ondersteuningsdienste spesiale … · leergeremdheid (bv. disgrafia) leergestremdheid (bv....

1

Anita Boonzaaier Michelle van der Merwe Onderwysspesialis Opvoedkundige Sielkundige Tel: 012 347 0277 X 169 Tel: 012 347 0277 X 116 E-pos: [email protected] E-pos: [email protected]

ONDERSTEUNINGSDIENSTE

SPESIALE KONSESSIEBELEID

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

2

INHOUDSOPGAWE

1. INLEIDING

2. AGTERGROND

2.1 Definisie van assesseringstekortkominge

2.2 Definisie van konsessies

2.3 Hoekom is dit nodig dat konsessies toegestaan word?

2.4 Wanneer konsessies nie oorweeg word nie

2.5 Belangrike beginsels

3. DIE ROL VAN DIE DISTRIK KONSESSIEKOMITEE (DCC) EN PROVINSIALE KONSESSIEKOMITEE (PCC)

4. VERANTWOORDELIKHEID VIR REGVERDIGE EKSAMINERING VAN LEERDERS WAT HINDERNISSE

M.B.T. ASSESSERING ONDERVIND

4.1 Verantwoordelikhede van skool

4.2 Verantwoordelikhede van Distrikskantoor

4.3 Verantwoordelikhede van die Provinsiale Strukture

4.4 Verantwoordelikhede van die Direkteur: Assessering en Eksaminering

5. GROEPERINGE VAN LEERDERS WAT VIR SPESIALE KONSESSIES KWALIFISEER

5.1 Die volgende leerders kan vir konsessies in aanmerking kom

5.1 Verduideliking van verskeie hindernisse

6. UITEENSETTING VAN KONSESSIES

7. VERDUIDELIKING VAN ALGEMEENSTE KONSESSIES

7.1 Ekstra tyd

7.2 Leser

7.3 Skrywer

7.4 Beplanner

7.5 Vergrote druk

7.6 Die gebruik van ‘n persoonlike assistent

7.7 Rusbreuk

7.8 Handskrif

7.9 Spelling

7.10 Medikasie / inneem van kos

7.11 Spesifieke toerusting

3

7.12 Die gebruik van rekenaars/woordverwerkers

7.13 Ad hoc-ondersteuning

7.14 Kwytskelding van Wiskunde

8. AANSOEKPROSEDURE

9. VOORBEREIDING VAN VRAESTELLE

10. ALGEMENE REËLS EN REGULASIES

11. VOORLOPIGE REËLS TEN OPSIGTE VAN TAALVRAESTELLE

11.1 Puntetoekenning aan leerders in die graad 12-jaar

11.2 Vraestel 1

11.3 Vraestel 2

11.4 Vraestel 3

12. WEDERSYDSE INAGNEMING

13. BRONNELYS

4

1. INLEIDING

Die Departement van Onderwys het ‘n Inklusiewe Opvoedingstelsel (Onderwyswitskrif no. 6 van 2001)

in werking gestel wat daarop gemik is om leerders met leerhindernisse die geleentheid te bied om

binne ‘n hoofstroomomgewing hul onderrig te ontvang. Hoërskool Waterkloof is daarop ingestel om

elke leerder ‘n regverdige kans tot opvoeding en eksaminering te bied. Dus implementeer die skool

konsessiereëls en -regulasies soos voorgeskryf deur die Departement van Onderwys. Spesiale

konsessies het deel geword van die skool se daaglikse funksionering en die skool is genoodsaak om ‘n

beleid op te stel. Volgens die reëls wat deur die departement daargestel is, moet skole soos wat dit vir

die skool moontlik is, konsessies toepas. Spesiale konsessies is ‘n vergunning en leerders word binne

die beperkinge van die skool geakkommodeer. Konsessies moet by die skoolprogram en struktuur

aanpas - daar kan nie verwag word dat die skool by konsessiereëlings aanpas nie. Alle vergunnings wat

vir konsessies gemaak word, is ‘n uitsondering op die reël en kan met geldige redes vanaf die skool se

kant gestaak word. Dit is belangrik dat leerders, ouers en personeel hulself vergewis van die inligting

wat in die beleid vervat is om sodoende te verseker dat hulle bewus is van die reëls en regulasies wat

streng gevolg moet word.

2. AGTERGROND

2.1 Definisie van assesseringstekortkominge

Assesseringstekortkominge is geïntegreerde/intrinsieke/ekstrinsieke/sistemiese/sosiale of kurrikulum-

faktore wat voorkom dat ‘n leerder tydens assessering volledig verslag kan doen van

kennis/vaardighede of akademiese vermoëns (SAOU aanbieding: Departementele riglyne).

2.2 Definisie van konsessies

Konsessies is alternatiewe wyses van assessering vir leerders met assesseringstoornisse. Konsessies

behels die ondersteuning van leerders met assesseringstoornisse tydens assessering en eksamenering

(SAOU aanbieding: Departementele riglyne). Leerders wat by konsessies kan baatvind, ervaar

gewoonlik een van die volgende hindernisse:

Gestremdheid (bv. fisiese gestremdheid)

Leergeremdheid (bv. disgrafia)

Leergestremdheid (bv. disleksia)

Gedragstoornis (bv. aandaggebrek-hiperaktiwiteit sindroom ADHD)

Onbeplande situasies (bv. moet in hospitaal met behulp van ‘n leser en skrywer eksamen skryf

na motorongeluk)

5

(SAOU aanbieding: Departementele riglyne)

2.3 Hoekom is dit nodig dat konsessies toegestaan word?

Konsessies beperk die negatiewe impak van assesseringstoornisse gedurende

eksamen/skoolassesseringstake. Dit verseker ‘n ewekansige geleentheid aan alle leerders om te

presteer. Konsessies verhoed dat leerders met assesseringstoornisse te na gekom of gemarginaliseer

word as gevolg van die stoornis wat hul ervaar (SAOU aanbieding: Departementele riglyne).

2.4 Wanneer konsessies nie oorweeg word nie

Leerders met lae kognitiewe funksionering kwalifiseer nie vir spesiale konsessies nie. Konsessies word

slegs toegestaan indien leerders wel die vermoë het om skolasties te presteer. Daar moet op gelet

word dat konsessies nie daargestel is om te verseker dat leerders hul volle potensiaal bereik nie.

Konsessies is nie ontwikkel om immigranteleerders of leerders wie se huistaal nie dieselfde as die taal

van onderrig en leer is, te ondersteun nie. Leerders moet na ‘n skool gaan waar hulle in hul huistaal

onderrig kan ontvang (SAOU aanbieding: Departementele riglyne).

2.5 Belangrike beginsels

Die volgende beginsels moet in gedagte gehou word wanneer spesiale konsessies in skole toegepas

word:

Leerders met hindernisse moet so gou as moontlik geïdentifiseer word. Daar moet verkieslik

voor of gedurende die graad 10-jaar by die departement van Onderwys aansoek gedoen word.

Volgens departementele riglyne sal nuwe aansoeke nie in graad 12 oorweeg word nie

(Staatskoerant: nr. 37651, 16 Mei 2014).

Alle eksamenregulasies en reëls geld.

Redelike aanpassings moet gemaak word en individuele ondersteuning moet gebied word om

leerders ‘n gelyke kans tot onderrig te gee.

Die assesseringstandaarde moet nooit verlaag word nie.

Geen onbillike voor- of nadeel gedurende toetse en eksamens mag toegelaat word nie.

Akademiese verwagtinge vir alle leerders moet dieselfde wees.

Vroeë identifisering is baie belangrik.

Alternatiewe metodes van eksaminering vir leerders met spesiale leerbehoeftes moet so gou as

moontlik in plek wees.

Die doel is om elke leerder met die nodige toepaslike konsessies ‘n regverdige kans op gelyke

onderwys in die onderwyssisteem te gee.

6

Gelyke geleenthede moet vir leerders gebied word om verslag te gee van kennis/vaardighede.

Konsessies moet regverdig, geldig en toepaslik toegepas word.

