 osób, lecz nie złamała woli przetrwania narodu. Xanana Gusmão dążył do pokojowego rozwiązania konfliktu, proponując rządowi indonezyjskiemu plan pokojowy i rozmowy nadzorowane przez ONZ. W 1986 r. udało mu się zjednoczyć różne siły polityczne i społeczne w Radzie Narodowej Timorskiego Oporu (TNRC). W dniu 20 listopada 1992 r. Xanana Gusmão został aresztowany. Skazano go na dożywotnią karę pozbawienia wolności, skróconą następnie do 20 lat, pod zarzutem działalności separatystycznej i nielegalnego posiadania broni; ostatecznie, w lutym 1999 r., został umieszczony w areszcie domowym. Uwięzienie Xanany Gusmão, znanego również jako Mandela Timoru, nie zdołało jednak złamać opozycji w Timorze Wschodnim. W reakcji na masowe naciski międzynarodowe prezydent Indonezji Habibie uwolnił Xananę Gusmão dnia 7 września 1999 r. – wkrótce po referendum z dnia 30 sierpnia, w którym 80% ludności Timoru Wschodniego opowiedziało się za niezależnością. Xanana Gusmão, który stał się symbolem oporu w Timorze Wschodnim i uosobieniem nadziei dla międzynarodowego ruchu solidarnościowego, powiedział po uwolnieniu: „Jako wolny człowiek obiecuję zrobić wszystko, co w mojej mocy, aby przynieść pokój Timorowi Wschodniemu i mojemu narodowi”.

W kwietniu 2002 r. odbyły się pierwsze wolne wybory prezydenckie w Timorze Wschodnim. Xanana Gusmão został wybrany większością prawie 83% głosów i w tym samym roku otrzymał Nagrodę Północ-Południe Rady Europy. Dnia 20 maja 2002 r. Kofi Annan oficjalnie ogłosił niepodległość Demokratycznej Republiki Timoru Wschodniego. José Xanana Gusmão do maja 2007 r. pełnił funkcję prezydenta Timoru Wschodniego, a w następstwie wyborów parlamentarnych w dniu 30 czerwca 2007 r. objął urząd premiera. W 2008 r. Xanana Gusmão przeżył zamach na swoje życie. We wrześniu 2012 r. oświadczył przed Zgromadzeniem Ogólnym ONZ, że Timor Wschodni zamierza wyjść z ubóstwa i stać się dobrze prosperującym państwem do 2030 r.

2000 ¡BASTA YA!Grupa nacisku BASTA YA! („Dosyć już!”), stowarzyszenie posiadające od lipca 2004 r. status doradczy w Radzie Gospodarczo-Społecznej ONZ, zrzesza osoby pracujące na rzecz podstawowych praw człowieka, demokracji, jedności i tolerancji w Kraju Basków. Członkowie grupy mają różne

światopoglądy, ale zgadzają się co do poniższych zasad:

| opór przeciwko wszelkim formom terroryzmu, niezależnie od jego źródła i stopnia nasilenia;| wspieranie wszystkich ofiar terroryzmu i przemocy politycznej;| obrona zasady państwa prawa, konstytucji i statutu autonomicznego Kraju Basków.

Terroryzm ETA i pokrewnych grup zagraża podstawowym wolnościom i prawom człowieka w Kraju Basków. Tysiące ludzi stało się ofiarami zastraszania, wymuszeń, szantażu i zamachów, które dotykają nie tylko osoby będące bezpośrednim celem, ale także ich bliskich i mienie. Nie mogą oni swobodnie wypowiadać swoich poglądów ani korzystać ze swoich praw, nie narażając się na wielkie niebezpieczeństwo.Członkowie BASTA YA! ryzykują życie w walce z terroryzmem; ich jedyną „bronią” jest pokojowa mobilizacja obywateli do obrony podstawowych wolności. BASTA YA! pragnie uwrażliwić obywateli poprzez działania akcentujące solidarność ze wszystkimi, którzy przeciwstawiają się terroryzmowi i bronią demokratycznych wartości. W marcu 2002 r. rzecznik grupy,

18

19

Fernando Savater, w wypowiedzi dla Komisji Spraw Zagranicznych Parlamentu Europejskiego stwierdził, że ludzie są zmęczeni po 25 latach codziennej walki i że w ostatnim dziesięcioleciu 10% obywateli opuściło już Kraj Basków. Grupa oświadczyła, że bardzo pragnie, aby jak najszybciej zaistniała możliwość rozwiązania jej struktur ze względu na brak powodów uzasadniających konieczność ich istnienia. Do tego czasu, podczas gdy groźba terroryzmu nadal ciąży nad Krajem Basków, a obywatele żyją w atmosferze przymusu i nieustającej przemocy, BASTA YA! pozostaje zdecydowana, by kontynuować działalność i w razie konieczności mobilizować obywateli.

2001 Izzat GhazzawiIzzat Ghazzawi, Palestyńczyk, urodzony w 1951 r., uzyskawszy tytuł magistra literatury angielskiej, wykładał na Uniwersytecie w Birzeit. Przewodniczący Związku Pisarzy Palestyńskich, autor powieści i nowel, krytyk literacki, zorganizował pierwszą Międzynarodową Konferencję Pisarzy w Palestynie (1997) i jej przewodniczył.

Izzat Ghazzawi był członkiem Biura Wykonawczego Palestyńskiej Rady Sprawiedliwości i Pokoju; w 1995 r. w Stavanger przyznano mu Międzynarodową Nagrodę za Wolność Wypowiedzi. Z powodu swojej działalności politycznej był więziony i wielokrotnie karany przez władze izraelskie.Jego życie naznaczone zostało zamordowaniem szesnastoletniego syna, Ramy’ego, przez armię izraelską. Ramy zginął na boisku swojej szkoły, próbując pomóc rannemu koledze. Pomimo tej tragedii Izzat Ghazzawi nadal działał na rzecz nawiązania kulturalnego i politycznego dialogu z narodem izraelskim.Wspólnie z izraelskim pisarzem Abrahamem B. Yehoshuą i fotografem Oliviero Toscanim opublikował książkę o stosunkach między Palestyńczykami a Izraelczykami, która okazała się wielkim sukcesem. Izzat Ghazzawi zmarł dnia 4 kwietnia 2003 r.

2001 Nurit Peled-ElhananNurit Peled-Elhanan, Izraelka, urodzona w 1949 r., jest profesorem uniwersyteckim literatury porównawczej. Reprezentuje wszystkich Izraelczyków, którzy są zwolennikami rozwiązania konfliktu w drodze negocjacji i którzy wyraźnie uznają prawo obydwu narodów i państw do istnienia obok siebie na równych zasadach. Jej ojciec to

słynny generał Matti Peled, powszechnie znany ze swojej walki o pokój i postęp.Czternastoletnia córka Nurit Peled-Elhanan, Smadar, zginęła w zamachu bombowym dokonanym przez palestyńskiego zamachowca-samobójcę w Zachodniej Jerozolimie. Po śmierci córki Nurit nie poddała się rozpaczy, lecz w swoich wypowiedziach podkreślała odpowiedzialność realizatorów krótkowzrocznej polityki, która nie uznaje praw drugiej strony, wzbudza nienawiść i konflikty. Nurit Peled-Elhanan założyła Izraelsko-Palestyńskie Forum Rodzin w Żałobie.Podczas spotkania z licealistami w Rimini w dniu 4 lutego 2004 r. Nurit Peled-Elhanan powiedziała: „Najwyższy czas, abyśmy zaczęli rozpatrywać wydarzenia rozgrywające się na Bliskim Wschodzie w kategoriach kryminalnych, a nie politycznych czy militarnych (…). Czas pokazać, jak rozpoznawać fałszywe ideały i jak przeciwstawiać się straszliwemu wypaczaniu ideałów (…). Najwyższy czas (…) byśmy znowu byli ludźmi – a nie narodami; ludźmi – a nie armiami; abyśmy wspólnie uratowali dzieci, które jeszcze żyją, mówiąc »Dość tego!«”.Swoim życiem Izzat Ghazzawi i Nurit Peled-Elhanan ucieleśnili nadzieję na pokojowe rozwiązanie konfliktu pomiędzy Palestyńczykami a Izraelczykami na drodze negocjacji. Ich osobiste tragedie nie uczyniły z nich wrogów; ich ból nie przerodził się w nienawiść, lecz w szacunek dla praw poszczególnych obywateli.

