parc adula (romontsch)

4
Il project Parc Adula vul scaffir il pli grond parc naziunal en Svizra el massiv digl Adula denter ils dus cantuns Grischun e Tessin. Il territori entuorn il Péz Adula ei in dils gronds territoris en Svizra nua ch’ei dat mo paucas intervenziuns dil carstgaun. El ei in spazi da viver natural dad aulta qualitad cun cuolms impressiunonts e glatschers imposants. En siu intschess dat ei ina varietad dalla geologia e dalla cuntrada incumparabla. La fauna e flora alpina ei reha e d’ina bellezia extraordinaria. Quei potenzial corrispunda exactamein a quei ch’il carstgaun modern tscherca. El enquera l’autenticitad e la relaziun directa cun la natira. Il carstgaun d’ozildi ha era in grond desideri per nutriment natural, equilibrau, savurus ed autentic. Quei ei da grond nez pil turissem. Quel sto luvrar ensemen cun il commerci ed ils mistergners dil liug ed integrar ils beins locals ed ils products agricols. Lu porta el bien gudogn alla populaziun indigena. Plinavon scaffescha el in beinstar senza tralaschar il respect enviers igl ambient, la cuntrada e las ragischs culturalas. Quei svilup persistent porta a tuts dapli qualitad da viver – e quei buca mo oz, mobein era per las generaziuns futuras. Precis quei ei l’idea dil Parc Adula. El vul esser in model per in svilup persistent. Il niev parc naziunal duei mantener la cuntrada alpina magnifica e proteger sias resursas naturalas. El medem mument denton duei el possibilitar e sustener il svilup socioeconomic dallas regiuns cumpigliadas. Datas tecnicas. Surfatscha totala: ca. 1000 km2 Surfatscha dalla zona da coc: ca. 150 km2 Vischnauncas: 20 Habitonts: ca. 14’000 Reit da vias: 1160 km Punct il pli bass: 397 m s.m. Punct il pli ault: 3402 m s.m. Specias prioritaras: 535 Bern Zürich Lugano Bellinzona St. Moritz Chur Zermatt Andermatt Geneve Basel

Upload: parc-adula

Post on 06-Apr-2016

215 views

Category:

Documents


2 download

DESCRIPTION

Il project Parc Adula vul scaffir il pli grond parc naziunal en Svizra el massiv digl Adula denter ils dus cantuns Grischun e Tessin.

TRANSCRIPT

Page 1: Parc Adula (Romontsch)

Il project Parc Adula vul scaffir il pli grond parc naziunal en Svizra el massiv digl Adula denter ils dus cantuns Grischun e Tessin.

Il territori entuorn il Péz Adula ei in dils gronds territoris en Svizra nua ch’ei dat mo paucas intervenziuns dil carstgaun. El ei in spazi da viver natural dad aulta qualitad cun cuolms impressiunonts e glatschers imposants. En siu intschess dat ei ina varietad dalla geologia e dalla cuntrada incumparabla. La fauna e flora alpina ei reha e d’ina bellezia extraordinaria.

Quei potenzial corrispunda exactamein a quei ch’il carstgaun modern tscherca. El enquera l’autenticitad e la relaziun directa cun la natira. Il carstgaun d’ozildi ha era in grond desideri per nutriment natural, equilibrau, savurus ed autentic. Quei ei da grond nez pil turissem. Quel sto luvrar ensemen cun il commerci ed ils mistergners dil liug ed integrar ils beins locals ed ils products agricols. Lu porta el bien gudogn alla populaziun indigena. Plinavon scaffescha el in beinstar senza tralaschar il respect enviers igl ambient, la cuntrada e las ragischs culturalas. Quei svilup persistent porta a tuts dapli qualitad da viver – e quei buca mo oz, mobein era per las generaziuns futuras.

