oneworld #7

NUMMER 7 OKTOBER/ NOVEMBER 2014

HiPHoP is lieFde Typhoons positieve vibes

OneW

orld 7 / oktober/november 2014

Stille auto-revolutie

Dood van een rivier

In het zwarte getto bij Houston

Overstappen Op elektrisch?

FOtOrepOrtage ganges

FergusOn is Overal

Win

een�reiS�naarmaroKKo

AdvertorialAdvertorial

Victor en Liudmila Bogdan wonen met hun vier kinderen en twee kleinkinderen in een oud huisje zonder badkamer

en toilet op het Moldavische platteland. Het weinige werk dat er in de omgeving is, grijpen de ouders met beide handen aan, maar het werk is doorgaans seizoensgebonden en de lonen zijn laag.

Vriend“Armoede leek onze beste vriend te zijn”, ver-telt Liudmila. Vorig jaar kwam hier verandering in. “We waren verbaasd dat er vanuit het niets hulp kwam en dat er mensen waren die voor

ons open stonden, met ons spraken en ons als vrienden behandelden.”

WonderIn de periode rond Kerst gaan de coördinatoren van Zending over Grenzen op pad om met 30.000 voedselpakketten degenen te bereiken die dringend hulp nodig hebben. “De olie was net op, maar we hadden geen

Alleen samen met u kunnen wij hoop geven Lokale medewerkers en vrijwilligers van Zending over Grenzen staan klaar om de voedselpakketten te brengen naar gezin-nen, kinderen en ouderen die het in de koude winter zwaar hebben. Het laat zien dat zij er niet alleen voor staan, maar dat er mensen zijn die oog voor hen hebben. Zo wordt Kerst voor hen een feest van hoop. Al voor €22,50 geeft u een voedsel-pakket cadeau. Helpt u mee?

Of doneer online:

Kijk voor meer informatie opwww.zendingovergrenzen.nl/voedselpakketten

HELPNUNU

Samen brengen we hoop!

Doneer op IBAN-rekeningnr. NL34 INGB 0000 0060 04 o.v.v. Voedselpakkettenactie

geld voor een nieuwe fl es”, deelt moeder Liudmila. “Het voedselpakket kwam als een wonder. De olie, rijst, suiker, pasta, thee en al het andere voedsel, betekenen veel voor ons. We kunnen nauwelijks geloven dat we geliefd zijn en dat er mensen zijn die omzien naar mensen zoals wij.”

HoopDe pakketten worden lokaal gevuld met basisvoedsel zoals meel, gist, zout en macaroni. Het langhoudbare voedsel verlicht direct de nood en neemt een grote zorg weg. Maar voor velen is het meer: een tastbaar teken dat zij er niet alleen voor staan in de armoede en eenzaamheid. “Mensen zijn vaak blij verrast bij het zien van het voedselpakket. Het mooiste vind ik dat we hoop brengen!”, vertelt coördinator Andrian Ariton.

‘We kunnen nauwelijks geloven dat er mensen zijn die naar ons omzien’

Blij onthalen de kinderen van de familie Bogdan het voedselpakket

€ 22,50

30.000 voedselpakketten voor Oost-Europa

Kou en nauwelijks voedsel maken het leven van veel kansarme mensen in Oost-Europa uitzichtloos tijdens de winter. Zoals voor de familie Bogdan uit Moldavië.

‘Het voedselpakket kwam als een wonder’

Zending over Grenzen | Postbus 1222 | 1300 BE Almere T: 036 536 36 15 | E: [email protected] W: www.zendingovergrenzen.nlF: facebook.com/ZendingOverGrenzenIBAN: NL34 INGB 0000 0060 04 (voor speciale acties) NL 56 INGB 000 29 62 556 (voor giften)KvK voor Gooi-, Eem- en Flevoland, nr. 41188479

3ONEWORLD

Op de voorpagina van de Volks-krant van vandaag meldde minis-ter Asscher dat robots straks onze banen inpikken, maar dat dit

helemaal niet zo erg is. Het is oud nieuws voor de OneWorld-lezer: in ons zomernummer schetsten we al wie de winnaars en verliezers van die trend zouden zijn. De laatste ontwik-kelingen in de robotwereld hebben wij weer van econoom en robotwatcher Robert Went, die er onophoudelijk over twittert. Robert is al weer verder dan de minister: hij twittert nu over de belangwekkende vraag of robots een bankrekening moeten krijgen, bijvoorbeeld als ze tekorten in onze koelkast aantreffen die aangevuld moeten worden. Insiders weten dat Robert dankzij zijn enorme scala aan digitale bronnen altijd net iets eerder is dan de rest. Hij introduceerde de rockstar-econoom Thomas Piketty in Nederland. Het huidige beleid van minister Ploumen danken we eigenlijk aan Robert Went die samen met zijn WRR-collega’s Peter van Lieshout en Monique Kremer een gezaghebbend rapport schreef. Voor ons verzorgt Robert de online-rubriek De Week van Went in Tweets waarin hij zijn spervuur aan tweets handzaam samenvat. Roberts rubriek hoort helaas niet tot de meest gelezen stukken op de website. Dat is weggelegd voor buitengewoon praktische artikelen over je haar wassen zonder sham-poo, of een net geopende supermarkt zonder verpakkingsmateriaal. En daar moet nu maar eens verandering in komen. Elke week de kans om je vrienden, collega’s of familie een stap voor te zijn – lees die man. Hans ariëns

met een tesla naar parijsOneWorld test: is de weg al vrij voor een groene toekomst?13

redactioneel inHoUd

Voor Robert

OnzindetectOrZelfvoorziening is dé oplossing 47

marcel & jan-dirkOpenbaringen in het ecodorp 54

OnewOrld

NUMMER��OKTOBER/ NOVEMBER��

HIPHOP�IS�LIEFDE�Typhoons positieve vibes

OneW

orld��/�oktober/november��


Dood van een rivier


OVERSTAPPEN OP ELEKTRISCH?

FOTOREPORTAGE GANGES

FERGUSON IS OVERAL

WIN

EEN REIS NAARMAROKKO

COvERfOtO robin de Puy

cOverRapper typhoon had nog nooit van OneWorld gehoord. Nu staat hij op de cover.

BEEL

D s

tud

io d

e le

ijer

Ondergang van de gangesHoe Indiërs hun rivier vervuilen24

hOOd disease in hOustOnIedereen kent wel iemand in de bajes30

present:

oneWorld sHoPs & MaroC travel

WWW.oneWorld.nl/sHoPsga naar OneWorld shops om kans te maken op deze mooie reis.

T.W.V. € 1980,-

natuur & Cultuurverdwaal in het sprookjes-achtige Marrakech en trek door het adembenemende

atlasgebergte.

ontdeK Het eCHte MaroKKoMaroc travel kent het land, de bergen en

de Berbers door en door, en werkt direct met de lokale bewoners, zonder tussenpersonen. Duurzaamheid en aandacht voor natuur en

cultuur staan bij Maroc travel voorop.

8 dagentijdens deze unieke reis

van acht dagen kom je op onontdekte plekjes in

Marrakech.

berberdorPjesMaak mooie wandel-

tochten door de bergen of ga op de thee bij een

Berberfamilie.

Win een cultuurreis naar Marokko voor

twee personen!

5ONEWORLD

coloFon inHoUd

OnewOrld

nederlanders in zambiaVan vrijwilliger tot fabrieksdirecteur42

minder mOedersterFteSuccesverhaal uit Bangladesh48

rOndje wereldDe griep is overal 22

the making OF…Biologische wijn 36

rubriekenEntree 6De toestand in de wereld 10Open keuken 35Op de kop getikt 53Uit & thuis 56Mijn oplossing 58

cOlumnsKees Broere 8Billy Kahora 9tINKEBELL. 34teun van de Keuken 41Hadjar Benmiloud 46

OneWorld is een gratis uitgave van NCDO. NCDO staat voor Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling. NCDO betrekt mensen in Nederland bij internationale samenwerking. www.ncdo.nlMeningen en standpunten die te lezen zijn in dit blad, worden niet noodzakelijkerwijs door NCDO onderschreven. OneWorld werkt samen met lokaalmondiaal en Vice Versa in het Wereldmediahuis. www.wereldmediahuis.nlOneWorld verschijnt acht keer per jaar. Het volgende nummer verschijnt op 2 december.

Hoofdredacteur Hans Ariëns Adjunct-hoofdredacteur Lonneke van Genugten, Sanne Terlingen (a.i.) Redactie Carolien Cuypers, Annemiek Huijerman, Emma Meelker, Evert Nieuwenhuis, Marlies Pilon, Eva Schram, Marieke van Twillert Dataredactie Winny de Jong, Ellen de Lange Redactiecoördinator Trisha Goossens Online coördinator Marten Groen Stage Roos den Hollander, Karlijn Smit Aan dit nummer werkten mee Taslima Akhter, Aletta André, Max Ariëns, Hadjar Benmiloud, Stijntje Blankendaal, Kees Broere, Jan-Dirk van der Burg, Jos Campman, Stijn Cornelissen, Roger Cremers, Ton Dietz, Lodewijk Duijvesteijn, Anne-lot Hoek, Billy Kahora, Karijn Kakebeeke, Teun van de Keuken, Robert Knoth, Ewout Lamé, Remke de Lange, Studio de Leijer, Peter van Lieshout, Jerome Lorieau, Michel Maas, Mieke Meesen, Paul Munene, Carolien Omidi, Linda Polman, Robin de Puy, Laura van der Reijden, Marcel van Roosmalen, Ruerd Ruben, Monique Samuel, Mark Schenkel, Corné van der Stelt, Giulio Di Sturco, Cecilia Tabak, Charlona Teerlink, TINKEBELL., Barend de Voogd, Marianne WilschutMarketing & sales Emilie Zandhuis, [email protected] Basisontwerp Bruno Heemskerk Vormgeving Bouwe van der Molen, Barbara Pilipp Beeldredactie Anja Koelstra Mediaconcept Suzanne Weusten Lithografie MediaTraffic Press, Amsterdam Druk Senefelder Misset, Doetinchem Redactieraad Amma Asante, Pieter Broertjes (voorzitter), Tineke Ceelen, Anna Chojnacka, René Grotenhuis, Kitty van der Heijden, Aad van den Heuvel, Arie de Ruijter,Mette te Velde Abonnementen OneWorld is gratis voor abonnees in Nederland.Abonneren, opzeggen, wijzigingen doorgeven of vragen stellen kan via www.oneworld.nl/contactAbonnees in het buitenland betalen per jaar € 30,- in Europa, en € 40,- buiten Europa per jaar. Voor aanmelden: www.oneworld.nl/magazine/abonnement-het-buitenlandVoor abonnees in het buitenland geldt: voor het beëindigen van een abonnement geldt een opzegtermijn van een maand vóór afloop van de abonnementsperiode. Zonder wederopzegging worden abonnementen na de eerste abonnementsperiode omgezet in een abonnement voor onbepaalde tijd. Inning van het abonnementsgeld blijft gelijk aan de periode waarvoor het abonnement is aangegaan. Na omzetting van het abonnement naar onbepaalde tijd geldt een opzegtermijn van drie maanden vanaf de dag dat de opzegging ons heeft bereikt. Oxfam Novib Wereld- en Totaalabonnees kunnen zich richten tot:Oxfam Novib, Mauritskade 9, 2514 HD Den Haag. Tel. 070 342 17 77 Wij nemen uw gegevens op in een gegevensbestand. Deze gegevens worden gebruikt voor de uitvoering van met u gesloten overeenkomsten, zoals de abonnementenadministratie. Daarnaast kunnen de gegevens door OneWorld, of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te informeren over relevante informatie en/of speciale aanbiedingen van producten en diensten. Mocht u hier bezwaar tegen hebben, dan kunt u ons hiervan per post (NCDO, afd. marketing OneWorld, Postbus 94020, 1090 GA Amsterdam) op de hoogte stellen. OneWorld is gedrukt op PEFC-gecertificeerd papier.PEFC-certificaatnummer ch11/0646 De redactie van OneWorld heeft datgene gedaan wat redelijkerwijs van haar kan worden gevergd om de rechten van de auteursrechthebbende op de beelden te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die menen rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich binnen twee maanden na verschijnen wenden tot de redactie van OneWorld.

meer dan een rapperTyphoon over wereldmuziek, hokjesdenken en Zwarte Piet38

6 ONEWORLD

BRON: tHE MILLENNIUM DEvELOpMENt gOaLs REpORt 2014, vN

van de wereldbevolking leeft van minder dan 1,25 dollar per dag. Dit was in 1990 nog 36 procent.

Millenniumdoel 1 (het halveren van de armoede) is hiermee behaald.

18% de Zuid-Koreaanse filosoof byung-Chul Han in Vrij Nederland.

‘De deeleconomie heeft klassieke deugden als vriendelijkheid en gastvrijheid volledig vercommercialiseerd’

op zoek naar het luipaard in armenië staat natuurbescherming niet erg hoog op de politieke agenda. terwijl het landje, midden in de Kaukasus, een belangrijke corridor is: een beschermd gebied waar wilde dieren veilig leven temidden van dichtbevolkte gebieden. om de gevolgen van plezierjacht en stroperij tegen te gaan, begonnen de vrienden ruben Khachatryan en Manuk Manukyan het eerste privénatuurreser-vaat in armenië. Met succes, de natuur begint weer te bloeien. oneWorld-redacteur eva schram bezocht het reservaat en maakte een multimediale longread. oneworld.nl/perzisch-luipaard

suriname Wat op veel plaatsen in de wereld echt ondenkbaar is, is in paramaribo werkelijkheid: een moskee en synagoge staan broederlijk naast elkaar. BE

ELD

irv

in n

ga

riM

an

Surinaamse joden en moslims kijken verdrietig naar het opge-laaide geweld tussen Israëliërs en

Palestijnen in het Midden-Oosten. Zelf gaan ze prat op hun vreedzame relaties. Jules Donk, bestuurslid van synagoge Ne Ve Salom (Huis des vredes), benadrukt dat in Suriname mensen van verschil-lende etnische herkomst en religies al generaties met elkaar leven. Joden behoorden tot de eerste plantagehouders

bij de stichting van de kolonie Suriname in de zeventiende eeuw. En met de komst van Hindoestaanse en Javaanse immi-granten in de negentiende eeuw deed de islam zijn intrede.

Donk en zijn collega James Lalmo-hamed, secretaris van de Surinaamse Islamitische Vereniging (SIV) van de naburige moskee, roemen de jaren-lange onderlinge samenwerking. “Als

wij een hoogtijdag hebben, mogen onze mensen op de parkeerplaats van de synagoge parkeren”, zegt Lalmohamed.

Donk en Lalmohamed benadrukken dat ze geen partij willen kiezen in het conflict in Israël. Kan Donk zich als jood nog wel identificeren met Israëli-ers? “Het is een conflict tussen Israël en Hamas, niet tussen joden en moslims.”eWout laMé

Goede buren

BericHten Van Hier en daar

entreeBE

ELD

Ka

ro s

aH

aK

yan

/ Pa

nPH

oto

ONEWORLD 7

Mariëlle le Mat, als onderzoeker verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, doet in Ethiopië research naar seksuele voor-

lichting en de belevingswereld van jongeren. “Terwijl de regen hard op de golfplatendaken tikt”, schrijft Le Mat, “vertellen de jongedames mij met zachte stem dat ze meer willen weten over ‘voorhuwelijkse seks’. Tot nu toe hebben ze vooral gehoord dat seks iets is voor als je getrouwd bent, maar daarmee voelen ze zich niet serieus genomen. Anna legt uit: ‘Ik heb al een tijd lang een vriendje, begrijp je’.” lees verder: oneworld.nl/seksuele-voorlichting

Wat willen jongeren leren over seks? Meestal bepalen volwassenen dat. Maar wat als je het ze zelf vraagt? Mariëlle le Mat zoekt het antwoord in Ethiopië en blogt erover op oneworld.nl.

Jongeren en sekshet duurzame dilemmabericht uit ethiOpië

BEEL

D s

tijn

tje

bla

nK

end

aa

l

brazilië graffi tispuiter thiago Mundano (28) tovert de handkarren van vuilnis-ophalers om tot kunstwerken.

T wintigduizend zwervers versjouwen in São Paulo tonnen oud ijzer en papier op handkarren, de carroças.

Brazilië recyclet nauwelijks afval. De 3 procent die wel wordt hergebruikt, wordt verzameld door de carroceiros en door hen naar recyclecentra gebracht.Op de stoep beschildert kunstenaar Mundano de kar van Babalu. Hij spuit er de namen van Babalu’s dochter, ex-vrouw en zijn mobiele nummer op.

Het is de 220ste kar die Mundano ver-siert– een mobiele tentoonstelling noemt hij het zelf. In 2012 werkte hij zijn eenmansproject uit tot het crowd-fundingproject ‘Pimp my Carroça’, waaraan tientallen kunstenaars mee-doen. Zij voorzien de karren van scherpe teksten en reflecterende strips, waar-door ze meer opvallen in het chaotische verkeer. Het project wil de carroceiros meer eigenwaarde geven, bijvoorbeeld

door hen een lekkere massage of medi-sche consults aan te bieden. Mundano gaf over zijn project lezingen in Buenos Aires, Cochabamba en Toquio: “Je komt deze recyclaars overal tegen. Ze verdienen ons respect.” Volgens carroceiro Babalu, wiens kar al vaker gepimpt werd, oogst zijn rijdende kunstwerk succes op straat. “En ik drink sinds een maand niet meer.”stijntje blanKendaal

Afval tot kunst verheven

iedereen kent ze: dagelijkse duurzame dilemma’s. Wat is duurzamer: op kantoor koffi e drinken uit papieren beker-tjes of uit een eigen mok? Moeten we met de hand afwassen of de vaatwasser het werk laten doen? Kan de tv stand-by staan of moeten we daarvoor een speciaal apparaatje kopen?

Waarover kibbel jij met je geliefde als het gaat om het duurzame dagelijks leven? Mail je dilemma naar [email protected] en wij zoeken het groenste antwoord.

DDDhet duurzame dilemma

DDD niEuWE ruBriEK!

BEEL

D F

liC

Kr

/ CC

8 ONEWORLD

bijna alle sloppenwijken zijn brandgevaarlijk. Mensen wonen dicht op elkaar, tappen illegaal elektriciteit af en koken op open vuur. als er eenmaal brand is, verspreidt het vuur zich razendsnel. in april brandden er nog vijf-honderd hutt en af in een wijk in new delhi, india. de slimme brandmelders van lumkani bieden een oplos-sing: ze zijn speciaal ontwik-keld voor sloppenwijken. op de hitt e van kookvuur binnenshuis reageren ze niet, maar het innovatieve warmte-systeem waarschuwt wel bij gevaarlijk vuur. als er een-maal brand is gesignaleerd, gaan alle alarmen binnen een straal van honderd meter af. bewoners kunnen de brand sneller blussen en hebben tijd om te vluchten. ook zijn de apparaten goedkoper dan ‘gewone’ brandmelders. lumkani gaat de melders eerst testen in vier brandgevaarlijke wijken in Kaapstad, Zuid-afrika. daarna moet het product in zoveel mogelijk sloppenwijken wereldwijd voor een rustige nachtrust zorgen. www.lumkani.comKarlijn sMit

small sOlutiOn

Brandmelder voor sloppenwijken

cOlumn

Als iemand die op slechts vijf kilo-meter van de grens met België is geboren en opgegroeid, noem ik

mijzelf graag een halve Vlaming. Ik ga ervanuit dat ik het noordelijk deel van het volk der Belgen goed versta, zowel letterlijk als fi guurlijk.Maar ja, ‘Je vergist je zo gauw en zo graag ’, zoals de Zwitserse schrijver Robert Walser schreef. Dat werd me weer eens duidelijk toen ik laatst in een verslag over een Vlaming het woord ‘negerkes’ tegenkwam. Was dit vrien-delijk, zelfs liefkozend bedoeld? Voor mij klonk het toch vooral beledigend.En dat is het natuurlijk ook. Het ver-kleinwoord werd gebruikt om een grote angst uit te drukken. In dit geval de angst voor het overslaan van de ebola-epidemie naar het Westen. Die angst, hoezeer ook verstopt achter een term die vertroetelend klinkt, heeft alles te

maken met een welbewuste belediging en dus ook met, jawel, racisme.Ik geef toe, het is een groot woord. Té groot bijna. Soms echter past het. Bijvoorbeeld als het gaat om een zekere woordkeuze. Of om zieke mensen die als eerste ter wereld een proefmedicijn toegediend krijgen: blanken, geen zwarten.Kan het anders? Misschien niet. Racisme is een vorm van uitsluiting en hoort daarmee voor mij tot de meest basale menselijke mechanismen. Je vindt het daarom ook in Afrika. Maar verkwikkelijk wordt het nooit, nondeju.