20

2001 Dom Zacarias Kamwenho W roku 1999 wśród ludności angolskiej zaczęła rodzić się nowa świadomość potrzeby aktywnego wystąpienia w obronie pokoju i praw człowieka, wspierana przez starania przywódców kościelnych oraz licznych organizacji społeczeństwa obywatelskiego realizujących cel „szerokiego narodowego pojednania”.

Arcybiskup Zacarias Kamwenho należy do awangardy ruchu pokojowego. Urodził się w Chimbundo (Huambo, Angola) w 1934 r., otrzymał święcenia w 1961 r., a w 1995 r. został arcybiskupem Lubango. Zawsze wyrażał stanowcze, bezstronne i zdecydowane poglądy w stosunku do wszystkich stron konfliktu, dążąc do osiągnięcia, poprzez dialog polityczny, trwałego pokoju po 26 latach wojny domowej. W uznaniu dla jego niesłabnących wysiłków na rzecz pokoju w roku 2001 przyznano mu Nagrodę Sacharowa.Zawieszenie broni, które nastąpiło w 2002 r. po zamordowaniu Jonasa Savimbiego, rozmowy pokojowe i ogólny klimat demokratyzacji można w znacznym stopniu uznać za skutek kampanii prowadzonej przez Dom Zacariasa Kamwenho oraz innych przywódców religijnych i społecznych. W 2003 r. arcybiskup Zacarias Kamwenho zrezygnował z przewodniczenia Konferencji Biskupów Angoli oraz Wysp Świętego Tomasza i Książęcej, jednak nadal aktywnie pracował w swojej diecezji i w Ekumenicznym Komitecie na rzecz Pokoju w Angoli, dążąc do demokratyzacji, poszanowania podstawowych wolności i praw człowieka, wdrażania zasady państwa prawa i trwałego narodowego pojednania. W 2012 r. obecnie emerytowany arcybiskup wezwał Angolijczyków do korzystania z prawa do głosowania.

2002 Oswaldo José Payá SardiñasOswaldo José Payá Sardiñas został uhonorowany za niezłomne zaangażowanie w dialog narodowy i zmiany demokratyczne na Kubie. Urodzony w 1952 r., zginął w wypadku samochodowym w lipcu 2012 r. Był najbardziej znany jako twórca „Projektu Vareli”, kampanii polegającej na zbieraniu podpisów wyrażających poparcie dla

referendum w sprawie praw gwarantujących prawa obywatelskie.

Założył również Chrześcijański Ruch Wyzwolenia, którego członkowie wciąż wzywają do wyjaśnienia okoliczności śmierci działacza. Jego rodzina odrzuciła oficjalną wersję, zgodnie z którą przyczyną śmierci był wypadek spowodowany nadmierną prędkością.Payá był cieszącym się szacunkiem rzecznikiem kubańskiej opozycji, a w trakcie uroczystości pogrzebowych hołd oddali mu zarówno młodsi, jak i starsi dysydenci, w tym laureaci Nagrody Sacharowa – Damas de Blanco i Guillermo Fariñas.Mimo że od młodości spotykały go prześladowania i potępienie za krytykę polityki Fidela Castro, Payá wykazywał niesłabnące zaangażowanie w kwestię swobód obywatelskich. W 1997 r. stworzył „Projekt Vareli”, w ramach którego żądano narodowego referendum dotyczącego spraw takich, jak wolność słowa i zrzeszania się, wolne, pluralistyczne wybory, zwolnienie wszystkich więźniów politycznych oraz reformy gospodarcze i społeczne. W ten sposób Payá Sardiñas okazał swoje poparcie dla dążenia do przemian politycznych za pomocą istniejących środków prawnych. Jemu i jego zwolennikom udało się zebrać 25 000 podpisów i przedstawić projekt Zgromadzeniu Narodowemu Władzy Ludowej w maju 2002 r. Opozycja po raz pierwszy zjednoczyła się, popierając manifest „Todos Unidos” („Wszyscy Razem”).W marcu 2003 r. 75 Kubańczyków – spośród których dwie trzecie brało czynny udział w kampanii na rzecz referendum – zostało skazanych na wieloletnie więzienie pod zarzutem przestępstw przeciwko niezależności narodowej i integralności terytorialnej.Przemawiając w Parlamencie Europejskim, Oswaldo José Payá Sardiñas zapewnił, że represje rządu kubańskiego nie powstrzymają kampanii, ponieważ Kubańczycy chcą zmian bez przemocy.W lipcu 2003 roku 200 posłów do Parlamentu Europejskiego podpisało „inicjatywę im. Sacharowa”, będącą wyrazem ich nieustającego poparcia dla działań Oswaldo José Payá Sardiñasa. W związku ze śmiercią działacza w 2012 r. przewodniczący Parlamentu Europejskiego Martin Schulz wyraził swoją wiarę w to, że idee Oswaldo Payá przetrwają, ponieważ jego praca i zaangażowanie stały się inspiracją dla pokolenia kubańskich aktywistów, którzy naśladują go w propagowaniu wolności politycznej i praw człowieka.

2003 Sekretarz generalny ONZ Kofi Annan i wszyscy współpracownicy Organizacji Narodów Zjednoczonych– specjalnie dla uczczenia pamięci Sergia Vieiry de Mello i wielu innych pracowników ONZ, którzy stracili życie w służbie pokoju na świecie.Przyznając w roku 2003 Nagrodę Sacharowa Organizacji Narodów Zjednoczonych, Parlament Europejski wyraził uznanie dla

