Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

1

2019

Ojú Àmúwòyè

Aáfíríkà Ètò Oro-Ajé

Ìṣesí Ètò Ọrọ̀-Ajé àti Àfojúsùn fún Ìtẹsíwájú rẹ

Ìpèsè Iṣẹ, Ìdàgbàsókè àti ilé-iṣé tó Fẹsẹmúlẹ

Àjọṣepọ Fún Ìtẹsíwájú Ọrọ-Ajé Aáfíríkà

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

ÌT KASÍ KÓKÓ-ÈRÒ

Ìwòye ètò r -ajé Aáfíríkà l dún yìí e àgbéy wò ìdàgbàsókè ètò r -ajé alákòóyaw lágbàáyé,

ìrísí r ní il Aáfíríkà, p lú àfojúsùn ipa tí àìkójú-òsùnw n r ní sí òde àgbáyé, lórí ìdàgbàsókè àti

ì òro tó r m àìrówó-ná lápap (Orí Kìn-ín-ní). Bákan náà ni ìwòye alàyé yìí s r nípa ìpèsè i

nípas ètò aláyìípadà tó f s múl , tó sì dúró déédé nínú àtúpal náà (Orí Kejì). Àtúpal ìwòye yìí

tún e ày wò ètò r -ajé tó pè fún àj ep àw n ènìyàn s -kùkú, káàkiri agbègbè ní il Adúláw

ní Aáfíríkà, àti òfin àt lé tó lè mú kí ìdàgbàsókè bá ètò r -ajé (Orí K ta).

Ì ESÍ ÈTÒ R -AJÉ AÁFÍRÍKÀ LÁGBÀÁYÉ ÀTI ÀFOJÚSÙN FÚN ÌT SÍWÁJÚ R Ìdàgbàsókè r -ajé il Aáfíríkà t síwájú láti máa gbèrú àti láti gba agbára sí i p lú àfihàn

ìpín m ta-ààb nínú ìdá g rùn-ún tí ó dé ní dún 2018, ní èyí tí ó f r dà bí i r ní dún

2017, tí ó sì ti gbéra dé ìdá k tà kan nínú g rùn-ún; láti orí ìdá kan-ó-lé-méjì ní dún 2016.

Ìlà Òòrùn Aáfíríkà gbé ipò a aájú, nígbà tí GDP w n wà ní ipò ìdàgbàsókè onídàá márùn-

ún-lé- y -méje nínú ìdá g rùn-ún ní dún 2018. Àríwá il Aáfíríkà ló t lé w n, nígbà tí ìdá

ti w n j ìdá m rin-ó-lé- y m sàn-án nínú ìdá g rùn-ún. Ìw Oòrùn Aáfíríkà wà ní ipò

onídàá m ta-ó-lé- y -m ta, nígbà tí ààrin gbùngbùn Aáfíríkà wà ní ìdá méjì-ó-lé- y -méjì.

Àw n ti Gúúsù Aáfíríkà wà ní ìdá kan-ó-lé- y -méjì péré, nínú ìdá gbogbo g rùn-ún náà.

Ní kúkúrú ìs , a wòye pé ìdàgbàsókè tó gbéra kánkán ti l láti ipò tó wà l sí ìdá

m rin nínú ìdá g rùn-ún ní dún 2019; tí ìwòye ìyàt ìdá m rin-ó-lé- y -kan sì máa wáyé

ní dún 2020. Lóòót , ìwòye wa ni pé, bí ó til j pé ìgbèrúsókè r -ajé Aáfíríkà kéré sí ti

Oríl -èdè China àti India l , a rí Aáfíríkà g g bí i àwùj tó gbèrú ju àw n Oríl -èdè mìíràn

tó s s dìde níl àti àw n mìíràn tí w n ti gbéra ju àwùj Aáfíríkà l . Àm , ìw nyí kò tó láti

t rì pátápátá nínú àìpèsè-i é àti àìní rárá. Nínú àfojúsùn ìdá m rin ìdàgbàsókè r -ajé il

Aáfíríkà ní dún 2019, Àríwá Aáfíríkà ni a wòye pé ó y láti e ìjáb àfikún ìdá kan-ó-lé- y -

kan tàbí ìdá ogójì nínú ìdá g rùn-ún náà. Sùgbón, ìlàjì ìdàgbàsókè GDP ní Àríwá Aáfíríkà

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

3

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

4

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

báyìí kò e déédé rárá; nítorí àyípadà lá, tí ó ti dé bá r -ajé àti ètò ìsúná Oríl -èdè

Libya báyìí.

Ìlà Òòrùn Aáfíríkà, g g bí i àwùj tí ó yárá láti gbèrú jù l , j agbègbè tí a wòye pé

ó y kí ó ní ìt síwájú bí i ìdá márùn-ún-ó-lé-m sàn-án ní dún 2019 àti ìdá m fà-ó-lé- y -

kan ninu ìdá g rùn-ún ní dún 2020. Láàrin dún 2010 sí dún 2018, ìgbéras tí ó tó ìlàjì

ìdá m fà nínú ìdá g rùn-ún ni ó wáyé láàrin àw n Oríl -èdè àgbáyé w nyìí: Dji-bouti,

Ethiopia àti Rwanda; nígbà tí Tanzania ní àk sil fifi ìdajì àmì ìtay yàt nínú àk sílè ìwoye

w n. Àm , ní p l p àw n Oríl -èdè àgbáyé mìíràn, tí a ti rí àrít kasí bí i Oríl -èdè

Burundi àti Comoros, ìjákul bá ìt síwájú r -ajé w n púp , nitorí r ò èlú tí kò fara r ní

agbègbè náà.

Ìdàgbàsókè tí ó wúni lórí ti gbéra s dí dí ní ààrin gbùngbùn Aáfíríkà, bí ó til j pé, irú

ìgbèrúsókè náà kéré sí àfojúsùn Àj Oríl -èdè Aáfíríkà lápap .

Gbígbéra s náà sì tún j ìrànl w láti ara dínwó àw n jà àti p l p àmúgbòòrò ìpèsè

àw n n kan sìn-àgb .

Àfojúsùn wa ni pé, ó y kí àmúgbòòrò ìt síwájú tí ó bára j wà ní Gúúsù Aáfíríkà ní

dún 2019 àti 2020 l yìn ìm lára ìdápadà-b sípò tí w n ní, ní dún 2018. Ìfàs yìn nínú

ìdàgbàsókè tí a rí ní ìhà Gúúsù Aáfíríkà ní nnkan e p lú àìní ìdàgbàsókè gidi tí ó y fún

Oríl -èdè South Aáfíríkà. Èyí sì ní ipa lára àw n Oríl -èdè mìíràn tí ó yí South Aáfíríkà ká.

Àw n Èròjà Ìtuk Ìdàgbàsókè Ètò r -Ajé Aáfíríkà ti dúró déédé Láìp yìí, àw n èròjà ìtuk ìdàgbàsókè ètò r -ajé Oríl -èdè Aáfíríkà ti n dúró déédé. Àw n èròjà

aj m -ìlò àmúlò tí ó n gbára j di GDP fún ìdàgbàsókè ti dín kù, láti ìdá márùn-lé-láàád ta nínú ìdá

g rùn-ún láàrin dún 2015, sí ìdá méjìdín-láàád ta nínú ìdá g rùn-ún ní dún 2018. B , àkój owó

ìdókòwò ti lé sí i láti ìdá m rìnlá sí ìdá méjìdín-láàád ta nínú ìdá g rùn-ún. Bákan náà, nípa ìwòye,

àpap àw n èròjà ìdókòwò tó n jáde l sí Oríl -èdè mìíràn fi hàn pé, àyípadà ìtàn rere ti n wà, lórí

àw n ohun tí ó fa w aago okòwò s yìn t l , láti dún 2014.

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

5

Nígbà tí àw n gbèsè asàn-túnsan p sí i ní ààrín àw n Oríl -èdè kan ní Aáfíríkà, Aj Oríl -èdè Àgbáyé kò ní ìrírí ì oro gbèsè aj túnj b rárá.

Àm , p lú ìdúró déédé àw n èròjà ìtuk ìdàgbàsókè ètò r -ajé Oríl -èdè Aáfíríkà tí a n s r bá yìí, p l p àw n a aájú Oríl -èdè tí a gbà pé w n ti tay nínú ìdàgbàsókè r -ajé w n t l , ni w n tún sinmi lé ìnáwó, láti inú àsùnw n àti àgbéjáde ìlò ìnáwó, g g bí agbára ìt síwájú w n. Ìgbésókè-sódò-lójijì tàbí ohun tí a m sí àìfara-r àfikún owó jà ti dín kù. Àìfara-r àfikún owó jà yìí ti já wál ní Aáfíríkà láti nnkan bí ìdá méjìlá-ó-lé- y m fà nínú ìdá g rùn-ún ní dún 2017 sí ìdá m wàá-ó-lé- y m sàn-án nínú ìdá g rùn-ún ní dún 2018. Bákan náà, ni a e àfojúsùn pé kí àìfara-r àfikún owó jà náà túnb dín kù sí ìdá m j -ó-lé- y kan péré nínú ìdá g rùn-ún ní dún 2020. Àdìpèlé-alámì-méjì àfikún owó jà a máa fi igbà púp wáyé, nígbà mìíràn, níbi tí Oríl -èdè kan sí èkejì kò bá ti fara r , tàbí níbi tí Oríl -èdè bá ti ní aáw láàrin ara w n. Pàápàá tí irú Oríl -èdè b kì í bá e ara Àj Oríl -èdè tí w n j ná irúf owó kan náà. Àìfara-r àti àfikún owó jà ége ège w p ní Oríl -èdè South Sudan báyìí. L w l w báyìí, Oríl -èdè náà ní ìm lára àìfara-r àti àfikún owó jà ége ège bí i ìdá ogún m wàá-ó-dín-méjìlá péré, nínú ìdá g rùn-ún; nítorí àìfara-r àti rògbòdìyàn ètò r -ajé tó bá w n finra. Àìfara-r àfikún owó jà ti dín kù sí nnkan bí i ìdá méjì tàbí àìní ìdá kankan nínú ìdá g rùn-ún. Bákan náà ni ó rí l d àw n ènìyàn Ààrin-gbùngbùn Oríl -èdè Aáfíríkà àti ní d àw n Àj Olùdókòwò Aáfíríkà kan náà – The African Economic and Monetary Community àti láàrin Àj West African Economic and Monetary Union. Kódà, ní d àw n Àj tí w n j wà ní ibùdó kan náà, tí a m sí CFA, ìdíkù ti bá àìfara-r àfikún owó jà nítórí ànfààní tí w n ní sí ìlò owó Ìj ba Euro. Ìpò Ètò Ìsúná ti gbéra s dí dí Láàrin dún 2016 àti 2018, p l p àw n Oríl -èdè ló gba oríyìn fún níní ìt síwájú lórí àfikún owó ìdókòwò nípas ìní owó orí, (tax revenue), nígbà mìíràn èwè, p ló mú àdínkù bá ètò ìsúná w n. Àfikún èrè yanturu j ohun tó mú jà gbé owó lórí, àti ìdí tí àyípadà ìt síwájú fi wáyé; ùgb n p l p àw n Oríl -èdè náà ló e

àtúngbéy wò òfin àmúlò ìgbés sísan owó orí. Àw n ònà ìkówójo láti inú ilé fún ìdàgbàsókè ti gbèrú lóòót , ùgb n kò kógó já tó, fún ìdàgbàsókè ohun tí àgbáyé nílò fún ìt síwájú.

L w l w báyìí, bí ó til j pé, gbèsè ti f jú, àw n àsankù owó tó y kí ó wà nínú àsùnwòn aj s kù bùrùjà sí í nípa àdínkù, owó tó y kí ó máa rogún sínú ilé láti òde sínú àsùnw n Aáfíríkà láti mú kí àlékún èrè w lé láti orí $170.8 bílí nù d là láàrin dún 2016 sí $193.7 bílí nù dólà ní dún 2017, ní èyí tí ó dúró fún ìdá l y méje péré nínú ìdá r r r tí ó y láti kún kúnwó owó tí ó n w lé fún ìsúná GDP (láti inú ìdá méje-ó-lé- y m j nínú ìdá g rùn-ún ní dún 2016 sí ìdá m j -ó-lé- y márùn-ún nínú ìdá g rùn-ún ní dún 2017).

Àw n àsanw lé èrè ní ìtum , b ni ó sì mú ìt síwájú tó dára bá r -ajé, às síl ètò isúná gbèrú ní àw n abala tí ó y kí r -ajé ti búr k sí i, tí ó fi j pé a rí $69 bílí nù d là ní dún 2017; ní èyí tí ó j bí i ìl po nà méjì iye àsúnsí r ìdókòwò l dún naà. Yàt sí ìw nyí, àsúnsí owó FDI tó w lé ti dín kù láàrin dún 2008. À sí ìsúná owó náà já wál láti $58.1 bílí nù d là sí ipò tí ó wà bí i dún m wàá s yìn; tí dínwó náà sì j $41.8 bílí nù d là ní dún 2017.

Kókó ohun tó e okùnfà ìjákul bá r -ajé, àti àw n akùdé mìíràn lórí ètò ìsúná fún àgbáyé, tó sì mú kí ìlàkàkà àtúntò-tún e bá ètò-ìsúná gbogbo-gbòò bayìí, kò yìn àyípadà tó bá kúnwó owó-nàá láàrin àw n Oríl -èdè tó ti r s wal dáadáa nínú ètò r -ajé àti ìdàgbàsókè ní àgbáyé. Ìrànl w Aj m -dàgbàsókè láti d Ìj ba (ODA) lórí owó tó w lé, gbéra s gidigidi ní dún 2013, tí ó fi j pé $52 bílí nù d là ni ó w lé. Àm l yìn àkókò yíí ni ohun tí ó n ó w lé dín kù sí $45 bílí nù d là ní dún 2017; tí àw n Ìpínl tó burú fún jù l sì b r sí ní í gba owó ìrànl w ODA náà, g g bí ìdá GDP tí ó ju ti àw n Ìpínl tí kò ní ì òrò lórí r ìsúna r -ajé w n. p l p kùn lo e àmúlò ìj y èrè kúnwó owó tí fún w n - láàrin dún 2005 sí dún 2010 àti dún 2011 sí 2016; Ìw -Oòrùn Aáfíríkà sì j àwùj tí ó j ànfààní ìrànw yìí jù l .

Nígbà tí àw n gbèsè asàn-túnsan p sí i ní ààrín àw n Oríl -èdè kan ní Aáfíríkà, Aj Oríl -èdè Àgbáyé kò ní ìrírí ì oro gbèsè aj túnj b rárá.

Àm , p lú ìdúró déédé àw n èròjà ìtuk ìdàgbàsókè ètò r -ajé Oríl -èdè Aáfíríkà tí a n s r bá yìí, p l p àw n a aájú Oríl -èdè tí a gbà pé w n ti tay nínú ìdàgbàsókè r -ajé w n t l , ni w n tún sinmi lé ìnáwó, láti inú àsùnw n àti àgbéjáde ìlò ìnáwó, g g bí agbára ìt síwájú w n. Ìgbésókè-sódò-lójijì tàbí ohun tí a m sí àìfara-r àfikún owó jà ti dín kù. Àìfara-r àfikún owó jà yìí ti já wál ní Aáfíríkà láti nnkan bí ìdá méjìlá-ó-lé- y m fà nínú ìdá g rùn-ún ní dún 2017 sí ìdá m wàá-ó-lé- y m sàn-án nínú ìdá g rùn-ún ní dún 2018. Bákan náà, ni a e àfojúsùn pé kí àìfara-r àfikún owó jà náà túnb dín kù sí ìdá m j -ó-lé- y kan péré nínú ìdá g rùn-ún ní dún 2020. Àdìpèlé-alámì-méjì àfikún owó jà a máa fi igbà púp wáyé, nígbà mìíràn, níbi tí Oríl -èdè kan sí èkejì kò bá ti fara r , tàbí níbi tí Oríl -èdè bá ti ní aáw láàrin ara w n. Pàápàá tí irú Oríl -èdè b kì í bá e ara Àj Oríl -èdè tí w n j ná irúf owó kan náà. Àìfara-r àti àfikún owó jà ége ège w p ní Oríl -èdè South Sudan báyìí. L w l w báyìí, Oríl -èdè náà ní ìm lára àìfara-r àti àfikún owó jà ége ège bí i ìdá ogún m wàá-ó-dín-méjìlá péré, nínú ìdá g rùn-ún; nítorí àìfara-r àti rògbòdìyàn ètò r -ajé tó bá w n finra. Àìfara-r àfikún owó jà ti dín kù sí nnkan bí i ìdá méjì tàbí àìní ìdá kankan nínú ìdá g rùn-ún. Bákan náà ni ó rí l d àw n ènìyàn Ààrin-gbùngbùn Oríl -èdè Aáfíríkà àti ní d àw n Àj Olùdókòwò Aáfíríkà kan náà – The African Economic and Monetary Community àti láàrin Àj West African Economic and Monetary Union. Kódà, ní d àw n Àj tí w n j wà ní ibùdó kan náà, tí a m sí CFA, ìdíkù ti bá àìfara-r àfikún owó jà nítórí ànfààní tí w n ní sí ìlò owó Ìj ba Euro. Ìpò Ètò Ìsúná ti gbéra s dí dí Láàrin dún 2016 àti 2018, p l p àw n Oríl -èdè ló gba oríyìn fún níní ìt síwájú lórí àfikún owó ìdókòwò nípas ìní owó orí, (tax revenue), nígbà mìíràn èwè, p ló mú àdínkù bá ètò ìsúná w n. Àfikún èrè yanturu j ohun tó mú jà gbé owó lórí, àti ìdí tí àyípadà ìt síwájú fi wáyé; ùgb n p l p àw n Oríl -èdè náà ló e

àtúngbéy wò òfin àmúlò ìgbés sísan owó orí. Àw n ònà ìkówójo láti inú ilé fún ìdàgbàsókè ti gbèrú lóòót , ùgb n kò kógó já tó, fún ìdàgbàsókè ohun tí àgbáyé nílò fún ìt síwájú.

L w l w báyìí, bí ó til j pé, gbèsè ti f jú, àw n àsankù owó tó y kí ó wà nínú àsùnwòn aj s kù bùrùjà sí í nípa àdínkù, owó tó y kí ó máa rogún sínú ilé láti òde sínú àsùnw n Aáfíríkà láti mú kí àlékún èrè w lé láti orí $170.8 bílí nù d là láàrin dún 2016 sí $193.7 bílí nù dólà ní dún 2017, ní èyí tí ó dúró fún ìdá l y méje péré nínú ìdá r r r tí ó y láti kún kúnwó owó tí ó n w lé fún ìsúná GDP (láti inú ìdá méje-ó-lé- y m j nínú ìdá g rùn-ún ní dún 2016 sí ìdá m j -ó-lé- y márùn-ún nínú ìdá g rùn-ún ní dún 2017).

Àw n àsanw lé èrè ní ìtum , b ni ó sì mú ìt síwájú tó dára bá r -ajé, às síl ètò isúná gbèrú ní àw n abala tí ó y kí r -ajé ti búr k sí i, tí ó fi j pé a rí $69 bílí nù d là ní dún 2017; ní èyí tí ó j bí i ìl po nà méjì iye àsúnsí r ìdókòwò l dún naà. Yàt sí ìw nyí, àsúnsí owó FDI tó w lé ti dín kù láàrin dún 2008. À sí ìsúná owó náà já wál láti $58.1 bílí nù d là sí ipò tí ó wà bí i dún m wàá s yìn; tí dínwó náà sì j $41.8 bílí nù d là ní dún 2017.

Kókó ohun tó e okùnfà ìjákul bá r -ajé, àti àw n akùdé mìíràn lórí ètò ìsúná fún àgbáyé, tó sì mú kí ìlàkàkà àtúntò-tún e bá ètò-ìsúná gbogbo-gbòò bayìí, kò yìn àyípadà tó bá kúnwó owó-nàá láàrin àw n Oríl -èdè tó ti r s wal dáadáa nínú ètò r -ajé àti ìdàgbàsókè ní àgbáyé. Ìrànl w Aj m -dàgbàsókè láti d Ìj ba (ODA) lórí owó tó w lé, gbéra s gidigidi ní dún 2013, tí ó fi j pé $52 bílí nù d là ni ó w lé. Àm l yìn àkókò yíí ni ohun tí ó n ó w lé dín kù sí $45 bílí nù d là ní dún 2017; tí àw n Ìpínl tó burú fún jù l sì b r sí ní í gba owó ìrànl w ODA náà, g g bí ìdá GDP tí ó ju ti àw n Ìpínl tí kò ní ì òrò lórí r ìsúna r -ajé w n. p l p kùn lo e àmúlò ìj y èrè kúnwó owó tí fún w n - láàrin dún 2005 sí dún 2010 àti dún 2011 sí 2016; Ìw -Oòrùn Aáfíríkà sì j àwùj tí ó j ànfààní ìrànw yìí jù l .

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

6

Gbèsè Aáfíríkà Peléke sí i! ùgb n Kò sí Ìpayà lórí Àj túnj Gbèsè L yìn dún 2017, àkój p gbèsè tí Ìj ba j sínú GDP ti tó ìdá m tà-lé-ní-àád ta nínú ìdá g rùn-ùn ní Aáfíríkà, ùgb n ìgbés yìí wáyé láti ara onírúurú ìdí pàtàkì, ní èyí tí ó sì kári p Oríl -èdè àgbáyé. P lú rí tó dájú, tí a gbà síl , nínú Oríl -èdè méjìlé-láàád ta, tí ó j gbèsè sínú agbo ìrànl w GDP, Oríl -èdè m rìndínlógún péré nínú w n ni gbèsè w n dín sí ìdá ogójì; lára w n ni : Algeria, Botswana, Burkina Faso, àti Mali. Nígbà tí àw n Oríl -èdè m fà mìíràn: Cabo Verde, Congo, Egypt, Eritrea, Mozambique, àti Sudan sì j gbèsè tí ó ju ìdá g rùn-ùn l . Ìlànà àát lé tí w n ti máa àmúlò láti m bóyá ó r rùn fún Oríl -èdè kan láti san gbèsè r fi Oríl -èdè m rìndínlógún sí ààyè ni tí agbára w n kò ní í lè ká sísan gbèsè àj síl w n. Nítorí náà, ààyè tí òrò ìsúná àti gbèsè sísan wà ní àw n Oríl -èdè kan báyìí, fi hàn pé, a nílò láti tètè èwádìí, àti àwárí ohun tí ó e okùnfà àìk bi-ara sí sísan owóyàá tàbí gbèsè tí w n bá j . Bí ó til j pé, àìlèsan gbèsè peléke sí i láàrin àw n Oríl -èdè kan, arídájú ìwoye wà pé Orílè-èdè Àgbáyé lápap kò sí nínú ewu aj túnj àti àìníí-lè-san gbèsè tí w n bá j . Àì e-déédé r -Òde ní Ipa j Píp lórí Ìdàgbàsókè Àì e-déédé r -ajé òde Aáfíríkà ti mú kí nnkan bàj k já ààlà nínú ìrísí iye àsùw n méjèèjì tó j ti ìpawó-w lé àti ti ìdókòwò. À kù gbèsè tí àsùnw n ìpawó-w lé fi yàt ju ìdá m rin nínú g rùn-ún nínú GDP l ; l yìn dún 2017 (ti àw n àárin (median) j ìdá m fà-ó-lé- y méje nínú ìdá g rùn-ùn) àti pé, p lú àyípadà gan an tí a s pé ó ti wà, àdínkù tí kò bójúmu ti wáyé láti ìgbà tí a ti w dún 2000-. Ìw nyìí lè j kí rù wà fún ààyè láti e ìgbèrúsókè ètò ìsúná; nítorí náà, ìwoye yìí pè fún àtúntò-tún e aláìjáfara àti àmójútó gidi fún j iwájú. P lú òfin òdìw n ì ew kú-ètò owó sísan (tí ó s pé, owó r -ajé òde tí a fi dí àlàfo tí ó lè f y síl lórí r ètò ìsùná, à kù náà gb d máa padà sí ààyè r , bí i p tí yóò wà fún ìlò j iwájú; láti lè dínà m àìní; pàápàá, nígbà tí a bá f e àmúlò à kù p náà, kí ó lè ba à l dínà

m ìyàn, àti láti fi dí àlàfo dá owó l nu). Gbèsè tí Aáfíríka j g g bí àfihàn inú àsùnw n owó òde, e é wá ìdí abáj fún, bí w n bá p n p l p omi síl de òngb j iwájú. Ibi tí r yóò já sí nìyí, níw n ìgbà tí àkójáde jà fún ìdókòwò tí ó b sí òde bá ti e déédé, ní ìbámu p lú òfin àlàkal , tí ó sì ní àsom p lú ìgbèrùú-sókè owó ìdókòwò, ìpèsè jà àti irúf àw n ilé-i ìdókòwò tí yóò fi kún agbára à egbèrùú nínú ipò iyì tí w n wà káàkiri àgbáyé, ní èyí tí yóò sì lè mú w n máa t síwájú nínú sísan àw n gbèsè àjesíl òde w n déédé. Àw n Ewu Ìwòye Ìrísí Àw n ewu tí ó yí às t l ìwòye àfojúsùn r -ajé Aáfíríkà ká kò lónkà. Lák k ná, ìgbérùú nínú ìpayà lórí ìdókòwò láàrin Oríl -èdè Am ríkà àti àw n aláj dókòwò w n, yóò fa àdínkù bá ìdàgbàsókè r -ajé lágbàáyé, p lú ipa tí ày rísí r kò dára fún Aáfíríkà. Ipa tí ìpayà tí a s r r yìi ní, p lú agbára tí owónàá D lá il Am ríkà gbà sí i lágbàáyé, ti j kí àì e déédé owó jà ga sí i, débi pé, owó jà àti owónàá àw n Oríl -èdè yòókù tí ó n dìdè sókè, ti f r kógbá sílé.