Konsessies is slegs vir leerders met die potensiaal om te slaag.

Konsessies moet gebaseer word op ondersteuning wat benodig word, nie op die kategorie van

gestremdheid of geremdheid nie.

Adresseer die hindernis - moenie daarvoor kompenseer nie.

Pas toegewings so gou as moontlik vir leerders met assesseringstoornisse toe sodat hulle

gewoond kan raak aan hierdie wyse van eksaminering.

(Government Gazette: nr. 37652, 16 May 2014; SAOU aanbieding: Departementele riglyne)

Die volgende moet in ag geneem word:

Die doel van die assessering (bv. basis; formatief; diagnosties; evaluerend of summatief).

Vaardighede wat gemeet word (bv. wiskundige bewerking teenoor lees van lang woordsomme

met moeilike woorde vir leerders met leesgeremdhede).

Die uitkomste wat die assesseerder met die bepaalde aktiwiteit wil bereik.

(tempo/gesindheid/vaardigheid/kennis, ensovoorts).

Vakvereistes: bv. Rekeningkunde teenoor Geskiedenis.

(SAOU aanbieding: Departementele riglyne)

3. DIE ROL VAN DIE DISTRIK KONSESSIEKOMITEE (DCC) EN PROVINSIALE KONSESSIEKOMITEE (PCC)

Die Distrik Konsessiekomitee (DCC) administreer en moniteer alle Spesiale Konsessies. Verder

rapporteer die DCC aan die Provinsiale Konsessiekomitee (PCC). Die PCC hou toesig oor die DCC se

administrasie en bestuur van konsessies.

Rol van die Distrik Konsessiekomitee (DCC):

Opleiding van onderwysers.

Opleiding van spesialiste.

Hanteer enige appѐlle, sowel as noodkonsessies.

Monitering van konsessies gedurende eksamens.

Rol van die Provinsiale Konsessiekomitee (PCC):

Die DCC klop by die PCC aan vir enige navrae en hulp. Die PCC het die finale sê oor enige

bespiegelinge rondom konsessies. Slegs die PCC kan die konsessie van ‘n leser en skrywer

toestaan (Government Gazette: nr. 37652, 16 May 2014; SAOU aanbieding: Departementele

riglyne).

7

4. VERANTWOORDELIKHEID VIR REGVERDIGE EKSAMINERING VAN LEERDERS WAT HINDERNISSE

M.B.T. ASSESSERING ONDERVIND

4.1 Verantwoordelikhede van skool

Die hoof van die skool is verantwoordelik vir die oorkoepelende bestuur en ondersteuning van leerders

wat gebruik maak van gedifferensieerde assesserings en aanpassings. Die “School Based Support

Team” (SBST) is verantwoordelik vir die identifisering van leerders wat konsessies benodig, die

voltooiing van aansoekvorms, aanheg van al die nodige dokumentasie, die stuur van dokumentasie na

die distrikskantoor en die implementering van besluite wat deur die distrikskantoor gemaak is

(Government Gazette, No. 37652, 16 May 2014).

4.2 Verantwoordelikhede van Distrikskantoor

Die Distrik Konsessiekomitee (DCC) moet die aansoeke nagaan en kanaliseer na die toepaslike sub-

strukture binne die distrik. Die aanbevelings wat deur die substrukture gemaak is, moet dan ge-

evalueer word en die besluit moet na die Provinsiale Konsessiekomitee (PCC) gestuur word. Die Distrik

Konsessiekomitee (DCC) moet ‘n paneel van lesers en skrywers identifiseer of enige ander persoon wat

nodig mag wees om te help met die assessering en eksamenering van leerders (Government Gazette:

nr. 37652, 16 Mei 2014).

4.3 Verantwoordelikhede van die Provinsiale Strukture

Die Provinsiale Konsessiekomitee (PCC) moet alle aansoeke hersien en deurstuur na onderskeie

substrukture vir ‘n deeglike evaluering sodat aanbevelings gemaak kan word. Die Provinsiale

Konsessiekomitee (PCC) moet ‘n finale besluit neem en aanbevelings per leerder deurstuur na die

Direkteur van Assesserings en Eksaminerings met spesifieke gedifferensieerde assesserings en

akkommoderings wat vereis word. Die Provinsiale Konsessiekomitee (PCC) moet verseker dat ‘n paneel

van lesers en skrywers voor eksamens opgelei word. Lesers en skrywers of enige ander persoon wat

leerders gedurende assesserings en eksamenerings bystaan moet vergoed word (Government Gazette,

No. 37652, 16 May 2014).

4.4 Verantwoordelikhede van die Direkteur: Assessering en Eksaminering

Die Direkteur van Assesserings en Eksaminerings moet verseker dat alle besluite rondom konsessies

geïmplementeer word (Government Gazette, No. 37652, 16 May 2014).

5. GROEPERINGE VAN LEERDERS WAT VIR SPESIALE KONSESSIES KWALIFISEER

5.1 Die volgende leerders kan vir konsessies in aanmerking kom:

8

Leerders wat spesiale onderwysbehoeftes het a.g.v. ‘n leergestremdheid, leerprobleme of

gedragsprobleme of psigo-sosiale sindrome.

Leerders wat met mediese, sosiale, emosionele of huislike uitdagings gekonfronteer word.

Konsessies word nie toesgestaan indien taal die probleem is (wat voorkom) nie. Leerders

moet in hul moedertaal onderrig ontvang.

Leerders se behoeftes kan met verloop van tyd verander en moet elke twee jaar

heroorweeg word.

Die “School Based Support Team” (SBST) sal in samewerking met die departement besluite

neem rondom die tipe konsessies wat aan leerders toegeken kan word. Die aanbeveling

word dan deurgegee aan die Provinsiale Konsessiekomitee (PCC) en hulle neem die finale

besluit aan die hand van al die inligting wat tot hul beskikking is. Dus het die praktisyn wat

die assessering gedoen het nie die finale sê oor enige leerder se konsessie nie.

Indien die skool appèl wil aanteken, teen ‘n besluit moet dit binne twee maande vanaf die

datum van die terugvoer vanaf die departement geskied. Slegs die oorspronklike aansoek

sal dan ooweeg word en daar kan slegs verdere toetse gedoen word indien die

departement dit verlang.

Die hindernisse wat leerders ervaar sowel as die konsessies wat aan hulle toegestaan word,

moet duidelik op die graad 12-registrasievorms aangedui word.

(Government Gazette, No. 37652, 16 May 2014)

Groep 1 bestaan uit leerders met die volgende hindernisse:

Dowe leerders

Hardhorende leerders

Blinde leerders

Swaksiende leerders

Fisies gestremde leerders

Doofblinde leerders

Leerders met epilepsie

Leerders met afasie

Groep 2 bestaan uit leerders met die volgende hindernisse:

Leesprobleme (Disleksie)

Spellingprobleme

9

Skryfprobleme (Disgrafie)

Probleme met wiskunde (Diskalkulie)

ADD/ADHD

Psigiatriese versteurings

Groep 3 bestaan uit leerders wat om verskillende redes ‘n noodkonsessie benodig:

Hospitalisasie

Beserings en siektes

Diabetes

Ernstige trauma

Gevangenskap

Swangerskap

Enige nood of ernstige krisis

5.2 Verduideliking van verskeie hindernisse

Sensoriese gestremdhede:

(a) Visuele gestremdhede

Hierdie onderafdeling sluit gedeeltelike versiendheid, lae visie of kleurblindheid in en kan vereis dat

daar aanpassings volgens departementele voorskrifte aan die inhoud gemaak word. Verder kan

leerders ook gebruik maak van tegnologie om hul situasie te vergemaklik. Indien ernstige gevalle

voorkom, sal leerders na spesialisskole verwys word waar hul unieke behoeftes aangespreek kan word


(b) Dowe of hardhorende leerders

Gehoorgestremdheid word op ‘n kontinuum van intensiteit gemeet en kan leerders verhinder om taal

aan te leer, op beide reseptiewe en ekspressiewe vlak. Dowe leerders maak primêr gebruik van

gebaretaal en dus moet die inhoud en wyse van eksaminering aangepas word om hierdie leerders te

akkommodeer. By hardhorende leerders word die leeromgewing ook aan die hand van die omvang van

die gestremdheid aangepas (Government Gazette, No. 37652, 16 May 2014).