podejmowanych przez ONZ działań na rzecz pokoju, praw człowieka i podstawowych wolności oraz w celu wspierania demokracji i zasady państwa prawa na całym świecie.Pod przewodnictwem Kofiego Annana podjęto starania zmierzające do uczynienia z ONZ narzędzia lepiej odpowiadającego światowym potrzebom w erze globalizacji: „Będziemy nadal prowadzić walkę z ubóstwem, chorobami, zmianą klimatu i rozpowszechnianiem broni lekkiej. Będziemy także współpracować na rzecz pokonania terroryzmu i powstrzymania rozprzestrzeniania broni masowego rażenia. ONZ musi stawić czoła wszystkim tym zagrożeniom jednocześnie”.Nagrodą Sacharowa uhonorowano pracowników ONZ, pracujących niestrudzenie na rzecz pokoju na świecie, często w trudnych warunkach. Podejmują oni ryzyko utraty życia, wielu z nich już je straciło.W szczególny sposób nagrodą uczczono pamięć Sergia Vieiry de Mello, Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka, jednego z najgodniejszych pracowników ONZ, który, pełniąc funkcję specjalnego przedstawiciela Kofiego Annana w Iraku, zginął w 2003 r. wraz z innymi urzędnikami ONZ podczas ataku na Kwaterę Główną ONZ w Bagdadzie.Wobec zbliżającej sie 60. rocznicy ONZ Kofi¬ Annan zainicjował okres refleksji nad reformą tej organizacji, przedkładając w 2005 r. Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ raport „Większa wolność”, w którym przedstawił zarys swej wizji kompleksowej i szeroko zakrojonej reformy ONZ. Zaowocował on, między innymi, utworzeniem w marcu 2006 r. nowej Rady Praw Człowieka zastępującej dawną Komisję Praw Człowieka w celu wzmocnienia struktur tego światowego organu pracującego na rzecz promowania i ochrony praw podstawowych i zajmującego się sytuacją w państwach najczęściej łamiących prawa człowieka.Po zakończeniu sprawowania dwóch pięcioletnich kadencji na stanowisku Sekretarza Generalnego ONZ w styczniu 2007 r. Kofi Annan zaangażował się w działania szeregu organizacji, zarówno o globalnym zasięgu, jak i zajmujących się problemami Afryki. Został

między innymi mianowany przewodniczącym Globalnego Forum Humanitarnego w Genewie oraz członkiem inicjatywy „Global Elders”, grupy przywódców, którzy „dzięki swojej wiedzy, niezależności, zdolnościom przywódczym i prawości przyczyniają się do rozwiązywania szeregu najtrudniejszych światowych problemów”.Jako szef Panelu Wybitnych Osobistości Afryki Annan uczestniczył w negocjacjach mających na celu położenie kresu zamieszkom społecznym w Kenii na początku 2008 r. oraz skutecznie doprowadził do rozwiązania konfliktu przez podpisanie w lutym 2008 r. porozumienia o powstaniu rządu koalicyjnego przez prezydenta Mwai Kibaki i Raila Odinga. W 2012 r. jako Wspólny Specjalny Wysłannik ONZ i Ligi Państw Arabskich podjął się misji mającej na celu rozwiązanie konfliktu w Syrii.

2004 Białoruski Związek dziennikarzyZaangażowanie Białoruskiego Związku Dziennikarzy (BZD) w obronę wolności słowa oraz w propagowanie wolnego i profesjonalnego dziennikarstwa na Białorusi jest inspirujące.Jako przedstawiciel prawie tysiąca pracowników mediów, związek w niezwykle trudnych warunkach angażuje się w ochronę słusznych praw dziennikarzy, którzy nierzadko są ofiarami zastraszania,

szykan, postępowań karnych i przymusowej emigracji. W pewnych indywidualnych przypadkach natychmiastowa interwencja BZD umożliwiła postawienie zarzutów osobom odpowiedzialnym za groźby śmierci kierowane pod adresem dziennikarzy. Pomimo braku niezależnego sądownictwa, prawnicy BZD często skutecznie reprezentują dziennikarzy i media w sądach. Ważnym elementem działań związku jest zwiększanie świadomości obywateli w zakresie konstytucyjnego prawa do wolności informacji i wskazywanie im sposobów korzystania z przysługujących im praw. Poprzez swoje Prawne Centrum na rzecz Obrony Mediów BZD pracuje nad poprawą obecnych ram prawnych.W dniu 3 maja 2005 r., z okazji Dnia Wolności Prasy, związek wezwał do wsparcia niezależnej prasy białoruskiej, która – z uwagi na sytuację panującą w tym kraju – jest dla ich obywateli jedynym aktualnym i wszechstronnym źródłem informacji o wydarzeniach na Białorusi i na świecie. Białoruski Związek Dziennikarzy, mimo wrogości reżimu i ciężkich warunków, w jakich się znajduje, kontynuuje pracę na rzecz promowania niezależnego dziennikarstwa i wolności słowa na Białorusi.

21

2005 Kobiety w BieliOrganizacja Kobiety w Bieli z Kuby jest jednym z trzech laureatów Nagrody Sacharowa w 2005 r. Przyznając tę nagrodę, Parlament Europejski wyraził swoje uznanie dla odwagi i poświęcenia w walce o prawa człowieka na Kubie, a także wskazał na sytuację stale przetrzymywanych 75 dysydentów politycznych uwięzionych w marcu 2003

r., głównie za krytykę braku wolności politycznej w kraju. Na Kubie opowiadanie się przeciw rządowi uznawane jest za akt wywrotowy, zagrożony karą pozbawienia wolności do 25 lat.Wszelkie próby zatarcia pamięci o uwięzionych spełzły na niczym, gdyż ich żony, matki i córki poprzez swój pokojowy protest zwróciły uwagę opinii międzynarodowej na zaistniałą sytuację. Działaczki te nazywają siebie Kobietami w Bieli („Damas de Blanco”). Stowarzyszenie powstało jako spontaniczny ruch na początku 2004 roku. Jego członkinie nie tworzą partii politycznej ani nie są związane z żadnego rodzaju polityczną organizacją. Ich biały strój symbolizujący niewinność i czystość stanowi nawiązanie do taktyki zastosowanej przez argentyńskie matki w latach 70. XX wieku, aby zażądać informacji o swoich zaginionych dzieciach. Kobiety te, Matki z Plaza de Mayo, zostały wyróżnione Nagrodą Sacharowa w 1992 r. Każdej niedzieli Kobiety w Bieli są obecne na mszy w kościele św. Rity, a następnie idą w marszu pokojowym wzdłuż Piątej Alei w Hawanie, z kwiatami w dłoniach, żądając uwolnienia swoich bliskich i wszystkich bezprawnie uwięzionych na wyspie. Początkowo pisały listy do władz kubańskich, ale nie otrzymały ani jednej odpowiedzi. Ich demonstracje to pierwszy w ciągu ostatnich 47 lat uliczny protest kubańskich kobiet przeciwko niesprawiedliwym karom więzienia.Pomimo kierowanych pod ich adresem gróźb i obelg Kobiety w Bieli nadal występują w obronie praw kubańskich więźniów politycznych oraz godności wszystkich Kubańczyków. Kobiety w Bieli pokojowymi metodami domagają się sprawiedliwości oraz żądają natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia wszystkich więźniów politycznych. Łączy je niepokój o najbliższych, którzy muszą znosić straszliwe warunki więzienne. Kobiety w Bieli wezwały wszystkie narody do wyrażenia solidarności z ich sprawą.Pięć kobiet – Laura Pollán, Miriam Leiva, Berta Soler, Loyda Valdés i Julia Núnez – zostało wydelegowanych przez grupę do odebrania nagrody w imieniu Kobiet w Bieli podczas uroczystości w Parlamencie Europejskim w Strasburgu.