Bí ì w -bèère jà lágbàáyé bá fà s yìn, owó jà náà lè dín kù, tí ó fi j pé, àdínkù yóò bá ìt síwájú GDP, b yóò ní ipa gidi lórí okòwò, àti à kù ìsúná fún àw n òn òwò òde Oríl -èdè ìl Aáfíríkà. L nà kejì w , iye owónàá ì úná òde tún lè j ohun tí yóò gb nu sókè sí i, pàápàá bí àfikun owó jà bá tètè ní kúnwó, ní àw n Oríl -èdè tí w n ti gbèrùúsókè dáadáa, tí w n sì ti gbéra kánkán ju àw n yòókù l . L nà k ta, bí ìm lára ojú- j bá tún ní ipa tí kò dára lórí Oríl -èdè Aáfíríkà nípas àyípadà tí ó n bá ojú- j g g bí ó ti n s l ní nu odún dí s yìn báyìí, ó e é e kí àw n irè oko gbìn àti ìdàgbàsókè èrè GDP ní ìfàs yìn ju bí a ti wòyè l . L nà k rin w , àì edéédé r ì èlú àti r ààbò tí ó m h ní àw n apá ibì kan, lè fa àkùdé ìgbèrúsókè bá r -ajé. Àw n Oríl -èdè tí ó bá ti ní àyípadà rere lórí r ìsúná àti r jà-òde, tí w n kò sì ní gbèsè àj síl r p t ni yóò ní agbára láti lè kojú ìyàl nu tí w n bá rí. ùgb n fún àw n tí kò bá tí ì e àtún e ríró tò ì úná àti owónàá w n lágbára, yóò kojú ìrírí ìjákul gidigidi.

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

7

Àfojúsùn fún ìdàgbàsókè onídàá m rin nínú g rùn-ún ní dún 2019 àti ìdá m rin-ó-lé- y kan fún dún 2020 j ìt w gbà tí a i lé lórí.

Ètò Ì úná Aládàp -kan náà máa fa p l p Ì òrò G g bí ìwòye àfojúsùn ìt kasí tí a e l dún tí ó k já, àw n Oríl -èdè kópa nínú í e gb aláj fowó-dókòwò p lú ète ì úná l p ìhun ànfààní. Ìhun ànfààní náà ní í e p lú ì edéédé iye ìpààr owó àti ètò ì úná láyìíká, ní èyí tí yóò sì mú àdínkù bá owó (gbèsè) òde, p ànfààní nípas ìdókòwò láàrin agbègbè sí agbègbè, p ì úná tí ó kó àkóyaw èrò lórí aládàp -kan náà, tí owó orí jà b kò sì gunpá ju owó ìdókòwò jà náà l , (pàápàá nígbà tí iye owó orí jà bá kùnà), àti nígbà tí ó bá tún gbèrùú, ní ì ew kú láàrin àw n Oríl -èdè yòókù. Àm , ti owó orí jà náà tún wà níb . Nínú oríkì tí a lè fún ìgbés náà, ìw nba ààyè ni gb aláj fowó-dókòwò ní, nínú gb àj Oríl -èdè láti lo èròjà ì úná owó láti e àtún e àyípadà tó y sí ìpàyà òde. Èrènj ànfààní tí ó wà nínú ì úná aládàp -kan náà fún il Aáfíríkà j kan pàtàkì lára àw n ète ìdókòwò alágbègbè àti àsop gbogbo-gbòò lágbàáyé; àm , ìrísí ìm lára r nira púp láti rí i gbá mú. Bákan náà ni pé, ì òro tí ó r m ètò ì úná r -ajé p púp ju àw n àlàyé àtúpal àfojúsùn tí ó hànde. p l p ìlànà àgbékal tí ó bójúmu, tí àw n oním ètò ì úná/ r -ajé máa àmúlò bí i ( nà ìr rùn owónàá àyíká/agbègbè) - (the optimal currency area) lè j ìlànà tí ó nira púp láti fi ònt lù fún àw n Oríl -èdè tí ó j pé w n kò fi b ní gbèdéke rí àrídìmú lórí àw n àìbáramu k k r tí ó sí ètò ì úná/ r -ajé. Kò dájú pé àw n àìd gba inú jà àgbáyé láàrin àw n ò ì lè tètè kás níl . Bákan náà, kò dájú pé ìjàyà lè ní ipa lórí nì kan nínú àj egbé olùdókòwò aládàp -kan náà, kí ó má kan àw n yòókù. r náà yóó dà bí i, òwe Yorùbá tí ó s pé, ohun tí ó e ab yadé, gbogbo l ya ni ó e ni. Nítorí náà, kò sí àrídájú pé Àj alá Aáfíríkà lÁgbàáyé yóò ní agbára tó bí ó e y fún ìrànl w , tí ó kún ojú òsùnw n fún àtìl yìn àw n Oríl -èdè tí ó bá ní ì òrò ìjákul nípas ètò r ì úná w n. Fún àw n Oríl -èdè tí w n wà nínú aj ìdókówò àdàp -kan náà, tí w n sì e dáadáa, àgbékal òfin kan, tí ó j káríayé-kárí Oríl -èdè, fún àw n tí w n bá j sow p gb d wà; tí yóò sì máa e àmójútó fún ìrànl w àw n gb inú àj yìí, lórí r ì òrò àìròtì, tí ó sì lè yanjú ìjayà òjijì tí

w n bá ní. Ìfààyè-gbàni láti e bí ó e wuni, ká rìn-ká yan fanda fún àw n ò ì , owó ìdókòwò àti àgbékiri jà fún títà, y kí ó j ohun tí ó e é e, láìní tàn nínú - kì í e ètè tàbí èròngbà lásán.

Òfin tó r m gbèsè àti àìnító, gb d wà ní ìlànà tí ó mú ì edéédé dání. Èyí sì gb d j káríayé-kárí-gbogbo àw n gb /àj , kí àmójútó tí ó péye sì wà láti d àw n tí à w n múl dáradára. Bákan náà, àw n àj elétò ì úná àti ilé ìfówópam gb d wà láb àmójútó, tí ó kún ojú òsùnw n, láb à àj àgbáyé, tí kò r gb kú lé lílo èèkù ìdà nígbà tí ó bá wù ú fún àmójútó òfin aj m -níná owó láìná ìná àpà. k kan àw n àfojúsùn m r rin yìí ni ó yi tík bí ran nám láti mú e. Lápap , w n e àfihàn i lá fún àmú e láti dojú k ì òro r -ajé/ètò ìsúná káríayé tí ó kó àkóyaw gidi.

Àw n Ònírúurú Ìtum Ìlànà Àgbékal Òfin Àtúns jí ìdàgbàsókè àní ékù r -ajé Aáfíríkà GDP láti inú ìnira dún 2016 e àfihàn ipa

taakun taakun láti k ìyà àti àìnító tí ó n mú ìpayà òjijì bá àwon agbègbè àti àgbáyé, pààpàá ipa tí ìpayà náà mú bá w n. Àfojúsùn fún

ìdàgbàsókè onídàá m rin nínú g rùn-ún ní dún 2019 àti ìdá m rin-ó-lé- y kan fún dún 2020 j ìt w gbà tí a i lé lórí. Àm , p nínú àw n tí w n gbáralé kíkó jà jáde kí w n tó lè mú ìdàgbàsókè bá r -ajé w n, àti kí w n tó lè b nínú oko gbèsè, láti b nínú wàhálà iye owó jà, ti fa p ìdíw bá r -ajé Aáfíríkà láti ipas ìdàgbàsókè tí ó ga fún ìdúró sinsin r -ajé náà. Àw n tí w n sì sinmi lé ì òwò jà kéékèèkéé náà ti e àdínkù r -ajé alákòoyaw káríayé g g bí òdiw n onígbèé-léw n kan, tí ó mú ìpayà dání, bákan náà ni ètò ìf jà-dí- jà láàrin ìlànà tí ó lè mú ìdàgbàsókè àti ìdúró-sinsin òfin àlàkal dání. Nípas báyìí, àti g g bí w n e máa e àt num – Aáfíriká nílò àtún e gidi fún à ey rí, láti lè e àyípadà ìhun òòró àti ìbú tí ó y nínú ètò r -aje àti ìsúná w n. Yàt sí owó tí ó w lé láti ipas àw n ilé-i kan, bí i owó-orí àti nà sún mìíràn, p Oríl -

Àfojúsùn fún ìdàgbàsókè onídàá m rin nínú g rùn-ún ní dún 2019 àti ìdá m rin-ó-lé- y kan fún dún 2020 j ìt w gbà tí a i lé lórí.

Ètò Ì úná Aládàp -kan náà máa fa p l p Ì òrò G g bí ìwòye àfojúsùn ìt kasí tí a e l dún tí ó k já, àw n Oríl -èdè kópa nínú í e gb aláj fowó-dókòwò p lú ète ì úná l p ìhun ànfààní. Ìhun ànfààní náà ní í e p lú ì edéédé iye ìpààr owó àti ètò ì úná láyìíká, ní èyí tí yóò sì mú àdínkù bá owó (gbèsè) òde, p ànfààní nípas ìdókòwò láàrin agbègbè sí agbègbè, p ì úná tí ó kó àkóyaw èrò lórí aládàp -kan náà, tí owó orí jà b kò sì gunpá ju owó ìdókòwò jà náà l , (pàápàá nígbà tí iye owó orí jà bá kùnà), àti nígbà tí ó bá tún gbèrùú, ní ì ew kú láàrin àw n Oríl -èdè yòókù. Àm , ti owó orí jà náà tún wà níb . Nínú oríkì tí a lè fún ìgbés náà, ìw nba ààyè ni gb aláj fowó-dókòwò ní, nínú gb àj Oríl -èdè láti lo èròjà ì úná owó láti e àtún e àyípadà tó y sí ìpàyà òde. Èrènj ànfààní tí ó wà nínú ì úná aládàp -kan náà fún il Aáfíríkà j kan pàtàkì lára àw n ète ìdókòwò alágbègbè àti àsop gbogbo-gbòò lágbàáyé; àm , ìrísí ìm lára r nira púp láti rí i gbá mú. Bákan náà ni pé, ì òro tí ó r m ètò ì úná r -ajé p púp ju àw n àlàyé àtúpal àfojúsùn tí ó hànde. p l p ìlànà àgbékal tí ó bójúmu, tí àw n oním ètò ì úná/ r -ajé máa àmúlò bí i ( nà ìr rùn owónàá àyíká/agbègbè) - (the optimal currency area) lè j ìlànà tí ó nira púp láti fi ònt lù fún àw n Oríl -èdè tí ó j pé w n kò fi b ní gbèdéke rí àrídìmú lórí àw n àìbáramu k k r tí ó sí ètò ì úná/ r -ajé. Kò dájú pé àw n àìd gba inú jà àgbáyé láàrin àw n ò ì lè tètè kás níl . Bákan náà, kò dájú pé ìjàyà lè ní ipa lórí nì kan nínú àj egbé olùdókòwò aládàp -kan náà, kí ó má kan àw n yòókù. r náà yóó dà bí i, òwe Yorùbá tí ó s pé, ohun tí ó e ab yadé, gbogbo l ya ni ó e ni. Nítorí náà, kò sí àrídájú pé Àj alá Aáfíríkà lÁgbàáyé yóò ní agbára tó bí ó e y fún ìrànl w , tí ó kún ojú òsùnw n fún àtìl yìn àw n Oríl -èdè tí ó bá ní ì òrò ìjákul nípas ètò r ì úná w n. Fún àw n Oríl -èdè tí w n wà nínú aj ìdókówò àdàp -kan náà, tí w n sì e dáadáa, àgbékal òfin kan, tí ó j káríayé-kárí Oríl -èdè, fún àw n tí w n bá j sow p gb d wà; tí yóò sì máa e àmójútó fún ìrànl w àw n gb inú àj yìí, lórí r ì òrò àìròtì, tí ó sì lè yanjú ìjayà òjijì tí

w n bá ní. Ìfààyè-gbàni láti e bí ó e wuni, ká rìn-ká yan fanda fún àw n ò ì , owó ìdókòwò àti àgbékiri jà fún títà, y kí ó j ohun tí ó e é e, láìní tàn nínú - kì í e ètè tàbí èròngbà lásán.

Òfin tó r m gbèsè àti àìnító, gb d wà ní ìlànà tí ó mú ì edéédé dání. Èyí sì gb d j káríayé-kárí-gbogbo àw n gb /àj , kí àmójútó tí ó péye sì wà láti d àw n tí à w n múl dáradára. Bákan náà, àw n àj elétò ì úná àti ilé ìfówópam gb d wà láb àmójútó, tí ó kún ojú òsùnw n, láb à àj àgbáyé, tí kò r gb kú lé lílo èèkù ìdà nígbà tí ó bá wù ú fún àmójútó òfin aj m -níná owó láìná ìná àpà. k kan àw n àfojúsùn m r rin yìí ni ó yi tík bí ran nám láti mú e. Lápap , w n e àfihàn i lá fún àmú e láti dojú k ì òro r -ajé/ètò ìsúná káríayé tí ó kó àkóyaw gidi.

Àw n Ònírúurú Ìtum Ìlànà Àgbékal Òfin Àtúns jí ìdàgbàsókè àní ékù r -ajé Aáfíríkà GDP láti inú ìnira dún 2016 e àfihàn ipa

taakun taakun láti k ìyà àti àìnító tí ó n mú ìpayà òjijì bá àwon agbègbè àti àgbáyé, pààpàá ipa tí ìpayà náà mú bá w n. Àfojúsùn fún

ìdàgbàsókè onídàá m rin nínú g rùn-ún ní dún 2019 àti ìdá m rin-ó-lé- y kan fún dún 2020 j ìt w gbà tí a i lé lórí. Àm , p nínú àw n tí w n gbáralé kíkó jà jáde kí w n tó lè mú ìdàgbàsókè bá r -ajé w n, àti kí w n tó lè b nínú oko gbèsè, láti b nínú wàhálà iye owó jà, ti fa p ìdíw bá r -ajé Aáfíríkà láti ipas ìdàgbàsókè tí ó ga fún ìdúró sinsin r -ajé náà. Àw n tí w n sì sinmi lé ì òwò jà kéékèèkéé náà ti e àdínkù r -ajé alákòoyaw káríayé g g bí òdiw n onígbèé-léw n kan, tí ó mú ìpayà dání, bákan náà ni ètò ìf jà-dí- jà láàrin ìlànà tí ó lè mú ìdàgbàsókè àti ìdúró-sinsin òfin àlàkal dání. Nípas báyìí, àti g g bí w n e máa e àt num – Aáfíriká nílò àtún e gidi fún à ey rí, láti lè e àyípadà ìhun òòró àti ìbú tí ó y nínú ètò r -aje àti ìsúná w n. Yàt sí owó tí ó w lé láti ipas àw n ilé-i kan, bí i owó-orí àti nà sún mìíràn, p Oríl -

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

8

Lóòót ni pé Aáfíríkà ti

gboríyìn nípas àlùjá nà kan gbòógì, tí ó

yára jù l fún ìdàgbàsókè, tí ó sì e é f kàn tán láti nnkan

bí i rúndún dún méjì s yìn, àm ,

ìdàgbàsókè náà kò tí ì bí pípèsè i bí ó e

y !

Láìsí àní àní, gbígbòòrò nínú í e p òwò tí ó lè mú àyípadà àti ìhun amúdàgbàsókè bá ètò ìsúnà e pàtàkì fún ètò ìsúná. èdè Aáfíríká ni ó ti gba àgbàlé owó ìrànw ODA àti FDI —ní èyí tí kò sì p lú owó tí w n dá padà, àti láìfi èyí tí w n bá máa gbà padà l nà tí kò bófin mu, àti l nà mìíràn. Àgbékal òfin àt lé láti mú ìdínkù bá iye tí a ó máa etò àmúrán owó àti nà láti mú ìt síwájú bá ojú òpó náà, gb d wà fún àw n olókoòwò tí ó gbé òkèèrè; bákan náà ni ìpèsè àw n ohun amóríyáni mìíràn lè j kí nà àbáy wà fún í e ètò alámùúgbòòrò fún yíyanjú ì orò ìnáwó tí kò fààyè gba ìt síwájú.

Ìlànà ìr rùn fún fífi owó ráns àti dídáwó-padà láàrin Àwa-ra-wa lÁáfíríkà kò sí tó, ìdí nìyìí tí àw n ènìyàn fi n lo nà àìt , nípas b , fífi owó ráns sí òkèèrè w n g b i. Bákan náà, ìw nba péréte ni ilé-ìfowópam tí ó wà fún ìlànà yìí nínú Oríl -èdè Aáfíríkà, ní èyí tí ipa r sì fa ìdíw fún ìfowórán àti ètò ìdáwó-padà bí ó e y .

Gbígbé owó rán jáde káàkiri l nà àìt pa p l p Oríl -èdè Aáfíríkà lára, ó sì tún e ìfàs yìn bá abala ibi tí ó y kí àmúgbòòrò ètò ìnáwó fún okòwò lórí ìpèsè àw n ohun amáyér rùn, bí i iná l tíríìkì, àti àw n i àkàn e l j -píp mìíràn wà. (Àw n àsùnw n owó onípasípay tí owó gbà jáde l nà àìt j ìdá márùn-ún-lé- márùn-ún nínú ìdá g rùn-ún ètò àpap èrènj tí GDP ní fún àw n ará agbègbè Saharan Aáfíríkà, b ó ní ipa tí ó tó iye mílí nù owó D là kan-ó-lé-m j gb l gb tírílí nù ($1–$1.8) láti bí i àád ta dún s yìn.) Bákan náà, yóò nílò kí àmójútó gidi wà láti m bí nnkan e n ló sí, lórí r gbèsè ní p l p àw n agbègbè il Aáfíríkà tí ètò i úná/ r -ajé w n ti m h ; pàápàá, ní àw n il Aáfíríkà tí w n ti nílò ìdàgbàsókè. Títètè e àmójútó r -ajé w n àti gbígb etí yìn, yóò fún w n ní ànfààní láti pàkíyèsí sí ohun tí ó bá y , kí gbèsè tó w w n l rùn jìnnà.

Ní àfikún, ó y láti e ìfitónilétí patàkì nípa mímú ojú tó owóyàá tàbí sísan gbèsè fún àw n ènìyàn, pàápàá láàrin àw n olósèlú ìj ba ní ìpele tí ó ga, láti e àfil l àj kan fún àmójútó í e déédé nínú ìlò àw n ohun tí ó ti wà t l ; láti dínà àj kún gbèsè àti láti fi agbára kún àw n Oríl -èdè tí w n kò lè dá san owóyàá w n g g bí gbèsè òde, fún ìrànl w láti lè gbèrùú kúrò

nínú ìlò gbèsè àti dídìde láti gbé ètò ìsúná w n ró.

Bí èlé orí owó ti n b sípò ní l l yìí, láàrin àw n Oríl -èdè tí w n ti búr k nínú ètò r -ajé w n, àti bí iye ìdápadà èlé owó tí ó n w Aáfíríkà ti n dín kù báyìí, òfin ìlànà àt lé náà gb d yípadà, tí ó fi j pé, ààyè àti báni-dókòwòp yóò ní wù nínú, ti àw n olókoòwò yóò sì fi b r sí ní í wá sí àw n agbègbè àti ìletò nípas àyípadà rere tó wúnilórí tí w n bá n rí, p lú ì esí r -ajé tí ó ti tàn káríayé, bí I ìgbèrùúsókè èrè lórí àsùw n GDP, wíwà lójú kan iye owó jà àti wíwál jà, tí kò sì máa jó l -jó-b bí ìl k ìdí ní gbogbo ìgbà, àti ààbò tí ó péye lórí dúkìá àw n ènìyàn. nà kan pàtàkì lati e àrígbámú okòwò tí ó mú ìdàgbàsókè w lé nípas àkójáde jà l sí òkèèrè, ni láti ní rí okòwò alárìígbámú-fojúrí àti láti e àfikún ìpèsè àw n ohun r -ajé l tun tí ó e é rí wò. Ìw núb nú òfin àt lé tí ó dojúk àfikún ìpín tí kò jìnnà jù, àti ojú-owó ìdókòwò jà alákòójáde-tà, lè i ìrànl w fún àw n Oríl -èdè láti j ànfààní láti ara òwò kéékèèkéé àti okòwò- l r -ajé tí ó f jú, àti láti e àwújáde ìm tí ó e e fi w láti ibùdó ìm kan, tí ó ga fún ìgbés ìpèsè tí ó ti f jú ju ipele kékeré l . • Àw n ìpele ìdókòwò aládàáni kan wà tí ó ní

àfojúsùn p lú ìdàgbàsókè j iwájú, fún ì edéédé okòwò í e. Àw n Oríl -èdè lè tipas ìt síwájú tí ó dé bá àyípadà gbèsè òde se àmúdúró fún owóyàá tí ó gbòòrò, níw n ìgbà tí owó-orí sísan, òté òsùnw n àw n àj fún ìdókòwò, àti bí ìpèsè àw n ohun amáyér rùn bá ti wà ní p , láti wa k àw n abala k kan w nyìí:

• láti lè e àwàgúnl okòwò tó dúró déédé fún ìbojúw yìn tí ó y . í e àt num irúf ibùdó tó bágbàmu fún ìpèsè ohun amáyéd rùn rere, tí yóò bù kún ìní okòwò láti ipas ìs d tun agbègbè fún jà títà alákòó-jáde-ròkè-òkun, tí a ó sì lè ka àw n ibùdó b kún ti àgbáyé, p lú pé ó tí ní àw n k k r a odìw n ìpèsè ìdàgbàsókè.

• Lára ohun àkàkún àw n Oríl -èdè Aáfíríkà ni àk síl jà alákòó-jáde-ròkè-òkun, àyípadà rere fún èlé owó orí jà tí ó wá láti òde, tí ìhun r sì wà láti mójú tó ì oro tí ó lè y jú láàrin nà àti àw n jà tí ó mú owó w lé, tí òhun náà sì ní òfin àt lé pàtàkì láti mójútó

p lú àlúp jà nnkan ìlò sí jà aládàá- lá fún owò lá. onít síwájú ìhun fún kíkó jà òkèèrè

Lóòót ni pé Aáfíríkà ti

gboríyìn nípas àlùjá nà kan gbòógì, tí ó

yára jù l fún ìdàgbàsókè, tí ó sì e é f kàn tán láti nnkan

bí i rúndún dún méjì s yìn, àm ,

ìdàgbàsókè náà kò tí ì bí pípèsè i bí ó e

y !

Láìsí àní àní, gbígbòòrò nínú í e p òwò tí ó lè mú àyípadà àti ìhun amúdàgbàsókè bá ètò ìsúnà e pàtàkì fún ètò ìsúná. èdè Aáfíríká ni ó ti gba àgbàlé owó ìrànw ODA àti FDI —ní èyí tí kò sì p lú owó tí w n dá padà, àti láìfi èyí tí w n bá máa gbà padà l nà tí kò bófin mu, àti l nà mìíràn. Àgbékal òfin àt lé láti mú ìdínkù bá iye tí a ó máa etò àmúrán owó àti nà láti mú ìt síwájú bá ojú òpó náà, gb d wà fún àw n olókoòwò tí ó gbé òkèèrè; bákan náà ni ìpèsè àw n ohun amóríyáni mìíràn lè j kí nà àbáy wà fún í e ètò alámùúgbòòrò fún yíyanjú ì orò ìnáwó tí kò fààyè gba ìt síwájú.

Ìlànà ìr rùn fún fífi owó ráns àti dídáwó-padà láàrin Àwa-ra-wa lÁáfíríkà kò sí tó, ìdí nìyìí tí àw n ènìyàn fi n lo nà àìt , nípas b , fífi owó ráns sí òkèèrè w n g b i. Bákan náà, ìw nba péréte ni ilé-ìfowópam tí ó wà fún ìlànà yìí nínú Oríl -èdè Aáfíríkà, ní èyí tí ipa r sì fa ìdíw fún ìfowórán àti ètò ìdáwó-padà bí ó e y .

Gbígbé owó rán jáde káàkiri l nà àìt pa p l p Oríl -èdè Aáfíríkà lára, ó sì tún e ìfàs yìn bá abala ibi tí ó y kí àmúgbòòrò ètò ìnáwó fún okòwò lórí ìpèsè àw n ohun amáyér rùn, bí i iná l tíríìkì, àti àw n i àkàn e l j -píp mìíràn wà. (Àw n àsùnw n owó onípasípay tí owó gbà jáde l nà àìt j ìdá márùn-ún-lé- márùn-ún nínú ìdá g rùn-ún ètò àpap èrènj tí GDP ní fún àw n ará agbègbè Saharan Aáfíríkà, b ó ní ipa tí ó tó iye mílí nù owó D là kan-ó-lé-m j gb l gb tírílí nù ($1–$1.8) láti bí i àád ta dún s yìn.) Bákan náà, yóò nílò kí àmójútó gidi wà láti m bí nnkan e n ló sí, lórí r gbèsè ní p l p àw n agbègbè il Aáfíríkà tí ètò i úná/ r -ajé w n ti m h ; pàápàá, ní àw n il Aáfíríkà tí w n ti nílò ìdàgbàsókè. Títètè e àmójútó r -ajé w n àti gbígb etí yìn, yóò fún w n ní ànfààní láti pàkíyèsí sí ohun tí ó bá y , kí gbèsè tó w w n l rùn jìnnà.