(c) Doofblinde leerders

Bogenoemde leerders kan ernstige kommunikasie- en ontwikkelingsagterstande toon en spesiale

onderwysbehoeftes ervaar. Dus moet hierdie gevalle individueel volgens die kind se unieke situasie

binne ‘n spesialisskool aangespreek word (Government Gazette, No. 37652, 16 May 2014).

Fisiese gestremdhede:

10

Sommige leerders beleef hindernisse a.g.v. beperkte funksionering in hul hande, arms, bene, bolyf en

nek. Leerders met bogenoemde hindernisse moet met behulp van aangepaste toetstye of tegnologie

gedurende assesserings geakkommodeer word (Government Gazette, No. 37652, 16 May 2014).

Spraak- of kommunikasie-hindernisse:

Leerders kan ook hindernisse beleef waar dit vir hulle moeilik is om te praat of hulself verbaal uit te

druk. Hierdie leerders sal dit moeilik vind om die kennis wat hulle het weer te gee en word gewoonlik

binne gespesialiseerde skoolomgewings ondersteun (Government gazette, No. 37652, 16 May 2014).

Leerprobleme:

Leerders kan leerprobleme ervaar wanneer hul hindernisse beleef ten opsigte van die ontvang,

verwerking, uitdrukking of herroeping van inligting in een of meer area. Dit kan die leerder se vermoë

om te verstaan, te interpreteer, die oordrag van kennis of vaardighede, reseptiewe of ekspressiewe

taal, spelling, grammatika, die volg van instruksies, ruimtelike verhoudings, ensovoorts, beïnvloed


Ernstige handskrifprobleme:

Sommige leerders kan presenteer met ernstige probleme ten opsigte van hul vermoë om inligting

geskrewe weer te gee. Hierdie hindernisse kan tot so ‘n mate voorkom dat dit so te sê onmoontlik is vir

die onderwyser om sin te maak van wat die leerder geskryf het (Government Gazette, No. 37652, 16

May 2014).

Probleme met getalle en numeriese konsepte:

By sekere leerders kan probleme manifesteer as wiskunde-angs en diskalkulie wat ‘n hindernis is wat

voorkom in die ontvang, begrip of produksie van kwantitatiewe en ruimtelike informasie (Government

Gazette, No. 37652, 16 May 2014).

Gedrag en psigo-sosiale hindernisse:

Indien leerders ernstige gedrag of psigo-sosiale hindernisse beleef, kan dit nodig wees om

ondersteuning te bied om die hindernisse te bemiddel. Bogenoemde hindernisse kan tydelik wees,

byvoorbeeld in ‘n geval waar ‘n leerder ‘n traumatiese ervaring beleef het of dit kan langdurig wees


Outistiese spektrum, Angsversteurings en Aandagtekort-hiperaktiwiteitsindroom:

Leerders wat enige van die bogenoemde sindrome ervaar, kan gedisoriënteerd raak wanneer hulle aan

assesseringsgeleenthede blootgestel word. Bogenoemde kan hierdie leerders verhoed om volgens hul

vermoëns te presteer. Aanpassings kan gemaak word om hierdie leerders te akkommodeer en dit kan

11

waardevol wees om hulle soveel as moontlik te bemoedig (Government Gazette, No. 37652, 16 May

2014).

Mediese toestande:

Leerders met diabetes, epilepsie, chroniese pyn, wat HIV positief is of met vigs presenteer, sal ook

aanpassings met eksaminering benodig (Government Gazette, No. 37652, 16 May 2014).

6. UITEENSETTING VAN KONSESSIES

Opsomming van konsessies:

Kode Tipe Konsessie Riglyne wat konsessie vergesel

A Rusperiodes Maksimum rusperiode = 45

minute per vraestel (Diabetes,

spastiese/fisiese kondisies,

Chroniese Moegheidsindroom)

afhangend van die lengte van

vraestel. Die tyd wat vir die

rusbreuk gebruik is, sal bygevoeg

word by die leerder se

eksamensessie, maar die rustyd

kan nie as ekstra skryftyd gesien

word nie.

B Ekstra tyd – 5 minute per uur Leerprobleem (5 -20 minute

ekstra tyd): Stadige

leser/skrywer, kodering- of

taalprosesseringsprobleem wat

deur gestandaardiseerde

sielkundige toetse bevestig is.

Fisiese gestremdheid/Fisiese

kondisie wat ondersteun word

deur mediese verslag.

C Ekstra tyd – 10 minute per uur

D Ekstra tyd – 15 minute per uur

Ekstra tyd – 20 minute per uur

E Alternatiewe vraagstelling Blinde en dowe kandidate.

F Skrywer (15 minute ekstra tyd) Leerders met die volgende

tekortkominge: Visuele

12

beperktheid, doofheid,

hardhorendheid, blindheid,

fisiese beperkinge, erge

leesprobleme, disleksie,

disgrafie, erge spellingprobleme,

erge beplanningsprobleme en

fisiese gestremdheid.

Handskrif-akkommodasie Word toegestaan wanneer

leerders se skrif onleesbaar is.

Nasieners moet hier onnet

handskrif akkommodeer.

Leerders sal ‘n plakker op hul

antwoordstelle kry wat hierdie

konsessie aandui.

Spelling-akkommodasie Word toegestaan indien die

leerder se chronologiese en

spelouderdom merkwaardig

verskil en die leerder dit moeilik

vind om gedagtes weer te gee.

’n Spellingplakker sal op hierdie

leerders se antwoordboeke

geplak word. Nasieners moet

hier alle spelfoute ignoreer

indien die leerder foneties

korrek geskryf het. Met Vraestel

1- dis die taalvraestel - waar

tekstuele uitgawe ge-

eksamineer word en spelling

deel van die inhoud vorm, sal

spelling wel tel.

Medikasie/voedelinname Leerders wat gedurende

13

eksamens kos moet inneem of

medikasie moet neem kan vir

hierdie konsessie saam met ‘n

rusbreuk aansoek doen. ‘n

Aparte lokaal word vir hierdie

konsessie benodig.

G Braille (15 minute ekstra tyd) Blinde kandidate.

H Rekenaar (15 minute ekstra tyd) Erge probleem met skryf a.g.v.

fisiese gestremdheid (bv.

serebraalgestremd).

I Tolk (15 minute ekstra tyd) Dowe kandidate.

J Grootdruk (15 minute ekstra tyd) Visuele gestremdheid of

beperking.

K Beplanner (15 minute ekstra tyd) Swak aandag en

konsentrasievermoë (bv.

epilepsie, Aandaggebrek-

Hiperaktiwiteit Sindroom –

ADHD/ADD, angsversteurings of

ander psigiatriese versteurings).

L Leser Visuele gestremdheid of

beperking (bv. disleksie). Erge

gehoorgestremdheid of fisiese

beperking.

M Herfrasering / Aanpassing van vrae Dowe kandidate asook leerders

met ernstige leerprobleme kan

van hierdie konsessie gebruik

maak.

N Aparte lokaal Leerders wat van ‘n leser en

skrywer, beplanner of

medikasie/voedelinname

konsessie gebruik maak

14

kwalifiseer vir hierdie konsessie.

O Spesiale hulpmiddels (bv. bandhulp) Visuele gestremdheid of

beperking. Erge

gehoorgestremdheid of fisiese

beperking.

P Woordeboeke Immigrante, dowe en

hardhorende kandidate.

Q Ander aanbevelings (bv. kwytskelding van ‘n addisionele

taal of wiskunde.)