Koosnaampje

journalist Kees broere woont en werkt sinds 1998 in Nairobi, Kenia.

wereldverbeteraars

de good Country index meet welke landen het meest investeren in een betere wereld. ierland doet ‘t het best. nederland staat in de top als het gaat om investeringen in cultuur en gezondheidszorg in andere landen.

BRON: sIMON aNHOLt, WWW.gOODCOUNtRy.ORg

entree

IERLAND

1FINLAND

2ZWITSERLAND

3NEDERLAND

4NIEUW�ZEELAND

5

Wetenschap & Technologie

Welvaart & Gelijkheid

Gezondheidzorg & Welzijn

Planeet & Klimaat

Wereldorde

InternationaleVrede & Veiligheid

Cultuur

20 7 6 18 10

7 18 32 2 25

33 53 71 97 37

4 12 10 3 17

45 14 16 23 7

1 3 2 8 41

9 12 10 2 17

ONEWORLD 9

Applaus voor oom agentthailand Dankzij de nieuwe, strenge machthebber – het leger – neemt het aantal verkeersdoden in hoog tempo af.

Wat opeenvolgende regeringen niet voor elkaar kregen, lukt de militaire junta in drie maanden: door corruptie bij de politie uit te bannen, daalt voor het

eerst het aantal verkeersslachtoff ers in Thailand. Voortaan volgt genadeloos ontslag voor agenten die tegen betaling te zwaar beladen vrachtwagens, dronken taxi-chauff eurs of schoolbussen met gladde banden laten door-rijden. Klagen had tot voor kort geen zin; leidinggevenden bij politie en overheid deelden mee in de opbrengst. Het leger heeft daar korte metten mee gemaakt.Het Thaise verkeer was het dodelijkste ter wereld, op dat in Eritrea en Libië na – landen waarmee de Thai niet in één adem genoemd willen worden. Het aantal doden steeg in 2012 tot boven de 26.000, oftewel ruim 38 op de 100.000 inwoners. In Nederland zijn dat er vier, in Thailands grote bijna-buurland Indonesië ‘slechts’ achttien. Verdriet om verkeersslachtoff ers is in Thailand nooit ver weg. Ook daarom juichen vriend en vijand van de junta de genadeloze aanpak toe. Soms letterlijk. Als jong publiek in de Bangkokse uitgaans-buurt Silom ziet hoe agenten hardrijders op de bon gooien, klinkt enthousiast applaus. jos CaMPMan

colUmn

billy

Boekhandel op de stoep

E lke doordeweekse middag om half vijf strijken straathandelaren neer op de stoep van de tom Mboya street. tot aan de Haile selassie avenue stallen ze stapels tweedehands boeken uit. Ze kijken schichtig om zich heen, op hun hoede

voor de inhalige askari’s (controleurs) van de gemeente, en wachten tot de Nairobianen uit hun werk komen. De ambulante boekhandelaren bedienen een aanzienlijke lezersmarkt, die vooral geïnteresseerd is in lichte lectuur. Hoeveel boeken ze verkopen, wordt niet bijgehouden, en blijft dus buiten de statistieken over leesgedrag in Nairobi. Ook oude exemplaren van tijdschrift en als The New Yorker, Harper’s en The Atlantic worden verhandeld, en zelfs wat serieuze literatuur. De boeken zijn spotgoedkoop, en je vraagt je af hoe ze hier zijn terechtgekomen, want veel exemplaren zijn ooit geschonken door liefdadigheidsorganisaties. Bij de tom Mboya street, genoemd naar de charismatische politicus die in een heel wat chiquer deel van de stad werd vermoord, begint het ‘afrikaanse’ deel van Nairobi. Het

Central Business District, zakencentrum, is van ouds-her gespleten. Het vroegere ‘Europese’ deel is het domein van de witt e boor-den, met brede boulevards, grote banken, dure hotels, boutiques, internationale reisbureaus en bioscopen.

In tom Mboya street hebben de matatu’s, de minibusjes die alle regels aan hun laars lappen, hun standplaats, steken straatdominees donderpreken af en word je op klaarlichte dag van je mobiel beroofd. In deze ruwe omgeving ligt de stoep met de ‘grijze’ boekenmarkt. als de verkopers na een uur of drie huiswaarts keren, zijn ze bijna al hun boeken kwijt. De tom Mboya street is het bewijs dat Kenianen – anders dan de elite beweert – wel degelijk lezen. Op plekken als deze moet je zijn om bibliotheken te openen, lezingen te houden en straatoptredens te organiseren. Hier gaan het intellectuele leven en de praktijk van alledag hand in hand.

billy Kahora woont in Nairobi, is schrijver en hoofdredacteur van het literaire tijdschrift en cultureel platform Kwani. Zijn werk is verschenen in Chimurenga, McSweeney’s, Granta Online, Internazionale en Vanity Fair. BE

ELD

Pau

l M

un

ene

Hier houden dominees donderpreken en word je van je mobiel beroofd

BEEL

D F

liC

Kr

/ CC

10 ONEWORLD

commentaar

de tOestand in de wereld

LEtLaND MyaNMaR

de Militaire junta van MyanMar had patent op adviezen van astrologen of dementerende nonnen. Zo besloot generaal Than Shwe te vertekken uit de hoofdstad Rangoon nadat zijn hofastroloog een invasie uit zee had voorspeld. De generaal bouwde een fonkelnieuwe hoofd-stad, Naypyidaw, diep verscholen in het binnenland. Regerende generaals voelen zich vaker bedreigd, en vooral door die vijand waarop je niet kunt schieten: zwarte magie. De Indonesische ex-president Susilo Bambang Yudhoyono, eveneens een ex-generaal, is daar ook een voor-beeld van. In zijn recente boek Er is altijd een keus beschrijft hij hoe op een dag een kwade kracht zijn huis binnendrong. Tegen het plafond van de woonkamer wervelde een onnatuurlijke, zwarte wolk. De president opende alle deuren en riep iedereen op te bidden, waarna de wolk verdween. Yudhoyono is ervan overtuigd dat de wolk een aanslag op zijn leven was: zwarte magie. Wie het niet gelooft, begrijpt Indonesië niet, zegt hij. De Thaise generaal Prayuth Chan-Ocha blijkt evenmin immuun. Ik was erbij toen hij de macht in Thailand greep: in een snelle operatie bracht hij het land in recordtempo op de knieën. Nu hij aan de macht is, voelt ook hij zich bedreigd, onthulde hij. “Ik heb keelpijn en last van mijn nek. Iemand vertelde me dat men-sen een vloek over mij hebben uitgesproken. Toen heb ik zoveel heilig water over mij heen gegoten dat ik ervan rilde.” Zijn woordvoerder verklaarde haastig dat Prayuth zijn politiek niet liet leiden door dit soort mystiek, maar door ‘urgentie… en de behoeften van het volk’. Helemaal overtuigend klinkt dat niet.

in sidulga, 40 KiloMeter ten oosten van Riga, de hoofdstad van Letland, lag een totale ruïne. De stapel stenen, die bijna vijf eeuwen onopgemerkt bleef, is onlangs zorgvuldig omgebouwd tot iets wat lijkt op een kasteel. Bij bijna iedere steen kwam een mooi bord met uitleg waarom het een heel bijzondere steen is. Schoolklassen komen in grote getalen kijken. Vanuit cultuurhistorisch oogpunt is dit misschien over de top, bezien vanuit de situatie van het land niet. Letland is nu 23 jaar onafhankelijk en heeft een geschiede-nis nodig. De hoop stenen kwam nog het meest in de buurt van een middeleeuws centrum, dus werden kosten noch moeite gespaard om Letland zo een middel-eeuws verleden te geven. In Letland verliep dit proces van natievorming door het construeren van een geschiedenis betrekkelijk braaf. Elders ging het er wilder aan toe. Toen Oezbekistan, ook goed twintig jaar onafhankelijk, zijn geschiedenis wilde vorm-geven, heeft een overijverige, maar niet erg goed opgeleide, ambtenaar ene Timur de Grote naar voren geschoven als veertiende eeuwse vader des vaderlands – en worden er nu enorme standbeelden en pleinen voor deze Timur open ingericht. Helaas was de keuze weinig gelukkig: serieuze historici houden het erop dat Timur een massamoordenaar van ongekende proporties was. Hij veroverde niet slechts steden, maar moordde bij voorkeur de hele bevolking uit. Bovendien is het aannemelijk dat de voorvaderen van wat nu Oezbeken zijn, juist streden tégen Timur. Natievorming is, zo blijkt maar weer, een vak apart.

regeren methOrOscOOp

geschiedenis schrijven

psycholoog en filosoof Peter van lieshout is lid van de WRR. Hij leidde het onderzoek naar de toekomst van ontwikkelings-samenwerking, dat resulteerde in het rapport Minder pretentie, meer ambitie.

Michel Maas is correspondent voor de NOs en de Volkskrant. Zijn standplaats is Jakarta in Indonesië.

Myanmarese generaals doen niets zonder advies van astrologen. Ze zijn echt niet de enigen.

Nieuwe naties hebben een geschiedenis nodig. Het schrijven daarvan blijkt een vak.

‘Ik gooide zoveel heilig water over me heen dat ik ervan rilde’

Er kwamen enorme standbeelden ter ere van Timur de massamoordenaar

ONEWORLD 11

WERELD WEst-afRIKa

ton dietz is hoogleraar Ontwikkeling in afrika aan de Universiteit Leiden en directeur van het afrika studiecentrum in Leiden. Hij was een van de initiatiefnemers van de Worldconnectors, een denktank voor mondiale vraagstukken.

Monique samuel is publicist en politicoloog. Ze heeft een Egypti-sche achtergrond. Ze schreef het boek Mozaïek van de revolutie.

aMeriKa steunt Qatar, dat de Egyptische Moslim-broederschap steunt en zo indirect zusterorganisatie Hamas helpt, die wordt bestreden door Amerika’s bond-genoot Israël. De aanhang van de Moslimbroederschap wordt hard onderdrukt door het Egyptische leger, dat kan rekenen op miljardensteun van Washington en poli-t i e k e s t e u n v a n Jeruzalem. Amerika steunt ook Saudi- Arabië, dat sinds de jaren ’70 zijn oer-conservatieve waha-bitische doctrine verspreidt, en waar nu het kromzwaard van IS en andere extremisten boven Riaad cirkelt, die op grond van onder andere dat conservatieve islamitische gedachtegoed het kalifaat hebben uitgeroepen. Saudi-Arabië en Qatar kunnen elkaar niet luchten of zien. Qatar geeft steun aan radicale islamitische strijders in Syrië, waaronder de Islamitische Staat, die nu over het Arabische deel van de Iraakse federatie heerst. IS wordt bestreden met precisiebombardementen door de Amerikanen en Britten, daarbij geholpen door de Koerdische peshmerga, die worden bestreden door NAVO-bondgenoot Turkije. Dat land staat nog steeds oogluikend toe dat polderjihadisten naar Syrië en Irak vertrekken, het onderhoudt nauwe relaties met Qatar en ziet zichzelf als broer van de Moslimbroederschap, die nog steeds de politieke voorkeur van Washington geniet. Dictator Al-Assad wordt ondertussen gesteund door Rusland, dat een van de belangrijkste afnemers is van door Duitsland gefabriceerde wapens, die rechtstreeks worden doorgevoerd naar Russische separatisten en naar Damascus, dat kan rekenen op de politieke steun van Volksrepubliek China. Die de staatsschulden van de Verenigde Staten opkoopt, zodat die oorlog kunnen blijven voeren.

Het ebolavirus ontWiKKelt ZiCH razendsnel. Op het moment dat ik dit schrijf, is het onvoorspelbaar of de paniek in West-Afrika ook Europa in haar greep zal krijgen. Omdat president Ellen Johnson Sirleaf van Liberia, een van de zwaarst getroffen landen, geaccepteerd had hoofd-spreekster te zijn op de conferentie Africa Works! op 16 en 17 oktober in Den Haag, sprak ik op 5 september met de Belgische economische consul van Liberia, tevens ver tegenwoordiger voor Nederland en Luxemburg. In dat gesprek werd duidelijk dat Africa Works! voor een deel van Afrika niet meer opgaat. Landen als Liberia functioneren nauwe-lijks meer. Het leven is er tot stilstand ge-komen. Het land is geïsoleerd. Er wordt weinig meer gereisd. Markten zijn gesloten, openbare diensten liggen stil. Dokters en verple-gers zijn in een staat van toenemende ontreddering. Prijzen schieten omhoog, áls mensen al dingen kunnen kopen. Een paar jaar geslaagde wederopbouw van een regio kapotgemaakt door burgeroorlog lijkt volledig ongedaan te worden gemaakt door deze sluipende killer. Veiligheids-diensten maken zich zorgen over de kans dat het virus als biologische bom gebruikt gaat worden in steden als Lagos, of zelfs Amsterdam of New York. Ik mag hopen dat er wereldwijd gewerkt gaat worden aan een mobilisatie van mensen en middelen om de strijd tegen ebola nu echt te voeren, maar ook om iets te doen aan de nu al ernstige maatschappelijke ontwrichting die het virus teweeg brengt in delen van West Afrika. Ellebogen tegen elkaar! En actie!

de vijandvan je vriend

kOm in actietegen ebOla!

De strijd in het Midden-Oosten en Oekraïne is een onontwarbare kluwen van belangen.

Het leven is tot stilstand gekomen in de landen waar ebola woedt.

IS wordt bestreden door Amerikanen en Britten, geholpen door Koerden – die worden bestreden door Turkije De wederopbouw van

een door oorlog kapotgemaakt land stopt

BetroKKeninSpirerendwereldSondernemendBe�part�oF�it!

neem�een�GratiS�aBonnement

ACTIE

ontvang je oneWorld magazine nog niet thuis? ga dan naar www.oneworld.nl/magazine en meld je aan. abonnementen in nederland zijn gratis. Woon je in het buitenland, dan betaal je € 30,- (europa) of € 40,- (buiten europa) per jaar.

Anna Chojnacka klimt naar de top

IntervIew oud-dIrecteur 1%cLuB

Nooit meerWerkeNRobot rukt op: collega of concurrent?

Webshop is een carrière

Leve de doggybag

LIeveheersBeestjes per post

weg met weggooIen

OneW

orld 5 / juli / augustus 2014

NUMMER 5

jUli / aUgUstUs 2014

BBq

wereldwijd

Win

Mooie Musthaves

Nooit meer

Robot rukt op: collega of concurrent?

jUli / aUgUstUs 2014

OneW

orld��/�september��

NUMMER��SEPTEMBER��

HOE�MAAK�JE�HET�GOEDE�DOEL�HIP?Reclamejongens met een missie

Oekraïne en Irak

Ruimtelijke blik van André Kuipers

Wonder van duurzaamheid

OP DRIFT

VIEW FROM SPACE

DE NIEUWE STAD

WIN

HANGMAT OF BIO-ETENTJE

ACHTEROP

HOE�MAAK�JE�HET�HOE�MAAK�JE�HET�GOEDE�DOEL�HIP?Reclamejongens met een missie

NUMMER��

OKTOBER/ NOVEMBER��

HIPHOP�IS�LIEFDE�Typhoons positieve vibes

OneW

orld��/�oktober/november��


Dood van een rivier


OVERSTAPPEN OP ELEKTRISCH?

FOTOREPORTAGE GANGES

FERGUSON IS OVERAL

WIN

EEN REIS NAARMAROKKO

volg oneWorld ooK via:twitt er: www.twitt er.com/oneworldnlwww.twitt er.com/owvacaturesde grootste vacaturebank met jobs voor een betere wereldfacebook: www.facebook.com/oneworldnl

NUMMER��

NUMMER��JUNI��

WIN

DRIEDAAGSUITJE

GEVAARLIJKE�MODEBengalen betalen de prijs, wij niet

OneW

orld��/�juni��

Prins(h)eerlijkmobieltje

Eindhovense verbroedering

Worstelende wereldwinkels

JAIME DE BOURBON PARME

STUDENTEN EN ASIELZOEKERS SAMEN

COMMERCIE OF PRINCIPES

OW�NR��–��

DOWNLOADDOWNLOAD

DOWNLOAD

DOWNLOAD

DOWNLOAD

DOWNLOAD







DOWNLOAD

NUMMER��NUMMER��JUNI��

WINDRIEDAAGS

UITJE

GEVAARLIJKE�MODEGEVAARLIJKE�MODEBengalen betalen de prijs, wij nietBengalen betalen de prijs, wij niet

Prins(h)eerlijkPrins(h)eerlijkmobieltje

Eindhovense verbroedering

Worstelende wereldwinkels

JAIME DE BOURBON PARME

STUDENTEN EN ASIELZOEKERS SAMEN

COMMERCIE OF PRINCIPES


DOWNLOADDOWNLOAD

DOWNLOAD

DOWNLOAD






DOWNLOAD

oneworld lezen op je tablet of mobiel: handig als je in het buitenland woont, voor onderweg of op reis én je hebt alle nummers bij elkaar.

download de app: oneworld.nl/apps

LOADDOWNLOAD

DOWNLOADOW�NR��–��OW�NR��–��

lezen op je tablet of

De groeNe riDDer rijDt elektrisch

Het is zover: 100 procent elektrisch rijden is voor bijna iedere automobilist binnen handbereik. De afgelopen maanden regende

het nieuwe modellen die niet alleen voor groene miljonairs betaalbaar zijn. Het bereik van de elektrische auto wordt steeds

groter en, niet onbelangrijk, er ontstaat een serieus netwerk van laadpunten. Is het tijd om over te stappen?

Bezitters van een elektrische auto kennen ’m maar al te goed: de alwetende buurman die precies kan uitleggen wat het probleem is met de schone, geruisloze

vierwieler. Het bereik is te klein, er zijn te weinig laadpunten en oja, elektrische auto’s zijn eigenlijk helemaal niet goed voor het milieu. Want wie in Nederland zijn accu’s oplaadt, rijdt voornamelijk op grijze stroom. Je ruilt gewoon benzine in voor steenkolen – hoe kan dat nu groen zijn? We zochten het voor je uit en concluderen: de buurman heeft ongelijk of wijst op nadelen die overkomelijk dan wel op te lossen zijn. Luister

maar naar bezitters van elektrische auto’s (pag. 14 tot 17): oké, je moet je ritten goed plannen en soms is de laadpaal stuk. Balen, maar je rijdt lachend langs tankstations met hun belachelijk hoge prijzen. Na een maandje wil je eigenlijk niet anders (pag. 20) en ook verstokte petrol heads geven toe: elektrische auto’s rijden heerlijk en de acceleratie is verslavend (pag. 21). Eigenlijk rest nog maar een vraag: welke moet je kopen? We testten de belangrijkste honderd procent elektrische middenklassers die op dit moment te koop zijn (pag. 18). Met een verras-sende winnaar: een Beierse fabrikant, berucht om z’n brandstof slurpende bolides, maakt de mooiste én de groenste.

Over de auteursHans ariëns, hoofd -redacteur, rijdt in een skoda Octavia station uit 2006. geen pussy magnet (Borat), maar de instrumenten van de band van zonen ariëns passen er in. De volgende auto wordt elektrisch.

evert nieuwenhuis, redacteur duurzaamheid, rijdt al tien jaar een Mercedes-Benz 240D uit 1983. Een roetspuwende ecozonde, maar mooi en niet stuk te krijgen.