Ní àfikún, ó y láti e ìfitónilétí patàkì nípa mímú ojú tó owóyàá tàbí sísan gbèsè fún àw n ènìyàn, pàápàá láàrin àw n olósèlú ìj ba ní ìpele tí ó ga, láti e àfil l àj kan fún àmójútó í e déédé nínú ìlò àw n ohun tí ó ti wà t l ; láti dínà àj kún gbèsè àti láti fi agbára kún àw n Oríl -èdè tí w n kò lè dá san owóyàá w n g g bí gbèsè òde, fún ìrànl w láti lè gbèrùú kúrò

nínú ìlò gbèsè àti dídìde láti gbé ètò ìsúná w n ró.

Bí èlé orí owó ti n b sípò ní l l yìí, láàrin àw n Oríl -èdè tí w n ti búr k nínú ètò r -ajé w n, àti bí iye ìdápadà èlé owó tí ó n w Aáfíríkà ti n dín kù báyìí, òfin ìlànà àt lé náà gb d yípadà, tí ó fi j pé, ààyè àti báni-dókòwòp yóò ní wù nínú, ti àw n olókoòwò yóò sì fi b r sí ní í wá sí àw n agbègbè àti ìletò nípas àyípadà rere tó wúnilórí tí w n bá n rí, p lú ì esí r -ajé tí ó ti tàn káríayé, bí I ìgbèrùúsókè èrè lórí àsùw n GDP, wíwà lójú kan iye owó jà àti wíwál jà, tí kò sì máa jó l -jó-b bí ìl k ìdí ní gbogbo ìgbà, àti ààbò tí ó péye lórí dúkìá àw n ènìyàn. nà kan pàtàkì lati e àrígbámú okòwò tí ó mú ìdàgbàsókè w lé nípas àkójáde jà l sí òkèèrè, ni láti ní rí okòwò alárìígbámú-fojúrí àti láti e àfikún ìpèsè àw n ohun r -ajé l tun tí ó e é rí wò. Ìw núb nú òfin àt lé tí ó dojúk àfikún ìpín tí kò jìnnà jù, àti ojú-owó ìdókòwò jà alákòójáde-tà, lè i ìrànl w fún àw n Oríl -èdè láti j ànfààní láti ara òwò kéékèèkéé àti okòwò- l r -ajé tí ó f jú, àti láti e àwújáde ìm tí ó e e fi w láti ibùdó ìm kan, tí ó ga fún ìgbés ìpèsè tí ó ti f jú ju ipele kékeré l . • Àw n ìpele ìdókòwò aládàáni kan wà tí ó ní

àfojúsùn p lú ìdàgbàsókè j iwájú, fún ì edéédé okòwò í e. Àw n Oríl -èdè lè tipas ìt síwájú tí ó dé bá àyípadà gbèsè òde se àmúdúró fún owóyàá tí ó gbòòrò, níw n ìgbà tí owó-orí sísan, òté òsùnw n àw n àj fún ìdókòwò, àti bí ìpèsè àw n ohun amáyér rùn bá ti wà ní p , láti wa k àw n abala k kan w nyìí:

• láti lè e àwàgúnl okòwò tó dúró déédé fún ìbojúw yìn tí ó y . í e àt num irúf ibùdó tó bágbàmu fún ìpèsè ohun amáyéd rùn rere, tí yóò bù kún ìní okòwò láti ipas ìs d tun agbègbè fún jà títà alákòó-jáde-ròkè-òkun, tí a ó sì lè ka àw n ibùdó b kún ti àgbáyé, p lú pé ó tí ní àw n k k r a odìw n ìpèsè ìdàgbàsókè.

• Lára ohun àkàkún àw n Oríl -èdè Aáfíríkà ni àk síl jà alákòó-jáde-ròkè-òkun, àyípadà rere fún èlé owó orí jà tí ó wá láti òde, tí ìhun r sì wà láti mójú tó ì oro tí ó lè y jú láàrin nà àti àw n jà tí ó mú owó w lé, tí òhun náà sì ní òfin àt lé pàtàkì láti mójútó

p lú àlúp jà nnkan ìlò sí jà aládàá- lá fún owò lá. onít síwájú ìhun fún kíkó jà òkèèrè

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

9

w lé, abala kan tí ó i lórí àyípadà . • í e àmójútó àdàp -òwò kan náà tí yóò le

mú wa wà ní ojútáyé àgbáyé, nípas àfikún, àti ànfààní alásop tí ó gbé i owó aláyàn e dání, àti òdiw n fún ò ì , láti fi agbára kún agbára w n ní agbègbè, láti fààyè gba àw n Oríl -èdè yòókù láti gberí sókè nínú okòwò w n, kí àw n tí ó ti n gbìyànjú láti gòkè nínú ètò ì úná w n fún ìdám i kan ní pàtó, àti láti e àtún e sí àw n onírúúrú àìd gba ara i e òde.

• í e àtúnná àw n èlé owó jà láti inú à síl èrè sí ojú-nàá àw n abala tí ètò ìsúná àw n kan tí r w n ti gb r g jig nínú ìpèsè èròjà fún ìdàgbàsókè àti àw n nà mìíràn, tí ó lè mú kí à ep -dòwòp wà p lú ète láti mú kí àw n ànfààní àgbáyé nípas mímú òwò í g g bí i igun ihun kan e pàtàkì fún àyípadà ní Aáfíríkà.

ÌPÈS - TÓ F MÚ Pípèsè I l tun láw n Abala tí rí Ìt síwájú Àlùy ti Farahàn Àfojúsùn iye j orí tí àw n ènìyàn Aáfíríkà tó lápap g g bí ìwòye, y kí ó lé sí i láti mílí nù 705 ní dún 2018 sí bí i bílí nù 1.0 ní dún 2030. Bí omil gb mílí nù àw n d e darap m òde ayé láti wá ounj òòj w n l jà àgbáyé, b ni rù àtipèsè i gidi fún w n peléke sí i. Ní ibi tí p àw n èrò w nyìí dé dúró l w l w , Aáfíríkà nílò láti máa pèsè i tuntun fún àw n ènìyàn mílí nù méjìlá l d dún, láti dí àìrí - e l nu, àti kí àìrí ó má ba à máa ràn m n bí iná y ; bákan náà, ni láti tún mú ìdàgbàsókè tí ó máa t ètò r -ajé síwájú lójúnà àtipèsè i ; àm , ìw nyí náà kò tí ì kún tó. Ìwòye wa ni pé orísun àti irúf ìdàgbàsókè tí a f mú w àwuj kan e pàtàkì fún àkíyèsí. Aáfíríkà ti ní rí àlùy nípas nà kan tó yára jù l láti f s ìdàgbàsókè múl gidigidi, láti bí i nnkan rúndún méjì s yìn; síb , ìdàgbàsókè tó pè fún rírí- - è kò tí ì sí bí ó e y .

y ìdá kan péré nínú ìdá g rùn-ún tí èrènj – GDP- fi gbèrùú k já ìw n g rùn-ún láàrin dún 2000 sí 2014 ní nnkan láti e p lú ìdá y m kànlé-lógójì (0.41) peré, nínú ìdá g rùn-ún fún ìpèsè i , tí ó túm sí pé ìpèsè i j y

ìdá kan-ó-lé- y m j (1.8) nínú ìdá g rùn-ún péré, nínú dun kan, tí ó fi hàn pé ó jìnnà sí ìdá m ta nínú ìdá ohun tí ó y kí ó máa j ìpèsè i ol d dún. Bí irú ìgbés yìí bá t síwájú, gb l gb g rùn-ún mílí nù ènìyàn ni yóò wà ní gb aláìní ní Aáfíríkà nígbà tí yóò fi di dún 2030. Láìsí àyípadà oníhun rere, tí ó mú ànfààní wá fún àw n ènìyàn àwùj , p l p i tí w n bá dá síl lè má b sí ààyè tí yóò ti wúlò fún àw n tí w n pète i b fún; pàápàá níbi tí àlùy àti owó-o ù bá ti kéré, tí kò sì sí ààbò tó péye lórí i - í e, ìgbés b máa mú kí ààyè láti dójú ti ì àti ò ì nira púp ní dún 2030.

kan pàtàkì nínú àw n ohun àmúy fún jà ò ì ní Aáfíríkà ni ìgbéléw n tí ó ga sí i nígbà gbogbo, p lú àìpèsè i síbi tó y , àm tó j pé ìpèsè i aládàm dì, tí kì í e irú ìpèsè ààyè tó y ìdàgbàsókè àwùj ni ó hànde, èyí sì j ìpààr tí kò bójúmu fún p àwùj tí ó gbòòrò ní jà ò ì . Bí a bá wó ò dára dára, ìwoye wa ni pé, àw n Oríl -èdè tí ó dìde níl nípas r -ajé gan an ni w n pèsè i -sáré- e-é, tí kì í e ìpèsè i gidi gan an l nà tí ó y bí i ti àw n Oríl -èdè tí w n ti gbèrú aájú. Nígbà tí a ní àk síl lorí àw n i -sáré-n-bájà b , òye wa ni pé irú i b kì í ní òté gidi kan dà bí alárà. Bákan náà, ó hàn gbangba pé Aáfííríkà ni ó ní ìgbéléw n tí ó ga jù l nínú àw n Oríl -èdè tí ó n pèsè i tí ó n b sí ààyè tí kì í e ibi tí ó tó l gbà lágbàáyé. Ìpín ìdá-méjì-lé-láàád rin nínú ìdá g rùn-ún ìpèsè i é aláìj -m é-àgb , bákan náà, ìfarahàn irúf ìpèsè i b hànde ní ìpín ìdá àád rùn-ún ní àw n Oríl -èdè mìíràn. Síwájú sí i, kò sí rí àrídìmú kankan pé àdínkù bá à n ìpèsè i -sáré-n-bájà b ní Aáfíríkà rárá. Bákan náà, rí tó dájú farahàn pé àw n Oríl -èdè Aáfíríkà mìíràn tí w n s s n dìde nínú ètò r -ajé w n ti ní àyípadà rere lórí r ìt síwájú nínú ìhun jà àgbáye àw n ò ì . Aáfíríkà ní ìpín tó pín y l y l ní jà àgbáye àw n ò ì . Ìgbés ìpín y l y l ní jà àgbáye yìí e é e kí ó e agbára, ìm onít síwájú fún w n. okùnfà àmúwá òfin àt lé fún ètò r -ajé, tí ó máa fa àyídà fún ìpèsè jà àw n ò ì , ìfagagbága aládàáni, nínú ìdáw lé w n, àti ìpèsè, ètò aláfikun- olórogún òwò láyìíká fún àw n olókoòwò .

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

10

Ìpínsís rí jà àw n ò ì dàbí ni pé ó

e okùnfà àyípadà rere, èyí sì j m òfin ìgbèrùúsókè

ètò r -ajé, tí ó tún mú ìpèsè i

alágbèéká wáyé; bákan náà ni ó e

ìfàyè gba ìfagagbága

alágbègbè fún àw n ilé-i

aládàáni àti ìpèsè ìrónilágbára ì e èto amút síwájú báni tí

w n e.

Ìdàgbàsókè Onígbèés Kán-m -kán-m àti Ìgbèrùúsókè I Ìdàgbàsókè onígbèés Kán-m -kán-m tàbí ti ìdìde r -ajé l p ìgbà máa j èyí tí àyípadà ìhun r mú àyípadà rere bá ìdàgbàsókè àw n nnkan àrídìmú-yangàn láwúj dání. Ní Aáfíríkà, ìdàgbàsókè r -ajé onígbà pip yóò ní nnkan láti e p lú onírúurú ì esí àw n ìgbèrùúsókè tó dára. Ìpèsè i ní àw n abala k kan ìpín òsì tó wà káàkiri, fún àtúnpín àw n ìt síwájú tí ó mú ìpín ìhun àyípadà rere bá àw n ènìyàn ní ìrísí, àti ìdàgbàsókè ni pàtàkì abala òfin tí a s yìí. Ní Aáfíríkà, ìdàgbàsókè onígbèés Kán-m -kán-m so m àw n ìrísí àtúnpín ìhun i , tí ìpín ì e r j ìpín méjìdínlógún ninú ìpín àti ìpín m rìndínlógún nínú ogún ìdásíl àw n Ilé-I . w , nínú ìpèsè i tí ó mú ìt síwájú bá ì e ìdásíl àw n ìlé-i w nyìí, méje j alábùdá ìdàgbàsókè ìpèsè i tó ga nípa ìpín ìgbanisí sí àw n ilé-i ju í e ìsin-ni-l nu irúf i mìíràn l . Ì l Ìdàgbàsókè Onígbèés kán-m -kán-m tún j i tí ó so m ìpín m wàá nínú ìpín ogún ìdìde ìpèsè i ní abala ìwakùsà r àlùm nì-ab il , àti láti e àrídájú irúf ojú e kan ní pàtó, fún àw n abala ìpèsè i tí a bá e àfày w n ní Aáfíríkà. Àwòtán ìrísí náà fihàn pé ìwáléra èrò b e déédé p lú ète ìdàgbàsókè oní l kán-m -kán-m tí ó ní nnkan e lú àyípadà ìhun ààtò rere. Ìdásíl Ilé-I tó mú ìgbés ìdàgbàsókè oní l kán-m -kán-m dání máa mú àfikún ì e bá gbogbo ìdàgbàsókè tí ó dára, tí ó sì ní ìt síwájú bá ìpèsè i j -iwáju tí ó gbòòrò, a tún máa ní ipa lórí í e àfikún agbára i tí kò dúró rigidi sí ojú kan p lù ìw n tí ó tó ìdá y m tàdínlógún nínú ìdá náà tàbí (ìdá m ta nínú g rùn-ún) —tí ó já sí ìw n m ta ní gíga ju ipa tí i -àdá e-sin-ni yóò ní, nínú àw n ì e yòókù. Pàápàá tí Ilé-I amúdàgbà-sókè oní l kán-m -kán-m dání máa ní ipa w jà ì e tí ó tóbi, tí ó sì kárí àw n abala tí ó f jú gidi.

Ìdá (0.034) y m rìnlél gb n nínú ìdá g rùn-ún ìw n ní ó fi tóbi ju ìpèsè i tí ó mú ìgbèrùú aláìdúró-rigidi dání fún àdásíl Ilé-I , y ìdá méjìdínl gb n (0.038) fún ì e-i -sin-ni, àti ìdá y (0.022) méjìlélógún fún i àgb àti ìdá y (0.053) m tàléláàád ta fún i ìwakùsà r àlùm nì-ab il . Ní àfikún, ìdásíl irúf i tó pè fún ìwakùsà r àlùm nì-ab il máa mú ìdàgbàsókè i onígbèés kán-m -kán-m dání,

tí yóò sì ní àfij p lú irúf ipa tí ilé-i onípèsè jà ní. Àlàyé ìdí abáj tí ó fi rí b e é e p lú àjùm -j -rìn-p orí i ì e méjì tí ìdàgbàsókè onígbèés kán-m -kán-m ti mú wá ní àw n ì l bí i mélòó kan: nínú ìpèsè m j nínú i tó dojúk ìwakùsà ohun r àlùm nì-ab il , tí ó mú ìgbés kán-m -kán-m dání, ì e m fà mìíràn náà dojú k ilé-i aj m -ìdókòwò.

Ní àkótán, ìlànà ìdàgbàsókè oníkán-m -kán-m tí ilé-i aj m -ìdókòwò ní, e okùnfà ìhun aláyìípadà rere fún ìrólágbára tí ó y fún ìdàgbàsókè onípa l j píp ní ìgb yìn. Àtub tán tí irúf ìfowósowóp olóòrìn tí gb náà ní láàrin ìdàgbàsókè ilé-i aj mókòwò nínú ì e àti i onípèsè èròjà ìlò ni k k r tó síl kùn ìpèsè i gidi fún ì òro Aáfíríkà. Àw n ilé-i la dára nípas àgbéjáde ohun àrít kasí tí w n e, àti pé w n máa sanwó ò ì ju àw n ilé-i kéé kèè kéé mìíràn l . Ìdá kan nínú ìdá g rùn-ún ti ilé-i náà fi gbèrùú sí i ní títóbi, ní nnkan láti e p lú ìdá y hóró (0.09) m sàn-án ìdá g rùn-ún tí agbára ìpèsè jà ò ì w n ní. Ìdápadà ìw n tí ilé-i ní lówura ní Aáfíríkà ju ti àw n agbègbè mìíràn tí ó è è dìde níl l p lú ìdá y hóró (0.15) m dógún àlékún agbára àgbéjáde ò ì fún ìdá kan nínú ìdá g rùn-ún ìw n náà. Ipa tí irú ìw n b ní lágbára fún àw n ilé-i nlá tí ó n pèsè ohun èlò ní Aáfíríkà, p lú ìdá kan nínú g rùn-ún ìw n àníkún ìw n náà ní àsom p lú ìdá el y horó ogún nínú (0.20) ìdá g rùn-ún ìw n ní ìpèsè àgbéjáde àw n ò ì – èyí sì fi y hóró méjìlá (0.12) ìdá gbéw n ju ìw n ìdá fún àw n ilé-i tí w n pèsè ì e i -ìsin-ni l .

Owó ò ì sísan tún p ní iye ju ti àw n ònsòwò p p p l , bákan náà ni owó ò ì sísan ju ti ìpèsè ì e i -ìsin-ni l . Ìdá gb n nínú ìdá g rùn-ún ni ìyàt iye tí owó ò ì sísan fi ga ju àw n ilé-i kéékèèkéé tó j m ìpèsè ohun èèlò àti àw n ilé-i tí w n pese i ìsin-ni l . Ìyàt nínú àbájádé i ilé- i àti owó ò ì bí ó se ipas bí ilé-i bá tún e tóbi sí àti iye ò ì ib yóò e kàwé tó, àti bí w n yóò e ní ò ì tí w n m i ésí e máa p tó, b náà ni owónàá w n yóò e máa p sí í ju ìgbà tí àw n ìw n w n náà e ní ipa lórí ilé-i , àti bí ó bá se tóbi tó, ni àw n ò ì kéé kèè kéé, tí owó tí w n pa w lé ní n kan e p lú bí ò ì e p sí.àbájáde èròjà

Ìpínsís rí jà àw n ò ì dàbí ni pé ó

e okùnfà àyípadà rere, èyí sì j m òfin ìgbèrùúsókè

ètò r -ajé, tí ó tún mú ìpèsè i

alágbèéká wáyé; bákan náà ni ó e

ìfàyè gba ìfagagbága

alágbègbè fún àw n ilé-i

aládàáni àti ìpèsè ìrónilágbára ì e èto amút síwájú báni tí

w n e.

Ìdàgbàsókè Onígbèés Kán-m -kán-m àti Ìgbèrùúsókè I Ìdàgbàsókè onígbèés Kán-m -kán-m tàbí ti ìdìde r -ajé l p ìgbà máa j èyí tí àyípadà ìhun r mú àyípadà rere bá ìdàgbàsókè àw n nnkan àrídìmú-yangàn láwúj dání. Ní Aáfíríkà, ìdàgbàsókè r -ajé onígbà pip yóò ní nnkan láti e p lú onírúurú ì esí àw n ìgbèrùúsókè tó dára. Ìpèsè i ní àw n abala k kan ìpín òsì tó wà káàkiri, fún àtúnpín àw n ìt síwájú tí ó mú ìpín ìhun àyípadà rere bá àw n ènìyàn ní ìrísí, àti ìdàgbàsókè ni pàtàkì abala òfin tí a s yìí. Ní Aáfíríkà, ìdàgbàsókè onígbèés Kán-m -kán-m so m àw n ìrísí àtúnpín ìhun i , tí ìpín ì e r j ìpín méjìdínlógún ninú ìpín àti ìpín m rìndínlógún nínú ogún ìdásíl àw n Ilé-I . w , nínú ìpèsè i tí ó mú ìt síwájú bá ì e ìdásíl àw n ìlé-i w nyìí, méje j alábùdá ìdàgbàsókè ìpèsè i tó ga nípa ìpín ìgbanisí sí àw n ilé-i ju í e ìsin-ni-l nu irúf i mìíràn l . Ì l Ìdàgbàsókè Onígbèés kán-m -kán-m tún j i tí ó so m ìpín m wàá nínú ìpín ogún ìdìde ìpèsè i ní abala ìwakùsà r àlùm nì-ab il , àti láti e àrídájú irúf ojú e kan ní pàtó, fún àw n abala ìpèsè i tí a bá e àfày w n ní Aáfíríkà. Àwòtán ìrísí náà fihàn pé ìwáléra èrò b e déédé p lú ète ìdàgbàsókè oní l kán-m -kán-m tí ó ní nnkan e lú àyípadà ìhun ààtò rere. Ìdásíl Ilé-I tó mú ìgbés ìdàgbàsókè oní l kán-m -kán-m dání máa mú àfikún ì e bá gbogbo ìdàgbàsókè tí ó dára, tí ó sì ní ìt síwájú bá ìpèsè i j -iwáju tí ó gbòòrò, a tún máa ní ipa lórí í e àfikún agbára i tí kò dúró rigidi sí ojú kan p lù ìw n tí ó tó ìdá y m tàdínlógún nínú ìdá náà tàbí (ìdá m ta nínú g rùn-ún) —tí ó já sí ìw n m ta ní gíga ju ipa tí i -àdá e-sin-ni yóò ní, nínú àw n ì e yòókù. Pàápàá tí Ilé-I amúdàgbà-sókè oní l kán-m -kán-m dání máa ní ipa w jà ì e tí ó tóbi, tí ó sì kárí àw n abala tí ó f jú gidi.

Ìdá (0.034) y m rìnlél gb n nínú ìdá g rùn-ún ìw n ní ó fi tóbi ju ìpèsè i tí ó mú ìgbèrùú aláìdúró-rigidi dání fún àdásíl Ilé-I , y ìdá méjìdínl gb n (0.038) fún ì e-i -sin-ni, àti ìdá y (0.022) méjìlélógún fún i àgb àti ìdá y (0.053) m tàléláàád ta fún i ìwakùsà r àlùm nì-ab il . Ní àfikún, ìdásíl irúf i tó pè fún ìwakùsà r àlùm nì-ab il máa mú ìdàgbàsókè i onígbèés kán-m -kán-m dání,

tí yóò sì ní àfij p lú irúf ipa tí ilé-i onípèsè jà ní. Àlàyé ìdí abáj tí ó fi rí b e é e p lú àjùm -j -rìn-p orí i ì e méjì tí ìdàgbàsókè onígbèés kán-m -kán-m ti mú wá ní àw n ì l bí i mélòó kan: nínú ìpèsè m j nínú i tó dojúk ìwakùsà ohun r àlùm nì-ab il , tí ó mú ìgbés kán-m -kán-m dání, ì e m fà mìíràn náà dojú k ilé-i aj m -ìdókòwò.

Ní àkótán, ìlànà ìdàgbàsókè oníkán-m -kán-m tí ilé-i aj m -ìdókòwò ní, e okùnfà ìhun aláyìípadà rere fún ìrólágbára tí ó y fún ìdàgbàsókè onípa l j píp ní ìgb yìn. Àtub tán tí irúf ìfowósowóp olóòrìn tí gb náà ní láàrin ìdàgbàsókè ilé-i aj mókòwò nínú ì e àti i onípèsè èròjà ìlò ni k k r tó síl kùn ìpèsè i gidi fún ì òro Aáfíríkà. Àw n ilé-i la dára nípas àgbéjáde ohun àrít kasí tí w n e, àti pé w n máa sanwó ò ì ju àw n ilé-i kéé kèè kéé mìíràn l . Ìdá kan nínú ìdá g rùn-ún ti ilé-i náà fi gbèrùú sí i ní títóbi, ní nnkan láti e p lú ìdá y hóró (0.09) m sàn-án ìdá g rùn-ún tí agbára ìpèsè jà ò ì w n ní. Ìdápadà ìw n tí ilé-i ní lówura ní Aáfíríkà ju ti àw n agbègbè mìíràn tí ó è è dìde níl l p lú ìdá y hóró (0.15) m dógún àlékún agbára àgbéjáde ò ì fún ìdá kan nínú ìdá g rùn-ún ìw n náà. Ipa tí irú ìw n b ní lágbára fún àw n ilé-i nlá tí ó n pèsè ohun èlò ní Aáfíríkà, p lú ìdá kan nínú g rùn-ún ìw n àníkún ìw n náà ní àsom p lú ìdá el y horó ogún nínú (0.20) ìdá g rùn-ún ìw n ní ìpèsè àgbéjáde àw n ò ì – èyí sì fi y hóró méjìlá (0.12) ìdá gbéw n ju ìw n ìdá fún àw n ilé-i tí w n pèsè ì e i -ìsin-ni l .