Władze kubańskie nie zezwoliły przedstawicielkom organizacji na wyjazd z kraju i odebranie nagrody w Strasburgu. Kobiety w Bieli reprezentowała Blanca Reyes, jedna z działaczek ruchu, obecnie mieszkająca w Hiszpanii. Tymczasem Laura Pollán, jedna z założycielek i wydelegowanych przedstawicielek Kobiet w Bieli, zmarła w październiku 2011 r. Władze nie zezwoliły Kobietom w Bieli również na udział w konferencji upamiętniającej 20. rocznicę ustanowienia Nagrody Sacharowa w listopadzie 2011 r.Do dzisiaj Nagroda Sacharowa nie została wręczona laureatkom. Parlament Europejski w dalszym ciągu nalega, aby umożliwiono im osobiste odebranie nagrody.

2005 Hauwa IbrahimHauwa Ibrahim jest pochodzącą z Abudży (Nigeria) prawniczką specjalizującą się w prawach człowieka oraz matką dwóch synów. Urodziła się w 1968 r. w małej i biednej wiosce, w rodzinie mułły. Nic nie wskazywało na to, że czeka ją kariera prawnicza. W wieku 12 lat miała wyjść za mąż, zakończywszy edukację na poziomie szkoły podstawowej. Sprzeciwiła się takiemu losowi.

Jako jedna z nielicznych kobiet-prawników w północnej Nigerii podjęła pracę na odległych terenach wiejskich, gdzie jedynym środkiem transportu między wsiami były wielbłądy i osły. Opisuje tamten okres jako jeden z najlepszych w jej życiu, gdyż miała wówczas bliski kontakt ze swoją ziemią rodzinną.Jest głęboko świadoma wagi wykształcenia jako sposobu wzmocnienia pozycji kobiet i obrony dla osób dotkniętych skrajnym ubóstwem. Ubóstwo i analfabetyzm idą w parze, a fundamentalizm wyrasta na gruncie niewiedzy. Hauwa Ibrahim, sama wychowana jako muzułmanka, bez wytchnienia walczy przeciwko religijnemu fundamentalizmowi. Hauwa Ibrahim zapoczątkowała praktykę, którą można jedynie określić jako niezwykłą: zorganizowała obronę prawną dla osób skazywanych według islamskiego szariatu, stosowanego w 12 północnych stanach Nigerii. Wyroki śmierci, mimo że tymczasowo się ich nie wykonuje, są tam nadal wydawane. Od 1999 r. Hauwa Ibrahim pracowała bez wynagrodzenia jako obrończyni w 47 sprawach – w wielu z nich stroną były kobiety oskarżone o cudzołóstwo i skazywane na śmierć przez ukamienowanie. To dzięki jej zdolności przyciągnięcia uwagi międzynarodowej opinii publicznej możliwe było uratowanie życia Aminy Lawal, Safiyi Hussaini i Hafsatu Abubakar. Była równie głęboko zaangażowana w inne sprawy związane z okrutnymi i

22

23

nieludzkimi karami, jak na przykład sprawy kobiet skazanych na karę chłosty lub sprawy chłopców skazanych na amputację kończyn za kradzież.Hauwa Ibrahim stała się symbolem, ale jej charyzma bywa dla niektórych niewygodna. Zakazano jej pełnienia funkcji obrońcy w sądach islamskich. „Nie komentuję Koranu”, powiedziała. „Moim jedynym celem jest zapewnienie poszanowania podstawowych praw każdego człowieka, takich jak praworządność i prawo do sprawiedliwego procesu”.Hauwa przekonująco wykazała, że prawo szariatu wymaga od sądów stosujących to prawo przestrzegania proceduralnych i materialnych praw zagwarantowanych tak w szariacie, jak i w konstytucji nigeryjskiej, oraz przestrzegania podpisanych przez Nigerię traktatów międzynarodowych dotyczących praw człowieka. Dzisiaj działalność Hauwy jest szeroko znana poza granicami Nigerii. Jej zdaniem jednak nadal stoi przed nią najtrudniejsze zadanie – dotarcie do opinii publicznej we własnym kraju. Podczas Konferencji Sieci Laureatów Nagrody Sacharowa w 2011 r., odnosząc się do uhonorowania nagrodą arabskiej wiosny, Hauwa Ibrahim stwierdziła: „Moim zdaniem arabska wiosna to przyszłość. Przyszłość dla demokracji, przyszłość dla praw człowieka i wolności oraz przyszłość dla godności ludzkiej (…). Myślę, że to ogromne uznanie dla nowego porządku na świecie. Nowego światowego porządku, w którym nie ma już miejsca dla nielicznych wybrańców, którzy przejmują władzę, aby nigdy jej nie oddać”.

2005 Reporterzy bez GranicOrganizacja Reporterzy bez Granic działa na rzecz wolności prasy na całym świecie, broni i wspiera dziennikarzy oraz innych pracowników mediów, którzy padli ofiarą prześladowania i cenzury.Według Reporterów bez Granic ponad jedna trzecia ludzkości żyje w krajach, gdzie nie istnieje wolność prasy.

W 2012 r. na liście prowadzonej przez Reporterów bez Granic, zwanej „Barometrem wolności prasy”, odnotowano 50 zamordowanych dziennikarzy oraz 147 uwięzionych podczas wykonywania ich pracy lub z powodów związanych z ich zawodem. Reporterzy bez Granic już od 20 lat walczą przeciwko takim praktykom.Reporterzy bez Granic – będący stale w pogotowiu w ramach sieci ponad 120

korespondentów – stanowczo potępiają wszelkie ataki na wolność prasy na świecie oraz informują o nich opinię publiczną za pośrednictwem prasy i kampanii uświadamiających. Organizacja nie tylko wysuwa argumenty moralne przeciw ograniczeniom wolności prasy, cenzurze i prześladowaniom prasy, lecz także udziela praktycznej pomocy dziennikarzom, którzy pracują w strefach objętych działaniami wojennymi.Od stycznia 2002 r., kiedy utworzyli Sieć Damoklesa, Reporterzy bez Granic dysponują większymi możliwościami prawnymi. Aby mieć pewność, że zabójcy i prześladowcy dziennikarzy staną przed sądem, sieć zapewnia ofiarom dostęp do usług prawniczych i reprezentuje je w sądzie. Inicjatywy organizacji realizowane są na pięciu kontynentach za pośrednictwem jej oddziałów krajowych i biur regionalnych, przy ścisłej współpracy z lokalnymi i regionalnymi organizacjami działającymi na rzecz wolności prasy.Na wielojęzycznej stronie internetowej Reporterów bez Granic prowadzony jest regularny rejestr ataków na wolność prasy na całym świecie oraz organizowane są akcje zbierania podpisów pod elektronicznymi petycjami w obronie więzionych dziennikarzy. W celu ominięcia cenzury na stronie niekiedy publikowane są artykuły zakazane w ojczyznach tych dziennikarzy, udostępnia się gazety, które zabroniono tam wydawać; strona internetowa służy także jako forum dla dziennikarzy, którym władze kraju zakazały wypowiadania się.Dnia 10 grudnia każdego roku stowarzyszenie przyznaje dziennikarzom nagrodę „Reporterzy bez Granic – Nagroda Fondation de France” za wybitny wkład w walkę o wolność prasy w ich rodzinnych krajach. W 2010 r. organizacja ustanowiła Nagrodę „Obywatela Sieci” („Netizen Prize”), która jest przyznawana użytkownikowi internetu, blogerowi lub cyberdysydentowi, który wniósł znaczący wkład w obronę wolności wypowiedzi w internecie.