ONEWORLD 13

tHemae-rijden

14 ONEWORLD

‘Je leert meer tijd te nemen’

accu Vol,rijDeN maar

“Ik rijd elektrisch voor een zo klein mogelijke ecologi-sche voetafdruk. Je moet

stapje voor stapje streven naar een beter en groener leven, vind ik. Maar ja, ik ben ook een fervent autorijder en ik houd niet van het openbaar vervoer. Dan is elektrisch rijden een uitkomst. Oké, er is weleens gedoe. Kom je bij een oplaadpunt, doet-ie het niet. Of mensen doorkruisen mijn goed geplande reis omdat ze hun benzine-auto parkeren bij de laadpaal. Soms moet je 90 kilometer per uur rijden om de accu’s te sparen. Dat is wel even wennen voor een linkerbaan-rijder als ik. Maar als je openstaat voor de voordelen van elektrisch rijden, wil je al snel niet anders meer. Je leert meer tijd te nemen voor een reis met deze auto, en uiteindelijk kom je overal waar je naartoe wilt. En als je langs een pompstation rijdt, met die belachelijk hoge literprijzen, krijg je snel een glimlach op je gezicht.”

E r zijn vier soorten. Hybrides als de toyota prius hebben een verbrandings-motor en een ondersteunende elektromotor. De accu’s kun je niet

opladen met een stekker; ze worden herladen door restenergie die vrijkomt tijdens het rijden en remmen. Een variant is de plug-in hybride: daarbij kan de accu ook worden geladen via een snellader of een gewoon stopcontact. Daarnaast zijn er modellen die een elektromotor en ‘stiekem’ een verbran-dingsmotortje aan boord hebben. Deze range extender laadt alleen de accu’s op, en drijft de auto dus niet rechtstreeks aan. tot slot zijn er 100 procent elektrische auto’s met niets anders dan een elektromotor en accu’s. Dit is de real deal, reden waarom wij ons alleen op deze, zeer schone, auto’s richten.

welke elektrische autO’s zijn er?

’t Is even wennen, maar wie eenmaal elektrisch rijdt wil niet anders meer, vertellen vier trotse eigenaren van 100 procent elektrische auto’s. tEKst evert nieuWenHuis BEELD lodeWijK duijvesteijn & Corné van der stelt

daniëlle hOOgendijk (38)Freelance internetprofessional, rijdt een Nissan LEaf

lacheND laNgs het pompstatioN

tHemae-rijden

ONEWORLD 15

‘Ik houd van technische snufjes’

tHemae-rijden

“Ik rijd nu anderhalve maand elektrisch, en het bevalt uitstekend. Mijn

oude auto – een zescilinder van de BMW 3-serie – heb ik nog, maar daar heb ik alleen nog laatst op een zonnige dag in gereden; het is een cabriolet. Dat ritje kostte 60 euro aan benzine Toen dacht ik: daar kun je een maand elektrisch mee rijden. In het begin moest ik wennen. Zo moet je bewuster plannen omdat je voor langere ritten een oplaadpunt nodig hebt. Dat betekent soms een wandeling van een paar minuten naar je bestemming of een tussenstop bij een snellader. Het went: je drinkt een kop koffie in een nabijgelegen restaurant en checkt je e-mail. Elektrisch rijden heeft een hoog fun-gehalte. Ik houd van technische snufjes, en deze auto lijkt wel een rijdende smartphone met alle apps en functies van het navigatiepaneel. Ik heb een groene levensstijl: ik eet biologisch, heb zonnepanelen op mijn dak en leef onder het motto ‘minder, maar beter’. Daar hoort een elektri-sche auto bij.”

D at zou weleens de ideale groene auto kunnen zijn. De uitstoot van de waterstofauto is schoon (namelijk waterdamp) en net als de elektrische

auto wordt hij aangedreven door een elektromotor. De waterstofauto heeft geen accu’s, maar brandstofcellen die waterstof omzetten in elektriciteit, die de elektromotor aandrijft. Het grote voordeel ten opzichte van elektrische auto’s is dat de actieradius veel groter is (al snel 600 kilometer) en dat de tank binnen enkele minuten is gevuld. Helaas kost de eerste waterstofauto voor consumenten (de Hyundai ix35 fCEv) circa 140.000 euro, en er is nog maar één Nederlands pompstation met waterstof (langs de a15 bij Rhoon). voorlopig rijdt de groene ridder (of jonkvrouwe) dus op accu’s.

Voor elke automobilist met een groen hart. De meeste elektrische auto’s hebben accu’s die goed

zijn voor een afstand van 150 tot 200 kilometer. Lijkt weinig, maar bijna 60 procent van alle autoritten is korter dan 10 kilometer, en 90 procent van onze autoreizen is korter dan 50 kilometer, zodat je ook met Hollandse tegenwind, loeiende airco of dampende verwarming makkelijk op en neer kan. Echte kilometer-vreters kunnen uit de voeten met een plug-in hybride of een range extender. (Zie ook vive la tesla op pag. 21.)

volledig elektrische auto’s rijden er in nederland rond (augustus 2014)

hOe zit het dan met die waterstOFautO?

vOOr wie is een elektrische autO geschikt? hOeveel zijn er?

maurice pahladsingh (47)interim-manager en raadslid D66 Oud-Beijerland, rijdt een Nissan LEaf

rijDeNDe smartphoNe

5329a

b

150 – 200 km

16 ONEWORLD

‘Hij past bij mijn groene levensstijl’

“Ik ben geen autogek, maar deze is fantastisch. Je krijgt mij echt niet meer in een

fossiele auto. Ik was een van de eersten in Nederland met een elektri-sche auto; anderhalf jaar moest ik wachten voor ik ’m kon ophalen. Ik houd van pionieren met tech-niek en was benieuwd hoe de auto van de toekomst werkt en rijdt in het dagelijks leven. Daarnaast past-ie bij mijn groene levensstijl; mijn huis heb ik ook klimaatneutraal gemaakt. Het bereik van de accu’s speelt nauwelijks een rol. Een Tesla kan makkelijk 350 kilometer rijden, en je laadt hem met een ‘supercharger’ – met gratis stroom van Tesla – in een half uur voor 80 procent vol. Dit jaar ben ik ermee naar onze camping in Zuid-Frankrijk gereden. Dat gaat prima, maar je moet de route wel even plannen langs de oplaad-punten. Iedereen op de camping wilde een rondje meerijden, wat natuurlijk mocht. Er was nog een Tesla-rijder, maar die had hem thuis gelaten. Hij baalde als een stekker toen hij mij zag rijden.”

rOnald van wuijtswinkel (48)verandermanager, rijdt een tesla Model s

met De boliDe Naar De campiNg

H et kost meer energie om een elektrische auto te fabriceren dan een brand stofauto. Het levert meer vervuiling op: 10,5 ton CO2-equivalenten

tegenover 8 ton, met name door de accu’s. Maar uitgesmeerd over de ge middeld 240 duizend kilometers die een auto in zijn ‘leven’ rijdt, verdampt dit verschil nagenoeg. De productie van een auto kost minder energie dan het gebruik ervan (denk aan verbranding van diesel en benzine). Omdat elektrische auto’s efficiënter met energie omgaan, verbruiken ze tijdens hun hele leven (productie en gebruik) veel minder energie dan een brandstofauto. De elektrische auto wordt nog eens groener als je bedenkt dat elektriciteit steeds schoner wordt (meer windmolens bijvoorbeeld).

JAtNO maakte een zogeheten well to wheel- analyse (van bron tot wiel) en concludeerde

dat elektrische auto’s in 2020 ongeveer 35 procent minder CO2 produceren dan een ‘gewone’ auto. Zelfs als een e-auto rijdt op grijze stroom, opgewekt in onder andere kolencentrales, veroorzaakt hij 22 procent minder CO2-uitstoot dan een benzine- of dieselslurper. andere voordelen: elektrische auto’s stoten bijna 80 procent minder fijnstof uit dan diesels en zelfs 95 procent minder stikstof.

accu’s zijn tOch heel vervuilend?

is een elektrische autO schOner dan een gewOne autO?

China wil elektrisch rijden stimuleren en 12,3 miljard euro investeren in oplaadpunten.

in 2015 moeten er 500.000 groene auto’s zijn. nu zijn dat er 70.000.

chinese ambities

tHemae-rijden

ONEWORLD 17

‘Het fiscale voordeel gaf de doorslag’

“Ik vind het vooral een hele leuke auto. Hip, strak, ruim. Het is een kek wagentje.

Hij rijdt als alle andere auto’s, met als enig verschil dat hij snel optrekt en op de motor remt om de accu’s op te laden. Na een uurtje heb je dat wel door. Iedereen vraagt hoever je met zo’n elektrische auto kunt rijden, maar voor mij is dat geen issue. Ik laad ’m op mijn werk op, zo zitten de accu’s altijd vol. Dat is nog gratis ook en ik hoef nooit meer naar een tankstation, heerlijk. Om eerlijk te zijn was het fiscale voordeel de belangrijkste reden om deze auto te kopen. Dat hij groen en schoon is, is natuurlijk mooi meegenomen. Waar ik aan moest wennen, is dat-ie zo stil is. Ik woon in een bos op de Veluwe, en op het pad naar mijn huis horen de vogels me nooit. Ik moet toeteren om ze te waarschuwen dat ik eraan kom.”

irma van bOheemen (49)directiesecretaresse, rijdt een BMW i3

toetereN Voor De Vogels

zeker in het gebruik: een volle accu kost een paar euro. En vergeleken met reguliere auto’s rijdt een elektrische 40 tot 50 procent goedkoper. Ook het

onderhoud kost minder. De aanschaf is echter een stuk duurder, zelfs na alle fiscale voordelen. Dat is vooral vanwege de accu’s. Omdat de inruilwaarde van elektrische auto’s onbekend is (wat zijn die accu’s na een paar jaar nog waard?), valt niet precies te zeggen hoeveel duurder een elektrische auto is. Je kunt ze ook leasen, wat voor de consument financiële duidelijkheid schept. volgens de aNWB is het leasen van een Nissan LEaf bij Natuur & Milieu ongeveer 130 euro per maand goedkoper dan een huurcontract voor vergelijkbare benzineauto’s (gebaseerd op 10.000 kilometer per jaar).

S impel: je steekt de stekker in het stopcontact. In een uur of acht is je accu meestal weer vol. Daar-

naast zijn er snelladers – die in 30 minuten je accu vullen – en zelfs supersnelladers. Bij openbare laders heb je een pasje nodig, thuis loopt de stroom gewoon langs de meter. sommige gemeenten verwennen de elektrische rijder en plaatsen gratis een oplaadpunt in de buurt. In Nederland staan 7500 openbare oplaadpunten en dit aantal groeit wekelijks met circa 100 stuks. Zie www.oplaadpalen.nl voor een actueel overzicht.

E lektrisch rijden is pas echt groen als je rijdt op schone, duurzaam

opgewekte stroom. Nu wordt circa 95 procent van de elektriciteit in Nederland opgewekt met kolen en gas. Het doel, 14 procent van de elek triciteit groen in 2020, wordt vrijwel zeker niet gehaald. Om iedereen schoon elektrisch te laten rijden, moet Nederland dus nog veel werk verzetten.

zijn elektrische autO’s gOedkOper?

hOe laad ik ’m Op? is er genOeg grOene strOOm?

30 min – 8 uur

tHemae-rijden

Hoeveel kilometers haal je ermee, hoe lang duurt het opladen van de accu’s? En natuurlijk: wat kost-ie? OneWorld licht vijf elektrische auto’s door. tEKst Hans ariëns & evert nieuWenHuis

18 ONEWORLD

e-golF Zoe

versla vende acceleratieHeerlijke auto. alles klopt: de weg-ligging, het relatief forse bereik en

natuurlijk die verslavende acceleratie die elek-trische auto’s eigen is. De soft ware ademt een heldere logica; zo worden verbruik en bereik overzichtelijk weergeven, net als de locaties van oplaadpunten. Op het oog is de e-golf moeilijk te onderscheiden van zijn ‘fossiele’ broertjes, maar toch is-ie opnieuw ontworpen voor elek-trische aandrijving, wat het rijgedrag ten goede komt. Niet goedkoop, maar wel met gratis opla-der voor thuis plus als bonus 10.000 kilometer groene stroom van Eneco HollandseWind.

Bereik 190 km*

verbruik12,9 kWh/100 km**

Koppel 250 (nM)

Opladen normaal‡3 - 6 uur

Opladen snel‡‡30 min

Leeg gewicht1195 kg

Basisprijs € 35.500,–

totale kosten#€ 0,15 per km

totale kosten#€ 182,– per maand

private lease vanaf € 582,– per maand×

Bereik 190 km*


Koppel 270 (nM)

Opladen normaal‡8 uur


Leeg gewicht1485 kg





Bereik 210 km*


Koppel 220 (nM)



Leeg gewicht1403 kg





bmW i3

ALS BESTE GETEST

tHemae-rijden

VijF stillepioNiers

ONEWORLD 19

leaF

remmende vOOrsprOngDe Nissan LEaf was de eerste in massa geproduceerde, volledig

elektrische auto. auto van het Jaar 2011. Comfortabel en elegant vorm gegeven. Heeft een kring van early adapters – de LEaf-hebbers. Nu kampt-ie met de wet van de remmende voorsprong. De concurrentie (tesla) produceert krachtiger accu’s en dreigt die straks ook in betaalbare auto’s te instal-leren. Dus broedt Nissan op een accu die de LEaf zo’n 300 kilometer ver brengt. ver-wacht in 2016. Nog even wachten dus met de aanschaf, of mikken op een mooie occasion.

stads-rakkerIn ons rijtje

elektrische auto’s is de ZOE de kleine stadsrakker. Maar ook op de snelweg rijd je prima met dit elektri-sche zusje van de Clio. Behalve in de ecostand, dan word je bij 95 km/uur door onzichtbare krachten tegengehouden, en smelt het bereik snel weg. toch komt-ie verder dan de LEaf en de i3 (zonder range extender). De ZOE laadt snel op en is de prijspakker van de vijf. vooral tweedehands is de ZOE een goeie deal.

Bereik 175 km*


Koppel 240 (nM)

Opladen normaal‡8 uur


Leeg gewicht1525 kg





tOelichting:

Bereik 162 km*


Koppel 250 (nM)


Opladen snel‡‡nvt

Leeg gewicht1644 kg





* gemiddeld bereik van het standaard instapmodel. Weer, wegdek en rijstijl zijn van invloed.

** Berekend verbruik; in de praktijk ligt dit 10-30% ongunstiger.

‡ afhankelijk van laadvoorziening.

‡‡ tot 80% van de batterijcapaciteit.

# Bij 15.000 km/jr en 4 jaar gebruik; inclusief verzeke-ring, elektriciteit, reparaties, onder-houd, banden, etc; exclusief afschrijving en rente.

× Richtprijzen.

Focus

drOOm van de ecOFanaatJames May, de derde en meest soft e petrol head van Top Gear, heeft ’m

besteld. Omdat een i3 een statement is: ik houd van auto’s, maar denk ook aan mijn om geving, aan mijn kinderen. van binnen oog-verblindend ecodesign met eucalyptushout, dashboard van bamboevezel en stoelbekleding van gerecyclede petfl essen. Hoge zitpositie, scherp sturend, als een bezetene accelererend – zelfs in de Ecopro-stand. Kortom, de droom van elke eco-autofanaat. alleen die prijs, hè.

halFsla chtig zwabberengeen topper. De focus – ’s werelds best verkochte auto – is niet voor

elektrische aandrijving ontworpen, en dat merk je. Zo zitt en de accu’s in de koff er-ruimte, waardoor veel gewicht (300 kilo) relatief hoog en achterin de auto ligt. gevolg: de auto zwabbert snel, vooral als je optrekt in bochten. Lastig is dat de focus Electric niet geschikt is voor snelladers; in een half uur een bijna volle accu lukt niet. Begin 2015 komt er een nieuwe versie.

tHemae-rijden

20 ONEWORLD

VaN paal Naar paal

vanzelfsprekend als je telefoon dagelijks aan de stroom hangen. Daartegenover staat wat Nissan LEAF-rijders ‘het mysterie van de verdwenen kilometers’ noemen: op de snelweg zie je de bereiksindicator rap leegraken. Op de terugweg van Oss naar woonplaats Leiden lezen we dat de accucapaciteit niet toe reikend is voor de afstand, 117 kilometer. Hoewel de bereiks indicator nog hoopvol 141 kilometer aangeeft. We wagen het erop. Gelukkig slaagt zoonlief erin zijn rechtervoet in bedwang te houden. Met nog 29 kilometer op de teller rollen we Leiden binnen. In de stad blijft de indicator stabiel. In de stad rijden of in de file, remmen en weer optrekken, het is een zegen voor de accu en voor de elektrische automobilist.

schOOn gewetenHet mooiste van alles, mooier nog dan de schone lucht die de elektrische auto omgeeft, is je schone geweten als duurzaam mens. Autorijden was voor mij toch altijd een guilty pleasure. Dat wordt fundamenteel anders. Bij het stoplicht staan met een opgefokt Golfrijdertje links naast je en wachten op het groene licht in je BMW i3. En dan, de Golfrijder verbijsterd achterlatend, geluidloos accelereren terwijl de G-krachten je in je stoel drukken. Zonder een spoortje roet, fijnstof of broeikasgas uit te stoten. Elektrisch rijden, ik mag hopen dat het de toekomst wordt.

de buurt Op z’n kOp We dromen er thuis wel eens van. De straat inrijden met een afge-trapte Mercedes 190D of een oude Landcruiser en dan de reacties

peilen. We leven in een door-en-door burgerlijke wijk, waar iedereen een keurige middenklasser rijdt, maar wel elkaars autoaankopen scherp in de gaten houdt. De schok die de BMW i3 te weeg brengt, is van een vergelijkbare orde als die van een oude Mercedes. Buurman 1 heeft meteen de catalogus-prijs opgezocht, laat hij de volgende ochtend in de Albert Heijn weten. Buurman 2, leaserijder uit principe, komt met de klassieke vraag: ‘Hoe zit het met de accu? Die is toch milieuvervuilend?’ Mijn antwoord dat de elektrische auto overall toch veel minder belastend is en de accu’s worden gerecycled, overtuigt ’m niet. Dat geldt wel voor Buurvrouw 1, die een elektrische auto best interessant vindt. Zij en haar man maken alleen korte ritjes, zegt ze. Misschien kunnen we straks samen een laadpaaltje aanvragen.

Ontspannend én stressy rijdenDe elektrische rij-ervaring is totaal anders door de afwezigheid van grommende benzine-motoren, en door de standaard automaat. Je hoeft niet mee in het nerveuze en eigenlijk nogal kinderachtige fossiele gescheur. Het opladen zelf is eigenlijk ook geen issue. Het wordt even

tHemae-rijden

“ach, het zijn vier wielen en een stuur.” Niks bijzonders, volgens de Nissan-medewerker, zo’n elektrische auto. Is dat zo? Drie ervaringsfeiten van vader en zoon ariëns na een maand in BMW i3, Renault ZOE en Nissan LEaf. tEKst Hans ariëns BEELD roger CreMers

testrijder

Max ‘verstappen’ ariëns (20)anders dan de trend-watchers voorspellen, is deze jongere hevig geïnteresseerd in auto’s en wil hij er per se zelf eentje bezitten. Zijn eerste, een vW polo zestienklepper uit 1999, is helaas al overleden. Elektrische auto’s vindt hij vanwege hun waan-zinnige acceleratie ‘cool’, behalve de lichtblauwe ZOE – ‘een wijvenauto’.

BEEL

D j

ero

Me

lori

eau

ViVe la tesla! tesla is de koning onder de elektri-sche auto’s. Maar ondanks het forse bereik van 485 kilometer, levert een retourtje Parijs heel wat kopzorgen op. ou est le laadpaal ici?