Owó ò ì sísan tún p ní iye ju ti àw n ònsòwò p p p l , bákan náà ni owó ò ì sísan ju ti ìpèsè ì e i -ìsin-ni l . Ìdá gb n nínú ìdá g rùn-ún ni ìyàt iye tí owó ò ì sísan fi ga ju àw n ilé-i kéékèèkéé tó j m ìpèsè ohun èèlò àti àw n ilé-i tí w n pese i ìsin-ni l . Ìyàt nínú àbájádé i ilé- i àti owó ò ì bí ó se ipas bí ilé-i bá tún e tóbi sí àti iye ò ì ib yóò e kàwé tó, àti bí w n yóò e ní ò ì tí w n m i ésí e máa p tó, b náà ni owónàá w n yóò e máa p sí í ju ìgbà tí àw n ìw n w n náà e ní ipa lórí ilé-i , àti bí ó bá se tóbi tó, ni àw n ò ì kéé kèè kéé, tí owó tí w n pa w lé ní n kan e p lú bí ò ì e p sí.àbájáde èròjà

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

11

í e ìpèsè i tó dára àti ìfààyè gba ìdàgbàsókè tí ó e é koná m fún ìgbà píp nílò fíf lójú l nà tí ohun èlò àmújáde nílé i náà yóò fi máa jáde dáradára p lú ilé-i tó pèsè n kan w nyí.

ìlò tí ilé-i lá e; ní pàtàkì, ní abala ilé-i tó pèsè èròjà ìlò, bákan náà ni ó tún máa e adínà fún àw n ilé-i lá láti fi ààyè gba pípèsè ojúlówó i fún ìdàgbàsókè àw n ò ì ní Aáfíríkà. I r p t wà láti e l j n p ó y kí a fún àw n ilé-i lá ní ìwúrí láti dá ilé-i síl ní Aáfírikà; àti láti e ìrànw fún àw n ilé-i kéékèèkéé láti dàgbà, nípa yíy àw n ìdíw bí i àìní àw n ohun amáyér rùn tó dára, ò èlú òkè odò (tí kò dúró lójú kan fún ìt síwájú rere), àti ìwà j gúdúj rá. í e ìdám àti àkój p àw n ì ùp ìw n tí kò e pàtàkì, lè e okùnfà ìdàgbàsókè fún àw n ilé-i náà Ní àpap , ìw nba ni àw n ilé-i tí w n níf sí okòwò fíf lójú ní Aáfíríkà, pààpàá fún àw n ilé-i kéékèèkéé, ìw nba dí ni ààyè tí w n ní láti e àyídà-padà sí ilé-i aláb dé tàbí ilé-i olókòwò-nlá. Ipa tí ày ísí ì esí b ní, ni pé, píp yanturu tí àw n ilé-i kéékèèkéé p máa mú àdínkù bá àw n. Ìgbés yìí yóò j ìgbìyànjú alám - n-m - e, láti àgbékal ètò àfiwéra onírúurú ànfààní tí dídá ilé-i lá b síl ní lÁáfíríkà; lórí àw n abala ilé-i tó pèsè àw n ohun èlò fún àwùj .

Pípèsè i gidi àti fífi ààyè gba ìt síwájú l j

píp , pè fún fif òkòwò lójú, àti àìdúró-rigidi-lójú

kan, nípas í e àtúnr -tún e àw n ilé-i tí ó

e àgbéjáde àw n òhun èlò àwùj , fún

ìf s múl tí ó dára. Èyí gan ni ohun tí ó sáábà

máa l ní Aáfíríkà. Bí ìdàgbàsókè i

onígbèés -kán-m -kán-m bá ti j y , àw n ilé-

i máa lè pèsè i gidi ju i e onígbèés -kán-

m -kán-m tí ì e-i -sin-ni r , tàbí r i àgb ,

àti dídá ilé i ìdókòwò aláìní-ìrírí tó y síl ; àm

tí ó j pé j iwájú w n ní p l p ì òro. í e

àmúgbòòrò onít síwájú fún ìdásíl ilé-i

olókòwò-nlá ní Aáfíríkà láti e ìt síwájú i tí ó

e é mú yangàn àti èyí tí ó ní ààyè fún ìt síwájú

ni ìwòye pé kí àw n ilé-i é náà fààyè gba

ìdàgbàsókè àti ìgbèrùúsókè tí kò ní ì òrò tàbí

ìdíl w kankan. L nu kan, ìw nyí ni àfihàn àw n

àlàkal òfin àt lé fún ilé-i ìdókòwò àti ìlànà bí

àw n Orílè-èdè e e r ilé-i aj m -

ìdókòwò lá.

Onírúurú Ìdíw Ìdókòwò àti Ìpàdánù I Àw n ì òro ìdókòwò náà máa ní ipa lórí ilé-i

dídá síl ní p ìgbà. Ó máa wáyé nípas

ìgbéléw n kékeré tí ilé-i bá ní, nípas mímú

mí ilé-i b t j , àti í e àdínkù iye àw n

ò ì . Bí ìdojúk ilé-i bá pàp jù, irú ilé-i b

lè kógbá-sílé, ní èyí tí ó sì lè fa kí p l p

pàdánù i w n. Àw n ilé-i tí w n bá móríb

nínú òro akónira-báni b lè pinnu láti ètò

àj dijú-èrè tàbí kí w n e àdíkù àw n àdánù w n

nípas yíyá ò ì fún àmúlò nígbà tí w n bá nílò

ò ì , tí w n yóó sì tipas b lé àw n kan l

l nu i . Ní Aáfíríkà, ipa tí ó tóbi jù lórí i -n- e ni

èyí tí ó tipas ìwàláàyè ilé-i j y ; ipa tí

gbígbani-sí ní lórí àw n ì òro tí ó hànde kò p

rárá láàrin irúf ì òro mìíràn tí ó dojú k àw n

ilé-i tí ìjì ì òro kò gbé l .

p ilé-i tí w n bá móríb nínú ì òro àdojúk

w n sábàá máa borí àdojúk w n, pàápàá, lórí

ì òro tó bá j m ìdókòwò, bí ó til j pé àw n

ilé-i b máa àlàyé nínú àk síl ìjáb w n

pé, akùdé ni irú ì òro b j sí ìlàkàka èròngbà

ilé-i w n. k kan àw n ìdíw tó j m

ìdókòwò máa mú àdínkù bá ète ìdàgbàsókè

ìgba-ni- í é l d dún láàrin ilé-i tí ó bá jàjàb

nínú ì òro tí ó bá w n finra, kódà, w n máa

e àgékúrú èròngbà b fún j orí, láti ìdá y

hóró kan sí ìdá m rìn-lé-l gb n nínú .

Nínú àfojúsùn ìwòye wa, láì e àbùm , àpap iye

i tí àw n àj agbanisí láàgbáyé pàdánù

f r tó gb rún-l nà- g rùn-ún-lé-làád rin-lé-

m fà gb rún (176,000) i àdáni l d dún;

nitorí onírúurú ì òro aj m -ìdókòwò tí a ti e

ày wò w n, àpap r sì wà láàrin ìw n mílí nù

kan-ó-lé-méjì sí mílí nù m ta-ó-lé-m ta (1.2–3.3)

i . ìdá g rùn-ún. Ìtùm ày rísí r ni ìdá

y hóró kan-lé márùn-ún sí márùn-ún-lé-méjì

nínú ìdá g rùn-ún (1.5–5.2) iye àdánù.

Àpap i tí ìwòye wa fi hàn pé w n pàdánù n

l sí ìw n gb rún m rìn-lé-l g rin (74,000),

nítorí àlàkal òfin ìgb rù-w lé-jáde àti ti ìdókòwò

tó gb rún-l nà igba, àti gb rún-lé-

í e ìpèsè i tó dára àti ìfààyè gba ìdàgbàsókè tí ó e é koná m fún ìgbà píp nílò fíf lójú l nà tí ohun èlò àmújáde nílé i náà yóò fi máa jáde dáradára p lú ilé-i tó pèsè n kan w nyí.

ìlò tí ilé-i lá e; ní pàtàkì, ní abala ilé-i tó pèsè èròjà ìlò, bákan náà ni ó tún máa e adínà fún àw n ilé-i lá láti fi ààyè gba pípèsè ojúlówó i fún ìdàgbàsókè àw n ò ì ní Aáfíríkà. I r p t wà láti e l j n p ó y kí a fún àw n ilé-i lá ní ìwúrí láti dá ilé-i síl ní Aáfírikà; àti láti e ìrànw fún àw n ilé-i kéékèèkéé láti dàgbà, nípa yíy àw n ìdíw bí i àìní àw n ohun amáyér rùn tó dára, ò èlú òkè odò (tí kò dúró lójú kan fún ìt síwájú rere), àti ìwà j gúdúj rá. í e ìdám àti àkój p àw n ì ùp ìw n tí kò e pàtàkì, lè e okùnfà ìdàgbàsókè fún àw n ilé-i náà Ní àpap , ìw nba ni àw n ilé-i tí w n níf sí okòwò fíf lójú ní Aáfíríkà, pààpàá fún àw n ilé-i kéékèèkéé, ìw nba dí ni ààyè tí w n ní láti e àyídà-padà sí ilé-i aláb dé tàbí ilé-i olókòwò-nlá. Ipa tí ày ísí ì esí b ní, ni pé, píp yanturu tí àw n ilé-i kéékèèkéé p máa mú àdínkù bá àw n. Ìgbés yìí yóò j ìgbìyànjú alám - n-m - e, láti àgbékal ètò àfiwéra onírúurú ànfààní tí dídá ilé-i lá b síl ní lÁáfíríkà; lórí àw n abala ilé-i tó pèsè àw n ohun èlò fún àwùj .

Pípèsè i gidi àti fífi ààyè gba ìt síwájú l j

píp , pè fún fif òkòwò lójú, àti àìdúró-rigidi-lójú

kan, nípas í e àtúnr -tún e àw n ilé-i tí ó

e àgbéjáde àw n òhun èlò àwùj , fún

ìf s múl tí ó dára. Èyí gan ni ohun tí ó sáábà

máa l ní Aáfíríkà. Bí ìdàgbàsókè i

onígbèés -kán-m -kán-m bá ti j y , àw n ilé-

i máa lè pèsè i gidi ju i e onígbèés -kán-

m -kán-m tí ì e-i -sin-ni r , tàbí r i àgb ,

àti dídá ilé i ìdókòwò aláìní-ìrírí tó y síl ; àm

tí ó j pé j iwájú w n ní p l p ì òro. í e

àmúgbòòrò onít síwájú fún ìdásíl ilé-i

olókòwò-nlá ní Aáfíríkà láti e ìt síwájú i tí ó

e é mú yangàn àti èyí tí ó ní ààyè fún ìt síwájú

ni ìwòye pé kí àw n ilé-i é náà fààyè gba

ìdàgbàsókè àti ìgbèrùúsókè tí kò ní ì òrò tàbí

ìdíl w kankan. L nu kan, ìw nyí ni àfihàn àw n

àlàkal òfin àt lé fún ilé-i ìdókòwò àti ìlànà bí

àw n Orílè-èdè e e r ilé-i aj m -

ìdókòwò lá.

Onírúurú Ìdíw Ìdókòwò àti Ìpàdánù I Àw n ì òro ìdókòwò náà máa ní ipa lórí ilé-i

dídá síl ní p ìgbà. Ó máa wáyé nípas

ìgbéléw n kékeré tí ilé-i bá ní, nípas mímú

mí ilé-i b t j , àti í e àdínkù iye àw n

ò ì . Bí ìdojúk ilé-i bá pàp jù, irú ilé-i b

lè kógbá-sílé, ní èyí tí ó sì lè fa kí p l p

pàdánù i w n. Àw n ilé-i tí w n bá móríb

nínú òro akónira-báni b lè pinnu láti ètò

àj dijú-èrè tàbí kí w n e àdíkù àw n àdánù w n

nípas yíyá ò ì fún àmúlò nígbà tí w n bá nílò

ò ì , tí w n yóó sì tipas b lé àw n kan l

l nu i . Ní Aáfíríkà, ipa tí ó tóbi jù lórí i -n- e ni

èyí tí ó tipas ìwàláàyè ilé-i j y ; ipa tí

gbígbani-sí ní lórí àw n ì òro tí ó hànde kò p

rárá láàrin irúf ì òro mìíràn tí ó dojú k àw n

ilé-i tí ìjì ì òro kò gbé l .

p ilé-i tí w n bá móríb nínú ì òro àdojúk

w n sábàá máa borí àdojúk w n, pàápàá, lórí

ì òro tó bá j m ìdókòwò, bí ó til j pé àw n

ilé-i b máa àlàyé nínú àk síl ìjáb w n

pé, akùdé ni irú ì òro b j sí ìlàkàka èròngbà

ilé-i w n. k kan àw n ìdíw tó j m

ìdókòwò máa mú àdínkù bá ète ìdàgbàsókè

ìgba-ni- í é l d dún láàrin ilé-i tí ó bá jàjàb

nínú ì òro tí ó bá w n finra, kódà, w n máa

e àgékúrú èròngbà b fún j orí, láti ìdá y

hóró kan sí ìdá m rìn-lé-l gb n nínú .

Nínú àfojúsùn ìwòye wa, láì e àbùm , àpap iye

i tí àw n àj agbanisí láàgbáyé pàdánù

f r tó gb rún-l nà- g rùn-ún-lé-làád rin-lé-

m fà gb rún (176,000) i àdáni l d dún;

nitorí onírúurú ì òro aj m -ìdókòwò tí a ti e

ày wò w n, àpap r sì wà láàrin ìw n mílí nù

kan-ó-lé-méjì sí mílí nù m ta-ó-lé-m ta (1.2–3.3)

i . ìdá g rùn-ún. Ìtùm ày rísí r ni ìdá

y hóró kan-lé márùn-ún sí márùn-ún-lé-méjì

nínú ìdá g rùn-ún (1.5–5.2) iye àdánù.

Àpap i tí ìwòye wa fi hàn pé w n pàdánù n

l sí ìw n gb rún m rìn-lé-l g rin (74,000),

nítorí àlàkal òfin ìgb rù-w lé-jáde àti ti ìdókòwò

tó gb rún-l nà igba, àti gb rún-lé-

Ìpínsís rí jà àw n ò ì dàbí ni pé ó

e okùnfà àyípadà rere, èyí sì j m òfin ìgbèrùúsókè

ètò r -ajé, tí ó tún mú ìpèsè i

alágbèéká wáyé; bákan náà ni ó e

ìfàyè gba ìfagagbága

alágbègbè fún àw n ilé-i

aládàáni àti ìpèsè ìrónilágbára ì e èto amút síwájú báni tí

w n e.

Ìdàgbàsókè Onígbèés Kán-m -kán-m àti Ìgbèrùúsókè I Ìdàgbàsókè onígbèés Kán-m -kán-m tàbí ti ìdìde r -ajé l p ìgbà máa j èyí tí àyípadà ìhun r mú àyípadà rere bá ìdàgbàsókè àw n nnkan àrídìmú-yangàn láwúj dání. Ní Aáfíríkà, ìdàgbàsókè r -ajé onígbà pip yóò ní nnkan láti e p lú onírúurú ì esí àw n ìgbèrùúsókè tó dára. Ìpèsè i ní àw n abala k kan ìpín òsì tó wà káàkiri, fún àtúnpín àw n ìt síwájú tí ó mú ìpín ìhun àyípadà rere bá àw n ènìyàn ní ìrísí, àti ìdàgbàsókè ni pàtàkì abala òfin tí a s yìí. Ní Aáfíríkà, ìdàgbàsókè onígbèés Kán-m -kán-m so m àw n ìrísí àtúnpín ìhun i , tí ìpín ì e r j ìpín méjìdínlógún ninú ìpín àti ìpín m rìndínlógún nínú ogún ìdásíl àw n Ilé-I . w , nínú ìpèsè i tí ó mú ìt síwájú bá ì e ìdásíl àw n ìlé-i w nyìí, méje j alábùdá ìdàgbàsókè ìpèsè i tó ga nípa ìpín ìgbanisí sí àw n ilé-i ju í e ìsin-ni-l nu irúf i mìíràn l . Ì l Ìdàgbàsókè Onígbèés kán-m -kán-m tún j i tí ó so m ìpín m wàá nínú ìpín ogún ìdìde ìpèsè i ní abala ìwakùsà r àlùm nì-ab il , àti láti e àrídájú irúf ojú e kan ní pàtó, fún àw n abala ìpèsè i tí a bá e àfày w n ní Aáfíríkà. Àwòtán ìrísí náà fihàn pé ìwáléra èrò b e déédé p lú ète ìdàgbàsókè oní l kán-m -kán-m tí ó ní nnkan e lú àyípadà ìhun ààtò rere. Ìdásíl Ilé-I tó mú ìgbés ìdàgbàsókè oní l kán-m -kán-m dání máa mú àfikún ì e bá gbogbo ìdàgbàsókè tí ó dára, tí ó sì ní ìt síwájú bá ìpèsè i j -iwáju tí ó gbòòrò, a tún máa ní ipa lórí í e àfikún agbára i tí kò dúró rigidi sí ojú kan p lù ìw n tí ó tó ìdá y m tàdínlógún nínú ìdá náà tàbí (ìdá m ta nínú g rùn-ún) —tí ó já sí ìw n m ta ní gíga ju ipa tí i -àdá e-sin-ni yóò ní, nínú àw n ì e yòókù. Pàápàá tí Ilé-I amúdàgbà-sókè oní l kán-m -kán-m dání máa ní ipa w jà ì e tí ó tóbi, tí ó sì kárí àw n abala tí ó f jú gidi.

Ìdá (0.034) y m rìnlél gb n nínú ìdá g rùn-ún ìw n ní ó fi tóbi ju ìpèsè i tí ó mú ìgbèrùú aláìdúró-rigidi dání fún àdásíl Ilé-I , y ìdá méjìdínl gb n (0.038) fún ì e-i -sin-ni, àti ìdá y (0.022) méjìlélógún fún i àgb àti ìdá y (0.053) m tàléláàád ta fún i ìwakùsà r àlùm nì-ab il . Ní àfikún, ìdásíl irúf i tó pè fún ìwakùsà r àlùm nì-ab il máa mú ìdàgbàsókè i onígbèés kán-m -kán-m dání,

tí yóò sì ní àfij p lú irúf ipa tí ilé-i onípèsè jà ní. Àlàyé ìdí abáj tí ó fi rí b e é e p lú àjùm -j -rìn-p orí i ì e méjì tí ìdàgbàsókè onígbèés kán-m -kán-m ti mú wá ní àw n ì l bí i mélòó kan: nínú ìpèsè m j nínú i tó dojúk ìwakùsà ohun r àlùm nì-ab il , tí ó mú ìgbés kán-m -kán-m dání, ì e m fà mìíràn náà dojú k ilé-i aj m -ìdókòwò.

Ní àkótán, ìlànà ìdàgbàsókè oníkán-m -kán-m tí ilé-i aj m -ìdókòwò ní, e okùnfà ìhun aláyìípadà rere fún ìrólágbára tí ó y fún ìdàgbàsókè onípa l j píp ní ìgb yìn. Àtub tán tí irúf ìfowósowóp olóòrìn tí gb náà ní láàrin ìdàgbàsókè ilé-i aj mókòwò nínú ì e àti i onípèsè èròjà ìlò ni k k r tó síl kùn ìpèsè i gidi fún ì òro Aáfíríkà. Àw n ilé-i la dára nípas àgbéjáde ohun àrít kasí tí w n e, àti pé w n máa sanwó ò ì ju àw n ilé-i kéé kèè kéé mìíràn l . Ìdá kan nínú ìdá g rùn-ún ti ilé-i náà fi gbèrùú sí i ní títóbi, ní nnkan láti e p lú ìdá y hóró (0.09) m sàn-án ìdá g rùn-ún tí agbára ìpèsè jà ò ì w n ní. Ìdápadà ìw n tí ilé-i ní lówura ní Aáfíríkà ju ti àw n agbègbè mìíràn tí ó è è dìde níl l p lú ìdá y hóró (0.15) m dógún àlékún agbára àgbéjáde ò ì fún ìdá kan nínú ìdá g rùn-ún ìw n náà. Ipa tí irú ìw n b ní lágbára fún àw n ilé-i nlá tí ó n pèsè ohun èlò ní Aáfíríkà, p lú ìdá kan nínú g rùn-ún ìw n àníkún ìw n náà ní àsom p lú ìdá el y horó ogún nínú (0.20) ìdá g rùn-ún ìw n ní ìpèsè àgbéjáde àw n ò ì – èyí sì fi y hóró méjìlá (0.12) ìdá gbéw n ju ìw n ìdá fún àw n ilé-i tí w n pèsè ì e i -ìsin-ni l .

Owó ò ì sísan tún p ní iye ju ti àw n ònsòwò p p p l , bákan náà ni owó ò ì sísan ju ti ìpèsè ì e i -ìsin-ni l . Ìdá gb n nínú ìdá g rùn-ún ni ìyàt iye tí owó ò ì sísan fi ga ju àw n ilé-i kéékèèkéé tó j m ìpèsè ohun èèlò àti àw n ilé-i tí w n pese i ìsin-ni l . Ìyàt nínú àbájádé i ilé- i àti owó ò ì bí ó se ipas bí ilé-i bá tún e tóbi sí àti iye ò ì ib yóò e kàwé tó, àti bí w n yóò e ní ò ì tí w n m i ésí e máa p tó, b náà ni owónàá w n yóò e máa p sí í ju ìgbà tí àw n ìw n w n náà e ní ipa lórí ilé-i , àti bí ó bá se tóbi tó, ni àw n ò ì kéé kèè kéé, tí owó tí w n pa w lé ní n kan e p lú bí ò ì e p sí.àbájáde èròjà

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

12

ìdàgbàsókè tí ó y kí ìgbani-sí l d dún w n

j . m rìn-lé-l g ta gb ún (264,000) tí ó ní í e

p lú ìwé à àti à lórí kíkó rù òfin w lé-jáde.

Ìw nba iye tí a fòye rò p , ni ó já sí iye tí ó e é

àlàyé-bó- e-j , ó sì e é e kí ojúlówó iye i tí

w n pàdánù p jù b l ní iye. Àm ohun tí ó

dájú ni pé, àw n ilé-i tí ìdásíl w n lo l nà ètó,

máa e àk síl ìjáb lórí bí ì òrò ìpádánù

w nyí e j akùdé fún w n tó, nípas àìlè-pèsè

i tuntun àti àìlè- e-ìtójú àw n i tí w n ti pèsè

aájú ìdààmú yòówù tí w n bá ní. Gbígba ìwé-

à àti fífààyè-gba rù òkèèrè aj mófin ní kíkó-

w lé-jáde, r ilé- j , àìfarar - r ì èlú- j ,

àti ìwà-j gúdú-j rá/àì òót j onírúurú ìwà tí ó r

m orí aládàáni ní Aáfíríkà. Ní ìbámu p lú ìlànà

ì èj ba; gbogbo àw n ì òro w nyìí náà ni w n

pè fún àtúntò-túnr rere.

Òsùnw n m rìn pàtàkì kan wà tí ó k ra w n, b tí w n máa pè fún à ey rí ilé-i , àti ìdàgbàsókè alárìít kasí fún ilé-i . Òsùnw n m r rin náà sì ní nnkan láti e p lú wù òfin àt lé ìdásíl ilé-i náà. Òsùnw n àk k , tí ó sì j pé òun ni p l p máa t ka sí jù l , ni mím àw n ètó tó e kokó jù l fún ìdásíl ilé-i

k n n n n n n j m p p n i n k n oh n m n i (ààyè ìlò (ìwúlò) fún ibùdó-i , ìpèsè m tò, ìlànà ìbánis r , àti àw n nnkan mìíràn tó j ra w n b ), ìpèsè ènìyàn láti lè i náà, àti àw n ilé- k tó e i w n bí ó ti y

Ohun kejì ni síse ìdám irú ibùdó jà tí ìlé-i b yóò ti ta jà tí w n bá n pèsè. p l p àk síl àb ìwádìí ní Aáfíríkà àti ní àw n agbègbè mìíràn tí w n dìde níl , ni w n ti e àwárí òye náà pé, ìpèsè jà àkójáde di igun kan pàtàkì mú, nínú ààyè láti tètè ní ìdàgbàsókè àti à eyinw lórí okòwò í e. Ohun k ta ni í e à ep p p g g bí gb kan náà láàrin àw n ilé- i ol ko . Ohun k rin ni wíwá nà láti fa ojú àw n olùdókòwò il -òkèèrè m ra.

nà kan gbòógì láti mú àdínkù bá àw n ì òro tó dojúk ilé-i ni láti e ìgbàw lé àti ìdásíl agbègbè kan pàtó fún gbogbo àw n ilé-i olókoòwò. p àw n ilé-i ní Aáfíríkà tí ó j pé òwò rù kíkó-jáde ni ojú okòwò w n, ohun tí w n e ni pé, w n i p ní agbègbè kan náà, tí kì í jìnnà sí ara w n; w n sì e ìfarakínra tààrà

p lú àw n ònsòwò láti òkè-òkun; b , àw n olùdókòwò w nyìí sì j fagagbága láti r w mú, láti t síwájú ni. P lú pé p l p àw n ènìyàn Oríl -èdè Aáfíríkà ní ìgbáralé okòwò àw n ilé-i , í àmúgbòòrò ètò r -àjé tó f jú r p t j ì òro lá. Ààyè àtilè e àti ìm ilé-i nípa ìpèsè ohun èlò fún àw n ènìyàn máa mú àyíp p lú àw n tí ó nílò láti e ìpèsè dí nínú irúf onírúurú elò jà tí ó f jú náà.