Precis quei ei l’idea dil Parc Adula. El vul esser in model per in svilup persistent. Il niev parc naziunal duei mantener la cuntrada alpina magnifica e proteger sias resursas naturalas. El medem mument denton duei el possibilitar e sustener il svilup socioeconomic dallas regiuns cumpigliadas.

Datas tecnicas.

Surfatscha totala: ca. 1000 km2 Surfatscha dalla zona da coc: ca. 150 km2 Vischnauncas: 20 Habitonts: ca. 14’000 Reit da vias: 1160 km Punct il pli bass: 397 m s.m. Punct il pli ault: 3402 m s.m. Specias prioritaras: 535

Bern

Zürich

Lugano

Bellinzona

St. Moritz

Chur

Zermatt

Andermatt

Geneve

Basel

Page 2: Parc Adula (Romontsch)

In patrimoni dalla natira alpina unic.La caracteristica centrala dil Parc Adula ei sia natira intacta e la varietad da sia cuntrada.

La planira dalla Greina.

Aunc adina ei il Plaun la Greina ina custeivladad naturala. Quella planira sin varga 2000 m.s.m semeglia ina cuntrada da tundra alpina. Ella ei bunamein sis kilometers liunga ed in kilometer lada. Sin ella neschan numerusas fontaunas che daventan darguns, meanders, puozs e pintgas palius. Ins sa ascender alla Greina da tschun differents puncts da partenza. En las camonas dil Terri, da Medel, da Motterascio e da Scaletta anflan ins dunsena ed albiert.

Las tginas dil Rein.

Il Rein desda fermas emoziuns ed ei da vegl enneu ina fontauna d’inspiraziun per gl’ entir continent europeic. Il Parc Adula sesanfla egl intschess dil Rein: il Rein Posteriur nescha al glatscher Paradiso el parc ed il Rein Anteriur ha siu origin datier dil cunfin dil parc, al Lag da Tuma. Il Parc Adula ei la tgina da numerus affluents dil Rein (Rein da Cristallina, Rein da Medel, Rein da Platta, Rein da Sumvitg, Rein da Vigliuts, Glogn, Rein da Val, Flum d’Areua).

Il reservat Trescolmen.

Denter il Mesauc e la Val Calanca s’extenda il reservat Trescolmen. El cumpeglia il massiv dil Piz de Trescolmen, dalla Cima della Bedoleta ed dil Piz Pian Grand. Il reservat Trescolmen ha muletgs spazius, cavas da gera, greppa ed uauls. Numerus biotops ein d’impurtonza vitala per selvaschinas ed utschals (denter auter tschéss, sprers, falcuns, pivs, gaglinas selvadias pintgas, urlauns e pernischs).

Falcun. © Peter Dettling

Plaun la Greina. ©

Andrea Cavargna

Page 3: Parc Adula (Romontsch)

Ina pintga Svizra amiez las Alps.En il Parc Adula s’uneschan differentas culturas, lungatgs e tradiziuns. Ellas fan dil parc in simbol per la varietad e l’unitad naziunala.

Il romontsch, il talian, il tudestg e la tradiziun gualsra.

Il Parc Adula ei in project pluriling e multicultural. El cumpeglia buca mo dus cantuns, tschun regiuns e vegn vischnauncas. El integrescha era cuminonzas tudestgas, talianas, romontschas e gualsras.

Oz vegn il dialect gualser aunc tschintschaus en englars dalla Surselva ed el territori dil Rein Posteriur. Il romontsch vegn discurrius ella part sura dalla Surselva. Il talian (oravontut el Mesauc, ella Val Calanca ed ella Val Blenio) ed il tudestg (en Surselva ed ella regiun Viamala) ein ils dus lungatgs principals dil Parc Adula.

Mintgina da quellas cumminonzas linguisticas ha in’atgna litteratura, musica e gastronomia. Ellas han era atgnas tradiziuns dad art ed artisanadi. Quei dat colur e variaziun al parc naziunal futur.

Nua che vias da l’Europa secruschan.