Geen auto maakt buurmannen jaloerser dan de tesla Model s. Hij schiet van 0 naar 100

kilometer per uur in 4,4 seconden, zit bomvol snufjes, rijdt als een Duits scheurijzer en kost een godsvermogen. Heerlijk, zeker als je ermee naar parijs mag. geruisloos rijden we de straat uit en op de snelweg begint het feestje. De acceleratie is adembenemend – wegrij-den bij een tolpoortje was nog nooit zo

leuk – en de wegligging is formidabel dankzij de zware, laag geplaatste accu’s. Ook bij 210 kilometer per uur kleeft deze e-bolide aan het asfalt. al dat spelen maakt de accu’s echter dorstig. gelukkig vullen de ‘superchar-gers’ van tesla ze in een uurtje – als je ze weet te bereiken. Op de heuvels van de Champagne breekt ons het angstzweet uit: de accu’s komen 30 kilometer te kort tot de volgende supersnellader. Dus de airco uit, het enorme touchscreen dimmen en met 90 kilometer per uur achter een spaanse vrachtwagen aan sjokken. porsches en BMW’s halen ons lachend in, maar met een paar kilometer over weten we de supercharger te bereiken.

Na de nodige rondjes om de arc de triomphe dient het volgende probleem zich aan: parijs heeft geen superchar-gers en bij een gewone laadpaal kost het een halve dag om de accu’s vol te krijgen. tesla tipt ons de snelladers van Ikea, die in twee uur voldoende sap geven. Na de Zweedse gehaktballetjes zijn we weer en route. Nieuwe zorgen doemen op: wat als de supercharger in Brussel bezet of kapot is? al met al vraagt een lange reis heel wat rekenwerk en geduld. Wat geeft het: na een paar uur scheu-ren op de snelweg zoeven we weer langs onze loerende buurmannen. evert nieuWenHuis lees het hele verslag op oneworld.nl/tesla

ONEWORLD 21

TESTinG your rAnGE AnxiETy

22 ONEWORLD

erGenS anderS doen Ze Het Zo

rOndje wereld

Waar wij stomen en onder de wol kruipen bij een griepje, slikken Indiërs rustig vier soorten pillen. In Brazilië kun je niet meer zomaar naar de antibiotica grijpen, en Ugandezen vertrouwen op geneeskrachtige kruiden.

Beterschap!

De Ugandeze Grace Aguti geeft haar kinderen bij griep een drankje van kyewamala-bladeren.

uganda

‘Liever planten dan moderne medicijnen’grace aguti (34) leeft met man fred (31) en hun zoons steven (3) en Emma (8 maanden) op het platteland in Uganda. Ze bestrijdt griep met een plantendrankje.

“In de twee regenseizoenen die we hier hebben, worden de kinderen wel één of twee keer in de maand

ziek. Ze hoesten, zijn verkouden, en soms is het griep. Als het echt griep is, kun je naar de kliniek in Mukono, een voorstad van Kampala, gaan, maar wij hebben daar het geld niet voor. We moeten leven van de aardappelen, maniok, bonen en maïs die we in ons tuintje kweken. Ik denk dat naar een dokter gaan hoe dan ook niet echt zin

heeft, want die moderne medicijnen helpen vaak helemaal niet. In plaats daarvan gebruik ik het blad van de kyewamala-plant, die komt hier veel voor. Net als veel mensen in onze buurt telen we hem speciaal om griep te genezen. Als de kinderen ziek worden, kook ik water met de gemalen bladeren van de plant. Daarna geef ik hen een lepel van het drankje, één keer ’s ochtends en één keer ’s avonds. Een paar druppels zijn vaak al genoeg. Het drankje smaakt nogal zuur, maar het helpt echt om beter te worden. Na een paar dagen ben je weer in orde. Kyewamala maakt dat je minder hoest en het zorgt ervoor dat je weer goed kunt ademhalen. Vaak gebruik ik het samen met bombo, ook een plant die hier overal groeit. Die helpt ook tegen malaria. Dat is fijn, want dat komt vaak voor.” MarK sCHenKel

brazilië

‘De griepprik is gratis’Cristina siqueira Costa (80) en echt-genoot Moacyr Costa (83), são paulo, halen altijd de griepprik.

“Vroeger gebruikten we kruidenthee als we ons grieperig voelden. Toen had je niet veel anders.

Nu halen Moacyr en ik ieder jaar de griepprik, bij een post van de publieke gezondheidszorg. Daar hoef je niet voor te betalen. Op de televisie wordt uitgebreid campagne gevoerd voor de griepprik, met informatie over waar, wanneer, hoe laat en hoe je die kunt krijgen. Als kind was ik nooit ziek. Nu nog steeds niet trouwens. Moacyr wel. Sinds zijn hartoperatie twee jaar geleden is hij kwetsbaar. Gisteren zijn we samen naar Sírio Libanes, een privéziekenhuis,

ONEWORLD 23

india

‘Ik neem alle pillen in, voor de zekerheid’tanuj sharma (28), New Delhi, is leraar op een basisschool. Hij gaat bij griep meteen naar de dokter.

“Bij koorts neem ik een paracetamol. Als ik me na een paar uur nog niet beter voel, is er vast meer aan de

hand en ga ik naar de dokter. Die neemt je temperatuur en schrijft een stuk of drie verschillende tabletten voor. Of hij doet een bloedtest om te kijken of je knokkelkoorts hebt. Twee keer dacht ik dat ik dat had. Knokkelkoorts komt vooral tijdens de moessonregens vaak voor, maar de test was steeds negatief. Ik vertrouw dokters niet, vooral sinds ik koorts had bij een keelontsteking. Ik kreeg pillen voor tien dagen, maar omdat ik na vier dagen al beter was,

stopte ik ermee. Toen kwam de ont-steking nog heviger terug. Vrienden zeiden dat die pillen antibiotica waren en dat ik niet had moeten stoppen, ook al was ik al beter. Ik denk dat die dokter dat expres niet had verteld, zodat ik terug moest komen en hij meer geld kon verdienen. Dokters verdienen ook aan medicijnen en bloedtesten; ze krijgen een deel van de winst van apothekers en klinieken. Dat staat gewoon in de krant, maar de meeste mensen weten dit niet en vertrouwen blind op dokters en pillen. Ze zijn zelfs teleurgesteld wanneer de dokter niet minstens vier soorten tabletten geeft voor een griepje. Ik vraag de dokter nu altijd welke medicijnen hij geeft en waar ze voor zijn. Dan probeer ik er via Google meer informatie over te vinden. Maar meestal neem ik wel alle medicijnen die de dokter voorschrijft. Voor de zekerheid.” aletta andré

Tanuj Sharma uit India wil weten waar zijn medicijnen voor zijn.

geweest omdat hij griep kreeg. Zijn ogen werden rood en hij hoestte veel. Ze hebben een foto van zijn longen gemaakt. Maar hij heeft alleen een neusspray voorgeschreven gekregen, antibiotica was niet nodig.Tot voor kort kon je antibiotica gewoon zelf bij de apotheek kopen, maar sinds een nieuwe wet heb je een recept van de dokter nodig. Daarvóór gebruikte je antibiotica toch al snel, zeker als de griep gepaard ging met koorts. Dat heeft de regering aan banden gelegd. Maar ik ben er nooit scheutig mee geweest hoor, ook niet bij mijn drie dochters. Die ziekten een griepje meestal gewoon uit.Ik geloof dat Brazilië is veranderd de afgelopen jaren. De gezondheidszorg is er voor meer mensen. Onze particuliere zorgverzekering vergoedt zo’n consult als dat van gisteren niet, maar een ziekenhuisopname wel. Medicijnen moet je echter nog altijd zelf betalen. Gelukkig helpt onze oudste dochter Lucia ons daarbij.” stijntje blanKendaal

Nu ze ouder zijn, zijn Cristina Siqueira en Moacyr Costa voorzichtiger met hun gezondheid.

PAGINA 00 vAN boveN NAAr oNder

xxxxxxxxxx

24 ONEWORLD

De ganges is als haar hindoeïstische moedergodin ganga, humeurig en fel. Maar de heilige Indiase rivier is vooral

verbonden met elk aspect van het leven en dient als bron van water en energie voor een derde van de Indiase bevolking. geen rivier is zo van levensbelang als deze.tegelijkertijd is de 2510 kilometer lange ganges een van de meest vervuilde rivieren ter wereld. Dagelijks stromen miljoenen liters giftig afval van fabrieken het heilige water in, met desastreuze gevolgen voor mens en milieu langs de oevers. Een amerikaans rapport voorspelt dat de rivier in 2030 droogvalt door de stijgende temperatuur op aarde, de vervuiling en het bouwen van dammen. Is de ganges voor bestemd om te sterven door toedoen van de mens of moeten we blijven geloven in een omslag die de rivier gaat redden?

fotograaf giulio Di sturco raakte gefascineerd door de enorme rivier en legde zijn reis langs de ganges vast met de camera. “Mensen denken bij India vaak aan mysterie en de schoonheid van het exotische Oosten. Maar ik zag vooral steden die hun fabrieks- en huishoudafval aan de oevers van de heilige rivier dumpten.”

HeIlIG,mAAr zo vuIl

FOtOrepOrtagetEKst EN BEELD giulio di sturCo

Het begin van de ganges. in het stroomgebied leven een half miljard mensen.

OnewOrld water Meer over heilig water, stervende rivieren en ander waternieuws is te vinden op ons nieuwe themakanaal OneWorld Water. Kijk op www.oneworld.nl/water en volg ons op facebook: www.facebook.com/oneworldwater en twitter: @OneWorld_Water

ONEWORLD 25

26 ONEWORLD

rivierbank, een teken dat de ganges opdroogt.

ONEWORLD 27

28 ONEWORLD

leerlooierij bij Kolkata loost chemisch afval in de rivier.

droogte bij de grens met bangladesh, veroorzaakt door de Farakka-dam.

ONEWORLD 29

indiase steekt de rivier over via een brug van afval.

Hindoes wassen hun zonden af tijdens khumbh mela (kruikenfeest).

30 ONEWORLD

Wie wordt geboren in een arme wijk in de amerikaanse stad Houston, zal er ook sterven. Journalist Linda polman bezoekt alief, de buurt met

de hoogste criminaliteitscijfers van texas. Ongelijkheid is er net zo’n issue als in ferguson. “We denken niet aan de toekomst. Hier ben je

op je dertigste dood of je zit in de gevangenis.” tEKst linda PolMan BEELD robert KnotH

gevangen IN HET GETTO

“Je hebt nooit rust. Na zonsondergang sluit je jezelf thuis op en schuif je je bed zo ver mogelijk van het raam. Het is hier altijd drama. Politiehelikopters, sirenes, steekpartijen, drive by shootings, SWAT-teams die huisdeuren inbeuken.”

Yancy (28) en Jésus (25) gidsen me door hun buurt Alief, in het westen van Houston, de op drie na grootste stad van de VS. Bijna de helft van de mensen hier overleeft op een inkomen onder de armoedegrens. Bemoeienis van de overheid is er niet of nauwelijks meer. Toch betaal je voor een beschimmeld flatje al gauw 700 dollar per maand. Exclusief elektriciteit, maar inclusief ongedierte en gewapende gangs in het trap-portaal. In betere, veiliger buurten is het vaak goedkoper om te wonen. “Verhuis toch!”, zeg ik. Maar zo werkt het niet, leggen ze uit. Een betere buurt kom je niet in als je geen creditcard, werkgeversverklaring of verblijfsvergunning hebt. Daarom heeft Alief de hoogste criminaliteitscijfers van heel Texas. Hier zijn de huisbazen bereid om te verhuren aan mensen met een strafblad, of aan Latino’s zonder verblijfs-vergunning, ontheemde, berooide vluchtelingen van na de Katrina-orkaan, pooiers en crackdealers. “Ben je geboren in Alief, dan sterf je hier”, zegt Yancy. “We zitten hier opgesloten”, zegt Jésus, zelf een ex-con (ex-veroordeelde, red.). “We denken niet aan de toekomst. Als Aliefer ben je op je dertigste dood of je zit in de gevangenis.” Jésus kan het weten. Zijn jongste broer werd op de stoep voor

zijn huis doodgeschoten. Bendegerelateerd geweld. Hij was pas zeventien. De oudste broer, Juan, Yancy’s echtgenoot, zit al vanaf zijn achttiende in de gevangenis en sinds twee maanden op death row. Hij heeft negen moorden op zijn geweten, ook bendegerelateerd. De derde broer, begin twintig, woont bij zijn moeder en is kierewiet. Iets met psychoses.

‘hOOd disease’Een op de drie jongeren in de binnenstad van grote Ameri-kaanse steden heeft dezelfde posttraumatische stressstoornis (PTSD) die militairen in oorlogsgebieden kunnen oplopen. Omdat de jongeren, vaak nog kinderen, niet kunnen ontsnap-pen uit hun gewelddadige getto, blijft de stress voortduren. Reden voor artsen om deze vorm Continuous Traumatic Stress Disorder (CTSD) te noemen. Journalisten doopten de stress-stoornis om tot hood disease. Symptomen zijn onder meer angsten, depressie en schuldgevoelens; jongeren konden hun vrienden en familieleden die sneuvelden door drugs of geweld niet redden. De helft van alle 330 miljoen Amerikanen is arm; 47 miljoen van hen leven onder de armoedegrens. Op voedselhulp en steun bij ziekte is zoveel bezuinigd dat nog maar een fractie van de Amerikaanse bevolking ervoor in aanmerking komt. Op geestelijke gezondheidszorg wordt nog genadelozer bezuinigd dan op onderwijs, en dat terwijl het aantal geestes-zieke en getraumatiseerde Amerikanen blijft stijgen. Van de

reportaGearmOede in de vs

ONEWORLD 31

Greyhound-busstation in Huntsville, ten noorden van Houston. Families wachten op het vrijkomen van gedeti-neerden uit de Walls-gevangenis.

Zojuist vrijgelaten gevangenen gaan met de bus naar huis. Gemiddeld komen per dag 140 mensen vrij uit de Walls- gevangenis.

kinderen en jongeren die op school of in jeugdgevangenissen worden gediagnostiseerd met ‘ernstige’ psychische stoornis-sen, krijgt 70 procent geen hulp. Van de volwassenen met geestesziekten zoals manische depressiviteit en schizofrenie, dwaalt 40 procent geheel onbehandeld door het leven – met problemen voor de samenleving als gevolg. Bijna de helft wordt op een zeker moment gearresteerd voor ordeversto-ring, geweldpleging of landlopen. Een kwart van de ruim 2 miljoen gedetineerden in Amerika is psychotisch, aldus het Bureau of Justice Statistics.

hartsvriendinTijdens de rit door Alief zijn het niet zozeer de gesprekken op de achterbank die me verontrusten, als wel de achteloze toon waarop Jésus en Yancy ze voeren. “Hier werd ik toen beschoten met die AK-47’s”, wijst Jésus. “Oh”, zegt Yancy, “was dat híer? Ik dacht dáár.” De frêle Latina stift intussen haar lippen bij in zuurstokroze. We rijden langs een vervallen appartementenblok. Verbogen luxaflexen waaien door kapotte ramen, afgedankte bankstellen en vuilniszakken blokkeren de entree en bed bodems en gesloopte autoportieren bepantseren balkonnetjes. Híer woonde Jésus’ broer Juan, toen Yancy haar hart aan hem verloor. En dáár ongeveer moest zijzelf eens voor kogels weg-duiken. Ze was op weg naar de Walmart en iemand zag haar aan voor Blood. Of Chollo, of Somos Pocos Peros Locos: ik

raak verdwaald in de who’s who van Houstons meer dan tweehonderd geregistreerde gangs. “Niet alles is gang. Je hebt ook gewoon thugs”, zegt Yancy en ze knikt naar zwarte mannen die we passeren. Ze worden voortgetrokken door pitbulls aan kettingen. Ik zoek naar iets normaals in het leven van mijn twee passagiers, dus vraag ik Yancy of ze een hartsvriendin heeft. Die heeft ze en die zit een celstraf van tien jaar uit. Vader vermoord. “He had it coming (hij vroeg erom)”, zegt ze. Yancy bezoekt haar tussen de bezoeken aan Juan op death row door. We rijden langs bushokjes en stoepranden waar half-gesmolten kaarsjes tussen verwelkte boeketjes staan. Het ene kaarsje is voor een Crips die op die plek werd doodgeschoten, “Net goed”, volgens Yancy. Het andere voor een jongen die ooit bij Jésus op school zat, ook doodgeschoten. “Hoeveel van je oude schoolvrienden zijn dood?”, vraag ik. Jésus hoofdrekent. “Dertig, vijfendertig. De politie laat ze uren op straat liggen. Over mijn broertje gooiden ze niet eens een laken. Zo zielig voor de moeders. Die staan achter die gele linten te huilen en te schreeuwen.”

Yancy komt al jaren bijna dagelijks in de gevangenis. Er zit altijd wel een bekende of een familielid vast

32 ONEWORLD

Families wachten op het busstation in Huntsville op het moment dat hun verwanten worden vrijgelaten.

Genaro is na twee jaar gevangenisstraf vrijgekomen en wacht op de bus naar huis. Hij wil voortaan zijn brood verdienen met tatoeëren en spraypainten.


Houstons welgestelden zien les misérables (de waardelozen, red.) alleen in het sprankelende Theatre District. Daar draait de gelijknamige musical. Bij de kaartverkoop werd gewaar-schuwd: “Bedenk u tweemaal voordat u zichzelf of uw kinderen aan deze voorstelling blootstelt. Hoewel wij goede smaak hoog in het vaandel dragen, kunnen de uitbeeldingen van bijvoorbeeld noodlijdende vrouwen in deze voorstelling als aanstootgevend worden ervaren.” De segregatie in Houston is bijna compleet. Alief staat met Sunnyside en Third Ward in Amerika’s top-25 van gevaarlijk-ste buurten. Tegelijk pronken paradijselijke buitenwijken als Sugarland en Baytown in de top-6 van Amerika’s boom towns.

negenduizend ‘jean valjeans‘Pal naast de theaterbuurt ligt de immense Harris County Jail. Daar staan elke dag lange rijen verloofdes, moeders, zussen, broers en kinderen van gevangen gettobewoners te wachten tot de bezoekuren beginnen. In het massieve bruinstenen pakhuis zitten ruim negenduizend ‘Jean Valjeans’ opgesloten (de hoofdpersoon uit Les Misérables die negentien jaar gevan-gen zat voor het stelen van een brood, red.). Jésus zat er ooit vijf jaar voor autodiefstal, op de vierde verdieping. Broer Juan wachtte tegelijkertijd op de zesde verdieping tot zijn proces eindelijk zou beginnen. Yancy komt er al jaren bijna elke dag. Eerst om haar man Juan te bezoeken, nu omdat er altijd wel een bekende of familielid vastzit.

trOuwen achter glasIn de gevangenis is het een beetje de Febo, maar waar je kroketten zou verwachten, staan hier gedetineerden in oranje jumpsuits achter de ruitjes. Als je iemand wil zien, geef je bij een luikje in de muur een papiertje met de naam van de desbetreffende gevangene. Vervolgens begint het wachten tot een bewaker de ‘bestelling’ achter uit een van de propvolle cellen heeft opgediept. Bezoekers rekken hun nekken om te zien of hun geliefde al achter een raampje is verschenen: zwarte vrouwen opgedoft met nylon haarstukken en fluorescerende oogmakeup, Latina’s in spannende topjes en op plateauzolen, blanke vrouwen in verschoten huispakken en op teenslippers. Steeds nieuwe bezoekers floepen uit de enige lift de gang op en banen zich een weg naar het bestelluik. Niemand maakt gebruik van de betonnen krukken aan weerszijden van het bijna geluiddichte glas. Bezoekers en gevangenen plakken als hagedissen tegen de ruiten, armen wijd, vingers gekromd in een desperate, zinloze grijphouding. Wie iets wil zeggen, maakt een toeter van zijn handen en schreeuwt, wie iets wil horen, plakt een oor tegen het glas. In de kakofonie heeft niemand geheimen. “I love you!”, brult een grote, zwarte vrouw, en, na het antwoord: “I love you more!” “Je moet bidden. BIDDEN!”, schreeuwt een moeder haar zoon toe.