Ó y kí àw n a òfin e ìdám fún irúf àw n nnkan ìpèsè tí àw n Oríl -èdè k kan tún lè máa pesè, nípas àìdúró-lójú kan àti àw n ohun mìíràn tí apá w n bá ká láti lè e. Bákan náà, ó y kí àw n ilé-i náà wá ojútùú sí ì òro tí ó n fa akùdé bá í e okòwò w n; pàápàá, àw n ilé-i tí a ti e ìdám àw n kù-dì -kudi tí w n ní, tí w n sì j èyí tí ó wà ní àr w tó agbára Ìj ba láti bá w n dojú k . Ohun tí ó y láti máa e ni pé kí àw n òfin tó r m àgbékal ilé-i máa wà ní ojúnà láti e àfikún alákòóyaw tí ó e àmúlò èrò àw n tí r ilé- i náà kàn. Ní pàtàkì, àw n ilé-i aládàáni; kí w n sì ní àfojùsùn nípa í e ìdám àw n ì òro tí ó j kókó jù l , láti lè fún w n ní ànfààní ìfagagbága tó lóòrìn láàrin ara láwùj w n. Àw n Òríl -èdè nílò láti sa ipá tiw n láti rí i pé w n pèsè ètò r -ajé tí ó e é gb kàn-lé fún kí ó wà, tí kò fi ní í nira, tí yóò sì fún w n ní ànfààní láti j j r òde àti pé, í e àj -dòwòp tí yóò so èso rere fún ìdàgbàsókè p l p àw n ak -m akíkanjú ò ì . alámùúlégbè w n, ìdásíl ilé-i sí agbègbè kan náà ye nínú ìlànà àj ep àw n Oríl -èdè àyípàdà rere. Ní ìparí, láti y ra fún àìríkan- èkan, àti láti rí i pé ìt síwájú wà . Àìní-bodè Aáfíríkà yóò j ìpìl rere fún jà àgbáyé, láti fààyè gba ìfagbagbága orogún owò, ní èyí tí yóò lè mú ìdókòwò wà láàrin gbugbùn ibi tí ó y . Bákan náà, yóò mú kí i àgb àti àw n ilé-i tí ó pèsè ohun èlò búr k sí i, k já rere lójú àw n olùdókòwò, nígbà tí ày rísí ìgbés b yóò fààyè gba ìdókòwò jà tí ó f jú, tí w n sì e ìpèsè ààyè tuntun fún àw n onílé-i ìdókòwò kéékèèkéé àti ní lá. Láìsí àní-àní, ìgbés b yóò fààyè gba díd kun jà àdátà-gbèdéke àw n ibodè kan lágbàáyé. Yóò sì tún j kí ìpèsè irúf r -ajé w n ní òdiw n l y nìkan, tí yóò sì fi ìrànw bá à kù- él .

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

13

Wíwà láìníbodè Aáfíríkà j ìpìl rere kan fún òkòwò aláì-dá-j -gàba, èyí tí ó fààyè gba ìfagagbága okòwò í e ní àgbáyé; b ni yóò le e ìpèsè fún ibùdó ìdókòwò káríayé. Ìj ba nílò agbára àjùm j e-p tí yóò fààyè gba ìgbés ì èj ba agbègbè fúnra w n, àj agbègbè náà sì gb d j èyí tí ó dá ní à tòót lórí àw n m gb w n ní ìj ba ìpínl láti lè e àmúlò ohun èlò àwùj fún àw n ènìyàn agbègbè náà.

ÀJ EP FÚN ÌT SÍWÁJÚ R -AJÉ AÁFÍRÍKÀ Àj ep tí ó wà láàrin gbígbé rù k já nu ibodè òkè-òkun; àw n agbègbè omi àti àw n Oríl -èdè mìíràn tí omi ti dè m ibodè sí òdì-kejì b . K já ojú eréfèé, àj ep àdàp alágbègbè lè e ìgbèrùúsókè agbára ààbò, nítorí pé, ìf lójú ìdókòwò jà àgbáyé máa e okùnfà àdínkù bá onírúurú àw n aáw láàrin àw n Oríl -èdè tí w n bá ní àj ep . Àdínkù Àw n Owó-Orí Sísan Àti Ì òro I Aláìlówó-Orí Sísan Ìrètí àk k nínú jíj ànfààní àdéhùn láàrin àw n olùdókòwò ni àlékún okòwò b láàrin àw n ak gb w n, tí ó ní ka nà m ta — ohun àk k ni mímú àdínkù bá owó sísan lórí àw n jà tí àw n m gb bá e òwò r . Ohun kejì ni, mímú àdínkù bá owó àw n jà tí kò ní owó-òfin sísan lórí, ní èyí tí ó tipas òfin àlàkal hù jáde àti àw n owóyàá tàbí owó sísan tí kò ti ara gbèdéke òfin àt lé ìdásíl hù jáde. Ohun k ta, tí ó sì dà bí òfin tí ó yi tik láti e ni, láti ipas àw n ohun méjì tí ó máa e òkùnfà òwò í e: Èrojà àrígbámú, tí ó sún m àw n ìpèsè amáyér rùn bí i ìdík ojú-omi, ojú- nà l dà geere fún m tò, ìpèsè ìlànà-ìbánis r , ìpèsè àw n èròjà ìr rùn mìíràn tí w n e é fòyem láyìíká, tí yòó sì hàn sí àwùj pé, ohun gbogbo ní àkóyaw , àmójútó ì èj ba òfin tí ó r m rù kíkó w lé àti jíjáde ní ibodè, ìpèsè ibùdó ìdókòwò fún àwùj , àti àw n nnkan amáyér rùn mìíràn tí ó lè f s ìdókòwò múl l nà ìr rùn. Àw n òdiw n méjì àk k ni w n dàbí i àbájáde òsùnw n tí a àj jáde láb àj ep tí kò hànde dáradára; nígbà tí k ta j ìwòye òfin tí ó r m ìdàp tí ó lóòrìn gidi. Ìs dipúp Ìpèsè I Alágbèéká Yíya-l kúrò láti àwùj k n m n ti l ní Aáfíríkà. Bí kì í til e pé gb d muk ni àw n ènìyàn rin ìrìn yíya-l náà, ìgbés gbígbéra láti ibì kan l sí èkejì àw n ènìyàn ti j èyí tí ìf w sí wà fún láb òfin, tí ó sì ti di àmúlò. Bí òfin yíya-l bá ní àfow sí l kún-ún-r r , ìw lé-w de p m Oríl -èdè Aáfíríkà láàrin ara w n yóò fi p sí i ni. Èyí ni ó fi e pàtàkì láti dojú k àw n ì òro

tí ó lè fa àì àmúlò àw n òfin náà. Ìwé ìrìn-àjò ìdánim tí Aáfíríkà e ìfilól r ní O ù Keje dún 2016 ní ibi ìpàdé Àpérò kan tí w n p n ―Af ic n Union S mmi ‖ n Kig li f n n ènìyàn ní ànfààní ìrìn òmìnira láàrin ara w n, pàápàá irìn-àjò láti i àlágbèéká aláìfòfin-dan-in-dan-in dè. Bákan náà ni ó j pé ète àk k nínú èròngbà Àj Aáfíríkà lágbàáyé ni láti ní Ibùdó Ìdókòwò Olómìnira, láti lè pèsè ààyè kan pàtó fún ìpèsè jà àti agbo ìdókòwò tí ó fààyè gba l danni k kan; àti láti j kí àtètè-fi-l l Àj Àpap Aáfíríkà fún Àj ep LÁgbàáyé- ―Continental and Customs Union and the African customs union.” hù jade kíákíá - Fún àw n nnkan ìwùrí w nyìí láti wá sí ìmú dé ibi à ey rí. Ó dára láti k k t síwájú fún ìpèsè àw n òfin àt lé nítorí ì àmúlò àw n ètò ì úná k kan fún agbègbè w n - (Regional Economic community) (REC) kí ó tó di pé a b r sí ní i fi ò ùnw n náà e ti Àj Àgbáyé. Àj ep Aládàp ye kí ó wáyé, kì í e lórí r inú jà ìdókòwò nìkàn, ùgb n p lú àw n ìdí abáj mìíràn tí ó j m ày rísí ìpèsè àw n èròjà ìlò; àw n àlàyé wa y kí ó tún dagun sórí fífi ààyè gba àw n ènìyàn láti rin ìrìn aláìfi-òfin-ìdè-mú láàrin àwùj w n. jà Oní ùú-ná Àdáj ná P lú ìt síwájú tí ó ti wà, ìwòye wa ni pé, ní Aáfíríkà, jà oní ùú-ná àdáj ná kò tí ì lágbára bí ó e y . Ì esí òdiw n òfin àw n ilé-i k kan àfihàn à írí pé, p l p nnkan ni ó y kí ó ti j í e láì e, láti ipas ìlànà ì èj ba. Ìbá ep tí ó wà láàrin àsùnw n àfipam nínú ilé àti èlé owósan okòwò fes rinl gidi, bí ó til j pé, ó ti y kí ó máa dínkù, nítorí àìsí ìdíw lórí r gbígbé owó láti ibì kan si èkejì. Àyíp -pín-kárí èlé orí owó lórí àw n ilé-ìfowópam kéékèèkéé túnb f jú sí i, ùgb n èyí ti wà ní ààyè tí ó y láti bí i dún dí s yìn. Bákan náà, Àj jà ohun- r Aáfíríkà j èyí tí ó ní ìtara sí r ètó òdiw n àgbáyé ju ì e ti ètó òdiw n South Aáfíríkà l . Láì ègbè rárá, àtúntò-túnr fún ìlànà àgbékal Àj j ohun tí ó gb d wáyé; pàápàá, láti j kí àj ep tí ó e w kú lórí ètò ì úná ìj ba, tí a gbé sórí òté ìbágbègbè- e à ep gidi wà, àti láti y w àw n ì òrò aj -m - r òfin tí ó okùnfà ìdíw fún líl -bíb r okòwò ní ìr rùn kúrò. w , ó dára láti e ìlépa mímú àw n n kan ìm - r ìgbàlódé gbèrùú sí i, l nà tí ìlànà láti san owó

Wíwà láìníbodè Aáfíríkà j ìpìl rere kan fún òkòwò aláì-dá-j -gàba, èyí tí ó fààyè gba ìfagagbága okòwò í e ní àgbáyé; b ni yóò le e ìpèsè fún ibùdó ìdókòwò káríayé. Ìj ba nílò agbára àjùm j e-p tí yóò fààyè gba ìgbés ì èj ba agbègbè fúnra w n, àj agbègbè náà sì gb d j èyí tí ó dá ní à tòót lórí àw n m gb w n ní ìj ba ìpínl láti lè e àmúlò ohun èlò àwùj fún àw n ènìyàn agbègbè náà.

ÀJ EP FÚN ÌT SÍWÁJÚ R -AJÉ AÁFÍRÍKÀ Àj ep tí ó wà láàrin gbígbé rù k já nu ibodè òkè-òkun; àw n agbègbè omi àti àw n Oríl -èdè mìíràn tí omi ti dè m ibodè sí òdì-kejì b . K já ojú eréfèé, àj ep àdàp alágbègbè lè e ìgbèrùúsókè agbára ààbò, nítorí pé, ìf lójú ìdókòwò jà àgbáyé máa e okùnfà àdínkù bá onírúurú àw n aáw láàrin àw n Oríl -èdè tí w n bá ní àj ep . Àdínkù Àw n Owó-Orí Sísan Àti Ì òro I Aláìlówó-Orí Sísan Ìrètí àk k nínú jíj ànfààní àdéhùn láàrin àw n olùdókòwò ni àlékún okòwò b láàrin àw n ak gb w n, tí ó ní ka nà m ta — ohun àk k ni mímú àdínkù bá owó sísan lórí àw n jà tí àw n m gb bá e òwò r . Ohun kejì ni, mímú àdínkù bá owó àw n jà tí kò ní owó-òfin sísan lórí, ní èyí tí ó tipas òfin àlàkal hù jáde àti àw n owóyàá tàbí owó sísan tí kò ti ara gbèdéke òfin àt lé ìdásíl hù jáde. Ohun k ta, tí ó sì dà bí òfin tí ó yi tik láti e ni, láti ipas àw n ohun méjì tí ó máa e òkùnfà òwò í e: Èrojà àrígbámú, tí ó sún m àw n ìpèsè amáyér rùn bí i ìdík ojú-omi, ojú- nà l dà geere fún m tò, ìpèsè ìlànà-ìbánis r , ìpèsè àw n èròjà ìr rùn mìíràn tí w n e é fòyem láyìíká, tí yòó sì hàn sí àwùj pé, ohun gbogbo ní àkóyaw , àmójútó ì èj ba òfin tí ó r m rù kíkó w lé àti jíjáde ní ibodè, ìpèsè ibùdó ìdókòwò fún àwùj , àti àw n nnkan amáyér rùn mìíràn tí ó lè f s ìdókòwò múl l nà ìr rùn. Àw n òdiw n méjì àk k ni w n dàbí i àbájáde òsùnw n tí a àj jáde láb àj ep tí kò hànde dáradára; nígbà tí k ta j ìwòye òfin tí ó r m ìdàp tí ó lóòrìn gidi. Ìs dipúp Ìpèsè I Alágbèéká Yíya-l kúrò láti àwùj k n m n ti l ní Aáfíríkà. Bí kì í til e pé gb d muk ni àw n ènìyàn rin ìrìn yíya-l náà, ìgbés gbígbéra láti ibì kan l sí èkejì àw n ènìyàn ti j èyí tí ìf w sí wà fún láb òfin, tí ó sì ti di àmúlò. Bí òfin yíya-l bá ní àfow sí l kún-ún-r r , ìw lé-w de p m Oríl -èdè Aáfíríkà láàrin ara w n yóò fi p sí i ni. Èyí ni ó fi e pàtàkì láti dojú k àw n ì òro

tí ó lè fa àì àmúlò àw n òfin náà. Ìwé ìrìn-àjò ìdánim tí Aáfíríkà e ìfilól r ní O ù Keje dún 2016 ní ibi ìpàdé Àpérò kan tí w n p n ―Af ic n Union S mmi ‖ n Kig li f n n ènìyàn ní ànfààní ìrìn òmìnira láàrin ara w n, pàápàá irìn-àjò láti i àlágbèéká aláìfòfin-dan-in-dan-in dè. Bákan náà ni ó j pé ète àk k nínú èròngbà Àj Aáfíríkà lágbàáyé ni láti ní Ibùdó Ìdókòwò Olómìnira, láti lè pèsè ààyè kan pàtó fún ìpèsè jà àti agbo ìdókòwò tí ó fààyè gba l danni k kan; àti láti j kí àtètè-fi-l l Àj Àpap Aáfíríkà fún Àj ep LÁgbàáyé- ―Continental and Customs Union and the African customs union.” hù jade kíákíá - Fún àw n nnkan ìwùrí w nyìí láti wá sí ìmú dé ibi à ey rí. Ó dára láti k k t síwájú fún ìpèsè àw n òfin àt lé nítorí ì àmúlò àw n ètò ì úná k kan fún agbègbè w n - (Regional Economic community) (REC) kí ó tó di pé a b r sí ní i fi ò ùnw n náà e ti Àj Àgbáyé. Àj ep Aládàp ye kí ó wáyé, kì í e lórí r inú jà ìdókòwò nìkàn, ùgb n p lú àw n ìdí abáj mìíràn tí ó j m ày rísí ìpèsè àw n èròjà ìlò; àw n àlàyé wa y kí ó tún dagun sórí fífi ààyè gba àw n ènìyàn láti rin ìrìn aláìfi-òfin-ìdè-mú láàrin àwùj w n. jà Oní ùú-ná Àdáj ná P lú ìt síwájú tí ó ti wà, ìwòye wa ni pé, ní Aáfíríkà, jà oní ùú-ná àdáj ná kò tí ì lágbára bí ó e y . Ì esí òdiw n òfin àw n ilé-i k kan àfihàn à írí pé, p l p nnkan ni ó y kí ó ti j í e láì e, láti ipas ìlànà ì èj ba. Ìbá ep tí ó wà láàrin àsùnw n àfipam nínú ilé àti èlé owósan okòwò fes rinl gidi, bí ó til j pé, ó ti y kí ó máa dínkù, nítorí àìsí ìdíw lórí r gbígbé owó láti ibì kan si èkejì. Àyíp -pín-kárí èlé orí owó lórí àw n ilé-ìfowópam kéékèèkéé túnb f jú sí i, ùgb n èyí ti wà ní ààyè tí ó y láti bí i dún dí s yìn. Bákan náà, Àj jà ohun- r Aáfíríkà j èyí tí ó ní ìtara sí r ètó òdiw n àgbáyé ju ì e ti ètó òdiw n South Aáfíríkà l . Láì ègbè rárá, àtúntò-túnr fún ìlànà àgbékal Àj j ohun tí ó gb d wáyé; pàápàá, láti j kí àj ep tí ó e w kú lórí ètò ì úná ìj ba, tí a gbé sórí òté ìbágbègbè- e à ep gidi wà, àti láti y w àw n ì òrò aj -m - r òfin tí ó okùnfà ìdíw fún líl -bíb r okòwò ní ìr rùn kúrò. w , ó dára láti e ìlépa mímú àw n n kan ìm - r ìgbàlódé gbèrùú sí i, l nà tí ìlànà láti san owó

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

14

g j m j -j

p f n j g g e l i

n n e l n keg p nl n k l i l e

m j e l j

láàrin ò ràjà àti ò tàjà lágbàáyé yóò fi r rùn; nítorí pé, ìr rùn yìí gan an ni yóò fààyè gba ìbádòwòp aláìlábàw n àti fífi owó rán láti agbègbè ibodè kan sí èkèjì láìní ìnira.

G g bí àmúgbòòrò fún Àj Àjùm -j dàp - e lágbègbè, àwùj rí àw n gb tí ó j m olókoòwò ìdókòwò b ní Aáfíríkà g g bí ìdásíl àj láti s ara w n di l r àti nà láti e ìj ba tí ó dára ju èyí tí kò sí ni gb w n l ; kódà, w n e àgbékal àjo náà l nà tí ó fi f r fara pé Àj Olókoòwò Àjùm -j dàp - e Ìdókówò Il ba àw n aláwò-funfun - (European mone-tary integration). ùgb n gb Olókoòwò Alájùm -j dàp - e n Aáfíríkà kò kógo já tó, lójú ìgbéléw n w n, w n kùnà láti mú àdínkù bá ò ì àti àìní àw n ènìyàn, bákan náà ni w n kò e ìt síwájú r -ajé/ètò ì úná àyíká w n. Láìm ye ìgbà, kódà àw n ìbéèrè r ìdókòwò kéékèèkéé aláìmú-ófin-dáni tí kò sì gara láti e mìíràn wà àw n gb náà kò rí yanjú. B náà ni àw n a aájú oló èlú ní Aáfíríkà gbèrú láàyè ara tiw n láìkókó gbé ìgbés akin láti mójútó ìdásíl àw n àj àti ètò ì ná tí ó lè s r gb olokoòwò di ní lá, nípas àjùm -j - e-p w n ní Aáfíríkà. Níbi tí kò bá ti sí ètò ì úná-owó àti àmójútó r -ajé gidi, à fààní láti e àmójútó iye tí owó níná l y kan j , máa n w n jù. Nígbà tí ète ìfohùns kan tí ó dàá àjùm -j -

e-p gb Aáfíríkà ní àfojúsùn ìlò owó níná kan

péré fún Aáfíríkà, àti ààyè ibùdó kan náà

lágbègbè, èrò Aj (RECs) ní láti dá owó níná

kan fún agbègbè w n; àm èròngbà lásán ni ó j

l p ìgbà, nítorí pé kò sí òfin àt lé kan dan-in

dan-in ní àk síl fún Oríl -èdè lórí r owó níná

náà, tí ó fi lè mú èròngbà náa wá sí ìmús .

Àw n Oríl -èdè nílò láti fi sí orí èrò fún àmú e

kí ibùdó aj kan wà, ní èyí tí yóò mú kí èròngbà

lórí gb j olókoòwò ìdókòwò wà, kí àmójútó

àti ì àkóso j ohun pàtàkì fún àw n ilé-

ìfowópam , b ni yóò j ète àm - n-m - e láti

ran àw n Oríl -èdè tí ó bá wà nínú ì òro r -ajé

l w , àti pé kí àgbáj ètò ì èlú máa j alákòóso

àti alámòójútó fún àt lé ètò òfin aj m - r -ì úna

owónàá àti gbogbo àìnító tí ó bá fara hàn.

í e àfikún Agbára Ìf wósowóp fún Ìpèsè Àw n Èròjà Ìlò Àwùj

Àjùm -j - e-p alágbègbè ti máa j jà ìr rùn fún àw n ènìyàn láti wò. Bákan náà ni àjùm -j f w -sowóp alágbègbè ti di igun pàtàkì mú ní àwùj tip , bí ó bá til j nítorí pé ìlò ìpèsè àw n ohun amáyér rùn bí i ojú- nà rélùwéé, nà má-ros , àti àw n nà mìíràn tí a fi bára-s r , ní báyìí, ti n di èròjà àmúlò tí ó wu àw n ènìyàn àwùjo fún p l p ìdí. K já èrò àw n Àj (REC) méj j àti àw n Àj agbègbè méje mìíràn tí w n ní àfojúsùn láti e ìf s múl ètò ìdókòwò aláfolém -k já agbègbè, ohun tí ó j p l p àw n Aj agbègbè lógún tí w n mójútó ni ìpèsè èròjà ìlò àwùj bí i: kí w n yanjú ìpèsè iná- l tíríkì márùn-ún (5), ìpèsè àmójútó / ì àkóso àw n odò omi lá àti omi adágún m dógún (15), ìpèsè àlàáfíà àti àw n só aláàbò m ta (3), àti ìpèsè y hóró kan (1) fún àyíká.

Àjùm -j f w -sowóp agbára ì e tí àpap ìj bá bá ní ní agbègbè kan y kí ó tó láti e ìpèsè ànító àti àní kù àw n ohun amáyér rùn tí ó dára yíká gbogbo agbègbè nínú à kù- l w n, ju èyí tí y l danni ìj ba k kan máa lè dá pèsè l . Ìdí nìyí tí ì èj ba agbègbè láti w àw n Àj agbègbè tí w n ní à tòót lórí àw n m gb , ní ìj ba ìpínl tí w n ti j kan náà fi lè e àgbékal ìpèsè èròjà ìlò àwùj w n, àti ìjáb rere fún àw n agbègbè w n. Àw n Ìpínl k kan gb d etán láti e àfisíl à tàbí agbára tí ó lówura tó, fún àw n Àj kan; èyí tí í e irú ìgbés tí ó ti wáyé s yìn ní p l p àkókò s yìn, ní àgbáríj àwùj gb àw n Òyìnbó – European Union. Ìdí abáj nìyí tí p l p agbègbè e ní ì èlú onírìí í àjùm -j - e-òfin- èj ba lágbègbè. Ìpínl k kan y kí w n ní agbára abà -wàá, àti pé, Àj agbègbè k kan ni ibùjókòó ì èj ba tí ó àmójútó, e-àkój -p àw n òfìn àt lé fún ìdásíl àti í e òdiw n àmúlò òfin tí ó t , tí w n sì pèsè ìrànl w ojú e tí ó bá y – ùgb n láìní à kankan. Àrígbámú Ohun Amáyér rùn Ìpèsè Ojú- nà, Ìdík - rù-ojú-omi, nà Ìrìn-ojú Òfuurufú, Reluwéé, Ojú-tò- pá epo, àti àw n nà ìgbà-bára- ni-s r -p ti j pákùt l agbára

g j m j -j

p f n j g g e l i

n n e l n keg p nl n k l i l e

m j e l j

láàrin ò ràjà àti ò tàjà lágbàáyé yóò fi r rùn; nítorí pé, ìr rùn yìí gan an ni yóò fààyè gba ìbádòwòp aláìlábàw n àti fífi owó rán láti agbègbè ibodè kan sí èkèjì láìní ìnira.

G g bí àmúgbòòrò fún Àj Àjùm -j dàp - e lágbègbè, àwùj rí àw n gb tí ó j m olókoòwò ìdókòwò b ní Aáfíríkà g g bí ìdásíl àj láti s ara w n di l r àti nà láti e ìj ba tí ó dára ju èyí tí kò sí ni gb w n l ; kódà, w n e àgbékal àjo náà l nà tí ó fi f r fara pé Àj Olókoòwò Àjùm -j dàp - e Ìdókówò Il ba àw n aláwò-funfun - (European mone-tary integration). ùgb n gb Olókoòwò Alájùm -j dàp - e n Aáfíríkà kò kógo já tó, lójú ìgbéléw n w n, w n kùnà láti mú àdínkù bá ò ì àti àìní àw n ènìyàn, bákan náà ni w n kò e ìt síwájú r -ajé/ètò ì úná àyíká w n. Láìm ye ìgbà, kódà àw n ìbéèrè r ìdókòwò kéékèèkéé aláìmú-ófin-dáni tí kò sì gara láti e mìíràn wà àw n gb náà kò rí yanjú. B náà ni àw n a aájú oló èlú ní Aáfíríkà gbèrú láàyè ara tiw n láìkókó gbé ìgbés akin láti mójútó ìdásíl àw n àj àti ètò ì ná tí ó lè s r gb olokoòwò di ní lá, nípas àjùm -j - e-p w n ní Aáfíríkà. Níbi tí kò bá ti sí ètò ì úná-owó àti àmójútó r -ajé gidi, à fààní láti e àmójútó iye tí owó níná l y kan j , máa n w n jù. Nígbà tí ète ìfohùns kan tí ó dàá àjùm -j -

e-p gb Aáfíríkà ní àfojúsùn ìlò owó níná kan

péré fún Aáfíríkà, àti ààyè ibùdó kan náà

lágbègbè, èrò Aj (RECs) ní láti dá owó níná

kan fún agbègbè w n; àm èròngbà lásán ni ó j

l p ìgbà, nítorí pé kò sí òfin àt lé kan dan-in

dan-in ní àk síl fún Oríl -èdè lórí r owó níná

náà, tí ó fi lè mú èròngbà náa wá sí ìmús .