Il Parc Adula schai buc mo amiez las Alps, mobein era el cor dalla Svizra e dall’Europa. El schai denter duas vias da traffic cun muntada internaziunala: la axa dil Gottard e quella dil San Bernardino colligian il nord da l’Europa cun il sid.

A Bellinzona eis ei planisau ina staziun sper la lingia da traffic d’aulta spertadad dall’AlpTransit. Quella staziun ei mo paucas minutas naven dalla porta al Parc Adula. Aschia vegn ella ad esser in punct da partenza ideal per visitadras e visitaders. El nord dil Parc Adula colligia il Glacier Express il parc cun destinaziuns da renum sco Zermatt e Sogn Murezi.

Sper las vias da transit ha il territori dil Parc Adula ina spessa reit da pass: il pass dil San Bernardino, dil Lucmagn, dil Spligia, dil Gottard, digl Alpsu, dil Nufenen e dil Furca

Braggio. © Archiv Parac Adula

Page 4: Parc Adula (Romontsch)

Cumissiun da direcziun. Leitungsausschuss. Gruppo operativo.

Luca Baggi, Peter Binz, Nello Bruni, Hilarius Castelberg, Ignazio Cereghetti, Walter Deplazes, Andrea Galli, Ivo Gianora, Fabrizio Keller, Fabrizio Prospero, Gerardo Rigozzi, Ernst Sax, Marino Truaisch, Sandro Vanina.

Team Parc Adula.

Julia Lüscher, Dunja L. Meyer, Alexandra Peduzzi, Sascha Pizzetti, Stefano Quarenghi, Mauro Ryser, Rico Tuor, Sara Widmer.

Administraziun publica. Öffentliche Verwaltung. Enti pubblici.

Acquarossa, Arvigo, Blenio, Braggio, Buseno, Cauco, Disentis, Hinterrhein, Medel/Lucmagn, Mesocco, Nufenen, Rossa, Selma, Serravalle, Splügen, Soazza, Sumvitg, Trun, Vals, Vrin.

Regione Tre Valli, Regione Mesolcina, Organizzazione Regionale della Calanca, regioViamala, Regiun Surselva.

Kanton Graubünden, Repubblica e Cantone Ticino.

Schweizerische Eidgenossenschaft: Bundesamt für Umwelt BAFU.

Partenaris instituziunals. Institutionelle Partner. Partner istituzionali.

Netzwerk Schweizer Pärke, Switzerland Tourism, Staatssekretariat für Wirtschaft SECO.

Partenaris privats. Private Partner. Partner privati.

Fondazione Paesaggi Mont Grand, MAVA, Pro Natura, Ricola Foundation, Schweizer Berghilfe.

Partenaris regiunals. Regionale Partner. Partner regionali.

Arbeitsgemeinschaft Val Calanca, Associazioni Sentieri Alpini Calanca, Blenio Bike, Blenio Slowalk, Braggio Turismo, CAS – Club Alpino Svizzero Sezione Ticino, Donne Contadine Valle di Blenio, Fondazione Alpina per la Scienze della Vita, Fondazione Calanca delle Esploratrici, Gruppo Promotore Sentieri delle Cime.

Susteniders. Unterstützer. Sostenitori.

Città di Bellinzona, Città di Lugano, Comune di Bedano, Comune di Bioggio, Comune di Blenio, Comune di Comano, Comune di Magliaso, Comune di Massagno, Comune di Muzzano, Comune Paradiso, Comune di Vezia, Gemeindeverwaltung Aarau, Gemeindeverwaltung Binningen, Gemeindeverwaltung Cham, Gemeindeverwaltung Küsnacht, Stadt Zürich.

Sponsurs dil project. Projektsponsoren. Sponsor di progetti.

Acasa gmbh, Amag, Stile alpino.

Sponsurs principals. Hauptsponsoren. Sponsor principali.

Graubündner Kantonalbank.