ONEWORLD 33

“Je advocaat belt me morgen. Hij heeft het beloofd”, loeit een andere moeder. Met strikken en kant versierde baby’s en peuters worden door jonge moeders tegen het glas geplet. Op deze plaats trouwde Yancy met Juan, daags voordat hij werd overgeplaatst naar death row. Zij in een zomers wit kleedje, hij achter glas – in het oranje: “I DO!!” Na twintig minuten worden de hokjes door bewakers leeg-gehaald en verschijnen nieuwe gevangenen achter het glas, twee dozijn tegelijk. Andere moeders en verloofdes nemen hun posities in en het brullen begint opnieuw.

hallucinaties en demOnenIk ‘bestel’ ook een gevangene. Demetrius Smith (25) wordt voor me gehaald, met kettingen om zijn enkels en zijn handen geboeid op zijn rug. Acht jaar na zijn terdoodveroordeling is hij tijdelijk terug in Harris County Jail, omdat zijn beroeps-zaak hier in Houston dient. Smith groeide op in Acres, nog ellendiger dan Alief, en liep op tegen alles wat de Harvard-artsen tegenwoordig in verband brengen met Continuous

Traumatic Stress Disorder. Als kind zag Smith in zijn hallucinaties al demonen. Het waren diezelfde demonen die hem opdroegen een dubbele moord te plegen. Bij Smiths beroepszitting probeerde zijn advocaat hem schizofreen verklaard te krijgen, want volgens de Texaanse wet mogen ernstig geesteszieken niet geëxecuteerd worden. De aanklager moest hier hartelijk om lachen. Iederéén in dat Acres-milieu is getraumatiseerd, zei hij, schizofrenie is normaal daar. Toch? Smith was volgens hem niet ziek, maar gewoon een product van zijn omgeving. Wat de aanklager betreft kon Smith de executietafel op. Ik moet denken aan een rechtszaak een paar maanden eerder. De aangeklaagde was de 16-jarige zoon van een alumini-umfabrikant in Fort Worth, Texas. Hij groeide op in een buurt waar het gemiddelde gezinsjaarinkomen volgens zakenblad Forbes 250.000 dollar is. De knul was laveloos in de auto van zijn pa geklommen en reed vier mensen dood. Zijn verdediger betoogde dat de jongeman aan ‘affluenza’ leed, een mix van het Engelse affluent, ‘welvarend’, en influenza, ‘griep’. Het is een – omstreden – psychische stoornis die zich voordoet bij jonge, in een rijk milieu opgegroeide, verwende jongeren, met als belangrijk symptoom gebrek aan verantwoordelijkheids-gevoel. Met andere woorden: de jongen was niet ziek, maar een product van zijn omgeving. Hij moest niet gestraft, maar behandeld worden. De rechter was het hiermee eens en gaf hem tien jaar voorwaardelijk. Hij hoefde dus niet de cel in.

‘Iederéén in dat milieu is getraumatiseerd, schizofrenie is normaal daar. Toch?’

Nieuwsgierigen en een demonstrant staan te wachten op de executie van een terdoodveroordeelde in de Walls-gevange-nis in Huntsville Texas.

Een vrijgelaten gevangene trekt de labels van zijn zojuist gekochte kleren.

34 ONEWORLD


Demetrius Smith heeft minder geluk en gaat op last van de rechter deze week nog terug naar death row en zijn demonen gaan weer met hem mee. “Ze zitten overal, ook in het plafond hier”, roept hij gejaagd door het glas. Smith snákt naar koffi e. In de gevangeniswinkel kun je een pakje instant bestellen, maar dat kost ruim vijf dollar en dat heeft hij niet. Beneden in de hal van Harris County Jail staat een betaalautomaat. Ik toets Smiths gevange-nisnummer in, duw mijn creditcard in de gleuf en laat twintig dollar op zijn gevangenisrekening overboeken. Hij laat me later netjes weten dat hij er behalve koffi e, ook snoepjes met citroensmaak van heeft besteld. De zes dollar die over is, bewaart hij en hij voelt zich beter nu. De affl uenzapatiënt voelt zich ook alweer wat beter. Hij wordt behandeld in een privékliniek in Californië. De rekening bedraagt tot nog toe 450.000 dollar. Niet iederéén in Alief en Acres gaat vroeg dood of naar de gevangenis. “Bejaardenhuis”, wijst Yancy naar een bouwvallige fl at met drie bouwlagen die we links voorbij rijden. “Moeten die ouwe mensjes vanachter de plantjes op hun vensterbank naar al het geweld op straat kijken?”, vraag ik. “Nee”, stelt Yancy me gerust, “ze blokkeren hun ramen met kledingkasten.” Om privacyredenen zijn de geïnterviewden niet in beeld gebracht. De foto’s bij het artikel zijn gemaakt bij een vergelijkbare gevangenis nabij Houston.

colUmn

tinkebell.

Kip met gouden ei

W ereldwijd wordt bijna 40 procent van al ons voedsel weggegooid. Iets waar-van ik me weleens probeer voor te stellen hoeveel dat is en hoe het eruit zou zien wanneer je dat allemaal op

een grote berg bij elkaar zou gooien. In Nederland gooien we per persoon gemiddeld 45 kilo voedsel weg, per jaar, een groot deel verdwijnt al tijdens het productieproces. En ik deed daar keihard aan mee. tot vorige week. Want toen trokken kippen Janneke en Marieke in hun door mijzelf in elkaar getimmerdekippenhok. Ik kocht ze via kipster.nl, een onderneming die probeert de kip weer onder de mensen te brengen, met als belangrijkste motivatie dat een kip gemiddeld 50 kilo keukenafval eet. per jaar. Mijn nieuwe kippen zett en al mijn etensresten voortaan om in eieren en dat is niet alleen een superbonus omdat ik sinds vorige week dus geen eten meer verspil. Dat zijn ook nog pluspunten voor de herkomst van de eieren die ik eet. Want die eieren, die zaten me al langer niet lekker. Ik

weet niet of je weleens een legbatt erij hebt bezocht, maar als je het mij vraagt is dat pure ellende. Zélfs de kippen die eitjes leggen met extra sterren (of hoe het ook staat aangegeven op de doosjes bij de

supermarkt) – de minder zielige exemplaren, dus – hebben amper bewegingsruimte. Daarnaast is het licht in hun mas-sahok zo ingesteld dat kippen het hele jaar door denken dat het een middag in de zomer is (in de winter en ‘s nachts legt de kip geen ei), waardoor die beestjes op hun a4’tje ruimte ook nog eens hun hele leven ongesteld wor-den gehouden, opdat ze zo veel mogelijk eieren uitpersen. Met andere woorden: voor iedereen die belang hecht aan het optimaal benutt en van ons voedsel en aan dieren-welzijn, en die ook nog graag een eitje bakt, creëert zelf kippen houden een win-win-win situatie.

Kunstenares tinKebell. doet verslag van haar observaties. Over wat er mis gaat, ons gedrag en onze normen. Met haar project save the World wil ze de wereld redden.

De kippen worden hun hele leven ongesteld gehouden

Het gemeenschapscentrum Shape in de wijk The Third Ward, waar wordt geprobeerd de sociale cohesie en veiligheid in de buurt te vergroten.

ONEWORLD 35

GeHeimen Van de tHUiSKoK

Open keukenBEELD Karijn KaKebeeKe

Waar Dedza, een stad in Malawi Wie annie (35, huisvrouw) maakt de lunch samen met haar oudste zoon samuel junior Wat nsima, een traditioneel Malawisch basisgerecht, gemaakt van maïsbloem en water. als lunch vaak puur gegeten, als avondmaaltijd meestal met een bijgerecht (zoals cassave, kip of tomaat) Wie eten mee zoons samuel junior (5) en spencer (8 maanden) en annie’s moeder. Man samuel senior luncht op zijn werk, bij een kleine toeristenlodge Wat kost het 1500 kwacha (twee euro en zeventig cent) voor drie personen. samuel verdient per maand zo’n 67.000 kwacha (120 euro) waarvan driekwart opgaat aan eten altijd in huis maïsbloem, olie en pepers Wie doet de afwas annie

Maïspap uit Malawi

36 ONEWORLD

tEKst reMKe de lange

Waar en onder welke omstandigheden worden onze spullen gemaakt? Deze keer: biologische wijn.

BioWiJn: SAnTÉ?

tHe maKinG oFbiOlOgische wijn

VErGroEnEn VAn DEWiJnBouW• Geen kale grond in de wijn-

gaard, maar begroeing die zorgt voor meer soorten planten en insecten.

• Eenden of ganzen die op slakken jagen, in plaats van het spuiten van gif.

• Grazende schapen in plaats van zware maaimachines.

in DE WiJnGAArD TiJDEnS ProDuCTiE oP TAFEL

• De EU staat 43 procédé’s toe om de gewenste kleur, geur en smaak te krijgen. Dat gebeurt met industriële gist, tannines, zuren, enzymen en stabilisatoren – ook in biologische wijn.

• Om wijn helder te maken worden vaak (dierlijke) eiwitt en als fi lter gebruikt, zoals vislijm, voedselgelatine of kippe n- eiwit. Wil je dat niet, kies dan voor ‘veganistische’ wijn. veel wijnmakers fi lteren en klaren hun wijn overigens niet.

• De EU staat sulfi et ook toe in biologi-sche wijn, zij het in lagere hoeveelhe-den dan in reguliere wijn. Wijn zonder sulfi et bestaat niet. Bij de gisting komt vanzelf al wat vrij. Wijn makers voegen het vaak ook nog toe als conserverings-middel tegen oxidatie en schimmel-groei in de wijn. sulfi et is niet schadelijk, maar wel een allergeen, daarom moet het vermeld staan op het etiket.

• In een biologische wijngaard worden geen kunstmest en chemische onkruid-, ongedierte- of schimmel-bestrijders gebruikt.

• voor één bestrijdingsmiddel is geen alternatief: kopersulfaat (vermengd met kalk en water) tegen de schimmel meeldauw. Het is daarom toegestaan bij biologische wijnteelt. Bij veel gebruik kan koper ophopen in de bodem en schade veroorzaken.

• Er zijn wijnboeren die berekenen wat hun ecologische voetafdruk is: hoeveel water ze verbruiken in de wijngaard en kelder, wat hun energieverbruik is en hoeveel CO2 ze veroorzaken door bijvoorbeeld tractorritjes, transport en verpak-kingsmateriaal. Wijnbedrijven in de eco-voorhoede: yalumba (australië), spier (Zuid-afrika), frog's Leap en Chateau Montelena (Californië).

• Is biologisch lekkerder? Dat valt niet zo te zeggen, daarvoor zijn er teveel schakels tussen grondstof en eindprodukt. Eerlijker is: goed gemaakte wijn is lekkerder.

• Zware fl essen ogen sjiek, maar raken bij milieubewuste wijnmakers én consumenten uit de gratie: meer gewicht betekent meer brandstof bij produktie en transport.

• Tip: koop wijn bij een goede slijter en vraag naar herkomst en achter-grond van de wijn.

• Staar je niet blind op groene labels: goede wijnmakers werken vaak al 'groen', ook zonder een keurmerk.

• Geef wat meer geld uit; biologische teelt geeft een lagere opbrengst en kwaliteitsproducenten gaan vaak zorgvuldig om met hun land en oogst.

VErGroEnEn VAn DEWiJnBouW• Geen kale grond in de wijn-

gaard, maar begroeing die zorgt voor meer soorten planten en insecten.

• Eenden of ganzen die op slakken jagen, in plaats van het spuiten van gif.

• Grazende schapen in plaats van zware maaimachines.

oP TAFEL

? Dat valt niet

ONEWORLD 37

12 3

BioloGiScHe wiJn

#14

KurK oF DoPDe schroefdop is populair en heeft zeker voordelen. Een dop sluit de fl es beter af (wat de kwaliteit van de wijn ten goede komt) en openen is gemakkelijk.Kurk is een natuurproduct (gemaakt van de bast van de kurkeik) en recyclebaar. Het is als grondstof daarom duurzamer dan het aluminium en plastic in schroefdoppen. Een nadeel van kurk: soms zit er een schimmel in die de smaak van de wijn kan beïnvloeden. De wijn is dan ondrinkbaar.

BioLoGiSCHE WinnAArS Landen met de meeste hectaren biologische wijngaarden.

HErGEBruiK VAn HouT Wijntakken die na de oogst zijn overgebleven, kunnen gebruikt worden als brandstof om wijn-kelders, kantoren en woningen te verwarmen. Dit kan CO2-uit-stoot besparen. Nu verbranden veel wijnboeren de takken en vermengen de as met de grond.

BioWiJn in ProCEnTEnpercentage van de wijnbouw dat biologisch is:• Engeland: 11,4• Nederland: 10,1• spanje: 8,4• Wereld: 4,0• EU: 6,1Nederland doet het zo goed omdat de piepjonge wijnsector pas op gang kwam nadat er druivenrassen waren ontwikkeld die goed bestand zijn tegen schimmels, die bij ons voor-komen door het vochtige klimaat. Deze rassen zijn vanzelf geschikt voor biologische teelt omdat er weinig bestrijdings-middelen nodig zijn.

660 literwater voor irrigatie is er gemiddeld nodig voor 0,75 liter wijn.

3 jaarduurt het om over te stappen van conventionele naar biologisch gecertifi ceerde wijnbouw.

29 fl essenwijn drinkt een Nederlander gemiddeld per jaar. In 1860 waren dat iets meer dan twee fl essen per persoon.

oFFiCiEEL GoEDGEKEurD?als consument kom je een wirwar aan groene keurmerken tegen. De EU hanteert het keurmerk met het groene blaadje. veel landen hebben daarnaast eigen, vergelijkbare, keurmerken, zoals:• aB (agriculture Biologique; frankrijk)• Ecovin, Bioland, Naturland (Duitsland)• UsDa Organic (vs)• EKO (Nederland)• Integrity & sustainability (Zuid-afrika).

Dit is niet biologisch, maar het land zet zich in voor sociaal- en milieu-verantwoorde wijnbouw. voor iedere hectare wijngaard wordt ruim een hectare natuur beschermd.

• Demeter geeft internationaal keurmerken uit voor biodynamisch geproduceerde wijn.

BioloGiScHe wiJn

#14

KurK oF DoPDe schroefdop is populair en heeft zeker voordelen. Een dop sluit de fl es beter af (wat de kwaliteit van de wijn ten goede komt) en openen is gemakkelijk.Kurk is een natuurproduct (gemaakt van de bast van de kurkeik) en recyclebaar. Het is als grondstof daarom duurzamer dan het aluminium en plastic in schroefdoppen. Een nadeel van kurk: soms zit er een schimmel in die de smaak van de wijn kan beïnvloeden. De wijn is dan ondrinkbaar.

HErGEBruiK VAn HouT Wijntakken die na de oogst zijn overgebleven, kunnen gebruikt worden als brandstof om wijn-kelders, kantoren en woningen te verwarmen. Dit kan CO -uit-

BioWiJn in ProCEnTEnpercentage van de wijnbouw

660 literwater voor irrigatie is er gemiddeld nodig voor 0,75 liter wijn.

3 jaarduurt het om over te stappen van conventionele naar biologisch gecertifi ceerde wijnbouw.

29 fl essenwijn drinkt een Nederlander gemiddeld per jaar. In 1860 waren dat iets meer dan twee fl essen per persoon.

oFFiCiEEL GoEDGEKEurD?als consument kom je een wirwar aan groene keurmerken tegen. De EU hanteert het keurmerk met het groene blaadje. veel landen hebben daarnaast

van in EU geproduceerde wijn is biologisch

Remke de Lange is wijnjournalist, vinoloog en auteur van het boek Tussen de druiven.

6,1%

BRON: pRODUCtsCHap WIJN

BRON: pRODUCtsCHap WIJN

38 ONEWORLD

Heel Nederland kon de afgelopen zomer genieten van typhoons wervelende hiphop en zijn originele teksten. Maar hij past voor de eer van knuffel-rapper: “Ik ben ook een irritant jong dat wil spelen op het podium.” tEKst laura van der reijden & Hans ariëns BEELD robin de Puy

‘Als dit over is, word ik boer’

altijd niet terug op aarde, bekent hij, en hij bekijkt met een vette glimlach het filmpje dat Laura van achter in de Bravo-tent heeft gemaakt. Wij vinden dat hij met zijn kosmo-politische boodschap bij OneWorld hoort. Glenn kan zich er iets bij voorstellen – al heeft-ie van het blad nog nooit gehoord.

je hebt jaren in zelfverkozen anonimiteit geleefd, soms bijna aan de zelfkant van de maatschappij. nu ben je ‘ineens’ doorgebro-ken met een pleidooi voor liefde – lobi da basi, liefde is de baas. Hoe verklaar je dat? “Het lijkt bijna alsof er weer een momentum is voor positiviteit. We hebben het in Neder-land heel lang niet over liefde kunnen hebben. Je werd afgedankt als hippie of zo. Voor mij is het al een decennium best wel grauw in het land, na de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh. Je snakt dan naar verandering, naar positiviteit.” je boodschap wordt nu herkend? “Ik vind boodschap zo’n beladen begrip, ik wil geen boodschappenjongen zijn. Ik ben eerder een verteller dan een boodschapper. Aan de andere kant: gisteren discussieerde ik in Zwolle met allemaal mensen van rond de vijftig jaar over Zwarte Piet. Dat was best hef-tig. Maar ik vind het belangrijk. Als ik onrecht constateer of iets zie dat ik als Nederlander wil veranderen, dan trek ik m’n bek open.” je Zwarte Piet-standpunt zit bijna verscholen in een bijzin van Van de regen naar de zon. je durfde het niet aan om er een heel nummer aan te wijden? “Nee, dat zou weer niet goed zijn. Vroeger, toen ik begon, had ik een nummer voor elk wereldprobleem. Dan rapte ik over het lot van vluchtelingen en zo. Maar dat kadert mij erg in. Op een gegeven moment was ik het zo zat dat mensen in mij de geën-gageerde rapper zagen. Ik ben veel meer dan dat – ik ben ook een irritant jong dat gewoon wil spelen op het podium, weet je wel. Ik ben ook een mannetje en ik ben ook plat. Voor media is het fijn als er één verhaal is. Maar daar pas ik niet in.”Zoals je ook niet alleen maar met hiphop ge-associeerd wilt worden. “Ja, precies. Hiphop is een cultuur en daar stroomt heel veel muziek uit voort. Mensen reageren vaak verbaasd dat mijn muziek zo gevarieerd is, voor hiphop!

Het is het einde van het festival-seizoen en boven Leiden pakken zich dikke regenwolken samen. Vanaf het moment dat Glenn de Randamie door broer Earl Randall

(‘O -Dog ’) wordt aangekondigd, verandert het publiek van festival Noorderliefde in één deinende massa. Hij doet het weer. Moeite-loos zingen Leidse jongeren het refrein van zijn bekendste nummers mee. Ook ernstige teksten als die van Van de regen naar de zon - dat zwarte bladzijdes uit de Nederlandse geschiedenis behandelt: We zagen zoveel, zijn zo groot, maar als ‘t kantelt, zien we massa-moord, apartheid, slavernij en de slavenhandel.