2006 Aliaksandr MilinkevichAleksander Milinkiewicz, urodzony w 1947 r. w Grodnie, jest przywódcą demokratycznej opozycji na Białorusi.Wybrany na wspólnego kandydata na prezydenta Zjednoczonej Opozycji Demokratycznej w październiku 2005 r., zdobył ponad 100 000 podpisów na znak poparcia oraz był w stanie utrzymać zjednoczoną opozycję na

24

Białorusi, tworząc wspólny front wobec Aleksandra Łukaszenki podczas kampanii poprzedzającej wybory prezydenckie, które odbyły się w dniu 19 marca 2006 roku. Aleksander Milinkiewicz wzywał do budowania przyszłości Białorusi w duchu prawdziwej demokracji, a jego kandydatura stała się rzeczywistą alternatywą wobec autokratycznych rządów Łukaszenki.Jego dyplomatyczny sposób prowadzenia negocjacji oraz rozwaga podczas publicznych wystąpień pomogły mu zbudować mocne międzynarodowe poparcie dla jego walki. Według oceny Unii Europejskiej wybory nie miały ani wolnego, ani sprawiedliwego charakteru, a ponadto w trakcie ich przebiegu dopuszczono się oszustw. Aleksander Milinkiewicz oficjalnie uzyskał 6% głosów, ale z nieoficjalnych raportów wynika, że poparcie, jakie uzyskał w społeczeństwie, było znacznie wyższe.Sytuacja dotycząca praw człowieka na Białorusi uległa pogorszeniu po wyborach w marcu 2006 roku. Władze wprowadziły ustawę, na mocy której zachowanie uznane za krytykę państwa podlega sankcjom karnym. Obecne władze wciąż nie dopuszczają do głosu i wtrącają do więzień dziennikarzy, działaczy i innych politycznie niewygodnych kontestatorów.W kwietniu 2006 r. Milinkiewicz został uwięziony na 15 dni wraz z innymi członkami opozycji za udział w „niedozwolonym wiecu” podczas pokojowej demonstracji w Mińsku mającej na celu upamiętnienie 20. rocznicy katastrofy w Czarnobylu. W tym coraz bardziej wrogim politycznym klimacie w ostatnich latach Aleksander Milinkiewicz został kilkakrotnie aresztowany, nigdy jednak nie postawiono mu zarzutów.Aleksander Milinkiewicz jest zaangażowany w kontynuowanie walki o demokratyczną przyszłość swojego kraju oraz o przywrócenie narodowi białoruskiemu jego podstawowych praw mimo coraz trudniejszej sytuacji politycznej. We wrześniu 2010 r. ogłosił swoją decyzję o tym, że nie będzie kandydował w wyborach prezydenckich w dniu 19 grudnia 2010 r., ponieważ jego zdaniem nie wprowadzono żadnych zmian do krajowych przepisów wyborczych, aby zapewnić sprawiedliwe, wolne i otwarte wybory na Białorusi.

2007 Salih Mahmoud Mohamed OsmanSalih Osman jest prawnikiem współpracującym z Sudańską Organizacją przeciw Torturom (SOAT), bezpłatnie reprezentującym przed sądem osoby bezprawnie więzione i torturowane za przyzwoleniem sudańskich władz, których jedynym przewinieniem jest sprzeciw wobec polityki rządu

lub przynależność do tej samej grupy etnicznej, co darfurscy rebelianci.W ciągu ponad dwudziestu lat różnych wojen domowych w Sudanie Osman ryzykował własnym życiem, by nieść pomoc prawną i medyczną ofiarom konfliktu. Reprezentuje w sądzie oskarżonych przez sudański rząd, a wraz z SOAT udało mu się doprowadzić do uchylenia lub złagodzenia wyroków skazujących na śmierć lub amputację. Salih Osman i organizacja SOAT angażują się także w prowadzenie rejestru zbrodni popełnionych zwłaszcza w regionie Darfur oraz w kampanię, w wyniku której gwałt ma być sądzony jak zbrodnia wojenna. Osman aktywnie działa również na rzecz ochrony 2 mln Sudańczyków, którzy zostali zmuszeni do opuszczenia swoich domów. Za walkę z niesprawiedliwością w Sudanie Salih Osman zapłacił wysoką cenę. Członkowie jego rodziny ucierpieli z rąk członków ugrupowań zbrojnych. Osman był prześladowany za swoją działalność, wielokrotnie więziony, przetrzymywany w nieznanym miejscu i torturowany.Od 2006 r. Salih Mahmoud Mohamed Osman jest opozycyjnym członkiem sudańskiego parlamentu. Pracuje on nad reformą prawną, a jego działania koncentrują się na promowaniu zasady państwa prawa poprzez wdrażanie postanowień tymczasowej konstytucji.

2008 Hu JiaHu Jia, urodzony dnia 25 lipca 1973 r. w Pekinie, jest czołowym chińskim działaczem na rzecz praw człowieka i dysydentem. Jego działalność koncentruje się na apelach o oficjalne śledztwo w sprawie masakry na placu Tiananmen z 1989 r., działalności związanej z epidemią HIV/AIDS, a także na uświadamianiu zagrożeń związanych z zanieczyszczeniem środowiska.

W 2008 r., po wygłoszeniu przemówienia skierowanego do posłów do Parlamentu Europejskiego za pośrednictwem telekonferencji podczas publicznego posiedzenia Podkomisji Praw Człowieka i wyrażeniu swojego pragnienia, aby rok 2008 był „rokiem praw człowieka w Chinach”, Hu Jia został aresztowany i oskarżony o „podburzanie do obalenia władzy państwowej”. W dniu 3 kwietnia 2008 r. został uznany za winnego i skazany na trzy i pół roku pozbawienia wolności. Został zwolniony w czerwcu 2011 r., ale wciąż cierpi z powodu prześladowań, ponieważ funkcjonariusze służb bezpieczeństwa nie pozwalają mu nawet wyjść w celu kupienia żywności, a jego połączenie internetowe zostało przerwane wkrótce po wyjeździe jego żony, Zeng Jinyan, z Chin do Hongkongu we wrześniu 2012 r.Nawet w tych trudnych warunkach Hu Jia nadal otwarcie krytykuje władze i apeluje o zmianę sytuacji w Chinach.

2009 MemoriałlW 2009 r. przyznano nagrodę Olegowi Orłowowi, Siergiejowi Kowaliowowi i Ludmile Aleksiejewej reprezentującym Memoriał i wszystkim pozostałym obrońcom praw człowieka w Rosji.Memoriał jest rosyjską organizacją pozarządową, która od czasu jej utworzenia w 1988 r. dokumentuje, monitoruje i stara się promować prawdę na temat naruszania praw człowieka w Rosji i byłych

republikach ZSRR, z myślą o ich demokratycznej przyszłości.Organizacja Memoriał utworzyła bazę danych, w której zgromadzono ponad 1 300 000 nazwisk prześladowanych osób, w celu stworzenia dostępnego publicznie archiwum dokumentacji historycznej dotyczącej konsekwencji represji totalitarnych. Prowadząc badania i chroniąc uchodźców oraz ofiary dyskryminacji i represji politycznych, Memoriał przyczynił się do przyjęcia ustawy dotyczącej rehabilitacji ofiar represji politycznych oraz do ustanowienia 30 października dniem pamięci ofiar represji politycznych w byłych republikach radzieckich.W dniu 4 grudnia 2008 r. władze Rosji skonfiskowały dwanaście twardych dysków zawierających całe cyfrowe archiwum, będące owocem 20 lat pracy nad zbrodniami popełnionymi pod rządami Józefa Stalina. Dnia 15 lipca 2009 r. pobito, a następnie zamordowano Natalię Estemirową, przedstawicielkę Memoriału w Groznym, badającą morderstwa i przemoc w Czeczenii. Zaledwie kilka tygodni później, dnia 10 sierpnia 2009 r.,