[Government Gazette, No. 37652, 16 May 2014; Distrik Konsessiekomitee (DCC) Aanmeldingsvorm,

2013]

Meganismes vir differensiasie en/of aanpassings:

Differensiasie

strategie of

aanpassing

Visuele

gestremd-

hede /

kleurblind-

heid

Doof /

Hard-

horende

/ Doof /

Blind

Fisiese

hinder-

nisse

Leer-

probleme

Gedrag,

Angs,

ADD/ADHD,

Outisme,

Psigo-

sosiale

sindrome

Beperkte

spraak

Ander

mediese

kondisies

Aanpassing van

vrae

√ √ √ √ √

Ekstra tyd √ √ √ √ √ √ √

Digitale speler

of band-

opnemers

√ √ √ √ √

Braille √

Rekenaar-

programme

(stem na teks

en teks na

stem)

√ √ √ √ √ √ √

15

Differensiasie

strategie of

aanpassing

Visuele

gestremd-

hede /

kleurblind-

heid

Doof /

Hard-

horende

/ Doof /

Blind

Fisiese

hinder-

nisse

Leer-

probleme

Gedrag,

Angs,

ADD/ADHD,

Outisme,

Psigo-

sosiale

sindrome

Beperkte

spraak

Ander

mediese

kondisies

Vergrote druk √ √

Handskrif √ √ √ √ √ √

Medikasie/

neem kos in

√ √ √

Mondelinge

eksamens

√ √ √ √ √ √ √

Persoonlike

assistent

√

Beplanner √ √

Leser √ √ √ √ √

Rusbreuk √ √ √ √ √

Skrywer √ √ √ √ √ √ √

Aparte lokaal √ √ √ √ √ √ √

Gebaretaal

interpreteerder

√

Spelling √ √ √

Transkripsie

van braille

√

Video/DVD

opnemer/

“Web” kamera

√ √

(Government gazette, No. 37652, 16 May 2014)

Neem kennis: Finale besluite word op distriksvlak deur die eksamineringsamptenare van die Distrik

Konsessiekomitee (DCC) van die departement in samewerking met die Provinsiale Konsessiekomitee

16

(PCC) geneem. Gedurende die eindjaareksamen van graad 12-leerders moet daar by alle aparte lokale

‘n personeellid toesig hou en ‘n elektroniese opname van die eksamensessie gemaak word wat saam

met die antwoordstel ingestuur moet word (Government Gazette, No. 37652, 16 May 2014).

7. VERDUIDELIKING VAN ALGEMEENSTE KONSESSIES

7.1 Ekstra tyd

Daar word tydens eksamens en toetse 5 - 20 minute ekstra tyd vir elke uur toegestaan. Leerders met ‘n

stadige werkstempo, fisiese gestremdheid (5 – 15 minute per uur), ernstige leerprobleme (5 – 20

minute per uur), chroniese pyn (15 minute per uur), visuele beperkinge (1½ van die tyd van die

vraestel) en ouditiewe beperkinge (20 minute per uur) sal in hierdie kategorie val (Government

Gazette, No. 37652, 16 May 2014).

7.2 Leser

Leerders kan gebruik maak van ‘n leser wanneer die leerder oor ernstige leesprobleme (disleksie) of

swak leesvaardighede beskik. Die vraag word voorgelees deur die leser en die leerder skryf self die

antwoorde neer. Leerders met leesprobleme, ernstige beplanningsprobleme en ‘n stadige werkstempo

val in hierdie kategorie. Op versoek kan die leser gevra word om vrae of paragrawe oor te lees. Die

leser moet verkieslik ‘n gekwalifiseerde onderwyser/es wees. Die leser moet alle tye neutraal en

onpartydig bly. Een leser kan vir ‘n paar leerders op een slag dieselfde vraestel lees. ‘n Aparte lokaal is

nodig vir voorlesing. ‘n Rusbreuk (minder as twintig minute) kan na twee uur geneem word en ‘n

tienminuut-rusbreuk vir elke uur vir ‘n vraestel wat langer as twee uur duur (Government Gazette, No.

37652, 16 May 2014).

7.3 Skrywer

Skrywer verwys na die praktyk waar 'n persoon ‘n leerder se antwoorde verbatim neerskryf. Leerders

kom in aanmerking vir ‘n skrywer indien hul skriftelike vermoëns so ver tekort skiet dat 'n ware

weergawe van kennis of vaardigheid nie gebied word nie. Dit het hoofsaaklik te doen met die skryf- en

speltekorte van 'n leerder. Leerders wat ernstige liggaamsgebreke het of a.g.v. ‘n besering nie self kan

skryf nie, kwalifiseer ook vir ‘n skrywer. Met hierdie konsessie mag die leerder ‘n twintigminuut-

rusbreuk neem nadat twee uur van ‘n vraestel verby is en van daar af ‘n tienminuutbreuk vir elke uur

met vraestelle wat langer as twee uur duur (Government Gazette, No. 37652, 16 May 2014).

Kriteria vir die gebruik van ‘n skrywer:

Disgrafie: Leerders met onleesbare handskrif wat nie daartoe in staat is om ‘n rekenaar te

gebruik nie.

17

Diskalkulie: Dui op ‘n ernstige onvermoë t.o.v. wiskundige bewerkings.

Ernstige spelprobleme: Wanneer spelling so swak is dat die betekenis en inhoud verlore gaan.

Ernstige beplanningsprobleme: Kom veral voor by leerders met ADHD wat ‘n ernstige onvermoë

het om hulself te organiseer t.o.v. taakvoltooiing en vraestelvoltooiing.

Fisiese gestremdhede: Dit sluit leerders in wat a.g.v. fisiese tekortkominge nie self hul

antwoorde kan skryf nie (bv. serebraalgestremd).

Vereistes waaraan voldoen moet word:

Alle leerders wat hierdie konsessie benodig, moet verkieslik reeds aan die begin van die jaar

geїdentifiseer word. Teen April moet alle dokumentasie vir die bepaalde jaar reeds by die

departement ingedien wees. Graad 12-leerders moet teen middel Februarie hul dokumentasie

indien.

Leerders moet voor die aanvang van ‘n toetsreeks/eksamen aan hul leser(s) voorgestel word.

Die konsessie van ‘n leser en skrywer geskied in ‘n aparte lokaal.

Twee eksamenvraestelle word aan elke leerder verskaf - een vir die leerder en een vir die

toetsafnemer. Daar moet ook rofwerkpapier saam met die vraag en antwoordstel in die lêer

gesit word. Aangesien daar geen rofwerkpapier in die graad 12-eindeksamen gegee word nie,

mag leerders slegs ‘n tweede antwoordboek ontvang wat as ‘n rofwerkboek gemerk word.

Die toetsafnemer gaan haal die lêer ‘n halfuur voor die aanvang van die sessie by ontvangs of

die personeelkamer.

Aan die einde van die sessie word die vraestel persoonlik deur die toetsafnemer in die

Ondersteuningsdienste se houer gesit en word die nodige dokumentasie voltooi. Op die

deklarasievorm moet daar aangedui word dat sekere gedeeltes in die skrywer se handskrif

geskryf is terwyl ander gedeeltes in die leerder se handskrif geskryf is. Bv. Skrywerhandskrif:

1.1, 1.3 & 2.5. Leerderhandskrif: 1.2, 2.1, 2.2, 2.3 & 2.4.

Geen punte word afgetrek omdat die leerder van ‘n leser of skrywer gebruik maak nie.

Alle toetsafnemers moet opgelei wees en mag geen verwantskap met die leerder hê nie. Die

toetsafnemer mag ook nie die vakonderwyser of tutor wees nie.

Leerders word slegs by Afrikaans- en Engelsvraestelle vir spelfoute gepenaliseer. By geen van

die ander vakke word daar vir spelling punte afgetrek nie.

Die toetsafnemer en leerder mag nie gedurende die sessie in besit van ‘n selfoon of enige ander

elektroniese apparaat wees nie.

18

Toetsafnemers moet met elke sessie ‘n bewys van identifikasie asook ‘n bewys van

Departementele-opleiding kan toon.

Geen tasse of handsakke word in die eksamenlokaal toegelaat nie.