Àw n Oríl -èdè nílò láti fi sí orí èrò fún àmú e

kí ibùdó aj kan wà, ní èyí tí yóò mú kí èròngbà

lórí gb j olókoòwò ìdókòwò wà, kí àmójútó

àti ì àkóso j ohun pàtàkì fún àw n ilé-

ìfowópam , b ni yóò j ète àm - n-m - e láti

ran àw n Oríl -èdè tí ó bá wà nínú ì òro r -ajé

l w , àti pé kí àgbáj ètò ì èlú máa j alákòóso

àti alámòójútó fún àt lé ètò òfin aj m - r -ì úna

owónàá àti gbogbo àìnító tí ó bá fara hàn.

í e àfikún Agbára Ìf wósowóp fún Ìpèsè Àw n Èròjà Ìlò Àwùj

Àjùm -j - e-p alágbègbè ti máa j jà ìr rùn fún àw n ènìyàn láti wò. Bákan náà ni àjùm -j f w -sowóp alágbègbè ti di igun pàtàkì mú ní àwùj tip , bí ó bá til j nítorí pé ìlò ìpèsè àw n ohun amáyér rùn bí i ojú- nà rélùwéé, nà má-ros , àti àw n nà mìíràn tí a fi bára-s r , ní báyìí, ti n di èròjà àmúlò tí ó wu àw n ènìyàn àwùjo fún p l p ìdí. K já èrò àw n Àj (REC) méj j àti àw n Àj agbègbè méje mìíràn tí w n ní àfojúsùn láti e ìf s múl ètò ìdókòwò aláfolém -k já agbègbè, ohun tí ó j p l p àw n Aj agbègbè lógún tí w n mójútó ni ìpèsè èròjà ìlò àwùj bí i: kí w n yanjú ìpèsè iná- l tíríkì márùn-ún (5), ìpèsè àmójútó / ì àkóso àw n odò omi lá àti omi adágún m dógún (15), ìpèsè àlàáfíà àti àw n só aláàbò m ta (3), àti ìpèsè y hóró kan (1) fún àyíká.

Àjùm -j f w -sowóp agbára ì e tí àpap ìj bá bá ní ní agbègbè kan y kí ó tó láti e ìpèsè ànító àti àní kù àw n ohun amáyér rùn tí ó dára yíká gbogbo agbègbè nínú à kù- l w n, ju èyí tí y l danni ìj ba k kan máa lè dá pèsè l . Ìdí nìyí tí ì èj ba agbègbè láti w àw n Àj agbègbè tí w n ní à tòót lórí àw n m gb , ní ìj ba ìpínl tí w n ti j kan náà fi lè e àgbékal ìpèsè èròjà ìlò àwùj w n, àti ìjáb rere fún àw n agbègbè w n. Àw n Ìpínl k kan gb d etán láti e àfisíl à tàbí agbára tí ó lówura tó, fún àw n Àj kan; èyí tí í e irú ìgbés tí ó ti wáyé s yìn ní p l p àkókò s yìn, ní àgbáríj àwùj gb àw n Òyìnbó – European Union. Ìdí abáj nìyí tí p l p agbègbè e ní ì èlú onírìí í àjùm -j - e-òfin- èj ba lágbègbè. Ìpínl k kan y kí w n ní agbára abà -wàá, àti pé, Àj agbègbè k kan ni ibùjókòó ì èj ba tí ó àmójútó, e-àkój -p àw n òfìn àt lé fún ìdásíl àti í e òdiw n àmúlò òfin tí ó t , tí w n sì pèsè ìrànl w ojú e tí ó bá y – ùgb n láìní à kankan. Àrígbámú Ohun Amáyér rùn Ìpèsè Ojú- nà, Ìdík - rù-ojú-omi, nà Ìrìn-ojú Òfuurufú, Reluwéé, Ojú-tò- pá epo, àti àw n nà ìgbà-bára- ni-s r -p ti j pákùt l agbára

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

15

pàtàkì fún àjùm -dàp - e-p fún Aáfíríkà, j ti p . Bákan náà, láìp yìí, Oríl –èdè China àti àw n Àj African Union Commission j buw lu ìwé àdéhùn l j -píp kan, láb àká èròngbà àti nínú ìwòye àfojúsùn w n fún ìt síwájú, pé, kí ó tó di dún 2063, ní ì ewékú p lú èròngbà African Union’s Agenda 2063 láti e ìpèsè àw n nnkan àrígbámú amáyér rùn tí yóò e àsopò fún àw n olú ìlú Aáfíríkà nípasè pípèsè ojú- nà–ìrìn mótò, reluwéé, àti k -ojú òfùùrùfú.

Nípa mímú àdínkù bá owó jà, pípèsè ojú- nà–ìrìn mótò tuntun, p l p reluwéé, àti k -ojú òfùùrùfú, ìw nyìí yóò j kí okùnfà ìbá ep rere f s múl láàrin àw n ìlú nlá-nlá, bákan náà ni yóò fààyè gba ìdàgbàsókè nlá bá ìlú, yóò sì mú kí ààyè àtilè e wà fún ìt síwájú alájùm -j - e-p ìr rùn, láti pèsè ìdókòwò rere, àti láti mú kí àmúgbòòrò bá ìpèsè ohun èló amáyér rùn àrígbámú tí yóò e àfikún òwò tí ó lè mú èrè g b i bá ètò ìdókòwò. L nà mìíràn w , ètò okòwò tí kò bá sí àmójútó r , a máa e ìjákul àti àdínkù bá èrè ìnájà, ní èyí tí ó sì lè mú kí jà gbé owó lórí gegere, kí n kan má sì e déédé fún àw n ò òwò. Ojúlówó ìpèsè àw n ohun amáyér rùn-fún-ni-lò tí ó bá wà ní àwùj kan àti bí àw n n kan ìpèsè náa bá e pò tó ni ó máa j okùnfà iye àw n owó jà àwuj náà. Èròjà Amáyér rùn Alárìít kasí Láti lè e à ey rí lórí r rù kíkó w lé-jáde, àw n àmúlò gb ndàá kan wà tí ó gb d àmúlò à fààní fún r ìgbòkè-gb d k tí yóò j at nà fún àjùm -j e-p agbègbè. Fún a egboríyìn i tí ó j m m tò gbígbà-w lé, rù kíkó, rù-fífi-rán àti àmójútó ìdík àw n ibùdókò ìrìn-àjò, gbogbo àw n ohun tí ó bá y láti mú e, ni ó e pàtàkì. Àw n jà aláàtò- gb ndàá ì e máa e à eyege nígbà tí ààtò gbígbà-w lé, rù kíkó, rù-fífi-rán àti àmójútó ìdík àw n ibùdók ìrìn-àjò bá ti wà ní àw n agbègbè tí ààyè ti wà fún ìfagagbága òwò aláìj gàba y nìkan, àti pé, àw n rù tí àw n ènìyàn bá f fi s w sí ibùdó mìíràn tàbí fún gbígbà-jáde ní akolo àw n alá ay wé- jà-òkèèrè-wò máa yá kíákíá. Okòwò jà tí kò bá sí ààtò- gb ndàá ì e fún máa ní ì òro púpò láti dojuk -yanjú, ju òwò tí àw n owó ìwé a -sísan àti jà tí kò ní owósan lé lórí l . Àìní ààtò-ì edéédé fún okòwò máa fa akùdé bá ìt síwájú àjùm -j e-p agbègbè tí ó y kí ó ní

p l p ànfààní, pàápàá níbi tí ó bá ti y kí àw n rù náà ti gba nu ibodè w lé ní p ìgbà, tí ó bá wà láb àkój . Àw n ì òro ìdókòwò tí ó j m nu ibodè ti fìdí janl láti bí i nnkan ogún dún séyìn. Ní àgbál gbáb èrò, ìlànà ìwòye yìí dábàá m ta t t . Lák k , bí ó til j pé àw n nu ibodè sì máa ―k n ‖ (f n n n) e p n ti n yàt n p ― d dí dí ‖ í, tí ó sì ti mú èrò àyípadà dé bá àjùm -j e-p agbègbè, pàápàá p lú àkosíl ìjáb èròngbà w n ní Aáfíríkà pé, ìf kàn e àw n iwé àw n ibùdók b ti gbèrú sí i. L nà kejì, jíj m gb tí ó ní ìfohùn- kan okòwò alágbègbè kò dà bí i pé o ní ipá lórí àkóp -j e-à ep rárá. L nà k a, ìgbés ríran òkòwò l w — n e àfihàn ara agbára tí ó lè mú kí àjùm -j - e-p agbègbè àti ìpal m tòót fún àjùm -j - e-p ní ìtum , tí ó sì lè e rù ba rù àìdúró déédé ìt síwájú jákè-jádò àgbáyé nìy n, nípa jij a aájú sí ìdàgbàsókè àw n àwùj tí kò tí ì fi b gbajúgbajà rárá.

Àdínkù Owó jà láti e Àfikún Owó Ìkópa nínú Ìpèsè jà Ìdókòwò Ète pàtàkì kan tí àmúwáyé Àdéhùn jà f (Free Trade Agreement) ní, ni láti e àfikún ìkópa àw n olóko-òwò láti il ìbòmíràn, àti láti mú àdínkù bá àw n ìpèsè jà, àti láti mú owó orí jà wál nípas àjùm -j e-p òwò lágbègbè. Oríl -èdè Aáfíríkà ti kópa dí nínú ìpèsè jà àgbáyé, àti nínú ìgbìyànjú àw n ì e w n mìíràn tí ó fààyè gba ì e ak ra-bí-òwú alántakùn; àm , nínú àw n ìdáw lé tí ó j ti ìpèsè àw n jà tí kò tí i parí, tàbí èlò tí kò nílò àtúnr ni w n kò dá sí irú akitiyan b . ùgb n ìrírí òwò àw n n kan bí i a í e (híhun, tít , aró rír / dídì) àti rírán, ìs gbogbolòwò-àt , (supá-makèètì), àti òwò gbogbo-nì e- oníwóróbo e àfihàn Oríl -èdè Aáfiríkà g g bí àwùj tí ó gbèrú síwájú nínú òwò í e, p lú ipa taakun-taakun w n nínú ajùm -j e-p òwò alágbègbè kan náà. K k r tí ó àfihàn òye yìí ni àdínkù owó jà bí rù bá ti gba ojútò bodè oríl -èdè gbogbo k já ní p l p ìgbà. Láti e àmúgbòòrò w ìpèsè àw n rù à-gbé-w lé-gbé-jáde àti láti e àtún e-túnr sí ìlànà àmójútó i àw n ay wé-òfin- rù ìbodè-wò, àti láti e ìt w gbà ìlànà òfin ìr rùn tí ó tún farahàn sí àwùj , ó e pàtàkì. Ní àtètè-múse èrò - WTO’s Trade Facilitation Agreement - ìgbès náa yóò e àdínkù àw n w jà, ní èyí tí àw n

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

16

e pàtàkì láti e àmúgbòòròsí ìpèsè jà fún ìt síwájú, ì

àmójútó àw n Ay wé- rùòfin-ibodè-

wò, àti láti e nà ìt w gbà tí ó r rùn, tí

ó sìfojú hàn sí gbogbo-gbòò bí i tìpìl

ti w n ti fi i l

ènìyàn / m gb Aáfíríkà – World Trade Organization(WTO)- yóò lè e. Àw n àj WTO e ìwòye pé í e àdínkù lórí r àkókò ní bode àw n ay wé- rù-òfin-wò tún lè e àgékúrú owó jà bí i ìdá m dógún nínú ìdá g rùn-ún fún àw n Oríl -èdè tí w n dàgbàsókè.

Nínú àw n ìwòye mìíràn g g bí òté àwomó fún Oríl -èdè tí a fi e àk síl èrò yìí, rí wà pé onírúurú èrè ni ó lè ti ibi í e ohun gbogbo ní ìlànà tí ó hànde sí àw n ènìyàn, àti í e àdínku àw n òfin àbàadì láti d àw n ay wé- rù-òfin-wò.

Níbi ti àmúgbòòrò àdéhùn okòwò ojú- àájú í e àti àw n ìgbèsè òwò nínú àw n ì e taakun-taakun bá ti wáyé, òfin ìpìl gb d j àmúlò.

kan lára àw n ì o ― fin on òkè- od ‖ ― í e ojú púp ‖ n n m l fin ni pé, irú àjùmò-j e-p agbègbè b yóò e ìdíwó òfin ìpìl láti i é g g bí ète àgbékal r tí ó fi j pé, àyípadà àw n òdiw n agbègbè b le nípa lágbàáyé. Kò ábà sí ibi tí ì òro yìí ti peleke jù l , bí kò e ní àyíká Oríl -èdè Aáfíríkà nínú Àj REC. Nígbà tí òfin ìpìl e pàtàkì láti múlò fun rù kíkó-jáde l sí òkèèrè, láti e adínà fún fífi- rù-rán , bí òfin onígbèdéke bá ti p jù, e ni w n máa jáw nínú òwò jà tí ó fún w n ní àdáy -fún-ní-à fààní tí àw n rù yòókù kò ní l , nítorí pé, irúf àw n òfin aj -m - rù k kan wà tí ó j òfin ìpìl , tí w n maa lò láti e àt lé-mójútó fún ni tí ó pèsè rù b fún ààbó pípé. í e Àmúlò À fààní Ìdókòwò Àgbáyé Ìdókòwò Àj Ìpèsè Ìr rùn/ Ìrànl w Àdínkù àdéhùn lórí àw n ì òro tí ó dojú k àw n ò ràjà nínú okòwò w n lè e okùnfà àfikún èrè ìsúná GDP lágbàáyé - láti n kan bí i ìgbà m fà, l nà ìl po m sàn-án (up to 6 times) ju kí w n y owó-sísan orí rù jà w n l . Bí gbogbo Oríl -èdè bá lè e àkóp ìdarí ì àkóso nu ibodè rù, p lú ìpèsè r ojúnà k àti ìlànà ìbánis r , kí w n sì e òdìw n, kódà, ìlàjì ì e-káríayé, èrè àgbáyé w n (GDP) yóò gbéras láti ìw n tírílí nù d là méjì- ó-lé-tírílí nù m fà ($2.6 trillion) - tí ó já sí, ìdá m rin-ó-lé-méje nínú ìdá g rùn-ún- (4.7 percent), nígbà tí àpap owó-náà àkójáde yóò ti lé sí i ní ìw n tírílí nù d là kan-ó-lé m fà tírílí nù d là ($1.6 trillion) – tí òun

náà j ìdá m rìnlá-ó-lé- márùn-ún nínú ìdá g rùn-ún (14.5 percent).

Láìsí ìrújú kankan, à fààní asop àgbáyé ti j òdìw n / àwòta ì e fún ìdókòwò. Bákan náà, bí a e wòye r , irú àw n Oríl -èdè Aáfíríkà bí i Rwanda, àti (Ethiopia àti Morocco) ti n lo à fààní àyípadà rere yìí ní tiw n. Dípò tí w n yóò fi máa fi àkókò òfò lórí ìf r j w nìkan, tí kò mú ìl síwájú bá ìlànà òfin èlé owó-orí rù, àw n Oríl -èdè náà ti e àtúntò-túnr sí nà gb ndàá tí ó e àfojúsùn lórí ìrànl w fún ìdókòwò.

Àdínkù nínú gbogbo gbèdéke owó orí rù / jà tí ó ní n kan e p lú òfin àw n ay wé- rù-òfin òkèèrè-wò àti àw n owó mìíràn tí ó lè e okùnfà àmúgbòòrò àyípadà l nà tí ó mú okòwò f jú sí i àti lórí àw n èròjà èèlò jà mìíràn tó j m irúf n kan kan náà nínú jà. Bákan náà, ìgbésè béè yóò e okùnfà ìkópa tí ó f jú bá okòwò l p ènìyan nínú ìpèsè jà láàrin agbègbè àti ní ìpele àgbáyé, níbi tí àw n jà ( rù) yóò sì ti máa gba nu ibodè w lé láìm ye-ìgbà.

fin g g r l ti ibìkan sí òmíràn Nítorí pé owó- -san orí jà àti àków lé rù láti òkèèrè ní àw n òfin àt lé kan, irú òfìn onígbèdéke b lè ní ipa lórí òfin ìpìl àti irú rù tí ó j . Àw n òdiw n kan wà tí yóò nílò láti fi m orírun tí rù jà b ti wá. Àw n n kan w nyìí ni w n kà sí àw n òfin ìpìl , b ni w n sì di igun pàtàkì mú nídìí r àdehùn ìdókòwò. Àw n òfin í é ojú àájú hànde, pàápàá, èyí tí ó wà lára àw n òfin ìpìl tí w n lò láti e àmúlele fún ìlànà í e ojú àájú nípas ìdásíl r ; ìbèèrè wá ni pé, èwò nínú àw n èèlò ìpèsè náà ni yóò ní à fààní láti tètè rí ààyè fún ojú àájú. G g bí ó ti rí nínú àdéhùn olókoòwò aláìj -mófin, ìdúnàá-dúrà lórí àw n òfin ìpìl fún CFTA e é e kó j èyí tó gbal kankan lórí àw n ilé-i ìdókòwò, tí ó bá wá ààyè fún ì ojú- àájú àti fún ìrànl w . Níbi tí r dé dúró, ìf r j w lórí èwo-lèwo ní síse ní, Ìw -oòrùn àti ààrin-gbùngbùn Aáfíríkà ní àw n òfin gbogbo-gboò, tí ó j àpap òfin at nil rùn, òfin ìpìl , tí ó e é se kí ó j òfin àw n ènìyàn il Ìlà-Oòrùn Asia àti agbègbè Pacific. Ní gb kejì, Egypt, Kenya, àti South Aáfíríkà ti pè fún í e àlàyé lójúnà àti m àw n irú òfin ìpìl , tí ó sì j m irúf kan ní-pàto; South Africa náà ti d gb n bèèrè fún ìrànl w lórí

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

18

e pàtàkì láti e àmúgbòòròsí ìpèsè jà fún ìt síwájú, ì

àmójútó àw n Ay wé- rùòfin-

ibodè-wò, àti láti e nà ìt w gbà tí ó

r rùn, tí ó sìfojú hàn sí gbogbo-gbòò bí i

tìpìl ti w n ti fi i l

í e àmójútó ìt síwájú láb ète láti mú àdínkù bá owó- -san orí rù- òfin-òwò àjùm j e-p àti ì òro okòwò aláìní-owó- -san lórí, g g bí àw n Àwùj Ìlà-Oòrùn Aáfíríkà (ÀÌA) - (EAC) ti e p lú àk síl à ey rí r ja/ìdókòwò w n, tí w n sì e àmójútó ì àti ày wò tí ó y , ní ìbámu p lú àkólo-kób rù à w n, láìní òfin kankan fún iye àkój owó ìdókòwò, ì e ojú e w n, àti àw n rù tí r bá kàn.

r àti àgbàj ìwé rí b sínú àká w n. Nítorí pé ìlànà í e ày wò gbígba ìwé- rí, ìbuw lù r yàt láti agbègbè kan sí èkejì, láàrin àw n Àj Alájùm -j e-p lAáfíríkà (RECs); í é ìt w gbà òfin w n kò y kí ó nirà rárá; pààpàá tí rí àfihàn ìwoye àfojúsùn yìí ti s nípa iye ètò ì àkóso, tí kò sì tó iye tí àfojúsùn àt yìnwà dábàá l . Nítorí náà, ó y kí ó r rùn láti fi ohùn kan; lák k ná, láti j e àgbéy wò nà tí w n yóò fi e àfiwé àw n òfin tí ó r m gbigba ìwé- rí ìj ba àti rí ìj rìí-sí gbígbà ìwé b . Ní ìyapa dí sí èrò ì aájú, ìpèsè àkój p (àw n ì òro tí ó bá dààmú àw n agbègbè tàbí àw n Oríl -èdè tí kò tí ì gbèrú tó àw n yòókù nínú Àj náà, tàbí àw n Oríl -èdè tí w n ní ìw yá-ìjà mìíràn, tí ó yàt sí ti ak gb w n lórí àkój p ì bé nínú ipò w n) fún nà àbáy nínú ìdojúk w n, ó y kí a m pé ó yàt láti agbègbè Àj (REC) kan sí ti lòmìíràn.

Òfin “ e é”, “Má e é” fún Àw n A ofin Ìdókòwò Alájùm -j e-p

Ó dájú pé gbogbo Oríl -èdè Aáfíríkà ni yóò gbé ìgbé ayé ìr rùn p lú ànfààní èrè tí ó dára nínú okòwò w n, bí àgbékal ìdókòwò àjùm -j e-p d d d d j k m l K ni n l k l fin dì n ìd h n j j m g k l ìd k g g l j m -j e-p àti nà àbáy sí ewu tí ó dènà à ey rí à fààní náà? Lák k ná, ìw nyìí ni àw n n kan tí kò t nà fún àw n a òfin ìlànà Ìdókòwò Àjùm -j e-p láti e. • Má e dààmú ara r lórí àw n àbùm aj m -

ohun tí ó lè e òkùnfà jíju-àwà-síl nígbà tí ìy nu lórí òfin àdá e àw n ènìyàn Oríl -èdè bá y jú, nítorí pé, àw n òfin b máa e ìpèsè fún àgbéy wò àw n àlàkal òfin akójánu, í e ìgb kànlé nínú àw n ènìyàn, kí a sì máa e ày wò àw n ìy nu tí r ò èlú lè mú wá fún àgbéjáde òfin mìíràn tí ó kapa ì òro aláìnìí-san-owó- -san orí rù òfin.

• Má e pa ìpèsè àw n nnkan amáyér rùn àrít kasí tì (gbogbo òfin ìdásíl r àti àw n tí ó fara pé w n), w n e pàtàkì láti lè j èrè ìdókòwò, nínú ìpèsè àw n ohun amáyér rùn àrígbámú náà bí i (ìpèsè ojú- nà ìrìn mótò, rélùwéè, àw n arópòó-dògiri tí ó n s ìlú kan p m òmíràn àti ìpèsè ìdíkò ìrìn ojú-omi).

• Má e gbàgbó pé àjùm -j e-p okòwò nìkan ni yóò jé orísun èrè àti ì e amóríyá r p t fún òrò ètò ì úná ní àw n Oríl -èdè tí wón ti ní ìdàgbàsókè ju àwon kan l , nítorí pé ìrànlówó ìdókòwò fún ì úná w n ti f jú yípo ní gbogbo nà.

• Má e fojú kéré pé, bí àw n èròjà ìlò, oúnj inú ilé kò e lówó lórí tó ní àw n àwùj kan, kí o wá e àgbélé owó- -san fún àw n jà bí i ìr sì àti úgà, g g bí àw n èròjà tí owó òde orí w n kì í gbéra ní àw n agbègbè Ìw -Oòrùn àw n Ìpínl Oríl –èdè Aáfíríkà àti ní (àw n ibi tí ó ti máa n keré jù l ) ni Ìlà-Oòrùn agbègbè Aáfíríkà.

• Má e e àgbélé owó-orí fún irúf àw n jà kan ní pàtó, tàbí kí o yan àw n irúf ilé-i kan ojú, láb èrò pé ìpèsè òwò jà tiw n yàt láb òfin ìpìl . Àm àk síl ìs r sí láb òfin àlàkal kan fi hàn pé, àw n agb nus òlùdókòwò il Aáfíríkà kan ti e àwárí àti ì àmì-sí fún àw n èròjà ìpèsè láti ilé-i bí i g rún-ún m rin, fún àyàn ojú àti láti yanjú r tiw n l nà tí ó yàt .

á , w n Òfin A eég fún

d w jà • í e àmójútó ìt síwájú láb ète láti mú àdínkù

bá owó- -san orí rù-òfin-òwò àjùm j e-p àti ì òro okòwò aláìní-owó- -san lórí, g g bí àw n àwùj kan ti e ní jà àj ná p lú

àk síl à ey rí r ja/ìdókòwò w n, tí w n sì n e àkíyèsí ìsó rù ní ìbámu pèlú òfin ìrìn aláìfòfin-dè- rù, ì e àti àw n rù gbogbo. • í e ày kúrò gbogbo àw n ìlànà òfin abojú-

méjì alájùm -j e òde-òní ní Aáfíríkà, kí a sì pa òfin ìpìl m l nà tí kò nira kan-kan-an-kan, ùgb n l nà tí ó yéni, tí kò díjú, tí ó sì r rùn láti e àtún e sí, àti l nà tí kò farasin fún nik ni. Yóò lè e àfikún àj s p inú-ilé lórí ìdókòwò Aáfíríkà láti nnkan bí i ìdá márùndín-lógún nínú g rùn-ún, fún èrè nnkan bí i bílí nù méjì d là àti mej ($2.8 billion), ó lè

• kere lóòót , ùgb n ohun tí ó ye kí a dunnú sí ni; nítórí bí àkókò yìí e rí, tí p l p àw n adáàbò-bo òrò ètò ì úná n dìde fún òrí ìírísìí, tí àyípadà sì n dé bá gbogbo nnkan nípas òrò ètò ì úná tí ó j ì e káríayé àti àwon ì l èdè ìyapa láàrin Oríl -èdè China àti United

Nínú àw n ìwòye mìíràn g g bí òté àwomó fún Oríl -èdè tí a fi e àk síl èrò yìí, rí wà pé onírúurú èrè ni ó lè ti ibi í e ohun gbogbo ní ìlànà tí ó hànde sí àw n ènìyàn, àti í e àdínku àw n òfin àbàadì láti d àw n ay wé- rù-òfin-wò.