w podobnie tragicznych okolicznościach zamordowano Zaremę Sadulajewą i jej męża, obrońców praw człowieka ściśle współpracujących z Memoriałem.Nagroda Sacharowa została przyznana w 2009 r. trzem osobom reprezentującym Memoriał i licznych obrońców praw człowieka w Rosji: Olegowi Orłowowi, Siergiejowi Kowaliowowi i Ludmile Aleksiejewej.Oleg Orłow, który poświęcił swoje życie obronie praw człowieka, pełniący funkcję szefa Rady Memoriału, w październiku 2009 r. został uznany za winnego w procesie cywilnym o zniesławienie, ponieważ oskarżył czeczeńskiego prezydenta Ramzana Kadyrowa o to, że jest odpowiedzialny za śmierć Natalii Esteminowej. Dnia 31 stycznia 2010 r. Olega Orłowa i około 100 innych osób aresztowano w Moskwie podczas pokojowej demonstracji na Placu Tryumfalnym. We wrześniu 2010 r. Parlament Europejski wyraził zaniepokojenie przedłużającym się procesem karnym Olega Orłowa o zniesławienie.Siergiej Kowaliow, współzałożyciel Memoriału, będący obecnie jego przewodniczącym, założył w 1969 r. pierwszą radziecką organizację praw człowieka, Grupę Inicjatywną na rzecz Obrony Praw Człowieka w ZSRR.Ludmiła Aleksiejewa, przewodnicząca i współtwórczyni Grupy Moskwa-Helsinki, jest znana ze swych kampanii na rzecz sprawiedliwych procesów aresztowanych dysydentów i ich obiektywnego ukazywania w mediach. Od dnia 31 sierpnia 2009 r. Ludmiła Aleksiejewa aktywnie uczestniczy w inicjatywie „Strategia-31” – zbiorowych protestach mieszkańców Moskwy, które odbywają się na Placu Tryumfalnym w obronie 31. artykułu (dotyczącego wolności zgromadzeń) rosyjskiej konstytucji. Została zatrzymana podczas jednego z tych protestów, co spowodowało, że Jerzy Buzek, ówczesny przewodniczący Parlamentu Europejskiego, wystosował apel o uwolnienie 82-letniej wówczas Aleksiejewej i innych rosyjskich działaczy na rzecz praw człowieka.

2010 Guillermo FariñasGuillermo Fariñas, doktor psychologii, niezależny dziennikarz oraz polityczny dysydent na Kubie, na przestrzeni lat przewodził 20 strajkom głodowym zorganizowanym w proteście przeciwko kubańskiemu reżimowi w celu osiągnięcia, poprzez pokojowe działania, zmian politycznych, wolności słowa oraz wolności wypowiedzi w swoim kraju.Jako dziennikarz założył niezależną agencję prasową, Cubanacán

25

Press, której celem było poinformowanie reszty świata o losie więźniów politycznych na Kubie. Ostatecznie został on jednak zmuszony przez władze do jej zamknięcia.Opowiadając się przeciwko używaniu przemocy i ośmielając się krytykować kubański reżim, Fariñas stał się jednym z najbardziej znanych dysydentów w kraju. Ponadto w 2006 r. otrzymał nagrodę „Reporterzy bez Granic” – wolność w mediach cyfrowych.Dnia 8 lipca 2010 r. Fariñas zakończył strajk głodowy po tym, jak rząd kubański ogłosił, że rozpoczął procedurę uwalniania 52 więźniów politycznych. Do tego czasu Fariñas, walcząc o uwolnienie więźniów politycznych, którzy zachorowali na skutek wielu lat spędzonych w więzieniu, przez ponad 130 dni odmawiał przyjmowania płynów i pokarmu. Strajk rozpoczął się w lutym 2010 r. po kontrowersyjnej śmierci Orlando Zapata Tamayo, więźnia sumienia, który zmarł po 82 dniach strajku głodowego.Parlament Europejski wielokrotnie deklarował solidarność z całą kubańską społecznością, jak również zapewnił o wsparciu w jej dążeniu do demokracji oraz przestrzegania i propagowania podstawowych wolności. W październiku 2010 r. Jerzy Buzek, ówczesny przewodniczący Parlamentu Europejskiego, stwierdził, że protest Fariñasa jest nadzieją dla wszystkich tych, którzy działają na rzecz wolności, praw człowieka oraz demokracji, oraz wezwał do natychmiastowego uwolnienia wszystkich więźniów politycznych.Guillermo Fariñas nie mógł wziąć udziału w ceremonii wręczenia Nagrody Sacharowa 2010 w Strasburgu, ponieważ nie pozwolono mu na opuszczenie Kuby. W lipcu 2012 r. został aresztowany podczas pogrzebu innego laureata Nagrody Sacharowa i kubańskiego dysydenta, Oswalda Payá, a następnie zwolniony.

2011 Mohamed BouaziziMohamed Bouazizi był symbolem dla Tunezyjczyków walczących o demokrację i wolność. Zmarł w dniu 4 stycznia 2011 r. na skutek samospalenia w proteście przeciwko systemowi, który uniemożliwiał mu uzyskanie wystarczających środków na utrzymanie rodziny. Miał jedynie 26 lat. Jego desperacki akt zainicjował rewolucję,

a jego imię stało się wezwaniem do mobilizacji, kiedy Tunezyjczycy rozpoczęli protest, który zakończył 23-letnie rządy prezydenta Zina el-Abidina Bena Alego w Tunezji. Była to pierwsza rewolucja arabskiej wiosny.

2011 Ali FerzatAli Farzat to znany syryjski satyryk polityczny, urodzony w 1941 r., który opublikował ponad 15 000 rysunków w prasie krajowej i zagranicznej. Gdy Syryjczycy rozpoczęli protest przeciwko reżimowi Baszara al-Asada, rysunki satyryka można było zobaczyć w rękach manifestantów na ulicach. Ze względu na swój krytyczny stosunek został brutalnie

pobity przez zamaskowanych mężczyzn w miejscu publicznym w Damaszku, a następnie pozostawiony niemal bez życia na ulicy. Łamiąc mu obie ręce, zamaskowani mężczyźni ostrzegli go przed znieważaniem jego władców. Ali Farzat nie tylko odzyskał władzę w dłoniach, ale również pokonał barierę strachu, poprzez swoje słowa i swoją sztukę stając się jednym z krytyków wyrażających swoje niezadowolenie w najbardziej otwarty sposób. Ponieważ nie mógł uczestniczyć w uroczystości wręczenia Nagrody Sacharowa w 2011 r. z powodu leczenia, jakie odbywał w Kuwejcie na skutek odniesionych obrażeń, odebrał nagrodę podczas corocznej publicznej imprezy Sieci Laureatów Nagrody Sacharowa zorganizowanej w Parlamencie Europejskim w październiku 2012 r., na której omawiał także rewolucję w Syrii i przyszłość demokracji po przebudzeniu się narodów arabskich.