Indien leerders die badkamer gedurende die skryfsessie wil besoek, moet hulle vergesel word.

Alle eksamenreёls en –regulasies geld.

7.4 Beplanner

‘n Beplanner word veral gebruik wanneer leerders aandagafleibaar is. Dit impliseer dat die leerder se

aandag teruggebring word wanneer daar gedurende toetse en eksamens afgedwaal word en die

leerder se volle aandag nie by die vraestel is nie. Dit kan gedoen word deur ‘n verbale of fisiese

aanwysing. Verder mag die beplanner die leerder help om hom-/haarself te organiseer ten opsigte van

tydindeling per vraag en die leerder se aandag kan daarop gevestig word wanneer te veel tyd aan ‘n

spesifieke vraag spandeer word. Buiten vir bogenoemde hulp mag die beplanner nie inmeng met die

leerder se antwoorde nie. Leerders wat van hierdie konsessie gebruik maak, benodig ‘n aparte lokaal


7.5 Vergrote druk

Indien leerders ernstig swaksiende is, moet vraestelle se lettergrootte vergroot word (Government

Gazette, No. 37652, 16 May 2014).

7.6 Die gebruik maak van ‘n persoonlike assistent

Leerders wat persoonlike of praktiese hulp gedurende eksaminering benodig, kan gebruik maak van ‘n

persoonlike assistent. Die persoonlike assistent kan die leerder help met take soos byvoorbeeld: om

bladsye om te blaai, ‘n geheuestokkie by ‘n rekenaar in te druk, die leerder se baadjie uit te trek sowel

as persoonlike take gedurende rusbreuke te verrig. Die persoonlike assistent mag verwant wees aan

die leerder, maar mag nie die leerder se onderwyser wees nie. Die leerder en persoonlike assistent

mag nie gedurende die sessie oor die eksamen met mekaar praat nie, maar slegs om persoonlike of

praktiese take te bespreek. Leerders wat van hierdie konsessie gebruik maak, benodig ‘n aparte lokaal


7.7 Rusbreuk

‘n Rusbreuk is ‘n periode van tyd waar leerders nie by hul tafels moet wees nie, maar wel binne die

eksamenlokaal teenwoordig moet wees. Die tyd wat aan leerders vir ‘n rusbreuk gegun word, word nie

gesien as ekstra tyd om te skryf nie. Die tyd wat gebruik is vir die rusbreuk sal by die eksamensessie

19

bygevoeg word. ‘n Aparte lokaal word vir hierdie konsessie benodig (Government Gazette, No. 37652,

16 May 2014).

7.8 Handskrif

Tydens die graad 12-eindeksamen kan leerders geakkommodeer word t.o.v. hul handskrif en sal skole

plakkers ontvang wat op hierdie leerders se antwoordskrifte geplaas kan word. Die plakker sal vir

nasieners aandui dat onnet handskrif geakkommodeer moet word (Government Gazette, No. 37652,

16 May 2014).

7.9 Spelling

Leerders kwalifiseer vir ‘n spellingkonsessie indien daar ‘n groot diskrepans tussen die leerder se

kronologiese ouderdom en spelouderdom voorkom en indien leerders se vermoë om hulself

voldoende uit te druk in gedrang kom. ‘n Spellingplakker sal op hierdie leerders se antwoordboeke

geplak word. Nasieners moet dan alle spelfoute ignoreer solank as wat die leerders foneties korrek

geskryf het. Neem kennis dat daar met die taalvraestelle, meer spesifiek vraestel 1 waar tekstuele

redigering verlang word en spelling deel vorm van die inhoudkennis wat getoets word, wel van ‘n graad

12 leerder-verwag sal word om self te skryf of te spel. Spelling sal by hierdie afdelings tel (Government

Gazette, No. 37652, 16 May 2014).

7.10 Medikasie / inneem van kos

Vir sekere leerders kan dit nodig wees om medikasie gedurende eksamens te neem en/of hulle moet

toegang hê tot kos om suikervlakke te beheer. Hierdie leerders kan ook gebruik maak van rusbreuke.

Leerders wat van hierdie konsessie gebruik maak, moet gewoonlik in ‘n aparte lokaal skryf


7.11 Spesifieke toerusting

Die hoof van die assesseringsliggaam moet in kennis gestel word van enige spesifieke toerusting wat

gedurende ‘n eksamen benodig word. Indien die gebruik van spesifieke toerusting steurend kan wees

vir ander leerders, moet ‘n aparte lokaal gebruik word (Government Gazette, No. 37652, 16 May

2014).

7.12 Die gebruik van rekenaars/woordverwerkers

In sekere gevalle mag leerders van rekenaars gebruik maak om hul antwoorde te tik en uit te druk om

nagesien te word. Standaard-formattering mag op die rekenaars wees, maar die rekenaars mag nie

enige gestoorde inligting op hê nie en mag nie aan enige databasis gekoppel wees nie. Leerders mag

nie van voorspelbare teks, grammatikale of spelkontroleerders of ‘n tesourus gebruik maak nie. Indien

20

daar meer as een leerder in ‘n lokaal met ‘n rekenaar skryf, mag die rekenaars nie aan mekaar of die

internet gekoppel wees nie. Leerders se werk moet aan die einde van die sessie uitgedruk word en

nagegaan word om werk te verifieer. Leerders wat van hierdie konsessie gebruik maak, benodig ‘n

aparte lokaal (Government Gazette, No. 37652, 16 May 2014).

7.13 Ad hoc-ondersteuning

Hierdie konsessie word toegepas in situasies soos byvoorbeeld: swangerskap, beserings, trauma,

hospitalisering en gevangenisstraf wat net voor of gedurende assesserings plaasvind. Indien ‘n ad hoc-

reëling vir ‘n leerder getref moet word, moet die hoof van die eksamineringsliggaam die besluit neem.

Ondersteuning kan behels dat leerders by ‘n alternatiewe sentrum eksamens voltooi of die uitstel van

eksamens om sodoende die aanvullende eksamen te skryf. In noodgevalle mag dokumentasie die

departement drie dae na afloop van die gebeurtenis bereik. Die hoof van die eksamineringsliggaam kan

die besluit rondom die vergunning wat gemaak is verander indien geldige dokumentasie nie binne drie

dae ingedien is nie (Government Gazette, No. 37652, 16 May 2014).

7.14 Kwytskelding van Wiskunde

Indien leerders reeds ‘n leser en skrywer probeer het en steeds ‘n ernstige onvermoë t.o.v. wiskundige

bewerkings toon, moet vrystelling van wiskunde oorweeg word.

8. AANSOEKPROSEDURE

Die prosedure is soos volg:

Neem kennis: Geen enkele onderwyser, leerder of ouer kan besluit dat ‘n leerder ‘n konsessie

moet ontvang nie. Konsessies sal slegs deur die Ondersteuningsdienste hanteer word indien

die korrekte prosedure gevolg is.

Die proses begin by die klasonderwyser met formele en informele assesserings. Indien die

onderwyser voel dat ‘n leerder moontlik kan baatvind by konsessies, moet hy/sy die leerder by

die graadhoofde aanmeld.

Personeel moet gedurende enige puntebespreking ‘n aparte notule hou van al die leerders met

hindernisse, sodat dit agterna by die leerder se aansoek aangeheg kan word. Dit kan dien as

bewyse vir die historiese verloop van onderprestasie en hulpverleningstrategieë wanneer daar

vir ‘n konsessie aansoek gedoen word. Onderwysers moet duidelik die vakke waarin sodanige

leerder probleme ervaar, spesifiseer.

Soms gebeur dit dat konsessies deur ouers aangevra word aan die hand van die kind se

geskiedenis en belewenisse van die voltooiing van vraestelle. Indien dit die geval is, moet ouers

21

die situasie met die leerder se klasvoog of vakonderwysers bespreek. Die personeel wat

verkieslik genader moet word, is die taalonderwysers en indien nodig, wiskunde-onderwysers.