Níbi ti àmúgbòòrò àdéhùn okòwò ojú- àájú í e àti àw n ìgbèsè òwò nínú àw n ì e taakun-taakun bá ti wáyé, òfin ìpìl gb d j àmúlò.

kan lára àw n ì o ― fin on òkè- od ‖ ― í e ojú púp ‖ n n m l fin ni p i j m -j e-p agbègbè b yóò e ìdíwó òfin ìpìl láti i é g g bí ète àgbékal r tí ó fi j pé, àyípadà àw n òdiw n agbègbè b le nípa lágbàáyé. Kò ábà sí ibi tí ì òro yìí ti peleke jù l , bí kò e ní àyíká Oríl -èdè Aáfíríkà nínú Àj REC. Nígbà tí òfin ìpìl e pàtàkì láti múlò fun rù kíkó-jáde l sí òkèèrè, láti e adínà fún fífi- rù-rán , bí òfin onígbèdéke bá ti p jù, e ni w n máa jáw nínú òwò jà tí ó fún w n ní àdáy -fún-ní-à fààní tí àw n rù yòókù kò ní l , nítorí pé, irúf àw n òfin aj -m - rù k kan wà tí ó j òfin ìpìl , tí w n maa lò láti e àt lé-mójútó fún ni tí ó pèsè rù b fún ààbó pípé. í e Àmúlò À fààní Ìdókòwò Àgbáyé Ìdókòwò Àj Ìpèsè Ìr rùn/ Ìrànl w Àdínkù àdéhùn lórí àw n ì òro tí ó dojú k àw n ò ràjà nínú okòwò w n lè e okùnfà àfikún èrè ìsúná GDP lágbàáyé - láti n kan bí i ìgbà m fà, l nà ìl po m sàn-án (6 to ix times) ju kí w n y owó-sísan orí rù jà w n l . Bí gbogbo Oríl -èdè bá lè e àkóp ìdarí ì àkóso nu ibodè rù, p lú ìpèsè r ojúnà k àti ìlànà ìbánis r , kí w n sì e òdìw n, kódà, ìlàjì ì e-káríayé, èrè àgbáyé w n (GDP) yóò gbéras láti ìw n tírílí nù d là méjì- ó-lé-tírílí nù m fà ($2.6 trillion) - tí ó já sí, ìdá m rin-ó-lé-méje nínú ìdá g rùn-ún- (4.7 percent), nígbà tí àpap owó-náà àkójáde yóò ti lé sí i ní ìw n tírílí nù d là kan-ó-lé m fà tírílí nù d là ($1.6 trillion) – tí òun náà j ìdá m rìnlá-ó-lé- márùn-ún nínú ìdá g rùn-ún (14.5 percent).

Láìsí ìrújú kankan, à fààní asop àgbáyé ti j òdìw n / àwòta ì e fún ìdókòwò. Bákan náà, bí a e wòye r , irú àw n Oríl -èdè Aáfíríkà bí i Rwanda, àti (Ethiopia àti Morocco) ti n lo à fààní àyípadà rere yìí ní tiw n. Dípò tí w n yóò fi máa

fi àkókò òfò lórí ìf r j w nìkan, tí kò mú ìl síwájú bá ìlànà òfin èlé owó-orí rù, àw n Oríl -èdè náà ti e àtúntò-túnr sí nà gb ndàá tí ó e àfojúsùn lórí ìrànl w fún ìdókòwò.

Àdínkù nínú gbogbo gbèdéke owó orí rù / jà tí ó ní n kan e p lú òfin àw n ay wé- rù-òfin òkèèrè-wò àti àw n owó mìíràn tí ó lè e okùnfà àmúgbòòrò àyípadà l nà tí ó mú okòwò f jú sí i àti lórí àw n èròjà èèlò jà mìíràn tó j m irúf n kan kan náà nínú jà. Bákan náà, ìgbésè béè yóò e okùnfà ìkópa tí ó f jú bá okòwò l p ènìyan nínú ìpèsè jà láàrin agbègbè àti ní ìpele àgbáyé, níbi tí àw n jà ( rù) yóò sì ti máa gba nu ibodè w lé láìm ye-ìgbà.

Àfiwéra Àw n Òfin Ìpìl Nítorí pé owó- -san orí jà àti àków lé rù láti òkèèrè ní àw n òfin àt lé kan, irú òfìn onígbèdéke b lè ní ipa lórí òfin ìpìl àti irú rù tí ó j . Àw n òdiw n kan wà tí yóò nílò láti fi m orírun tí rù jà b ti wá. Àw n n kan w nyìí ni w n kà sí àw n òfin ìpìl , b ni w n sì di igun pàtàkì mú nídìí r àdehùn ìdókòwò. Àw n òfin í é ojú àájú hànde, pàápàá, èyí tí ó wà lára àw n òfin ìpìl tí w n lò láti e àmúlele fún ìlànà í e ojú àájú nípas ìdásíl r ; ìbèèrè wá ni pé, èwò nínú àw n èèlò ìpèsè náà ni yóò ní à fààní láti tètè rí ààyè fún ojú àájú.

G g bí ó ti rí nínú àdéhùn olókoòwò aláìj -mófin, ìdúnàá-dúrà lórí àw n òfin ìpìl fún CFTA e é e kó j èyí tó gbal kankan lórí àw n ilé-i ìdókòwò, tí ó bá wá ààyè fún ì ojú- àájú àti fún ìrànl w . Níbi tí r dé dúró, ìf r j w lórí èwo-lèwo ní síse ní, Ìw -oòrùn àti ààrin-gbùngbùn Aáfíríkà ní àw n òfin gbogbo-gboò, tí ó j àpap òfin at nil rùn, òfin ìpìl , tí ó e é se kí ó j òfin àw n ènìyàn il Ìlà-Oòrùn Asia àti agbègbè Pacific. Ní gb kejì, Egypt, Kenya, àti South Aáfíríkà ti pè fún í e àlàyé lójúnà àti m àw n irú òfin ìpìl , tí ó sì j m irúf kan ní-pàto; South Africa náà ti d gb n bèèrè fún ìrànl w lórí nà àti-gba à ìf w sí fún Oríl -èdè Southern Aáfírikà, ìt síwájú ìdàgbàsókè àw n èwe, òfin ìt síwájú àwùj lórí òté kan fún irúf jà tàbí irúf òfin kan ní pàtó, tí ó sì j ti ìpìnl

Àw n òfin ìpìl yóò tún lè e àmójútó ìdájó tí ó y lórí àw n òfin àgbékal ìj ba l j gb r , ní èyí tí ó kó r gbígba ìwé- rí, ìbuw lù

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

17

í e àmójútó ìt síwájú láb ète láti mú àdínkù bá owó- -san orí rù- òfin-òwò àjùm j e-p àti ì òro okòwò aláìní-owó- -san lórí, g g bí àw n Àwùj Ìlà-Oòrùn Aáfíríkà (ÀÌA) - (EAC) ti e p lú àk síl à ey rí r ja/ìdókòwò w n, tí w n sì e àmójútó ì àti ày wò tí ó y , ní ìbámu p lú àkólo-kób rù jà w n, láìní òfin kankan fún iye àkój owó ìdókòwò, ì e ojú e w n, àti àw n rù tí r bá kàn.

ìrànl w lórí nà àti-gba à ìf w sí fún Oríl -èdè Southern Aáfírikà, ìt síwájú ìdàgbàsókè àw n èwe, òfin ìt síwájú àwùj lórí òté kan fúnr àti àgbàj ìwé rí b sínú àká w n. Nítorí pé ìlànà í e ày wò gbígba ìwé- rí, ìbuw lù r yàt láti agbègbè kan sí èkejì, láàrin àw n Àj Alájùm -j e-p lAáfíríkà (RECs); í é ìt w gbà òfin w n kò y kí ó nirà rárá; pààpàá tí rí àfihàn ìwoye àfojúsùn yìí ti s nípa iye ètò ì àkóso, tí kò sì tó iye tí àfojúsùn àt yìnwà dábàá l . Nítorí náà, ó y kí ó r rùn láti fi ohùn kan; lák k ná, láti j e àgbéy wò nà tí w n yóò fi e àfiwé àw n òfin tí ó r m gbigba ìwé- rí ìj ba àti rí ìj rìí-sí gbígbà ìwé b . Ní ìyapa dí sí èrò ì aájú, ìpèsè àkój p (àw n ì òro tí ó bá dààmú àw n agbègbè tàbí àw n Oríl -èdè tí kò tí ì gbèrú tó àw n yòókù nínú Àj náà, tàbí àw n Oríl -èdè tí w n ní ìw yá-ìjà mìíràn, tí ó yàt sí ti ak gb w n lórí àkój p ì bé nínú ipò w n) fún nà àbáy nínú ìdojúk w n, ó y kí a m pé ó yàt láti agbègbè Àj (REC) kan sí ti lòmìíràn.

Òfin “ e é”, “Má e é” fún Àw n A ofin Ìdókòwò Alájùm j e-p

Ó dájú pé gbogbo Oríl -èdè Aáfíríkà ni yóò gbé ìgbé ayé ìr rùn p lú ànfààní èrè tí ó dára nínú okòwò w n, bí àgbékal ìdókòwò àjùm -j e-p d d d d j k m l K ni n l k l fin d n d h n j j m g k l d k g g l j m -j e-p àti nà àbáy sí ewu tí ó dènà à ey rí à fààní náà? Lák k ná, ìw nyìí ni àw n n kan tí kò t nà fún àw n a t -ìlànà òfin àmúlò d m - e-p l ti e. • Má e dààmú ara r lórí àw n àbùm aj m -

ohun tí ó lè e òkùnfà jíju-àwà-síl nígbà tí ìy nu lórí òfin àdá e àw n ènìyàn Oríl -èdè bá y jú, nítorí pé, àw n òfin b máa e ìpèsè fún àgbéy wò àw n àlàkal òfin akójánu, í e ìgb kànlé nínú àw n ènìyàn, kí a sì máa e ày wò àw n ìy nu tí r ò èlú lè mú wá fún àgbéjáde òfin mìíràn tí ó kapa ì òro aláìnìí-san-owó- -san orí rù òfin.

• Má e pa ìpèsè àw n nnkan amáyér rùn àrít kasí tì (gbogbo òfin ìdásíl r àti àw n tí ó fara pé w n), w n e pàtàkì láti lè j èrè

ìdókòwò, nínú ìpèsè àw n ohun amáyér rùn àrígbámú náà bí i (ìpèsè ojú- nà ìrìn mótò, rélùwéè, àw n arópòó-dògiri tí ó n s ìlú kan p m òmíràn àti ìpèsè ìdíkò ìrìn ojú-omi).

• Má e gbàgbó pé àjùm -j e-p okòwò nìkan ni yóò jé orísun èrè àti ì e amóríyá r p t fún òrò ètò ì úná ní àw n Oríl -èdè tí wón ti ní ìdàgbàsókè ju àwon kan l , nítorí pé ìrànlówó ìdókòwò fún ì úná w n ti f jú yípo ní gbogbo nà.

• Má e fojú kéré pé, bí àw n èròjà ìlò, oúnj inú ilé kò e lówó lórí tó ní àw n àwùj kan, kí o wá e àgbélé owó- -san fún àw n jà bí i ìr sì àti úgà, g g bí àw n èròjà tí owó òde orí w n kì í gbéra ní àw n agbègbè Ìw -Oòrùn àw n Ìpínl Oríl –èdè Aáfíríkà àti ní (àw n ibi tí ó ti máa n keré jù l ) ni Ìlà-Oòrùn agbègbè Aáfíríkà.

• Má e e àgbélé owó-orí fún irúf àw n jà kan ní pàtó, tàbí kí o yan àw n irúf ilé-i kan ojú, láb èrò pé ìpèsè òwò jà tiw n yàt láb òfin ìpìl . Àm àk síl ìs r sí láb òfin àlàkal kan fi hàn pé, àw n agb nus òlùdókòwò il Aáfíríkà kan ti e àwárí àti ì àmì-sí fún àw n èròjà ìpèsè láti ilé-i bí i g rún-ún m rin, fún àyàn ojú àti láti yanjú r tiw n l nà tí ó yàt .

n fin A e g f n d jà • í e àmójútó ìt síwájú láb ète láti mú àdínkù

bá owó- -san orí rù-òfin-òwò àjùm j e-p àti ì òro okòwò aláìní-owó- -san lórí, g g bí àw n àwùj kan ti e ní jà àj ná p lú

àk síl à ey rí r ja/ìdókòwò w n, tí w n sì n e àkíyèsí ìsó rù ní ìbámu pèlú òfin ìrìn aláìfòfin-dè- rù, ì e àti àw n rù gbogbo. • í e ày kúrò gbogbo àw n ìlànà òfin abojú-

méjì alájùm -j e òde-òní ní Aáfíríkà, kí a sì pa òfin ìpìl m l nà tí kò nira kan-kan-an-kan, ùgb n l nà tí ó yéni, tí kò díjú, tí ó sì r rùn láti e àtún e sí, àti l nà tí kò farasin fún nik ni. Yóò lè e àfikún àj s p inú-ilé lórí ìdókòwò Aáfíríkà láti nnkan bí i ìdá márùndín-lógún nínú g rùn-ún, fún èrè nnkan bí i bílí nù méjì d là àti mej ($2.8 billion), ó lè kere lóòót , ùgb n ohun tí ó ye kí a dunnú sí ni; nítórí bí àkókò yìí e rí, tí p l p àw n adáàbò-bo òrò ètò ì úná n dìde fún òrí ìírísìí,

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

19

e pàtàkì láti e àmúgbòòròsí ìpèsè jà fún ìt síwájú, ì

àmójútó àw n Ay wé- rùòfin-

ibodè-wò, àti láti e nà ìt w gbà tí ó

r rùn, tí ó sìfojú hàn sí gbogbo-gbòò bí i

tìpìl ti w n ti fi i l

í e àmójútó ìt síwájú láb ète láti mú àdínkù bá owó- -san orí rù- òfin-òwò àjùm j e-p àti ì òro okòwò aláìní-owó- -san lórí, g g bí àw n Àwùj Ìlà-Oòrùn Aáfíríkà (ÀÌA) - (EAC) ti e p lú àk síl à ey rí r ja/ìdókòwò w n, tí w n sì e àmójútó ì àti ày wò tí ó y , ní ìbámu p lú àkólo-kób rù à w n, láìní òfin kankan fún iye àkój owó ìdókòwò, ì e ojú e w n, àti àw n rù tí r bá kàn.

r àti àgbàj ìwé rí b sínú àká w n. Nítorí pé ìlànà í e ày wò gbígba ìwé- rí, ìbuw lù r yàt láti agbègbè kan sí èkejì, láàrin àw n Àj Alájùm -j e-p lAáfíríkà (RECs); í é ìt w gbà òfin w n kò y kí ó nirà rárá; pààpàá tí rí àfihàn ìwoye àfojúsùn yìí ti s nípa iye ètò ì àkóso, tí kò sì tó iye tí àfojúsùn àt yìnwà dábàá l . Nítorí náà, ó y kí ó r rùn láti fi ohùn kan; lák k ná, láti j e àgbéy wò nà tí w n yóò fi e àfiwé àw n òfin tí ó r m gbigba ìwé- rí ìj ba àti rí ìj rìí-sí gbígbà ìwé b . Ní ìyapa dí sí èrò ì aájú, ìpèsè àkój p (àw n ì òro tí ó bá dààmú àw n agbègbè tàbí àw n Oríl -èdè tí kò tí ì gbèrú tó àw n yòókù nínú Àj náà, tàbí àw n Oríl -èdè tí w n ní ìw yá-ìjà mìíràn, tí ó yàt sí ti ak gb w n lórí àkój p ì bé nínú ipò w n) fún nà àbáy nínú ìdojúk w n, ó y kí a m pé ó yàt láti agbègbè Àj (REC) kan sí ti lòmìíràn.

Òfin “ e é”, “Má e é” fún Àw n A ofin Ìdókòwò Alájùm -j e-p

Ó dájú pé gbogbo Oríl -èdè Aáfíríkà ni yóò gbé ìgbé ayé ìr rùn p lú ànfààní èrè tí ó dára nínú okòwò w n, bí àgbékal ìdókòwò àjùm -j e-p d d d d j k m l K ni n l k l fin dì n ìd h n j j m g k l ìd k g g l j m -j e-p àti nà àbáy sí ewu tí ó dènà à ey rí à fààní náà? Lák k ná, ìw nyìí ni àw n n kan tí kò t nà fún àw n a òfin ìlànà Ìdókòwò Àjùm -j e-p láti e. • Má e dààmú ara r lórí àw n àbùm aj m -

ohun tí ó lè e òkùnfà jíju-àwà-síl nígbà tí ìy nu lórí òfin àdá e àw n ènìyàn Oríl -èdè bá y jú, nítorí pé, àw n òfin b máa e ìpèsè fún àgbéy wò àw n àlàkal òfin akójánu, í e ìgb kànlé nínú àw n ènìyàn, kí a sì máa e ày wò àw n ìy nu tí r ò èlú lè mú wá fún àgbéjáde òfin mìíràn tí ó kapa ì òro aláìnìí-san-owó- -san orí rù òfin.

• Má e pa ìpèsè àw n nnkan amáyér rùn àrít kasí tì (gbogbo òfin ìdásíl r àti àw n tí ó fara pé w n), w n e pàtàkì láti lè j èrè ìdókòwò, nínú ìpèsè àw n ohun amáyér rùn àrígbámú náà bí i (ìpèsè ojú- nà ìrìn mótò, rélùwéè, àw n arópòó-dògiri tí ó n s ìlú kan p m òmíràn àti ìpèsè ìdíkò ìrìn ojú-omi).

• Má e gbàgbó pé àjùm -j e-p okòwò nìkan ni yóò jé orísun èrè àti ì e amóríyá r p t fún òrò ètò ì úná ní àw n Oríl -èdè tí wón ti ní ìdàgbàsókè ju àwon kan l , nítorí pé ìrànlówó ìdókòwò fún ì úná w n ti f jú yípo ní gbogbo nà.

• Má e fojú kéré pé, bí àw n èròjà ìlò, oúnj inú ilé kò e lówó lórí tó ní àw n àwùj kan, kí o wá e àgbélé owó- -san fún àw n jà bí i ìr sì àti úgà, g g bí àw n èròjà tí owó òde orí w n kì í gbéra ní àw n agbègbè Ìw -Oòrùn àw n Ìpínl Oríl –èdè Aáfíríkà àti ní (àw n ibi tí ó ti máa n keré jù l ) ni Ìlà-Oòrùn agbègbè Aáfíríkà.

• Má e e àgbélé owó-orí fún irúf àw n jà kan ní pàtó, tàbí kí o yan àw n irúf ilé-i kan ojú, láb èrò pé ìpèsè òwò jà tiw n yàt láb òfin ìpìl . Àm àk síl ìs r sí láb òfin àlàkal kan fi hàn pé, àw n agb nus òlùdókòwò il Aáfíríkà kan ti e àwárí àti ì àmì-sí fún àw n èròjà ìpèsè láti ilé-i bí i g rún-ún m rin, fún àyàn ojú àti láti yanjú r tiw n l nà tí ó yàt .

á , w n Òfin A eég fún

d w jà • í e àmójútó ìt síwájú láb ète láti mú àdínkù

bá owó- -san orí rù-òfin-òwò àjùm j e-p àti ì òro okòwò aláìní-owó- -san lórí, g g bí àw n àwùj kan ti e ní jà àj ná p lú

àk síl à ey rí r ja/ìdókòwò w n, tí w n sì n e àkíyèsí ìsó rù ní ìbámu pèlú òfin ìrìn aláìfòfin-dè- rù, ì e àti àw n rù gbogbo. • í e ày kúrò gbogbo àw n ìlànà òfin abojú-

méjì alájùm -j e òde-òní ní Aáfíríkà, kí a sì pa òfin ìpìl m l nà tí kò nira kan-kan-an-kan, ùgb n l nà tí ó yéni, tí kò díjú, tí ó sì r rùn láti e àtún e sí, àti l nà tí kò farasin fún nik ni. Yóò lè e àfikún àj s p inú-ilé lórí ìdókòwò Aáfíríkà láti nnkan bí i ìdá márùndín-lógún nínú g rùn-ún, fún èrè nnkan bí i bílí nù méjì d là àti mej ($2.8 billion), ó lè

• kere lóòót , ùgb n ohun tí ó ye kí a dunnú sí ni; nítórí bí àkókò yìí e rí, tí p l p àw n adáàbò-bo òrò ètò ì úná n dìde fún òrí ìírísìí, tí àyípadà sì n dé bá gbogbo nnkan nípas òrò ètò ì úná tí ó j ì e káríayé àti àwon ì l èdè ìyapa láàrin Oríl -èdè China àti United

e pàtàkì láti e àmúgbòòròsí ìpèsè jà fún ìt síwájú, ì

àmójútó àw n Ay wé- rùòfin-

ibodè-wò, àti láti e nà ìt w gbà tí ó

r rùn, tí ó sìfojú hàn sí gbogbo-gbòò bí i

tìpìl ti w n ti fi i l

í e àmójútó ìt síwájú láb ète láti mú àdínkù bá owó- -san orí rù- òfin-òwò àjùm j e-p àti ì òro okòwò aláìní-owó- -san lórí, g g bí àw n Àwùj Ìlà-Oòrùn Aáfíríkà (ÀÌA) - (EAC) ti e p lú àk síl à ey rí r ja/ìdókòwò w n, tí w n sì e àmójútó ì àti ày wò tí ó y , ní ìbámu p lú àkólo-kób rù à w n, láìní òfin kankan fún iye àkój owó ìdókòwò, ì e ojú e w n, àti àw n rù tí r bá kàn.

r àti àgbàj ìwé rí b sínú àká w n. Nítorí pé ìlànà í e ày wò gbígba ìwé- rí, ìbuw lù r yàt láti agbègbè kan sí èkejì, láàrin àw n Àj Alájùm -j e-p lAáfíríkà (RECs); í é ìt w gbà òfin w n kò y kí ó nirà rárá; pààpàá tí rí àfihàn ìwoye àfojúsùn yìí ti s nípa iye ètò ì àkóso, tí kò sì tó iye tí àfojúsùn àt yìnwà dábàá l . Nítorí náà, ó y kí ó r rùn láti fi ohùn kan; lák k ná, láti j e àgbéy wò nà tí w n yóò fi e àfiwé àw n òfin tí ó r m gbigba ìwé- rí ìj ba àti rí ìj rìí-sí gbígbà ìwé b . Ní ìyapa dí sí èrò ì aájú, ìpèsè àkój p (àw n ì òro tí ó bá dààmú àw n agbègbè tàbí àw n Oríl -èdè tí kò tí ì gbèrú tó àw n yòókù nínú Àj náà, tàbí àw n Oríl -èdè tí w n ní ìw yá-ìjà mìíràn, tí ó yàt sí ti ak gb w n lórí àkój p ì bé nínú ipò w n) fún nà àbáy nínú ìdojúk w n, ó y kí a m pé ó yàt láti agbègbè Àj (REC) kan sí ti lòmìíràn.

Òfin “ e é”, “Má e é” fún Àw n A ofin Ìdókòwò Alájùm -j e-p

Ó dájú pé gbogbo Oríl -èdè Aáfíríkà ni yóò gbé ìgbé ayé ìr rùn p lú ànfààní èrè tí ó dára nínú okòwò w n, bí àgbékal ìdókòwò àjùm -j e-p d d d d j k m l K ni n l k l fin dì n ìd h n j j m g k l ìd k g g l j m -j e-p àti nà àbáy sí ewu tí ó dènà à ey rí à fààní náà? Lák k ná, ìw nyìí ni àw n n kan tí kò t nà fún àw n a òfin ìlànà Ìdókòwò Àjùm -j e-p láti e. • Má e dààmú ara r lórí àw n àbùm aj m -

ohun tí ó lè e òkùnfà jíju-àwà-síl nígbà tí ìy nu lórí òfin àdá e àw n ènìyàn Oríl -èdè bá y jú, nítorí pé, àw n òfin b máa e ìpèsè fún àgbéy wò àw n àlàkal òfin akójánu, í e ìgb kànlé nínú àw n ènìyàn, kí a sì máa e ày wò àw n ìy nu tí r ò èlú lè mú wá fún àgbéjáde òfin mìíràn tí ó kapa ì òro aláìnìí-san-owó- -san orí rù òfin.

• Má e pa ìpèsè àw n nnkan amáyér rùn àrít kasí tì (gbogbo òfin ìdásíl r àti àw n tí ó fara pé w n), w n e pàtàkì láti lè j èrè ìdókòwò, nínú ìpèsè àw n ohun amáyér rùn àrígbámú náà bí i (ìpèsè ojú- nà ìrìn mótò, rélùwéè, àw n arópòó-dògiri tí ó n s ìlú kan p m òmíràn àti ìpèsè ìdíkò ìrìn ojú-omi).

• Má e gbàgbó pé àjùm -j e-p okòwò nìkan ni yóò jé orísun èrè àti ì e amóríyá r p t fún òrò ètò ì úná ní àw n Oríl -èdè tí wón ti ní ìdàgbàsókè ju àwon kan l , nítorí pé ìrànlówó ìdókòwò fún ì úná w n ti f jú yípo ní gbogbo nà.