Dit is Typhoon, de rapper/zanger tegen wie cynisme niet bestand is. De Zwollenaar met Surinaamse roots die het festivalseizoen (North Sea Jazz, Lowlands, Into the Great Wide Open en nog veel, veel meer) naar zijn hand zette. De liefde- en multicultipreker, religiestudent, globetrotter, Zwarte Piet-bestrijder en privacyactivist die uit principe anderhalf jaar een paspoortloze nomade was.Wij, Laura (24, fan) en Hans (53, fan), spreken Glenn de Randamie een week voor zijn per-formance in Leiden, vier dagen na zijn over-rompelende optreden op Lowlands. Hij is nog

wie is typhOOn?

geboren als glenn de randamie (30) groeide typhoon op in het veluwse dorp ’t Harde. Zijn ouders kwamen in 1975 van suriname naar Nederland. Hij komt uit een muzikale familie en begon op 15-jarige leeftijd zijn carrière in Rudeteenz, een hiphop-groep met onder andere zijn oudere broer Kevin. Lobi da Basi is, na Tussen Licht en Lucht, zijn tweede album. typhoon voelt zich Nederlander, surinamer én afrikaan.

interViewrapper typhOOn

ONEWORLD 39

40 ONEWORLD

Dan ken je de hiphop niet. Het is een ideo-logie, opgebouwd uit verschillende stijlen, stromingen en ideeën.”denk je over de muziekstijl na als je iets maakt? “Ik ben sowieso niet bezig met stijl of genre. In de periode na mijn debuutalbum had ik het gevoel dat ik alles had gezegd wat ik wilde zeggen. Pas als ik een nieuw verhaal en nieuwe insteek had gevonden, wilde ik weer creëren. Alleen de verdieping in mijn cultuur interesseerde me. Mijn etnische achtergrond maar ook de muziek die daarbij hoort. Bij mijn zoektocht naar de wortels van de hiphop kwam ik uit bij de oude calypso, bij de oude blues in New Orleans. En ineens zie je, als je het over OneWorld hebt, dat de wereld zo freaking klein is. De basis van Surinaamse volksmuziek hoorde ik ook in muziek uit de

Balkan. Ik heb opgetreden in Moskou en in Oost-Rusland, in het Nederlands. Er kwam een man naar me toe met tranen in zijn ogen. Hij zei: ‘Ik versta niet wat je zegt, maar ik begrijp het wel. Het komt aan.’ Dat is zo power-ful. Daardoor heb ik mijzelf opnieuw kunnen definiëren als hiphopartiest. Ik kan in hiphop eigenlijk elke muzikale stroming kwijt.” nog even terug naar Zwarte Piet. je verknalt met je kritiek niet alleen het feestje van Zwolse vijftigers, maar van heel veel neder-landers. dat neem je op de koop toe? “Ja, ik denk dat een heleboel mensen zich op zo’n moment ergeren aan mij, maar dan heb ik zoiets van: waarom ergert het je? Laten we het daar over hebben! Wat schuurt er binnen jou, daar ben ik benieuwd naar. Daarna kunnen we een biertje pakken.” je vindt dat we als blanke nederlanders te weinig historisch besef hebben. dan ben je toch weer even de schoolmeester. “Ik consta-teer een gebrek aan kennis. Maar ik voel me niet verantwoordelijk om die kennis over te dragen, ik ben geen meester. Oorspronkelijk was Zwarte Piet een Afrikaan, een slaaf. Dan kun je toch niet volhouden dat Zwarte Piet niets met zwarte mensen te maken heeft? Op zo’n moment ga ik steigeren. Sommige mensen willen het Sinterklaasfeest geleidelijk veranderen. Zo werd er ook na de afschaffing van de slavernij gezegd: laten we de slaven voorlopig nog even houden, dan kunnen de plantage-eigenaren aan de nieuwe situatie wennen. Rot toch op man, denk ik dan. Ik probeer mijn ergenis wel voor me te houden. Ik wil zo veel mogelijk mensen blijven be-reiken. Voor sociale verandering heb je zowel de radicale figuren nodig, zoals Malcolm X, als de meer gematigde zoals Martin Luther King. Ik kies ervoor om iets me iets milder uit te drukken, maar ik zie wel dat rond Sinterklaas de geest uit de fles is.” Wat zijn voor jou verwante zielen in de neder-landse muziekscene? “Anouk vind ik inspire-rend, door de manier waarop zij zich uitspreekt, en Giovanca doet dat weer op haar manier. Dat vind ik knap. Op een gegeven moment merk je dat artiesten voorzichtiger worden en politiek correcter als ze succes krijgen.”dat gaat jou niet gebeuren? “Nee. Soms uit ik me genuanceerder dan ik het in de eerste

‘Zwarte Piet was een Afrikaan, een slaaf. Dat heeft dus met zwarte mensen te maken’

interViewrapper typhOOn

instantie voel, maar ik denk dat dat niet verkeerd is af en toe.”

je bent nu met je band de huisband geworden van De Wereld Draait Door, alle recensenten zijn lyrisch, het publiek vaak dolenthousiast. ben je wel eens bang dat de roes op een dag over is? “Voor het eerst heb ik dat dus niet. Probeer me te begrijpen: ik kan mijn ‘zijn’ niet uit het artiest-zijn halen. Ik ga daar nu hard voor en werk me te pletter, maar mijn ambi-ties liggen elders. Ik wil met mensen in contact staan, liefst een heleboel tegelijk. Vanuit mijn talent kan ik iets voor ze bete-kenen. Maar ik hoef geen Arena te vullen. Wat ik nu meemaak, die populariteit zal een keer op z’n retour raken. Dat is een natuurwet. Als dit over is, ben ik klaar en word ik boer. Ik houd van het buitenleven.”je favoriete kinderboek is De ongelofelijke avonturen van bram Vingerling. bram heeft het stofje abrovi ontdekt, waarmee hij ook zichzelf onzichtbaar kan maken…“Ja, het is lekker als je even onzichtbaar kan zijn. In 2011 probeerde ik paspoortloos en zonder adres te blijven, omdat ik op mijn eigen voorwaarden wilde leven. Ik wilde onzichtbaar zijn. Maar er werd gedreigd mij het land uit te zetten als ik me niet inschreef. Dat is Nederland dan weer.Af en toe ben ik klaar met de regeltjes en met het gepolder hier. Iedereen moet het over alles eens zijn. Verandering moet hier altijd geleidelijk gaan, want daar is de elite bij gebaat. Bij mij geldt Lobi da basi, liefde is de baas. Dat betekent niet dat je elkaar voort-durend over de bol moet aaien. Soms moet je elkaar juist de waarheid zeggen. Veel mensen kampen nu met een gevoel van onmacht. Ik vertel ze dat dat niet nodig is. Ik herken het gevoel, maar weet wel dat als vijf mensen een bepaald idee hebben en daar naar handelen, ze weer vijf andere mensen kunnen inspireren. En als duizend man de straat op gaan voor iets, kunnen die duizend op een gegeven moment uitgroeien tot een miljoen. Stel je voor dat een miljoen mensen op de been komen in Nederland, voor welk onderwerp dan ook! Maar dat mag dan weer niet, want je moet eerst een demonstratie-vergunning aanvragen.”

colUmn

teun

Vers verleden

Op de toekomst na, die nog niet bestaat en het heden dat alras is vergleden, is alles geschiedenis. En dus is alles stof voor historici, zou je denken. Maar de meeste geschiedkundigen houden niet van het nabije

verleden. Dat is te vers. Het werk van de geschiedschrijver is om uit de wirwar van gebeurtenissen, feiten en verhalen een nieuw coherent verhaal te scheppen. Dat gaat niet goed met vers verleden, dat je alleen met vertroebelde blik bekijkt omdat je er zelf nog te veel mee verbonden bent, belang bij hebt, of gevoelens over koestert. tijdens geschiedeniscolleges leerde ik over die afk eer van te recent verleden. De Joegoslavië-oorlog was aan de gang en de docent legde uit wat er gebeurt bij zo’n confl ict: men-sen kiezen partij; dat maakt het behapbaar. In dit geval waren

de serviërs de schurken. De Kroaten die waren – dus – goed. Nu, later, blijkt het verhaal genuanceerder. Nog dagelijks worden er boeken over gepubliceerd. In dit opzicht is het srebrenica-

rapport uit 2002 door het in oorlog gespecialiseerde NIOD pikant: veel historici vonden het te vroeg voor een objectieve analyse van de val van de enclave in Bosnië in 1996. Ook in recentere confl icten reduceren we oorlog tot een strijd tussen de goeien en de kwaaien. Neem de opgelaaide strijd tussen Israël en de palestijnen, en die tussen Rusland en Oekraïne. Onze eerste impuls is de ene partij te verkett eren en de andere automatisch als goed te bestempelen. als histo-ricus vind ik dit een heilloze weg. Want, kennen we alle feiten? Ik keur het niet goed dat mensen uit hun huizen worden gesleurd, rakett en op onschuldige burgers worden afgevuurd, vrouwen en kinderen als menselijk schild worden gebruikt en vliegtuigen uit de lucht worden geschoten. Natuurlijk niet. Maar laten we kiezen voor een humanitaire houding. Eentje van mededogen. Ik keur dit soort daden van geweld af. Door wie ze ook zijn begaan, tegen wie dan ook. Een palestijns dood kind is net zo erg als een Israëlisch. soms verlang ik terug naar de ouderwetse vredesbeweging.

teun van de Keuken studeerde geschiedenis in amsterdam. Hij presenteert o.a. het tv-programma Keuringsdienst van Waarde en schrijft een wekelijkse column voor Het Parool.

ONEWORLD 41

De Serviërs waren de schurken, dus de Kroaten waren goed

BEEL

D C

Ha

rlo

na

teer

lin

K

42 ONEWORLD

vorig jaar sloot de Nederlandse ambassade in Zambia haar deuren. De ontwikkelingsrelatie met het land werd twee jaar eerder al stopgezet. Bijna vijftig jaar ontwikkelingshulp gaat nu via handel verder. Hulp aan Zambia in vier fasen. tEKst & BEELD anne-lot HoeK

Andere hulp, zelfde idealen

Willem lublinkhof, vrijwilliger van het eerste uur, kwam in 1967 naar Zambia. nu is hij een van de grootste koffieboeren van het land, met tweeduizend lokale werknemers.

Een vrijwilligersorganisatie zond Lublinkhof in de jaren ’60 naar Zambia om daar ‘wat met kippen te gaan doen’. Hij verwachtte dat de overname van ‘het enorme pluimveeproject’ goed geregeld

zou zijn, maar concludeerde al snel dat hij weinig kon bereiken met een paar dozen kuikens. Het contact met de plaatselijke bevolking sprak hem meer aan dan het ontwikkelingswerk. “Om te leren hoe de mensen in elkaar zaten, hun ceremonies, dat vond ik pas interessant. Ik werd geraakt door de vriendelijkheid en de filosofische gesprekken.” Lublinkhof begon in 1970 een eigen bedrijf, eerst in maïs en later in koffie. Het contact met zijn voormalige werkgever was snel voorbij. “In de ontwikkelingswereld lag je eruit als je iets commercieels ging doen.” Toch is de ervaring die hij tijdens die eerste periode opdeed cruciaal geweest. En wat hij destijds deed vanuit een idealistische drijfveer, doet hij nu vanuit een economische. “Ik heb in die beginperiode geleerd hoe je met mensen en hun cultuur omgaat en ook hoe je voor jezelf begint. Ook al heb ik nu een bedrijf, ik ben nog steeds bezig met de ontwikkeling van mensen. Dat vind ik nog steeds belangrijk.”

terUGBliKnederlanders in zambia

Z ambia was net onafhankelijk toen het in 1966 om de

komst van Nederlandse vrijwilli-gers vroeg. Jonge, enthousiaste en harde werkers moesten de nieuwe natie met hun landbouw-adviezen, gezondheidszorg en onderwijs de moderne wereld in trekken. Een jaar eerder al was de Nederlandse ambassade in de hoofdstad Lusaka geopend. Het vrijwilligersprogramma was de eerste vorm van Nederlandse bilaterale hulp – directe steun van ons land aan de overheid van een ander land, Zambia in dit geval. De

verwachting dat die hulp ook voordelen zou hebben voor het Nederlandse bedrijfsleven, zoals meer exportmogelijkheden, werd stilzwijgend aangenomen. Maar de vrijwilligers kregen te maken met cultuurverschillen. tal van hen keerden na een paar jaar teleurgesteld terug. Er waren onvoldoende gekwali-ficeerde Zambianen om hun werk over te nemen. toch bleven er in de ‘solidaire’ jaren ’70 Nederlandse vrijwilligers naar Zambia reizen om zich in te zetten voor overheids-projecten.

Vrijwilligerswerk

‘Het pluimveeproject zou goed geregeld zijn’

1

lusaka

Willem Lublinkhof bezoekt een school voor kinderen van zijn werknemers.

ONEWORLD 43

rené lourens werkte in de jaren ’80 als landbouwexpert. Hij is nu manager van een coöperatie in de veehouderij en heeft zijn eigen landbouwbedrijf in Zambia.

Als jonge vrijwilliger kwam René Lourens zo’n dertig jaar geleden naar Zambia. “We reden op brom-mertjes door het land om boeren landbouwadviezen te geven. Wij

gaan het hier wel even fixen, dachten we.” Het werkte niet. Toch was Lourens niet teleur-gesteld. “Ik heb mijn best gedaan. Het is aan de Zambianen zelf wat ze met de adviezen doen.” De nieuwe hulpprojecten kwamen steeds uit de Haagse koker. Lourens ergerde zich eraan dat het geld, ook bij gebrek aan goede resul-taten, bleef stromen – de hulp leek daarmee een industrie te worden. “We probeerden

aldert van der vinne begon in 1979 als vrijwil-liger in Zambia. tegenwoordig is hij directeur van Zambia’s grootste tabaksfabriek.

Sommige oud-vrijwilligers in ontwik-kelingslanden keerden niet terug naar Nederland, maar maakten de overstap naar het bedrijfsleven. Zo ook Aldert van der Vinne. Het leidde tot een

innerlijke worsteling met de socialistische denkbeelden van de jaren ’70: “Winst was vies, ik zou me nooit overgeven aan het kapitalisme.” Samen met zijn vrouw woonde de boerenzoon uit Drenthe daarom als vrijwilliger tussen de Zambianen. Hij concludeerde al snel dat een tijdelijke vrijwilliger op een landbouwproject geen continuïteit brengt. “Je werk had alleen effect zolang je er zelf was.” Van der Vinne is direct – als hij vindt dat iemand te langzaam werkt, pakt hij dat werk zelf over. Dat leidde destijds soms tot felle discussies met de vrijwilligersorganisatie en zijn mede-vrijwilligers. “Zij vonden dat ik aan de zijlijn instructies moest geven, zodat de Zambianen het zelf leerden. Ik vond het idee van jezelf over-bodig maken onzin, dat werk moest gewoon goed gebeuren!” En dus startte Van der Vinne zijn eigen onder-neming. In de tabaksfabriek werken inmiddels achthonderd mensen. Zijn idealen is hij niet kwijtgeraakt, zegt hij, maar hij zet ze nu prak-tisch in. “Ik betaal bijvoorbeeld een opleiding voor talentvolle meisjes uit de fabriek.”

Halverwege de jaren ’80 eindigde het vrijwilligers-

tijdperk. Zambia, dat veel koper exporteert, beleefde een zware economische crisis. De hulp werd professioneler, met grootschalige projecten. In de praktijk betekende het dat alle hulp – landbouwontwikkeling, onderwijs, gezondheidszorg – naar één regio ging. De uitvoering was in handen van professionele ontwikkelings-experts die vanuit de ambas-sade opereerden, samen met vrijwilligers organisaties. aan deze vorm van hulp kleefde een groot nadeel, zo bleek uit evaluaties: niet de mensen in Zambia bepaalden welke hulp nodig was, maar

de westerse donoren. Daarom blies toenmalig minister voor Ontwikkelingssamenwerking Eveline Herfkens de zogeheten projecthulp eind jaren ’90 weer af. arme landen moesten zelf de hulpkoers gaan aangeven. voor de ontvangers van de hulp en de lokale medewerkers was het besluit van Herfkens een bittere pil, zij voelden zich in de steek gelaten. Niet alleen werden de projecten gesloten, Nederlandse artsen vertrokken eveneens. Wat overbleef waren de wegen die waren aangelegd en de bedrijven van de Nederlandse oud-ontwikkelingswerkers die zich permanent in Zambia vestigden.

Professionele projecten‘Het werk moest gewoon goed gebeuren’

‘Het is aan de Zambianen wat ze met de adviezen doen’

2

meer lezen?

Onlangs verscheen van anne-Lot Hoek het boek A Social History of the Dutch in Zambia 1965-2013. te bestellen via www.ascwebshop.nl

44 ONEWORLD

bijvoorbeeld een kanaal aan te leggen in een moerasgebied. Dat leidde tot enorme over-stromingen, dus dat project liep mis. Toch werden er jarenlang miljoenen guldens in gepompt.” Zijn huidige werk geeft hem meer voldoening. “Omdat ik me op de markt richt en veel lokale ervaring heb, zijn mijn investeringen blijvend en genereer ik werk.” Toch is Lourens niet cynisch over hulp: “We hebben Zambia ook onderwijs gebracht – dat geef je als blijvende bagage aan mensen mee. Ook het Nederlandse programma om artsen op te leiden liep ontzettend goed. Het blijft jammer dat de stekker daar uit getrokken is.”

‘Xxx’

‘Ik moest met goedkope, lokale stiertjes werken’

Critici vinden dat Nederland zich in zijn ontwikkelings-

beleid veel te lang heeft gericht op overheidssteun in plaats van op handelsbevordering. toch werd de barrière tussen handel en hulp in de loop der jaren al beetje bij beetje afgebroken. Zo werd in 1971 het Centrum tot Bevordering van de Import uit ontwikkelingslanden (CBI) opgericht. Rond de eeuwwisseling nam de aandacht voor handel verder toe: in 2005 werd Nederland zelfs de tweede grootste Europese investeerder in Zambia, met investeringen in landbouw, toerisme en duurzame energie. Omgekeerd ging 95 procent van Zambia’s bloemen-export naar Nederland. Op het gebied van hulp richtt e Nederland zich in de laatste

fase echter opnieuw op de Zambiaanse overheid. Met begrotingssteun, die in 2006 door de internationale donor-gemeenschap werd in gevoerd, kreeg de Zambiaanse regering de touwtjes zelf in handen. Dat leek veelbelovend: fi nanciële systemen en de toegang tot onderwijs verbeterden en de uitgaven van de Zambiaanse overheid werden transparanter. Maar het model van begrotings-steun bleek gecompliceerder, kostbaarder en tijdrovender dan voorzien. volgens de ambassade waren fi nanciële systemen toch niet toereikend. Bovendien hield de Zambiaanse overheid zich onvoldoende aan de afspraken. Het einde van het tijdperk Nederlandse hulp in Zambia naderde.

Groeiende investeringen3

dirk Muijs begon in 1972 als stagiair tropische veehouderij in Zambia. in 1996 begon hij er een bedrijf in veterinaire producten voor de veehouderij.

“Commercieel denken, dat was in die tijd not done als je in een ontwikkelingsland aan de slag ging”, vertelt Dirk Muijs. “Ik moest ooit voor een

kunstmatige inseminatieproject met goedkope, lokale stiertjes van slechte kwaliteit werken. Ik meldde Den Haag dat dat niet lukte; dat je beter één goede kwaliteitsstier kon kopen. ‘Meneer Muijs’, deelde het ministerie – mijn werkgever – me mee, ‘u maakt een hele grote fout: u verwart ontwikkelingshulp met commercie!’” Muijs besloot in zijn eentje verder te gaan en begon in 1996 een bedrijf in veterinaire producten. Nu is zijn onderneming een van de invloedrijkste spelers in de Zambiaanse veehouderij. Al die tijd onderhield hij goed contact met de Nederlandse ambassade. Of deze zich inzette voor het bedrijfs-leven hing af van de persoonlijke overtuigingen van de zittende ambassadeur. De stap naar begrotingssteun aan de Zambi-aanse regering vond Muijs moeilijk te begrijpen. “Nederland klaagde achteraf over corruptie in Zambia en dat het fi nanciële systeem niet werkt. Dat wisten wij allang. Om ontwikkelingskeuzes te maken, heb je langdurige, lokale kennis nodig. Ie-mand die maar drie jaar op de ambassade blijft, weet niet waar de bottle necks zitten.”


Dirk Muijs (l.) en zijn zoon Arjan.