Daarna moet die taal- en/of wiskunde-onderwysers die geval by die graadhoofde en

Ondersteuningsdienste aanmeld. Geen leerder of ouer mag self besluit om ‘n leerder vir ‘n

konsessie by die Ondersteuningsdienste aan te meld nie. Konsessies kan slegs oorweeg word

indien dit ten minste deur een onderwyser ondersteun word.

Die Ondersteuningsdienste neem ook die leerderbesprekings (SBST-vergaderings) waarby

leerders se klasonderwysers ingesit het in ag wanneer dit by nuwe aansoeke kom. By die

leerderbesprekings word besluit of ‘n konsessie wel die beste opsie t.o.v. die spesifieke geval sal

wees. Indien meer sinvolle intervensie-opsies na vore kom, sal dit eers uitgevoer word voordat

die konsessie weer bespreek word.

Indien die personeel saam besluit dat ‘n spesiale konsessie die beste opsie is, sal die aansoek

deur die Ondersteuningsdienste hanteer word. Indien die leerder geen formele toetsing ten

opsigte van die aard van sy/haar hindernis ondergaan het nie, sal die nodige toetsing deur die

Ondersteuningsdienste aan die ouers gekommunikeer word. Soms het ouers reeds ‘n

brief/verslag vanaf ‘n professionele persoon wat die personeel se bevindinge ondersteun en

dan word hierdie brief/verslag by die aansoek aangeheg.

Die ouers word dan skriftelik in kennis gestel van die aanbeveling van ‘n spesiale konsessie vir

hul seun/dogter.

Die ouers voltooi ‘n toestemmingsbrief (Bylaag 1 Vorm: WK/O/1005), waar hulle skriftelik

toestem tot gespesifiseerde konsessies vir hul kind. Geen leerder mag spesiale konsessies

ontvang voordat die skool nie in besit van bogenoemde toestemmingsbrief is nie.

Die Ondersteuningsdienste benodig twee kopieë van die volgende dokumentasie wanneer daar

vir ‘n konsessie aansoek gedoen word:

o ‘n Verslag/brief vanaf ‘n professionele persoon wat die leerder geëvalueer het of by wie

die leerder terapie ontvang. Voorbeelde van professionele persone sluit in: Dokters,

psigiaters, sielkundiges, ensovoorts.

o Alle mediese, terapeutiese en sielkundige verslae van vorige toetsings in besit van die

ouers moet ook ingestuur word. Dit dien as historisiteitsinligting wat die konsessie

ondersteun. Dit bestaan uit vorige briewe waarin professionele persone die leerder se

22

situasie bespreek of verduidelik, rapporte of selfs ‘n brief vanaf die ouer waarin die

geskiedenis verduidelik word.

o Voorbeelde van intervensies wat reeds plaasgevind het (bv. leerderondersteuning

vorms).

o Die onderwysers wat vir die leerder skoolhou, moet almal ‘n brief skryf met hul

motivering. Die brief moet ‘n beskrywing van intervensies wat geloods is asook

voorbeelde van klaswerk bevat.

o Die laaste twee rapporte wat die leerder ontvang het.

o Bewyse van intervensies (bv. remediërende onderrig, leessentrumsessies, die volg van ‘n

studieprogram, ensovoorts).

Na afloop van die toetsings en met ontvangs van alle dokumentasie, word elke leerder se

situasie heroorweeg om die mees gepaste (indien enige) konsessie(s) te identifiseer.

Die departementele aansoekvorm word dan deur die Ondersteuningsdienste voltooi en na die

departement gestuur. Die DCC sal die aansoeke oorweeg en aanbevelings maak. Die DCC sal aan

die applikant ‘n bepaalde nommer (vb. TS/373/13SC) verskaf, wat op die distrik se databasis sal

verskyn. Neem kennis: Daar is spesifieke datums wat deur die departement vasgemaak word

t.o.v. wanneer verskillende grade se konsessies hulle moet bereik. Die graad 11- en 12-

konsessies word eerste hanteer. Gewoonlik moet dit die departement teen die middel van

Februarie bereik en van daar af spesifiseer die departement wanneer die volgende grade

hanteer gaan word.

Die leerder onderteken ‘n onderneming (Bylaag 2 Vorm: WK/O/1007) wat onder andere aandui

dat hy/sy onderneem om moeite te doen met toetse en take en dat dit ‘n voorreg is om ‘n

konsessie te ontvang - nie ‘n reg nie.

Volgens departementele reëls mag konsessies nie op ‘n voorwaardelike basis deur die

Ondersteuningsdienste aan ’n leerder toegestaan word nie. Leerders mag slegs ‘n konsessie

ontvang sodra goedkeuring vanaf die departement ontvang is. Vanaf 2014 moet leerders ook in

besit wees van ‘n LSEN (Leerders met Spesiale Onderwysbehoeftes Nommer). Die skool sal

saam met die konsessieaansoek die nodige dokumentasie na die departement stuur om vir die

LSEN nommer aansoek te doen.

Herevaluering moet elke twee jaar geskied. Indien dit nie geskied nie, kan die departement ‘n

konsessie wat vantevore goedgekeur is, afkeur. Die konsessie sal dan eers weer toegestaan

word indien die departement dit die volgende jaar toestaan.

23

Alle besluite en korrespondensie rakende 'n leerder word by die Ondersteuningsdienste

aangeteken/gebêre.

Leerders kan nie hulself op die konsessielys plaas of daarvan verwyder nie. Dit sal slegs d.m.v.

die Ondersteuningsdienste geskied.

Laastens word die leerders se ouers telefonies of per e-pos in kennis gestel van die

departement se aanbeveling. Inligting rondom toetse en eksamens word dan aan die ouers

deurgegee sodat leerders voor toetse en eksamens van reëlings bewus kan wees.

Konsessies sal elke jaar in heroorweging geneem word. Dit is noodsaaklik sodat daar geëvalueer

kan word of die leerder werklik daarby baatvind. Intervensiestrategieë sal ook heroorweeg

word om vas te stel of dit ‘n positiewe verskil gemaak het. Aanpassings sal soos nodig plaasvind.

Die assesseringsdirektoraat moet binne drie maande terugvoer gee rakende konsessies

waarvoor aansoek gedoen word (Government Gazette, No. 37652, 16 May 2014).

Dokumentasie wat verskillende aansoeke moet vergesel

Hindernis “Support

Needs

Assessment

Form”

Sielkundige-

opvoedkun-

dige

assessering

Mediese

verslag

Ondersteu-

nende

historiese

bewyse

Onderwyser-

opmerkings

Skool-

rapport

Voorbeelde

van

skoolwerk

Visuele

beperking

√ √ √ √ √

Doof /

Hard-

horend

√ √ √ √ √

Fisiese

hinder-

nisse

√ √ √ √ √ √

Leer-

hindernis

√ √ √ √ √ √ √

Gedrags-,

angs,

ADD /

√ √ √ √ √ √ √

24

ADHD,

Outisme,

Psigo-

sosiale

sindrome

Beperkte

spraak

√ √ √ √ √ √ √

Ander

mediese

kondisies

√ √ √ √ √ √ √

(Government Gazette, No. 37652, 16 May 2014)

9. VOORBEREIDING VAN VRAESTELLE

Voorbereiding van vraestelle vir lesers en skrywers:

Elke kandidaat wat ‘n leser of skrywer gebruik, word voorsien van twee vraestelle - een vraestel

is vir die kandidaat terwyl die ander een deur die toetsafnemer gebruik word. Beide vraestelle

word in 'n lêer gesit.

Die toetsafnemer moet die lêer by die skoolsielkundige, hetsy by die ingangsportaal (toetse) of

die personeelkamer (eksamens), ontvang.

Nadat leerders by hul voogklasse aangemeld het om aanwesig gemerk te word, moet hulle na

die ingangsportaal gaan waar hulle die toetsafnemer ontmoet.

Ouers moet die toetsafnemer in kennis stel indien ‘n leerder afwesig is en nie die toets of

eksamen gaan skryf nie.