2011 Asmaa MahfouzAsmaa Mahfouz jest egipską aktywistką, urodzoną w 1985 r., która stawiła czoła atakom reżimu Mubaraka na aktywistów internetowych, zamieszczając na różnych portalach społecznościowych wezwanie skierowane do Egipcjan, by w dniu 25 stycznia 2011 r. na placu Tahrir w pokojowym proteście wystąpili z roszczeniem o należne im

wolność, godność i prawa człowieka. Film stał się hitem internetowym i wywołał falę podobnych filmów, w wyniku czego setki tysięcy osób zajęły plac Tahrir, domagając się od Husniego Mubaraka zakończenia jego 30-letnich rządów, do czego doszło dnia 11 lutego 2012 r. W 2008 r. Asmaa Mahfouz była jednym ze współzałożycieli egipskiego ruchu młodych ludzi o nazwie „6 Kwietnia”, organizacji odpowiedzialnej za koordynowanie działań

26

o zasięgu krajowym, mających zapewnić wsparcie strajkującym robotnikom sektora włókienniczego, wysuwającym w ten sposób swoje żądania o sprawiedliwe wynagrodzenie, opiekę medyczną, dostęp do środków transportu i edukacji. Kontynuuje aktywną działalność w ruchach społecznych i ruchach ludzi młodych, dążących do zmiany istniejących instytucji oraz starających się o to, by zostały spełnione żądania wysunięte podczas rewolucji.Była głównym prelegentem podczas corocznej publicznej imprezy Sieci Laureatów Nagrody Sacharowa, która odbyła się w październiku 2012 r. w Brukseli w Parlamencie Europejskim, omawiając sytuację w Egipcie po rewolucji oraz kwestię demokracji w państwach arabskich w następstwie arabskiej wiosny.

2011 Ahmed al-Zubair Ahmed al-SanusiAhmed al-Sanusi, urodzony w 1934 r., to libijski „więzień sumienia” najdłużej odbywający wyrok. Został oskarżony o konspirację w celu dokonania próby zamachu stanu przeciwko reżimowi Kaddafiego w 1970 roku i spędził 31 lat w więzieniu. Zwolniono go w sierpniu 2010 r., razem z

dziesiątkami innych więźniów politycznych. Jako członek Narodowej Rady Tymczasowej ustanowionej w 2011 r. po obaleniu reżimu Kaddafiego w wyniku rewolucji libijskiej ludności zajmował się kwestiami więźniów politycznych. Obecnie kontynuuje odważne działania mające na celu poprawę sytuacji praw człowieka oraz ugruntowanie zasady państwa prawa w Libii, uznając przyznaną mu Nagrodę Sacharowa za nagrodę dla narodu libijskiego.Ahmed al-Sanusi był głównym prelegentem podczas corocznej publicznej imprezy Sieci Laureatów Nagrody Sacharowa, która odbyła się w październiku 2012 r. w Brukseli w Parlamencie Europejskim, omawiając sytuację w Libii po zakończeniu rewolucji i konfliktu zbrojnego oraz kwestię demokracji w państwach arabskich w następstwie arabskiej wiosny.

2011 Razan ZaitounehRazan Zaitouneh jest syryjską dziennikarką i prawniczką specjalizującą się w prawach człowieka, która w rok po otrzymaniu Nagrody Sacharowa w dalszym ciągu pozostawała w ukryciu po tym, jak syryjska policja aresztowała jej męża i szwagra, a syryjska telewizja publiczna oszkalowała ją, nazywając zagranicznym agentem.

Mimo represji nie przestała głośno mówić o prawach człowieka w swoim kraju i gromadzić, z pomocą sieci działaczy politycznych i obrońców praw człowieka, informacji na temat okrucieństw popełnianych w Syrii, aby opowiedzieć o nich światu za pośrednictwem zagranicznych mediów.Razan Zaitouneh, urodzona w 1977 r., rozpoczęła praktykę prawniczą w 2001 r. i w tym samym roku została obrońcą więźniów politycznych oraz współzałożycielką Stowarzyszenia na rzecz Praw Człowieka w Syrii. W 2005 r. założyła syryjski portal internetowy na rzecz praw człowieka (SHRIL) oraz została aktywną członkinią Komitetu na rzecz wsparcia rodzin więźniów politycznych w Syrii.W 2011 r. Razan Zaitouneh otrzymała również nagrodę im. Anny Politkowskiej, przyznawaną przez organizację „Reach All Women in WAR”, która honoruje kobiety stojące na straży praw człowieka na obszarach objętych konfliktami wojennymi.Odmówiła opuszczenia Syrii do czasu zakończenia walk w tym kraju.

27

28

BELGIQUE | BELGIËBRUXELLES | BRUSSELRue Wiertz 60/Wiertzstraat 60B-1047 BRUXELLES | B-1047 BrusselTel: +32/2.284 2005Fax: +32/2.230 7555E-mail: epbrussels@europarl.europa.euInternet: www.europarl.be

БЪЛГАРИЯ | BULGARIASOFIAMoskovska Street 9BG-1000 SOFIATel: +359/2.985 3545Fax: +359/2.981 9944E-mail: epsofia@europarl.europa.euInternet: www.europarl.bg

ČESKÁ REPUBLIKAPRAHAJungmannova ul. 24CZ-110 00 PRAHA 1Tel: +420/2.557 08208Fax: +420/2.557 08200E-mail: eppraha@europarl.europa.euInternet: www.evropsky-parlament.cz

DANMARKKØBENHAVNGothersgade 115DK-1123 KØBENHAVN KTel: +45/3.314 3377Fax: +45/3.315 0805E-mail: epkobenhavn@europarl.europa.euInternet: www.europarl.dk

DEUTSCHLANDBERLINUnter den Linden 78D-10117 BERLINTel: +49/30.2280 1000Fax: +49/30.2280 1111E-mail: epberlin@europarl.europa.euInternet: www.europarl.de

MÜNCHENErhardtstraße 27D-80469 MÜNCHENTel: +49/89.2020 8790Fax: +49/89.2020 87973E-mail: epmuenchen@europarl.europa.euInternet: www.europarl.de

EESTITALLINNRävala 4EE-10143 TALLINNTel: +372/6.30 6969Fax: +372/6.30 6968E-mail: eptallinn@europarl.europa.euInternet: www.europarl.ee

ÉIRE | IRELANDDUBLINMolesworth Street 43IRL-DUBLIN 2Tel: +353/1.605 7900Fax: +353/1.605 7999E-mail: epdublin@europarl.europa.euInternet: www.europarl.ie

ΕΛΛΑΣAΘΗΝΑΙLeof. Amalias 8GR-10557 ATHINAITel: +30/210.32 78900Fax: +30/210.33 11540E-mail: epathinai@europarl.europa.euInternet: www.europarl.gr

ESPAÑAMADRIDPaseo de la Castellana 46E-28046 MADRIDTel: +34/914. 364 747Fax: +34/915. 783 171E-mail: epmadrid@europarl.europa.euInternet: www.europarl.es

BARCELONAPasseig de Gràcia 90E-08008 BARCELONATel: +34/93.272 2044Fax: +34/93.272 2045E-mail: epbarcelona@europarl.europa.euInternet: www.europarlbarcelona.eu

FRANCEPARIS288 Bd Saint Germain F-75341 PARIS CEDEX 07Tel: +33/1.406 34000Fax: +33/1.455 15253E-mail: epparis@europarl.europa.euInternet: www.europarl.fr