ONEWORLD 45

Hippe koffi etenten, internati-onale keukens, discotheken

en grote winkelcentra domineren inmiddels het straatbeeld van de Zambiaanse hoofdstad Lusaka. De nieuw verworven rijkdom komt vooral door de stijgende koper-prijzen van de laatste paar jaar. twee jaar geleden stopte Nederland de hulp aan Zambia, vorig jaar sloot de ambassade haar deuren. Reden: de Zam-biaanse economie groeit met gemiddeld 6 procent per jaar. De relatie tussen Nederland en Zambia zal voortaan in het teken

staan van handel. De Nederlandse investeringen in Zambia moeten de komende jaren van het bedrijfsleven komen. In 2007 nam Rabobank een minderheidsaandeel van 46 procent in Zambia’s grootste bank Zanaco en sinds twee jaar vliegt KLM rechtstreeks op Lusaka, waarmee ook het toerisme een impuls krijgt. Een sector met investeringskansen.Naast de oud-ontwikkelings-werkers beproeft ook een nieuwe generatie ondernemers zijn geluk in Zambia.

de amerikaanse president Harry truman, dezelfde van Hiroshima

en nagasaki, riep in 1949 de rijke landen op een deel van hun inkomen aan ontwik-kelingshulp te wijden. dit jaar bestaat ontwikkelingshulp 65 jaar. Hét moment voor nostalgisch terugblikken en voor het kritisch doorlichten van de huidige hulp. is er nog toekomst voor de hulp? Zo ja, hoe ziet die er dan uit? oneWorld maakt de balans op.

volg de blog ‘De staat van de hulp’ op www.oneworld.nl, met interviews, analyses, columns en graphics.

Rol voor bedrijfsleven465 JAAr, En nu?

Nederlandse vrijwilligers reisden na de onafh ankelijkheid van Zambia in 1966 naar het land af om te helpen.

46 ONEWORLD

Mark terken kwam in 1991 als stagiair tropische landbouw naar Zambia. nu werkt hij in heel afrika als adviseur voor groene investeerders.

Na zijn stage begon Mark Terken een bedrijf dat paprika’s exporteert. Hij kreeg subsidie van verschillende ontwikkelingsorganisaties. Ook kon hij daarmee boeren trainen en ze

helpen bij het kopen van landbouwchemicaliën. “De Nederlandse initiatieven die in Zambia zijn gebleven, onderscheiden zich doordat ze bedrijvigheid stimuleren”, zegt Terken, die tegenwoordig grote buitenlandse investeerders, fondsen en banken adviseert op het gebied van duurzame landbouwinvesteringen. Hij heeft voor de Wereldbank net veertien grote landbouwbedrijven in vier Afrikaanse landen, waaronder Zambia, onderzocht op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. “Afrika en landbouw zijn hot, er is veel geld beschikbaar om te investeren en de ontwik-kelingsimpact die daarmee behaald kan worden is, ondanks de uitdagingen, groot.” Nederlandse boerenbedrijven in Zambia zijn volgens Terken een voorbeeld van die positieve invloed. “Kijk naar het bedrijf van Willem Lublinkhof. Zijn koffie wordt duurzaam ver-bouwd, hij zorgt voor duizenden banen en draagt zorg voor zijn werknemers en hun gezin. Dat is een blijvende Nederlandse bijdrage aan de ontwikkeling van Zambia waarop we best trots mogen zijn.”

colUmn

hadjar

Vr. – mooi, tango, paarden – zkt. man

De slogan van Oneworld – be part of it – is er eentje om naar te leven. Dat probeer ik dan ook zo goed mogelijk en steeds weer op nieuwe manieren te doen. Maar wie wat langer over dit compacte stukje fi losofi e

nadenkt, komt al snel tot de conclusie dat bijdragen aan een mooie(re) wereld in je eentje dus niet gaat lukken. De maatschappij mag dan steeds individualistischer worden, liefde en samenleven blijft toch waar het leven om draait. Een echte Oneworld-wereldburger is gewoon geen ego-istische hamburger vretende bobo. gelukkig vind ik wat idealisme betreft in mijn moeder een goed rolmodel. Ze voldoet aan zo’n beetje aan alle actieve wereldburgerkenmerken. Eet vrijwel uitsluitend

uit eigen moestuin: milieu-bewust. tangodanseres en boekenwurm: cultureel onderlegd. Werkt met en coacht vrijwilligers en paarden: sociaal actief.

gediplomeerd in oosterse technieken: internationaal ingesteld. slanker en leniger dan een noodle: gelukkig gezond. Liefh ebbende moeder van twee tieners: hoek-steen van de samenleving. En o ja, ze is ook nog mooi. Je zou denken dat een mannelijke idealist om die liefde mee te delen zo gevonden is, maar in hooibergen is het moeilijk zoeken. vooral als je niet van zoeken houdt, zoals mijn moeder, die na elk bezoekje aan het bos al te druk is met de vele restjes aanbidders van haar bumper afschrapen. Daarom besloot ik als participerende wereldburger zelf een handje te helpen. Het zou zo leuk zijn om haar met een mannelijke evenknie te zien, en daarbij is mijn moeder als vrijgezel ook gewoon een gevaar op de weg met al die op hol geslagen niet-zo-wereldburgers in het verkeer. als jij je herkent in die essentiële kenmerken en uit wil met mijn moeder, kan ik je misschien helpen... Maar gewoon naar OneWorld mailen s.v.p., en niet aan de auto gaan hangen, alsjeblieft .

Hadjar benmiloud (1989) schrijft over alles wat haar bezighoudt. voor OneWorld en voor Metro, Opzij en Folia. BE

ELD

CH

arl

on

a te

erli

nK

Als vrijgezel is mijn moeder een gevaar op de weg

‘Afrika en landbouw zijn hot’


Mark Terken.

ONEWORLD 47

rUerd rUBen

de OnzindetectOr

Zelfvoorziening geeft onafhankelijkheid

zin

Het lijkt logisch: voedsel produceer je het liefst lokaal en het aanbod dicht bij de consument stel je veilig. vanuit dit principe begon de Europese Unie na de tweede Wereldoorlog met beleid voor landbouwmodernisering en voedselzekerheid. Later kwamen daar ook zekerheden bij op het gebied van energie en strategische grond-stoffen (o.a. ijzer, koper en zeldzame aardmetalen). Het politieke streven naar zelfvoorziening komt voort uit de vrees dat we te afhankelijk worden van andere landen. Een voorbeeld op het gebied van energie is de oliecrisis in 1973, toen Nederland te maken kreeg met een arabische olieboycot en de regering-Den Uyl de autoloze zondag moest instellen.

Onzin

De gedachte van zelfvoorziening botst met het streven naar vrijhandel. voor een klein land als Nederland, met een sterk ontwikkelde landbouwsector, is exporteren van levensbelang; de

Nederlandse export draagt bijna 30 procent bij aan het nationale inkomen. vooral de agrarische sector heeft er groot belang bij: het handelsoverschot daar bedroeg 26,3 miljard euro in 2013. Daarmee is de sector goed voor bijna de helft van het totale Nederlandse handelsoverschot. Overigens is 80 procent van de agrarische handel gericht op landen binnen de Europese Unie. van de Nederlandse energie komt maar een klein deel uit import (dankzij slochteren en de Noordzee), maar op Europees niveau groeit de afhankelijkheid van gas en olie.

nu kOmt het…

Het biedt inderdaad voordelen om voedsel – waar mogelijk – zo veel moge-lijk lokaal te produceren. Het scheelt bijvoorbeeld transportkosten. En het gebeurt feitelijk al: Nederland is voor de eigen voedselvoorziening nauwelijks afhankelijk van het buiten-land. De agrarische sector heeft wél groot belang bij de internationale handel. Zo is onze vleesproductie alleen mogelijk door fikse import van

ingrediënten voor veevoer uit onder meer Oekraïne. veel bedrijven hebben al productie centra gevestigd dichtbij de afzetmarkt. Zo heeft zuivelreus frieslandCampina een melkfabriek in Rusland en neemt Heineken deel in verschillende bierbrouwerijen in afrika, waarbij de grondstoffen lokaal worden geproduceerd. als er dan een politieke crisis ontstaat, worden productie en afzet niet direct getroffen.

het OOrdeel

Het is naïef om de Nederlandse landbouw te willen baseren op zelf-voorziening of autarkie. als andere landen dit voorbeeld zouden volgen, nemen ook de mogelijkheden van de sector om te exporteren navenant af. Het is wél verstandig om na te denken over grotere diversificatie in handelspartners, zodat bij politieke crises de kwetsbaarheid beperkt blijft.

Ruerd Ruben neemt voor OneWorld uitspraken in het publieke debat onder de loep en onderzoekt die op zin en onzin.

“We moeten strategisch kiezen voor een nederlandse landbouw-sector die voorziet in ons dagelijks voedsel. We mogen niet afhankelijk worden van instabiele landen.” CDa-fractievoorzitter sybrand Buma in de Volkskrant, 28 augustus 2014

ruerd ruben is coördinator onderzoek voedselveiligheid, duurzame ketens en impact bij het Landbouw Economisch Insituut (LEI) van Wageningen Universiteit.

48 ONEWORLD

Bangladesh is meer dan een oord van instortende kledingfabrieken en overstromingen.

Het land boekt succes in het terugdringen van moeder- en kindersterfte, dankzij hulp tot aan de

voordeur. OneWorld ging mee op huisbezoek in Dhaka’s grootste sloppenwijk.

tEKst anneMieK HuijerMan fOtO’s tasliMa aKHter

MOEDER & KInD MAKEn

HET GOED

reportaGehuis-aan-huiszOrg in bangladesh

ONEWORLD 49

‘HET WAS EEn STuITLIGGInG. GELuKKIG

KOn IK SnEL nAAR HET ZIEKEnHuIS’

trotse moeder Munira (19) met zoontje Monir (5 maanden).

50 ONEWORLD

gemakkelijker het vertrouwen van buurtgenoten winnen. Ze krijgen een medische training van BRAC, en delen die kennis met anderen.

paracetamOl verkOpenBovendien is er een financiële prikkel. Of zoals Rupali het formuleert: “Ik hou van mensen helpen, én ik verdien er iets mee.” Rupali, wier vier kinderen al wat groter zijn, was eerder naaister. Voor elke zwangerschap die ze meldt, ontvangt ze 50 taka, 45 eurocent. Daar-naast verdient ze aan de verkoop van paracetamol, hydratatiesachets en andere eenvoudige medicijnen voor hoofdpijn, darmklachten of een griepje. Ook de zwangere krijgt van BRAC wat geld voor extra uitgaven; alleen al bevallen in een van de twee geboorte-centra in Korail kost vijf euro. Daarnaast krijgt elke vrouw die in verwachting is een gidsje waarin haar gezondheidssituatie wordt bijgehou-den en dat informeert over gezonde voeding en risico’s voor zwangere vrouwen – verduidelijkt in plaatjes, want lang niet iedereen kan lezen. Bangladesh heeft – na Sri Lanka – de laagste moeder- en kindersterfte en het laagste geboortecijfer in Zuid-Azië, ondanks dat de regering minder uit-geeft aan gezondheidszorg dan rijkere buurlanden India en Pakistan. In 1990 stierven in Bangladesh 144 baby’s op 1000 levendgeborenen, in 2012 waren dat er 41. De moedersterfte daalde van 574 op 100.000 bevallingen in 1991 tot 240 in 2010 (UNICEF). Daarmee ligt Bangladesh op schema voor Millen-niumdoel 4 (minder kindersterfte) en 5 (betere gezondheid moeders). Cijfers voor het Manoshi-programma, dat op negen locaties in steden als Sylhet en Chittagong loopt en bijna 7 miljoen sloppenbewoners bereikt: 17 op 1000

Pal tegenover de elitewijken Gulshan en Banani ligt de grootste sloppenwijk van Dhaka, Korail. In deze golf-platen ministad met circa

veertigduizend inwoners, die vrijwel allemaal onder de armoedegrens leven, loopt het Manoshi-programma. Met pre- en postnatale zorg en voorlichting over geboorteplanning wil dit gezond-heidsproject moeder- en kindersterfte onder sloppenbewoners terugdringen. Hier klopt Rupali Begum (29) aan bij bewoonsters in de vruchtbare leeftijd. In haar lichtpaarse jasschort herkent iedereen haar als gezondheidsvrijwil-ligster. Begum en haar 43 collega’s gaan maandelijks, ieder in hun eigen wijkje, tweehonderd van de in totaal twaalf-duizend huishoudens in Korail langs om te vragen hoe het met de vrouw des huizes gaat. Wanneer had ze voor het laatst haar menstruatie? Is ze mis-schien zwanger? En hoe is haar gezond-heid? Ieder gezin wordt zo ten minste één keer per maand ‘doorgelicht’.

naar de stad Afsana (20) is zeven maanden zwanger van haar eerste. “Goed”, antwoordt ze op de vraag van Rupali hoe ze zich voelt. “Ik was gisteren nog in het moeder- en kindcentrum. We hadden het over gezond eten, en over dat ik mezelf iets meer in acht moet nemen bij het schoon-maken.” Afsana is geboren in Korail en werkt in de kledingindustrie, net als haar schoonmoeder en -zus. Haar man is riksjarijder. Hij let wel een beetje op haar, vertelt ze. “Ik mag niet tillen van hem, en hij brengt fruit voor me mee.”Hulporganisatie BRAC (zie kader op pagina 52) zette in 2007 dit gezond-heidsprogramma op voor arme stads-bewoners. Bangladesh verstedelijkt; de stadsbevolking groeit jaarlijks met

6,25 procent. Van de totale bevolking van ongeveer 155 miljoen woont zo’n 30 procent – 45 miljoen mensen – in de grote steden, en weer een derde van hen leeft in sloppenwijken.

status en respect Arts en onderzoeker Mushtaque Chowdhury houdt zich bezig met armoedebestrijding, onderwijs en milieu. Chowdhury (64) is vice-voorzit-ter van BRAC en een van de bedenkers van het Manoshi-programma. “Ook in Bangladesh verhuizen veel armen van het platteland naar de stad voor werk in bijvoorbeeld de kledingindustrie, die vooral in stedelijke gebieden zit. Maar in de sloppenwijken zijn sanitaire voor-zieningen, drinkwater en medische zorg veel slechter dan waar zij vandaan kwamen. Deze arbeiders leven onder inhumane omstandigheden. We hopen dat medische hulp voor moeders en jonge kinderen iéts van dit complexe probleem kan oplossen.” Om de moeilijk bereikbare sloppen-wijkbevolking bij het programma te betrekken, benaderde BRAC slop-penwijkbewoonsters die iets meer scholing hebben gehad dan gemid - deld en bereid bleken verantwoorde-lijk heid te nemen. Dankzij hun hogere op leiding genieten deze vrouwen een zekere status en respect, waardoor ze

‘IK HOu VAn MEnSEn HELPEn

én IK VERDIEn ER IETS MEE’


ONEWORLD 51

Boven: shadjeda akter shati (r): “Dit werk geeft me vrijheid.”

Onder: afsana, zeven maanden zwanger van haar eerste kind.

Boven: de verloskamer. Het kraambed ligt op de vloer.

Onder: jongeren lopen langs het BRaC-moeder-en-kindcentrum in Korail.

‘BEWOnERS DIE VAn ELKAAR

LEREn, MOTIVEREn ELKAAR’

52 ONEWORLD


opmerkelijke daling vertonen in de moeder- en kindersterfte, er valt nog veel te winnen. “Ondervoeding is een groot probleem, ook in middenklasse-gezinnen.” Net als ongelijkheid en de uitval van meisjes in het onderwijs.

In het Jamaibazar Maternity Center Korail verzamelt Shadjeda Akter Shati (19), een van de zes gezondheids-werkers, informatie over de 2500 huishoudens die ‘haar’ tien vrijwillig-sters maandelijks in totaal bezoeken. Daarnaast organiseert ze voorlich-tings ochtenden. “We geven ook zwan-gerschapsgymnastiek en houden één keer per maand een bijeenkomst voor de aanstaande vaders.” Shati, die de middelbare school niet heeft afgemaakt, is gelukkig met haar baan. “Dit werk geeft vrijheid, en dat met mijn lage opleiding. Zelf aan kinderen beginnen? Voorlopig niet.”

levend geborenen (2013, in 2008 was dat 18). De moedersterfte daalde van 294 (op 100.000) in 2008 tot 130 in 2013 (Maternal Mortality Survey 2013). Daarbij speelt mee dat sloppen-bewoners zonodig ook specialistische zorg kunnen krijgen. Zoals Munira (19), wiens baby in een stuitligging bleek te liggen. Door goede contacten met ondermeer het Dhaka Medical College Hospital kon zij snel worden door-verwezen, en kwam zoontje Monir veilig ter wereld.

vertrOuwenspersOnenHoe verklaart arts Chowdhury dit succes? Het komt deels door de deur-tot-deuraanpak van BRAC, stelt hij. “We brengen gezondheidszorg tot aan de drempel. Hulpprogramma’s gaan uit van de gemeenschap zelf en drijven op bewoners die fungeren als ver-trouwenspersonen. En bewoners die van elkaar leren, motiveren elkaar.” Nog een succesfactor is de ‘holistische’ aanpak. “Als je armoede wil bestrijden, de hoofdmissie van BRAC, dan moet je die op meerdere fronten tegelijk aan-pakken. Dan zijn verbeteringen nodig in onderwijs, werk, loon en mensen-rechten.” Het Manoshi-programma moet je zien als een deeltje van dat grotere geheel, benadrukt Chowdhury. “De daling in sterfte bijvoorbeeld kun je maar deels verklaren met goede gezondheidszorg. Onderwijs en werk bevorderen eveneens de gezondheid – en ook op die gebieden boeken we voor-uitgang.” Daarom heeft BRAC ook kleine scholen gebouwd in Korail.

vrijer denkenNog een speerpunt van het Manoshi-programma is geboorteplanning. In Korail, en ook elders in Bangladesh, luidt het advies om niet meer dan twee

kinderen te krijgen, ook en vooral om economische redenen. Chowdhury: “De tijd dat vrouwen gemiddeld vijf kinderen kregen, is echt voorbij, zelfs op het platteland. Deze verandering heeft ook mannen de af gelopen dertig jaar ervan doordrongen dat het belangrijk is dat vrouwen werken, microkrediet krijgen en een rol spelen in de gezondheidscomités overal in het land.” Deze mentaliteit onstond volgens Chowdhury na de Onafhankelijkheids-oorlog van 1971. Oost-Pakistan, zoals Bangladesh voor die tijd heette, maakte zich tijdens een bloedige strijd los van het ten westen van India gelegen Pakistan. “Na de oorlog gingen men -sen vrijer denken. Velen vonden dat vrouwen een beter leven verdienden en dat meisjes naar school moesten.” Mede daarom zijn geboorteplanning en voorbehoedsmiddelen in Bangla-desh, het derde grootste moslimland, geen taboe-onderwerpen. Chowdhury: “Het is zo’n groot issue, iedereen heeft het erover.” En zo daalde het gemiddeld aantal kinderen van zeven per vrouw in 1970 tot 2,2 in 2012, en steeg het gebruik van voorbehoedsmiddelen van 10 procent van alle stellen in 1970 tot 61,2 procent in 2012 (Unicef.org). Een verbetering, maar, relativeert Chowdhury, Bangladesh mag dan een

HET ADVIES IS OM nIET MEER DAn

TWEE KInDEREn TE KRIJGEn

multinatiOnal in hulp

BRaC is met ruim negentigduizend werk-nemers de grootste hulporganisatie ter wereld, en voert programma’s ook uit elders in azië en in afrika. Donaties komen van de Wereldbank en de vN tot universiteiten en Unilever. Daarnaast ontplooit BRaC commerciële activiteiten, zoals het overboeksysteem b-Kash van BRaC Bank. De gates foundation schonk in 2007 35 miljoen dollar aan het Manoshi-programma.

BRaC ontstond in 1972 en begon na de Onafhankelijkheidsoorlog met noodhulp. vanuit het besef dat er meer nodig was om mensen vooruit te helpen, bedachten BRaC en Bengalese hulporganisaties als grameen (van Nobel prijswinnaar voor de vrede Muhammad yunnus) zelf pro gramma’s voor onderwijs, gezondheid en werk, die door het hele land worden uitgevoerd. feitelijk hebben deze instel-lingen een deel van de taken van de regering overgenomen.