Sieketoetse moet vooraf met die betrokke personeellid asook die Ondersteuningsdienste gereël

word indien dit ook d.m.v. konsessies afgeneem gaan word.

10. ALGEMENE REËLS EN REGULASIES

Die volgende reëls en regulasies het betrekking op alle spesiale konsessies:

Spesiale konsessies is ‘n voorreg - nie ‘n reg nie.

Geen ouer of leerder kan besluit dat ‘n leerder ‘n konsessie moet ontvang nie. Konsessies sal

slegs oorweeg word indien die korrekte prosedure gevolg is.

Ouers moet self verseker dat herevaluering elke twee jaar plaasvind en dat twee kopieë van alle

briewe/verslae na die Ondersteuningsdienste gestuur word.

25

Indien leerders by drie verskillende geleenthede sonder ‘n toepaslike rede nie hul konsessies

gedurende toetse/eksamens gebruik het nie, sal dit verbeur word. Verskonings moet (indien

moontlik) die Ondersteuningsdienste ten minste drie dae voor ‘n toets of eksamen bereik.

Indien die konsessie na afloop van kansellasie steeds verlang word, sal ouers weer heraansoek

moet doen. Die skool sal dan ‘n bykomende brief saam met die aansoek na die departement

stuur. Genoemde brief sal die redes wat tot die verbeuring van die konsessie gelei het, uitstip.

Indien personeel dit onder die Ondersteuningsdienste se aandag bring dat leerders hulself aan

enige van die volgende skuldig maak, sal die konsessies ook soos bo genoem verbeur word.

Heraansoek sal eers die volgende jaar geskied en sal ook vergesel word van ‘n brief vanaf die

skool waarin die saak uitgestip word:

o ‘n Negatiewe of arrogante houding.

o Onbetrokkenheid gedurende lesaanbiedings.

o Leerder wat versuim om huiswerk of opdragte te doen.

o Onbereidwilligheid om te werk.

o Swak gedrag teenoor onderwysers of personeel van die Ondersteuningsdienste (Ouers

mag ook nie hulself aan die bogenoemde skuldig maak deur personeel te intimideer

nie.)

o Indien die leerder of toetsafnemer laat is vir toetse en eksamens.

o Indien die leerder nie direk na toetse en eksamens klas toe gaan nie.

o Oneerlikheid van enige aard.

o Ontoereikende skool- en klasbywoning sonder geldige redes.

o Verontagsaming van algemene eksamenreëls en -regulasies (bv. voorkomsreëls word

oortree).

In geval van enige oneerlikheid sal die leerder sy/haar konsessie vir die res van die jaar verbeur

en sal daar eers weer die volgende jaar geleentheid wees om vir ‘n nuwe konsessie aansoek te

doen. Met die aansoek sal die leerder en ouers ‘n brief moet indien wat die konsessie motiveer.

Die brief sal by die aansoek aangeheg word. Die skool sal ook ‘n brief aanheg wat die aard van

die oneerlikheid verduidelik en ‘n aanbeveling t.o.v. die konsessie sal gemaak word.

Oneerlikheid word gesien as enige van die volgende:

26

o Indien ‘n leerder of toetsafnemer enige ongemagtigde materiaal in hul besit het

wanneer ‘n toets of eksamen afgelê word. Tasse en handsakke moet ook weggebêre

word en mag nie in die lokaal wees nie.

o Die besit van ‘n selfoon.

o Indien ‘n toetsafnemer nie die leerder se antwoorde verbatim neerskryf nie.

o Indien leerders vir toetsafnemers vrae rondom die vraestel vra en nie slegs net

antwoord verskaf nie.

o Indien daar enige ander vorm van kommunikasie plaasvind, bv. nieverbale

kommunikasie of indien die leerder en toetsafnemer gesels en vrae bespreek asook

die bespreking van taal of die spelling van woorde.

Die volgende proses moet streng gevolg word:

o Die toetsafnemer lees die vraag, die leerder gee mondeling ‘n antwoord. Die

toetsafnemer skryf verbatim neer wat die leerder sê. Indien die leerder onseker voel,

lees die toetsafnemer slegs weer dit wat op die antwoordstel staan en wag vir die

leerder om soos hy/sy dit nodig ag, die antwoord te verander. Die toetsafnemer mag

slegs ‘n vraag herhaal indien die leerder nie weet wat die antwoord is nie of nie verstaan

wat die vraag behels nie. Toetsafnemers mag onder geen omstandighede hul eie

inisiatief neem nie.

Dit is ouers se verantwoordelikheid om ‘n geskikte toetsafnemer op te spoor en te betaal vir die

dienste wat aan hul kind gebied word. Toetsafnemers vra tans ongeveer R80 – R150 per uur.

Die onderhandeling van die tarief asook metode van betaling moet self deur die ouer met die

toetsafnemer gereël word. Die Ondersteuningsdienste het ‘n lys met toetsafnemer-

besonderhede wat ouers kan aanvra. Ouers moet verkieslik twee toetsafnemers identifiseer

met wie hul reëlings rondom hul kind se evaluering kan tref. Die moontlikheid bestaan altyd dat

een van die persone siek kan word en dan moet daar ‘n tweede persoon besikbaar wees.

Die skool behou die reg voor om enige ander goedgekeurde toetsafnemer aan te bied wat deur

die ouers betaal moet word.

Indien leerders of hul toetsafnemers laat vir ‘n eksamensessie opdaag, word die tyd wat reeds

verby is, verbeur. Leerders sal slegs geleentheid kry om die vraestel binne die tyd wat oor is, te

voltooi.

27

Leerders sal slegs van hul konsessies gebruik kan maak indien hulle die gelamineerde kaartjie

wat hul konsessie aandui vir die personeellid op toesig wys. Nuwe kaartjies word gewoonlik

voor elke eksamen uitgedeel. Dit is leerders se verantwoordelikheid om hul kaartjies by die

Ondersteuningsdienste te gaan haal indien voogonderwysers dit nie vir hulle gegee nie. Die

kaartjies moet ook veilig bewaar word totdat dit weer tyd is vir die Ondersteuningsdienste om

nuwe kaartjies te druk. Indien leerders nuut is t.o.v. konsessies en nie ‘n kaartjie het nie, moet

hulle by die Ondersteuningsdienste ‘n kaartjie gaan haal.

Die volgende is belangrik om te onthou wanneer ‘n leerder van ‘n leser of skrywer gebruik

maak:

o Die toetsafnemer mag geen verwantskap met die leerder hê nie en moet verkieslik ‘n

onderwyser wees, maar nie vanaf dieselfde sentrum as die leerder nie. Die

toetsafnemer mag nie ‘n familielid of familievriend wees nie. Dit moet ‘n objektiewe

persoon wees wat reeds die Distrik Konsessiekomitee (DCC) se opleiding deurloop het.

o Die Ondersteuningsdienste moet twee gewaarmerkte kopieë van die toetsafnemer se

sertifikaat en ID ontvang.

o Beide leerders en toetsafnemers moet 30 minute voor die aanvang van elke sessie in die

voorportaal aanmeld.

o Twee vrae- en antwoordstelle en een deklarasievorm word by die skoolsielkundige

afgehaal. Sleutels word uitgeteken.

o Gedurende toetse en eksamens mag leerders en toetsafnemers nie kuier en gesels nie.

Dit is ‘n eksamensituasie. Dus word vrae gelees en antwoorde neergeskryf.