• Má e fojú kéré pé, bí àw n èròjà ìlò, oúnj inú ilé kò e lówó lórí tó ní àw n àwùj kan, kí o wá e àgbélé owó- -san fún àw n jà bí i ìr sì àti úgà, g g bí àw n èròjà tí owó òde orí w n kì í gbéra ní àw n agbègbè Ìw -Oòrùn àw n Ìpínl Oríl –èdè Aáfíríkà àti ní (àw n ibi tí ó ti máa n keré jù l ) ni Ìlà-Oòrùn agbègbè Aáfíríkà.

• Má e e àgbélé owó-orí fún irúf àw n jà kan ní pàtó, tàbí kí o yan àw n irúf ilé-i kan ojú, láb èrò pé ìpèsè òwò jà tiw n yàt láb òfin ìpìl . Àm àk síl ìs r sí láb òfin àlàkal kan fi hàn pé, àw n agb nus òlùdókòwò il Aáfíríkà kan ti e àwárí àti ì àmì-sí fún àw n èròjà ìpèsè láti ilé-i bí i g rún-ún m rin, fún àyàn ojú àti láti yanjú r tiw n l nà tí ó yàt .

á , w n Òfin A eég fún

d w jà • í e àmójútó ìt síwájú láb ète láti mú àdínkù

bá owó- -san orí rù-òfin-òwò àjùm j e-p àti ì òro okòwò aláìní-owó- -san lórí, g g bí àw n àwùj kan ti e ní jà àj ná p lú

àk síl à ey rí r ja/ìdókòwò w n, tí w n sì n e àkíyèsí ìsó rù ní ìbámu pèlú òfin ìrìn aláìfòfin-dè- rù, ì e àti àw n rù gbogbo. • í e ày kúrò gbogbo àw n ìlànà òfin abojú-

méjì alájùm -j e òde-òní ní Aáfíríkà, kí a sì pa òfin ìpìl m l nà tí kò nira kan-kan-an-kan, ùgb n l nà tí ó yéni, tí kò díjú, tí ó sì r rùn láti e àtún e sí, àti l nà tí kò farasin fún nik ni. Yóò lè e àfikún àj s p inú-ilé lórí ìdókòwò Aáfíríkà láti nnkan bí i ìdá márùndín-lógún nínú g rùn-ún, fún èrè nnkan bí i bílí nù méjì d là àti mej ($2.8 billion), ó lè

• kere lóòót , ùgb n ohun tí ó ye kí a dunnú sí ni; nítórí bí àkókò yìí e rí, tí p l p àw n adáàbò-bo òrò ètò ì úná n dìde fún òrí ìírísìí, tí àyípadà sì n dé bá gbogbo nnkan nípas òrò ètò ì úná tí ó j ì e káríayé àti àwon ì l èdè ìyapa láàrin Oríl -èdè China àti United

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

18

e i m l nl j f n

ètò n n g og o g g e p k k e m l e n n n k m i n p d n k

m e m j o e n l -jáde.

tí àyípadà sì n dé bá gbogbo nnkan nípas òrò ètò ì úná tí ó j ì e káríayé àti àwon ì l èdè ìyapa láàrin Oríl -èdè China àti United irúf jà tàbí irúf òfin kan ní pàtó, tí ó sì j ti ìpìnl

• Àw n òfin ìpìl yóò tún lè e àmójútó ìdájó tí ó y lórí àw n òfin àgbékal ìj ba l j gb r , ní èyí tí ó kó r gbígba ìwé- rí, ìbuw lù States bákan náà ni láàrin Britain àti mainland Europe tí ìyapa dé sí w n. • í e àfày gbogbo ì ro àw n rù jà òkòwò

tí kò ní owó-n-san orí rù, àti owò i à esin-ni inú okòwò, àti lórí àw n ìdí pàtàkì tí w n fi e ìrànw fún oríl -èdè, níw n ìgbà tí ó j pé gbogbo akópa nínú okòwò il Aáfíríkà ni w n e àmúlò òfin yìí fún káríkárí. Nígbà tí a bá e àfikún àw n owó-orí rù tí a y kúrò, ìw nyìí yóo e àfikún sí òwò àti ìgbéras àkój p èrè tí ó w lé sí bílí nù m tàdín-lógójì d là ($37 billion), àti pé èrè owó-n-san ti àgbáyé yóò ti gbéra di mílí nù m dógún d là ($15 billion), èyí tí ó kúrò ní kèrémí.

• Ì àmúlò àdéhùn ìrànl w ìdòkòwò ní àfikún sí èròngbà WTO’s máa e àdínkù iye àkókò tí ó máa n gbàniyàn láti gbéra kúrò ní àw n nu ibodè náà, àti láti e irúf ìbádòwòp tí ènìyàn bá f e níb láìj pé iye owó j àsom òdìw n owó-n-sàn. Bí a bá e àfikún ày kúrò owó-orí rù yìí àti èyí tí kò ní ì òro owó-orí rù, ó e é e kí ìy n náà fún wà ní àpap èrè àníkún bí i ìdá m ta-lé-ní y hóró márùn-ún nínú ìdá g rùn-ún tí ó j gbogbo èrè GDP lágbàáyé, tí ó fi s àpap èrè náà di kúnr r iye g rùn-ún bílí nù d là.

• í e àgbéy wò ipa tí àdínkù iye owó-orí rù sísán máa ní lórí àw n Oríl -èdè tí ó n gbèras , sísan ìlàjì iye tí ó y kí w n san, àti ì òro àìní-owó orí rù sísan lórí àw n oríl -èdè tí w n fún ní ìrànw ìyàs t . Èyí náà lè e okùnfà èlé èrè (GDP) ìdá m rin-lé-márùn-ún nínú ìdá g rùn-ún fún Aáfíríkà, àti fún àfikún bílí nù m kànlél gb n d là ($31 billion), tí ó já sí pé gbogbo èrè yóò máa l sí bílí nù g rùn-ún àti m rìnlé-l gb n bílí nù d là ($134 billion).

• Bákan náà, tí a bá e g d Hóró méjì nínú ìdá g n-ún nínú ìdá g n- n o -o n l k l l i d n l -èdè tí n n n àti g o g i l l m g n- n l n

m j àti d m l n d l ($850 million) l l d n láti e ètò n ìdókòwò. p t a g g s d s l p s r l f n l g g e g n g nforo n tor p p l p Or l - d ni n ti f n r n p t l ni n Or l - d t n n n t o fi l f n n r p t . • e f g k g n j k g g k e m j o e l -jáde sí, níg e k n on g d ke i i k n n g j n n - od i l i n d n -d • Ó e pàtàkì láti lo agbára, láti lè je à fààní ninla tí ó wà nínú ètò ìdókòwo nu-ibode ìlú-sí-ìlú nínú ibi tí à fààní iná m nà-m ná náà tún wà. G g bí Nord Power Pool ní Àríwá il Europe ti se àfihàn r , ó dára láti b r p lú àw n Oríl -èdè kekeré, kí a sì sinmi lé ètò ìnáwó òde láti e àfikún agbára, ààyè àtilè e, kí a e àkóp àw n ìran tí w n dá p lú yíy nda r síta; bákan náà, kí a ní ìw n tí ó tó láti e àgbédúró agbára ìpèsè síta; àti láti múra sí tít w gba àw n èròjà jà náà, kí a sì fi ààyè gba orógún òwò í e. • A gb d í ìl kùn wa síl gbàragada fún ìfààyè gba ìfagagbága òwò, g g bí ó ti rí ní Mozambique, tí w n fí ààyè gba àw n Ìdókòwò jà M tò (Transport Market) láàrin w n, ní èyí tí w n e ìfil l r ní O ù Kìn-ín-ní dún 2019; ìgbés w n náà sì ti di ohun tí àw n Oríl -èdè méjìlélógún ti buw lù bayìí. nd nl g in n n d g n- n j k - k - f f l j m jo e-nil A f k (in -Af ic n i n po ) fin l k l k n n j o occo p n ― o occo open kie polic ‖ e fih n e d nk o - - n k - f f i p p n n m n e l e fik n j k i p l n i i fi l j l (d p d m n ni i ) i l i e g e k p n n k - f f o -n- n n k n gege l i d m n d n d m nd nl g n n d n ( j p l i d m je ni i l d m n ni i n k n) • n ode l f n nf n l lo- l m - fin d n-in d n-in d ni f n n n n — n p e g g l i e m l n-n p p g m Aáfíríkà (Af ic n Union po ) n e fil l n d n k rí i pé ó wà n l k k l i d n

Matazamio ya Kiuchumi Afrika2019Mwenendo Wa Kiuchumi wa Bara la Afrika na Mwelekeo Wake

Ajira, Ukuaji, na Mwenendo wa Makampuni

Ushirikiano kwa ajili ya Ustawi wa Uchumi wa Afrika

Ìtókasí Kókó-Èrò

20

e i m l ì nl ìj f n ì n n g og o

g g e p kì k ì e m l e ìn n n k m i ìn p d n k ì

m e m j o e n l -jáde.

States bákan náà ni láàrin Britain àti mainland Europe tí ìyapa dé sí w n.

í e àfày gbogbo ì ro àw n rù jà òkòwò tí kò ní owó-n-san orí rù, àti owò i à esin-ni inú okòwò, àti lórí àw n ìdí pàtàkì tí w n fi e ìrànw fún oríl -èdè, níw n ìgbà tí ó j pé gbogbo akópa nínú okòwò il Aáfíríkà ni w n e àmúlò òfin yìí fún káríkárí. Nígbà tí a bá e àfikún àw n owó-orí rù tí a y kúrò, ìw nyìí yóo e àfikún sí òwò àti ìgbéras àkój p èrè tí ó w lé sí bílí nù m tàdín-lógójì d là ($37 billion), àti pé èrè owó-n-san ti àgbáyé yóò ti gbéra di mílí nù m dógún d là ($15 billion), èyí tí ó kúrò ní kèrémí.

• Ì àmúlò àdéhùn ìrànl w ìdòkòwò ní àfikún sí èròngbà WTO’s máa e àdínkù iye àkókò tí ó máa n gbàniyàn láti gbéra kúrò ní àw n nu ibodè náà, àti láti e irúf ìbádòwòp tí ènìyàn bá f e níb láìj pé iye owó j àsom òdìw n owó-n-sàn. Bí a bá e àfikún ày kúrò owó-orí rù yìí àti èyí tí kò ní ì òro owó-orí rù, ó e é e kí ìy n náà fún wà ní àpap èrè àníkún bí i ìdá m ta-lé-ní y hóró márùn-ún nínú ìdá g rùn-ún tí ó j gbogbo èrè GDP lágbàáyé, tí ó fi s àpap èrè náà di kúnr r iye g rùn-ún bílí nù d là.

• í e àgbéy wò ipa tí àdínkù iye owó-orí rù sísán máa ní lórí àw n Oríl -èdè tí ó n gbèras , sísan ìlàjì iye tí ó y kí w n san, àti ì òro àìní-owó orí rù sísan lórí àw n oríl -èdè tí w n fún ní ìrànw ìyàs t . Èyí náà lè e okùnfà èlé èrè (GDP) ìdá m rin-lé-márùn-ún nínú ìdá g rùn-ún fún Aáfíríkà, àti fún àfikún bílí nù m kànlél gb n d là ($31 billion), tí ó já sí pé gbogbo èrè yóò máa l sí bílí nù g rùn-ún àti m rìnlé-l gb n bílí nù d là ($134 billion). Bákan náà, tí a bá e àgbéy wò ìdá y hóró méjì nínú ìdá g rùn-ún nínú ìdá g rùn-ún owó-orí rù sísan lórí rù àków lé láti d àw n Oríl -èdè tí àw n ní nà àti gba owó g b i w lé. Ó lè mú g rùn-ún

Ó e pàtàkì láti lo agbára, láti lè je à fààní ninla tí ó wà nínú ètò ìdókòwo nu-ibode ìlú-sí-ìlú nínú ibi tí à fààní iná m nà-m ná náà tún wà. G g bí Nord Power Pool ní Àríwá il Europe ti se àfihàn r , ó dára láti b r p lú àw n Oríl -èdè kekeré, kí a sì sinmi lé ètò ìnáwó òde láti e àfikún agbára, ààyè àtilè e, kí a e àkóp àw n ìran tí w n dá p lú yíy nda r síta; bákan náà, kí a ní ìw n tí ó tó láti e àgbédúró agbára ìpèsè síta; àti láti múra sí tít w gba àw n èròjà jà náà, kí a sì fi ààyè gba orógún òwò í e. • A gb d í ìl kùn wa síl gbàragada fún ìfààyè gba ìfagagbága òwò, g g bí ó ti rí ní Mozambique, tí w n fí ààyè gba àw n Ìdókòwò jà M tò (Transport Market) láàrin w n, ní èyí tí w n e ìfil l r ní O ù Kìn-ín-ní dún 2019; ìgbés w n náà sì ti di ohun tí àw n Oríl -èdè méjìlélógún ti buw lù bayìí. • nd nl g in n n ìd g n- n j k - k - f f l j m jo e-nil A f k (intra-Afric n i n po ) fin l k l k n n j o occo p n ― o occo open kie polic ‖ e fih n e d nk o - - n k - f f i p p n n mì n e l e fik n ìj k i p l n i i fi ìl jì síl (d p ìd m n ni i ) i l i e ìg e k ìp n n k - f f o -n- n n kì n gege l i ìd m n d n ìd m ìnd nl g n n d n ( j p l i ìd m je ni i l ìd m n ni i nìkan). • n ode l f n nf n l lo-

l ìm - fin d n-in d n-in d ni f n n nì n —

n p e g g l i e

m l ì ì ìn-n p p g m A f k

(Af ic n Union po ) n e ìfil l n

d n k ì i p n ìl k k l i

d n

e i m l ì nl ìj f n ì n n g og o

g g e p kì k ì e m l e ìn n n k m i ìn p d n k ì

m e m j o e n l -jáde.

States bákan náà ni láàrin Britain àti mainland Europe tí ìyapa dé sí w n.

í e àfày gbogbo ì ro àw n rù jà òkòwò tí kò ní owó-n-san orí rù, àti owò i à esin-ni inú okòwò, àti lórí àw n ìdí pàtàkì tí w n fi e ìrànw fún oríl -èdè, níw n ìgbà tí ó j pé gbogbo akópa nínú okòwò il Aáfíríkà ni w n e àmúlò òfin yìí fún káríkárí. Nígbà tí a bá e àfikún àw n owó-orí rù tí a y kúrò, ìw nyìí yóo e àfikún sí òwò àti ìgbéras àkój p èrè tí ó w lé sí bílí nù m tàdín-lógójì d là ($37 billion), àti pé èrè owó-n-san ti àgbáyé yóò ti gbéra di mílí nù m dógún d là ($15 billion), èyí tí ó kúrò ní kèrémí.

• Ì àmúlò àdéhùn ìrànl w ìdòkòwò ní àfikún sí èròngbà WTO’s máa e àdínkù iye àkókò tí ó máa n gbàniyàn láti gbéra kúrò ní àw n nu ibodè náà, àti láti e irúf ìbádòwòp tí ènìyàn bá f e níb láìj pé iye owó j àsom òdìw n owó-n-sàn. Bí a bá e àfikún ày kúrò owó-orí rù yìí àti èyí tí kò ní ì òro owó-orí rù, ó e é e kí ìy n náà fún wà ní àpap èrè àníkún bí i ìdá m ta-lé-ní y hóró márùn-ún nínú ìdá g rùn-ún tí ó j gbogbo èrè GDP lágbàáyé, tí ó fi s àpap èrè náà di kúnr r iye g rùn-ún bílí nù d là.

• í e àgbéy wò ipa tí àdínkù iye owó-orí rù sísán máa ní lórí àw n Oríl -èdè tí ó n gbèras , sísan ìlàjì iye tí ó y kí w n san, àti ì òro àìní-owó orí rù sísan lórí àw n oríl -èdè tí w n fún ní ìrànw ìyàs t . Èyí náà lè e okùnfà èlé èrè (GDP) ìdá m rin-lé-márùn-ún nínú ìdá g rùn-ún fún Aáfíríkà, àti fún àfikún bílí nù m kànlél gb n d là ($31 billion), tí ó já sí pé gbogbo èrè yóò máa l sí bílí nù g rùn-ún àti m rìnlé-l gb n bílí nù d là ($134 billion). Bákan náà, tí a bá e àgbéy wò ìdá y hóró méjì nínú ìdá g rùn-ún nínú ìdá g rùn-ún owó-orí rù sísan lórí rù àków lé láti d àw n Oríl -èdè tí àw n ní nà àti gba owó g b i w lé. Ó lè mú g rùn-ún

Ó e pàtàkì láti lo agbára, láti lè je à fààní ninla tí ó wà nínú ètò ìdókòwo nu-ibode ìlú-sí-ìlú nínú ibi tí à fààní iná m nà-m ná náà tún wà. G g bí Nord Power Pool ní Àríwá il Europe ti se àfihàn r , ó dára láti b r p lú àw n Oríl -èdè kekeré, kí a sì sinmi lé ètò ìnáwó òde láti e àfikún agbára, ààyè àtilè e, kí a e àkóp àw n ìran tí w n dá p lú yíy nda r síta; bákan náà, kí a ní ìw n tí ó tó láti e àgbédúró agbára ìpèsè síta; àti láti múra sí tít w gba àw n èròjà jà náà, kí a sì fi ààyè gba orógún òwò í e. • A gb d í ìl kùn wa síl gbàragada fún ìfààyè gba ìfagagbága òwò, g g bí ó ti rí ní Mozambique, tí w n fí ààyè gba àw n Ìdókòwò jà M tò (Transport Market) láàrin w n, ní èyí tí w n e ìfil l r ní O ù Kìn-ín-ní dún 2019; ìgbés w n náà sì ti di ohun tí àw n Oríl -èdè méjìlélógún ti buw lù bayìí. • nd nl g in n n ìd g n- n j k - k - f f l j m jo e-nil A f k (intra-Afric n i n po ) fin l k l k n n j o occo p n ― o occo open kie polic ‖ e fih n e d nk o - - n k - f f i p p n n mì n e l e fik n ìj k i p l n i i fi ìl jì síl (d p ìd m n ni i ) i l i e ìg e k ìp n n k - f f o -n- n n kì n gege l i ìd m n d n ìd m ìnd nl g n n d n ( j p l i ìd m je ni i l ìd m n ni i nìkan). • n ode l f n nf n l lo-

l ìm - fin d n-in d n-in d ni f n n nì n —

n p e g g l i e

m l ì ì ìn-n p p g m A f k

(Af ic n Union po ) n e ìfil l n

d n k ì i p n ìl k k l i

d n

Àpótí Kìn-ín-ní: í e àyípadà sí àw n ìlànà àti òfin àt lé fún Àj ep Agbègbè Dí nínú àw n òfin àt lé fún àgbéy wò níbi ìpàdé Àj ep il Aáfíríkà fún onírúurú àyípò-pàdà lórí r -ajé nìyìí: Àw n ibùdó tí r -ajé w n wà láàrin gbùngbùn - Botswana, Burkina Faso, Burundi, Central African Republic, Chad, Ethiopia, Lesotho, Malawi, Mali, Niger, South Sudan, eSwatini, Rwanda, Uganda, Zambia, àti Zimbabwe. • Ìgbìyànjú onít síwájú fún í e ìpèsè a ojú fún agbègbè lórí èlò jà fún àwùj . • Ìt síwájú lórí ìpèsè àw n ohun amáyér rùn oníbejì bi i nà rélùwéè, ojú- nà mótò, ojú- nà fún k òfuurufú, àti

àw n ojútò fún pá ìbáni r fún ànfààní Oríl -èdè. • Láti e àfikún agbára ìpèsè àw n k ìrìnàjò lórí ìírí ìí, láb àkóso Àj Northern Corridor Transit and Transport

Agreement - Àríwá tí ó pèsè k Ìrìnnà àti Àdéhùn Ohun Ìrìnnà, fún àw n ìrìn-àjò tí ó nas dí , owó k fún ìrìn ní àárín dún 2011 sí 2015, bí ó til j pé owó-n-san fún k gbówó lórí, owó wálè sí ìdá àád rin nínú ìdá g rùn-ún láti Mombasa sí Kampala àti sí ìdá gb n nínú ìdá g rùn-ún, láti Mombasa sí Kigali. Ní ìyapa sí èrò àt yìnwá, w n gbèrú l nà kan náà p lú Central Corridor tí ó f r j ìdá g rin nínú ìdá g rùn-ún láti Dar sí Kampala; bákan náà, p lú ìdá m rìndínlógójì nínú ìdá g rùn-ún láti Dar lo sí Kigali. Ìyàt pàtàkì tí ó wà níb ni pé, ààtò tó já sí ìt síwájú rere farahàn nínú ìgbés Northern Corridor.

• Ìdápadà ìlànà òfin abà wàá. p àw n Oríl -èdè tí omi yí ká, tí w n wà láàrin gbùngbùn Aáfíríkà, ni ó j pé owó tí ó w lé fún w n kéré, w n gbìyànjú láti kópa nínú ìdókòwò agbègbè inú ilè Aáfíríkà ju òwò il omi tàbí láàrin àw n Oríl -edè tí ó rí tajé e gidi l . ùgb n, òdiw n kan tí a e fi hàn pé ìdá m tàdínl g rin nínú ìdá g rùn-ùn òwò àkójáde w n ní à fààní ìdì tí ó ní àkóónú iye owó m tò, tí í e ìdíw lá tí ó ga sí àgbègbè w n àti ìdókòwò àgbáyé.

• Èròngbà láti e àfikún gb n tí ó lè e ìt síwájú fún àw n n kan àf nukò lórí bí r e máa rí t l àti àw n ohun èèlò tí ó lè e ìrànl w ìdìde òwò àgbékiri náà (k já ìdúnàá-dúrà àdéhùn abèjì tí w n e l ).

Fún r -ajé àw n Oríl -èdè il omi tí w n wà aàrin gbùngbùn - Algeria, Angola, Benin, Cabo Verde, Cameroon, Comoros, Congo, Democratic Republic of Congo, Côte d’Ivoire, Djibouti, Egypt, Equatorial Guinea, Eritrea, Gabon, Gambia, Ghana, Guinea-Bissau, Kenya, Liberia, Libya, Madagascar, Mauritania, Mauritius, Morocco, Mozambique, Namibia, Nigeria, São Tomé and Príncipe, Senegal, Sierra Leone, Somalia, South Africa, Sudan, Tanzania, Togo, àti Tunisia. • e ìf lójú ibùdó k ojú-omi gbogbo, títí dé orí àwon ohun àfipamó àti ìsàkóso ìse àwon ayèwé- rù òfin- nu

bode-wò, bákan náà, kí àfikún agbára ìlànà àmójútó lílo-bíb k lójú pópó, àti gbígbé rù tó j m k nténà. Àfojúsùn ìpèsè ààyè fún ibùdók oju-omi àti iye owó k ojú-omi ilè Aáfíríkà tí a wòye j ìdá ogójì nínú ìdá g rùn-ún, tí ó ju iye ì e káríayé l w n sì tún ní ààyè tí k nténà lè dúró dà, ìdádúró àìtètè e ìwé gbígba ìwé ìrìn rù, j pípé kí ìwé rù tó jáde àti iye k nténà tí m tò ak rù lè gbé ní òdiw n láàrin wákàtí (àyàfi ní South Africa nìkan ni gbédéke òfin b kò ti sí). Ní kúkúrú, ju ìdá àád rin nínú ìdá g rùn-ún ìdádúró ni àkókò tí erù fi n wà kí ní ìdádúró, kí ó tó j gbígbà jáde láti àw n ìdík ojú-omi.

• Àfikún ìyára- e-i nínú bí w n ti i sí, ìf kàntán àw n rélùwéè àti gbogbo ojú- nà nípasè àdínkù ìgbòkè-gbodò m tò tí kò fi ní í sí ìdádúró ní gbogbo àw n bodè tí w n ti n y rù wò, àti àw n ibùdó ìyàbàrá nítorí àw n m tò ak rù-nínlá àti í e àmójútó àtún e ibùdó ìk rùsí.

• Tít -n-p l m àtún e ìlànà ààtò n kan bí ó ti e máa rí t l àti àw n èròjà ìlò, tí ó k já ìdúnàá-dúrà abèjì-ì e láti e ìrànl w fún okòwò alágbèéká.

Fún àw n Oríl -èdè tí w n ní r -Ajé tó f jú — Egypt, Morocco, Nigeria, àti South Africa • J a iwájú rere láti tuk kí gb kan wà, tí yóò máa àmójútó kí àw n ày wé- rù òfin wò gba yíyan a ojú, níbi

tí w n yóò ti máa e òfin láti mú kí àw n tí w n òfin látòkè lè gba àbá pé kí w n ta ko èrò ay nil nu, tí ó lè àkóbá fun j iwàju àw n tí ó pèsè àw n èròjà ìlò nínú ilé àti ìwòn sí í e ìfagagbága okowò.

Fún Oríl -èdè tí w n ní àw n èròjà ànihun-l r kún r -ajé - Botswana, Democratic Republic ti Congo, Ghana, Guinea, Mozambique, Namibia, Niger, South Africa, Tanzania, àti Zambia • e àmúlò òté rere tí àw n National Resource Charter lò.

• F w -sow p láti e àmúlò àtìl yìn sísan owó-orí ìlò epo, gáàsì, àti àw n ohun àlùm nì r il , kí a lè yàgò fún

ewu àìyédè láti ìpìl àti àw n àsom ìyànj mìíràn tí ó yí i ká.