ONEWORLD 53

Hip en HandiG

Op de kOp getikt

oneWorld wijst je de weg in het woud van keurmerken, greenwashing en ecoclaims. deze maand: gerecycled papier voor je printer.Producent revivePrijs vanaf € 4,60oordeel

Claim ‘Others recycle, we revive’ staat er op de diepgroene verpakking van het printpapier van Revive.

analyse Het is wat verdrongen door tablets en e-readers, maar het bestaat nog: papier. En als je dan iets wilt printen, wil je dat natuurlijk wel doen op hergebruikt papier. De kantoorboek-handel heeft meestal voldoende keuze, maar zit er nou veel verschil tussen merken? Revive suggereert van wel: hun papier is niet recycled maar revived.Eerst de feiten: Revive gebruikt als grondstof enkel in Europa ingezameld

papier. Ook hun productieproces is energiezuinig en stoot geen schadelijke stoff en uit. Dat kun je zien aan het Euro-pees Ecolabel en het Duitse keurmerk Der Blaue Engel. Kortom, ze lopen fl ink voor op niet-gerecycled papier.

Maar springen ze er tussen collega-recyclaars ook uit? Nee, eigenlijk niet. Het meeste 100 procent gerecyclede papier op de Europese markt wordt op dezelfde manier gemaakt. Sterker nog, er zijn niet zoveel van dit soort fabrieken in Europa, dus goede kans dat verschillende merken dezelfde

oorsprong hebben. Voor wat betreft het ‘reviven’ is dus geen sprake van iets bijzonders. De verkoper zelf legt het woord uit als ‘campagneslogan’, bedoeld om het kleine prijsverschil tussen gerecycled en nieuw papier te verklaren.

oordeel Revive is goed bezig. Is uw printer binnenkort leeg? Koop dan zeker 100 procent gerecycled papier. Maar het hoeft niet per se Revive te zijn.

stijn CHeCKt

Papier dat leeft

stijn Cornelissen is journalist en schrijft kritisch over maatschappelijke projecten en duurzame producten.

sHoPPing

zOet & scherpEr zijn talloze pepers te verkrijgen van Biova. Deze tasmaanse variant smaakt eerst fruitig zoet en daarna intens scherp. tasmaanse peper, 50 gram, € 11,95 steviahouse.nl tiny.cc/peper

blOemenzOutBreng je gerecht op smaak met dit fairtrade zeezout uit Zuid-afrika. Met zeewier en bloemblaadjes van koren- en goudsbloem. Zeezoutmix met groene kruiden, 60 gram, € 3,75, frankafair.nl tiny.cc/zeezoutmix

hOt chilivoor de liefh ebbers: gemalen chili van sonnentor voor extra pit. Ideaal als je liever geen vlokken chili in je eten wilt.gemalen biologische chili, 40 gram, € 1,99, puurenfi t.nl tiny.cc/gemalenchili

sloof je uit in de keuken en geef je maaltijd nét een andere smaak met deze kruiden en specerijen.

Er zijn talloze pepers te verkrijgen Breng je gerecht op smaak met dit

54 ONEWORLD

waren erBiJ

marcel & jan-dirk

Fotograaf Jan-Dirk en ik vertrokken in de fiat panda naar het ecodorpen-festival in Bergen, waar we bij een terrein dat vroeger een vliegveld was, stuitt en op een hefb oom die bediend

werd door een jongen op blote voeten. De begroeting was hartelijk.“Laat het vertrouwde achter je, geniet!”

Na een korte wandeling troff en we twee vrouwen die met takken een labyrint aan het maken waren. “We werken van buiten naar binnen. Het sym bo-liseert de zoektocht die we als mens maken om tot de kern te komen.”Even verderop stonden een stuk of twintig mensen in een kring, de meesten ook op blote voeten. Ze hieven de handen naar de hemel en ademden in en uit zoals ze nog nooit geademd hadden. “En … los …”, zei degene die het proces leidde. “pfff ft ”, klonk het uit twintig monden.

De simpele vraag ‘wat is een ecodorp’ was moeilijk te beantwoorden. “Wat je er zelf van maakt”, zei een vrouw,

die net als veel vrouwen in India een grote rode stip op het voorhoofd droeg. Ze verwees ons naar de persvoorlichting, die zich rondom het vuur bij het hoofdgebouw zou ophouden.

Bij het hoofdgebouw waren mensen met zeer lange tenen als het op de media aankwam. Zo positief als ze zelf in het leven stonden, zo negatief waren de ervaringen daarmee. Roken in de open lucht was een ander gevoelig punt. We werden erop aangesproken door een van de initiatiefnemers. Ze wees naar de rookruimte verderop, waarop wij op onze beurt naar de blowers rondom het vuur wezen. Het resultaat was dat allen – behalve dan de initiatiefneemster, die niet meeliep vanwege haar rookallergie – zich een paar honderd meter verplaatsten. toen we aankwamen bij de rookplek waren de sigarett en opgerookt, waarna we terugwandelden.

De initiatiefneemster – tevens ‘potentieel bewoonster’ van het ecodorp – kon wél uitleggen wat een ecodorp was. “Een plek waar de inwoners met elkaar trachten een duurzame

Snikkend klapte de bloem open

schrijver Marcel van Roosmalen en fotograaf Jan-Dirk van der Burg bezoeken bijeenkomsten van mondiale Nederlanders. Deze keer gingen ze langs bij het ecodorpenfestival in Bergen.

ONEWORLD 55

na de stokpaardjestent, de zadenruilbeurs en de workshop totempaal bouwen, belandden we in een knuffelsessie

toekomst te creëren en waar iedereen bewust omgaat met de natuur, elkaar en zichzelf.”

publicist Luc sala meldde zich, hij had een cadeau meegenomen: zijn nieuwste in eigen beheer uitgegeven boek Cyberspace, het virtuele continent. Psychosociale, economische, juridische en magische implicaties van een gedeelde datawereld.Hij was als enige van de aanwezigen niet mediaschuw – “Daarvoor heb ik te veel ervaring” – en vertelde dat hij in de yurt een lezing zou geven die hij zelf interessant vond.

Wij kozen voor een rondleiding door een van de bewoners, een man die lyrisch kon vertellen over heden, verleden en toekomst van ecodorpen. Naarmate de wandeling vorderde, dunde de groep uit. Zelf haakte ik af na een verhandeling over de voor- en nadelen van wonen in een huis van strobalen.

Na bezoekjes aan de stokpaardjestent – ‘Deel jouw droom!’ –, de zadenruilbeurs en een workshop totempaal bouwen, belandden

we op de weg terug naar de fiat panda in een knuffelsessie. In groepjes van drie vertelden deelnemers onder toezicht van een therapeut elkaar hun diepste, vaak onderdrukte, gevoelens en verlangens, waarna ze elkaar lang aanstaarden en uiteindelijk knuffelden en bevoelden.

Het was voor rondwandelende vreemdelingen natuurlijk heel makkelijk om een beetje lacherig te doen over de bijzondere processen die plaatsvonden, zei de therapeut die ons op een afstandje wilde houden.Wilden wij het proces verstoren? Wilden wij dat op ons geweten hebben? Natuurlijk niet!Wij wilden naar huis.

Dat kwam dan mooi uit, want zijn assistentie was vereist. Er zat een vrouw zacht te snikken, ze werd inmiddels door twee anderen omarmd. Hij zei: “tot zover, de plicht roept. Er is een bloem opengeklapt.”

56 ONEWORLD

uit & thuis

dansPas de six De navigatiekunst van vissers was de inspiratie voor A Tranquil Star van de Indonesische danseres fitri setyaningsih en haar vijf dansers.vrij 17 – do 30 oktgetlost-theater.nl

Festivalnieuwe heldenHet elfde afrovibes festival heeft als thema ‘nieuwe helden’, met een keur van jonge urban artiesten uit Zuidelijk afrika.wo 8 t/m za 11 okt in amsterdam, den Haag, utrecht, rott erdam, eindhovenafrovibes.nl

ConCertvrije geluiden aziza Brahim, de stem van de sahrawi in de westelijke sahara, zingt over vrijheid en hoop.vrij 17 okt, grounds, rott erdamza 18 okt, rasa, utrechtgrounds.nu, rasa.nl

eXPobetoverende kunstMagisch afrika toont tweehonderd van de wereldberoemde maskers en sculpturen uit Ivoorkust.de nieuwe Kerk, amsterdamza 25 okt 2014 t/m zo 15 feb 2015nieuwekerk.nl

aFgHanistan sudan braZilië

Oorlogsroman over een con-frontatie tussen Nazim, die het

lichaam van haar broer wil begraven, en in Kandahar gelegerde amerikanen. de zoon van mijn moeder / joydeep roy-bhatt acharya / de geus / € 19,95

De strijd tussen Noord- en Zuid-sudan duurt voort. afrika-corres-

pondent Lindijer beschrijft de diepere oorzaken, waaronder het racisme van bruin tegen zwart. de vloek van de nijl Koert lindijer / atlas Contact / € 19,99

DJ tudo verzamelt traditionele muziek uit heel Brazilië. Zijn

band speelt ritmisch, jazzy, ingetogen en dan weer swingend. Pancada Motor / dj tudo e sua gente de todo lugar / Far out / € 16,–

leZen, KiJKen, lUiSteren

Timboektoe veroverden, dat ze beschouwen als hun hoofdstad. Voormalig minister Bert Koen-ders leidt er de VN-vredesmissie, ook met Nederlandse soldaten. Daarnaast zijn blanke Toearegs behoorlijk racistisch. Van der Aa: “De zwarte stamleden waren lang hun slaven.” Mali heeft inmiddels weer controle over Timboektoe. De blanke Toearegs zijn er verjaagd, de zwarten mochten blijven; die zijn in ras gelijk aan de Malinezen. Zowel de zwarte Toearegs als de Malinezen hebben het helemaal gehad met de blanke stamleden, beluisterde Van der Aa: “De Mali nezen zeggen: we zijn een democratie, en de Toearegs moeten hun problemen op een normale manier oplossen, en niet telkens naar de wapens grijpen. Laten ze ophoepelen, terug de woestijn in.” anneMieK HuijerMan

lees een uitgebreid interview op oneworld.nl/toearegs

terug naar timboektoe gerbert van der aa / atlas Contact / € 17,99 verschijnt op15 oktober

sinds hij in 1989 in algerije toearegs ontmoett e, is

gerbert van der aa in de ban van het woestijnvolk. in terug naar timboektoe duikt hij in hun turbulente heden en verleden.

“D ie gesluierde man-nen op kamelen, ik bewonder hoe ze weten te overleven

in de Sahara”, vertelt Gerbert van der Aa (46). Maar in Terug naar Timboektoe beschrijft hij de Toearegs als een getroebleerd woestijnvolk zonder eigen plek,

dat zich bovendien bezighoudt met smokkel, drugshandel en soms een roofoverval of ont-voering – zoals hij aan den lijve ondervond. Toearegs, ontdekte de Afrika-journalist en historicus tijdens zijn ruim twintig reizen door de Sahara, worden uitgekotst in de regio. “In Mali en Mauritanië zijn ze buitenbeentjes vanwege hun lichtere huidskleur, in Libië en Algerije wordt op ze neergeke-ken omdat ze geen Arabier zijn.”De Toearegs zelf valt ook iets te verwijten. Van der Aa schetst hoe ze sinds de onafh ankelijk-heid van Mali in 1960 een eigen staat nastreven, Azawad, en zich uit opportunisme aansloten bij jihadisten als die van Ansar-al-Din, de lokale afdeling van Al-Qaida. In 2012 liep dat uit op een gewapende strijd in Noord-Mali, waarbij Toearegs

Contact / € 17,99

Onruststokers in de Sahara

Mali

‘Ze moeten niet steeds naar de wapens grijpen’

Win Win Win doe de quiz op oneworld.nl/timboektoe en maak kans op een exemplaar.

ONEWORLD 57

india

iran luistert naar

‘Welke vloek heb ik afgeroepen over mezelf?’, verzucht de vader in Qissa,

een aangrijpende, poëtische tragedie uit india. Umber singh (Irrfan Khan) is een trotse sikh. Na de splitsing van India en pakistan in 1947 bouwde hij een nieuw leven op in punjab, Noordwest-India. Nu rusten zijn ogen tevreden op Kanwar: ‘Mijn zoon’, zegt hij, ‘mijn maan.’ Kanwar is zijn vierde kind. Zijn vrouw schonk hem eerder drie dochters. En de waarheid, die de dominante Umber singh zorgvuldig probeert te negeren, is dat Kanwar óók een meisje is.Qissa, The Tale of a Lonely Ghost is een mooi gefilmd, tikje raadselachtig verhaal met verschil-lende lagen. Dochter én vader zijn gevangene van de patriarchale obsessie met zonen, die in India zoveel ellende veroorzaakt. Maar Qissa is ook een verhaal over de liefde tussen die twee en de liefde van Neeli, die in onwetendheid met Kanwar is getrouwd. sterk is ook hoe Qissa langzaam steeds abstracter en magischer wordt. Zoals de titel al zegt: eenzame geesten op zoek naar een thuis en een bestaansrecht. barend de voogd

vanaf 6 nov in de bioscoop justbridge.nl

braZiliësenegal FranKrijK

Bernardo en sylvia doen aangifte van vermissing van hun

dochtertje. De politie stuit op een minnares. Broeierige suspense in Rio de Janeiro. a Wolf at the door vanaf 30 okt / septemberfilm.nl

Fofoulah (Wolof voor: het is er) speelt op traditionele slagwerk-

instrumenten, met zang van onder meer Batch gueye (senegal) en Iness Mezel (algerije). Fofoulah / Fofaulah / glitterbeat / € 18,–

De senegalees samba probeert in frankrijk een werkvergunning

te krijgen. alice pakt haar leven op na een burn-out. De nieuwe film van de makers van Intouchables. samba vanaf 13 nov / independentfilms.nl

Hij geldt als een van de beroemdste zangers van

traditionele Iraanse muziek. In zijn liederen verwerkt Alireza Qorbani (41) klassieke en moderne Iraanse poëzie. Zijn album Dronkenschap is gebaseerd op gedichten van Omar Khayyam en Symfonie van Molana bevat poëzie van de 13e-eeuwse soefimysticus Roemi. Toen de staatstelevisie dit jaar – voor het eerst in dertig jaar – een concert uitzond waarbij muziekinstrumenten te zien waren, ontstond ophef onder conservatieven. Het tonen van instrumenten gaat

volgens veel geestelijken in tegen de islam. Qorbani is er fel op tegen om ze uit beeld te houden en zegt dat ook: “Kinderen worden op die manier afgesneden van hun culturele wortels.” Qorbani hoopt dat ook jongeren het Iraanse culturele erfgoed koes-teren en niet alleen hun heil zoeken bij pop- en rapmuziek.De zanger toert regelmatig langs steden als Parijs en Düsseldorf. Hij werkt nu aan een album met die andere grote traditionele Iraanse zanger, Homayoun Shajarian.Carolien oMidi

oneworld.nl/alireza

Alireza Qorbani – poëzie op muziek

Obsessie met zonenBE

ELD

iMa

n K

ayya

tan

/ Fo

tod

ela

.se

wereldVerBeteraar preSenteert plan

mijn OplOssing

Stroom opwekken met je fiets

“Als ’s avonds de zon op het tanzaniaanse platteland ondergaat, valt het dagelijks leven nagenoeg stil”, vertelt Deborah. “Er

is geen elektriciteit, en zonnepanelen en kerosine-lampen zijn duur of gevaarlijk. Dus is er geen licht of stroom om telefoons op te laden of tv te kijken.” avital: “In 2013 waren wij voor een stage van de tU Delft in tanzania. De bewoners van het plattelandsdorpje Kiparang’anda vertelden hoe belemmerend het gebrek aan stroom voor hen is.” Deborah: “Het idee om met fietsen energie op te wekken is niet nieuw, maar onze aandrijftechniek kun je op iedere fiets monteren. Het maakt er een soort hometrainer van. via een generator wordt de energie van het trappen opgeslagen in twee accu’s. Drie kwartier trappen levert genoeg stroom op om 60 uur lang telefoons op te laden, en een lamp brandt er 40 uur op.”“RiziQi is swahili voor gouden kans”, zegt avital. “Wij geloven dat de gadget een ommekeer kan betekenen. veel tanzanianen hebben een fiets; straks kunnen ze daarmee een handeltje in stroom beginnen. Ook kunnen dorpelingen de gadget samen aanschaffen en de stroom en opbrengsten met elkaar delen.”Deborah: “Bij de wedstrijd op duurzamedinsdag.nl viel ons idee in de prijzen. We krijgen nu gratis advies over ons businessplan: via een lokale partner leningen verstrekken zodat (groepjes) dorpsbewo-ners de RiziQi kunnen kopen. Ook willen we een servicesysteem opzetten, zodat de RiziQi straks niet wegroest als een onderdeel stuk is.” Marianne WilsCHut

www.facebook.com/riziQienergy

studenten industrieel ontwerp deborah sumter (22) en avital Zandvliet (23) bedachten de riziQi, een energieopwekkende fietsgadget voor op het stroomloze platteland in bijvoorbeeld tanzania.

58 ONEWORLD

BEEL

D M

ieK

e M

eese

n

DE LEUKstE EERLIJKE EN gROENE WEBsHOpssHoP je groen!

WWW.oneWorld.nl/sHoPsga voor meer OneWorld shops én hun verhaal naar

Kurk is een materiaal met een heel eigen gevoel. Het is licht, sterk en vuilafstotend. Er zijn hoesjes voor

je telefoon of tablet, maar ook tassen en balpennen.

www.bureaubewust.nl

Een origineel assortiment aan woondecoratie, papier, accessoires

en cadeaus die passen in een groene lifestyle en die je niet op elke online

straathoek tegenkomt.www.babongo.nl

Een uniek assortiment met 100% natuurlijke cosmetica. Haarverf,

minerale make-up en handgemaakte verzorgings producten. Dit allemaal

voor een betaalbare prijs. www.beautydrogist.nl

babongo de beautydrogist

Bij green Lily vind je dames- en herenkleding van duurzame stoff en. Eerlijk gemaakte mode die lang mee gaat. voor mensen die bewust kie-

zen om er natuurlijk goed uit te zien. www.duurzamekleren.nl

Een shop vol hippe fairtrade-producten, met liefde gemaakt in India. alles is van gerecycled

materiaal en reststoff en, waardoor elk product uniek en duurzaam is.

www.emaxdomina.nl

green lily

emax domina

Uitgebreide collectie van eerlijke cadeaus, zoals pyjama’s, houten

speelgoed, babydekens en servies. Leuk voor je eigen kids of om

cadeau te geven.www.dekleinevogelaar.nl

deKleinevogelaar.nl

van slaapkamer tot keuken, pure Coverz is gespecialiseerd in woon- en huishoudtextiel. voor wie zelf graag iets maakt, is er een ruime collectie stoff en en fournituren.

www.purecoverz.nl

Pure Coverz

Biologische gezondheids- en ver-zorgingsproducten met persoonlijk

advies. 100% natuurlijk en dierproef-vrij. Biedt ook workshops en grond-stoff en om zelf cosmetica te maken.

www.druantia.be

druantia

bureaubewust

Win: geWeldig leuKe

en eerlijKe ProduCten

ga naar oneworld.nl/shops en meld je aan bij

‘We give’!

DEMOCRATIE, GOED BESTUUR & MENSENRECHTEN

MET O.A.: VOORMALIG PRESIDENT MALAWI, JOYCE BANDA, MINISTER PLOUMEN, TELECOMTYCOON

EN VOORVECHTER VAN DEMOCRATIE, MO IBRAHIM & ICC HOOFDAANKLAGER FATOU BENSOUDA

WORKSHOPS, DEBATTEN, MUZIEK, INTERVIEWS MET SCHRIJVERS, SPEEDDATEN, AFRIKAANS

ETEN & AFTERPARTY MET LIVE MUZIEK

ZATERDAG 1 NOVEMBER, KONINKLIJK INSTITUUT VOOR

DE TROPEN, AMSTERDAMWWW.AFRIKADAG.NL

Een initiatief van

AFRIKADAG 2014

oneworld #7

Documents

de voedselpakketten

de olie

de cordinatoren

de volks

de ouders

de voorpagina

de omgeving

de lonen