Bogenoemde gesprekke word streng verbied.

o Gedurende toetse en eksamens mag daar glad nie geёet of gedrink word nie. Leerders

mag ook nie sonder toesig badkamer toe gaan nie. Leerders en toetsafnemers moet

voor die aanvang van die sessie die badkamer besoek. Indien daar ‘n krisis is, moet die

badkamer in die voorportaal gebruik word waar die ontvangsdames ‘n dame- of

manspersoneellid kan vra om toesig te hou.

o Personeel en departementele beamptes mag op enige tydstip gedurende ‘n sessie by

die leerders insit. Indien nodig sal leerders en toetsafnemers versoek word om oudio-

opnemers (deur die skool verskaf) uit te teken wat hulle regdeur die sessie moet gebruik

en dan weer moet terugteken. Die skoolsielkundige sal voor die aanvang van die sessie

28

leerders en toetsafnemers in kennis stel indien hulle van ‘n oudio-opnemer gebruik

moet maak.

o Na afloop van die sessie moet beide die vrae- en antwoordstelle asook die

deklarasievorm binne-in die lêer geplaas word en in die houer wat deur die

Ondersteuningsdienste aangewys is, geplaas word. Verder moet die dokument wat

bevestig dat die vraestel in die houer geplaas is, ook volledig voltooi word. Sleutels moet

teruggeteken word en in die houer wat daarvoor aangedui is, geplaas word.

11. VOORLOPIGE REËLS TEN OPSIGTE VAN TAALVRAESTELLE

Hierdie reëls moet saam met die volgende departementele skrywe gelees word:

Die Nasionale Kurrikulumverklaring (NKV: CAPS)

Die Nasionale Protokol vir Assessering: ‘n Adendum tot die beleidsdokument, die Nasionale

Senior Sertifikaat: ‘n Kwalifikasie van Vlak 4 op die Nasionale Kwalifikasie Raamwerk (NKR), ten

opsigte van die Nasionale Protokol vir Assessering (Grade R-12).

Die nasionale beleid tot die programme en promosievereistes van die nasionale beleid met

betrekking tot die programme en promosievereistes van die Nasionale Kurrikulum Verklaring,

Graad R-12.

Omsendbrief S13 van 2013 (Letterkunde)

11.1 Puntetoekenning aan leerders in die graad 12-jaar

In die Huistaal (Afrikaans) word die punte soos volg saamgestel:

Die jaarpunt is ‘n totaal van 400 punte.

100 Punte is die SGS-punt (skoolgebaseerde assessering)

o Dit word saamgestel uit 695 punte wat in 10 opdragte ingedeel word en deur die jaar

versprei word om te voltooi en sluit toetse, klaswerk en eksamens in;

o Mondelinge opdragte maak deel uit van hierdie punt;

o Hierdie opstuurpunt word verwerk tot 25% van die leerder se promosiepunt.

Die oorblywende 75% word soos volg bereken:

o 50 punte is eksamenmondeling (PAT-punt).

o Die oorblywende 250 punte word verkry uit 3 vraestelle in die eindeksamen wat geskryf

word.

11.2 Vraestel 1

o Afdeling A – Begripslees – 30 punte

29

o Afdeling B – Opsomming – 10 punte

o Afdeling C – Taalleer – 30 punte

Afdeling Wat word getoets? Reëls ten opsigte van spelling Reëls vir toetsafnemer

Afdeling A Begripslees - Begrip;

visuele geletterdheid;

lê van verbande.

Word nie vir spelling

gepenaliseer nie. Foute word

deur onderwyser aangedui,

maar punte word nie afgetrek

nie. Met direkte aanhalings

moet spelling egter korrek

wees. Indien dit nie korrek is

nie, word punte wel afgetrek.

Leser en skrywer:

Leser en skrywer lees voor vir die

leerder en skryf alles verbatim vir die

leerder neer. Indien daar enige

direkte aanhaling uit die leesteks

verlang word, moet die leerder dit

self op rof skryf. Die leser en skrywer

skryf dan oor, want die

leestekengebruik en transkripsie

daarvan word soos spelling beoordeel.

Handig rofwerk in.

Leser:

Leser lees voor vir die leerder. Leerder

skryf alles self.

Afdeling B Opsomming – Uithaal

van kerngedagtes;

formulering van die

kerngedagtes in eie

woorde.

Verkeerde spelling word nie

gemerk nie.

Leser en skrywer:

Die Skrywer skryf verbatim die

leerder se antwoorde neer.

Leser:

Leser lees voor en die leerder skryf

alles self.

Afdeling C Taalleer Verkeerde spelling word hier

gemerk, want taalfasette word

getoets.

Leser en skrywer:

Leser en skrywer lees vrae. LEERDER

SKRYF ALLES SELF.

Leser:

Leser lees voor en leerder skryf alles

self.

11.3 Vraestel 2

o Afdeling A – Poësie – 30 punte

30

o Afdeling B – Roman – 25 punte

o Afdeling C – Drama – 25 punte


Afdeling A Poësie Geen spelling word gemerk

nie, behalwe vir direkte

aanhalings.

Leser en skrywer:




direkte aanhaling uit die gedig verwag

word, moet die leerder dit self op rof

skryf. Die leser en skrywer skryf dan

oor, want die leestekengebruik en

transkripsie daarvan word soos

spelling beoordeel. Handig rofwerk in.

Leser:

Leser lees voor vir die leerder. Leerder

skryf alles self.

Afdeling B Roman Geen spelling word gemerk


aanhalings.

Leser en skrywer:




direkte aanhaling uit die roman






Handig rofwerk in.

Leser:


alles self.

Afdeling C Drama Geen spelling word gemerk Leser en skrywer:

31


aanhalings.




direkte aanhaling uit die drama






Handig rofwerk in.

Leser:

Leser lees voor en leerder skryf alles

self.

11.4 Vraestel 3

o Afdeling A – Opstel – 50 punte

o Afdeling B – Twee Transaksionele Tekste – 25 punte x 2 = 50 punte in totaal


Afdeling A Stelwerk – Opstel toets

kreatiwiteit; kennis van

formaat;

uitdruk/ordening van

gedagtes; oorsaak en

gevolg; chronologiese

verloop van gebeure.

Inhoud; taal-en-styl; formaat

tel die meeste. Spelling is nie

van belang nie.

Leser en Skrywer:

Leerder doen sy/haar eie beplanning

(spinnekop-diagram) asook eerste

poging volledig in sy/haar eie skrif.

Dit moet ingedien word. Die finale

opstel word deur die leerder verbaal

voorgehou en die leser en skrywer

skryf verbatim neer soos die leerder

praat. Die leerder moet in alle

opsigte vir die leser en skrywer sê

waar om te begin, waar lyne

oopgelos word, waar leestekens

gebruik moet word, paragrawe,

ensovoorts.

32

Geen inisiatiewe mag deur die leser

en skrywer geneem word nie.

Geen sinsordeverandering of

byvoegings mag plaasvind nie.

Leser:


alles self.

Afdeling B Transaksionele stukke Geen spelling word gemerk


aanhalings.

Leser en skrywer:

Leerder skryf sover as moontlik binne

sy/haar vemoë, veral gesien in die lig

van die formaat wat soms belangrik

is, bv. uiteensetting van briewe;

dialoog se leestekens, ensovoorts.

Leser:


alles self.

12. WEDERSYDSE INAGNEMING

Wedersydse inagneming en samewerking tussen leerders, ouers, toetsafnemers en personeel van

Hoërskool Waterkloof is die sleutelwoord om die stelsel te laat slaag. Hierdie skrywe is die begin van ‘n

beleid vir spesiale konsessies. Dit is onderhewig aan veranderinge soos wat die stelsel in die praktyk

aangepas moet word. Hierdie skrywe vervang alle vorige dokumentasie rakende spesiale konsessies.

13. BRONNELYS

Distrik Konsessie Komitee (DCC) Aanmeldingsvorm (2013).

Government Gazette, No. 37652, 16 May 2014 National Education Policy Act, 1996 (Act no.27 of 1996)

SAOU aanbieding: Departementele riglyne [Scott, Mornay (2010) Konsessies in die klaskamer].

Staatskoerant: nr. 37651, 16 Mei 2014.

HIERDIE BELEID IS ONDERHEWIG AAN VERANDERING AFHANGENDE VAN BESLUITE DEUR

DIE DEPARTEMENT VAN ONDERWYS EN DIE BESTUUR VAN HOËRSKOOL WATERKLOOF

ondersteuningsdienste spesiale … · leergeremdheid (bv. disgrafia) leergestremdheid (bv....

Documents