PARLEMENT EUROPEEN | EUROPEES PARLEMENT Rue Wiertz, 60, B-1047 BRUXELLES Wiertzstraat, 60, B-1047 BRUSSEL Tel: +32/2.284 2111 Fax: +32/2.230 6933PARLEMENT EUROPEEN Plateau du Kirchberg, BP 1601 L-2929 LUXEMBOURG Tel: +352/4300 1 Fax: +352/4300 24842PARLEMENT EUROPEEN 1, avenue du Président Robert Schuman, BP 1024F F-67070 STRASBOURG CEDEX Tel: +33/388.17 4001 Fax: +33/388.17 4860

29

STRASBOURGAllée du Printemps - Bâtiment Louise WeissBP 1024F | F-67070 STRASBOURG CEDEXTel: +33/3.881 74001Fax: +33/3.881 75184Email: epstrasbourg@europarl.europa.euInternet: www.europarl.eu.int

MARSEILLE2, rue Henri Barbusse 2F-13241 Marseille Cedex 01Tel: +33/4. 96 11 52 90Fax: +33/4.91 90 95 03E-mail: epmarseille@ep.europa.euInternet: http://sudest.europarl.fr

ITALIAROMAVia IV Novembre 149I-00187 ROMATel: +39/06.699 501Fax: +39/06.699 50200E-mail: eproma@europarl.europa.euInternet: www.europarl.it

MILANOCorso Magenta 59I-20123 MILANOTel: +39/02.43 44171Fax: +39/02.43 4417500E-mail: epmilano@europarl.europa.euInternet: www.europarl.it

KYPROSNICOSIAVyronos Avenue 30CY-1096 NICOSIATel: +357/22.870 500Fax: +357/22.767 733E-mail: epnicosia@europarl.europa.euInternet: www.europarl.cy

LATVIJARĪGAAspāzijas bulvāris 28LV-1050 RĪGATel: +371/ 67.08 5460Fax: +371/ 67.08 5470E-mail:epriga@europarl.europa.euInternet: www.europarl.lv

LIETUVAVILNIUSNaugarduko Street 10LT -01309 VILNIUSTel: +370/5.212 0766Fax: +370/5.261 9828E-mail: epvilnius@europarl.europa.euInternet: www.europarl.lt

LUXEMBOURGLUXEMBOURGRue du Marché-aux-Herbes 7L-1728 LuxembourgTel: +352/4.300 22596/7Fax: +352/4.300 22457E-mail: epluxembourg@europarl.europa.euInternet: www.europarl.lu

MAGYARORSZÁGBUDAPESTLövőház u. 35.H-1024 BUDAPEST+36/1.411 3540+36/1.411 3560E-mail: epbudapest@europarl.europa.euInternet: www.europarl.hu

MALTAVALLETTAEurope House254 St. Paul StreetVLT -1215 VALLETTATel: +356/21.23 5075Fax: +356/21.22 7580E-mail: epvalletta@europarl.europa.euInternet: www.europarlmt.eu

NEDERLANDDEN HAAGKorte Vijverberg 5-6NL-2513 AB DEN HAAGTel: +31/70.313 5400Fax: +31/70.364 7001E-mail: epdenhaag@europarl.europa.euInternet: www.europeesparlement.nl

ÖSTERREICHWIENWipplingerstraße 351010 WienTel: +43/1.51617-0Fax: +43/1.5132515E-mail: epwien@europarl.europa.euInternet: www.europarl.at

POLSKAWARSZAWAul. Jasna 14/16aPL-00-041 WARSZAWATel: +48/22.595 2470Fax: +48/22.595 2480E-mail: epwarszawa@europarl.europa.euInternet: www.europarl.pl

30

WROCŁAWul. Widok10PL 50-052 WROCŁAWTel: +48/ 71.337 6363Fax: +48/71.347 2340E-mail: epwroclaw@europarl.europa.euInternet: www.europarl.pl/wroclaw

PORTUGALLISBOALargo Jean Monnet 1–6P-1269-070 LISBOATel: +351/21.350 4900Fax: +351/21.354 0004E-mail: eplisboa@europarl.europa.euInternet: www.parleurop.pt

ROMÂNIABUCUREȘTIVasile Lascăr Street 31, floor 1,Sector 2, RO – 020492 BUCUREȘTITel: +40/21.4050880Fax: +40/21.4050886E-mail: epbucarest@europarl.europa.euInternet: www.europarl.ro

SLOVENIJALJUBLJANABreg 14SL-1000 LJUBLJANATel: +386/1.252 8830Fax: +386/1.252 8840E-mail: epljubljana@europarl.europa.euInternet: www.europarl.si

SLOVENSKÁ REPUBLIKABRATISLAVAPalisády 29SK-811 06 BRATISLAVATel: +421/2.5942 9697Fax: +421/2.5942 9687E-mail: epbratislava@europarl.europa.euInternet: www.europskyparlament.sk

SUOMI | FINLANDHELSINKI | HELSINGFORSMalminkatu 16 | Malmgatan 16FI-00100 HELSINKI | HELSINGFORSTel: +358/9.622 0450Fax: +358/9.622 2610E-mail: ephelsinki@europarl.europa.euInternet: www.europarl.fi

SVERIGESTOCKHOLM EuropaparlamentetRegeringsgatan 65, 6 tr.S-111 56 StockholmTel: +46/8.562 44455Fax: +46/8.562 44499E-mail: epstockholm@europarl.europa.euInternet: www.europaparlamentet.se

UNITED KINGDOMLONDONEurope House32 Smith SquareLondon SW1P 3EUTel: +44/207.227 4300Fax: +44/207.227 4302E-mail: eplondon@europarl.europa.euInternet: www.europarl.org.uk

EDINBURGHThe Tun, 4 Jackson’s EntryHolyrood RoadUK-EDINBURGH EH8 8PJTel: +44/131.557 7866Fax. +44/131.557 4977E-mail: epedinburgh@europarl.europa.euInternet: www.europarl.org.uk

FotografieSerwis fotograficzny Parlamentu Europejskiego

Fotografie:Wei Jingsheng: Shanshan Wei-BlankLeyla Zana: SIPA PRESSSalima Ghezali: Jacques Torregano/L’E.d.J.Ibrahim Rugova: LDKXanana Gusmão: Reuters Pool¡BASTA YA!: El PaísDom Zacarias Kamwenho: dzięki uprzejmości LUSANurit Peled-Elhanan: dzięki uprzejmości Avrahama ElhananaIzzat Ghazzawi: Tore Kjeilen/LexicOrientKofi Annan: UN/DPI PhotoBiałoruski Związek Dziennikarzy: BZD LogoKobiety w Bieli: APHauwa Ibrahim: APReporterzy bez Granic: APAleksander Milinkiewicz: BelgaSalih Mahmoud Mohamed Osman:2005 Patricia WilliamsHu Jia: BELGA/AFP PHOTO /Frederic J BROWNMemoriał: MemoriałGuillermo Fariñas: EPA_A. ERNESTO © EUArabska wiosna: Belga/FETHI BELAID /AFP/EPNasrin Sotoudeh: © Handout/afp/ European Union 2012 EPJafar Panahi: © afp/Atta KENARE/ European Union 2012 EPAndrei Saharov: Jury Rost - Andrei Sakharov Museum

www.europarl.europa.eu/sakharov

QA-3

2-12

-465

-PL-C

PL